Bien dang mieng thong thuong 2009

CAÙC BIEÁN DAÏNG

THOÂNG THÖÔØNG

CUÛA MOÂ MIEÄNG

BS. Nguyeãn Thò Hoàng

Boâ moân Beänh hoïc mieäng

Khoa RHM- Ñaïi hoïc Y Döôïc Tp.HCM

MUÏC TIEÂU

1.Moâ taû ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà giaûi phaãu

thöôøng gaëp ôû vuøng mieäng khoâng aûnh

höôûng chöùc naêng vaø khoâng caàn ñieàu trò.

2.Chaån ñoaùn ñöôïc caùc bieán daïng sinh lyù

thoâng thöôøng cuûa moâ mieäng vaø phaân bieät

ñöôïc vôùi tình traïng beänh lyù.

1.Moâi: Khuyeát moâi baåm sinh

Congenital lip pits

- Bieán daïng sinh lyù baåm sinh, döôøng nhö di

truyeàn theo tính traïng troäi.

- Khuyeát meùp phoå bieán ôû ngöôøi tröôûng thaønh

(12-20% daân soá).

Khuyeát moâi (lip pits)

Khuyeát meùp: Khuyeát moâi:

Truõng nhoû ôû khoeù meùp. Gaàn ñöôøng giöõa,

roäng 1-2 mm, saâu 2-4 mm vermilion moâi treân/ döôùi,

ôû 1 hoaëc 2 beân

roäng1-3 mm,saâu 5-15 mm

3. Nguyeân nhaân

Khuyeát moâi:

- Do söï loõm xuoáng cuûa nieâm maïc moâi phoâi thai vaø

sau ñoù sính lieàn vôùi moâ lieân keát beân döôùi.

- Hay veát tích coøn soùt laïi cuûa hai raõnh beân cuûa

moâi phoâi thai.

Hoäi chöùng

Van der Woude

Keøm khe hôû moâi / khe

hôû haøm eách, lieân quan

gen treân nhieãm saéc theå

1 (1q32-q41).

Khuyeát meùp:

Treân ñöôøng taän cuøng cuûa khe maët nguyeân thuûy

giöõa goø haøm treân vaø cung quai haøm.

Goø muõi giöõa

Goø muõi beân

Goø haøm treân

Maáu tieàn haøm

Cung quai haøm

Khuyeát moâi:

- ± tieát nhaày (neáu loã môû ra cuûa tuyeán nöôùc boït phuï),

± vieâm do tích tuï thöùc aên.

- Vi theå: nieâm maïc loõm xuoáng heïp, ñöôïc laùùt bôûi bieåu

moâ laùt taàng. Coù theå thoâng vôùi tuyeán nöôùc boït phuï.

- Khoâng caàn ñieàu trò. Ñoâi khi phaãu thuaät do thaåm myõ.

2. Nieâm maïc maù:

Haït fordyce (fordyce granules)

1.Bieán daïng sinh lyù, thöôøng gaëp (> 80%).

2.Do tuyeán baõ ôû da bò laïc choã vuøi vaøo nm mieäng

trong luùc saùt nhaäp goø haøm treân & cung quai haøm.

Nieâm maïc maù: Haït fordyce

3.Laâm saøng:

- Thöôøng phaùt trieån luùc daây thì.

- Thöôøng n.maïc maù (hai beân, vuøng sau), moâi treân.

- Nhieàu saàn maøu vaøng

1-2 mm, raûi raùc/töøng maûng.

- Coù theå tieát chaát baõ.

- Khoâng gaây trieäu chöùng.

Nieâm maïc maù: Haït fordyce

4. Vi theå: tuyeán baõ

5. Khoâng caàn ñieàu trò.

3. Löôõi: Löôõi to – Löôõi nhoû

Löôõi nhoû (microglossia):

- Baåm sinh, raát hieám.

- Coù theå phoái hôïp haøm nhoû, taät thieáu ngoùn.

