Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny

Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny

Marek DejaInstytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

Kraków, 09.10.2015 r.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu: CZŁOWIEK W ŚWIECIE INFORMACJI KULTURA

INFORMACYJNA W UJĘCIU INTERDYSCYPLINARNYM Teoria i praktyka

.

.

.

Plan

1. Kultura informacyjna organizacji w perspektywie ontologii Karla Poppera.

2. Przedstawienie aparatu porównawczego dla koncepcji kultury informacyjnej organizacyjnej (na wybranych przykładach).

3. Porównanie wybranych koncepcji kultury informacyjnej organizacji.

4. Parametryzacja kultury informacyjnej.

Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

.

.

.

Ontologia Karla Poppera

Trzy światy – uniwersa lub światy rozumiane jako elementy rzeczywistości, kosmosu

Świat 1 - konstytuują fizyczne obiekty lub stany fizyczne, twory ożywione i nieożywione wchodzące w skład rzeczywistości materialnej.

Świat 2 - zawiera stany świadomości, stany umysłu lub dyspozycje do działania przejawiane w zachowaniach. Jest to świat myśli, przeżyć, doznań zarówno o charakterze świadomym i nieświadomym, które stanowią domenę ludzi lub istot innych niż ludzkie.

Świat 3 - przeznaczony jest dla obiektywnej treści myśli ludzkiej, w szczególności naukowej i poetyckiej oraz dzieł sztuki. Świat 3 to universum obiektywnych wytworów ludzkiego umysłu, które uzyskały autonomię w stosunku do swoich twórców. Świat 3 zawiera w sobie idee, język, koncepcje, pojęcia, problemy badawcze, systemy etyczne, teorie, wiedzę, znaczenia zredukowane do istot samych w sobie i oddzielonych od stanów umysłu.

Trzy światy istnieją realnie w pewnym stopniu oddzielnie, ale wzajemnie na siebie oddziałują.

Ontologia ta ma w tym referacie stanowić jedynie inspirację do wytworzenia modelu analitycznego dla pojęcia kultury informacyjnej.

Rozważania niniejsze toczą się poza sporem o słuszność zastosowania ontologii Poppera w rozważaniach nad kategorią informacji.


Źródło: Cisek, Sabina (2002)

.

.

.

Kultura informacyjna – element Świata 3?

1. Zastosowanie ontologii Karla Poppera ma olbrzymi potencjał w planowaniu badań nad kulturą informacyjną.

2. Umożliwia separacje obiektów podlegających badaniu już na etapie planowania . Porządkuje podejście do badania kultury informacyjnej.

3. Kultura informacyjna stanowi odpowiednik świata wiedzy obiektywnej (Świat 3), który nie jest możliwy do bezpośredniego poznania i obserwacji. Jest natomiast wiadome, że jest on zależny od Świata 1 i 2 oraz że uniwersa te oddziałują na siebie na wzajem.

4. Przyjmując powyższe założenia zamyka się jednak drogę do porównania różnych koncepcji przedstawionych przez przedstawicieli bardzo zróżnicowanych środowisk nauki.


.

.

.

Ontologia Poppera jako istota aparatu porównawczego

1. Wytworzenie autonomii kultury informacyjnej w taki sposób aby stanowiła ona osobne zjawisko nie jest wskazane przy porównaniu koncepcji. Takie podejście sprowadziłoby analizę do wyodrębnienia koncepcji jedynie słusznych.

2. Część koncepcji uznaje kulturę informacyjną za zależną od elementów organizacji , tj. infrastruktury technicznej, ludzi i ich zachowań informacyjnych. Część uznaje te elementy za kulturę informacyjną.

3. W celu spójnego i możliwie obiektywnego porównania koncepcji KIO część elementów kultury organizacji musiało zostać wyjętych ze struktury Świata 3.

4. Przyjęto w badaniu, że kultura informacyjna posiada trzy podstawowe wymiary odpowiadające trzem światom Karla Poppera. (Wymiar α, Wymiar β, Wymiar γ)

5. Wymiar γ skupia się na takich elementach, jak wiedza obiektywna, inteligencja społeczna, idee, cele organizacji oraz inne rodzaje kultur (biznesowa, komunikacyjna, jakości).


