Organizmat Njëqelizorë

Jane ato mikrogjallesa qe na rrethojne, por per shume nuk ekzistojne. Ne fakt ato jane me interesantet dhe me te rendesishmet.

Një vështim i përgjithshëm Do te quajme organizma njeqelizore te

tera ato organizma qe i kryejne te tera proceset jetesore ne nje qelize.

Te tera gjallesat ne rruzullin tokesor ndahen ne 6 mbreteri. Ne tre prej tyre bejne pjese dhe organizmat qelizore ose ndryshe mikrogjallesat.

Keto 3 mbreteti jane: Mbreteria Monera, Mbreteria Protist dhe Mbreteria Kerpudha. Ne kete te fundit vetem nje pjese e tyre jane njeqelizore.

Mirepo shume njerez i njohin organizmat njeqelizore vetem per shkak te semundjeve. Duhet permendur qe mikrogjallesat jane edhe te demshme edhe te pademshme.

Mikrogjallesat jane organizmat qe i kane mbijetuar me mire koheve, mendohet se kane 3.8 bilion vjet qe ekzistojne

Mbretëria Monera Mbreteria Monera eshte mbreteria qe perfaqeson te

gjitha gjallesat njeqelizore dhe prokariote-qeliza pa berthame te dukshme.

Organizmat ne kete mbreteri klasifikohen ne 3 tipe:1-Aerobe-gjallesa qe e perdorin oksigjenin per

frymemarrje.2-Anaerobe-oksigjeni ka efekt helomues3-Anaerobe fakultive. Perfaqesuesit kryesore te kesaj kryesor te kesaj

mbreterie jane: Algat, Algat blu-te gjelberta dhe Bakteret.

Algat blu-te gjelberta-jetojen te grupuara e te fiksuara ne koloni ne te gjitha ujerat tokesore. Jane veteushqyese, pra e prodhojne oksigjenin nepermjet procesit te fotosintezes.

Bakteret-Jane organizmat qelizore me te vegjel qe mund te jetojne te izoluara. Ato jane te rrethuara nga membrana plazmatike e cila rrethohet nga muri qelizor. Ne pjesen e jashtme te mureve mund te gjendet nje mbulese mukoze-kapsula. Riprodhimi I tyre behet me ndarje te thjeshte te shpejte.

Struktura e Algave dhe Baktereve

ALGAT BLU-TE GJELBERTA

Duke qene se jetojne te fiksuara dhe grupuara te japin idene e nje zinxhiri. Permbajne klorofil dhe kete gje e tregon dhe ngjyra e tyre e gjelbert.

Jane teper te thjeshta ne ndertimin qelizor.

BAKTERET Kapsula-Mbulesa mukoze qe rrethon

qelizen dhe eshte karakteristike per bakteret qe shkaktojne semundje.

Muri qelizor-mbron qelizen Cililet-te ngjashme me qerpiket qe

ndihmojne ne levizje Kamxhiku-ndihmon ne lezje-ne disa baktere Kromozomi-materiali gjenetik-nuk ka

berthame

Mbrëteria Protista Ne mbreterine Protista bejne pjese ato organizma

qe : jane njeqelizore ose shumeqelizore, jetojne te lira si parazite dhe qe jane eukariote pra qeliza e tyre ka berthame te mirefillte.

Mbreteria Protista klasifikohet ne dy tipe: 1-Tipi i Algave-Jetojen duke fromuar koloni . Perfaqesues eshte Euglena e Blerte, formon nje shtrese me ngjyre te blerte.Perfaqsues tjeter-Diatometi. Jeton duke lundruar ne siperfaqete ujerave. Te dy keta perfaqesues jetojne ne ujera te kripur e embel.