- Coù theå khoù aên, khoù phaùt aâm.

3. Löôõi: Löôõi to – Löôõi nhoû

Löôõi to:

(macroglossia)

- Kích thöôùc to.

- Bôø löôõi in daáu raêng.

- Coù theå xoâ leäch raêng.

- Thöôøng haù mieäng neân deã khoâ mieäng.

Löôõi to (macroglossia, large tongue)

Sinh lyù Beänh lyù

-Baåm sinh: Phì

ñaïi cô nöûa maët

ãhay toaøn thaân

- Thuï ñaéc: Maát

raêng haøm döôùi

- Böôùu (böôùu maùu, böôùu baïch

maïch, ung thö…)

- Nhieãm truønglöôõi

- Beänh ngu ñaàn (Cretinism)

- Beänh to cöïc (Acromagely)

- Beänh phuø do ñieàu trò corticoid

- Beänh amyloidosis

-Hoäi chöùng Down

Ñieàu trò nguyeân nhaân.

Phì ñaïi nöûa maët

Hemifacial Hypertrophy

Löôõi to: böôùu maùu

Löôõi to: böôùu maùu

Löôõi to:

Böôùu maùu + Böôùu baïch maïch

Löôõi to: böôùu

Löôõi to: Hoäi chöùng Down

Löôõi to: Beänh to cöïc

3. Löôõi:

Löôõi cheû – Löôõi dính

Löôõi cheû:

- Löôõi cheû hai/ba thuøy: dò taät baåm sinh, cheû khoâng

hoaøn toaøn (raõnh saâu giöõa löôõi) thöôøng gaëp hôn

löôõi cheû hoaøn toaøn .

- Do thieáu söï raùp dính hoaøn toaøn cuûa hai maàn

beân caáu taïo löôõi (tuaàn 4, 5)

- Ñieàu trò: veä sinh raêng mieäng kyõ.

Löôõi dính

Ankyloglossia

Tongue- tie

Maát söï cöû ñoäng cuûa löôõi do söï hieän dieän cuûa

moâ sôïi baùm dính baát thöôøng giöõa buïng löôõi

vaø saøn mieäng.

1,7-4,4% treû sô sinh, ôû beù trai gaáp 4 laàn beù gaùi,

vaø thöôøng gaëp caùc theå nheï.

Löôõi dính

- Hoaøn toaøn: hieám, trong hoäi chöùng khe hôû KC.

- Moät phaàn:

Dò taät baåm sinh Beänh lyù

Thaéng löôõi

ngaén, daøy, dính

vaøo ñaàu löôõi.

Vieâm xô hoùa sau chaán

thöông, phaãu thuaät mieäng.

Löôõi dính:

- Taät noùi chôùt.

- Thaéng löôõi ngaén, dính daàu löôõi.

- Khoâng le löôõi qua khoûi vermilion hay khoeù meùp.

- Coù theå truït nöôùu trong cuûa R 31,41 / khe hôû.

Löôõi dính:

Moâ beänh hoïc: nieâm maïc bình thöôøng hoaëc xô hoùa.

Khoâng caàn ñieàu trò neáu khoâng gaây trieäu chöùng

Phaãu thuaät ñieàu chænh vò trí thaéng löôõi neáu gaây xaùo

troân chöùc naêng.

3. Löôõi: Löôõi nöùt neû (Fissured tongue)

2- 5% daân soá, nhaát laø ôû ngöôøi lôùn tuoåi.

Löôõi nöùt neû

Sinh lyù Beänh lyùtoaøn thaân/taïi choã

Baåm sinh - Thieáu vit B.

- Chaán thöông maïn tính.

- Khoâ mieäng

- Hoäi chöùng Melkerson-Rosenthal

(söng moâi, lieät maët, löôõi nöùt neû)

Löôõi nöùt neû (Fissured tongue)

Löôõi nöùt neû

- Coù theå tính tuï thöùc aên gaây ñoû vaø nhaïy caûm.

Phaân bieät löôõi cheû vôùi Löôõi nöùt neû ?

Löôõi nöùt neû + Löôõi baûn ñoà

Löôõi nöùt neû

- Thöôøng gaëp trong löôõi to, löôõi baûn ñoà

- Vi theå: veâm maïn tính khoâng ñaëc hieäu.

- Ñieàu trò: Chaûi löôõi.

Khoâng ñieàu trò tröø khi coù trieäu chöùng.

Ñieàu trò khoâ mieäng vaø loaïi boû thoùi quen löôõi.

3. Löôõi: Teo caùc gai chæ

1. Vieâm löôõi giöõa hình thoi: beänh lyù (nhieãm naám

Candida) > dò taät baåm sinh.

2. Löôõi baûn ñoà: thöôøng laø bieán ñoåi sinh lyù, thöôøng

gaëp ôû treû em.

3. Löôõi truïi gai: beänh lyù (thieáu maùu, thieáu vit B...)

3. Löôõi: Teo gai chæ

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

Median Rhomboid Glossitis

Central papillary atrophy of the tongue

- 0,1% daân soá, nam hôn nöõ.

- Thöôøng khoâng trieäu chöùng.

- Coù töø luùc môùi sinh ra (neáu laø dò taät baåm sinh)

hay môùi phaùt (neáu laø nhieãm naám Candida).

Phaùt trieån chaäm.

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

treân ñöôøng giöõa löng löôõi - tröôùc V löôõi.

hình thoi/ baàu duïc/ khoâng ñeàu

Maøu ñoû (maát gai chæ)

Daïng: teo/ maûng/hoøn

Beà maët nhaün / nöùt neû

3. Löôõi: Teo gai chæ

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

Beänh caên

Sinh lyù Beänh lyù

Toàn taïi cuû leû

(tuberculum impar).

-khoâng phaûi laø vieâm

Nhieãm naám Candida

Yeáu toá thuaän lôïi:

- Khaùng sinh phoå roäng

- khoâ mieäng

- beänh tieåu ñöôøng

- suy giaûm mieãn dòch...

Hình thaønh löôõi

A. Tuaàn thöù 3

B. Tuaàn thöù 5

C. Tuaàn thöù 6

A

C

B

Hai gôø beân

Cuû leû (tuberculum impar)

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

(nhieãm naám Candida)

Vieâm löôõi giöõa

hình thoi

“Kissing lesion”

Naám

Candida

Vieâm löôõi giöõa

hình thoi

- Taêng saûn bieåu moâ

khoâng ñeàu, caùc nhuù bì

daøi.

- Thaám nhaäp teá baøo

vieâm maïn.

Vieâm löôõi giöõa hình thoi hay Ung thö löôõi?

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

Chaån ñoaùn:

- Deã do vò trí & daïng ñaëc tröng

- Soi vaø caáy naám

- Phaân bieät: ung thö löôõi

Ñieàu trò: Loaïi boû yeáu toá thuaän lôïi

vaø thuoác khaùng naám Candida taïi choã.

Toùm laïi

Vieâm löôõi giöõa hình thoi

1. Maûng ñoû daøi, khoâng trieäu chöùng cuûa

nieâm maïc bò teo (maát gai chæ)

2. treân beà maët löng löôõi

3. do nhieãm Candida

3. Löôõi: Teo gai chæ

Löôõi baûn ñoà - Geographic tongue

Löôõi baûn ñoà

Geographic tongue

Benign migratory glossitis

Erythema migrans linguae

2% daân soá, nöõ hôi > nam, ña soá ôû trung nieân.

Ña soá khoâng trieäu chöùng.

Thay ñoåi moãi ngaøy veà hình daïng vaø kích thöôùc.

Di cö töø vuøng naøy sang vuøng khaùc.

Bieán maát roài taùi phaùt khoâng roõ lyù do.