.

.

.

Kultura informacyjna – Wymiar α

• Systemy informacyjne, w tym systemy informacji zarządczej, wspierające podejmowanie decyzji, systemyraportowania i sprawozdawczości, egzekwowania wykonawczości,

• Wewnętrzne sieci informatyczne, platforma informacyjna,

• Poziom rozwoju innowacyjności i informatyzacji,

• Wewnętrzna sieć komunikacyjna,

• Zasoby informacyjne: bazy danych, oprogramowanie stanowiskowe – podejście jakościowe i ilościowe,

• Wielkość instytucji, struktura organizacyjna, cechy personalne pracowników.


.

.

.

Kultura informacyjna – Wymiar β

• Postawy, zachowania i wartości menadżerów przejawiane wobec informacji,

• Postawy, zachowania i wartości pracowników niższych szczebli przejawiane wobec informacji,

• Kompetencje i postępowanie pracowników w zakresie:– Wykorzystania informacji wewnętrznej ,

– Wykorzystania informacji z zewnątrz organizacji ,

– Wykorzystania informacji przekazywanej ustnie ,

– Wykorzystania informacji przekazywanej w postaci produktu,

• Stopień świadomości informacyjnej– Gotowość na zaradzenie problemom,

– Orientacja w obrębie działań bieżących, zasobach, systemach,

– Orientacja w potrzebach rynku (koncentracja rynkowa),

• Komunikacja i procesy biznesowe– Komunikacja okolicznościowa,

– Work-flow

• Zarządzanie wiedzą pracowników

• Zarządzanie informacją


.

.

.

Kultura informacyjna – Wymiar γ

• Ekologia informacji, etyka informacyjna,

• System kulturowy, kultura organizacyjna,

• Kultura zarządzania - faza rozwoju instytucji i podejście do zarządzania organizacją, pracownikami, procesami,

• Koncentracja na celach lub produkcie (zbiorowa świadomość),

• Kultura biznesowa w zakresie funkcjonujących pojęć sukcesu, efektywności pracy,

• Kultura komunikacyjna w zakresie języka, obyczajów,

• Kultura jakości,

• Idee przekazywane w pionie struktury, wartości– Profesjonalizm

– Przywództwo

• Wiedza organizacji,

• Inteligencja społeczna, zasób i potencjał intelektualny

• Koncentracja na czynnikach bezpośrednio nieweryfikowalny, abstrakcyjnych, kategoriach w głównej mierze wyznaczanych przez elementy wymiarów α i β ale istniejących autonomicznie i kreujących kulturę informacyjną.


.

.

.

Model parametryczny kultury informacyjnej

• Model ma na celu porównanie trendów w badaniach kultury informacyjnej lub koncepcjach kultury informacyjnej, w szczególności odnoszących się do obszaru organizacji.

• Do graficznej prezentacji trendów i różnic w rozpatrywaniu KIO służy wykres radarowy oraz pula 18 punktów rozdzielana według udziału danego wymiaru w teorii, koncepcji, modelu lub badaniu.


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18Wymiar alfa

Wymiar betaWymiat gamma

Model parametryczny kultury informacyjnej organizacji

.

.

.

Koncepcja Mariam Ginman (Matryca kultury informacjnej organizacji)


• Koncepcja z 1987 roku opracowana przez Mariam Ginman z The Swedish University of Finland

• W 1986 roku na The Swedish University of Finland zainicjowany został projekt, który miał zbadać następujące kwestie:

• Zwrócono uwagę na bardzo ciekawe zróżnicowanie w interpretacji potencjału intelektualnego organizacji.

• W niektórych organizacjach podczas przemian skupiano się głównie na przekształceniach w obszarze środków

technicznych niemal zupełnie pomijając procesy zarządzania wiedzą i informacją w organizacji.

• Wynikało to z prozaicznego problemu, tj. różnicy spojrzenia na zasób intelektualny organizacji.

