Drie jaar spreeuwenonderzoek

Drie jaar onderzoek Spreeuw op de Edese Golfclub Papendal7 maart 2017 Larenstein, Velp

Jan Schoppers & Frank Majoor (VWG Arnhem eo & Sovon)

Sovon Vogelonderzoek Nederland

• Spreeuw • Aanleiding • Methode• Resultaten • Conclusies

Inhoud

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Spreeuw

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Spreeuw

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Spreeuw

• Sterke afname van broed- en wintervogels• In MUS vanaf 2007 afname ruim 30%• Grootste afname in stedelijk & bos, recent ook agrarisch• 500.000 - 900.000 paar, 20% in stedelijk gebied• 2014 Jaar van de Spreeuw ism Vogelbescherming

• 30

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Spreeuw in MUS 2007-16

Bron: Sovon ism CBS, NEM Heldbjerg et al. 2011, gebruik makend van EBCC/RSPB/BirdLife/Statistics Netherlands

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

0

20

40

60

80

100

120

140

NL Bos urbaan

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Ringterugmeldingen

Bron: Vogeltrekstation, www.griel.nl

Sovon Vogelonderzoek Nederland

SpreeuwGeschiedenis• Eerste geringde vogel, een Spreeuw, op 24 mei 1911• Favoriete vogelsoort van Jac. P. Thijsse• Film “Spreeuwenwerk” van Jan Musch en Tijs Tinbergen uit 1983 over het onderzoek voedselecologie Joost Tinbergen cs van RUG

Sovon Vogelonderzoek NederlandNozeman & Sepp 1770-1829

Sovon Vogelonderzoek NederlandNozeman & Sepp 1770-1829

Sovon Vogelonderzoek Nederland

• Spreeuw op Papendal 2000 en 2007 resp. ca. 15 naar 46 broedpaar

• In 2007 vnl. in nestkasten, opgehangen tussen 2000 en 2007

• Een mooi object voor “Jaar van”

Onderzoek• In de periode april – juli negen bezoeken• Samen met Frank en leden Edese Golfclub• Controleren nestkasten en noteren ei en jong• Ringen van de jongen• Meten van gewicht en vleugellengte• Vaststellen of de nesten succesvol zijn• Invoer in Nestkaart.

Aanleiding en onderzoek

Sovon Vogelonderzoek Nederland2014: Jaar van de Spreeuw

Samen met Vogelbescherming

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Leeftijd jonge Spreeuw

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Gebied

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Gebied

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Resultaten 2014

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

Totaal 48 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 176 & 109 = 285 juv)Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

1e leg 5,8 ei en 5,0 jong uitgevl 2e leg 4,4 ei en 2,6 jong uitgevlN=35 (gem. NL 4,7 en 4,3) N=42 Alleen 1e leg: 6

Alleen 2e leg: 14Beide : 29

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Resultaten 2015Totaal 45 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 188 & 17 = 205 juv)Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong

1e leg 5,2 ei en 4,5 jong uitgevl 2e leg 3,1 ei en 2,4 jong uitgevl N=7

N=42 Alleen 1e leg: 38

Alleen 2e leg: 3Beide : 4

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Resultaten 2016Totaal 54 nestkasten (geringd 1e & 2e leg: 173 & 126 = 299 juv)Aantal ei en jong; x-as aantalsverdeling ei/jong

1e leg 5,4 ei en 4,7 jong uitgevl 2e leg 4,1 ei en 2,9 jong uitgevl N=43

N=37 Alleen 1e leg: 7

Alleen 2e leg: 12Beide : 26

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

2016

0 1 2 3 4 5 6 7 80

5

10

15

20

25

eijong uitgevl

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Resumé

2014 2015 2016

aantal bezet 1e leg 35 42 37aantal bezet 2e leg 42 7 43ei 1e leg 5,7 5,2 5,4ei 2e leg 4,5 3,1 4,1jongen 1e leg 176 188 173jongen 2e leg 109 17 126uitgevl 1e leg 5,0 4,5 4,7uitgevl 2e leg 2,6 2,4 2,9

totaal jongen 285 205 299

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Verdeling over seizoen 2014 en 2015

• Synchroon broedbegin• Het verschil tussen de 2 pieken ca 45 dagen. • Duidelijk verschil in timing tussen 2014 en 2015• In 2014 5,8 eieren gelegd (1 ei per dag). • Het broeden duurt ca 12 dagen. • De jongen vliegen uit bij ca 21 dagen. • Bij elkaar kost dat 38 dagen. • De vogels namen dus gemiddeld 7 dagen “vrij” voordat ze aan 2e leg

begonnen (voeren van uitgevlogen jongen, voorbereiden op 2e leg, …).