Löôõi baûn ñoà

3 daïng laâm saøng:

1/ Vuøng ñoû (troùc gai chæ).

2/ Vuøng ñoû (troùc gai chæ) coù vieàn traéng.

3/ Vuøng troøc gai chæ, coù daûi ñoû bao quanh,

coù hay khoâng coù vieàn traéng

Löôõi baûn ñoà + löôõi nöùt neû

Löôõi baûn ñoà

Vieâm maïn tính

coù söï troùc vaûy

Vuøng trung taâm: bieåu moâ moûng, maát keratin, thaám

nhaäp baïch caàu

Vuøng ngoaïi vi: daøy söøng& lôùp gai, nhuù bì daøi keát noái

Löôõi baûn ñoà

Chaån ñoaùn: laâm saøng

Ñieàu trò:

Thöôøng khoâng caàn vì beänh töï giôùi haïn vaø khoâng

trieäu chöùng.

Neáu ñau:

- Suùc mieäng nöôùc sodium bicarbonate.

- Thuoác khaùng vieâm (taïi choã).

- Traùnh thöùc aên cay noùng, kích thích.

- Khoâng neân chaûi löôõi

Toùm laïi:

Löôõi baûn ñoà

1. Nhieàu maûng ñoû khoâng ñeàu vieàn traéng.

2. Treân löng löôõi vaø bôø löôõi.

3. Thay ñoåi hình daïng moãi ngaøy. Taùi ñi taùi

laïi.

3. Löôõi: Daøi gai chæ

Löôõi loâng (hairy tongue, coated tongue)

0,5% daân soá ngöôøi tröôûng thaønh

Löôõi loâng

Nguyeân nhaân: Do caùc yeáu toá taïi choã:

-Thuoác khaùng sinh phoå roäng

-Corticoid toaøn thaân

-Nöôùc suùc mieäng coù tính oxy hoùa nhö hydrogen

peroxide, carbamide peroxide, sodium perborate..

- Khoâ mieäng

- Xaï trò

-VSRM keùm

-> Roái loaïn taïp khuaån mieäng.

-> Taêng sinh naám Candida & vi khuaån sinh maøu.

-> Caùc gai chæ taêng tröôûng quaù möùc.

Löôõi loâng

Vò trí: 1/3 sau vaø 1/3 giöõa cuûa löng löôõi.

Caùc gai chæ daøi vaøi mm, daøy, beän laïi, löu giöõ vi

khuaån, vi naám, maûnh vuïn teá baøo, vaät laï..

Maøu sacé do vi khuaån sinh saéc &ø yeáu toá beân ngoaøi.

AÛnh höôûng thaåm myõ.

Thöôøng khoâng trieäu chöùng.

Löôõi loâng

Gai chæ daøi vaø

daøy söøng roõ, tích

tuï caùc vi sinh vaät

treân beà maët

Teá baøo vieâm ôû

moâ ñeäm

Löôõi loâng

Ñieàu trò:

Loaïi boû nguyeân

nhaân.

Chaûi löôõi saïch

(coù theå vôùi nöôùc

sodium

bicarbonate).

Ñieàu trò nhieãm naám

neáu coù.

Löôõi loâng

1.Taêng tröôûng quaù möùc caùc gai chæ

(daøi baát thöôøng maø khoâng troùc ñi)

gioáng sôïi toùc, taïo thaønh lôùp loâng daøy.

2 . Treân löng löôõi.

Amiñan löôõi phì ñaïi

Lingual tonsils

Oral tonsils

Amiñan löôõi thuoäc voøng Waldeyer

Amiñan löôõi phì ñaïi

Amiñan löôõi phì ñaïi

- Thöôøng lieân quan nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp-

tieâu hoùa treân.

- Noát söng ñoû, ñau/ noùng raùt.

- Vi theå: caùc ñaùm moâ lympho6, trong ñoù coù caùc

trugn taâm maàm

- Neáu chæ 1 beân: chaån ñoaùn phaân bieät Ung thö -

- Ñieàu trò nguyeân nhaân gaây vieâm

3. Löôõi: Phì ñaïi gai ñaøi

Gai ñaøi phì ñaïi

- Dò taät baåm sinh – khoâng caàn ñieàu trò

3. Löôõi: Noát giaùp traïng löôõi

Noát giaùp traïng löôõi

Lingual thyroid nodule

- Hieám, nöõ = 4-7 laàn nam.

- Khoái söng 2-3 cm, meàm hôi tím/chaéc/ cöùng.

- Coù theå khoù nuoát, khoù noùi, khoù thôû, suy giaùp.

Beänh caên:

Do moâ tuyeán giaùp khoâng luøi hoaøn toaøn xuoáng coå.

Phình giaùp, nang giaùp, böôùu giaùp laøm noát naøy to.

OÁng giaùp löôõi

(caét qua loã tòt, baøo thai thaùng thöù naêm)

Noát giaùp traïng löôõi

Chaån ñoaùn:

- Laâm saøng

- Sieâu aâm vuøng coå

- Xaï hình tuyeán giaùp I 131

- Test chöùc naêng tuyeán giaùp

- CT/MRI

- SInh thieát moät phaàn neáu caàn

Noát giaùp traïng löôõi

Lingual thyroid nodule

Ña soá tröôøng hôïp laø moâ tuyeán giaùp bình thöôøng.

Hôn 50% (70%) caùc tröôøng hôïp noát giaùp traïng

löôõi laø moâ tuyeán giaùp duy nhaát.

Theo doõi ñònh lyø neáu khoâng gaây trieäu chöùng. Phaãu

thuaät neáu gaây ngheõn naëng hoaëc laø böôùu.

-Thyroxin sau moå neáu khoâng coù tuyeán giaùp ôû coå.

Noát giaùp traïng löôõi

Toùm laïi:

Hoøn döôùi nieâm maïc cuûa moâ giaùp

treân döôøng giöõa cuûa ñaùp löôõi.

4. NIEÂM MAÏC MIEÄNG:

NHIEÃM SAÉC MELANIN SINH LYÙ

Physiologic (racial) pigmentation

Ethnic pigmentation

- Nguyeân nhaân phoå bieán nhaát nhieãm saéc mieäng.

- Thöôøng ôû nhöõng ngöôøi coù da saäm maøu.

Nhieãm melanin sinh lyù

NHIEÃM SAÉC

MELANIN SINH LYÙ

- Taêng melanin ôû

lôùp teá baøo ñaùy.

- Khoâng taêng soá

teá baøo haéc toá.

NHIEÃM SAÉC MEÂLANIN SINH LYÙ

Chaån ñoaùn phaân bieät:

1.Nhieãm saéc meâlanin khoâng do chuûng toäc

- Nhieãm saéc melanin do vieâm chöùng

- Beänh noäi tieát: Addison

- Hoäi chöùng Peutz-Jeghers

- Neâvi saéc toá

- Meâlanoâm aùc

NHIEÃM SAÉC MEÂLANIN SINH LYÙ

Chaån ñoaùn phaân bieät:

2. Nhieãm saéc khoâng meâlanin

- Khoâng gaây beänh lyù: amalgam tatoo.

- Nhieãm saéc kim loaïi naëng (arsenic,

bismuth, platinum, chì, thuûy ngaân)

- Nhieãm saéc thuoác clhroquine,

cyclophosphamide, azidothymidine (AZT)..

Nhieãm melanin ôû ngöôøi huùt thuoác laù

Hoäi chöùng Addison

(suy voû thöôïng thaän)

Hoäi chöùng Peutz-Jeghers

NEÂVI (NEVUS)

MEÂLANOÂM AÙC

AMALGAM TATOO

ñöôøng bistmuth ôû nöôùu rôøi

5. Saøn mieäng: Maïch tröông

Maïch tröông döôùi löôõi: Tónh maïch phoàng to, maøu

xanh, ngoaèn ngoeøo, gaëp ôû 2/3 soá ngöôøi > 60 tuoåi.

MAÏCH TRÖÔNG DÖÔÙI LÖÔÕI

Torus haøm treân (torus palatinus)

1.Laø bieán daïng sinh lyù cuûa beà maët xöông khaåu caùi.

2. Thöôøng xuaát hieän &ø phaùt trieån sau tuoåi 30,

sau nhieàu naêm thì ngöng phaùt trieån.

Torus haøm treân

3. Tæ leä: 9 - 66%, Myõ 20-35%.

VN: 75% (nam 63,6% & nữ 81%)

4. Caùc yeáu toá lieân quan:

Di truyeàn: nhaân chuûng, giôùi tính, gia ñình (70%).

Moâi tröôøng: 30%(cheá ñoä aên, taêng quaù möùclöïc nhai)

5. Ñieàu trò: khoâng caàn.Tröø khi quaù to gaây khoù chòu

hoặc khoù laép haøm giaû

Torus haøm döôùi (Torus mandibularis)

1.Laø bieán daïng sinh lyù beà maët trong XHD.

2.Thöôøng xuaát hieän & phaùt trieån sau tuoåi 30.

3.Tỉ lệ 5-40%.

Myõ: 6-12%. VN: 3,6% (nam 4,8% & Nữ 3%)

Torus haøm döôùi

Torus haøm döôùi (Torus mandibularis)

4. Di truyeàn (70%) + Moâi tröôøng (30%)

5. X quang: caûn quang chaäp leân raêng 3,4,5

6. Khoâng caàn điều trị .

ÑA LOÀI XÖÔNG ÔÛ XÖÔNG HAØM

ÑA LOÀI XÖÔNG

ÔÛ XÖÔNG HAØM

Exostoses

Laø bieán daïng sinh lyù maët ngoaøi xöông haøm.

Ít gaëp hôn torus. Thöôøng ôû ngöôøi tröôûng thaønh.

Thöôøng maët ngoaøi xöông oå raêng HT vaø HD vuøng

raêng coái nhoû vaø raêng coái lôùn.

Lieân quan: di truyeàn, löïc nhai quaù taûi.

Ñieàu trò: khoâng caàn,

tröø khi caàn laép haøm giaû.

LOÀI XÖÔNG (torus- exostoses)

ÔÛ XÖÔNG HAØM

Söï taêng tröôûng sinh lyù daïng hoøn

cuûa xöông voû ñaëc:

- Doïc theo phaàn sau cuûa ñöôøng giöõa khaåu caùi

cöùng: Torus haøm treân

- Maët trong xöông haøm döôùi vuøng raêng 3,4,5,

haàu nhö luoân hai beân: Torus haøm döôùi.

- Ôû maët ngoaøi xöông haøm treân vaø/ haøm döôùi:

ña loài xöông ôû xöông haøm.

Toùm laïi caùc bieán daïng sinh lyù vuøng mieäng:

1. Moâi: Khuyeát moâi, khuyeát meùp.

2. Nieâm maïc maù: Haït fordyce.

3. Löôõi: - Kích thöôùc: Löôõi to - Löôõi nhoû.

- Löôõi dính - Löôõi cheû - Löôõi nöùt neû.

- Gai chæ daøi: Löôõi loâng.

gai chæ teo: Vieâm löôõi giöõa hình thoi.

- Gai ñaøi phì ñaïi.

- Amiñan löôõi phì ñaïi.- Noát giaùp traïng löôõi

4. Saøn mieäng: Maïch tröông döôùi löôõi.

5. Nöôùu raêng (Nieâm maïc mieäng): Nhieãm saéc melanin

6. Xöông haøm: torus HT, torus HD, ña loài xöông.