• W części przedsiębiorstw rozpatrywano zasób informacji i wiedzy jako finalny produkt pewnego procesu, a w części

jako zasób wykorzystywany do realizacji zadań.

.

.

.

Koncepcja Mariam Ginman (Matryca kultury informacjnej organizacji)


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Mariam Ginman (1987)

oprac. własne: 2015

Ginman przedstawiła koncepcje kultury informacyjnej, która w mocnym stopniu koncentruje się na zachowaniach i potrzebach informacyjnych menadżerów. Silnie powiązała kwestię zarządzania wiedzą i informacją z problemami idei i wizji sukcesu, koncentracją na produkcie, fazą rozwoju organizacji oraz panującą w organizacji kulturą przywództwa. Istotną kwestią było rozpatrzenie informacji jako zasób funkcjonalnego.

Najmocniej wyeksponowane są tutaj wskaźniki wymiaru beta i gamma. Znacznie mniejsza uwag poświęcona jest tutaj problemom wymiaru alfa.

.

.

.

Chun Wei Choo (2008)

• W publikacji Management for the Intelligent Organization: the art of scanning the environment określił kulturę informacyjna jako odzwierciedlenie wartości przejawianych w organizacji, przyjętych norm oraz praktyk w zakresie zarządzania i użytkowania informacji

• Wartości organizacyjne to głęboko zakorzenione przekonania odnośnie celów i tożsamości organizacji oraz sposobów ich realizacji.

• Normy organizacyjne wynikają z wyznawanych wartości w organizacji ale mają bardziej bezpośrednie przełożenie na zachowania informacyjne pracowników. Są to zasady i ogólnoorganizacyjne standardy, które definiują codzienne aktywności i pozwalają na przewidywanie wykonywanych czynności.

• Praktyka w organizacji obejmuje wzorce postępowania pracowników i ich zachowania, które obejmują wyznaczone członkom organizacji role, struktury w organizacji oraz przyjęte formy komunikacji.

• Komponenty kultury informacyjnej• Przepływy komunikacyjne

• Partnerstwo wewnątrzorganizacyjne

• Środowisko wewnętrzne (współpraca, otwartość i zaufanie)

• Zarządzanie systemami informacyjnymi

• Zarządzanie informacją

• Procesy i procedury


.

.

.

Chun Wei Choo (2008)


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Chun Wei Choo (2008)


Niski poziom wymiaru alfa wynika z poświęcenia niewielkiej uwagi takim aspektom jak systemy informacyjne lub technologie. Znacznie większe skupienie analizy poświęcono wartości om organizacyjnym w relacji do norm i standardowych praktyk obejmujących pracę z informacją.

.

.

.

Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)

• W artykule Assessing Information Culture - an Exploratory Model określili kulturę organizacyjną jakokulturę, w której wartość i użyteczność informacji są istotnymi czynnikami warunkującymi osiągnięcie operacyjnego i strategicznego sukcesu. Informacja stanowi podstawę do podejmowania decyzji w organizacji a technologie informacyjne wykorzystywane są do osiągnięcia wysokiej efektywności systemów informacyjnych.

• Synteza kultury informacyjnej i kultury organizacyjnej jest integralną częścią procesu kształtowania organizacji opartej na wiedzy. W organizacji najpierw rozpoznawana jest potrzeba zaadoptowania pewnej kultury informacyjnej, a następnie kształtowany jest etos i demonstracja przyjęcia komponentów kultury informacyjnej. KI jest odzwierciedlana w działaniach i procesach komunikacyjnych.

• Proces ten jest ciągły i trwa do momentu, w którym ukształtowana filozofia i wzorce praktyk charakterystyczne dla przyjętej kultury informacyjnej staną się normą. Od tego momentu nie można rozłączyć kultury informacyjnej i kultury organizacyjnej. Organizacja osiąga stan, w którym różne możliwości wykorzystania informacji stają się częścią codziennych zadań.


.

.

.

Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)


Koncepcja zorientowana na poznanie wielu aspektów kulturowych organizacji oraz pojęcia sukcesu zależnych od wiedzy organizacji i wyznawanych wartości, w szczególności sposobu rozumienia przywództwa.Drugoplanową rolę odgrywają zachowania i postawy pracownicze oraz zarządzanie informacją w relacji do systemów w organizacji.

