Buca ve Bornova Evleri

İzmir İline bağlı bir ilçe olan Buca, kuzeyinde Bornova, Kemalpaşa, Torbalı ve Konak ilçesi ile çevrilidir.

Nif Dağı’nın güney eteklerinde hafif engebeli bir arazide kurulmuştur.

Mitolojide adı geçen, Melez Çayı Halkapınar’da denize dökülürken İlçe topraklarından geçmektedir.

Buca’da 1923 yılında belediye kurulmuş, 1987 yılında ise ilçe olmuştur.

Buca adının kökeni hakkındaki bilgiler birer varsayımdan öteye gitmez.

Yazar, Kararas’ın, Iconomosadlı yapıttan naklen kaydettiğine göre 1235 te İzdik Devleti (Dukas Vatidis) Kralı İoyanis Lenvon Manastırı sınırları içinde Kohi denen Kral yolu yakınında bir yerleşme adı geçmektedir.

Iconomos’a göre burası sonradan Buca adını alan yerdir.

Kohi, Gonia olmuş, daha sonra Bugia ve giderek Buca'ya dönüşmüştür.

Pek çok yerde Boudja diye anılmaktadır.

Buca İzmir’in Buca İzmir’in sayfiyesi sayfiyesi konumunda, konumunda, bahçeleri, at bahçeleri, at yarışları,yarışları,Güzle konut ve Güzle konut ve köşkleri ile ünlü köşkleri ile ünlü güzelim bir yerdi.güzelim bir yerdi.Çocukluğumda,Çocukluğumda,tren ile tren ile Kızılçullu’daki at Kızılçullu’daki at yarışlarına yarışlarına giderdik.giderdik.

De Jongh KöşküDe Jongh Köşkü•Buca’da bulunan bu yapı 1800’lerin sonlarında Felemenk asıllı İngiliz De Jongh ailesi adına yaptırılmıştı. •Bahçede bulunan havuz maalesef günümüze ulaşamamıştır.• Ev 1930 yılına doğru bir Alman konsolosuna satılmış, sonrasında İtalyan Sperco ailesinin ve İtalyan Aliberti ailesinin mülkü olmuştur.

Forbes KöşküForbes Köşkü•İzmir Levanten köşkleri arasında en güzellerinden birisidir, •1908’de inşa edilmiştir.•Forbes Ailesi meyan kökü ticareti ile uğraşıyordu.•Aile 1920 yıllarında Amerika’ya gittikten sonra, Whittall ailesi üyeleri burada yaşamış tır.•Köşk 1950 yılında SSK’ya devredilmişti.

İzmir’in kuzeydoğusunda, Yamanlar Dağı eteğinde, bulunan Bornova, İzmir’e 8 km. uzaklıktadır.

2012 Nüfus Kayıt Sistemi kapsamında nüfusu 423.063 kişidir.

Deniz seviyesinden yüksekliği yerleşim alanlarında 20 ile 200 metre arasında değişmektedir. Bu yükseklik dağlık bölgelerde 600 m’ye kadar çıkmakta hatta aşmaktadır.

İlçe Merkezinin güneyinde yer alan geniş düzlük, Bornova Ovası; Bozalan, Hacılarkırı, Karasuluk, Mersinli ve Bayraklı Ovalarının birleşmesinden oluşmaktadır.

Bilinen en eski adı “Birun-u Abad” olan Bornova’da yerleşim Hellenistik çağda başlamıştır.

İsmi Osmanlı kayıtlarında Birunabad olarak geçmiştir.Amazon’lar, Hititler, İon’lar, Frigya’lılar, Lydya’lılar,

Pers’ler, Makedonya’lılar,Bergama Krallığı ve Roma’lılar bu bölgede hüküm sürmüş ve yaşamışlardır.

9 Eylül 1922 İzmir’in işgalden kurtuluşu sırasında Bornova’daki pek çok Levanten köşk ve evleri Türk ordusunca karargâh olarak kullanılmıştır.

