ediin zasag

СЭДЭВ: ЭДИЙН ЗАСАГ

Багийн гишүүд: Á.Íÿìãýðýë

Б. Итгэл

Б. Хонгорзул

Б. Цэрэндолгор

Ý.¯ëýìæ-Îþóò

Ó.Áèëã¿¿í

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛЫН ҮҮСЭЛ ХӨГЖИЛ

Хүний нийгэм үүссэн цагаас л эдийн засгийн сэтгэлгээ үүсч, хөгжиж ирсэн. Эртний улс орнуудын хууль тогтоомжинд эдийн засгийн үзэл баримтлалууд тодорхой хэмжээгээр тусгагдсан байдаг.

Тухайлбал: Хамури хааны хуулиуд, “Артхашастра” хэмээх эртний Энэтхэгийн шаштир, Библи дэх эдийн засгийн зөвлөмж зэрэг баримтууд байлаа.

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛЫН ҮҮСЭЛ ХӨГЖИЛ

Эртний Грекийн сэтгэгчид, тухайлбал Платон, Аристотель нар материаллаг баялгийн өртөг, үнэ цэнэ, эквивалент тэнцүү солилцооны тухай эдийн засгийн онолын анхны үндэслэлүүдийг томъѐолсон байна.XVI-XVIII зуунд улс төрийн эдийн засгийн ухаан гэдэг томъѐолол үүсч бий болсон ажээ. Улс төрийн эдийн засгийн ухаан гэдэг нэршлэл нь“Ойкос”–өрх гэр, аж ахуй, “Номос”–хууль гэсэн Грек үгнээс гаралтай

Эдийн засаг нь бараа, үйлчилгээний үйлдвэрлэл, түгээлт, хэрэглээг судалдаг

нийгмийн шинжлэх ухаан юм.

“Economics” хэмээх нэр томъёо нь эртний грекийн oikonomia буюу "өрх гэр авч явах

ухаан" + nomos буюу "хууль, заншил" гэсэн утгатай үгнээс гаралтай.

Өнөөгийн орчин цагийн эдийн засгийн загварууд 20 дугаар зууны сүүл үеэс

үүсэж эхэлсэн бөгөөд тухайн цаг үеийн онцлогтой уялдаатайгаар, туршилтаар нотлогдохуйц шинж чанартай болсон. Эдийн засагчид

эдийн засаг хэрхэн ажилладаг, эдийн засгийн хүчин зүйлс хоорондоо ямар уялдаатай байдгийг тайлбарлахаар оролддог. Эдийн засгийн ухаан нь

нийгэм, бизнес, улс төр, боловсрол гэх мэт бусад олон ухагдахуун, шинжлэх

ухааны салбар ухаануудтай уялдаатай байдаг

Эäèéí

Ç àñàг

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ

Эдийн засгийн өсөлтийг дараахь 2 үзүүлэлтээр тайлбарладаг Бодит ДНБ-ний өсөлт /эдийн засгийн нийт чадавхийг харуулдаг/

Нэг хүнд ногдох ДНБ-ний өсөлт /улс орны иргэдийн амьдралын түвшинг харуулдаг/

Эдийн засгийн өсөлт=(ДНБтайлант-ДНБсуурь)/ДНБсуурь

Монгол улсын ДНБ /2005 оны зэрэгцүүлэх үнээр/ 2007 онд 3324,6 тэрбум төгрөгт хүрч

2008 онд 3620,5 тэрбум төгрөгт хүрсэн байна.

2008=3620,5 – 3324,6/3324,6*100=8,9%

Дэлхийн эдийн засгийн тойм

Дэлхийн банкны тооцоогоор дэлхийн эдийн засгийн өсөлт 2009 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 2.2

хувийн бууралттай гарсан бол харин 2010 онд 2.7 хувь байхаар төсөөлөгдөж байгаа бөгөөд 2011

онд эдийн засаг хурдасч 3.2 хувийн өсөлттэй гарахаар тооцсон байна. 2009 оны сүүлийн

улиралд үйлдвэрлэлийн гарц хөгжиж буй орнуудад сэргэсэн бөгөөд 2010 оны эхээр уг сэргэлт

эрчимтэй үргэлжлэхээр байна. Хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн өсөлт 2010 онд 5.2 хувь, 2011

онд 5.8 хувьтай байхаар төсөөлөгдөж байгаа бөгөөд 2009 онд хөгжиж буй орнуудын эдийн

засгийн өсөлт урьдчилсан гүйцэтгэлээр 1.2 хувьтай байна. Хөгжиж буй орнуудад 2011 онд бодит

үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь потенциал үйлдвэрлэлээс 4 гаруй хувиар илүү байх бөгөөд энэ нь

хөгжиж буй орнуудад тус онд эдийн засгийн халалт бий болохыг харуулж байгаа юм.