.

.

.

Gilian Oliver (2003)

• W 2003 roku przeprowadziła badanie kultury organizacyjnej i informacyjnej metodą multi case-study w instytucjach edukacyjnych w Australii, Hong Kongu i Niemczech. W badaniu uznała wartości przejawiane w stosunku do informacji oraz postawy informacyjne pracowników za podstawowe wskaźniki kultury informacyjnej w obrębie organizacji. Wskaźniki te kształtowane są według jej koncepcji przez interakcję na wielu poziomach kultury organizacyjnej.

• W swojej pracy określiła tzw. strukturę oceny kultury informacyjnej. Składa się ona z trzech poziomów.

• Poziom I – podstawowa warstwa kultury informacyjnej:– Poszanowanie informacji jako dowodu – uznanie i świadomość potrzeby zarządzania informacją do celów rozrachunku odpowiedzialności.

– Poszanowanie informacji jako potencjalnej wiedzy – uznanie i świadomość potrzeby zarządzania informacją w celu wzbogacenia wiedzy i świadomości misji organizacji.

– Skłonność do dzielenia się informacją – poziom szczegółowości dzielenia się informacją zgodny z normą przyjętą w organizacji.

– Zaufanie informacji – skupienie się na pewnych ściśle określonych pierwotnych źródeł informacji, np. od ludzkich lub zasobów piśmiennych.

– Wymogi językowe –wszelkie ograniczenia związane z określonym zestawem stosowanych znaków, potrzeba wielojęzycznej informacji.

– Lokalna infrastruktura techniczna – infrastruktura techniczna w miejscu pracy stanowi czynnik oddziałowujący na wymiary kultury informacyjnej.

• Poziom II – umiejętności, wiedza i doświadczenie pracowników związane z zarządzaniem informacją, które mogą znaleźć pełne zastosowanie i mogą być rozwijane w środowisku pracy. Dotyczy to szczególnie:

– Kompetencji informacyjnych i komputerowych pracowników.

– Świadomość wymogów środowiska społecznego i organizacyjnego w kategoriach informacyjnych.

• Poziom III – Organizacyjna architektura informacji – model zarządzania informacją w organizacji oraz zaufanie do ustanowionego systemu zarządzania informacją.


.

.

.

Gilian Oliver (2003)


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Gilian Oliver (2003)


Koncepcję charakteryzuje niemal pełna koncentracja na poznaniu zachowań i postaw informacyjnych jednostek. Odniesienia do aspektów kulturowych, językowych oraz do rozwiązań technologicznych jest ograniczona do minimum.

.

.

.

Andrew Browne i Ken Starkeya (1994)


• W badaniu autorzy założyli, że konieczne jest zbadanie jak kultura panująca w organizacji wpływa na zachodzące w niej procesy informacyjne i komunikacyjne.

• Autorzy nie starali się opracować modelu kultury informacyjnej dokonali oni jednak istotnych spostrzeżeń, które pozwalają na spojrzenie na kulturę informacyjną z perspektywy kultury organizacyjnej.

• Przedstawiono liniowy model wpływu, który zakładał, że pewne warunki kultury wpływają bezpośrednio na nastawienie [pracowników] w stosunku do procesów i systemów komunikacyjnych. Pośrednio po przez rezultaty interakcji na płaszczyźnie kultura -komunikacja dochodzi do zmian w jakości informacji strategicznej, co wynika z ukształtowanych postaw pracowniczych.

.

.

.

Andrew Browne i Ken Starkeya (1994)


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Andrew Browne i Kena Starkeya (1994)

Najbardziej zrównoważona koncepcja, oparta na teorii ugruntowanej. Silny nacisk na kwestie technologii wiąże się z poświęceniem zależności między informacją, kulturą organizacji i komunikacją (silnie związaną z kanałami przekazu). Informacja jako zasób.

.

.

.