2-Tipi I Protozoareve- ka 3 perfaqesues:1-Pseudopotet-Ameba-levizin me ane te

pseduopoteve ose zgjatimeve duke rreshqitur, gjithashtu I perdor ato per te kapur ushqimin. 2-Qerpikoret-Parameci-kane nje forme te qendrueshme, levizin me ane te qerpikeve ne ujera te embela. Ne keto organizma dallohen 2 berthama pra fillesa e organeve. Shumohen me ndarje te thjeshte. 3-Kamxhikoret-Tripanosova-jane gjallesa parazitare, qe shkaktojne semundjen e gjumit te njeriu.

Algat NjëqelizorëEUGLENA E BLERTE

Eshte e ngjashme me qelizen bimore e shtazore. Vepron si bime e si kafshe. Kur eshte ne drite vepron si bime duke prodhuar ushqim, kur eshte ne erresire fillon e ushqehet me qeliza te vogla.

Perbehet nga:Kamxhiku, Syri, Kloroplastet, Cipa, Berthama dhe vakuola tkurrese.

DIATOMETI Gjendet ne ujera te embela dhe te

kripura. Jane alga njeqelizore qe permbajne pigmente me ngjyra te ndryshme dhe klorofil-pra e prodhon vete ushqimin.

Jane te mbeshtjelle me dy kapake te holle qelqerore te lidhur.

Cdo diatomet ka nje forme unike.

Struktura e Protozoareve AmebaBerthama-permban

materialin gjenetikVakuola tretese-tret

ushqimetVakuola tkurrese-nxjerr

jashte ujin e tepertPseudopotet-per te levizur

e per te kapur ushqiminMembrana-realizon

transportimin e lendeve

ParameciBerthama e madhe- permban

materialin gjenetikBerthama e vogel-informacionin

gjenetikVakuola tretese-vendi ku tretet

ushqimiPoret anale-nxjerr jashte

mbetjetCililet-godasin njera tjetrat dhe

mundesojne levizjeHapesira e gojes-hyn ushqimi

TripanosomaTregohet rritja e tripanosomes deri

ne fazen perfundimtare te daj dhe drejtimi I

levizjes

Mbretëria Kërpudha

Mbreteria Kerpudha perbehet nga organizma qe jane jeterushqyese, pra e marrin ushqimin e gatshem,jane ekuariote, nuk kane rrenje, kercell apo gjethe por trupi i tyre quhet tali.

Ne kerpudhat njeqelizore bejne pjese Majate dhe Tharmezat. Ato mbeshteten ne organizmat e tjere per te siguruar energji.

Ato kane 3 menyra te ushqyeri: Parazite- qe jetojne duke shkaktuar semundje, Saprofite- qe zhdukin lendet e vdekura e i rikthejne tokes materialin organik dhe Simbiote- qe bashkeveprojne per te jetuar.

Riprodhimi I tyre eshte askeksual dhe seksual.Aseksual-Kryhet me spore dhe copetim te hifeve.Seksual- Dy hife takojne majat e tyre, te cilat me pas fryhen.

Rëndesia e Mikrogjallesave

Disa mikrogjallesa jane vertet te demshme por ama ata na

paraqesin nje shumellojshmeri organizmash, vertet njeqelizore

por unike ne llojin e tyre. Shume mikrogjallesa i japin shume te mira kesaj bote. Mund te permendim bakteret ata qe

pastrojne token nga organizmat e vdekur duke i konsumuar ato.

Pra ato jane hallka e fundit e zinxhirt ushqimor.Te njeten gje

bejne edhe disa kerpudha. Po te imagjinojme boten pa ato

atehere nuk do te kishte as vazhdimesi jete. Pra gjithcka e

lidhur ngushte, dhe pa to shume probleme do te

shkaktohenin.

Një Botë krejt tjetër

Pema e organizmave te gjalle-Cdo gje e lidhur duke

formuar nje bote unike e plot gjallesa me shume se te

vecanta por te nevojshme per kete bote.

Punoi:Aleksia Guranjaku

Klasa IX-teLenda:Biologji

Ju faleminderit!