Эдийн засгийн хөгжил=эдийн засгийн өсөлт+эдийн засгийн бүтцийн өөрчлөлт

Монгол улсын ДНБ өсөлт

2005 2006 2007 2008 2009 20100

2

4

6

8

10

12

02003

Нэг хүнд ногдох ДНБ мянган төгрөгөөр

2008 2009 20100

500

1000

1500

2000

2500

002

Эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөгч хүчин зүйлс:

Сайн чанарын их хэмжээний нөөцийг технологийн чадавхитай хослуулж байж л бодит

үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж болдог.

Эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөх нийлүүлэлтийн талын хүчин зүйлс:

Байгалийн нөөцийн тоо, чанар

Хөдөлмөрийн нөөцийн тоо, чанар

Үндсэн капиталын хэмжээ

Технологи

Эдийн засгийн өсөлт нийгэмд сөрөг үр нөлөөг бий болгодг гэж зарим хүмүүс үздэг

Үүнд: Байгаль орчны бохирдол Орлогын тэгш бус хуваарилалт Технологийн дэвшил, ажилгүйдэл Үнэт зүйлсийг хангаж чаддаггүй

Эдийн засгийг хамгаалдаг эдийн засагчдын хувьд:

Материаллаг баялгийг арвижуулах, амьдралын түвшинг дээшлүүлэх,мөн ядуучуудын амьдрал сайжрах нь эдийн засгийн өсөлттөй холбоотой гэж үзээд эдийн засгийн өсөлтөөс татгалзвал сайн сайхан амьдрал бий болохгүй гэж хэлдэг.

Төрөөс авах арга хэмжээ

1. Кейнсийн чиглэлийг баримтлагчид. ЭЗ ийн өсөлтийн шалтгааныг эрэлтийн хүчин зүйлээр тайлбарладаг. Үндэсний үйлдвэрлэл нэмэгдэхгүй байгаа явдал бол нийт эрэлт бага байгаатай холбоотой. Хүүгийн хэмжээг бага байлгахын тулд зөөлөн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлж, зээлийн хүүг бууруулж хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Үүний үр дүнд инфляци өсөх үр дүн ажиглагдвал сангийн хумих бодлого явуулж засгийн газрын зардлыг бууруулж болно.

2. Нийлүүлэлтийн талын эдийн засагчид. Дээрхийн эсрэг үйлдвэрлэлийн чадавхийг нэмэгдүүлэх явдал нь чухал юм гэж үздэг. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс нэмэгдсэнээр AS өсөх болно.

3. Гуравдагч үзэл. ЭЗ ийн өсөлтийг хангахад төр хэрхэн оролцох вэ гэдэг дээр олон саналууд байдаг. ЭЗ ийн өсөлтийг бий болгох үйлдвэрлэлийг дэмжих үүргийг засгийн газар шууд өөртөө авч, бүтээмж багатай салбараас өндөр бүтээмжтэй салбар руу шилжүүлэх гэх нь бий.

Эдийн засгийн хямрал

“Уналт гэдэг бол бүсээ чангалахыг хэлнэ, хямрал гэдэг бол өмдгүй болохыг хэлнэ” гэж Оросын нэрт эдийн засагч

Борис Панкин хэлжээ.

Эдийн засгийн хямрал нь үйлдвэрлэл ба зах зээлийн харилцааны хэвийн холбоо алдагдах ба тасралд орох маягаар илрэн, үргэлж давтагдах ба эцэст нь эдийн засгийн тэнцвэрт бус байдал бий болгоно.

Хямралын ангилал:

Хэт үйлдвэрлэлийн болон хомсдолын. Нийтийг хамарсан Хэсэгчилсэн хямрал

Эдийн засгийн үндсэн асуудлууд

Юуг үйлдвэрлэх

вэ?

Яаж үйлдвэрлэх вэ?

Хэнд

зориулж

үйлдвэрлэ

х вэ?

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮНДСЭН АСУУДЛУУД

Юуг үйлдвэрлэх вэ?

Ямар төрлийн бараа үйлчилгээ үйлдвэрлэх вэ гэдгийг шийднэ. Энэ нь нийгэм, орчин, зах зээлийн багтаамж зэргээс хамаарч шийдвэрлэгдэнэ.

Яаж үйлдвэрлэх вэ?

Бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхийн тулд хүчин зүйлсийг яаж сонгож, хослуулж эсвэл орлуулж хэргэглэх шийдвэр гаргана

Хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ?

Аливаа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хэрэглэгчид худалдан авахдаа өөрийн хүсэл сонирхол болон худалдан авах чадвартаа нийцүүлэн сонголт хийдэг. Иймээс нийгмийн ямар хэсэгт зориулж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийг шийдэх хэрэгтэй

ЭДИЙНЗАСГИЙНТОГТОЛЦОО

Уламжлалт тогтолцоо

Холимог тогтолцоо

Зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоо

Төвлөгсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн тогтолцоо

Үндсэн асуудлуудыг хэрхэн шиидвэрлэж байгаа гэдгээр нь эдийн

засгийн тогтолцоог тодорхойлдог.

2 ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ШИЙДВЭР ГАРГАХ ЯЛГАА

ТТЭЗТ ЗЗЭЗТ

Юу? Төр. Тодорхой бүх өмч улсын мэдэлд

Үйлдвэрлэлэрхлэх гэж байгаа хүн өөрөө сонголт хийнэ

Яаж? Улс Өөрөө

Хэн? Улс Өөрөө

ТӨВЛӨРСӨН ТӨЛӨВЛӨГӨӨТ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТОГТОЛЦОО

Эдийн засгийн үндсэн асуудлуудыг улсаас өөрөө төлөвлөж шийдэж байгааг хэлнэ.

Үнэ болон нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг төлөвлөгөөний дагуу тогтооно.

Үйлдвэрлэгчидийн дунд зөвхөн болзолт уралдаан явагдана

Банкны 1 шатлалт тогтолцоотой

Үйлдвэрлэгчид төлөвлөгөөнд захирагддаг

Ихийг үйлдвэрлэж ноормоо биелүүлэх

ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТОГТОЛЦОО

Үнэ эрэлт, нийлүүлэлтийн дагуу зах зээлийн хуулиар тогтоно

Үйлдвэрлэгчдийн дунд хүчтэй өрсөлдөөн байна

Банкны 2 шатлалт систем үйлчилнэ

Үйлдвэрлэгчид зах зээлийн эрэлтэд захирагдана

Нөөцийг үр ашигтай ашиглаж чанартай бүтээгдэхүүн үйлчилгээ үйлдвэрлэх зорилготой

ХОЛИМОГ ТОГТОЛЦОО, УЛАМЖЛАЛТ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТОГТОЛЦОО

Холимог. Зах зээлийн эдийн засагтай боловч төрийн хязгаарлагдмал оролцоогоор эдийн засгийг зохицуулж буй хэлбэр юм.

Уламжлалт. Энэ нь зан заншилдаа тулгуурласан эдийн засгийн тогтолцоо юм. Уламжлалт эдийн засгийн тогтолцоотой орнууд нь хөгжлийн хувьд хоцрогдмол байдаг бөгөөд шинэ техник технологийг нэвтрүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг.

МӨНГӨ

Мөнгө гэж юу вэ?

Мөнгө хэрхэн яаж үүссэн бэ?

Мөнгөний гүйцэтгэх үүрэг юу вэ?

МӨНГӨ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Ямар нэгэн бараа, үйлчилгээний төлбөрийн хэрэгсэл

Өртгийг хэвээр нь хадгалах хэрэгсэл

МӨНГӨ ХЭРХЭН ЯАЖ ҮҮССЭН БЭ?

Мөнгөний гарал үүсэл үндэс нь өртгийн хэлбэрийн өөрчлөлт хөгжилт, хөдөлмөрийн хувиарлалттай холбоотой.

МӨНГӨ ХЭРХЭН ЯАЖ ҮҮССЭН БЭ?

МӨНГӨНИЙ ГАРАЛ ҮҮСЭЛ

Адуу, Үхэр, Хонь, Ямаа, Тэмээ, г.м.

Талх, Тариа, Будаа, Давс,

Цай, г.м.

Алт Мөнгө, г.м.