Marchand et al. (2001) – information orientation i typy kultury informacyjnej

• W 2001 roku Marchand, Kettinger, i Rollins opisali orientację informacyjną jako istotny element zdolności organizacji do efektywnego zarządzania informacją. Orientacja informacyjna składa się z trzech kategorii praktyk:

– Technologii informacyjnych.

– Zarzadzanie informacją

– Zachowania informacyjne i wartości

• Typy kultury informacyjnej– kultura badawcza – kultura charakteryzująca się poszukiwaniem informacji przez wszystkich członków organizacji w celu przewidywania przyszłych

zdarzeń i dostosowania się do zewnętrznych trendów,

– kultura odkrywcza – kultura ta wyrażona jest przez otwartość pracowników na pozyskiwanie wiedzy i poszukiwanie informacji służącej zwiększeniu konkurencyjności. Szczególnie istotna jest tutaj gotowość pracowników na zmiany i pozytywne nastawienie w obliczu kryzysu,

– kultura funkcjonalna – informacja jest narzędziem sprawowania władzy i służy do wywierania wpływu na innych członków organizacji,

– kultura dzielenia się – kultura oparta na zaufaniu między pracownikami. Członkowie organizacji swobodnie wymieniają się informacjami w celu zwiększenia wydajności pracy, adaptacji i poprawy wyników.


Typ I Typ II

.

.

.

Marchand et al. (2001) Typ I


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Andrew Browne i Kena Starkeya (1994)


Aspekty techniczne są mocno wyeksponowane, co związane jest z silną koncentracją na wsparciu rozwiązaniami technologicznymi wykonywanych przez pracowników czynności.

.

.

.

Marchand et al. (2001) Typ II – Davenport


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Koncepcja Marchand et al. (2001)


Punktem wyjścia dla ustalenia kultury informacyjnej jest określenie spójnej wizji tego w jaki sposób ludzie użytkują informację, a nie jak ludzie korzystają z technologii. Davenport zaznacza, że może nastąpić zmiana kultury informacyjnej ale wymaga ona ingerencji w podstawowe zachowania ludzkie, postawy, wartości, oczekiwania i system motywacji związane z informacją. "Zmiany technologiczne jedynie wzmacniają zachowania, które już występują"

.

.

.

Porównanie koncepcji



4

77

2

97

3

6

9

3

12

3

6

66

7

8

3

3

10

5

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Wymiar alfa


Model porównawczy kultury informacyjnej

Ginman Choo Curry Oliver Brown Marchand Davenport


• Koncepcje (bez względu na czas powstania) charakteryzuje silny trend skupienia na wymiarze beta.

• Większość koncepcji rozpatruje aspekty techniczne i ilościowe wymiaru alfa, jako wartości wspomagającą poznanie kultury informacyjnej pod kątem wymiarów beta lub gamma.

• Część najbardziej aktualnych wizji powstałych w ostatnim dziesięcioleciu stara się ustalić stan KI z wykorzystaniem abstrakcyjnych kategorii, które kategoryzują wskaźniki KI. Zastosowanie archetypów kulturowych.

.

.

.

Bibliografia


• Brown, Andrew D.; Stakey, Ken (1994) The effect of organizational culture on communication and information. Journal of Management Studies Vol. 31, Issue 6, pp. 807-827.

• Choo, Chun Wei (2008) Information culture and information use: An exploratory study of three organizations. Journal of the American Society for Information Science and Technology, Vol. 59, Issue 5, pp. 792–804.

• Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydaw. UJ, 2002, 142 s.

• Curry, Adrianne; Moore, Caroline. (2003). Assessing information culture: An exploratory model. International Journal of Information Management, 23(2), s. 91-110.

• Ginman, Mariam (1988). Information culture and business performance. IATUL Quarterly: A Journal of Library Management and Technology, 2(2), s. 93-106.

• Marchand, D.; Kettinger, W.; and Rollins, J. ( 2001). Information orientation: The link to business performance. New York. Oxford University Press.

• Oliver, Gilian (2011) Organisational Culture for Information Managers. Chandos Information Professional Series. Witney: ChandosPublishing, pp. 178.

Dziękuję za uwagę!

Marek [email protected]


Business

Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny