Organizmat njëqelizorë Aleksia Guranjaku Klasa IX shkolla "Albanet"

Organizmat Njëqelizorë

Jane ato mikrogjallesa qe na rrethojne, por per shume nuk ekzistojne. Ne fakt ato jane me interesantet dhe me te rendesishmet.

Një vështim i përgjithshëm Do te quajme organizma njeqelizore te

tera ato organizma qe i kryejne te tera proceset jetesore ne nje qelize.

Te tera gjallesat ne rruzullin tokesor ndahen ne 6 mbreteri. Ne tre prej tyre bejne pjese dhe organizmat qelizore ose ndryshe mikrogjallesat.

Keto 3 mbreteti jane: Mbreteria Monera, Mbreteria Protist dhe Mbreteria Kerpudha. Ne kete te fundit vetem nje pjese e tyre jane njeqelizore.

Mirepo shume njerez i njohin organizmat njeqelizore vetem per shkak te semundjeve. Duhet permendur qe mikrogjallesat jane edhe te demshme edhe te pademshme.

Mikrogjallesat jane organizmat qe i kane mbijetuar me mire koheve, mendohet se kane 3.8 bilion vjet qe ekzistojne

Mbretëria Monera Mbreteria Monera eshte mbreteria qe perfaqeson te

gjitha gjallesat njeqelizore dhe prokariote-qeliza pa berthame te dukshme.

Organizmat ne kete mbreteri klasifikohen ne 3 tipe:1-Aerobe-gjallesa qe e perdorin oksigjenin per

frymemarrje.2-Anaerobe-oksigjeni ka efekt helomues3-Anaerobe fakultive. Perfaqesuesit kryesore te kesaj kryesor te kesaj

mbreterie jane: Algat, Algat blu-te gjelberta dhe Bakteret.

Algat blu-te gjelberta-jetojen te grupuara e te fiksuara ne koloni ne te gjitha ujerat tokesore. Jane veteushqyese, pra e prodhojne oksigjenin nepermjet procesit te fotosintezes.

Bakteret-Jane organizmat qelizore me te vegjel qe mund te jetojne te izoluara. Ato jane te rrethuara nga membrana plazmatike e cila rrethohet nga muri qelizor. Ne pjesen e jashtme te mureve mund te gjendet nje mbulese mukoze-kapsula. Riprodhimi I tyre behet me ndarje te thjeshte te shpejte.

Struktura e Algave dhe Baktereve

ALGAT BLU-TE GJELBERTA

Duke qene se jetojne te fiksuara dhe grupuara te japin idene e nje zinxhiri. Permbajne klorofil dhe kete gje e tregon dhe ngjyra e tyre e gjelbert.

Jane teper te thjeshta ne ndertimin qelizor.

BAKTERET Kapsula-Mbulesa mukoze qe rrethon

qelizen dhe eshte karakteristike per bakteret qe shkaktojne semundje.

Muri qelizor-mbron qelizen Cililet-te ngjashme me qerpiket qe

ndihmojne ne levizje Kamxhiku-ndihmon ne lezje-ne disa baktere Kromozomi-materiali gjenetik-nuk ka

berthame

Mbrëteria Protista Ne mbreterine Protista bejne pjese ato organizma

qe : jane njeqelizore ose shumeqelizore, jetojne te lira si parazite dhe qe jane eukariote pra qeliza e tyre ka berthame te mirefillte.

Mbreteria Protista klasifikohet ne dy tipe: 1-Tipi i Algave-Jetojen duke fromuar koloni . Perfaqesues eshte Euglena e Blerte, formon nje shtrese me ngjyre te blerte.Perfaqsues tjeter-Diatometi. Jeton duke lundruar ne siperfaqete ujerave. Te dy keta perfaqesues jetojne ne ujera te kripur e embel.