Bornova, Rum göçünden doğan nüfus kaybını zaman içinde Balkanlardan, Girit’ten ve Anadolu’dan aldığı göç ile karşılamıştır.

Köşk, 80 ve 83 sokaklarının kesişme noktasında Fernand Pagy Evinin karşısındadır.

1830 ‘lu yıllarda Zipcy Ailesi tarafından yaptırılan köşk daha sonra Credit Lyonnais Bankası Müdürü Richard Matheys tarafından daha sonra da 1928 yılında Charles Balladur tarafından satın alınmıştır.

İzmir doğumlu olan ve 1993-1995 yılları arasında Fransa Başbakanı olan Edouard Balladur, zaman zaman bu köşkte yaşamıştır.

Günümüzde KAFE Pİ olarak hizmet vermektedir.

Rees KöşküRees Köşkü•Şu anda 9 Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanlığı olarak kullanılmaktadır.•1900’lerin başlarında yapılmış olduğu düşünülüyor. •İngiliz Rees ailesi İzmir’e demiryolunun gelmesinde önemli bir rol oynamıştı. •Yapı Kraliçe Victoria’nın yazlık sarayından esinlenerek inşa edilmiştir.

Baltazzi Köşkü Baltazzi Köşkü •Yapının tarihi 1860’lara kadar gitmektedir .•Ayrıca 1863 yılında Osmanlı şehzadesi Abdülaziz de burada misafir edilmiştir. • Şu anda güzel sanatlar lisesi olarak hizmet vermektedir. •Ayrıca bahçede gördüğünüz heykel de 9 Eylül Üniversitesi bahçesine taşınmıştır.

Giraoud KöşküGiraoud Köşkü•1860 yılında Edmund Giraud tarafından inşa ettirilmiştir. •Aile tekstil işiyle uğraşmakta olup, babası William Giraud tekstil işini fabrika düzeyinde yapan ilk kişilerden biridir. •Ev 1994 yılında el değiştirip başka bir aile tarafından satın alınmıştır.

Paterson Köşkü Paterson Köşkü •1850 yıllarda İskoçya’lı mısır tüccarı John Paterson Leith tarafından yaptırılmıştır.•133 dönüm arazi üzerine 38 odalı bir köşktür. •Türk ordusu 1922 yılında İzmir’e girince, aile Yunanistan’a kaçmış, geri dönmüş ve evlerini bıraktıkları gibi bulmuşlardır. •Halen yıkık durumdadır.

Edwards KöşküEdwards Köşkü•Murat köşkü olarak da bilinir. •Arazisi 1820 yılında James Whittall tarafından Edwards ailesine satılmıştır. •1980 yılında devletin kamulaştırması ile çocuk yurdu olmuştur. •2001 yılındaki restorasyondan sonra Ege Üniversitesine tahsis edilmiştir.

İngiliz Ordusu’nun Mısır’dan çekilmesi sonucu İzmir’e yerleşen ordu görevlisi Charles Edwards bir süre sonra burada ölmüştü.Oğlu Anthony Francis Edwards ise 1830 yılından itibaren İzmir ve İstanbul’da basın hayatının önemli bir kişiliği olmuştu. İzmir-Kasaba (Turgutlu) Demiryolu yapımı ve İzmir Gaz Şirketi’nin de kurulması şehre katkıları arasında sayılır. Köşkün günümüze kadar ulaşan isminin ise Anthony Francis Edwards’ın kızı Emily’nin evlendiği Constantin Murat’tan geldiği tahmin edilmektedir..

Bardisbanian KöşküBardisbanian Köşkü•Yapım tarihinin 1800’lerin sonu olduğu tahmin edilen köşk İzmir’li iş adamı D.A Bardispanian tarafından yaptırılmıştır. •Tren istasyonuna ve Bornova ovasına yakın bir yerde inşa edildi.•Fransa’ya göç eden ailenin evini Gasparian ailesi devralmıştır, •Daha sonraları Maliye’ye ve Ege Üniversitesine verilmiştir.