? Invloed droge/warme periode midden mei

dag 90 : 31 maartdag 140: 20 mei

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Van ei naar volgroeid

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Drie clusters

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Legsel: alleen 1e/alleen 2e/beide

2/3/3

0/1/6

4/10/20

• Hoge bezetting C

• W en O 2e leg uit natuurlijke holtes?

• Hoog aandeel 2e leg.

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Sovon Vogelonderzoek Nederland

% succesvol 1e/2e leg

100/46

100/100

93/74

• Hoogste succes C

• Hoog vergel. 80% NL!!

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Legbegin 1e ei/duur in dagen begin 2e leg

30 mrt/51 dgn

4 apr/41 dgn

4 apr/45 dgn

• C begint eerder• W en O

beginnen later & minder dagen voor herstel?

• Start ruim 2 weken eerder!!

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Jaar van gaat door

boven manDonker oog, blauwe snavelbasis

links vrouwBruine iris, rose snavelbasis

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Jaar van gaat door

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Nestkaarten

543

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Nestkasten: emeltenbestrijding?

Al op >25 golfbanen in Nederland zijn het voorbeeld van de EGC Papendal gevolgd!!

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Nestkasten: emeltenbestrijding? 1e leg5 jong x 35 nestkast x 25 dagen x 15 emelten + 10% uitval = 70.000 emelten

2e leg2,6 jong x 42 nestkast x 25 dagen x 15 emelten + 25% uitval = 51.000 emelten

Adulten39 nestkasten x 2 adult x 120 dagen x 15 emelten = 140.400 emelten

261.400 emelten x 0,42 gram = 110 kgVerzameld en opgegeten door 6 kg adult en ruim 21 kg (max gewicht) juveniel Spreeuw = 28 kg.Diet of Starling Sturnus vulgaris on farmland: the inmportance of Tipulidae larvae. C.M. Rhymer et al, Bird Study 59 Emelten, de larven van de langpootmug. Henk Vlug, Insect Consultancy http://edepot.wur.nl/141253

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Dankzijwaarnemersvan Sovon &

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Jaar van gaat door • ringen van vogels en terugmeldingen doorgeven

op www.griel.nl• nesten doorgeven Nestkaart(light) • Cameranestkasten blijven hangen• slaapplaatsen doorgeven www.sovon.nl

Plannen Papendal • Ringen, meten, wegen en reproductie • registreren broedsels in boomholtes• Aflezen kleurringen• Onderzoek Anne Kwak RU naar voedsel

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Jaar van gaat door

Onderzoek Anne Kwak RU Nijmegen naar voedsel

Sovon Vogelonderzoek Nederland

kleurringen

VRS Hessenpoort (Zwolle),UR Jan van Dijk

Nestkastlive.nl GX Koos van Ee www.beleefdelente.nl

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Kleurringen locaties waar Spreeuwen een kleurring hebben gekregen.

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Oorzaken achteruitgang?

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Oorzaken achteruitgang?

Sovon Vogelonderzoek NederlandOorzaken achteruitgang?

LIMOSA 89 (2016): 37-45https://www.sovon.nl/sites/default/files/doc/PDF-jes/LIM891-7_Sovon.pdf

• Broedsucces niet afgenomen• Overleving eerste levensjaar wel; van 30 naar 12 %• Afname optimaal foerageerhabitat en

voedselbeschikbaarheid?• Voorkeur: extensief gebruikte, vochtige graslanden, met

hoge dichtheden van ongewervelde prooidieren• Ontwatering en overbemesting, terwijl insecticidengebruik

het voedselaanbod verder heeft verslechterd (Versluijs et al. 2016)

• Afgenomen weidegang? zie voorbeeld onderzoek Denemarken.

H. Heldbjerg et al. / Agriculture, Ecosystems and Environment 230 (2016) 24–31

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Dank• Frank Majoor• Edese Golfclub: René Aveskamp, Jan

Water, Herman Paul Baars• Jeroen Nienhuis• Foto’s Albert de Jong, Jouke Altenburg,

Koos Dansen & JS

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Conclusies• Verrassende resultaten• Vroege start en hoog aantal jongen 2014 en 2016• Hoog aantal 2e leg, normaal laag, 2014 en 2016 (?)• 2015 gemiddeld jaar?• Of is Papendal een bijzonder gebied?• Onderzoek Papendal gaat door • Hole-in-one voor Spreeuw…..