2-Tipi I Protozoareve- ka 3 perfaqesues:1-Pseudopotet-Ameba-levizin me ane te

pseduopoteve ose zgjatimeve duke rreshqitur, gjithashtu I perdor ato per te kapur ushqimin. 2-Qerpikoret-Parameci-kane nje forme te qendrueshme, levizin me ane te qerpikeve ne ujera te embela. Ne keto organizma dallohen 2 berthama pra fillesa e organeve. Shumohen me ndarje te thjeshte. 3-Kamxhikoret-Tripanosova-jane gjallesa parazitare, qe shkaktojne semundjen e gjumit te njeriu.

Algat NjëqelizorëEUGLENA E BLERTE

Eshte e ngjashme me qelizen bimore e shtazore. Vepron si bime e si kafshe. Kur eshte ne drite vepron si bime duke prodhuar ushqim, kur eshte ne erresire fillon e ushqehet me qeliza te vogla.

Perbehet nga:Kamxhiku, Syri, Kloroplastet, Cipa, Berthama dhe vakuola tkurrese.

DIATOMETI Gjendet ne ujera te embela dhe te

kripura. Jane alga njeqelizore qe permbajne pigmente me ngjyra te ndryshme dhe klorofil-pra e prodhon vete ushqimin.

Jane te mbeshtjelle me dy kapake te holle qelqerore te lidhur.

Cdo diatomet ka nje forme unike.

Struktura e Protozoareve AmebaBerthama-permban

materialin gjenetikVakuola tretese-tret

ushqimetVakuola tkurrese-nxjerr

jashte ujin e tepertPseudopotet-per te levizur

e per te kapur ushqiminMembrana-realizon

transportimin e lendeve

ParameciBerthama e madhe- permban

materialin gjenetikBerthama e vogel-informacionin

gjenetikVakuola tretese-vendi ku tretet

ushqimiPoret anale-nxjerr jashte

mbetjetCililet-godasin njera tjetrat dhe

mundesojne levizjeHapesira e gojes-hyn ushqimi

TripanosomaTregohet rritja e tripanosomes deri

ne fazen perfundimtare te daj dhe drejtimi I

levizjes

Mbretëria Kërpudha

Mbreteria Kerpudha perbehet nga organizma qe jane jeterushqyese, pra e marrin ushqimin e gatshem,jane ekuariote, nuk kane rrenje, kercell apo gjethe por trupi i tyre quhet tali.

Ne kerpudhat njeqelizore bejne pjese Majate dhe Tharmezat. Ato mbeshteten ne organizmat e tjere per te siguruar energji.

Ato kane 3 menyra te ushqyeri: Parazite- qe jetojne duke shkaktuar semundje, Saprofite- qe zhdukin lendet e vdekura e i rikthejne tokes materialin organik dhe Simbiote- qe bashkeveprojne per te jetuar.

Riprodhimi I tyre eshte askeksual dhe seksual.Aseksual-Kryhet me spore dhe copetim te hifeve.Seksual- Dy hife takojne majat e tyre, te cilat me pas fryhen.

Rëndesia e Mikrogjallesave

Disa mikrogjallesa jane vertet te demshme por ama ata na

paraqesin nje shumellojshmeri organizmash, vertet njeqelizore

por unike ne llojin e tyre. Shume mikrogjallesa i japin shume te mira kesaj bote. Mund te permendim bakteret ata qe

pastrojne token nga organizmat e vdekur duke i konsumuar ato.

Pra ato jane hallka e fundit e zinxhirt ushqimor.Te njeten gje

bejne edhe disa kerpudha. Po te imagjinojme boten pa ato

atehere nuk do te kishte as vazhdimesi jete. Pra gjithcka e

lidhur ngushte, dhe pa to shume probleme do te

shkaktohenin.

Një Botë krejt tjetër

Pema e organizmave te gjalle-Cdo gje e lidhur duke

formuar nje bote unike e plot gjallesa me shume se te

vecanta por te nevojshme per kete bote.

Punoi:Aleksia Guranjaku

Klasa IX-teLenda:Biologji

Ju faleminderit!