Зоосон мөнгө

Цаасан мөнгө,

электрон мөнгө

МӨНГӨНИЙ ХӨРВӨХ ЧАДВАР

Хэрэглэсэн үнэ цэнээ ямар нэг хэмжээгээр алдалгүйгээр солигдоход хялбар байх

Хөрөнгө нь алдагдалгүйгээр богино хугацаанд бэлэн мөнгө болдог

МӨНГӨНИЙ ХӨРВӨХ ЧАДВАР

Мөнгийг хөрвөх чадвараар нь: Цаасан ба зоосон мөнгө

Хугацаагүй хадгаламж /чекийн хадгаламж/

Хагас мөнгө /Хугацаат хадгаламж/

Санхүүгийн бусад актив /Хувьцаа, бонд г.м/

Бодит хөрөнгө

МӨНГӨНИЙ ГҮЙЦЭТГЭХ ҮҮРЭГ ЮУ ВЭ?

Мөнгө нь хуримтлалын хэрэгсэл

Мөнгө нь ирээдүйд хийх төлбөрийн хэрэгсэл

Мөнгө бол тооцооны хэмжүүр

Дэлхийн мөнгө

МӨНГӨНИЙ ТОДОРХОЙЛОЛТ

Мөнгө нь:

Солилцооны хэрэгсэл

Тооцооны хэмжүүр

Ирээдүйд төлөх төлбөрийн хэмжүүр

Үнэ цэнийг агуулсан хөрвөх чадвартай хэрэгсэл

МӨНГӨНД ЗАЙЛШГҮЙ БАЙХ ШИНЖ ЧАНАР

Мөнгө нь бүгдэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх

Мөнгөний нийлүүлэлт хязгаарлагдмал байх

Мөнгө нь удаан хугацаанд найдвартай хэрэглэгдэж байх

Мөнгө нь авсаархан авч явахад төвөггүй байх

Мөнгө нь хуваагдмал байх

Нэг төрлийн байх

МӨНГӨНИЙ ЦОГЦ БҮРДЭЛ

Эдийн засгийн үйл ажиллагаанд ирээдүйд ямар

өөрчлөлтүүд гарч болохыг таамаглах

Мөнгөний нийлүүлэлтэнд өмнө нь гарсан

өөрчлөлтүүд эдийн засгийн үйл ажиллагаанд

гарсан өөрчлөлтүүдийг тайлбарлахад туслах

эсэхийг тогтоох

Татвар нь “GIFT” гэдэг Эртний Грек үгнээс гаралтай бөгөөд хүн төрөлхтний түүхэнд анх өглөг буяны шинж чанартайгаар үүссэн гэгддэг.

Одоогоос 200 гаруй жилийн тэртээ Их британийн нэгдсэн вант улсад “орлогын татварын хууль”-ийг мөрдөж эхэлснээр орчин үеийн татварын тогтолцооны үндэс суурь тавигджээ.

МОНГОЛ УЛСЫН ТАТВАРЫН ТҮҮХЭН ҮЕЧЛЭЛИЙН ОНЦЛОГ

33

Мал, газар,

эд хогшил, ажил үйлчилгээ

Мал, хөрөнгө,

бүтээгдэхүүн, газар тариалан,ажил үйлчилгээ

Мал,газар,

байгалийн нөөц,ажил үйлчилгээ

Ажил үйлчилгээ,

Хөрөнгө,Орлого, ашиг,

Газар тариалан,Бараа, бүтээгдэхүүн

Орлого, ашиг,

хөрөнгө, бараа, ажил үйлчилгээ,

байгалийн баялаг, тусгай эрх

Харьяат ардуудэзлэгдсэн аймаг

Олзлогсод

Биеэрбүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөрзоосоор

Монгол хаад ноёдхарьяат ардууд

Биеээрбүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөрзоосоор

Харьяат ардууд

Биеэрбүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөр зоосоор

Баян ядуу гэхгүй бүх иргэд

байгууллага

Хөрөнгө мөнгө

Иргэн байгууллага

Мөнгө

Эртний болон Чингис хаан түүний

залгамжлагчийн үе

Манжийн үе

Богд хаант Монгол

улсын үе

Социалистнийгмийн харилцаан

ы үе

Ардчилсан төрийн үеийнтатвар

Түүхэн үечлэл

Татвар ногдох зүйлс

Татвар төлөгч

Төлөх хэлбэр

МОНГОЛ УЛСЫН ТАТВАРЫН БҮТЭЦ

Монгол улсын татвар

Албан татвар

Шууд Шууд бус

Төлбөр Хураамж

Татвар төлөгч

Орлогын

Шууд бус татвар

Шууд татвар

хөрөнгийнНийгмийн даатгалын Хэрэглээний

Хэрэглэгчийн төлбөр хураамж

ААНОАТ

ХХОАТ

ҮХХАТ

Бууны АТ

АТБӨЯХАТ

ЭМДШ

НДШ

Гаалийн АТ

НӨАТ

Байгалийн ургамал,

агнуурын нөөц ашигласны

Ойгоос хэрэглээний

мод,ашигласны

Ус рашаан ашигласны

тэмдэгтийн

газрын

Авто бензин дизелийг түлш

Онцгой АТ

ЯДУУРАЛ

Ядуурал гэж юу вэ? /Үүнийг тодорхойлвол/Ядуурал нь голдуу амьдралын үйл

ажиллагааны хэвийн түвшин стандартыг эдийн засгийн нөөцөөр хангаж чадахгүй байгаа төлөв

байдлыг хэлнэ.

ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭНД ЯДУУРЛЫГ 3Н ҮЗҮҮЛЭЛТЭЭР ТОДОРХОЙЛДОГ.

● Хүнс тэжээлийн зардлын ядуурал буюу Энгелийн хуулиар тооцогдох ядуурал

● Хэрэгцээний ядуурал

● Үнэлгээний ядуурал

ЯДУУРАЛ ГАРАХАД НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛ

1.Эдийн засгийн уналтаас шалтгаалсан үнийн өсөлт 2.Ажилгүйдэл,залхуурал,ажлын

байр,үнэлэмж3.Өвчин эмгэг,эрүүл мэндийн дорой байдал

4.Мэргэжил сонголт,бэлэнчлэх сэтгэлгээ

ӨНӨӨГИЙН АМЬДРАЛЫН ТҮВШИНГ ХАРЬЦУУЛБАЛ /ЗУРГААР/

ЯДУУРЛААС ГАРАХ АРГА ЗАМУУДХүн амын орлогын эх үүсвэрийг бий болгох

Ажлын байрыг нэмэгдүүлэхМэргэжлийн сонголтыг зөв хийх

Халамжийн хэт хавтгайруулалтыг өөрчлөхХүүхдийг амьдралын ухаанд

сурган,бэлэнчлэх сэтгэлгээнээс салахБага насны хүүхдийг төлөвшүүлэхдээ

хамтын хариуцлагатай болгон төлөвшүүлэх

ИНФЛЯЦИ

ЗОРИЛГО

Инфляцийн шалтгаан, түүний төрөл, инфляцийн үр дагаврыг тодорхойлох

ЗОРИЛТ

Инфляцийн үүсэх шалтгаан нөхцлийг танин мэдэх,

Инфляцийн төрөл, түүнийг ялгах Инфляцийн үр дагаврыг

тодорхойлж, дүн шинжилгээ хийх, Инфляциас гарах арга замыг

тодорхойлох

Эдийн засагт үнийн ерөнхий түвшин байнга өсч, мөнгө үнэгүйдэх үзэгдлийг инфляци /мөнгөний ханш уналт/ гэнэ.

Харин үний ерөнхий түвшин буурсан бол дефляци гэнэ.

Инфляци нь үнийн хэт өсөлтөөр илэрдэг бөгөөд түүнийг хэмжихдээ жилийн хэрэглээг тодорхойлж чадах багц бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн өсөлтөөр тодорхойлно.

Үнийг засгийн газраас хатуу тогтоовол бараа үйлчилгээний хэмжээ хомсддог, хатуу үнийг чөлөөлвөл бүтээгдэхүүний үнэ өсч инфляци хүчтэй явагдаж эхэлдэг.

ИНФЛЯЦИЙН ШАЛТГААН

ЭРЭЛТЭЭС ҮҮДЭЛТЭЙ

Гүйлгээнд их хэмжээний мөнгө бий болж, харин түүгээр худалдан авах барааны тоо хэмжээ бага байгаагаас барааны үнэ өсөхөд хүрдэг.

Жишээ гаргана уу?

ЗАРДЛААС ҮҮДЭЛТЭЙ

Үйлдвэрлэлийн зардал өссөнөөс үнийн түвшин өссөнийг хэлнэ.

Жишээ гаргана уу?

ИНФЛЯЦИ ҮҮСЭХ ШАЛТГААН

Хүн амын худалдан авах чадварын цочмог өөрчлөлт,

Хэрэглээний зүйлсийн хомсдол,Аж ахуй нэгжүүдийн үйл ажиллагаа

алдагдах, Цаасан мөнгийг гүйлгээнд ихээр

гаргах, Бараа бүтээгдэний үнэ цалин

үндэслэлгүйгээр өсөхтөй холбоотой юм.

ИНФЛЯЦИЙН ТӨРӨЛ

1. Тухайн нөхцөл дахь барааны хомсдол, хүн амын орлогын дутагдал зэргээс үүдэн төрийн ямар нэгэн дэмжлэггүйгээр гардаг инфляцийг хэвийн инфляци гэнэ.

2. Төрийн мөнгөний бодлогоос үүдэн гардаг инфляцийг зохисгүй инфляци гэнэ.

ИНФЛЯЦИ,ДНБ-ИЙ ДИНАМИК

2003

2004

2005

2006 2007 2008 2009 2010 2011

ДНБ өсөлт

3 4.7 7 10.6 7.3 8.6 9.9 10.3 11

Инфляци

- - - 11 9 5 18 32 21

ИНФЛЯЦИЙН ҮР ДАГАВАР

Инфляци өсөх нь бизнесийн орчин муудах, хүмүүсийн төлбөрийн чадвар доройтох, ядуурал,ажилгүйдэл өсөх, эдийн засгийн бодит өсөлт зогсох сөрөг үр дагавартай.

ИНФЛЯЦИЙН ЭСРЭГ АРГА ХЭМЖЭЭ

Үйлдвэрлэлийн өсөлтийг хангах , Мөнгөний бодлогоор нөлөөлөх, Төсвийн алдагдлыг шийдвэрлэх, Татварын шинэчлэл хийх, Бүтцийн өөрчлөт хийх, Үнийг тогтворжуулах,

ЭРЭЛТ

Эрэлт гэдэг нь хэрэглэгчдийн хүсэл сонирхолын илэрхийлэл бөгөөд худалдан авах чадвар бүхий хэрэгцээ юм. Хэрэглэгчдийн эрэлтэнд дараах хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг.

Тухайн бараа бүтээгдэхүүний үнэ

Бусад бараа бүтээгдэхүүний үнэ

Хэрэглэгчдийн орлого

Хэрэглэгчдийн хүсэл сонирхол

Цаг хугацаа хүлээлт гэх мэт

ЭРЭЛТИЙН ХУУЛЬ

Тухайн бараа бүтээгдэхүүний үнэ нь эрэлтийн тоо хэмжээтэй урвуу хамааралтай байдаг. Энэ нь ихэнх бараа үйлчилгээний хувьд биелдэг.

Өөрөөр хэлбэл тухайн барааны үнэ өсөхөд эрэлт нь буурч, үнэ нь буурахад эрэлт нь өснө. Үүнийг эрэлтийн хууль гэнэ

ЭРЭЛТЭНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС

Тухайн барааны үнэ өөрчлөгдөхөд эрэлтийн тоо хэмжээ өөрчлөгддөг бол тухайн барааны үнээс бусад хүчин зүйлүүдээс шалтгаалан эрэлтэд өөрчлөлт ордог.

Эрэлтийн тоо хэмжээ болон эрэлт нь ялгаадтай гэсэн үг юм

Нийлүүлэлт түүний тухай ойлголт

ТОДОРХОЙЛОЛТ

Тодорхой хугацааны

турш тухайн зах зээлд

үйлдвэрлэгчдийн

борлуулахыг санал

болгосон бөгөөд

хангаж чадах барааны

тоо хэмжээг хэлнэ.

НИЙЛҮҮЛЭЛТИЙН ХУУЛЬ

Барааны зах зээлийн

үнэ, үйлдвэрлэгчийн

нийлүүлж байгаа

барааны тоо

хэмжээний хоорондын

харьцааг

нийлүүлэлтийн муруй

гэнэ.

НИЙЛҮҮЛЭЛТИЙН МУРУЙ

Үнэ өсвөл нийлүүлэлт

өснө

НИЙЛҮҮЛЭЛТИЙН ХУУЛЬ

Үнэ буурвал Нийлүүлэлт

буурна

P3-P1шилжвэл Q3-Q1 болж

буурна

А

Р1

Р2

Р3

Q2Q1 Q3

P1-P3шилжвэл Q1-Q3 болж

өснө

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД

БАЯРЛАЛАА!