20. yüzyılın son çeyreğinde kullanılan «Pandispanya Köşkü» olarak da anılan bu yapı, günümüzde Yeşil Köşk adıyla bilinmektedir.

Yapıldığı dönemde komşu diğer birkaç köşk gibi Bornova tren istasyonunun karşısında, Bornova ovasına açılan tarım arazilerinin başında yer almaktaydı.

19. yüzyılın sonlarında Fransa’ya göç ettiği söylenen Bardisbanian Ailesi’nden köşkü devralan Gasparian Ailesi’nin İzmir’den ayrılmasından sonra, Bornova Ziraat Mektebi için kamulaştırılmıştır.

1949 yılında Maliye Hazinesi’ne devredilmiş olan köşk, 1955 yılında Ege Üniversitesi’nin kuruluşuyla 1955 – 1972 yılları arası E.Ü. Ziraat Fakültesi Zirai İşletmecilik ve Ekonomi kürsüsü olarak hizmet vermiştir.

1986 yılındaki onarımı sonrası bir süre Üniversite’ye gelen ziyaretçiler için konukevi işlevi görmüştür.

1993 ve 1995 yıllarındaki onarımlar sonrası, günümüzde Üniversite’nin akademik ve idari personeli ile öğrencilere kafeterya ve restoran olarak hizmet veren bir sosyal tesis olarak kullanılmaktadır.

Belhomme ya da Belhomme ya da Xenopoulou Köşkü Xenopoulou Köşkü •Bir İngiliz mimar tarafından tasarlanmıştır. •1990’larda yeni sahibesi Helene Armad’ın da desteğiyle ev restorasyondan geçmiştir.•Şu an Bornova Belediyesi Atatürk Kütüphanesi olarak hizmet vermektedir.

İngiliz Tristramp ailesinin konutudur . 1948 tarihinde T.C. Maliye Hazinesine devredildi.Gençlik Caddesi çeperinde konumlanan yapı, girişini

bahçe üzerinden almakla birlikte bir cephesi yolla fiziksel temas halindedir.

Zemin katta yer alan ana yaşam mekanları, farklılaşan zemin döşemeleri, yoğun alçı bezemeli silmeleri, tavan göbeği ve köşe armaları, plaster * ve şömineleri ile dikkat çekicidir.

*Mimaride duvara yapışık sütun şeklinde kullanılan bir inşaat tekniği.

Whittall KöşküWhittall Köşkü•Şu anda Ege Üniversitesi Rektörlüğü olarak hizmet veren köşk, «Büyük ev» olarak da bilinir, •1800’lerin başlarında inşa edilmiştir.•İzmir’e yerleşen James Whittall tarafından 1820 senesinde satın alınmıştır. •1863 yılında, Sultan Abdülaziz, 1886 yılında Edinburg Dükü Alfred Ernest Albert ve 1921 de ise Yunan Prensi Andrew gibi önemli kişilerce ziyaret edilmiştir. •Sözde Arkeolog geçinen, bayan casus Getrude Bell, 1902 ve 1907 yıllarında burada kaldı.•Köşkün mülkiyeti akrabaları olan Giraud ailesine geçmiş ve 1960 yılında kamulaştırıldıktan sonra Ege üniversitesine tahsis edilmiştir.

• 1970 li yıllarda, Ege 1970 li yıllarda, Ege Üniversitesi Rektörü Üniversitesi Rektörü ve Bölüm başkanımız ve Bölüm başkanımız olan Mustafa Uluöz olan Mustafa Uluöz zamanında bu binaya zamanında bu binaya pek çok gez gittim.pek çok gez gittim.

• İç dekorasyonu İç dekorasyonu harikaydı,harikaydı,

• Çok sayıdaki Çok sayıdaki odalarda, o günlerde, odalarda, o günlerde, Üniversitenin Üniversitenin bilgisayar ve idari bilgisayar ve idari birimleri yer alıyordubirimleri yer alıyordu..

