Həftə 1, mövzu: İnternetin qısa tarixi

YENI MEDIAYA GIRIŞMÖVZU 2-INTERNET VƏ WEB 1.0-2.0-3.0

Tədris edən: Səbinə C. Vaqifqızı Jurnalistika fakültəsi,

Yeni Media və Kommunikasiya Texnologiyaları kafedrası, Bakı Slavyan Universiteti

İNTERNET. HARADA, NECƏ?

Kompüterlerlərin bir-birinə bağlı olduğu, dünya səviyyəsində yayımlanan və daimi olaraq inkişaf edən əlaqə şəbəkəsidir.

İNTERNET NƏDIR?

İnternet (qısa tarixi)I Təkan: Zaman: 1969-cu il

Məkan: ABŞ, Pentaqon

Kimlər: Kaliforniya Universitetində tələbələr Stiven Kroker və Vinton Serf 4-5 metr uzunluğunda kabellə kompüterləri birləşdirdilər.

Nəticə: İlk rəqəmli informasiya ötürülməsi baş tutdu. Daha sonra dörd ali məktəb birləşərək ARPANET (Advanced Research Projects Agency-Gəlimiş Tədqiqat Layihələr Agentliyi) adlı uzaq məsafəli kompüter şəbəkəsi yaratdı.

İnternet (qısa tarixi)II TəkanZaman: 1972

Məkan: Kompüter kommunikasiyası konfransı Vaşinqton, ABŞ

Nəticə: İlk email ötürülüb, @işarəsi yarandı. 1980-ci ildə beynəlxalq standart kimi təsdiqləndi.

Zaman: 1972-74

Nəticə: Local Area Network(LAN)-Yerli şəbəkə Wide Area Network (WAN)-Qlobal şəbəkə

İNTERNET (TARIXI)

Zaman: 1974

Məkan: Vaşinqton, ABŞ Kim: Robert Kahn, Vinton Cerf Nəticə: TCP-Transmission Control Protocol

(Ötürülməyə nəzarət protokolu) / IP-İnternet protokolu

Önəmi: TCP-verilənlərin ötürülməsinə nəzarət protokolu. IP-müxtəlif şəbəkələrdə qurğular arasında

informasiyanın ötürülməsi zamanı paketlərin marşrutlandırılmasını reallaşdıran protokol.

İnternet (qısa tarixi)III TəkanZaman: 1980Məkan: ABŞHadisə: DNS (Domain Name System)-Domen adları sistemi yarandı.

Zaman: 1989 Hadisə: World Wide Web (WWW) konsepsiyası yarandı.Müəllif: İngilis alimi Tim Berners-LeeNəticə: Elektron şəbəkələşmə yarandı. Kompüterdən-kompüter,

insandan-insana.

İNTERNET (QISA TARIXI) (SƏYYAH PROQRAMLARI)

Zaman: 1992 Hadisə: Mosaic ilk web browser –ilk qrafik veb Kim: Mark Andreesen

Zaman: 1994 Hadisə: Netscape web browser-təhlükəsiz onlayn kommunikasiya

üçün

Zaman: 1995 Hadisə: Internet Explorer MicroSoft (indi 56.8 % istifadəçisi var)

Zaman: 1996 Hadisə: Opera web browser-ən çox mobil internet qoşulmada istifadə

olunur.

WWW-UN 4 ƏSAS ÜSTÜN CƏHƏTLƏRI:

1. Multimedia - Hadisəni çatdırmaq üçün iki və ya daha artıq mediadan istifadə edilməsinə deyilir

2. Hipertext (hipermətn)- Mətnin içindəki açar sözlərin və terminlərin linkıər vasitəsilə incələnməsi

3. Search Engines (axtarış sistemləri)

4. HTML WWW - əsas proqlaşdırma dili

Anlayışlar

• IP – İnternet şəbəkəsinə qoşulmuş hər bir kompüterin aldığı xüsusi identifikasiya nömrəsidir

• Server – İnternetə göndərilən sorğuları cavablayan, yəni internet xidmətlərinin çalışmasına cavabdeh xüsusi kompüterlər

• Hostinq – İnternet resursların və saytların serverlərdə yerləşdirildiyi yer

Anlayışlar

• Domen – saytın adı

• İnternet səhifəsi (webpage) – Saytın brazuer tərəfindən açılmış konkret bir hissəsi

• Kontent – saytın içindəki bütün informasiyanın toplusu

• Sayt – müəyyən informasiya daşıyan, İnternetdə yerləşdirilmiş informasiya resursu

• URL – saytın konkret bir səhifəsini (faylı) göstərən ünvanı

Web 2.0

Zaman: 2004

Məkan: ABŞ, O’Reilly Media konfransı

Kim: Tim O'Reilly ilk dəfə Web 2.0 terminini işlədir.

Web 2.0 nədir?: “Hamımızın görüşəcəyi, oxuyacağı, yazacağı birgə əməkdaşlıq ortamı”. (Read\Write Web) T.O’Reilly.

Tərif: WWW-da əməkdaşlıq, qarşılıqlı əlaqə, istifadəçiyə yönəlik dizayn, informasiya yayımında iştirakı sürətləndirən veb uyğulama (application)

WEB 1.0 VS. WEB 2.0Statik Web -Mühazirə -Bir sahibkar -

Müştəri-server -

Kontent (sahibkar müəyyənləşdirirdi)

-

Sosial WebSöhbətİstifadəçi əsaslı (user

generated)Taybatay (eyni hüquqlu)

Tələb edilən məlumatfaKontent – auditoriyanın

istəklərinə uyğun olaraq müəyyənləşir

WEB 1.0 VS. WEB 2.0

İdarəetmə, sahibkarlıq, iştirakçılar

Şirkət -

Saytlar -

Reklam -

Xidmətlərin Web-i -

Web 3.0

İctimai

Bloqlar

Ağız sözü

Web-in xidmətləri

???

Web 2.0 məhsulu

• Əlaqədə çoxdan-çoxa (many-to-many) prinsipi• Nəzarət baxımından daha yayğın (decentralizə edilmiş)• İstifadəçi yönümlü və yeni istifadəçilər üçün sadə olan• Texnologiya standartları və uyğulamalar, proqramlaşdırma, interface (API-Application Programming Interface) baxımından açıq olmalı• Mümkün qədər sadə dizaynda, idarəçilik tələblərində, start-up və davamlı gəlişdirmə xərclərində “yüngülçəkili” olmalı• Zaman-zaman yenilənməlidir ki, istifadəçilər saytda yeni modifikasiyalar və ya dəyişikliklər edə bilsinlər

Web 2.0 prinsipləri

Kollektiv fəaliyyət və birgə işləmək, yaratmaq, məzmun keyfiyyətinin yenilənməsi

GoogleWikipedia

FlickrAmazon

Del.icio.us

Web 2.0 prinsipləri

Online satışlardan meydana çıxan yeni sərvət

AmazoneBay

Craigslist

Web 2.0 prinsipləri

İnformasiya toplamaqda yenilik-RSS (Really Simple Syndication)-dən yararlanmaqla onlayn məzmunu yaratmaq

Google MapsYahoo!Flickr

Web 2.0 prinsipləri

Çoxsaylı istifadəçi təcrübəsi-istifadəçilərin interaktivliyi, ələçatımlı onlayn kontentdən geniş istifadə

Google MapsGMailNetfix

Web 2.0 prinsipləri

Bir neçə avadanlıqda işlədilə bilən proqramlar, xüsusən də mobil telefonlarda

iTunesTiVo

Web 2.0 prinsipləri

Daimi Beta testi-proqram nəinki son məhsul kimi, həm də bir xidmət kimi başa düşülür

GoogleFlickr

ümumilikdə açıq mənbəli proqramlar

Web 2.0 prinsipləri

Kütləvi bazardan daha spesifik bazara keçid. Spesifik xarakterli bazarın daha dayanıqlı, uzunmüddətli olması aydınlaşdı.

AmazoneBay

Google

OXU MATERIALLARI:

1.TERRY FLEW-”NEW MEDIA. INTRODUCTION”2.MARK BRIQS-”JURNALISTIKA 2.0”3.TERRY BURROWS-”BLOGS, WIKIS, MYSPACE, AND MORE”