Magnoliophytina Magnoliopsida , Scrophulariaceae ◦Veronica (Yavşanotu), Species - Veronica whittallii

◦Liliopsida, Liliaceae , ulipa (Lale), Species - Tulipa whittallii -

Fritillaria (Ters Lale), Species - Fritillaria whittallii Hyacinthaceae , Chionodoxa (Zambak), "Chionodoxa

gigantea Whittall" - "Chionodoxa sardensis Whittall" (Kardelen çeşidi)Scilla, (Maviyıldız) Variety - Scilla bifolia var whittallii

- see here Amaryllidaceae ,Galanthus (Kardelen) , Variety -

Galanthus elwesii var whittallii -

DRAMALILAR KÖŞKÜDRAMALILAR KÖŞKÜ• İnşa tarihi tam olarak bilinmemekle beraber 18. Yüzyıl sonu , 19, yüzyıl başında yapıldığı tahmin edilmektedir.•Köşkün ana binası hep konut olarak kullanıldı.• Dramalı ailesi : 1924 yılında yapılan mübadele ile Bornova ‘ya gelmişti. •O dönemlerde geçimini tütüncülükle sürdürmekte idiler.

Bornova’nın eski Levanten evlerinden biri olan Wilkinson Köşkü, James Whittall taradından, Selanik, Malaga ve Manila Konsolosluğunu yapan Richard Wilkinson ile evlenen kızı Jane için 1865 yılında yaptırılmıştı.

Jane’in büyükbabası Charlaton Whittall’ı ve Richard Wilkinson’ı İzmir’deki ilk yıllarında ziyaret eden İngiliz gezgin John Madox’un 1821 yılındaki İzmir gezi notlarında da bahsedildiği gibi;

Bu iki ünlü ailenin dostlukları bu evlilik ile akrabalık düzeyine ulaştı.

1857 yılında açılan St.Mary Magdalene Kilisesi ile Büyük Ev arasındaki alanda yer alan at haralarının yıktırılması sonucu yaptırılan bu köşk, Wilkinson Ailesince 1985 yılına kadar kuşaklar boyu kullanılmıştır.

1988 yılında ailenin elinden çıkararak Filidis Ailesi’ne sattığı köşk 1997 yılında Ege Üniversitesi’nin kullanımı için kamulaştırılmıştır.

2005 yılına kadar harap bir halde olan köşk Ege Üniversitesi’nin kuruluşunun 50. yılı anısına restore edilerek yeni kimliğine kavuşmuştu.

Günümüzde, «E.Ü 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi» adıyla üniversitenin bir sanat merkezi ve Uluslararası İlişkiler ile AB Ofisi olarak hizmet vermektedir.

La Fontaine Köşkü, St.Mary Magdalene Kilisesi’nin karşında, Murat Köşkü’nün yanında bulunmaktadır.

Binanın kayıtlarda gözlenebilen James La Fontaine (1881 – 1930) yılları arasında yaşamıştır.

James La Fontaine, Büyük Ev’i 1836’da satın alan Charlaton Whittall’un torunu olan Blanche Magdalene Whittall’in oğluydu.

Kuyulu Ev adıyla da bilinen bu binada, günümüzde EÜ Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi ile EÜ İzmir Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin bulunmaktadır.

Kayıtlı en eski kullanıcısı Ballian Ailesi olan Levanten evi 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır.

Tavan silmeleri ve göbek üzerinde görülen alçı süslemeleri ile dikkat çeken köşk, 1900 yılında Charlton James Giraud’nun eşi Esther Marian Giraud (Wilkinson) tarafından, sanayici Antoine Ballian’ın varisleri olan eşi Attilia Ballian ve çocukları Marie, Laura, Alfred, Adelina ve Albert’ten satın alınmıştır.

Esther Marian Giraud’nun 1955 yılında ölümüyle köşk, çocukları Friedrich, Joyce, Donald, Norman ve Eldon’a kalmıştır

Günümüzde Bari Köşkü adıyla bilinen yapının 19. yüzyılın ortalarında yapılmış olduğu düşünülmektedir.

Pasquali Ailesi’nin verdiği bilgilere göre bina, Sakız Adası’ndan İzmir’e göç etmiş olan tüccar Giuseppe Pasquali tarafından 1835 – 1840 yıllarında yaptırılmış olmalıdır.

Köşkte Giuseppe Pasquali’den sonra oğlu Giovanni Pasquali ile eşi Giulia Pasquali (Barry) yaşamışlardır.

Giovanni Pasquali’nin ölümünden sonra köşke Giulia’nın kendi ailesinden bireyler yerleşmiş olduğu için köşkün Barry Köşkü olarak anılmaktadır.

.

Giovanni Pasquali’nin 1925 yılında ölümünden sonra eşi ve hayattaki üç çocuğu Rene, Christine ve Joseph’e kalan bina 1941 yılında, Bornova Ziraat Mektebi’nin kullanımı için T.C. Maliyesi tarafından kamulaştırılmıştır.

Bahçesinin üçte birlik bölümünü yol genişletme çalışmalarından dolayı kaybeden köşk, günümüzde güzel bahçesi ile Üniversite’nin lokali olarak kullanılmaktadır.

20. yüzyılın başında yaptırılmış olan köşkün sahibi hakkında bir bilgi bulunmamaktadır.

Bornova Tren İstasyonu’nun karşısında yer alır. Bornova Ziraat Mektebi’nin ihtiyaçları için 1924 – 1925

yıllarında kamulaştırılmıştır. Köşk, günümüze kadar korunarak içindeki gösterişli

şömineleri ve önündeki oval havuzunun yanı sıra bahçesindeki Atatürk büstüyle de dikkat çeker.

Atatürk’ün 18 Haziran 1926 yılında ziyaret ettiği Köşk’ün bahçesine, bu ziyaretin anısına Avuturyalı heykeltıraş Heinrich Krippell’e yaptırılan Atatürk büstü konmuştur.

Bu eser Krippell’in günümüzde çok az bilinen ilk heykellerinden biri olup, Atatürk’ün belki de yapılan ilk büstüdür.

1955 yılında kurulan Ege Üniversitesi’nin ilk yıllarında misafirhane, daha sonraları ise EÜ Ziraat Fakültesi Lokali olarak kullanılan Köşk, günümüzde EÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanlığı olarak hizmet vermektedir.

Fakültemizin Lokali olan bu köşkte, öğle aralarında kahve içer, kış aylarında şömine başında oturup sohbet ederdik.

Günümüze sirkehane adıyla anılan binanın 19. yüzyıl sonları, ile 20. yüzyıl başları arasında bir Rum ailesi tarafından yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir.

1943 yılında T.C. Maliye Hazinesi’ne devrolan yapının arka kısmı, 1960’lı yıllarda, EÜ Ziraat Fakültesi Gıda ve Fermantasyon Teknolojisi Kürsüsü tarafından sirke ve turşu üretim yeri olarak, kullanılıyordu.

1990 yılında T.C. Maliye Hazinesi’nden Ege Üniversitesi’ne geçen sirkehane , 1990’lı yıllara kadar konut olarak hizmet vermiştir.

Son 20 yıllık süreç içinde büyük bir bölümü yıkılmış olan bina, 2010 yılında tamamlanan restorasyon sonunda EÜ Balkanlar ve Anadolu Giysileri Müzesi olarak faaliyete geçmiştir.

Kaynak: Ege Üniversitesi Levanten Köşkleri Sergisi Kitabı, 2010

http://www.geziko.com/blog/izmirin-tarihi-levanten-evleri/http://www.levantineheritage.com/note54.htm