Áèëåò 1 1 1. Асуулт Мөнгө н гү йлгээний тайлан бэлтгэх шууд арга

Мөнгө н гү йлгээний тайлан гэдэг нь байгууллагын тайлант хугацааны мөнгө н хөрө нгийн өөрчлө лтийг харуулсан тайланг мөнгө н гүйлгээний тайлан гэнэ.

Санхүү гийн гадаад мэдээлэл хэрэглэгчдэд мөнгө н гү йлгээний тайланг ашиглан аж ахуй нэгжийн мөнгө ба түү нтэй адитг ах хөрөнгө бий болгох чадварыг ү нэлдэг бол тухайн аж ахуй нэгжнь өө рийн мөнгө н хөрө нгийн хэрэгцээг тодорхойлоход ашиглана. Мөнгө н гү йлгээний тайланг бэлтгэх мэдээллийг

дараах эхүү свэрээс авдаг.- ТХ- ны орлогын тайлан- Зэрэгцүү лсэн баланс,- Ерө нхий дэвтри йн зарим ажил гүйлгээ..

Мөнгөнгүйлгээнийтайлан 3 үндсэнхэсгээсбүрддэг.1. Ү ндсэн ү йл ажиллагааны мөнгө н гүйлгээ,2. Хөрөнгө оруулалтын ү йл ажиллагааны мөнгө н гүйлгээ3. Санхүү гийн ү йл ажиллагааны мөнгө н гүйлгээ

Мөнгө н гү йлгээний тайлангийн ү ндсэн ү йл ажиллаг ааны мөнгө н гү йлгээ бэлтгэх шууд ба шууд бус арга байдаг. Шууд аргы гмөнгө н сууриар бэлтгэдэгҮ ндсэн ү йл ажиллагааны мөнгө н гү йлгээ гэдэг нь тухайн байгууллагын явуулдаг ү ндсэн ү йл ажиллагаанаас үү ссэн мөнгө ний орох гарах урсгал юм. Мөнгө ний орох урсгалд:

- Бэлэн мөнгөө р хийсэн борлуулалт- Худалдан авагчдаас цуглуулсан авлага- Бусад мөнгө н орлого

Мөнгө ний гарах урсгалд:- Ажиллагсдад олгосон цалин хөлс- Нийгмийн даатгалын байгууллагад төлсөнмөнгө- Түүхийэдматериалхудалданавахадтөлсөнмөнгө- Ашиглалтын зардалд төлсөнмөнгө- Тү лш шатахуун, тээврийнхөлс, сэлбэгхэрэгсэлдтөлсөнмөнгө- Бэлтгэн нийлүү лэгчдэд төлсө н бусад мөнгө- Төлсө н орлогын татвар- Хүү гийн зардалд төлсө н мөнгө- Бусад мөнгө н зардал

Хөрөнгө оруулалтын ү й лажиллагааны мөнгө н гүйлгээ Богино ба урт хугацаатай хөрөнгө оруулалт болон эргэлтийн бу схөрө нгийн худалдан авалт, борлуулалтаасбийболсон мөнгө н гү йлгээг харуулна.

Мөнгө ний орох урсгалд:1. Үндсэн хөрөнгө, биетбусхөрөнгөборлуулснаасоржирсэнмөнгө2. , БХХО УХХО борлуулснаас орж ирсэн мөнгө3. Хү лээн авсан хүү ний болон ногдол ашгийн орлого

Мөнгө ний гарах урсгалд:1. Үндсэн хөрөнгө, биетбусхөрөнгөхудалдажавах2. Хөрөнгөоруулалтынзориулалттайүлхөдлөххөрөнгөхудалдажавах3. Урт ба богино хугацаагаар хөрөнгөоруулалтхийх

Санхүү гийн ү йл аж иллагааны мөнгө н гүйлгээ Байгууллагын эзэмшигчийн ө мчтэй холбоотой мөнгө н гүйлгээ, зээлдүү лэгчдээс урт богино хугацаагаар мөнгө зээллэх, зээлийн ү ндсэн төлбө рийг төлөх,

зээлийн хүү төлсө н ү ед бий болсон мөнгө н гү йлгээг харуулна.Мөнгө ний орох урсгалд:

1. Хувьцаа гаргасан2. Банкнаас авсан зээл3. Хандиваар авсан мөнгө

Мөнгөнийгарахурсгалд:1. Санхүү гийн тү рээсийн өглө гийн төлбөр2. Зээлийн төлөлт3. Хувьцаа халааслах4. Мөнгөө р төлсө н ногдол ашиг гэх мэт

Áèëåò 1 2Асуулт 2 Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ ç¿éë, çîðèëãî

Çàðäëûí á¿ðòãýë íü òºðºë á¿ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéã á¿ðòãýõ, ¿ëäýõ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ, çàðäëûã õýðõýí õóðèìòëóóëæ á¿ðòãýõ, ò¿¿íä õÿíàëò òàâèõ çýðãèéã ñóäàëíà. ª/õ: çàðäëûã á¿ðòãýëèéí îáúåêò áîëîí çàðäëûí ç¿éëýýð íü õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, ººðèéí ºðòºã òîîöîõ àðãà ç¿é þì.Çàðäëûí á¿ðòãýë íü ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë, óäèðäëàãûí á¿ðòãýëèéã ìýäýýëëýýð õàíãàæ, õî¸óëàíä íü àøèãëàãääàã.1. Зардлын бүртгэлийн тусламжтайгаар санхүүгийн бүртгэлд . ашиглагдах дараах мэдээллийг гаргаж авна Үүнд:

- Áàëàíñàä òóñãàãäàõ ÁÌ, ÁÁ, į-í õýìæýýã òîäîðõîéëîõ- ÎÒ-íä òóñãàãäàõ ÁÁª-ã òîäîðõîéëîõ- ÎÒ-íä òóñãàãäàõ ¿/à-íû çàðäëûã òîäîðõîéëîõ- ¯íäñýí áóñ ¿/à-íû àøèã àëäàãäëûã òîäîðõîéëîõ

2. Зардлын бүртгэлийн тусламжтайгаар Óäèðäëàãû á¿ðòãýë . д ашиглагдах дараах мэдээллийг гаргаж авна Үүнд:1. ¯/à-íû áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºãºº áóþó òºñºâ çîõèîõ ñóóðü ìàòåðèàëûã áýëòãýõ2. Õóäàëäàí àâñàí ÁÌ, ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ã¿éöýòãýñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ3. Çàðäëûã çàðäëûí îáúåêòîîð íü õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, ã¿éöýòãýëä õÿíàëò òàâèõ4. Çàðäëûã ã¿éöýòãýëèéí òºñºâòýé íü çýðýãö¿¿ëýõ çàìààð õýëáýëçëèéí øèíæèëãýý õèéæ øàëòãààíûã íü èëð¿¿ëýõ5. Çàðäëûí õýëáýëçëèéí øàëòãààíààñ ¿íäýñëýí óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàõ6. Çàðäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí ¿ç¿¿ëýëòòýé õàðüöóóëàõ çàìààð óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàõçýðýã ìýäýýëë¿¿äýýð òóñ õàíãàíà.

Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ãîë çîðèëãî íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã ¿íýí çºâ õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõýä îðøèíî

Áèëåò 1 3 3. Асуулт Үйл ажиллагааны үр ашгийн шинжилгээ

Үйл ажиллагааны үр ашиг нь үйлдвэрлэлд оруулсан нөөц болон гаргаж байгаа бэлэн бүтээгдэхүүнийөсөлтийн . харьцаагаар илэрхийлэгддэг Үр 2ашгийг түвшинд .судална

1. Зарцуулсан нөөцийнүр ашиг2. Оруулсан нөөцийнүр ашиг1. Зарцуулсан нөөцийнүр : ашиг Нийт өртөг болон зардал тус бүрийнөсөлтийн хурдыг борлуулалтын орлогын өсөлтийн хурдтай харьцуулан үр

ашгийг нь үнэлнэ.

:Жишээ ньүбөрр Үзүүлэлт 2007 2008 Өсөлтийн хурдб борлуулалт 1000 1200 120

ББӨ: ШМ 300 330 110

ШХ 100 140 140

Ү ҮНЗ 50 55 110

Нийт өртөг 450 525 116.6

2. Оруулсан нөө цийн үр ашиг Оруулсан нөө цийн үр ашиг нь нийт хөрөнгө, эргэлтийн хөрөнгө, удаан гүйлгээтэй хөрөнгийн эргэцээр /ачаалал/, . илрэн гарна Эргэцийг хэсгийн болон

ерөнхий .эргэц гэж ангилна 1 Хэсгийн эргэц нь хөрөнгийн хэлбэрээс дараагийн хэлбэр лүү зохих үе .шатыг дамжин шилжих хугацаа юм

Ерөнхий эргэц гэдэг нь хэсгийн эргэцүүдийн нийлбэр буюу зохих үе шатыг дамжин мөнгөн хөрөнгөд .шилжих хугацаа юм Эргэцтэй холбоотойгоор үйлдвэрлэлийн мөчлөгийн , хугацаа санхүүгийн мөчлөгийн . хугацаа гэсэн ойлголтууд гарч ирнэ Үйлдвэрлэлийн мөчлөгийн

хугацаа нь бэлтгэн нийлүүлэгчээс түүний , эд материал худалдан авснаас эхлээд бүтээгдэхүүнээ .борлуулж авлага цуглуулах хугацаа хамаардаг

ҮМХ= Мат эргэц хоног+ Авлага эргэц хоног

Санхүүгийн мөчлөгийн хугацаа нь бүтээгдэхүүнээ . борлуулж авлага цуглуулах хугацаа хамаарна Мөн бэлэн байгаа мөнгөн нөөцөөрөө санхүүгийн зах зээлд .оролцох боломжит хугацааг илэрхийлнэ

Үйлдвэрлэлийн мөчлөгийн хугацаа их байх тусам хөдөлмөр , зарцуулалт их хөрөнгийн эргэлт удаан байгааг харуулдаг ба энэ нь санхүүгийн - ЗЗ д орох .боломжит хугацааг бууруулна

: Хэсгийн эргэц хөрөнгийн эргэц түргэн байх тусам оруулсан нөөцийнүр .ашиг сайн байна1.2.3.4.5.6.

Áèëåò 2 1 4. Асуулт Мөнгөн гүйлгээний тайлан бэлтгэх шууд бус арга

Мөнгөн гүйлгээний тайлан гэдэг нь байгууллагын тайлант хугацааны мөнгөн хөрөнгийнөөрчлөлтийг харуулсан тайланг мөнгөн гүйлгээний .тайлан гэнэ Санхүүгийн - - тайлангийн гадаад мэдээлэл хэрэглэгчид МГ ий тайланг ашиглан ААН ийн мөнгө батүүнтэй адитгах хөрөнгө бий болгох чадварыг үнэлдэг бол

тухайн ААН нь өөрийн мөнгөн хөрөнгийн . - хэрэгцээг тодорхойлоход ашиглана МГ ий тайланг бэлтгэх мэдээллийг дараах эх үүсвэрээс .авдаг Үүнд: -ТХ ы , орлогын тайлан зэрэгцүүлсэн , баланс ерөнхий дэвтрийн зарим ажил гүйлгээ

Мөнгөн гүйлгээний 2 тайланг бэлтгэх үндсэн .арга байдаг1. Шууд арга2. Шууд бус арга Аль аль аргын үед мөнгөн гүйлгээний 3 тайлан үндсэн хэсгээс бүрддэг.4. Үндсэнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ,5. Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ6. Санхүүгийнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ

Шууд бус аргаар бэлтгэж байгаа үед мөнгөн гүйлгээний тайлангийн хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ, санхүүгийнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ хэсэг нь шууд аргаар мөнгөн гүйлгээний . тайлан гаргахтай адилхан Энэ аргын үедүндсэнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээг бэлтгэхдээ

цэвэр ашгийг үйл ажиллагааны цэвэр мөнгөн гүйлгээ .болгох дараах тохируулгыг хийнэ :Цэвэр ашиг : Нэмэх нь , элэгдэл хорогдлын зардал

Эргэлтийн бус хөрөнгө худалдсаны алдагдалӨр төлөлтийн гарз

Бондын өглөгийн хөнгөлөлтийн хорогдуулалт, , - Авлага бараа материал УТЗ н хасагдах өөрчлөлт Богино хугацаат өглөг, - УОО ын нэмэгдэх өөрчлөлт гэх мэт

:Хасах нь өр төлөлтийн олз Эргэлтийн бус хөрөнгө худалдсаны олз

Бондын өглөгийн урамшууллын хорогдуулалт Ногдол ашгийн орлого болон хүүний орлого

, , - Авлага бараа материал УТЗ н нэмэгдэх өөрчлөлт Богино хугацаат өглөг, - УОО ын хасагдах өөрчлөлт гэх мэт

Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ Богино ба урт хугацаатай хөрөнгө оруулалт болон эргэлтийн бус хөрөнгийн , худалдан авалт борлуулалтаас бий болсон мөнгөн гүйлгээг .харуулна

Мөнгөний :орох урсгалд4. Үндсэн хөрөнгө, биет бус хөрөнгө борлуулснаас орж ирсэн мөнгө5. , БХХО УХХО борлуулснаас орж ирсэн мөнгө6. Хүлээн авсан хүүний болон ногдол ашгийн орлого

Мөнгөний :гарах урсгалд4. Үндсэн хөрөнгө, биет бус хөрөнгө худалдаж авах5. Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө худалдаж авах

6. Урт ба богино хугацаагаар хөрөнгө оруулалт хийхСанхүү гийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ

Байгууллагын эзэмшигчийн өмчтэй холбоотой мөнгөн гүйлгээ, зээлдүүлэгчдээс урт богино хугацаагаар мөнгө , зээллэх зээлийн үндсэн төлбөрийг төлөх, зээлийн хүү төлсөнүед бий болсон мөнгөн гүйлгээг .харуулна

Мөнгөний :орох урсгалд4. Хувьцаа гаргасан5. Банкнаас авсан зээл6. Хандиваар авсан мөнгө

Мөнгөний :гарах урсгалд5. Санхүүгийн түрээсийнөглөгийн төлбөр6. Зээлийн төлөлт7. Хувьцаа халааслах8. Мөнгөөр төлсөн ногдол ашиг гэх мэт

Гадаад валютаар байгаа мөнгөн хөрөнгийнүлдэгдлийг хаалтын ханшаар тайлагнах валютад хөрвүүлснээсүүссэн , бодит бус ашиг алдагдал нь мөнгөн гүйлгээ . биш юм Гэхдээ мөнгөн гүйлгээний тайланд тусгах мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн дүнд ханшийн зөрүү ордог тул мөнгөн гүйлгээний

тайланд ханшийн зөрүүг . тайлагнах шаардлагатай Ханшийн зөрүүний , бодит бус ашиг алдагдлыг мөнгөн гүйлгээний тайланд үндсэнүйл ,ажиллагаа хөрөнгө оруулалтын үйл , ажиллагаа санхүүгийнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээнээс . тусад нь тайлагнана Төлсөн хүү болон ногдол ашгийг мөнгөн гүйлгээний тайланд үндсэнүйл , ажиллагаа санхүүгийнүйл . ажиллагааны аль нэгийг хамруулж болно Учир нь эдгээр төлбөр нь нэг талаас санхүүжилтийн

, зардал нөгөө талаас ногдол ашгийн төлбөр нь үндсэнүйл ажиллагааны үр дүнг хувь нийлүүлэгчдэд хүртээж байгаа бол хүүний зардал нь үндсэнүйл ажиллагааг санхүүжүүлэхэд ашигласан санхүүгийн нөөцөд хамаарах ажил гүйлгээ . юм Үүний нэгэн адил хүүний орлогыг мөнгөн гүйлгээний тайланд

үндсэнүйл ажиллагаа эсвэл хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээнд .оруулж болно

Áèëåò 2 2 5. Асуулт Үйлдвэрлэлийн хэмжээтэй уялдуулан зардлыг ангилах

Çàðäàë ãýäýã íü àëèâàà íýã ¿/à ÿâóóëàõòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà õºðºíãº, õºäºëìºð áîëîí áóñàä íººö¿¿äèéí ìºí㺺ð èëýðõèéëýãäñýí õýìæýý þì.Çàðäëûã ¿/à-íû òîäîðõîé îáúåêòòîé õîëáîí òîäîðõîé öàã õóãàöààãààð çààãëàí õóðèìòëóóëñíûã ºðòºã ãýíý.Çàðäëûí îáúåêò ãýäýã íü ºðòãèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà ýëåìåíò¿¿ä áºãººä ÿìàð òºðëèéí çàðäàë âý ãýäãèéã òîäîðõîéëæ áàéãàà ç¿éë òóñ á¿ðèéã õýëíý.ªðòãèéí îáúåêò ãýäýã íü çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà öåõ òàñàã, íýãæ, ¿/à-ã õýëíý.

Зарим зардалнь үйлдвэрлэлийн хэмжээтэй шууд хамааралтайгаарөөрчлөгдөж . байхад заримых нь хэмжээ харьцангуй тогтмол байдаг Үйлдвэрлэлийн хэмжээтэй уялдуулан зардлыг:

1. Хувьсах зардал2. Тогтмол зардал3. 3 .Хэсэгчлэн хувьсах зардал буюу холимог хагас хувьсах гэж ангилна

:Хувьсах зардалҮйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, гүйцэтгэсэн , ажил үйлчилгээний хэмжээ өөрчлөгдөхөд нийт хэмжээ нь өөрчлөгддөг . зардлыг хувьсах зардал гэнэ Хувьсах

зардал нь ерөнхийдөө .дараах шинжтэй1. Үйлдвэрлэлийн хэмжээтэй шууд хамааралтайгаар нийт дүн нь өөрчлөгдөнө.2. Холбогдлын хүрээний дотор бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн хэмжээ өсч буурахад нэг бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхэд гарах хувьсах зардлын хэмжээ

.тогтмол байна3. Үйл ажиллагааны анхан шатны удирдлагын түвшинд .хянаж болохуйц зардал байна

Холбогдлын хүрээ гэдэг нь үйлдвэрлэлийн , техник технологи хүчин чадал өөрчлөгдөөгүй, эдийн засгийн нөхцөл харьцангуй тогтвортой нөхцөл. Холбогдлын нэг хүрээнд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэх, нэг нэгжээр нэмэгдүүлэхэд . хувьсах зардал нь тогтмол хэмжээгээр нэмэгдэнэ Холбогдлын өөр хүрээнд

, энэ пропорциональ хамаарал алдагдаж өөр . , хамаарал бий болдог Хувьсах зардалд шууд материал шууд хөдөлмөр, ҮНЗ- .н хувьсах хэсэг ордог Тогтмол зардал гэдэг нь холбогдлын нэг хүрээнд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн хэмжээ өсч буурахад дагаж өөрчлөгддөггүй .тогтвортой байдаг зардал юм :Тогтмол зардал дараах шинж чанартай

1. Холбогдлын хүрээний дотор бүтээгдэхүү н үйлдвэрлэлийн хэмжээ өсч буурахад нийт дүн . нь тогтмол байдаг Бүтээгдэхүү н үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэхийн .тулд гаднаас шинэ то төх , худалдаж авах юмуу түрээсэлвэл .шинэ то төх- .тэй холбогдон нэмэлт зардлууд гарна

2. Холбогдлын хүрээний дотор бүтээгдэхүү н үйлдвэрлэлийн хэмжээ өсч буурахад нэг бүтээгдэхүүнд ногдох тогтмол зардал буурч өснө.3. Удирдлагын шийдвэр болон зардал хуваарилах аргаар бүтээгдэхүүний .нэгжид хуваарилна4. Үйл ажиллагааны удирдлагаас илүү гүйцэтгэх .удирдлагад хянагдана

:Хэсэгчилсэн хувьсах зардал

. Хувьсах ба тогтмол зардлын аль альных нь шинжийг агуулсан зардлыг хэсэгчилсэн зардал гэнэ Ýíý íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîäîðõîé òîîíû õ¿ðýýíä òîãòìîë áàéõ áºãººä á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý ººð÷ëºãäºõºä ò¿¿íòýé øóóä õàìààðàëòàéãàà𠺺ð÷ëºãääºã.

: , , Ж цахилгаан телефон цэвэр бохир усны төлбөр .г мГэрэлтүүлэх зорилгоор ашиглаж байгаа цахилгааны зардал нь үйлдвэр ажилчид байх юм бол үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүний хэмжээнээс хамаарахгүйгээр

. .тогтмол хэмжээтэй байна То төх ажиллуулахад ашиглаж байгаа цахилгааны зардал нь тоног төхөөрөмжийн ашиглалтаас хамаарч өөрчлөгдөнө.

Áèëåò 2 3 6 - Асуулт ААН ийн санхүүгийн тогтворжилтыг үнэлэх

Санхүүгийн тогтвортой байдлын шинжилгээ гэдэг нь тухайн байгууллагын цаашид үндсэнүйл ажиллагаа зах зээл дээр хэр тогтвортой үргэлжлэх бодит нөхцөлийг . судалдаг шинжилгээ юм өөрөөр хэлбэл хөрөнгө эх үүсвэрийн шинжилгээ түүний бүтэц бүрэлдэхүүнөөрчлөлт зэрэг нь санхүүгийн тогтвортой

байдалыг харуулах үндсэнүзүүлэлтийг .судлах шинжилгээ юмСанхүүгийн тогтвортой байдлын хамгийн чухал шинж нь тухайн компанийн удаан хугацааны турш дахь тогтвортой үйл .ажиллагаа байдагСанхүүгийн тогтвортой байдлын шинжилгээ

1. Кбие/ д=ӨК/ НЭҮ*100 . Бие даалтын коэфициент Энэ нь гадны эх үүсвэрээс хараат бусаар зөвхөнөөрийн хөрөнгийн санхүүжилтээр бие дааж үйл ажиллагаа явуулах хараат байдал

. 0,5-0,6 чадварыг илэрхийлнэ зохистой харицаа нь ийн хооронд байвал өөрийн хөрөнгө .зохистой хэмжээндээ байна гэж тооцно2. Кхар/ б= НЭҮ/ӨК*100

Нийт хөрөнгөнд гадаад эх үүсвэрийн . оролцоо ямар байгааг илэрхийлнэ Зохистой харьцаа нь нийт хөрөнгийн 1/ 3 ийг нь гадны оролцоо эзэлж байвал хамгийн сайн талтай бөгөөд 2/3 – аас их байвал гадны капиталын оролцоо хэт их байх нь зээлдэгчийн хараанд орох тэдний итгэл нь сулрах зээлийн .баталгаа алдагдаж эрсдэл бий болдог

3. Көр/ х= ГХ /ӨХ*100Өрийн харьцаа нь өөрийн хөрөнгийн нэгжид ноогдох гадны эх үүсвэрийн хэмжээг илэрхийлэх бөгөөд компаний төлбөрийн чадвар санхүүгийн

, тогтворжилт ашгийг бүрдүүлэхэд гадаад эх үүсвэрийн оролцоог үнэлэхэд . 1- 1- ашигладаг Зохистой харьцаа нь ээс бага байх ёстой тэй тэнцүү байвал гадны ба өөрийн хөрөнгийн хувь хэмжээ анхаарах хөрөнгийнүзүүлэлтэнд . .орно Аюулын шугам гэж илэрхийлнэ

4. УӨХТ / НЭҮ Энэ үзүүлэлт нь төлөгдөх хугацаа хараахан болоогүй бизнесийн эргэлтэнд нэг жилээс дээш хугацаагаар тогтвортой ашиглагдах гадны санхүүжилтын

хувь хэмжээг харуулдаг5. . а УХӨТ / БН

. б УХӨТ / ГКСанхүүжилтийн урт хугацаат үйл ажиллагааг санхүүжүүлж буй урт хугацаат өр төлбөрийн хэмжээ нь нэмэгдэхийн хирээр төлбөрийн чадвар болон

санхүүгийн тогтворжилтонд сайнаар нөлөөлдөг эдгээр коэфициент нь тухайн компанийн үйл ажиллагааны онцлогоос хамаардаг тул зохистой хэмжээг тогтоодоггүй . өөрөөр хэлбэл аль болох нийт хөрөнгийн дийлэнх хувь нь урт хугацаат өр төлбөр байх нь удаан хугацаанд санхүүжилтээ нөхөх боломжтой

гэж үзнэ.Энэхүү шинжилгээнд тайлангийн актив талыг санхүүжүүлсэн пассивын бүтэц бүрэлдэхүүнийг голчлон авч үздэг.санхүүгийн тогтворжилтын

шинжилгээг харьцааны шинжилгээтэй хамт дампуурах магадлалыг тодорхойлж өгдөг.1. . а Кзох= /НХ ӨЭК- *100АК

. б Кзох=ӨЭК/ *100ЭХ

. в Кзох=ӨЭК/ӨК*100Өөрийн = эргэлтийн капитал өөрийн +капитал УХӨТ-ЭБХӨөрийн капитал нь эздийн өмч .юм

= .Ажлын капитал Э хөр - БХӨТ Зохицуулалтын коэфициент нь эргэлтийн хөрөнгө нэмэгдэхийн хирээр үйл ажиллагаа нь тогтвортой болдог гэхдээ энэ үзүүлэлтийг эргэлтийн

хөрөнгийн дүн нь богино хугацаат өр төлбөрөөс их байгаа үед тооцно амьдрал дээр эргэлтийн хөрөнгө нь богино хугацаат өр төлбөрөөс бага байх тохиолдолд байгууллага тогтвортой байна гэж дүгнэнэ. Харин өөрийн эргэлтийн хөрөнгийн зохицуулалтын коэфициентүүд нь эх үүсвэрийг оновчтой байршуулан уян хатан ашиглахад хэмжүүр болдог ба дараах зохистой харьцаанд тооцон үзнэ.

Кзох (а)- 30% аас их байна Кзох (б)- 50% аас их байна Кзох (в)- 60 % аас их байна

Áèëåò 3 1 7. Асуулт Санхүүгийн тайлангийн бүтэц, агуулгаСанх үү гийн тайлангийн зорилго нь - - НББ н мэдээлэл хэрэглэгчдийг ААН н санхүүгийн , байдал санхүү гийн үр дүн, эзэмшигчийн ө мчийн өөрчлөлт,

мөнгөн гүйлгээний . 1 талаар мэдээллээр хангахад оршино НББОУС Санхүүгийн - тайлангийн толилуулгад зааснаар СТ нг наад зах нь жилээр толилуулах

. - шаардлагатай ААН н санхүүгийн 1 1- 12 31 . жил нь сарны нээс сарын дэх хугацааг хамаарна ААН санхүүгийн тайлангаа санхүүгийн жилийн эхнээс өссөн дүнгээр улирал бүр .гаргана

Улирлын СТ 20- дараа улирлын эхний сарын ны дотор татварын албанд тушаах Жилийн СТ 2 10- дараа оны сарын ны дотор татварын албанд тушаах

Нэгтгэсэн СТ улирлын 25 дараа улирлын эхний саын харилцах санхүүгийн байгууллагад Жилийн 2 25- дараа оны сарын ны дотор харилцах санхүүгийн байгууллага

- ААНБ ууд улирлын санхүүгийн 2006 68 .тайланг сангийн сайдын оны тоот тушаалаар батлагдсан Б маягтын дагуу гаргана 4 Б маягт нь үндсэн . хэсэгтэй Үүнд: , , баланс орлогын тайлан өмчийнөөрчлөлтийн , тайлан мөнгөн гүйлгээний тайлан

Жилийн СТ ба түүний 2004 248 . 5 тодруулгыг сангийн сайдын оны тоот тушаалаар батлагдсан А маягтаар гаргана А маягт нь үндсэн . хэсэгтэй Үүнд ,баланс , орлогын тайлан өмчийнөөрчлөлтийн , тайлан мөнгөн гүйлгээний , - тайлан СТ н нэмэлт тодруулга

- 5 . Гэхдээ компаниуд улирлын тайланд СТ н тодруулга нэмж бэлтгэх буюу жилийн тайлантай адил хэсэгтэй бэлдэж болно ААН нь балансын өдрөөс 6хойш - сарын дотор СТ аа нийтлэн мэдээлэл хэрэглэгчдэд танилцуулах нь зүйтэй. - СТ н бүрдэл хэсэг бүрүндсэн 3 хэсгээс бүрдэнэ. Үүнд , толгойн хэсэг үндсэн

, хэсэг төгсгөли йн хэсэг Толгойн хэсэг

- , ААН н нэр санхүүгийн тайлан нь бие даасан болон бүлэг - , - , ААН н алинд нь хамрагдах СТ н хамрах хугацаа тайлангийн тоон үзүүлэлтүүдийн валютын , илэрхийлэл тооны нарийвчлалын түвшинг . - мэдээлнэ МУ д үйл - ажиллагаа явуулж байгаа ААН н санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүд төгрөгөөр

.илэрхийлэгдсэн байнаҮндсэн хэсэг

- СТ н үндсэн хэсгүүд хугацааны тодорхой үед .хамаарсан мэдээллийг агуулсан байна1. Баланс нь компаний санхүүгийн байдлыг хөрөнгө, өр төлбөр, эзэмшигчийн өмч гэсэн үзүүлэлтүүдээр .харуулна2. Орлогын тайлан нь компаний үйл ажиллагааны үр дүнг , орлого зарлага олз гарз гэсэн үзүүлэлтүүдийн .тусламжтайгаар харуулна3. Мөнгөн гүйлгээний тайлан нь компаний мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийнөөрчлөлтийгүндсэнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ, хөрөнгө

оруулалтын мөнгөн гүйлгээ, санхүүгийнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ 3 гэсэн үндсэн .хэсэгт ангилдаг4. Өмчийнөөрчлөлтийн тайлан нь компаний өмч, ҮХ- н дахин үнэлгээний , нэмэгдэл валютын хөрвүүлэлт болон хуримтлагдсан ашиг гэх мэт эздийн

өмчийн аливаа өөрчлөлтийн .хэмжээг харуулнаТөгсгөлийн хэсэг

, Тайланг гаргасан нябо болон үзэж танилцсан компаний удирдлага гарын үсэг .зурж тамга тэмдэг дарнаÁèëåò 3 2

8. Асуулт Зардлын төв ба өртгийн объектод хамрагдах байдлаар нь зардлыг ангилахªðòãèéí îáúåêòòîé õîëáîîòîéãîîð:

1. Öåõ òàñãèéí øóóä áà øóóä áóñ çàðäàë2. Íèéòëýã áà õàìñàðñàí çàðäàë ãýæ àíãèëíà.

Öåõ òàñãèéí øóóä áà øóóä áóñ çàðäàëÝíý àíãèëàëûí ºðòºãèéí îáúåêò íü öåõ òàñàã þì. ¯éëäâýðëýë ýðõýëäýã áàéãóóëëàãûí öåõ òàñãóóä íü:

1. ¯éëäâýðëýëèéí öåõ, òàñàã /Á¿òýýãäýõ¿¿í ýñâýë ò¿¿íèé ýä àíãèéã ¿éëäâýðëýíý/2. ¯éë÷èëãýýíèé öåõ ãýæ 2 õóâààãäàíà /Áóñàä öåõ òàñãóóä ¿/à-ãàà õýâèéí ÿâóóëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý/Çàðäàë íü òóõàéí öåõ òàñàãò øóóä õàìààðàõààð áàéâàë øóóä çàðäàë, àøèã îëîõ õýä õýäýí öåõ òàñãèéí äóíä ãàð÷ áàéâàë ò¿¿íèéã øóóä áóñ çàðäàë ãýíý.

Íèéòëýã áà õàìñàðñàí çàðäàëÝíý 2 çàðäàë íü õî¸óëàà øóóä áóñ çàðäàë þì.

1, 2 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø öåõ òàñãóóäàä àøèãëàæ áàéãàà òîíîã òºõººðºìæèéí ýëýãäýë, ò¿ðýýñèéí çàðäàë, îëîí öåõ òàñãóóäàä ¿éë÷èëäýã ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèé çàðäëûã íèéòëýã çàðäàë ãýíý

2, ªðòãèéí 1 îáúåêòîîñ íýãýí çýðýã íýã öàã õóãàöààíä ãàð÷ áóé 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø ¿íäñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàìñàðñàí çàðäàë ãýíý

Áèëåò 3 3 9. - - Асуулт ХК ний ЗЗ н идэвхжилийг үнэлэх

1. = – / Нэгж хувь ноогдох ашиг Цэвэр ашиг Да эрх хувь но ашиг энгийн хувьцааны жинэлсэн дундаж тоо2. = / Хувьцааны үнэлэмж нэгж хувьцааны ззү нийт хувьцааны ноо ашиг3. ө өө = / хувьцааны г жн эгж хувьцаанд зарласан но ашиг нэгж хувьцааны зах зээлийн үнэ4. = ө / нэгж хувьцааны бүртгэлийн хувь нийт эзний мч энгийн хувьцааний тоо

= / ө ө ө Хувьцааны ханшын коеф нийт хувьцааны ззү нийт х р нгб ү рийн үнэ5. = / ноогдол ашгийн гарцын түвшин нэгж хувьцаанд зарласан но ашиг нэгж хувьцааны ноогдол ашиг

Áèëåò 4 1

10. Асуулт ААНОАТ ба НӨАТ- ын бүртгэлÒàòâàðûí á¿ðòãýë ãýäýã íü ÍÁÁ àðãààð, òàòâàðûí íºëººëëèéã òîîöîõ ÒÍÎ*, íîãäîõ òàòâàðûí òîäîðõîéëîõ áîëîí òºëºõ, òºëñºí, òºëæ áóé òàòâàðóóäûã

á¿ðòãýõ òàéëàãíàõ àðãà ç¿é þì. ªºðººð õýëáýë òàòâàð òºëºã÷èéí õóâüä òàòâàð òºëºã÷èéí õóâüä òàòâàðûí õóëü òîãòîîìæèéí äàãóó îðëîãî çàðäàë àøãèéí òîîöîîëîë õèéí ò¿¿íèéã á¿ðòãýõ òàéëàãíàõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

Òàòâàð íîãäóóëàõ îðëîãûã òîäîðõîéëîõäîî:ÒÍÎ= Òàòâàð íîãäîõ îðëîãî - õàñàãäàõ ç¿éë - ÷ºëººëºãäºõ îðëîãî

׺뺺ëºëò ãýäýã íü òàòâàð íîãäóóëàõã¿éãýýð õóóëèàð çºâøººðºãäñºí òàòâàð òºëºõ ¿¿ðãýýñ ÷ºëººëæ áóéã õýëíý. ׺ëºëºëò ¿ç¿¿ëýõäýý-Îðëîãûã íü-òàòâàð òºëºã÷-¿éë àæèëëàãààã ÷ºëºëæ áîëäîã.Õºíãºëºëò ãýäýã íü òàòâàð òºëºõ ¿¿ðãýýñ õýñýã÷ëýí áîëîí á¿ðýí õºíãºëºëò ýäë¿¿ëýõèéã õýëíý. Õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõäýý: - òîîöñîí òàòâàðûí çîõèõ õýñãèéãõ íü õóâüä-òºëºõ òàòâàðûí ä¿íãýýñ íü ¿íèéí ä¿íãýýð-òàòâàð òºëºõ õóâü õýìæýýã íü áàãàñãàõÒàòâàðûí òîîöîîëîë:Òàòâàðûí ºãëºã= òàòâàðûí ñóóðü* õóâü õýìæýýÒàòâàðûí ñóóðü: ¿íèéí ä¿í, òîîí ¿ç¿¿ëýëò, õýìæèõ íýãæÒàòâàð íîãäîõ îáüåêò: òàòâàð íîãäóóëàõ ç¿éëñ áà òàòâàðûã òîîöîõ îðëîãî, õºðºí㺠òîäîðõîé ýðõ áóñàä ç¿éëñ¿¿äèéã õýëíý.Õóâü õýìæýý : - øàòàëñàí õóâü õýìæýý, – íèéòëýã õóâü õýìæýý, – òîäîðõîé ä¿íÑàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëèéí ÒÒªÀ òàòâàðûí á¿ðòãýë*ÒÍÎÒîõèðãîî áè÷èëò ÀÅ:Äò: ÎÀÒÑ ÒÒªÀ õõõÄò: Õîéø ÒÕºð ÒÕ-íû õõõÄò: Õîéø Ò ºð ºìíºõ ÒÕ-íû õõõÊò: ÎÀÒ ºãëºã ÒÍÎ% õõõÊò: Õîéø Ò õºð ºìíºõ ÒÕ-íû õõõÊò: Õîéø Ò ºð ÒÕ-íû õõõ

10 Жилийн борлуулалтын орлого нь сая төгрөгөөс ( ) , дээш гарсан гардаг аж ахуйн нэгж иргэд ийг НӨАТ төлөгч гэнэ. Аж ахуйн нэгж сар бүр тайлангаа гаргана. 15- .Дараа сарын ны дотор тайланга гаргана НӨАТ 10 бол борлуулалтаас хувь төлдөг татвар юмÒàòâàð òºëºã÷: à/ áîðëóóëëàòûí îðëîãî 10 ñàÿ áóþó ò¿¿íýñ äýýøá/ äýýðõ 10 ñàÿ-ûí 80% íü õ¿ðñí áîë ñàéí äóðààð á¿ðòã¿¿ëæ áîëíî.â/ Áîðëóóëàëòûí îðëîãûí õýìæýýã õ¿ðñýí ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí ÌÓ-ä 2 ñàÿ$ áà ò¿¿íýýñ äýýø õºðºí㺠îðóóëàëò õèéñýí áîëã/ 2 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºí㺠áóþó ñàíàëûí ýðõèéí 66%-èàñ äýø õóâèéã 1 áóþó õýä õýäýí õóëèéí ýòãýýä çýìøèæ áàéâàë òýäãýýðèéã 1 á¿ëýã

áîëãîí ͪÀÒ-ã÷ººð á¿ðòãýæ áîëíî.ͪÀÒ òîîöîõ ¿íýëãýý:

1. Èìïîðòîîð îðóóëæ èðñýí áàðàíû ͪÀÒ òîîöîõäîî:(ÕÀ ¿íý + Ãàäààä Ñ +ÃÀÒ+ÎíÀÒ+Áóñàä ÀÒ)* ͪÀÒ%

2. ªð òºëáºèéã áàðàà øèëæ¿¿ëýõ, àæèë ã¿éöýòãýõ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ çàìààð áàðàãäóóëñàí áîë ¿íèéíõ íü ä¿íãýýð.3. Ýä ìºíãºíèéõîíæâîð ñóãàëàà

(Õîíæâîðûí íèéò îðëîãî- Õîíæâîðò îëãîñîí ýä áàðàà, ìºíãº)*ͪÀÒ%4. Á4, Á5 õóâüä:

Õóâü õ¿í øóóä îðëîãûí ä¿íãýýñ*ͪÀÒ%ÀÀÍ (îðëîãî- çàðäàë-áàðàà-ìºíãº)*ͪÀÒ%

5. Áóñàä á¿õ òîõèîëäîëä çàõ çýëèéí ¿íý, òàðèôûã õàðãàëçàíà.ͪÀÒ-ûí õóâü õýìæýýíü: 10% ýñâýë 0% áàéíà :ансны бичилт нь

Борлуулалт хийсэн үед:

Огноо №Гүйлгээний утга Данс Дүн

Дт Кт

10 сая төгрөгний борлуулалт .хийсэн

Мөнгө НӨАТ 909,090

Мөнгө Борлуулалт 9,090,910

НӨАТ-төлөгч байгууллага борлуулалт хийсэн үед НӨАТ- ийн өрүүсдэг.

НӨАТ- тэй худалдан авалт хийсэн үед:

Огноо №Гүйлгээний утга Данс Дүн

Дт Кт

3 сая төгрөгний НӨАТ- тэй худалдан авалт хийсэн

Зардал Касс 2,727.273

НӨАТ Касс 272,727

НӨАТ- тэй худалдан авалт хийсэн үед НӨАТ- с авах авлага үүсэх ба энэ дүн нь төлөх НӨАТ- .ийн хэмжээг бууруулдагÁèëåò 4 2

11.Асуулт Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëòýé õîëáîîòîéãîîð çàðäëûã àíãèëàõÁ¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëòýé õîëáîîòîéãîîð íèéò ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûã:Íèéò ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë = ¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë + ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë

1. ¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë2. ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë ãýæ 2 àíãèëíà

Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí õóâüä ¿éëäâýðëýëèéí çàðäàë íü õóäàëäàæ àâñàí áàðààíû ºðòºã áîëäîã¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë:¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë = ØÕ + ØÌ + ¯ÍÇ

¯éëäâýðëýë ýðõýëäýã áàéãóóëëàãûí õóâüä ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä îðîëöîæ áàéãàà áàéäëààð íü:1. ¯íäñýí çàðäàë2. ¯éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäàë ãýæ 2 õóâààäàã

¯íäñýí çàðäàë íü øóóä ìàòåðèàëûí çàðäàë, øóóä õºäºëìºð-èéí çàðäëààñ á¿ðäýíý.

¯íäñýí çàðäàë = ØÌ + ØÕ

Øóóä ìàòåðèàëûí çàðäàë ãýäýã íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëä àøèãëàãäàæ áàéãàà ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí çàðäàë þì.Øóóä õºäºëìºðèéí çàðäàë ãýäýã íü òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõýä ãàðäàí îðîëöîæ áàéãàà àæèë÷äûí öàëèí õºëñíèé çàðäàë þì.¯éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäàë íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõòýé õîëáîãäîæ ãàðñàí øóóä ìàòåðèàë, øóóä õºäºëìºðèéí çàðäëààñ áóñàä çàðäëóóä îðíî.¯ÍÇ = ØÁÌ + ØÁÕ + Áóñàä øóóä áóñ çàðäàë

1. Øóóä áóñ ìàòåðèàëûí çàðäàë2. Øóóä áóñ õºäºëìºðèéí çàðäàë3. Áóñàä øóóä áóñ çàðäëóóä îðíî

Øóóä áóñ ìàòåðèàëûí çàðäàë ãýäýã íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä øààðäëàãàòàé ìàòåðèàëóóä áîëîâ÷ õýðýãëýý íü áàãà, çààâàë ãàðàõ òîäîðõîé íîðì òîãòîîæ áîëäîãã¿é ìàòåðèàëûí çàðäëóóä þìØóóä áóñ õºäºëìºðèéí çàðäàë ãýäýã íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä ãàðäàí îðîëöäîãã¿é áîëîâ÷ ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã àæèë÷äûí öàëèí õºëñíèé çàðäàë þìÁóñàä øóóä áóñ çàðäàëä ò¿ðýýñèéí çàðäàë, õºðºíãèéí äààòãàëûí çàðäàë, õºðºíãèéí òàòâàðûí çàðäàë, ¿íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäëèéí çàðäàë, öàõèëãààí äóëààí óñíû çàðäàë, áàéãóóëëàãà õàðèóöàí òºëäºã ÍÄØ, ÝÌÄØ çýðýã îðíî.ØÕ, ¯ÍÇ-í íèéëáýðèéã õóâèðãàëòûí çàðäàë ãýíý. Ýäãýýð íü øóóä ìàòåðèàëûã áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîæ õóâèðãàõ çàðäàë þì.Õóâèðãàëòûíã çàðäàë = ØÕ + ¯Íǯéë àæèëëàãààíû çàðäàë:¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë = Áîðëóóëàëòûí çàðäàë + Óäèðäëàãûí çàðäàë

1. Áîðëóóëàëòûí çàðäàë2. Óäèðäëàãûí çàðäàë

Áîðëóóëàëòûí çàðäàë íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë äóóñ÷ á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëàõ áîëîìæòîé áîëñîí ¿åýñ ýõýëæ ãàðíà.Óäèðäëàãûí çàðäàë íü òóõàéí áàéãóóëëàãûã óäèðäàõ õÿíàõòàé õîëáîãäîæ ãàðñàí çàðäëóóäûã

Áèëåò 4 3 Асуулт 12. Компаний õºðºíãèéí õàíãàìæ àøèãëàëòûí øèíæèëãýý

1. ¯íäñýí õºðºíãèéí õàíãàìæ àøèãëàëòûí øèíæèëãýý

2. Ýðãýëòèéí õºðºíãèéí õàíãàìæ àøèãëàëòûí øèíæèëãýý1. Àëèâàà ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëэõýä çààâàë àøèãëàãääàã õºðºí㺠íü ìàòåðèàëëàã ýä ç¿éëñ áîëîí ìàò áóñ ç¿éëñèéã àãóóëñàí îéëãîëò þì. Õºðºíãèéí

¿éëäâýðëýëä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãýýñ õàìààðóóëæ:À. ¯íäñýí õºðºíãºÁ. Ýðãýëòèéí õºðºí㺠ãýæ àíãèëäàã.¯íäñýí õºðºí㺠¿.à-íä óäààí õóãàöààíû òóðøèä îðîëöäîã ººðèéí áèåò õýëáýðýý õàäãàëæ ºðò㺺 á¿ò-í ¿éë÷èëãýýíä ýëýãäëýýðýý øèíãýýæ áàéäàã õºðºíãèéã ¿íäñýí êàïèòàë áóþó ¿íäñýí õºðºí㺠ãýíý.¯éëäâýðëýëèéí 1 öèêëä á¿ðýí àøèãëàãäàæ õýëáýð ä¿ðñýý ººð÷ëºí øèíý á¿ò-í õºðºíãºä õºðâºäºã õºðºíãèéã ýðãýëòèéí êàïèòàë áóþó ýðãýëòèéí õºðºí㺠ãýíý.Êàïèòàëûã àøèãëàëòûí õóãàöààãààð íü:

Óðò õóãàöààò – ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, ãàçàðÄóíä õóãàöààò- õºäëºõ õºðºíãº, òî òºõ, ìàøèíÁîãèíî õóãàöààò- ýðãýëòèéí õºðºíãº

¯íäñýí õºðºíãèéí õàíãàìæ àøèãëàëòûí øèíæèëãýýã:1. ¯/õºðºíãèéí á¿òýö á¿ðýëäýõ¿¿íèé øèíæèëãýý-Óã øèíæèëãýýãýýð ¯Õ-í äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã àøèãëàõ áºãººä õºðºí㺠òóñ á¿ðèéí õóâèéí æèí, õýëáýëçýë ººð÷ëºëòèéã òóñãàíà. ¯Õ-í á¿òýö á¿ðýëäýõ¿¿íä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ人 ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòòàé õºðºíãèéí õóâèéí æèí, ºñºëòèéã ãîë áîëãîíî.2. Ôîíä ºãººìæèéí øèíæèëãýý-Ýíý øèíæèëãýýíèé çîðèëãî íü ¯Õ àøèãëàëò ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã òîäîðõîéëõîä ÷èãëýãäýíý.

3. ¯Õ àøèãëàëòûí ¿ð àøãèéí øèíæèëãýý

1òºã-í ¯Õ-ñ îëæ áóé öýâýð ìºíãº:

¯Õºðºí㺠íü ýëýãäýæ ÷àíàðàà àëäàæ áàéäàã. Ýëýãäýë: - Áèåò- Õîöðîãäëûí

4. Áèåò áóñ õºðºíãèéí: Óã øèíæèëãýýãýýð áèåò áóñ õºðºíãèéí õóâèéí æèí ººð÷ëºëòèéã òîäîðõîéëíî.Áèëåò 5 1

13Асуулт . Хүргэлтийн дараа орлого тодорхойлох аргуудХүргэлтийн 2 .дараа орлого тодорхойлох арга байдаг

1. Хэсэгчилсэн борлуулалтын арга2. Өртөг нөхөлтийн арга

Хэсэгчилсэн борлуулалтын арга Энэ аргын үед борлуулалтаас мөнгөн цуглуулгыг илүү д үздэг бөгөөд мөнгө хүлээн авах хүртэл орлого хүлээн зөвшөөрөлтийг . хойшлуулдаг Учир нь урт

хугацаанд үечилсэн төлбөр хийгддэг тохиолдолд борлуулалтыг хийсэн үед нь бүгдийг тухайн тайлангийн хугацаан ы орлогоор бүртгэх нь мөнгө төлөгдөхгүй болбол орлогыг бодит байдлаас өөрөөр тайлагнахад хүргэнэ.

- : - НББ н энэ хэсэгчилсэн борл н аргын дагуу Борлого болон ББӨ- ийг борлуулалт хийгдсэн үед бүртгэх . боловч холбогдох нийш ашгийг хойшлуулдаг Үйл , ажиллагааны зардал болох борлуулалт удирдлагын зардлыг хойшлуулдаггүй. Хойшлуулсан нийт ашгаас хасагдах тайлангийн хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх хэрэгжсэн нийт ашгийг тодорхойлохдоо цуглуулсан мөнгийг тайлант

хугацааны нийт ашгийн түвшингээрүржүүлж .тооцно Хэрэгжсэн нийт ашиг = Цуглуулсан мөнгө* Нийт ашгийн түвшин

Хойшлуулсан нийт ашиг дансыг балансад БХӨТ - . - .хэсэгт УОО той ижлээр тайлагнана Хэрэгжсэн нийт ашиг дансыг ОЗНД нд хаана: - Жнь А ХХК хэсэгчилсэн бор н арга хэрэглэдэг бөгөөд сүүлийн 3 жилд өгөгдсөн .мэдээллийг ашиглан тооцоолол хийе

2003 2004 2005

- Хэс бор н орлого 12500000 15000000 18000000

- Хэс бор н өртөг(ББӨ) 10000000 11250000 12600000

Нийт ашиг 2500000 3750000 5400000

Нийт ашигын түвшин 20% 25% 30%

Мөнгөн 2003 орлого оны борлуулалтаас 5000000 4500000 3000000

2004 оны борлуулалтаас 6500000 8500000

2005 оны борлуулултаас 7000000

2003-2005 :оны борлуулалт авлага цуглуулалттай холбоотой журнал бичилт2003 2004 2005

1. Борлуулалтыг бүртгэх ----- 12500000 15000000 18000000Хэс бор авлага -----12500000 15000000 15000000Хэс бор орлого Хэс бор өртөг ---10000000 11250000 12600000 --------------10000000 11250000 12600000БМ2. Мөнгөн орлогыг бүртгэх

Мөнгө ----------- 5000000 11000000 18500000 ---- 5000000 4500000 3000000Хэс бор авлага ---- Хэс бор авлага 6500000 8500000 ---- 7000000Хэс бор авлага3. Хойшлогдсон нийт ашгийг бүртгэх

---- 12500000 15000000 18000000Хэс бор орлого Хэс бор өртөг ---- 10000000 11250000 12600000

2500000Хойшлогдсон нийт ашиг 3750000 5400000Хойш нийт ашиг4. Хүлээн зөвшөөрсөн нийт ашгийг бүртгэх

Хойш нийт ашиг (5000000*20%)1000000 900000 600000 Хойш нийт ашиг 1625000 2125000 Хойш нийт ашиг 2100000

----Хэрэгжсэн нийт ашиг 1000000 2525000 48250005000000*20% = 10000004500000*20% = 9000006500000*25% = 16250003000000*20% = 6000008500000*25% = 21250007000000*30% = 2100000

Хэсэгчилсэн борлуулалт нийт борлуулалтын дүнд бага %- г эзэлж байвал зөвхөн хэрэгжсэн ашгийг орлогын тусгай зүйл болгон борлуулалтын нийт ашгийн дараа үзүүлнэ.

: - 2004.12.31 Жнь А ххк ны орлогын тайлангийн хэсгээс А ххк

Орлогын тайлан2004.12.31

------- 653500000БорлуулалтББӨ ------- (533500000)

------- 120000000Нийт ашиг - 2525000Хэс бор н хэрэгжсэн ашиг

Борлуулалтын нийт ашгийн дүн 122525000Ө рт ө г н ө х ө лтийн арга

Энэ аргын үед худалдан авагчийн төлсөн төлбөр ББӨ- с давах хүртэл ашгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Өртгийг бүрэн нөхсний дараа орсон мөнгийг ашиг гэж үздэг.Өмнөх жишээг үндэслэн тооцоолол хийе2003 2004 20051. Борлуулалтыг бүртгэх

----- 12500000 Авлага 15000000 18000000 ------ Бор орлого 12500000 15000000 18000000

ББӨ ----- 10000000 11250000 12000000 ----- 10000000 11250000БМ 12000000

2.Мөнгөн орлого бүртгэх

Мөнгө ---- 5000000 11000000 18500000Авла ------ га 5000000 4500000 3000000

------ Авлага 6500000 8500000 ----- Авлгага 7000000

3. Хойшлогдсон нийт ашиг бүртгэх ----- Бор орлого 12500000 15000000 18000000

ББӨ ----- 10000000 11250000 12600000 Хойш нийт ашиг 2500000 Хойш нийт ашиг 3750000 Хойш нийт ашиг 5400000

4.Хүлээн - зав н нийт ашиг бүртгэх Хойш нийт ашиг (2003)2500000 Хойш нийт ашиг (2004) 3750000

Хэрэгжсэн нийт ашиг 6250000Áèëåò 5 2

– 14 Асуулт Материалыг орлогод авах ба бэлтгэл ажиллагааны зардлыг хуваарилах аргуудÁÌ-ûã àíõíû ¿íýýð íü ¿íýëæ îðëîãîä àâäàã. Àª ãýäýã íü õóäàëäàí àâñàí ¿íý ò¿¿íèéã õóäàëäàí àâàõòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëûí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

Àª = Õóäàëäàí àâñàí ¿íý + Òýýâýð, õàäãàëàëò, ãààëèéí, ͪÀÒ, çàõèàëãà õ¿ëýýí àâàõ,çàäëàõ, øàëãàõ à÷èæ áóóëãàõ, øèíæëýõ çàðäëóóä

ÁÌ-ûã îëæ áýëòãýõ àæèëëàãààíû çàðäëûã õóâààðüëàõ 2 àðãà áàéäàã.1. ¯íèéí ä¿íãèéí àðãà2. Òîî õýìæýýíèé àðãà

¯íèéí ä¿íãèéí àðãà:1. ÁÌ-ûí íýð òºðºë òóñ á¿ðýýð õóâààðèëàõ. Ýíý àðãà íü ÁÌ-ûã çàðëàãàäàõààñ ºìíº áýëòãýë àæèëëàãààíû çàðäëûã /ÁÀÇ/ ÁÌ-ûí Àª-ò õóâààðüëàæ îðóóëæ ºãäºã.

Èõýâ÷ëýí õóäàëäààíû áàéãóóëëàãàä õýðýãëýíý- Öóã áýëòãýñýí ÁÌ íü ÿëãààòàé íýãæýýð õýìæèãääýã, õóäàëäàí àâàëòûí ¿íý íü õýò èõ çºð¿¿òýé áèø òîõèîëäîëä ÁÀÇ-ûã õóâààðèëàõ àðãà. Ýíý àðãûí ¿åä äàðààõ

òîîöîîã õèéíýÀ. ÁÀÇ-ûã õóâààðüëàõ êîýô áóþó 1 òºã-ò íîãäîõ ÁÀÇ-ûã òîäîðõîéëîõ

ÁÀÇ-ûã õóâààðüëàõ = Íèéò ÁÀÇ/ Íèéò ÕÀ¯íý êîýôÁ. Ìàòåðèàë òóñ á¿ðä íîãäîõ ÁÀÇ-ûã òîäîðõîéëîõÕóâààðüëàëò = Ìàòåðèàë òóñ á¿ðèéí ÕÀ¯ õ ÁÀÇ-ã õóâààðüëàõ êîýôÂ. Ìàòåðèàë òóñ á¿ðèéí íýãæèéí ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ

Ìàòåðèàëûí = ÕÀ íèéò ¿íý + Õóâààðüëàãäñàí ÁÀÇíýãæèéí ºðòºã ÕÀ òîî õýìæýý

Ìàòåðèàëûí = Íýãæèéí ÕÀ¯ õ (1+ÁÀÇ-ûã õóâààðüëàõ êîýô)íýãæèéí ºðòºã

- Íýã òºðëèéí ÁÌ ÕÀ áîë çàðäàë õóâààðüëàõ êîýô òîîöîõ øààðäëàãàã¿é, ÕÀ¯ äýýð ÁÀÇ-ûã íýìýýä Àª-ã òîîöíî2. Çàðöóóëñàí ìàòåðèàë áîëîí ÁÌ-ûí ýöñèéí ¿ëäýãäëèéí ºðòºãò õóâààðüëàõ. Ìàòåðèàëûã çàðëàãàäñàíû äàðàà áýëòãýë àæèëëàãààíû íýìýãäýë çàðäëûã

õóâààðüëàõ àðãà. Èõýâ÷ëýí ¿éëäâýðëýë ýðõýëäýã áàéãóóëëàãóóäàä àøèãëàíà.Òàéëàíò õóãàöààíä òîäîðõîé ÁÌ-ûã îëæ áýëòãýõòýé õîëáîãäîí ãàðñàí ÁÀÍÇ-óóäûã òóñãàé äàíñààð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò ÕÀ íèéò ¿íèéí ä¿íãèéí 1 òºã-ò íîãäîõ õàðüöààãààð ÁÁª, įÑ2, ¿/à-íû çàðäàë áîëîí ¿ëäýãäýë ÁÌ-ä õóâààðüëàíà. Ýíý àðãà íü òîäîðõîé ÁÌ-ûã áýëòãýõòýé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëûã á¿õ ÁÌ-ä õàìààòóóëàí õóâààðèëäàã òóë ó÷èð äóòàãäàëòàé. Çàðèì êîìïàíè áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èéí ñóäàëãàà õèéõ, ÁÌ-ààð õàíãàõ, õ¿ëýýí àâàõ, çàõèàëãà áîëîâñðóóëæ áýëòãýõ òóñãàé õýëòýñ, àëáàäòàé áàéäàã. Ýíý àëáàäàä ãàðñàí çàðäàë íü ÁÌ ÁÀÍÇ ó÷ðààñ á¿õ ÁÌ-ûí ºðòºãò õóâààðèëàõ øààðäëàãà òàâèãääàã.Òîî õýìæýýíèé àðãà:

Öóã áýëòãýñýí ÁÌ íü èæèë íýãæýýð õýìæèãääýã áîë ÁÀÇ-ûã óã áàðààíóóäàä òîî õýìæýýíèé àðãààð õóâààðèëíà. Ýíý àðãûí ¿åä íýãæèä íîãäîõ ÁÀÇ-ûã òîîöîõäîî íèéò ÁÀÇ-àà íèéò ÕÀ òîî õýìæýýíä õàðüöóóëíà.

Íýãæèä íîãäîõ ÁÀÇ = Íèéò ÁÀÇ/ Íèéò ÕÀ òîî õýìæýý

ÁÌ-ûã îðëîãîä àâàõäàà çîðèóëàëòààñ øàëòãààëàí ¿éëäâýðëýëä àøèãëàõ øóóä áîëîí øóóä áóñ ìàòåðèàëûã ÒÝÌ, õóäàëäàí áîðëóóëàõ çîðèóëàëòòàé áîë ÕÌ äàíñàíä òóñ òóñ äåáåòëýíý.

Äò ÒÝÌ õ õ õÁÌ õ õ õÕÌ õ õ õÊò ̺íãº, ºãëºã õ õ õ

Áèëåò 5 3 – 15 Асуулт Хөрөнгө , капиталын эргэц үйлдвэрлэлийн болон санхүүгийн тайлангийн хугацаа

Ү. – а ны үр ашиг нь үйлдвэрлэлд оруулсан нөөц болон гаргаж байгаа ББүнээгдэхүүнийөсөлтийн .харьцаагаар илэрхийлэгддэг1. зарцуулсан нөөцийнүр ашиг2. Оруулсан нөөцийнүр ашиг1. Нийт өртөг болон зардал тус бүрийнөсөлтийн хурдыг борлуулалтын орлогын өсөлтийн хурдтай харьцуулан үр ашгийг нь үнэлнэ.2. Оруулсан нөөцийнүр ашиг нь нийт хөрөнгө, эргэлтийн хөрөнгө , удаан гүйлгээтэй хөрөнгийн .эргэцээр илрэн гарна

Эргэцийг хэсгийн болон хөрөнгийн 2 .эргэц гэж а на : Хэсгийн эргэц нэг хөрөнгийн хэлбэрээс дараагийн хэлбэрлүү зохих үе . шатыг дамжин шилжих хугацаа юм Хөрөнгийн эргэц түргэн байх тусам оруулсан

нөөцийнүр .ашиг сайнӨТ эр (удаа)= зээлээрх ХА /ӨТ дундажӨөрийн : капиталийн ачаалал ӨКА= бор орлого /Өөрийн капитал дун

: Гадны капиталын ачаалал ГКА = Бор орлого / Гад кап дун : Байнгын капиталын ачаалал БКА = Бор орлого / Байнгын кап дун

Нийт хөрөнгийн : ачаалал НХА = Бор орлгог / Нийт хөрөнгө дунДуусаагүйүйлд : ачаалал ДҮА= Ббүт/ ДҮ дун

Эргэлтийн хөрөнгийн : ачаалал ЭХА = Бор орлого / Эр хөр дунЕрөнхий эргэц: хэсгийн эргэцүүдийн нийлбэр буюу зохих үе шатыг дамжин мө.хөрөнгө .шилжих хугацаа юм

Эргэцтэй холбоотойгоор үйлдвэрлэлийн мөчлөгийн , хугацаа санхүүгийн мөчлөгийн .хугацаа гэсэн ойлголтууд гарч ирдэгҮйлдвэрлэлийн мөчлөгийн хугацаа нь бэлтгэн нийлүүлэгчээс түүхий эд материал худалдан авахаас эхлээд бүтээгдэхүүнээ борлуулж авлага цуглуулах

.хугацаа хамаардаг Үйлдвэрлэлийн мөчлөгийн хугацаа= Мат эргэц хоног + Авлага эргэц хоногҮМХ= 360* БМ дун/ ББӨ+ 360 * Ав дун / БО Санхүүгийн мөчлөгийн хугацаа нь бүтээгдэхүүнээ .борлуулж авлага цуглуулах хугацаа хамаардаг

СМХ =ҮМХ – БХӨТ эргэцӨТ хоног = 360 *ӨТ дун / зээлээрх худалдан авалтÁèëåò 6 1

-16 Асуулт Хү ргэлтийн өмнө орлого тодорхойлох аргууд Орлого хүлээн зөвшөөрөлтийг 3 :ангилдаг

1. Хү ргэлтийн өмнөх орлого хүлээн зөвшөөрөлт2. Хүргэлтийн дараах орлого хүлээн зөвшөөрөлт3. Тусгай борлуулалтын үеийн орлого хүлээн зөвшөөрөлт

Зарим тохиолдолд бүm- н иж бүрдэл болохоос өмнө буюу худалдан авагчид бүтээгдэхүүн хүлээлгэнөгөөгүй байхад орлогыг хүлээн зөвшөөрөх шаардлага . гардаг Жнь урт хугацааны гэрээгээр гүйцэтгэж байгаа ажил үйлчилгээний орлогыг хүргэлтийнөмнө хүлээн зөвшөөрч . болно Үүнийг гүйцэтгэхдээ

Гүйцэтгэлийн хувийн жингийн арга Гэрээ гүйцэтгэлийн арга1. Г ү йцэтгэлийн хувийн жингийн арга

Энэ арга нь барилга байгууламжын ажлын явц болон гүйцэтгэлийн хувийг үндэслэнүе бүрийнR,C бшгийг хүлээн зөвшөөрч бүртгэдэг . арга юм Дээрх хувийг тодорхойлохдоо тухайн ТХ хүртэл Сыг уг ажлыг дуусгах хүртэл гаргахаар тооцоолж буй нийт Сын дүнд . харьцуулж олно Олсон гүйцэтгэлийн хувийн

жингээрээ тухайн ажлын дуусгалтын нийт R ыг үржүүлж - ТХ д хамаарах R . ыг тодорхойлдог Улмаар тодорхойлсон R - оосоо ТХд гаргасан С аа хасаж ашгаа олж холбогдхо журнал бичилтийг хийдэг.

Гүйцэтгэлийн =хувийн жин Жил бүрийг хүлэн зөвшөөрөхR = Нийт R* -ГХЖ ХЗО Жил бүрийн = нийт ашиг Нийт R – жил бүрийн төсөвтөртөг Жил бүрийн = ХЗ ашиг жил бүрийн * -нийт ашиг ГХЖ өмнөх онуудыг ХЗашиг

Энэ арга нь урт хугацаат гэрээний дагуу тухайн бүтээгдэхүүнийг иж бүрэн болгон дуусгахад чиглэсэн гүйцэтгэлийн хувь хэмжээг үндэслэн , орлого өртөг нийт ашгийг хүлээн зөвшөөрч бүртгэдэг. Энэ аргаар тухайн хугацааны эцэс хүртэл гарсан зардлыг тооцоолсон нийт өртөгт харьцуулж иж бүрдлийн хувийг

.гаргана ИБХ = Тухайн тайлант хугацааны эцэс хүртэл гарсан хур зардал / Гэрээт ажлын шинэчлэн тооцсон өртөг

Тайлант үед хүлээн зөвшөөрөх орлого ( нийт ашиг) Тооцоолсон нийт орлого * – ИБХувь Өмнөхүеүдэд зөвшөөрсөн орлого

2. Гэрээ г ү йцэтгэлийн арга Энэ аргаар орлого ба нийт ашгийг гэрээг биелүүлж борлуулалт хийсэн тэр үед хүлээн зөвшөөрдөг. Энэ аргыг хэрэглэж байгаа үед ажлын өртөг ба тайлант

хугацааны дунд хуримтлуулан тооцоолол хийх боловч журнал бичилт хийхгүй. Зөвхөн уг ажил дууссан үед , бичилт хийгдэж орлого ашгийг хүлээн зөвшөөрнө.Áèëåò 6 2

Асуулт 17. Материалын зардалын бүртгэлÌàòåðèàëûí çàðäëûí á¿ðòãýë íü ìàòåðèàëûã ¿ð àøèãòàé àøèãëàõ, ìàòåðèàëûí õàíãàìæ, õàäãàëàëò, àøèãëàëòàä õÿíàëò òàâèõ íºõöëèéã

á¿ðä¿¿ëäýã.Ìàòåðèàëûí á¿ðòãýë õºòºëñíººð ÁÌ-ûí èë¿¿äýë íººö õóðèìòëóóëàí íýìýãäýë çàðäàë ãàðãàõã¿é áàéõ, ¿éë àæèëëàãààãàà òàñðàëòã¿é õýâèéí ÿâóóëàõ íºõöëèéã õàíãàõóéöààð ìàòåðèàëûã íººöººð õàíãàõ àñóóäëûã øèéäíý. Ìàòåðèàëûí çàðäëûí á¿ðòãýë íü äàðààõ àñóóäëóóäûã õàìààðíà.

1. ÁÌ-ûí õàíãàìæ àøèãëàëòûí àðãà àæèëëàãàà2. ÁÌ-ûí îðëîãîä àâàõ, ¿íýëãýý òîãòîîæ á¿ðòãýõ3. ÁÌ-ûí õàäãàëàëò àøèãëàëòûã á¿ðòãýõ4. ÁÌ-ûí çàðöóóëàëòûí ºðòºã òîîöîõ àðãóóä5. ÁÌ-ûí õàíãàìæ õàäãàëàëò, àøèãëàëòàä òàâèõ õÿíàëò

Үүнэс зарим хэсгийг тодруулан хэлэхэд1. ÁÌ-ûí îðëîãîä àâàõ, ¿íýëãýý òîãòîîæ á¿ðòãýõ

ÁÌ-ûã àíõíû ¿íýýð íü ¿íýëæ îðëîãîä àâäàã. Àª ãýäýã íü õóäàëäàí àâñàí ¿íý ò¿¿íèéã õóäàëäàí àâàõòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëûí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

Àª = Õóäàëäàí àâñàí ¿íý + Òýýâýð, õàäãàëàëò, ãààëèéí, ͪÀÒ, çàõèàëãà õ¿ëýýí àâàõ,çàäëàõ, øàëãàõ à÷èæ áóóëãàõ, øèíæëýõ çàðäëóóä

ÁÌ-ûã îëæ áýëòãýõ àæèëëàãààíû çàðäëûã õóâààðüëàõ 2 àðãà áàéäàã.1. ¯íèéí ä¿íãèéí àðãà2. Òîî õýìæýýíèé àðãà2. ÁÌ-ûí çàðöóóëàëòûí ºðòºã òîîöîõ àðãóóä

Байнгын систем нь бараа материалын орлого зарлагын хөдөлгөөнийг гарсан тухай бүрд нь бараа материал дансанд бүртгэнэ. Цаг үеийн систем нь бараа материалын орлогыг тухай бүрд нь худалдан авалт дансанд бүртгэх ба зардалыг тодорхой хугацаагаар үечлэн бараа материалын өртөгийг

.тодорхойлдог3. ÁÌ-ûí õàíãàìæ õàäãàëàëò, àøèãëàëòàä òàâèõ õÿíàëò

, , , 2 БМ хангамж хадгалалт ашиглалтанд тавих түвшин .явагдана- Биет хэмжээний хяналт гэдэ нь үйлдвэрлэлийнүйл ажиллагааг тасралтгүй явуулах БМын нөөцтэй .байлгах зорилготой- БМын ү нэ өртгийн хяналт гэдэг нь аль болох хямд үнээр , .чанартай ТЭМ худалдан авч хэрэгцээгээ хангахад чиглэнэ

Áèëåò 6 3 18.Асуулт Төлбөрийн чадварын ү ндсэн үзүүлэлтүүд, тэдгээрийн агуулга

Ýíý íü áàéãóóëëàãûí òºëáºðèéí ÷àäâàð íü õ¿ëýýãäýæ áóé ºð òºëáºðèéã öàã õóãàöààíä íü òºëæ áàðàãäóóëàõàä òºëáºðèéí õýðýãñýë õ¿ðýëöýýòýé áàéãàà ýñýõýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Òºëáºðèéí õýðýãñýë ãýäýã íü ºð òºëáºðèéã òºëæ áàðàãäóóëàõàä àøèãëàãäàæ áàéãàà õºðºí㺠þì.Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà ºðãºæèõèéí õýðýýð ìºíãºí õºðºíãèéí á¿ðäýë ò¿¿íèé çàðöóóëàëò èäýâõèæèæ ýíý ÷èãëýëä áàéíãà àíõààðàõ øààðäëàãà òàâèãääàã. Êîìïàíû îëñîí àøèã õºðºí㺠îðóóëàëò áîëæ òîãòìîë õºäºëìºð íýìýãäýõèéí õýðýýð ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí õèéö, õýñã¿¿äèéí íººöèéã èõýñãýõ øààðäëàãà áèé áîëäîã. ¯¿íèéã äàãààä ìºíãºí õºðºíãèéí áàéäàë áóþó òºëáºðèéí ÷àäâàðûí øèíæèëãýýã ñóäëàõ íü ÷óõàë þì. Òºëáºðèéí ÷àäâàðûã öàã õóãàöààíû õóâüä ºíãºðñºí , ºíººãèéí, îéðûí áà õýòèéí áîëîìæ ãýæ àíãèëíà.

• Ýðãýëòèéí õàðüöàà áóþó íºõºëòèéí êîýôôèöèåíò “ÝÕ” : Ýíý íü áàëàíñàä ýðãýëòèéí õºðºí㺠íü õºðâºõ ÷àäâàðààðàà áàéðøäàã áºãººä ýðãýëòèéí õºðºí㺠íü òóõàéí ¿åèéí áîãèíî õóãàöààò ºð òºëáºðººñ ÿìàãò èõ áàéõ ¸ñòîé. Ñàëáàðûí îíöëîãîîñ õàìààðàí äýýðõ õàðüöàà 2-3 áîë çîõèìæòîé áºãººä òºëáºðèéí ÷àäâàðûã õýâèéí ò¿âøèíä áàéíà ãýæ ¿çäýã. Åðºíõèé人1ò-í ýðãýëòèéí õºðºí㺺ð 1ò-í ºð òºëáºðèéã õè÷íýýí óäàà áàðàãäóóëæ ÷àäàõ âý ãýäãèéã õàðóóëäàã.Ýðãýëòèéí õàðüöàà

• Õóðäàí õºðâºõ õºðºíãèéí õàðüöàà “ÕÕÕÕ “: Ýíý íü áîãèíî õóãàöààò ºð òºëáºðèéí õýäýí õóâèéã áàðàãäóóëæ ÷àäàõóéö ìºíãºòýé áàéãààã õàðóóëíà. Ýíý õàðüöàà íü õ¿ëýýãäýæ áàéãàà ºð òºëáºðèéí ýýëæ äàðààëàë, õîíîîãèéí äóíäàæ çàðöóóëàëòààñ õàìààð÷ 0.2-0.3 õîîðîíä áàéâàë õýâèéí ãýæ ¿çäýã.

ÕÕÕÕ

• Ò¿ðãýí õºðâºõ õºðºíãèéí õàðüöàà “ÒÕÕÕ”: Ýíý õàðüöààíû ýäèéí çàñãèéí àãóóëãà íü òºëáºð áàðàãäóóëàõàä íýí òýðã¿¿íä äàé÷ëàãäàõ õºðºíã¿¿ä íü õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýòýé áàéãàà ýñýõèéã èëýðõèéëíý. ªºðººð õýëáýë îäîî áýëýí áàéãàà ìºí㺠áîëîí áîãèíî õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëò áà àâëàãàà á¿ðýí öóãëóóëàõààð òîîöîõîä õ¿ëýýãäýæ áàéãàà ºãëºãèéí õýäýí õóâèéã òºëæ ÷àäàõààð áàéãààã èëýðõèéëíý. Çîõèñòîé õàðüöàà íü 0.8-1 áàéâàë õýâèéí ãýæ ¿çíý.

ÒÕÕÕ

• Öýâýð ýðãýëòèéí õºðºí㺠áóþó àæëûí êàïèòàë “ÀÊ ”: Ýðãýëòèéí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðò áàéãàà ººðèéí êàïèòàëûí õýìæýýã õàðóóëíà.ÀÊ= Ýðãýëòèéí õºðºí㺠- Áîãèíî õóãàöààò ºð òºëáºð

• Õ¿¿òýé çýýë òºëáºðèéí õóâü õýìæýý áà õ¿¿ òºëºõ ÷àäâàð “ÕÒ×”:Ýíý íü áàéãóóëëàãà õ¿¿ãèéí òºëáºðºº öàã òóõàéä íü òºëæ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé.

ÕÇÒÕÕ

ÕÒ×Õ¿¿ áà ¿íäñýí ºð òºëºõ ÷àäâàð

Áèëåò 7 1 19. Асуулт Түрээслүүлэгчийн бүртгэл

Түрээслүүлэгч нь түрээсийг дараах байдлаар ангилж бүртгэнэ.1. Үйл ажиллагааны түрээс2. Санхүүгийн түрээс

• Шууд санхүүжилт хэлбэрийн түрээс• Борлуулалт хэлбэрийн түрээс

Хэрэв өмнөх 1- 1 р шалгуурын болон хэд хэдэн нөхцөл мөн 2- р шалгуурын бүх нөхцөлийг хангаж байвал шууд санхүүжилтийн эсвэл борлуулалт хэлбэрийн түрээс . болно Дээрх нөхцөлийг хангахгүй байвал үйл ажиллагааны түрээс .болно2- :р шалгуур

1. Түрээслэгчээс түрээсийн төлбөрийг цуглуулах магадлал өндөр бол2. Түрээсийн хугацаанд түрээслүүлэгч түрээстэй холбоотой ямар нэгэн болзошгүйүүрэг хүлээгээгүй бол

Шууд санхүүжилтын ба борлуулалт хэлбэрийн түрээсийн ялгаа нь борлуулалт хэлбэрийн түрээсийнүед түрээслэсэн хөрөнгө ЗЗҮ ба дансны үнэ хоорондоо тэнцүү биш байдаг бол шууд санхүүжилтын түрээсийнүед тэнцүү .байдаг

Үйл ажилллагааны түрээсҮйл ажиллагааны түрээсийнүед түрээстэй холбоотойгоор түрээслүүлэгч зөвхөн түрээсийн орлогыг бүртгэнэ. Түрээслэсэн тоног төхөөрөмжөө бүртгэлээс хасдаггүй тул тоног төхөөрөмжийгүргэлжлүүлэн элэгдүүлнэ. Үйл ажиллагааны түрээсийнүед анхдагч шууд зардлыг түрээсийн , хугацааны эцэст эхэнд нийт дүнгээр “ ” нь УТЗ дансанд бүртгэж түрээсийн - .хугацаанд ШША р хуваарилан тайлант хугацаанд зардалд шингээнэСанхүүгийн түрээсСанхүүгийн түрээсийнүед түрээслүүлэгч нь түрээсийн авлага бүртгэх бөгөөд түрээслүүлсэн зардалыг түрээсийн .авлагын анхдагч хэмжилтэнд багтаадаг Үйлдвэрлэгч болон дамжуулан түрээслүүлэгчидтэй холбоотойгоос анхдагч шууд зардлыг түрээсийн авлагад автоматаар багтсан гэж үзэх тул тэдгээрийг

тусад нь авч үзэх шаардлагагүй.• Шууд санхүүжилтын түрээс Энэ үед түрээслүүлж буй хөрөнгийн дансны үнэ нь хамгийн бага түрээсийн төлбөрийнӨҮЦ- тэй тэнцүү байх бөгөөд түрээсийнөдөр ямар нэгэн олз гарзыг

тооцохгүй.Түрээсийн төлбөр хүлээн авсан үедүр ашигт хүүгийн аргыг ашиглан түрээслэгчийн төлж буй дүнг түрээсийн авлага болон хүүгийн орлогод .хуваарилна

• Борлуулалт хэлбэрийн түрээс Энэ үед түрээслүүлж буй хөрөнгийн дансны үнэ нь/ Анхны өртгөөс- .хур элэгдэл/ хамгийн бага түрээсийн төлбөрийнӨҮЦ- с зөрүүтэй . байна Түрээсийнүйл

ажиллагаа нь түрээслүүлэгчийн хувьд үндсэнүйл ажиллагаа болох эсэхээс хамааран түрээсийнөдрийн бүртгэлийн бичилт нь өөрөөр .байна

Жил бүрийн мөнгөн төлбөрийн хэд нь түрээсийнүндсэн дүн болон хүүгийн орлого болохыг тооцохын тулд түрээсийн хөтөлбөр .бэлтгэх шаардлагатай Түрээсийн хөрөнгө нь түрээслэгч болон түрээслүүлэгчийн бүртгэлд .зэрэг тусгагдах тохиолдол байж болноТүрээсийнүйл : ажиллагаа эрхэлдэг компаны хувьд Борлуулалт хэлбэрийн түрээси йн үед түрээсийг анх бүртгэхдээ , борлуулалтын орлого ББӨ- г бүртгэнэ.

Баталгаатай ба баталгаагүйүлдэхөртөгтэйүед борлуулалтын орлого ба ББӨ- н хэмжээ тэнцүү . биш байх боловч нийт ашиг нь тэнцсэн байдаг Баталгаат үлдэхөртгийг борлуулалтын орлогын дүнд оруулдаг бол баталгаагүйүлдэхөртгийг оруулдаггүй.

Áèëåò 7 2 20. Асуулт Хөдөлмөрийн , зардал түүний элемэнт

Õºäºëìºðèéí çàðäàë ãýäýã íü àëèâàà íýã ¿/à ÿâóóëàõàä õ¿íèé îðóóëñàí õóâü íýìýð áºãººä àæèëëàõ õ¿÷íèé ¿íý öýíý þì. Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü ¿íäñýí 3 ýëåìåíòýýñ á¿ðäýíý.

1. ¯íäñýí öàëèí õºëñ áóþó øóóä õºäºëìºðèéí çàðäàë2. Íýìýëò öàëèí õºëñ áóþó øóóä áóñ õºäºëìºðèéí çàðäàë3. Õºäºëìºðòýé õîëáîãäîõ áóñàä çàðäàë

1. ¯íäñýí öàëèí õºëñ ãýäýã íü ã¿éöýòãýñýí àæèë, àæèëëàñàí öàãò íü òîîöîæ îëãîäîã õºëñ þì. Ýíý öàëèí õºëñèéã àæëûí íîðì áîëîí ñóóðü ¿íýëãýýãýýð òîîöîæ îëãîõ áºãººä ¿¿íèéã ÀÀÍ á¿ð àæëûí òºðºë, ¿éë ÿâö, ò¿¿íèé àíãèëàë á¿ðýýð òîãòîîæ ìºðäºíº2. Íýìýëò öàëèí õºëñ íü èë¿¿ öàãèéí õºëñ, àìðàëòûí õºëñ, àìðàëò áàÿð ¸ñëîëûí ºäºð àæèëëàñíû õºëñ, óäààí æèë àæèëëàñíû íýìýãäýë, àæëûí ¿ð ä¿íãýýð

îëãîõ á¿õ òºðëèéí øàãíàë óðàìøóóëàë, àæëààñ õàëàãäñàíû áîëîí ãýíýò ÷ºëººëºãäñºíèé òýòãýìæ, áóñàä íýìýãäýë óðàìøóóëëààñ á¿ðäýíý3. Õºäºëìºðòýé õîëáîãäîõ áóñàä çàðäàëä àæèëëàãñäûí öàëèíãààñ òîîöîæ áàéãóóëëàãà õàðèóöàæ òºëäºã á¿õ ÍÄØ, ÝÌÄØ-èéí çàðäàë õàìààðíà. Õºäºëìºð

àøèãëàëòòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà áóñàä çàðäëóóä íü ¯ÍÇ-ûí áóñàä øóóä áóñ çàðäàëä õàìààðíà

Áèëåò 7 3 21. Билет Ашигт ажиллагааны шинжилгээ

Бизнесийн байгууллагын эцсийн зорилго нь ашгаараа үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх явдал бөгөөд - ААН н үр дүн .ашигт ажиллагаагаар илрэн гардаг Байгууллагын ашигт ажиллагаа нь хөрөнгө , оруулагч зээлдүүлэгч түншүүдийн хувьд хамгийн том нотолгоо болдог бөгөөд хөрөнгө оруулалт болон

үйлдвэрлэлийн .бодлогын гол хэрэгсэл болдог1. Ашгийн шинжилгээ

Аж ахуйн үйл ажиллагааны үр дүнгүнэлэхэд , тайлант хугацаанд бий болсон орлого түүний . хуваарилалтыг шинжлэх хэрэгтэй Орлогын тайлангийн нийт , 100% орлого нийт зардлыг гэж үзээд бусад үзүүлэлтийн бүтэц бүрэлдэхүүн, хувь өөрчлөлтийг тооцож дүгнэлтөгнө.:Орлого

• Ү ндсэн үйл ажиллагааны орлого• Үндсэн бус үйл ажиллагааны орлого

:Зардал• ББӨ• Удирдлагын зардал• Борлуулалтын зардал• Үйлдвэрийн бус үйл ажиллагааны зардал

- 3 .ААН н орлого хуваарилагдаж байдаг гол субьект байдаг1. , Хувьцаа эзэмшигч зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч2. - ААН н удирдлагын болон бусад ажилтнууд3. , ЗГ түүний харьяа байгууллага

Орлогын хуваарилалтыг шинжлэхдээ дараах зүйлсийг .анхаарах хэрэгтэй1. Орлогын хуваарилалт нь оролцогч талуудын сонирхолд нийцэж буй эсэх2. Орлогын хэрэглээ хуримтлал нь зохистой харьцаанд байгаа эсэх3. Хүүгийн орлогын татвар нь үйлдвэрлэлийг дэмжиж буй эсэх4. - ААН н албан хаагчдын цалин хөлс нь хөдөлмөрийн бүтээмжтэй нийцэж байгаа эсэх2. Ашигт ажиллагааны үндсэнүзүүлэлтүүдээрүнэлэх

. , А Орлого зардалд үндэслэсэнүзүүлэлтүүд

. Б Ү йлдвэрлэлийн хөрөнгөдүндэслэсэнүзүүлэлтүүд

. В Мөнгөн гү йлгээнд ү ндэслэсэн үзүүлэлтүүд

ашигт ажиллагааны шинжилгээнд дүгнэлтөгөхдөө дараах зү .йлсийг анхаарах хэрэгтэй• Үзүүлэлтүү дийг өмнө х үеийн гүйцэтгэл, , салбарын дундаж төлөвлөгөөтүзүүлэлтүүдтэй харьцуулах• - ААН н үзүүлэлтүүдийн дундаж нь салбарын дунджаас хэт өндөр . байвал эрсдэл ихтэй байна Үйлдвэрэлийн хөрөнгө д ү ндэслэсэн үзүүлэлт нь

тогтмол өсч .байх ёстой

Áèëåò 8 1 22. Асуулт Түрээслэгчийн бүртгэл

Т ү рээс гэдэг нь түрээслүүлэгч тал нь өөрийн эзэмшлийн хөрөнгийг , тодорхой хугацаагаар тодорхой үнэ хөлстэйгээр түрээслэгчид ашиглуулахаар .тохирсон гэрээ юм

Түрээс :нь• Санхүүгийн түрээс/түрээсэлсэн хөрөнгийнөмчлөлтэй холбоотой бүх , эрсдэл ба шагналыг түрээслэгчид шилжүүлж байх/• Үйл ажиллагааны түрээс/түрээсэлсэн хөрө нгийн өмчлөлтэй холбоотой бүх , эрсдэл ба шагналыг түрээслэгчид шилжүүлэхгүй/

Санхүүгийн түрээсийн бү ртгэл Түрээсийн хамгийн бага төлбөрийн ӨҮЦ-ийн дүнгээр:Санхүүгийн түрээсээр түрээсэлсэн то.төх хх

Санхүүгийн түрээсээрх өглөг ххЭхний жилд хүүгийн зардлыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэх:Хүүгийн зардал хх

Хүүгийн өглөг ххЖил бүрийн элэгдлийн зардлыг бүртгэхдээТүрээсэлсэн то.төх-н элэгдлийн С хх

Түрээсэлсэн то.төх-н хур элэгдэл ххСанхүүгийн түрээсээрх өр төлбөр:Санхүүгийн түрээсээрх өглөг ххХүүгийн өглөг хх

Мөнгөн хөрөнгө ххэл: ээрх өглөг ххЭхний жилд хүүгийн зардлыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэх:Хүүгийн зардал хх

Хүүгийн өглөг ххЖил бүрийн элэгдлийн зардлыг бүртгэхдээТүрээсэлсэн то.төх-н элэгдлийн С хх

Түрээсэлсэн то.төх-н хур элэгдэл ххСанхүүгийн түрээсээрх өр төлбөр:Санхүүгийн түрээсээрх өглөг ххХүүгийн өглөг хх

Мөнгөн хөрөнгө хх

Түрээслэгч нь санхүүгийн түрээсээр хөрөнгө түрээсэлсэн бол түрээсийн хугацааны эхэн дэх түрээсийн хамгийн бага төлбөрийнӨҮЦ ба хөрөнгийн тухайн үеийн бодит үнэ цэнийн аль багаар хөрөнгө ба түрээсийнөглөгийг бүртгэнэ.Түрээсийн хамгийн бага төлбөрийнӨҮЦ- ийг тооцохдоо нуугдмал хүү ба өсөн нэмэгдэх хүүгийн .аль багийг ашигланаТүрээсийн төлбөрийнӨҮЦ болон түрээсэлсэн хөрөнгийн тухайн үеийн бодит үнэ цэнийн аль багаар бүртгэх бөгөөдүүн .дээр анхдагч шууд зардлыг нэмнэ

Анхдагч шууд зардалд түрээсийг тохиролцох болон түрээсийн гэрээг хийхтэй холбогдон гарсан хуульчийн хөлс, түрээсийнүйл ажиллагаатай холбогдон .гарсан бусад зардал орно

Түрээсийн хөрөнгийн , ашиглалттай холбоотой гарах даатгал засвар үйлчилгээ, татварын зардал зэрэг зардлуудыг ашиглалтын зардал гэж үзэнӨҮЦ-нд оруулахгүй бөгөөд тайлант хугацаа бүрт нь зардлаар хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.Түрээслэгч санхүүгийн түрээсээр түрээсэлсэн хөрөнгийг түүний , ашиглалтын хугацаанд эсвэл түрээсийн хугацаанд элэгдүүлнэ.Хөрөнгийг эзэмших эрх нь түрээслэгчид , шилжиж байвал эсвэл хөрөнгийг тохиролцон худалдан авах бол уг хөрөнгийг ашиглалтын хугацаанд элэгдүүлнэ.

Бусад үед түрээсийн хугацаанд элэгдүүлнэ.

Баталгаагүйүлдэхөртгийг түрээслэгч нь ӨҮЦ- н тооцоололд ашигладаггүй. Хэрвээ худалдан авах сонголттой бол баталгаат үлдэхөртгийн оронд худалдан авах үнийг .ашиглана

Áèëåò 8 2 23. Асуулт Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл

Õºäºëìºðèéí çàðäàë ãýäýã íü àëèâàà íýã ¿/à ÿâóóëàõàä õ¿íèé îðóóëñàí õóâü íýìýð áºãººä àæèëëàõ õ¿÷íèé ¿íý öýíý þì. Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü ¿íäñýí 3 ýëåìåíòýýñ á¿ðäýíý.1, ¯íäñýí öàëèí õºëñ áóþó øóóä õºäºëìºðèéí çàðäàë2, Íýìýëò öàëèí õºëñ áóþó øóóä áóñ õºäºëìºðèéí çàðäàë3, Õºäºëìºðòýé õîëáîãäîõ áóñàä çàðäàë1, ¯íäñýí öàëèí õºëñ ãýäýã íü ã¿éöýòãýñýí àæèë, àæèëëàñàí öàãò íü òîîöîæ îëãîäîã õºëñ þì. Ýíý öàëèí õºëñèéã àæëûí íîðì áîëîí ñóóðü ¿íýëãýýãýýð òîîöîæ îëãîõ áºãººä ¿¿íèéã ÀÀÍ á¿ð àæëûí òºðºë, ¿éë ÿâö, ò¿¿íèé àíãèëàë á¿ðýýð òîãòîîæ ìºðäºíº2, Íýìýëò öàëèí õºëñ íü èë¿¿ öàãèéí õºëñ, àìðàëòûí õºëñ, àìðàëò áàÿð ¸ñëîëûí ºäºð àæèëëàñíû õºëñ, óäààí æèë àæèëëàñíû íýìýãäýë, àæëûí ¿ð ä¿íãýýð îëãîõ á¿õ òºðëèéí øàãíàë óðàìøóóëàë, àæëààñ õàëàãäñàíû áîëîí ãýíýò ÷ºëººëºãäñºíèé òýòãýìæ, áóñàä íýìýãäýë óðàìøóóëëààñ á¿ðäýíý3, Õºäºëìºðòýé õîëáîãäîõ áóñàä çàðäàëä àæèëëàãñäûí öàëèíãààñ òîîöîæ áàéãóóëëàãà õàðèóöàæ òºëäºã á¿õ ÍÄØ, ÝÌÄØ-èéí çàðäàë õàìààðíà. Õºäºëìºð àøèãëàëòòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà áóñàä çàðäëóóä íü ¯ÍÇ-ûí áóñàä øóóä áóñ çàðäàëä õàìààðíà

Àæèë÷èí, àæèëòàí òóñ á¿ðýýð öàëèíã òîîöîîëîí öàëèíãèéí õ¿ñíýãòýý áýëòãýñíèé äàðààãààð äàðààõ áàéäëààð á¿ðòãýëä òóñãàҮйлдвэрлэл эрхэлсэн байгууллага

Тооцоолсон цалингийн хэмжээгээрДуусаагүйүйлдвэрлэл/ШХ/ ххҮНЗ- н хяналт /ШБХ/ хх

Удирдлагын зардал хх Борлуулалтын зардал хх

Цалингийн тооцоо хх Цалингаас суутгах шимтгэлийн дүнгээр Цалингийн тооцоо хх

- НДШ н өглөг хх- ХХОАТ н өглөг хх

Цалингийн урьдчилгаа хх - Байгууллагаас тооцох НДШ н хэмжээгээр

ҮНЗ- н хяналт /(ШХ+ШБХ) %НДШ / хх Удирдлагын зардал хх

Борлуулалтын зардал хх- НДШ н өглөг

Худалдаа эрхэлсэн байгууллага Тооцоолсон цалингийн хэмжээгээр

Цалингийн зардал хх Цалингийн тооцоо хх Цалингаас суутгах шимтгэлийн дүнгээр Цалингийн тооцоо хх

- НДШ н өглөг хх- ХХОАТ н өглөг хх

Цалингийн урьдчилгаа хх - Байгууллагаас тооцох НДШ н хэмжээгээр

- НДШ н зардал хх- НДШ н өглөг хх

Áèëåò 8 3 24. - Асуулт ААН н үйл ажиллагааны идэвхжлийг үнэлэх

Хөрөнгө капиталын ашиглалтыг тухайн байгууллагын эрхэлж байгаа бүтээгдэхүүэг, үйлчилгээ, бор R тэдгээрийн өсөлтөөр . хэмждэг Иймээс пүүсийгүйл ажиллагааны чиглэл үйлдвэрлэлийн хүчин чадал түүний , ашиглалт эдийн засгийн үндсэнөсөлтийн хандлага тогтворжилтийг юуны өмнө тодорхойлох . шаардлагатай Пүүсийнүйл ажиллагааны идэвхжил буюу эдийн засгийн үрөгөөжийн гол хэмжүүр нь ашгийг абсолют хэмжээгээр нэмэгдүүлэх бус харин

хөрөнгийн нэгж тутамд ногдох бүтээгдэхүүний ашгийг өсгөхөд .оршдог Идэвхжлийн шинжилгээний үндсэн зорилго нь пүүсийн нөөц ашиглалт одоогийн нөхцөл байдлыг үнэлжүр ашгийг дээшлүүлэх ашиглагдаагүй нөөцийг

илэрүүлж . дайчлахад оршино Үаны идэвхжил нь харилцан уялдаатай олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг бөгөөд эдгээр хүчин зүйлийг авч үзвэл:

1. Техник зохион байгуулалтын т ү вшин , Техник хэрэгсэл бүт- , ий чанар үйлдвэрлэлийн , , жигд ажиллагаа экологи хөдөлмөрийн нөхцөл, ажилчдын мэргэжил чадвар дотоод хягалтын систем зэрэг

олог хүчин зүйлийг .судална2. - ТХ нд ү йлдвэрлэсэн б ү тээгдэх үү н Үйлдвэрлэлийнөсөлт= үйл бүт1/үйл бүт0 *100% /үйл бүтгэдгийг( - бор ын үнээр хэмждэг) энэ үзүүлэлт нь үйл- ийн хэмжээ өмнөх оноос хэрхэн хэлбэлзэж өөрчлөгдснийг .харуулна

3. Х ө д - ийн хэрэгслийн ашиглалт буюу фонд ө г өө мж ФӨ= нийт бүт эсвэл борR/үндсэн хөрөнгө

4. Х ө д ө лм ө рийн б ү тээмж = ХБ нийт бүт эсвэл борR/ ажилчдын тоо ( цаг өдөр) 1 нэг ажилчны өдөр 1 цагийн хөдөлмрийн бүтээмжийг .илэрхийлнэ5. Материалын н өө ц ашиглалт буюу материалын ө г өө мж МӨ= нийт бүт эсвэл борR/ мат С6. Х ө р ө нгийн эргэц

Хөрөнгийн =эргэц БорR / нийт хөрҮаны идэвхжил нь нөөц ашиглалтын түвшингөөс хэрхэн хамаарч байгааг ФӨ, ,ХБ МӨ- . 1. ийн шинжилгээгээр тодорхойлно ФӨөсөлтийн хурд үн.хөр-ийн өсөлтийн .хурдаас их байвал

2 ХБ ийн өсөлтийн хурд ажилчдын тооны өсөлтийн хурдаас их байвал3 МӨ – ийн өсөлтийн хурд материалын зардлын өсөлтийн .хурдаас их байвал

Энэ нөхцөл биелэсэн үедүаны идэвхжил сайтай буюу нөөцийн . ашиглалт сайн байгааг харуулна Ө/ х чанарын өсөлт . гарсан байна Нөөц ашиглалтанд налаалж буюу хүчин зүйлсийг:

1. Үр ашгийг нэмэгдүүлж чанарыг сайжруулсан бол интенсив хүчин зүйл2. Нөөцийн ашиглалтын хугацаа тоо хэмжээг нэмэгдүүлсэн бол экстэнсив хүчин зүйл

Áèëåò 9 1 25. , Асуулт Ногдол ашиг түүний төрөл бүртгэл

Ком үүсгэн байгууллагдснаас хойш олж байсан ашиг алдагдлуудын буюу үр дүнгүүдийн . - нийлбэрийг хуримтлагдсан ашиг гэнэ НоАШ ийг дараах эх үүсвэрээс .олгоно

1. Тухайн жилийн цэвэр ашиг2. Өмнөх .онуудын хур ашиг3. НТК - Тухайн жилийн цэвэр ашиг гэдэг нь НоАШ ийг төлөхөд хүрэлцэхгүй бол өмнөх онуудаас хуримтлагдаж үлдсэн - . ашгийг НоАШ т тарааж болно Компани тухайн жилийн цэвэр ашиг болон өмнөх онуудын хуримтлагдаж үлдсэн ашиг нь НоАШ төлөхөд хүрэлцэхгүй - байгаа бол НоАШ ийг тараах шаардлагатай

гэж үзвэл - - . - - . - НТК ийг НоАШ т тарааж болно НТК аас олгож байгаа НоАШ ийг татан буулгалтын НоАШ гэнэ НоАШ ийг олгох дараах хэлбэрүүд .байдаг1. Бэлэн мөнгөөрх НоАШ2. Хөрөнгөөрх НоАШ3. Өр төлбөр болгосон НоАШ4. Хувьцаагаарх НоАШ

Бэлэн мөнгөөрх : НоАШ зарласан өдөр: . -------------------Дт Хур ашиг хх: -----------------------------Кт НоАШ хх

- НоАШ ийг олгосон өдөр:: - Дт НоАШ ийн өглөг---------------------------хх: Кт Мөнгө--------------------------------------------------хх

Хөрөнгөөрх НоАШ: , БМ ҮХ, - ХО лт гэх мэт мөнгөн хөрөнгөөс бусад хөрөнгөөр - олгож байгаа НоАШ ийг хөрөнгөөрх . НоАШ гэнэ Хөрөнгөөрх -НоАШ ийн өглөгийг - НоАШ т өгөх хөрөнгийн ЗЗҮ- р үнэлж бүртгэнэ. Үүний - тулд эхлээд НоАШ т олгох хөрөнгийн ЗЗҮ- , ийг тодорхойлж НоАШ зарлах өдөр хөрөнгийн ЗЗҮ

ба ДҮ- ийн зөрүүгээр , олз гарзыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. - Дараа нь НоАШ ийг зарласан бүртгэлийн . бичилтийг хийнэ Хөрөнгөөр -олгох НоАШ ийг ихэвчлэн бараа бүт болон хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээр байгаа үнэт . :цаасаар олгодог Дансны бичилт нь

Зарлах өдөр:: Дт ТБҮЦ----------------------хх

Кт: ҮЦ- ний үнэлгээний ------------------олз хх: . --------------------Дт Хур ашиг хх: Кт Хөрөнгөөрх -----------------------------НоАШ хх

Олгох өдөр:

: Дт Хөрөнгөөрх - НоАШ ийн өглөг-----------------------хх: Кт ТБҮЦ---------------------------------------хх

Өр төлбөр болгосон НоАШ: - НоАШ ийн өглөгийг тогтоосон өдөр нь олголгүйгээр түр хугацаагаар хойшлуулж ӨТ . болгож байгаа хэлбэр юм Компани . хангалттай хэмжээний хур ашигтай боловч мөнгөн хөрөнгө хүрэлцэхгүй байгаа мөн мөнгөн хөрөнгө байгаа боловч өөр зүйлд зарцуулах шаардлагатай

. байж болно Энэ үедөрийн . бичгийн НоАШ зарлаж болно Хувьцаа эзэмшигчид өрийн бичгийг төлөгдөхөдөр хүртэл нь эзэмшиж болно эсвэл хугацаа дуусахаас өмнө .бусдад худалдаж болно

: Хувьцаагаарх НоАШ зарласанүед компаний хөрөнгө, ӨТ болон хувьцаа эзэмшигчидийн хувь оролцоонд өөрчлөлт орохгүй. - Хувьцаагаарх НоАШ ийг бага , 2 .хэмжээний их хэмжээний гэж ангилна

25 Хэрвээр компани эргэлтэнд байгаа хувьцааныхаа хүртэл - . хувиар хувьцаагаарх НоАШ ийг зарлавал бага хэмжээний хувьцаагаарх НоАШ гэнэ Энэ үед - - НоАШ т олгох хувьцааг НоАШ ийн зарлах өдрийн ЗЗҮ- р үнэлж ажил гүйлгээг бүртгэнэ. НоАШ зарласан ба олгосон өдрийн хооронд хувьцааны

ЗЗҮөөрчлөгдвөл уг өөрчлөлтийг тооцоонд оруулахгүй. Зарласан өдөр:

: .Дт Хур ашиг(ЗЗҮ)---------------------------------хх: - Кт НоАШ т хувиарлагдах ЭХ(НҮ)----------------------хх: Кт НТК(ЗЗҮ-НҮ)----------------------------------------------хх

Олгосон өдөр:: - ----------------------Дт НоАШ т хувиарлагдах ЭХ хх: -------------------------------------------Кт ЭХ хх

25 Хэрвээ компани эргэлтэнд байгаа хувьцааныхаа хувиас дээш хувьтай тэнцэх хэмжээний хувьцаагаарх НоАШ зарлавал их хэмжээний хувьцаагаарх . НоАШ гэнэ Энэ үед - НоАШ т олгох хувьцааны НҮ- р ажил гүйлгээг бүртгэнэ.

Зарласан өдөр:. .Дт Хур ашиг(НҮ)---------------------------------хх: - Кт НоАШ т хувиарлагдах ЭХ(НҮ)----------------------хх

Олгосон өдөр:: - ----------------------Дт НоАШ т хувиарлагдах ЭХ хх. -------------------------------------------Кт ЭХ хх

, Хувьцаагаарх НоАШ зарласан олгосон өдрийн хооронд санхүүгийн - тайлан гаргах бол НоАШ т хувиарлагдах ЭХ дансны үлд- ийг балансын эзний өмчийн - .хэсэгт ЭХ ний дараа нэмэх утгатай харуулна

Áèëåò 9 2 26. Асуулт Хамт олны урамшууллын систем түүний хэрэглээ

Хөдөлмөрийн зардал гэдэг нь аливаа нэг үйл ажиллагаа явуулахад хүний оруулсан хувь нэмэр бөгөөд ажиллах хүчнийүнэ . цэнэ юм Хөдөлмөрийн зардал нь үндсэн 3- н хэсгээс бүрдэнэ.

1. Үндсэн цалин хөлс буюу шууд хөдөлмөрийн . зардал Энэ нь гүйцэтгэсэн ажил ажилласан цагт нь тооцож олгодог хөлс .юм2. Нэмэлт цалин хөлс буюу шууд бус хөдөлмөрийн . зардал Энэ нь илүү цагийн хөлс, амралтын хөлс, амралт баяр ёслолын өдөр ажилласны хөлс,

, удаан жил ажилласны нэмэгдэл ажилын үр дүнгээр олгох бүх төрлийн , шагнал урамшуулал ажилаас халагдсаны болон гэнэт чөлөөлөгдсөний , тэтгэмж бусад нэмэгдэл урамшууллаас бүрдэнэ.

3. Хөдөлмөртэй . холбогдох бусад зардал Үүнд ажиллагсадын цалингаас суутгаж байгууллага хариуцаж төлдөг бүх төрлийн -НДШ болон ЭМДШ ийн .зардал хамаарна

Цалин хөлс 2 тооцох хийснээр тооцож олгох болон цагаар тооцож олгох гэсэн үндсэн . хэлбэр байдаг Мөн хөдөлмөрийн бүтээмжийнөсөлттэй уялдуулан цалин хөлс тооцдог дараах системүүд . байдаг Үүнд

1. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг үндэслэн цалин хөлс тооцож олгох систем

2. 100%- ийн урамшуулалт цалингийн систем

3. Хамт олны урамшуулалт цалингийн системÇàõ çýýë ºíäºð õºãæñºí îðíóóäàä öàëèíã õºäºëìºðèéí õàìò îëíîîð íü òîîöîæ îëãîäîã ñèñòåì áàéäàã. Ýíý ñèñòåìèéã öåõ òàñãèéí àæèë÷èä 1 þìóó îëîí

òºðëèéí àæëûã õàìòðàí õèéäýã, 1 àæèëòíû á¿òýýìæ áóñäûíõàà õèéæ áàéãàà àæëààñ õàìààðàëòàé áàéäàã ¿åä õýðýãëýíý. Ýíý ñèñòåì íü àæèë÷äàä õàìòðàí àæèëëàõ áîëîìæèéã îëãîæ, äàäëàãà òóðøëàãàòàé ñàéí àæèë÷èä áóñàääàà äàäëàãà òóðøëàãàà ýçýìø¿¿ëýõ, äàãàëäóóëàí ñóðãàõ çýðýã à÷ õîëáîãäîëòîé. Öàëèíã:

1. ÿéöýòãýëýýð ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî áîëîí àæèëëàñàí öàãèéã òîäîðõîéëíî2. Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýýã òîäîðõîéëíî

Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë = Àæèëëàñàí öàã õ 1 öàãèéí íîðì

3. Öàëèíã òîîöíîÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë > Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë ¿åä:Öàëèí = ÿéöýòãýëýýðõ ¿éëä-ä çàðöóóëàõ òºëºâëºãººò öàã õ 1 öàãèéí õºëñÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýëä çàðöóóëàõ = ÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë òºëºâëºãººò öàã öàãèéí íîðì

ÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë < Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë ¿åä:Öàëèí = Àæèëëàñàí öàã õ 1 öàãèéí õºëñ

4. Íýã àæèë÷íû öàëèí = Íèéò öàëèí/Àæèë÷äûí òîîÁèëåò 9 3

27. Асуулт Мөнгөн урсгалын шинжилгээМөнгөн гүйлгээний тайланд байгууллагын санхүү, төлбөрийн чадварыг өнөөгийн байдал төдийгүй, хэтийн төлвийг тодорхойлж үнэлэлтөгөхөд

. шаардлагатай мэдээллийг багтаасан байна Иймээс мөнгөн гүйлгээний , орлого зарлагыг судалж дүгнэлтөгөх нь санхүүгийн .шинжилгээний нэг хэсэг юм :Шинжилгээний зорилго нь

1. тухайн хугацааны мөнгөн орлого ба зарлагыг тодорхойлох2. ажлын капитал болон мөнгөн хөрөнгийн хөдөлгөөн хангамжийн байдалд үнэлэлтөгөх3. ажлын капитал болон мөнгөн хөрөнгийн удирдлагыг боловсронгуй болгож хөгжүүлэх .г м

мөнгөн хөрөнгийн удирдлага нь бизнесийн ажиллагааг шаардлагатай мөнгөн хөрөнгөөр тасралтгүй , хангах сул чөлөөтэй мөнгөн хөрөнгийг зөв байршуулж , ашигт чиглэгдсэн бодлого үйл . ажиллагаа зохицуулалт юм Мөнгөн :урсгалыг

- урт хугацаат буюу ажлын капиталын- өдөр тутмын буюу үйл ажиллагааны мөнгөн 2 .урсгал гэж ангилна Урт хугацаат мөнгөн урсгалын шинжилгээ Энэ нь удаан гүйлгээтэй хөрөнгө болон байнгын капиталын хөдлөлөөрчлөлт, ажлын капиталын хэмжээ нь хэрхэн нөлөөлөхийг авч үзнэ.

Удаан гүйлгээтэй хөрөнгийнөсөлт нь ажлын капиталын хэмжээнд өсөлт нь сөрөг, бууралт нь эерэг нөлөөтэй .байдагҮйл ажиллагааны мөнгөн урсгалын шинжилгээ

Энэ нь эргэлтийн хөрөнгийн болон богино хугацаат өглөг, банкны зээлийн хөдлөлөөрчлөлт, бэлэн байгаа мөнгөн хөрөнгийн хэмжээ хэрхэн нөлөөлснийг авч үзнэ. Үүнд: бүтээгдэхүүнүйлчилгээний , , , , борлуулалт авлага цугларалт худалдан авалт богино хугацаат зээл авах эргүүлж төлөх зэрэг үйл ажиллагаанд

.хамаарна- , Авлага материалын нөөцийн , зардал урьдчилгаа зэрэг эргэлтийн хөрөнгийнөөрчлөлт нь мөнгөний хэмжээнд сөргөөр, бууралт нь эерэгээр

нөлөөлдөг.- Хуримтлагдсан өглөг, арилжааны болон банкны зээлийн өсөлт нь мөнгөний .хэмжээнд шууд хамааралтай

Мөнгөн урсгалын шинжилгээг хийснээр1. Мөнгийг ямар эх үүсвэр, , ямар замаар олж юунд зориулан зарцуулсныг дэлгэрэнгүй байдлаар авч үзэх .боломжтой2. Хөрөнгө капиталын өсөлтийн , тэнцвэр харилцан хамаарлыг илэрхийлэх3. Санхүүгийн нөөцийн бэлэн байгаа хэмжээ хэрэгцээг урьдчилан тооцоолох үндэслэл .болдог4. Санхүүжилтийн хэрэгцээ түүний бүтцийг зөв , тогтоож ингэснээр капиталын зардлыг тогтоох үндэслэл .болно

Áèëåò 10 1 28. , Асуулт Хуримтлагдсан ашиг түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд

. Хур ашиг гэдэг нь компанийг үүсгэн байгуулсанаас хойш компанид үлдсэн - . . ашиг алд ын нийлбэр Хур ашигийг нэмэгдүүлэх ажил гүйлгээ:1. Жил бүрийн цэвэр ашиг2. - НББ ын бодлогын өөрчлөлт, өмнөхүеийн алдааны залруулга3. Компаний зохион байгуулалт өөрчлөлтийнүр дүнд бий болох тохируулгууд4. ҮХ- н дахин үнэлгээний . нэмэгдэлийг хур Ашиг руу шилжүүлэх

. Хур ашиг бууруулах ажил гүйлгээ:1. Жил бүрийн цэвэр алд2. - НББ ын бодлогын өөрчлөлт, өмнөхүеийн алдааны залруулга3. НоАШ зарлах4. Халаасны хувьцаатай холбоотой зарим ажил гүйлгээ

. :Хур ашгийн хязгаарлалтИрээдүйн . - тодорхой хэрэгцээнд зориулж хур ашиг НоАШ ийг хувиарлахгүйгээр авч үлдэхийг . . . хур ашгийн хязгаарлалт гэнэ Хур ашгийг хязгаарлах

асуудлыг захирлуудыг зөвлөлөөр . . хэлэцэж баталдаг Хур ашгийн хязгаарлалт нь мөнгөн хөрөнгийг хязгаарлахгүй бөгөөд компанид тусгай зорилгоор хөрөнгө шаардлагатай байгаа учираас төлөвлөсөн хэмжээний хөрөнгийг - НоАШ т хувиарлахгүй .гэдгийг илэрхийлнэ

: Жишээ нь компани үйлдвэрлэлээөргөтгөхөд 5 зориулж жилийн хугацаанд жил бүр 20 сая төг- . ийн хур ашгийг хязгаарлахгүйгээр .шийдвэрлэв

Жил бүрийн . :эцэст хур ашиг хязгаарлах бичилт. ------------------------------20Хур ашиг сая

. -----------------------20Хязгаарласан хур ашиг сая5 . жилийн дараа хязгаарлагдсан хур ашгийн үлдэгдэл 100 сая төг болдог бөгөөд барилгын өргөтгөл . дууссан цаашид хур ашгийг хязгаарлах шаардлагагүй

гэж үзвэл .дараах журнал бичилтийг хийнэ . -----------------100Хязгаарласан хур ашиг сая

. ----------------------------------------------100Хур ашиг сая . . Балансад хязгаарласан хур ашиг хур ашгийн үр дүнд .оруулж тайлагнана

Áèëåò 10 2 29. Асуулт Үйлдвэрлэлийн байгууллагын зардлыг бүртгэх ерөнхий зарчим Зардал гэдэг нь бүтээгдэхүү н үйлдвэрлэхэд, ү йлчилгээ үзүүлэхэд зарцуулагдаж байгаа хөрөнгө болон хөдөлмөрийн , зарцуулалт түүний мөнгөөр

.илэрхийлэгдсэн хэмжээ юм Зардлын бүртгэлийг зөв хөтлөх, зардал өртгийн , тухай мэдээллээр удирдлагыг хангах зардлыг бодитойгоор төлөвлөж, түүгээр дамжуулан гүйцэтгэлд нь

хяналт тавих зорилгоор зардлыг ангилж үздэг.Бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлтэй холбоотойгоор нийл үйл :ажиллагааны зардлыг

1. Бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн зардал /бүтээгдэхүүнд оролцож буй байдлаар нь/• Үндсэн зардал / , шууд мат шууд хөдөлмөр/• Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардал

2. Үйл ажиллагааны зардалҮндсэн , зардал нь шууд материалын зардал шууд хөдөлмөрийн 2 зардал гэсэн хэсгээс бүрдэнэ.

Шууд материалын зардал гэдэг нь бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа үндсэн түүхий .эд материалын зардал юм Шууд хөдөлмөрийн зардал гэдэг нь тухайн бүтээгдэхүүнийгүйлдвэрлэхэд гардан оролцож байгаа ажилчдын цалин хөлсний .зардал юм

Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардалд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхтэй , холбогдож гарсан шууд мат шууд хөд-өөс бусад бүх .зардал орноҮйлдвэрлэлийн байгууллагад үндсэн , зардал буюу шууд мат шууд хөдөлмөрийн зардлыг бүртгэхдээ “Дуусаагүйүйлдвэрлэл” . гэсэн дансыг ашигладаг Харин ҮНЗ- г бүртгэхдээ “ҮНЗ- ” н хяналт гэсэн дансанд бүртгэдэг.ҮНЗ- н хяналтыг бүртгэхдээүйлдвэрлэл явуулахад холбоотойгоор гарсан зардлуудыг энэхүү дансанд бүртгэнэ.

: Жишээ нь үйлдвэрлэлийн , , , байрны элэгдлийн зардал цахилгаан дулаан усны зардал зэргүүд .юмҮНЗ- н хяналт дансыг тайлант хугацааны эцэст дуусаагүйүйлдвэрлэл дансанд хааж өгдөг.

Ингэж байж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийөртөг тооцогдоноÁèëåò 10 3

30. , Асуулт Дампуурлын тухай ойлголт санхүүгийн байдлыг Альтманы индексээр үнэлэх Дампуурсанд тооцох үндэслэл нь төлбөрийн чадваргүй байдал юм. Дампуурлын тухай Монгол Улсын хуульд дампуурч буй хуулийн этгээдийн үндсэн

хөрөнгө, эргэлтийн хөрөнгийнүнийн дүнгээс бусдад төлөх , нийт зээл өр төлбөрийг хассан зөрүүг түүнийөөрийн хөрөнгө гэж тодорхойлоод өөрийн хөрөнгийн 10- аас доошгүй хувьтай тэнцэх хэмжээний үүргээ хууль буюу гэрээнд заасан хугацаанд биелүүлэхгүй бол төлбөрийн чадваргүй байдал гэж үзсэн . юм

Жишээн дээр авч үзвэл “ ” А компанийн үндсэн ба эргэлтийн хөрөнгө 11 , нь нийлээд сая түүний бусдаас авсан зээл төлбөр 10 нь сая төгрөг байгаа нөхцөлд “ ”А компанийн өөрийн хөрөнгө 1 нь сая болох бөгөөд түүний 10 100 000 хувь буюу буюу түүнээс дээш төгрөгийнөр төлбөрөө гэрээ буюу хуульд заасан

хугацаанд төлөөгүй бол төлбөрийн чадваргүй байна гэж үзэхүндэслэлтэй .юм

1967 . Альтманы индексийн аргыг онд барууны нэрт Эдийн засагч Эдвард Альтман анхлан томъёолжээ Энэхүү индекс нь бизнесийн байгууллагийг , дампуурах магадлалтай магадлалгүй .гэж урьдчилан тооцоолох боломжийг тодорхойлдог

.Альтманы индексийг дараах байдлаар тооцоолноZ = 3.3К1 + 1.0К2 + 0.6К3 + 1.4К4 + 1.2К5

Энэ индекс нь 2.675 .байх ёстой Хэрэв z›2.675 2-3 байвал ойрын жилийн хугацаанд компани дампуурч болзошгүй гэж үздэг.

z‹2,675 байвал дампуурах эрсдэлгүй .байдагz‹1.8 бол дампуурах эрсдэлтэйz=1.9-2.7 бол дампуурах магадлал дунд зэрэгz›3 дампуурахгүй гэж үздэг.

Áèëåò 11 1 31. , Асуулт Халаасны хувьцаа түүнийг бүртгэх аргууд

Компани өөрийн гаргасан хувьцаагаа эргүүлэн . худалдан авсныг халаасны хувьцаа гэнэ Халаасны хувьцаа нь эзэмшигчийн хөрөнгө . биш юм Учир нь саналын эрхгүй байх бөгөөд ногдол ашиг авахгүй . .юм Халаасны хувьцааг дараах зорилгуудаар бий болгодог

1. Эргэлтэн дэх энгийн хувьцааны тоог багасгаснаар нэгж энгийн хувьцаанд ногдох ашгийг нэмэгдүүлэх2. Хяналтын багцыг алдахаас сэргийлэх3. Хувьцааны эрэлтийг бий болгох4. Халаасны хувьцаагаар төрөл бүрийн \шагнал урамшуулал олгох5. Хувьцаа эзэмшигчдийн тоон цөөрүүлэх .замаар ногдол ашгийг бууруулах г м

Халаасны хувьцаа нь гаргасан хувьцааны тоонд орж тооцогдох боловч гар дээр байгаа хувьцааны тоонд ордоггүй. Иймд энгийн хувьцааны дүндөөрчлөлт орохгүй.

Халаасны хувьцааг бүртгэлд 2 .тусгах арга байна1. Өртгийн арга2. Нэрлэсэн үнийн арга

Өртгийн арга нь халаасны хувьцаа дансыг худалдан авсан өртгөөр - , нь дт лэж дахин гаргах үед түүнтэй адил өртгөөр - . кт лэнэ хэрвээ худалдан авсан өртгөөс нь илүүүнээр буцаан борлуулах бол зөрүүг “ ” - . нь Халаасны хувьцаанаас НТК дансанд кт лэнэ Харин буцаан борлуулах үнэ нь өртгөөс нь бага байвал зөрүүг “ - нь Халаасны хувьцаанаас НТК данс кт үлдэгдэлтэй - , байвал уг дансыг дт лэж дутагдах дүнгээр - .хуримтлагдсан ашиг дансыг дт лэнэ

Энэ аргын үед халаасны хувьцаа дансыг балансад эздийн өмчийн .хэсэгт хуримтлагдсан ашгийн доор хасагдах байдлаар тусгана Нэрлэсэн үнийн аргань халаасны хувьцаа дансыг нэрлэсэнүнээр - нь дт лэх бөгөөд хувьцааны анхны гаргалтын дүнг одоогийн худалдан авсан өртөгтэй нь

харьцуулж үзнэ. Анхны гаргалтын дүнгээс бага үнээр худалдан авсан тохиолдолд зөрүүг нь халаасны хувьцаанаас нэмж төлөгдсөн - ,капитал дансны кт д харин илүүүнээр худалдан авсан тохиолдолд хэрвээ халаасны хувьцаанаас НТК данс кт үлдэгдэлтэй , бол уг дансыг бууруулж үлдэх дутагдлын дүнгээр

. хуримтлагдсан ашиг дансыг бууруулна Халаасны хувьцааг буцаан борлуулах үед нэрлэсэн үнээс илүүүнээр борлуулах бол зөрүүг нь энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнээс - . - . НТК дансанд кт лэдэг Харин багаар борлуулах бол хуримтлагдсан ашиг дансыг дт лэнэ Нэрлэсэн үнийн аргын үед халаасны хувьцаа

дансыг балансад эздийн өмчийн .хэсэгт энгийн хувьцааны доор хасагдах байдлаар тусгадаг

Áèëåò 11 2 32. Асуулт Худалдааны байгууллагын зардлыг бүртгэх ерөнхий зарчим

- . Худалдааны байгууллага гэдэг нь БМ г худалдан аваадцааш нь борлуулдаг байгууллага юм Худалдааны байгууллагад шинээр бүтээгдэхүүн бий болдоггүй. Иймээс худалдан борлуулахтай холбоотой гарсан зардлыг үйл .ажиллагааны зардалд хамруулнаҮйл :ажиллагааны зардалд

1. Удирдлагын зардал2. .Борлуулалтын зардал хамаарна

Борлуулалтын зардалд худалдан борлуулахтай холбогдсон ажиллагсдын цалин хөлс, үндсэн хөрөнгийн , элэгдэл түрээс, , татвар хураамж дулаан цахилгааны төлбөр, .борлуулалтын тээврийн зардал гэх мэт орно

, , , , , .Удирдлагын зардалд удирдах ажилтан албан хаагчдын цалин унаа машины зардал бичиг хэрэг холбоо зээлийн зардал гэх мэт зардлууд орно

Худалдааны байгууллага нь барааг худалдан авсан өртгийг мөн . адил зардалд оруулна Үүнийг тооцохдоо1+БМС ЦХА=БЗБМ- 2БЗБМ БМС =ББӨ

Эндээс цэвэр худалдан авалт нь худалдан авалтын нийт дүнгээс худалдан авалтын хөнгөлөлт, , болон буцаалтыг хасч тээврийн зардлыг нэмснээр цэвэр .худалдан авалт гарна

Бараа материалын тээврийн зардлыг бэлтгэн нийлүүлэгч материалын өртөгт шингээж болохоос гадна худалдан авагч төлж . - болно БМ г нийлүүлэхүед тээврийн зардлын төлбөрийг .хэн хариуцахыг гэрээгээр зохицуулна

Фоб хүрэх цэг нөхцөлтэй бол бэлтгэн нийлүүлэгч .тал нь тээврийн зардлаа хариуцна Фоб ачуулах цэг нөхцөлтэй .бол худалдан авагч тал нь тээврийн зардлаа хариуцна

Áèëåò 11 3 33: Асуулт Аж ахуй нэгжийн төлбөрийн чадварыг үнэлэх

Төлбөрийн чадвар гэдэг нь хүлээгдэж байгаа өр төлбөрийг хугацаанд нь төлж барагдуулахад шаардлагатай санхүүгийн нөөц хүрэлцээтэй байгаа эсэхээр . тодорхойлно Зах зээлийн нөхцөлд , аж ахуйн нэгж байгууллагуудын өр, зээл төлөх чадварыг зайлшгүйүнэлэх, түүнчлэн санхүүгийн боломжийг

нэмэгдүүлэхтэй холбогдож төлбөрийн чадварыг шинжлэх хэрэгцээ үүссэн . , байна Тухайн аж ахуйн нэгж байгууллагын өр төлбөрөө ,барагдуулах хугацаа боломжийг төлбөрийн .чадварын шинжилгээгээр харуулдаг

Төлбөрийн чадварыг цаг хугацааны хувьд өнгөрсөн, өнөөгийн, хэтийн гэж ангилдаг бөгөөд төлбөрийн .чадварын шалгуур нь дараах байдалтай байна- Төлбөрийн чадвар болж ашиглагдах бэлэн мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийн хэмжээ- , Алдагдал хугацаа хэтэрсэн өр зээлийн хэмжээ түүнийөсөлт

Бизнесийн байгууллагын төлбөрийн чадварыг дараах үзүүлэлтээр .тодорхойлно1. Эргэлтийн харьцаа буюу нөхөлтийн коэффицент= эргэлтийн хөрөнгө/ БХӨТ

Балансад эргэлтийн хөрөнгө нь хөрвөх чадвараараа байралдаг бөгөөд эргэлтийн хөрөнгө нь тухайн үеийн БХӨТ- 2-3с их байх ёстой ба уг харьцаа нь . 3- байвал зохистой с их байвал гүйлгээний нөөц .хуримтлагдсаныг харуулна

2. Хурдан хөрвөххөрөнгийн харьцаа=﴾Мөнгөн хөрөнгө +ТБҮЦ﴿ / БХӨТ Энэ харьцаанд төлбөр барагдуулах өнөөгийн боломжийг илэрхийлэх бөгөөд богино хугацаат зээл төлбөрийн хэдэн хувийг барагдуулж чадахуйц байгааг

. 0,2 20% .харуулна Зохистой харьцаа буюу бна3. Түргэнхөрвөххөрөнгийн харьцаа=﴾Мөнгөн хөрөнгө +ТБҮЦ+авлага﴿ / БХӨТ

Энэ харьцааны эдийн засгийн агуулга нь төлбөр барагдуулахад нэн тэргүүнд дайчлагдах хөрөнгүүд нь хүрэлцээтэй . байгаа эсэхийг илэрхийлнэ Зохистой 0,8-1 .харьцаа байна

4. Цэвэр эргэлтийн хөрөнгө, цэвэр эргэлтийн хөрөнгийн хувийн жин цэвэр эргэлтийн хөрөнгө= нийт эргэлтийн хөрөнгө – БХӨТ цэвэр эргэлтийн хөрөнгийн хувийн жин = нийт эргэлтийн хөрөнгө – БХӨТ

5. ажилын капиталын оролцоо = / ажилын капитал эргэлтийн хөрөнгө эргэлтийн хөрөнгийн хэдэн хувийг байнгын капиталаар санхүүжүүлснийг . харуулна Ажилын капиталын оролцоо буурсан нь төлбөрийн чадвар муудсаныг

. 0,5 50%харуулна Зохистой харьцаа буюу6. Биверийн загвар

Үзүүлэлт Томъёолол Үнэмлэхүй сайн

Хэвийн Дампуурах магадлалтай

Биверийн загвар { +цэвэр ашиг элэгдлийн } / { зардал УХӨТ+БХӨТ }

0,4 0,17 -0,15

хөрөнгийнөгөөж / цэвэр ашиг нийт хөрөнгө * 100 6-8 4 -22

санхүүгийн чадавхи

/ гадны капитал нийт хөрөнгө * 100

≤ 37 ≤ 50 ≤ 80

нөхөлтийн коэффицент

эргэлтийн хөрөнгө / БХӨТ ≤ 3,2 ≤ 2 1

Áèëåò 12 1 34: Асуулт Хувьцааны төрөл, хувьцаа гаргалтын бүртгэл

Компаний хувь нийлүүлэгчидийн хөрөнгө нь үндсэн 2 хэсгээс бүрдэнэ.1. Оруулсан капитал буюу хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө2. Олсон капитал буюу хуримтлагдсан ашиг

Хувьцаа гэдэг нь тухайн компанид хувь нийлүүлж хөрөнгө , оруулсаныг ногдол ашиг авах эрхийг гэрчлэх үнэт . цаас юм Хувьцаа нь1. : Эрхийн хувьд саналын эрхгүй буюу давуу эрхтэй хувьцаа ба саналын эрхтэй буюу энгийн хувьцаа2. Үнийн : хувьд нэрлэсэн үнэтэй ба нэрлэсэн үнэгүй .хувьцаа гэж ангилна

Байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой асуудалд санал оруулах эрхийг саналын эрх гэх бөгөөд . саналын эрхтэй хувьцаа нь энгийн хувьцаа юм Энгийн :хувьцаа нь дараах онцлогтой

- Саналын эрхтэй байна- Компани ногдол ашиг зарлах үед ногдол ашиг авдаг- Ногдол ашгийн хэмжээ нь компанийн ашгийн хэмжээтэй шууд хамааралтай бөгөөд алдагдалтай ажиллах ногдол ашиг зарлаагүйүед ногдол ашиг

авахгүй .байх эрсдэлтэй Нэрэлсэн үнийн тодорхой хувиар эсвэл тогтмол дүнгээр урьдчилан ногдол ашиг зарлаж гаргасан хувьцааг давуу эрхтэй хувьцаа гэх бөгөөд дараах .онцлогтой

- Саналын эрхгүй байна- Ногдол ашгийг хамгийн түрүүнд авах эрхтэй- , Компани ашигтай алдагдалтай ажилласанч ногдол ашгийн хэмжээ тогтмол байдаг- Давуу эрхтэй хувьцаа нь компаний дүрмийн 20%- сангийн иас хэтрэхгүй байх ёстой- Хөрвөх эрхтэй бол энгийн хувьцаанд хөрвөх боломжтой байдаг

Нэрлэсэн үнэтэй хувьцаа гэдэг нь хувьцааны сертификат дээр нэгжийн тогтмол дүнг . хэвлэсэн хувьцааг хэлнэ Нэрлэсэн үнэтэй байхын гол ач холбогдол нь төлбөрийн чадваргүй болох үед хувьцаа эзэмшигчидийн хүлээх .хариуцлагын дээд хэмжээг тогтоодог

Хувьцааны сертификат дээр нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийн дүнг хэвлэхгүйгээр гаргахыг нэрлэсэн үнэгүй . хувьцаа гэнэ Хувьцааг нэрлэсэн үнэгүй 2гарга .шалтгаан байдаг

1. Нэрлэсэн үнэгүй гаргах нь нэрлэсэн үнэтэй хувьцааг хөнгөлөлттэйүнээр гаргаснаар хүлээж болох болзошгүйөр төлбөрөөс зайлсхийх2. Нэрлэсэн үнэ ба зах зээлийн үнийн хооронд гарах маргаантай асуудалтай тулгардаггүй

Хувьцаа гаргалтын бүртгэл

Үнэт цаасны хорооноос зөвшөөрөл авсан хувьцааг зөвшөөрөгдсөн . хувьцаа гэнэ Зөвшөөрөл авсан хувьцааг гаргахтай холбоотойгоор хуульчийн зөвлөх үйлчилгээний хөлс, , аудитын андеррайтерын хөлс, хэвлүүлэх, санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгүүлэх гэх мэт зардлууд гардаг бөгөөд эдгээр

зардлуудыг нэмж төлөгдсөн капитал дансны дебетэд холбогдох дансны кредитээс бүртгэнэ. Нэрлэсэн үнэтэй хувьцааны бүртгэл: Энгийн болон давуу эрхтэй хувьцааг нэрлэсэн үнээр нь кредитлэж хувьцааны борлуулалтын үнэ болон нэрлэсэн үнийн

зөрүүг нэрлэсэн үнээс нэмж төлөгдсөн .капитал дансанд тусгана Нэрлэсэн үнэгүй хувьцааны бүртгэл: энгийн болон давуу эрхтэй хувьцаа нь нэрлэсэн үнэгүй бол уг дансдыг тухайн үеийн борлуулалтын үнээр .кредитлэнэ

Захиалгын үндсэн :дээр хувьцааг борлуулах Шинээр үйл ажиллагаагаа эхэлж буй шинэ компаниуд болон жижиг компаниуд хөрөнгийн эх үүсвэр олж авахын тулд хувьцаа гаргахдаа ихэвчилэн

захиалгын үндсэн . дээр борлуулдаг Энэ тохиолдолд хувьцааны үнийг хэсэгчилэн хүлээн авдаг ба хувьцааны төлбөр бүрэн болон дийлэнх нь орж иртэл зах зээл дээр гаргадаггүй. Захиалгаар хувьцаа борлуулах үед , .захиалгын энгийн болон давуу эрхтэй хувьцаа захиалгын авлага гэсэн дансуудыг ашиглана

Захиалгат хувьцааны төлбөр нь орж ирсэн боловч хувьцааг гаргаагүй байгаа бол хувьцааг гаргах хүртэл . захиалгат хувьцаанд ногдол ашиг олгодог Учир нь захиалгын хүчин төгөлдөр гэрээнд гарын үсэг . зурсанаар захиалагч нь эргэлтэнд байгаа хувьцаа эзэмшигчидтэй адил эрхтэй болдог Захиалгын үндсэн

дээр борлуулсан хувьцааг бүртгэхдээ хувьцааны захиалга авах үед захиалсан үнээр “ ” , нь захиалгат хувьцааны авлага дансны дебетэд захиалсан хувьцааны нэрлэсэн үнээр “ ” “ ” захиалгат энгийн хувьцаа юмуу захиалгат давуу эрхтэй хувьцаа дансны кредитэд бүртгэнэ. Захиалсан үнэ болон нэрлэсэн

үнийн зөрүүг “ нэмж төлөгдсөн ” капитал дансанд бүртгэнэ. Захиалгын үнэ бүрэн төлөгдсөнүед “ ” “ захиалгат энгийн хувьцаа эсвэл захиалгат давуу эрхтэй ” “ ” “ ” .хувьцаа дансыг дебетлэж энгийн хувьцаа болон давуу эрхтэй хувьцаа дансыг кредитлэнэ

Бөөн дүнгээр :гаргасан хувьцаа 2 Зарим тохиолдолд компани буюу түүнээс дээш ангилалын үнэт цаасуудыг нэг удаагийн бөөн дүнгээр . борлуулдаг Энэ үедүнэт цаасны ангилал бүрд бөөн

дүнгийн 2 .орлогыг хувиарлах арга байдаг- Шууд хамаарлын буюу пропорционалын арга- Өсөн нэмэгдэх буюу ялгах арга

Үнэт цаас тус бүрийн зах зээлийн үнэ мэдэгдэж байвал тус бүрийнх нь зах зээлийн үнийг нийт зах зээлийн үнэнд харьцуулж эзлэх хувийн жингээр нь бөөн дүнг . : 20хувиарлах аргыг шууд хамаарлын арга гэнэ Жишээ нь компани ₮- ийн НҮнэтэй 10000 , 5%- , ш энгийн хувьцаа ийн хуримтлалтай бүрэн оролцоотой 100₮- ийн НҮнэтэй 3000 650000ш давуу эрхтэй хувьцааг ₮- . р борлуулсан Энэ үед нэгж хувьцааны зах зээлийн үнэ 30энгийн хувьцааных ₮ , давуу эрхтэй

150хувьцааных ₮ .байсан Энгийн хувьцааны зах зээлийн үнэ / 10000*30 / 300000

Давуу эрхтэй хувьцааны ЗЗҮ / 3000*150 / 450000 Нийт ЗЗҮнэ 750000

Энгийн хувьцаанд хувиарлагдах дүн = 300000/750000*650000=260000- ДаЭХ нд хувиарлагдах дүн = 450000/750000*650000=390000

Хувьцаа гаргах үед дт Мөнгөн хөрөнгө――――――――――― 650000 /10000*20/ Кт энгийн хувьцаа ―――――――――― 200000

энгийн хувьцааны НҮ- /260000-200000/с НТК ―― 60000 / 3000*100 / давуу эрхтэй хувьцаа ――――――― 300000- ДаЭХ ны НҮ- /390000-300000/ с НТК ―――――― 90000 .байна

Үнэт цаасны ангилал тус бүрийн ЗЗҮ тодорхойгүй тохиолдолд өсөн нэмэгдэх аргыг хэрэглэх бөгөөд энэ үедүнэт цаасны ядаж нэгнийх нь ЗЗҮ нь мэдэгдэж байвал бөөн дүнгийн орлогоос түүнийг хасч үлдэх дүнг ЗЗҮ нь тодорхойгүй байгаа үнэт .цаасанд хувиарлана

Мөнгөн бус арилжаагаар борлуулсан хувьцааны бүртгэл: Хувьцааг мөнгөнөөс бусад хөрөнгө ба үйлчилгээгээр гаргасан тохиолдолд хөрөнгө ба үйлчилгээг гаргасан хувьцааны ЗЗҮ болон арилжаагаар хүлээн авсан зүйлийн аль илүү тодорхой байгаагаар бүртгэнэ

Áèëåò 12 2 35. Асуулт 100 õóâèéí óðàìøóóëëûí ñèñòåì, ò¿¿íèé õýðýãëýý.

Хөдөлмөрийн зардал гэдэг нь аливаа нэг үйл ажиллагаа явуулахад хүний оруулсан хувь нэмэр бөгөөд ажиллах хүчнийүнэ . цэнэ юм Хөдөлмөрийн зардал нь үндсэн 3- н хэсгээс бүрдэнэ.

4. Үндсэн цалин хөлс буюу шууд хөдөлмөрийн . зардал Энэ нь гүйцэтгэсэн ажил ажилласан цагт нь тооцож олгодог хөлс .юм5. Нэмэлт цалин хөлс буюу шууд бус хөдөлмөрийн . зардал Энэ нь илүү цагийн хөлс, амралтын хөлс, амралт баяр ёслолын өдөр ажилласны хөлс,

, удаан жил ажилласны нэмэгдэл ажилын үр дүнгээр олгох бүх төрлийн , шагнал урамшуулал ажилаас халагдсаны болон гэнэт чөлөөлөгдсөний , тэтгэмж бусад нэмэгдэл урамшууллаас бүрдэнэ.

6. Хөдөлмөртэй . холбогдох бусад зардал Үүнд ажиллагсадын цалингаас суутгаж байгууллага хариуцаж төлдөг бүх төрлийн -НДШ болон ЭМДШ ийн .зардал хамаарна

Цалин хөлс 2 тооцох хийснээр тооцож олгох болон цагаар тооцож олгох гэсэн үндсэн . хэлбэр байдаг Мөн хөдөлмөрийн бүтээмжийнөсөлттэй уялдуулан цалин хөлс тооцдог дараах системүүд . байдаг Үүнд

4. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг үндэслэн цалин хөлс тооцож олгох систем

5. 100%- ийн урамшуулалт цалингийн систем

6. Хамт олны урамшуулалт цалингийн систем

Ýíý ñèñòåìèéí ¿åä öàëèíã àæèë÷èí òóñ á¿ðýýð òîîöîõ áºãººä ã¿éöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý íü ñòàíäàðòààð ¿éëäâýðëýõ ¸ñòîé õýìæýýíýýñ èõ áàéâàë öàëèíã íýìýãä¿¿ëýí îëãîäîã.

Öàëèíã:1. ÿéöýòãýëýýð ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî áîëîí àæèëëàñàí öàãèéã òîäîðõîéëíî2. Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýýã òîäîðõîéëíîÑòàíäàðò ¿éëäâýðëýë = Àæèëëàñàí öàã õ 1 öàãèéí íîðì3. Öàëèíã òîîöíîÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë > Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë ¿åä:

Öàëèí = Àæèëëàñàí öàã õ ¯ð àøãèéí õàðüöàà õ 1 öàãèéí õºëñ

¯ð àøãèéí õàðüöàà = ÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë/Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë

ÿéöýòãýëýýðõ ¿éëäâýðëýë < Ñòàíäàðò ¿éëäâýðëýë ¿åä:

Öàëèí = Àæèëëàñàí öàã õ 1 öàãèéí õºëñ

Áèëåò 12 3 36: - Асуулт СТ н гүнзгийрүүлсэн , шинжилгээ түүний бүтэц зохион байгуулалт

Санхүүгийн шинжилгээг хамрах хүрээ :цаг хугацааны хувьд1. Санхүүгийн тайлангийн экспресс шинжилгээ буюу шуурхай шинжилгээ2. Санхүүгийн тайлангийн гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ буюу иж бүрэн шинжилгээ

Гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ нь агуулга арга зүйн - хувьд шуурхай ш гээг нэмж тодруулсан үа . юм Ө/ х шуурхай шгээний үр дүнг шаардлагагүй гэж үзвэлүзүүлэлт тус бүрээр бүхэлд нь эсвэл тодорхой үзүүлэлт болон сэдвийг илүү дэлгэрэнгүй байдлаар нөлөөлсөн хүчин зүйл харилцан холбоо хамааралд

нь судалж дүгнэлт .гаргана , Аж ахуйн нэгж байгууллага нь санхүүгийн , шинжилгээг улирал жилийн санхүүгийн тайланг үндэслэн хийх бөгөөд шаардлагатай тохиолдолд богино

хугацааны шуурхай болон сэдэвчилсэн шинжилгээг нөлөөлсөн хүчин зүйлээр нь гүнзгийрүүлэн .хийж болно Мэдээлэл хэрэглэгчдийг нэн шаардлагатай мэдээлэл олж авахад нь туслах зорилгоор санхүүгийн тайлангийн шинжилгээг дараах үзүүлэлт, аргачлалын

дагуу хийж гүйцэтгэнэ. Шинжилгээнд хамаарах сэдвүүдийг . эдийн засгийн агуулгаар нь дараах байдлаар ангилж шинжилгээг хийнэ Үүнд .1. Хөрөнгө, өр төлбөр эзэмшигчийн өмчийн бүрэлдэхүү н динамикийн шинжилгээ2. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ3. Санхүүгийн тогтвортой байдлын шинжилгээ4. Эргэцийн шинжилгээ5. Бүтээмжийн шинжилгээ6. Үндсэн хөрөнгийн шинжилгээ7. , Орлого үр дүнгийн шинжилгээ8. Ашигт ажиллагааны шинжилгээ9. Зах зээлийн идэвхижилын шинжилгээ10. Мөнгөн урсгалын шинжилгээ

1. Бэлтгэл ажиллагааны үе шатСанхүүгийн . тайланг уншихад бэлэн болгох буюу уг тайланд шинжилгээ хийх шаардлага хангасан эсэхийг шалгана Мөн шинжилгээний зорилгыг

.тодорхойлж шийдвэр гаргана2. Санхүүгийн тайлангийн ерөнхий төлөв байдалтай танилцах Энэ үе шатны зорилго нь балансад тайлбар өгөх . буюу танилцуулга бэлтгэх явдал Үүний тулд санхүүгийн байдлыг үнэлэх хөрөнгийнөөрчлөлтүйл

ажиллагааны үндсэнүзүүлэлтийн чиг хандлагыг тодорхойлох тайлангын хугацаа дахь ажлын нөхцөлийгүнэлэхллл зэрэг ажлуудыг хийснээр тайлангын ерөнхий .байдлыг тодорхойлдог

3. Санхүүгийн тайланг унших түүнд шинжилгээ хийхСанхүүгийн тайланг унших нь шуурхай шинжилгээний гол цөм . нь байдаг Энэ шатанд компаний санхүүгийн байдал үйл ажиллагааны үр дүнг нэгтгэн дүгнэдэг. Өөрөөр хэлбэл өөрийн болон зээлийн хөрөнгийн ашиглалтын үр , - ашиг ААН ийн үйл ажиллагааны үр дүн, - ААН ийн нөөц, түүний бүтцийг

.урьдчилан шинжлэх асуудлыг хийдэг Ямар үзүүлэлтийг сонгож авахаас шалтгаалан шинжилгээний зорилго хамрах хүрээ нь өөрөөр .байна

Áèëåò 13 1 37. Асуулт БХӨТ түүний төрөл , ангилал бүртгэл

Өр төлбөр гэдэг нь өнгөрсөнүйл , ажиллагаа ажил үйлчилгээнийүр дүнд бий болсон ирээдүйд бусдад хөрөнгө шилжүүлэн эсвэл үйлчилгээүзүүлэх . хариуцлагыг хэлнэ Өр төлбөрийг төлж барагдуулах хугацаагаар нь

1. БХӨТ2. УХӨТ

Богино хугацаат өр төлбөр нь эргэлтийн хөрөнгийг санхүүжүүлэхэд, урт хугацаат өр төлбөр нь эргэлтийн бус хөрөнгийг олж бэлтгэх явцад үүсдэг.БХӨТ гэдэг нь аж ахуйн нэгжийн балансын өдрийн 1 дараах жил буюу үйл ажиллагааны циклийн аль уртад төлж барагдуулах өр . юм БХӨТ - с бусад бүхөр төлбөрийг УХӨТ . гэнэ БХӨТ- г анх нэрлэсэн үнээр нь буюу төлж барагдуулах үнээр нь үнэлж бүртгэнэ. БХӨТ- г өр төлбөрийн дүнг хэрхэн тодорхойлж

:байгаагаас нь хамааруулан1. Тодорхой өр төлбөр2. Тооцоолсон өр төлбөр3. Болзошгү й өр төлбөр .гэж ангилна

1. Тодорхой өр төлбөр гэдэг нь өр төлбөрүүсэх ажил гүйлгээ , гарч төлөх . хэмжээ нь баримтаар тодорхойлогдон дансанд тусгагдсаныг хэлнэ Тодорхой өр төлбөрт:

Бэлтгэн нийлүү лэгчдэд өгөх тооцоогоорх өглөг Векселийн өглөг/өөрийн /,бичиг Худалдан авагчдаас худалдан авсан захиалгын төлбөр, Цалинтай холбоотой өр төлбөр, Ногдол ашгийн өр төлбөр, Бусад өглөг .хамаарна

* Бэлтгэн нийлүү лэгчдэд өгөх тооцоогоорх өглөг гэдэг нь бэлтгэн нийлүүлэгчдээс , зээлээр бараа материал үйлчилгээ худалдаж авсаны төлөө төлөх ёстой мөнгөний дүнг бэлтгэн нийлүүлэгчдэд тооцоогоорх өглөг . гэнэ Тооцоогоорх өглөгийг бүртгэх 2 .арга байдаг

1. Нийт дүнгийн :арга Энэ аргийн үед худалдан авагчдын үед хөнгөлөлтийн хугацаанд төлбөрөө төлсөнүед авсан хөнгөлөлтийг " Худалдан авалтын хөнгөлөлтийн " орлого дансанд бүртгэнэ.2. Цэвэр дүнгийн :арга Энэ аргийн үед " Худалдан авалтын хөнгөлөлтийн " орлого дансыг ашигладаггүй ба төлсөн мөнгөний хэмжээгээр шууд өглөгийн

. дансыг дебетлэнэ Цэвэр дүнгийн аргийн үед худалдан авагч хөнгөлөлтийн хугацаанд багтааж төлбөрөө хийж чадаагүйүед авч чадаагүй хөнгөлөлтийн " хэмжээгээр Алдагдсан худалдан авалтын хөнгөлөлтийн " , " зардал дансыг дебетлэж Мөнгөн хөрөнгө" - .дансыг кт нэ

* Векселийн өглөг/өөрийн / бичиг гэдэг нь төлбөр . хийхийг батласан бичгэн нотолгоо юм Векселийн өглөгт:. а Худалдааны векселээрх өглөг

Энэ нь зээлээр худалдан авсан бараа материал үйлчилгээ болон үндсэн хөрөнгийнүнийг бэлтгэн нийлүүлэгчдэд төлнө гэдгийг баталсан амлалтын . бичиг юм Энэ векселд өрөө төлөх , огноо барагдуулах шаардлагатай мөнгөний дүнг . тодорхой бичсэн байдаг Ихэнх тохиолдолд байгууллагууд

хугацаа дууссан дансны өглөгөө батлагаажуулж вексел бичиж өгдөг. Энэ нь дансны өглөгөө хугацаанд нь төлж чадахгүй бол нэхэмжлэгч байгууллага түүнд хүү тооцож авдаг гэсэн үг . юм Хэрэв тухайн байгууллага бараа материалын үнийг зөвхөн векселээр төлөх бол өглөгийн дансанд бүртгэлгүйгээр

шууд векселийн өглөг .дансанд тусгана. б БХЗээлийн векселээрх өглөг

Банк болон банк бус санхүүгийн байгууллагад гарган өгсөн БХӨрийн бичиг нь ихэнхдээ мөнгөн зээл авсаны улмаас бий болсон богино хугацаат өрийг . илэрхийлдэг Өрийн бичиг нь хүүтэй ба хүүгүй . байж болдог Өрийн бичгийн нэрлэсэн үнээс хүүг нь тусад нь тооцож төлдөг бол хүүтэйөрийн ,бичиг

нэрлэсэн үнэн дотор хүүг нь багтааж гаргасан өрийн бичгийг хүүгүйөрийн . бичиг гэнэ Хүүгүйөрийн бичиг гаргах үед банкнаас хүлээн авах мөнгө нь өрийн бичгийн нэрлэсэн үнээс нуугдмал хүүг хассан дүн байдаг энэхүү нуугдмал хүүгөрийн бичгийн хөнгөлөлт дансанд бүртгэжөрийн бичгийн хүчинтэй байх хугацаанд хорогдуулж хүүгийн .зардалд шингээнэ. в УХӨТ- с тайлант хугацаанд хамаарах хэсэг

1 жилийн дотор төлөгдөх банкны зээлийн өглөг, бондын өглөг, барьцаат өглөг гэх мэт УХӨТ- г балансад УХӨТ- с БХӨТ- д шилжүүлэн .тайлагнана Балансад жил бүр хэсэгчлэн төлөгдөх урт хугацаатай өрийн зөвхөн балансын өрийн 1 дараах жилийн дараа төлөгдөх хэсгийг БХӨТ, үлдэх хэсгийг

УХӨТ .гэж тайлагнана

2. Тооцоолсон өр төлбөр гэдэг нь бизнесийн үйл ажиллагааны эцсийн үр дүнгээс шалтгаалан төлөгдөх дүн нь тодорхой болдог өр төлбөрийг .хэлдэг Ийм өр төлбөрт аж ахуйн нэгж байгууллагын ОАТ өглөг, Ажилчдад олгох шагналын өр төлбөр, Эд хөрөнгийн ашиглалтын татварын өглөг, Ээлжийн

амралтын цалингийн өр төлбөрийг .хамааруулна* Ээлжийн амралтын цалингийн өглөг:

Ажилчид ээлжийн амралт авах эрхийг хэрэгжүүлсэн тайлант хугацаанд амралтын цалингийн нөөц , урьдчилан тооцож зардалд бүртгэх нь орлого зардлыг уялдуулан бүртгэлд .тусгах ач холбогдолтой

* Ажилчдад олгох шагналын өглөг: Практикт компаниуд ажилчиддаа үндсэн цалин хөлс . дээр шагнал нэмж олгох замаар урамшуулдаг Ажилчдад олгох шагналын хэмжээ нь компаний

тайлант хугацааны борлуулалтын орлого үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн эсвэл үйл ажиллагааны эцсийн үр дүн болох ашиг гэх мэт үзүүлэлтүүдээс хамаарч .байдаг

3. Болзошгүйөр төлбөр Бизнесийн үйл ажиллагааны явцад урьд өмнөх хийж гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээнээс ирээдүйд гарч магадгүй гарзаас үүсэхөр төлбөрийг урьдчилан

тооцож бүртгэлд тусгахыг болзошгүйөр төлбөр . гэнэ Үүнийг бүртгэхэд төлбөр хүлээн авагч болон өглөг төлөхөдрийг тодорхой мэдэх шаардлагагүй. Болзошгүйөр төлбөрт баталгаат засварын өглөг, Урамшууллын өглөг, Шүүхийн , зарга Нэхэмжлэлээс үүсэхөр төлбөр . - хамаарна НББ д болзошгүйөр төлбөрийг бүртгэхдээ 2 дараах нөхцөлд хангагдаж байгаа эсэхийг шалгаж үзнэ.

. а Санхүүгийн тайланг хэвлэн нийтлэхийн өмнө - бэлэн байгаа мэдээлэл нь СТ н өдрөөр болзошгүйөр төлбөр нь үүсэх магадлал өндөр гэдгийг илэрхийлж байх

. б Болзошгүйөр төлбөрийн дүнгүндэслэлтэй зөв тооцоолох боломжтой байх 2 Дээрх нөхцөл зэрэг хангагдсан үед болзошгүй гарзаас үүсэх болзошгүйөр төлбөрийг хуримтлуулан бүртгэнэ. 2 Хэрвээ дээрх нөхцөлийн аль нэг нь

биелэгдэхгүй бол болзошгүйөр төлбөрийг хуримтлуулан бүртгэхгүй. Болзошгүйөр төлбөр нь тооцоолсон өр төлбөрүүдтэй адил тооцоологдох өр төлбөр боловч ирээдүйдүүсэхөндөр магадлалаас хамаарч бүртгэгддэгөр төлбөр .юм* Баталгаа буюу баталгаат засварын зардлын өр төлбөр

Зарим компаниуд худалдан авагчдаа урамшуулахын тулд борлуулсан бараа бүтээдэхүүн, үзүүлсэнүйлчилгээндээ . чанарын баталгаа гаргадаг Үүнд барааг борлуулсанаас хойших тогтоосон хугацаанд борлуулагч нь аливаа эвдэрсэн сэлбэгийг үнэ төлбөргүй сольж өгөх, шаардлагатай засвар

үйлчилгээгүнэ хөлсгүй гүйцэтгэх баталгааг худалдан авагчдад өгч . болно Хүмүүс .ийм баталгаа нь компанид ихээхэн хэмжээний зардлыг бий болгодог - НББ д баталгаат засварийн зардлыг бүртгэх 2 .арга байдаг

1. Мөнгөн суурьт арга Энэ аргын үед баталгаат засварын зардлыг бодитойгоор гарсан үед нь бүртгэнэ. Мөнгөн суурьт аргыг ирээдүйд баталгаат засварын зардал гаргах

магадлал эсвэл уг зардлын дүнгүндэслэлтэй тооцоолох боломжгүйүед .ашигладаг2. Аккруэль суурьт арга

Энэ аргын үед борлуулалт хийсэн тайлант хугацаанд уг борлуулалттай холбогдон ирээдүйд гарч болзошгүй баталгаат засварын зардлыг урьдчилан тооцож тайлант хугацааны үйл .ажиллагааны зардалд шингээдэг

Ирээдүйд гарч болох баталгаат засварын зардлыг дараах байдлаар тооцож баталгаат засварын өглөг .дансанд бичилт хийнэ Тооцсон баталгаат засварын зардал= Буцаж ирэхээр тооцсон бүтээгдэхүүний * тоо Тооцсон нэгжийн баталгаат засварын зардал

Борлуулалтын буюу өргөжүүлсэн баталгаа Зарим тохиолдолд баталгааг бүтээгдэхүүнээс . тусад нь борлуулдаг Энэ үед баталгаа нь тусдаа өртөгтэй байх ба баталгааг борлуулагч нь баталгааны

хугацаанд үйлчилгээүзүүлэхүүрэгтэй

Áèëåò 13 2 38. Асуулт ҮНЗ- , н норм суурь хүчин чадлын түвшин

ҮНЗ- ыг бүтээгдэхүүнийөртөгт урьдчилан тооцоолсон хэмжээгээр шингээх үед эхлээд ҮНЗ . нормыг тодорхойлох шаардлагатай ҮНЗ нормыг хувьсах болон .тогтмолоор тодорхойлно

ҮНЗ- = ийн норм Т ө лв ө лс ө н Ү НЗ Төсвөлсөн суурь үзүүлэлт

Төсвөлсөн суурь үзүүлэлт :гэдэгт• Машин цаг• Шууд хөдөлмөр цаг• Шууд хөдөлмөрийн зардал• Шууд материалын зардал

• Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ Эдгээр суурь үзүүлэлтүүдээсҮНЗ- .тай хамгийн их хамааралтайг нь сонгон ашиглана

1. ҮНЗ- ыг хуваарилах хамгийн энгийн шууд арга нь үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний .тоо хэмжээний суурь юм2. - ШМС д үндэслэх : , - суурь ШМС нэмэгдэл С ын хооронд харилцан хүчтэй хамаарал оршиж байгаа нь судалгаагаар тогтоогдсон нөхцөлд энэ суурийг

.хэрэглэнэ3. - ШХС д үндэслэх : суурь ҮНЗ- ыг өртгийн - обьектэд шингээх ШХС д үндэслэсэн сууриар тогтоосон нормыг ҮНЗыг төсөвлөсөн дүнг - ШХС н төлөвлөсөн

дүнд , - .хувааж хувь коец оор нь илэрхийлэн гаргана4. ШХ цагт үндэслэсэн : - суурь ШХС д үндэслэсэн 2 суурийн дахь дутагдлыг арилгахын тулд энэ суурийг ашиглан ҮНЗыг хуваарилах урьдчилан

.тогтоосон нормыг тооцож болно5. Машин цагт үндэслэсэн : суурь Үйлдвэрлэл , , нь автоматчилагдаж механикжсан цех тасагт энэ суурийг ашиглан ҮНЗыг хуваарилах нь илүү

.тохиромжтойҮНЗын хуваарилалтын урьдчилан тогтоосон нормд үйл явцын түвшин ихээхэн нөлөөүзүүлнэ. Ө/ х урьдчилан тогтоосон норм нь үйлдвэрллэийн ямар

хэмжээний хүчин чадлыг ашиглах түвшинд төлөвлөгөөг . боловсруулав гэдгээс ихээхэн хамаарна Үа- даа ашиглах хүчин чадлын түвшний хэд хэдэн ойлголт . 1. байдаг Онолын хүчин чадал

1. Практик хүчин чадал2. Хүлээгдэж буй бодит хүчин чадал3. Ердийн хүчин чадал

Áèëåò 13 3 39. Асуулт Санхүүгийн , тайлангийн шуурхай шинжилгээ түүний бүтэц зохион байгуулалт

Санхүүгийн шинжилгээг хамрах хүрээ :цаг хугацааны хувьд1 Санхүүгийн тайлангийн экспресс шинжилгээ буюу шуурхай шинжилгээ2 Санхүүгийн тайлангийн гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ буюу иж бүрэн шинжилгээ

Санхүүгийн тайлангийн экспресс шинжилгээ нь цөөнүзүүлэлтээр, , энгийн аргаар харьцангуй бага хугацаанд хөдөлмөр бага зарцуулж санхүүгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлтөгөхөд .чиглэгдэнэ

Шуурхай шинжилгээний зорилго нь аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн байдлыг энгийнээр илт тод үнэлэх . явдал юм Энэ шинжилгээ нь дараах үе .шаттай4. Бэлтгэл ажиллагааны үе шат

Санхүүгийн . тайланг уншихад бэлэн болгох буюу уг тайланд шинжилгээ хийх шаардлага хангасан эсэхийг шалгана Мөн шинжилгээний зорилгыг .тодорхойлж шийдвэр гаргана

5. Санхүүгийн тайлангийн ерөнхий төлөв байдалтай танилцах Энэ үе шатны зорилго нь балансад тайлбар өгөх . буюу танилцуулга бэлтгэх явдал Үүний тулд санхүүгийн байдлыг үнэлэх хөрөнгийнөөрчлөлтүйл

ажиллагааны ү ндсэн үзүүлэлтийн чиг хандлагыг тодорхойлох тайлангын хугацаа дахь ажлын нөхцөлийгүнэлэхллл зэрэг ажлуудыг хийснээр тайлангын ерөнхий .байдлыг тодорхойлдог

6. Санхүүгийн тайланг унших түүнд шинжилгээ хийхСанхүүгийн тайланг унших нь шуурхай шинжилгээний гол цөм . нь байдаг Энэ шатанд компаний санхүүгийн байдал үйл ажиллагааны үр дүнг нэгтгэн дүгнэдэг. Өөрөөр хэлбэл өөрийн болон зээлийн хөрөнгийн ашиглалтын үр , - ашиг ААН ийн үйл ажиллагааны үр дүн, - ААН ийн нөөц, түүний бүтцийг

.урьдчилан шинжлэх асуудлыг хийдэг Ямар үзүүлэлтийг сонгож авахаас шалтгаалан шинжилгээний зорилго хамрах хүрээ нь өөрөөр . :байна Тухайлбал1. Хөрөнгийн байдлын үнэлгээ

1. ҮХ- :ийн хувийн жинҮХХЖ=ҮХ( )\ цэвэр нийт хөр

2. :Элэгдлийн хувь. = . \Эл хувь хур эл АӨ*100%

3. Хөрөнгөөсөлтийн :хурдХӨХ= нийт хөр( )\ тайлант он нийт хөр( )*100%суурь он

Энэ нь эдийн засгийн чадавхийг үнэлдэг . юм Өсөж байвал илүү сайн гэсэн үг.4. ЭӨ ба ҮХ- ийн итгэлцүүр=ЭӨ\ҮХ*100%

Өөрийн ЭҮ- р ҮХ- ийн хичнээн хувийг нөхөж ? байна вэ гэдгийг үнэлдэг. Энэ үзүүлэлтөндөр байх тусмаа санхүүгийн байдал тогтвортой байна гэсэн үг.2. Санхүүгийн :байдлын шинжилгээ

1. =Бие даалтын коэффциент өөрийн \ кап нийт ЭҮ Нийт ЭҮ- ийн хичнээн хувь нь өөрийн - кап р санхүүжсэн бэ гдгийг үнэлнэ. 50-60% .байвал зохистой

2. =Эргэлтийн хувь ЭХөр\ БХӨТ

2-3 .дахин их байх ёстой3. =Ажлын кап ЭХөр-БХӨТ4. - = \Ажлын кап ын оролцоо Акап ЭХөр

- Тухайн ААН ын тогтмол ашиглагддаг ЭХөр- ийн үзүүлэлтийг . 50% .илэрхийлнэ Зохистой харьцаа нь байх ёстой5. =Урт хугацаат зээлийн оролцоо УХӨТ\ Нийт ЭҮ

Энэ нь тогтмол ашиглагдах гадаад санхүүжилтийн .хувь хэмжээг харуулна3. Ашигт ажиллагааны үнэлгээ:

1. = \ .RБорлуулалтын ашигт ажиллагаа цэвэр ашиг бор 10%- .Зохистой харьцаа нь иас дээш байвал зохистой

2. Нийт ашгийн түвшин= \ .Rнийт ашиг нийт бор3. Хөрөнгийнөгөөж= \ цэвэр ашиг нийт хөрөнгө

1төг- ний хөрөнгөд .ногдож байгаа ашиг гарна4. Өсөлтийнүнэлгээ:

1. ЭЗТӨК- эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийн коэффциентЭЗТӨК= - \цэвэр ашиг НоАШ Өөрийн капӨөрийн - 1кап ын төг- ний мөнгөөр .хэдий хэмжээний ашиг олж байгааг харуулна

2. Эргэлтийн хөрөнгийн = .R\ .эргэц бор Э хөрөнгийн дундаж3. = .R\ Авлагын эргэц бор авлагын дундаж4. - =БМ ийн эргэц ББӨ\ - БМ ийн дундаж5. - = \ Гадны кап ын ашигт ажиллагаа цэвэр ашиг Гадны кап

Áèëåò 14 1 40. Асуулт УХӨТ түүний , ангилал бүртгэл

Өнгөрсөнү йл ажиллагааны ү р дү нд бий болсон ирээдү йд бусдад хөрөнгө шилжүү лэх эсвэл үйлчилгээүзүү лэх хариуцлагыг ө р төлбө . - р гэнэ НББ д Ө -Т ийг тө 2 .лж барагдуулах хугацаагаар нь ангилна

1. Богино хугацаат ө р төлбөр2. Урт хугацаат ө р төлбөр

УХӨ - Т т урт хугацаат ө , , рийн бичиг урт хугацаат банкны зээл бонд зэрэг 1- ээс дээш жилийн хугацаанд төлөгдөхө р төлбөрүү .д багтанаУХӨ – ийн тү . гээмэл хэлбэр бол бонд юм Бонд гэдэг нь хөрөнгө оруулагчаас тодорхой хэмжээний мөнгө зээлсэнийг нотлох ү . нэт цаас юм Засгийн газар

болон компаниуд тодорхой нэрлэссэн ү , нэ нэрлэсэн хүү дуусах хугацаатай бонд гарган хөрө .нгийн биржээр борлуулдаг Бондын төрлүү .д

1. Хамгаалалттай ба хамгаалалтгү . й бонд Хөрөнгөө , р барьцаалагдсан бол хамгаалалттай бонд барьцаалагдаагү й бол хамгаалалттгү .й бонд гэнэ2. , , . Хугацаат цуврал дуудаж болох бонд Тодорхой нэг хугацаанд бү рэн төлөгдө , х бондыг хугацаат хэсэгчлэн төлөгдө , х бондыг цуврал хугацаанаас нь

өмнө .буцаан худалдан авах эрхтэй бол дуудаж болох бонд гэнэ3. Хөрвө . х эрхтэй бонд Бондыг гаргасан дараа тодорхой хугацаанд компанийн бусад ү нэт цаасанд хөрвө х бол хөрвө .гч бонд гэнэ4. Бү . ртгэсэн ба шилжих бонд Эзэмшигчийн нэр дээр гаргасан бондыг бү , ртгэсэн эзэмшигчийн нэр дээр бүртгэхгү й зөвхө н эзэмшиж буй эзэмшигчээр нь

өмчлө .гчийг тооцох бондыг шилжих бонд гэнэ5. Эзэмшигчийн бүртгэлгү йгээр хүү гийн дү , н төлөхөдө р зэргийг тусган купоноороо хүү .авах бондыг купонтой бонд гэнэ

Бондын нэрлэсэн ү нээр нь худалдсан тохиолдолд. Дт Мөнгө н хөрөнгө Кт Бондын өр

Хүү гийн зардал тооцоолох үед Дт Хүү зардал Кт Хүү гийн өр

Хүү г төлө х үед Дт Хүү гийн өр Кт Мөнгө н хөрөнгө

, Ойролцоо эрсдэлтэй ижил тө рлийн бондын зах зээлд тө лж байгаа хүү гийн тү вшинг бондын зах зээлийн хүү . гэнэ Нэрлэсэн хүү бол бонд гаргах үед компани нийтэд зарлан тогтвортой байх ү . е юм Үү нээс болоод хөнгөлө лт урамшуулал үү . сдэг ЗЗХ НХ ү ед НҮ- . с нь багаар худалдагдана Үү ний хөнгөлттэй

.бонд гэнэ- ЗЗХНХ Бондын НҮ- ээс нь их ү . нээр худалдагдана Үү . нийг урамшуулалттай бонд гэнэ Бондын хөнгөлө , лт урамшууллыг ЗЗҮ болон НҮ- н зөрүү .гээр олно

Бондын ЗЗҮ- ийг олохдоо бондын ү ндсэн дүнгийнөнөөгийнү нэ цэнэ болон хүү гийн төлбөрийнөнөөгийнү .нэ цэнийн нийлбэрээр тодорхойлно

Хөнгөлө , лт урамшууллыг элэгдүү 2 .лэх арга баййдаг1. ШША2. Ү р ашигт хүү гийн арга

ШША- аар элэгдүү лэх хэмжээг урамшуулал хөнгөлө лтийн хүү төлө .х удаагийн тоонд хувааж тодорхойлноҮ р ашигт хүү . гийн арга Хүү төлө . х хугацааг хооронд гаргасан бонд Бондын гэрээнд заасан хугацаанд бондын хүү ний төлбө рийг ихэвчлэн хагас жилээр гү . йцэтгэдэг Бонд эзэмшээгү й хугацаанд хамаарах хүү гийн төлбөрийгөөрөө авахгү й бонд анх эзэмшигчид төлнө.

. Бонд гаргалтын С , , Бонд гаргахад сурталчилах хэвлэх хууль болон бүртгэлийнү , , , . нэ шимтгэл урамшуулал гэх мэт зардал гардаг Эдгээр зардлыг бонд гаргалтын хорогдуулагдаагү , й С гэсэн хойшлогдсон С дансанд дебетэлж өө рийн хугацаанд бондын хөнгөлөлтө нд хэрэглэсэнтэй адил аргаар

.хорогдуулна . Бонд эргэлтээс гаргах Бонд гаргагч нь хугацаа дуусмагц зээлдүү лэгчээс бондоо буцааж авч хүчингү . й болгодог Түү нээс гадна хугацаанаас өмнө төлбөр . . хийж бондыг эргэлтээс гаргана Ийм бондыг дуудах бонд гэнэ Буцаан дуудах ү ед бондод хамааралтай хорогдуулаагү , й урамшуулал хөнгөлө ,лт

гаргалтын аливаа зардлыг уг буцаан авах өдө р хү . ртэл хорогдуулсан байх ёстой Дуудах бонд гаргагч хүү гийн төлбө р тооцдог өдө р буцаан худалдан авбал тооцооллыг хөнгөвчилдө . г Энэ тохиолдолд хөнгөлө , лт урамшууллын хорогдуулгыг тухайн хугацаа хү ртэл хийх ба хуримтлагдсан хүүгү . й байна Гэвч

нээлттэй зах зээлд бондыг буцаан худалдан авснаар ө рийг эрт барагдуулж хүү гийн төлбө рийн бага С хү лээх нөхцө л бү . рдэнэ Хүү гийн төлбө р хийхээс өөр хугацаанд бондыг эргэлтээс гаргасан бол сүү лчийн хүү гийн төлбөрөө с худалдан авалтын өдөрхү ртэл хөнгөлө , лт урамшууллыг хорогдуулж

хүүгийнөглө . гийг хуримтлуулсан байна Хугацаанаас өмнө бондыг эргэлтээс гаргахдаа төлсөнү , - нэ дуудах урамшуулал ХА ийн С зэргийг багтаасан дүнг худалдан авах ү .нэ гэж нэрлэдэг

Áèëåò 14 2 4Асуулт 1. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí ¿íý òîãòîîõ

ÀÀÍ á¿ð òîäîðõîé á¿òýýãäýõ¿¿íä ¿íý òîãòîîõäîî õýðýëýã÷äýä õóäàëäàí áîðëóóëàõ òîî õýìæýýã òîãòîîõîîñ ãàäíà îðîõ îðëîãûí óðñãàëûã õàðãàëçàí ¿çýõ õýðýãòýé. ¯íý òîãòîîõ õàìãèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü ºðòºã þì. Ãàðñàí á¿õ çàðäëàà ýðã¿¿ëýí íºõºõ, îðóóëñàí õºðºíãºíººñºº õàíãàëòòàé õýìæýýíèé ¿ð àøèã áóþó ºãººæ îëæ àâàõ ¿íèéã òîãòîîõîä ÷èãëýãäýíý. ¯íý íü çºâõºí ºðñºëäººíººñ øàëòãààëàõã¿é õýðýãëýã÷äèéí òºëáºðèéí ÷àäâàð áîëîí çàñãèéí ãàçðûí çîõèöóóëàëò õÿíàëòààñ øàëòãààëíà.¯íý òîãòîîõ ñòàíäàðò ºðòãèéí àðãà:

Ñòàíäàðò ¿íý òîãòîîõ = Íýãæèéí ºðòºã + ÕÕ – Õóäàëäààíû íýìýãäýë áóþó ¿íèé íýìýãäýëÝíý íü á¿õ çàðäëàà íºõººä òîäîðõîé àøèãòàé áàéõ íºõö뺺ð ¿íýý òîãòîîíî.ª/õ: Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí á¿õ çàðäëûã óäààí õóãàöààíä õàíãàëòòàé íºõºæ áàéõààð áîðëóóëàëòûí ¿íèéã òîãòîîõûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñòàíäàðò ¿íý òîãòîîõ ãýíý.Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñòàíäàðò ¿íý òîãòîîõ 2 àðãà áàéäàã1. Øèíãýýõ ºðòãèéí õàíäëàãà2. Àõèóö àøãèéí õàíäëàãà- Øèíãýýõ ºðòãèéí õàíäëàãà – Ýíý íü ¿éëäâýðëýë, áîð/óäèðäëàãûí çàðäëûã íºõººä äýýð íü òîäîðõîé õýìæýýíèé õóäàëäààíû íýìýãäëèéã íýìñýí ¿íý áàéíà¯íý = ¯éëäâýðëýëèéí ºðòºã + õóäàëäààíû íýìýãäýë- Àõèóö àøãèéí õàíäëàãà – Ýíý íü ¿éëäâýðëýë, áîð/óäèðäëàãûí õóâüñàõ çàðäëûã íºõººä äýýð íü òîäîðõîé õýìæýýíèé õóäàëäààíû íýìýãäýë íýìñýí ¿íý¯íý = õóâüñàõ ¿éëä-í ºðòºã + (õóâüñàõ ¿éëä-í ºðòºã% + òîãòìîë ¯ÍÇ)Øèíý á¿òýýãäýõ¿¿íèéí ¿íý òîãòîîõ¯íý òîãòîîõîä àøèãëàõ äàðààõ àðãóóä áàéäàã1. Àõèóö àøèã áîëîí ÿëãàâàðò çàðäëûã àøèãëàí ¿íý òîãòîîõ àðãà2. Àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõ áóþó íèéò îðëîãûã íèéò çàðäàëòàé õàðüöóóëàõ àðãà3. Àøèãëàñàí êàïèòàëûí ºãººæèä ¿íäýñëýæ ¿íý òîãòîîõ àðãà- Ýíý àðãà íü øóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöîõîä àâ÷ ¿çñýí àõèóö àøãèéí õýìæýý òîãòìîë çàðäàë áîëîí àøãèéã íºõºõ àõèóö õýìæýý áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàéäàã.

ßëãàâàðò çàðäàë íü íýìýëò á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõòýé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà õóâüñàõ çàðäàë òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõòýé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà íýìýëò òîãòìîë çàðäëûí 2-ûí íèéëáýðýýñ á¿ðääýã

- Èõýíõ áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ãîë çîðèëãî íü õàìãèéí èõ àøèã ºãºõ ¿íèéã òîãòîîõ ÿâäàë áàéäàãÍèéò àøèã áîðëóóëñàí á¿õ íýãæýýñ õàìààðäàã ó÷èð íýã íýãæýýñ îëîõ àøèã òèéì ÷ ÷óõàë áèø. Õàìãèéí èõ àøèã ºãºõ ¿íý ãýäýã íü õýðýãëýã÷èéí òºëºõ ¿íý þì- Àøèãëàãäñàí êàïèòàëûí ºãººæèä ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîõ

¯íý = Íèéò çàðäàë + (Õºð/îðóóëàëòûí ºãººæ õ Àøèãëàñàí êàïèòàë)/Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî

Áèëåò 14 3 42. Асуулт Санхүүгийн тайлангийн бүтэц ,зохион байгуулалт санхүүгийн тайлангийн бүтэц бүрэлдэхүүн динамикийн шинжилгээ

Санхүүгийн : - тайлангиин зорилго НББ мэдээлэл хэрэглэгчдииг ААН ийн санхүүгийн байдал санхүүгийнүр дүн эзэмшигчийн өмчийнөөрчлөлтийн талаар .мэдээллээр хангахад оршино

:Улирлын тайлангийн Б маягт• Баланс• Орлогын тайлан• Өмчийнөөрчлөлтийн тайлан• Мөнгөн гүйлгээний тайлан :Жилийн тайлан А маягт• Баланс• Орлогын тайлан• Өмчийнөөрчлөлтийн тайлан• Мөнгөн гүйлгээний тайлан• Санхүүгийн тайлангийн нэмэлт тодруулга

Санхүүгий тайлангийн бүрдэл : , хэсэгт толгойн хэсэг үндсэн , хэсэг төгсгөлийн хэсэг : - Толгойн хэсэгт ААН ын нэр санхүүгийн , тайлангийн хамрах хугацаа тооны нарийвчлалын түвшин , - ст ийн үзүүлэлт төгрөг .илэрхийлэгдсэн байх ёстой

Үндсэн :хэсэг : Баланс компаны санхүүгийн байдлын хөрөнгөөр төлбөр эзний өмч гэсэн үзүүлэлтээр .харуулна

: От компаны үйл ажиллагаа үр дүн .орлого зардал олз гарзыг харуулна : Мгт компаний мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгийнөөрчлөлтийгүндсэнүйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ, - хо ын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ ,санхүүгийн

мөнгөн гүйлгээ.Өмчийнө : тайлан компаны өмчүндсэн хөрөнгө дахин үнэлгээний нэмэгдэл валютын хөрвүүлэлт болон хур ашиг гэх мэт эзний өмчийн аливаа өөрчлөлтийг

.харуулнаТөгсгөлийн : - хэсэг тайлан гаргасан ня бо удирдлага гарын үсгээ .зурж тамга дарнаСанхүүгийн :тайлангийн динамик шинжилгээ

3- Компаны тайлангийн аас дээш жилийн ст ашиглан хөрөнгө санхүү эдийн засгийн өөрчлөлтийг шинжилж дүгнэлт гаргах зорилгоор хийгддэг . - шинжилгээг хэлнэ Уг шинжилгээг хийхдээ суурь он болгон авсан ст ын үзүүлэлтүүдийг 100% гэж үзээд - бусад оны ст ийн үзүүлэлтүүдийг суурь оны тайланд харьцуулах замаар хэрхэн өөрчлөгдөж .байгааг тодорхойлно

Өлзий ХХК Орлого үр дүнгийн тайлан

Үзүүлэлтүүд 2002 2003 2004 2005

Борлуулалт 350000 367500 441000 485000

ББӨ 200000 196000 230000 285000

Нийт ашиг 150000 171500 211000 200000

ҮАЗ 120000 156500 163000 150500

Татвар ногдох ашиг 30000 15000 48000 49500

Үзүүлэлтүүд 2002 2003 2004 2005

Борлуулалт 100 105 126 139

ББӨ 100 98 115 143

Нийт ашиг 100 114 141 133

ҮАЗ 100 130 136 125

Татвар ногдох ашиг 100 50 160 165

Áèëåò 15 1 43. Асуулт Бонд гаргалтын бүртгэл бондын өрийн хөнгөлөлт урамшууллыг хорогдуулах аргууд

Бонд нь хөрөнгө оруулалтаас мөнгө зээлснийг гэрчлэх үнэт . цаас юм Бондын төрлүүд:1. |хамгаалалтай хөрөнгөөр |барьцаалагдсан хамгаалалтгүй|барьцаалагдаагүй|2. : Хугацаат тодорхой нэг хугацаанд төлөгдөх бонд

: Цуврал хэсэгчлэн төлөгдөх бонд : Дуудаж болох бонд хугацаанаас өмнө .буцаан худалдан авах эрхтэй

3.Хөрвөх : эрхтэй бонд бусад үнэт цаасанд хөрвөнө.4.Бүртгэсэн :ба шилжих бонд зөвхөн эзэмшиж буй эзэмшигчээр нь өмчлөлийг .тооцох бондыг хэлнэ

Бонд гаргалтын бүртгэл: бондыг гаргагч нь санхүүжигч худалдан авагч нь санхүүжүүлэгч .болно санхүүжигч нь бондын өглөгийг нэрлэсэн үнээр нь бүртгэх бөгөөд ззү- ын зөрүүг бондын өглөгийн урамшуулал хөнгөлөлт дансанд бүртгэнэ.НҮ нь ЗЗҮ- ээс их үед бондын хөнгөлөлтүүснэ.

Бондын хүү төлөх хугацааны дундуур гаргасан тохиолдолд санхүүжигч нь бонд ЗЗҮ- н дээр хуримтлагдсан хүүг нэмсэн дүнгээр . гаргадаг Хуримтлагдсан хүүг сүүлчийн хүү төлөхөдрөөс бонд гаргасан өдрийн хооронд хүү .тооцдог

1. Бондыг НҮ- :ээр гаргах:Дт мөнгө: Кт бондын өглөг

Хүүг хагас жилээр төлдөг :бол:Дт хүүгийн зардал:Кт мөнгө

2.Хүү төлөх :хугацааны дундуур гаргасан бонд:Дт мөнгө: Кт бондын өглөг Кт хүүгийнөглөг

Хүүг төлөхүед:: Дт хүүгийнөглөг: Дт хүүгийн зардал: Кт мөнгө

3. урамшуулалтай ба хөнгөлөлттэй :гаргасан бондa) ЗЗХ> НХ ЗЗҮ<НҮ ХӨНГӨЛӨЛТҮҮСНЭb) ЗЗХ < НХ ЗЗҮ>НҮ УРАМШУУЛАЛ ҮҮСНЭ

БОНД ЗЗҮ= БОНДЫН ӨҮЦ+ БОНДЫН ХҮҮГИЙНӨҮЦ БОНД ӨҮЦ=НҮ* 1

Бондыг урамшуулал хөнгөлөлтийг 2 .хорогдуулах арга байдаг ШША Үр ашигт хүүгийн арга Бондын хөнгөлөлт = урамшууллыг хорогдуулах хэмжээ бондын ДҮ*үр ашигт хүү- бондын нү*НХ Бондын урамшуулал нь санхүүжигчийн хүүгийн .зардалыг хувиарлагдах хэмжээгээр нь багасгадаг Бондын хөнгөлөлттийн санхүүжигчийн хүүгий зардалыг хувиарлагдах хэмжээгээг нэмэгдүүлдэг.

САНХҮҮЖИГЧ САНХҮҮЖҮҮЛЭГЧ:Дт мөнгө : дт бондоорх ХО: Дт бондын хөн : кт мөнгө: Кт бондын өр төлбөр: Дт мөнгө : дт бондын хо: : Кт Бондын урам кт мөнгө: кт бонд өр төлбөр

Үр ашигт хүүгийн аргаар хорогдуулах хөтөлбөр|хөнгөлөлт\

Огноо Мөнгө A Хүүгийн зардал Бонд ДҮ 5% Б

Хөнгөлөлтийн Хорогдуулалт В

Бондын ДҮГ

2010.01.01 964538

2010.06.30 40000 48227 8227 972765

2010.12.31 40000 48638 8638 981403

2011.06.30 40000 49070 9070 990473

2011.12.31 40000 49527 9527 1000000

=1000000А *4%=40000 =Б 964538*5%=48227 =В 48227-40000=8227 =Г 964538-8227=972765

Áèëåò 15 2

Асуулт 44. :Хувьсах ба тогтмол зардал хагас хувьсах зардлыг ялгах дээд доод цэгийн арга

Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардалд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхтэй , холбогдож гарсан шууд материалын зардал шууд хөдөлмөрийн зардлаас бусад бүх .зардлууд орно

Ү йлдвэрлэлийн :нэмэгдэл зардалд a) Шууд бус материалын зардалb) Шууд бус хөдөлмөрийн зардалc) .Бусад шууд бус зардлууд орно

Тайлант хугацааны туршид гарсан ҮНЗ- г өртгийн объёкт тус бүрээр нээсэн ҮНЗ , дансаар ингэж бүртгэх бололцоогүй хэсгийг Ерөнхийүйлдвэрлэлийн зардал дансаар хуримтлуулан бүртгэнэ.

Тайлант хугацааны эцэст ҮНЗ- , г урьдчилан тогтоосон нормоор тооцож өртгийн объект тус бүрээр нээсэн ДҮ дансанд хуваарилан бүртгэнэ.ҮНЗ , . нь хувьсах тогтмол болон хагас хувьсах шинжтэй байж болно Хувьсах ба тогтмол зардал аль альных нь шинжийг агуулсан ҮНЗ- г хагас хувьсах

ҮНЗ буюу хэсэгчилэн хувьсах ҮНЗ .гэнэ . Хэсэгчилэн хувьсах зардлыг хувьсах ба тогтмол зардалд ангилж ялгах аргууд байдаг Энэ аргуудыг зардлын бүтцийг шинжлэх аргууд гэж бас

.нэрлэдэг1. Дээд доод цэгийн арга2. Статистик хэлбэлзлийн графикийн арга3. ( ) Хамгийн бага квадратын арга регрессийн арга болно

Çàðäëûí òîãòìîë áà õóâüñàõ õýñãèéã õî¸ð ¿åèéí õîîðîíäûí õýëáýëçëýý äàìæóóëàí òîîöîîëîõ àðãûã äýýä áà äîîä öýãèéí àðãà ãýíý.. Ингэж тооцохдоо хамгийн их хамгийн бага зардалтай хоёр үеийг сонгон авч тэр хоёр үеийн хоорондох зардалын нийт хэмжээг харгалзах үйл явцын

хэлбэлзлийн хэмжээг олоод хувьсах түвшингөө .тооцоолно

Зардал ажилласан цаг 6800 630Дээд 2500 200Доод

4300 430Ялгавар = 4300ХУВЬСАХ КОЭФ / 430=10 1 цагийн хувьсах гарах зардалын хэмжээ

=ТС А+ВХ ТС нийт зардал

А нийт тогтмол зардал

Х нэгжид ноогдох хувьсах зардал 6800Дээд -630*10=500 Доод 2500-200*10=500 Дээд доод цэгийн арга нь энгийн боловч динамик шинжилгээнд зөвхөн .хоёр цэгийн мэдээллийг ашигладаг тул хязгаарлагдмал юм

Áèëåò 15 3 45. Асуулт Санхүүгийн шинжилгээний бүтэц , зохион байгуулалт үндсэн ухагдахуун

Санхүүгийн шинжилгээний зохион байгуулалт1 Санхүүгийн шинэилгээний үндсэн зорилго чиглэлийг тодорхойлох2 Санхүүгийн шинжилгээний ажлын хамрах хүрээг тодорхойлох3 Санхүүгийн шинжилгээнд ашиглагдах бүртгэл санхүүгийн мэдээ тайлангууд түүнийг шалгах боловсруулахарга хэлбэрийг зааж өгөх4 , , Шинжилгээний ажлыг эхлэх дуусах үргэлжлэх хугацааг тодорхойлох5 Шинжилгээний дэс дараалал явуулах арга ашиглах техник хэрэгслийг тодорхойлох6 Шинжилгээг хэн хаанаас гүйцэтгэхийг тодорхойлох7 Шинжилгээний эцсийн үр дүнгүндэслэнүйл ажиллагаанд нь нэгдсэн үнэлэлт дүгнэлтөгөх журмыг тодорхойлохСанхүүгийн шинжилгээг хийх дэс дараалал1 :Урьдчилсан тойм гаргах

А Компаний үйл ажиллагааны онцлогтой танилцах Б Санхүүгийн тайланг уншиж ололт дутагдалтай талыг илэрхийлэх В Санхүүгийн хүндрэлд орж болзошгүй байдлыг үнэлэх

2 Байгууллагын х ө р ө нг ө капиталын байдлыг ү нэлэх А Санхүүгийнүзүүлэлтүүдийн туйлын ба харьцангуй өөрчлөлт буюу хэвтээ зэрэгцүүлэлт Б Хөрөнгө, эх үүсвэр, орлого зарлагын бүтэц бүрэлдэхүүний буюу босоо шинжилгээ

3 Санх үү гийн т ө лб ө рийн чадварыг ү нэлэх 4 Х ө р ө нг ө капиталын ашиглалтыг ү нэлэх 5 тогтворжилт ө с ө лт х ө гжлийн динамикийг тодорхойлох 6 Санх үү гийн ү з үү лэлтийн чиг хандлага хэтийн т ө л ө вийг тодорхойлох 7 х ө р ө нг ө орлогын шийвдэр үү дийг ү нэлэх 8 Капиталын б ү тэц зэх зээлийн ө ртгийг ү нэлэх 9 Бизнесийн ү йл ажиллагааг б ү хэлд нь ү нэлэх 10 - ААН ийн ү йл ажиллагаанд нэгдсэн д ү гнэлт ө г ө х дараалалтайгаар санх үү гийн шинжилгээг хийдэг

Áèëåò 16 146. Асуулт Хувь нийлүүлэгчийн хөрөнгийн бүтэц, бүртгэлийн онцлог

. Ашиг олох зорилгоор бизнесийн төрөл бүрийнүйл . ,ажиллагаа явуулдаг байгууллагыг аж ахуй нэгж гэж ойлгоно Аж ахуй нэгж хувиараа эрхлэх аж ахуй нөхөрлөл хоршоо компани зэрэг хэлбэрүүдтэй .байна

: - Компани ААН н зохион байгуулалтынүндсэн . - , .хэлбэр бол компани юм МУ н хуулиар компанийг ХК ХХК гэдэгДүрмийн 1 сан нь бүр нь НҮ- тэй тодорхой тооны хувьцаанаас бүрддэг . - компанийг ХК гэнэ ХК н гишүүд , хувьцааны тоогоор авах боломжтой компаний хөрөнгө хувьцаа эзэмшигчидийн хувийн хөрөнгөөс , тусдаа компани зөвхөн компанийн хөрөнгөөр хариуцлага хүлээдэг.

Эзэмшигчидийн өмчийн мөн чанар, Хоршоо нөхөрлөл , ч бай компани ч бай хувь нийлүүлэгч хүмүүсийн хөрөнгөн дээр үүсгэн . байгуулагддаг Нэгэнт байгуулагдсан ААН үйлдвэрлэлүйл

, ажиллагааныхаа олсон орлого зардлын зөрүүгээр хуримтлал бий болгож цар хэмжээгээ нэмэгдүүлдэг.Өмчийн эх үүсвэр: Өмчийг 2 бий болгох эх үүсвэр .бий

1. Хувь эзэмшигчидийн оруулсан хөрөнгө2. Хуримтлагдсан ашиг болно

Өмчийн бүрэлдэхүүнд 2 багтах дээрх эх үүсвэр хэрхэн өөрчлөгддөгийг .схемээр харуулъя Капитал гэдэг үгийг . олон утгаар ойлгодог Санхүүгийн талаас нийт хөрөнгийн мөнгөн . илэрхийллийг капитал гэж ойлгох болно Хуульзүйн талаас хувьцаа

эзэмшигчидийн өмчийн хэсэг гэж үздэг. - НББ д капиталыг эзний өмч гэж үзээд , . оруулсан капитал олсон капитал гэсэн ойлголт хэрэглэдэг Оруулсан

капиталд эргэлтэнд байгаа бүх энгийн хувьцааны НҮ, гаргалтын хөнгөлөлтийг , хассан цэвэр урамшуулал захиалгын гэрээгээр төлсөн нэмэлт ногдуулалтыг . багтаана Олсон капиталд хөрөнгө оруулалтын үр дүнгээс байгууллагад хуримтлагдсан үлдсэн дүнг .оруулна

Áèëåò 16 2

Асуулт 47. , Хувьсах ба тогтмол зардал хагас хувьсах зардлыг ялгах хамгийн бага квадратын арга

Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардалд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхтэй , холбогдож гарсан шууд материалын зардал шууд хөдөлмөрийн зардлаас бусад бүх .зардлууд орно

Ү йлдвэрлэлийн :нэмэгдэл зардалд d) Шууд бус материалын зардалe) Шууд бус хөдөлмөрийн зардалf) .Бусад шууд бус зардлууд орно

Тайлант хугацааны туршид гарсан ҮНЗ- г өртгийн объёкт тус бүрээр нээсэн ҮНЗ , дансаар ингэж бүртгэх бололцоогүй хэсгийг Ерөнхийүйлдвэрлэлийн зардал дансаар хуримтлуулан бүртгэнэ.

Тайлант хугацааны эцэст ҮНЗ- , г урьдчилан тогтоосон нормоор тооцож өртгийн объект тус бүрээр нээсэн ДҮ дансанд хуваарилан бүртгэнэ.ҮНЗ , . нь хувьсах тогтмол болон хагас хувьсах шинжтэй байж болно Хувьсах ба тогтмол зардал аль альных нь шинжийг агуулсан ҮНЗ- г хагас хувьсах

ҮНЗ буюу хэсэгчилэн хувьсах ҮНЗ .гэнэ . Хэсэгчилэн хувьсах зардлыг хувьсах ба тогтмол зардалд ангилж ялгах аргууд байдаг Энэ аргуудыг зардлын бүтцийг шинжлэх аргууд гэж бас

.нэрлэдэг4. Дээд доод цэгийн арга5. Статистик хэлбэлзлийн графикийн арга6. ( ) .Хамгийн бага квадратын арга регрессийн арга болно

III. Хамгийн бага квадратын арга Хэвийн бус мэдээлэл гараагүй нөхцөлд хэсэгчилэн хувьсах зардлыг илүүүндэслэлтэй . ялгадаг Энэ арга шугаман хамаарлын тэгшитгэл ашиглан

.зардлыг ялгадаг

Y- цахилгааны зардал- Х ажилласан машин цаг- А цахилгааны зардлын тогтмол хэсэг- В хувьсалтын итгэлцүү , р өөрөө р хэлбэл шууд хөдөлмө рийн цаг тутамд ногдох хувьсах зардал, - .А В ийн утгыг олохын тулд дараах тооцооллыг хийнэ

1. , .Ажилласан машин цаг цахилгааны зардлын дунджыг олно2. Сар бү .рийн ажилласан машин цаг ба цахилгааны зардлын дундажаасаа хэлбэлзсэн хэлбэлзлийн нийлбэрийг олно

••

3. 2- дээр тодорхойлсон сар бү рийн ажилласан машин цагийн хэлбэлзлүү .дийн квадратын нийлбэрийг тооцно•

4. 2 дээр тодорхойлсон сар бү , рийн ажилласан машин цаг цахилгааны зардлын хэлбэлзлийг хооронд нь үржүү , .лж нийлбэрийг нь гаргана•

5. Шулуун шугамын тэгшитгэл нь \ \ . “ ” . регрессийн тэгшитгэл бичнэ Хувьсалтын коеффициент в тооцно Дараа сарын цахилгааны зардлыг урьдчилан төсөвлөхдөө .шугаман тэгшитгэлийг ашиглана

Áèëåò 16 3 Асуулт 48. Ү ндэстэн дамнасан корпорацийн бү , ртгэл санхүү гийн тайланг хөврүү лэх арга Салбар хэсэг санхүүжигч - болон охин ко уудаараа дамжуулан нэгээс дээш гадаад улс оронд ү/ а явуулдаг бизнесийн нэгжийг үндэстэн дамнасан корпараци

: гэдэг Ж нь General motors, ford motors ҮДК санхүүгийн - тайлангаа нэгтгэж гаргахдаа гадаад салбар эсвэл охин ком хаа хөр, ӨТ, ү/ - а г нэгтгэх бөгөөд ингэхдээ - - тухайн гадаад ААН ийн СТ д тусгагдсан дүнгөөрийнүндэсний валютаар хөрвүүлэх . , ёстой Гадаад салбар охин компаний үндэсний валютын солилцооны

ханш өөрчлөгдөхгүй тогтмол байгаа нөхцөлд - гадаад ААН ийн СТ хөрвүүлэх . нь хялбар байдаг Гадаад валютыг хөрвүүлэхэд дараах үндсэн 4 аргыг .ашиглана

1. /Эргэлтийн ба эргэлтийн бус арга хөр, ЭҮ- ийн балансыг хамааруулан хөрвүүлэх /а2. Мөнгөн ба мөнгөн / бус арга хөр- ийн шинж байдлаас хамааруулан хөрвүүлэх /арга3. Тухайн үеийн / /ханшны арга одоогийн ханш4. Цаг үеийн .арга

1. /Эргэлтийн ба эргэлтийн бус арга хөр, ЭҮ- ийн балансыг хамааруулан хөрвүүлэх Энэ аргааар хөрвүүлэхдээ эргэлтийн хөр болон БХӨТ- - г гадаад ААН ийн баланс гаргасан өдрөөрх буюу тухайн ү еийн ханшаар бусад бүх хөр, ӨТ, ЭӨ-ийн

элментүүдийг - анх уг гадаад ААН д хөр, ӨТ, ЭӨ хүлээн зөвшөөрөгдсөн тэх өдрөөрх буюу анхнханшаар тус тус хөрвүүлнэ. Харин орлогын тайланд элэгдлийн болон биет бус хөрөнгийн хасагдуулгын зардлыг хөрвүүлж харуулахдаа холбогдох хөрөнгүүдийн анхны ханшаар , бусад орлого зардлуудыг

бүртгэлий хугацааны дундаж ханшаар хөрвүүлнэ.2.Мөнгөн ба мөнгөн / бус арга хөр- ийн шинж байдлаас хамааруулан хөрвүүлэх /арга

Энэ аргын мөн - чанар нь гадаад ААН ийн хөр, ӨТ- ийн балансдах ангиллаас илүүгэээр хөр, ӨТ- / - ийн ш ч аас хамааруулж хөрвүүлэх явдал .юм Хөрвүүлэхдээ /м хөр ба ӨТ- г солилцооны ханшаар , бусад бүх хөр, ЭӨ- ийг анхны ханшаар хөрвүүлдэг. , , -Элэгдлийн С хасагдуулгын С бор ын

өртгөөс бусад R, - С ын дундаж ханшаар хөрвүүлнэ.1. Тухайн үеийн / /ханшны арга одоогийн ханш

Энэ аргаар хөрвүүлэхдээ балансын ЭӨ- ийн хэсгээс бусад бүх дүнг тухайн үеийн солилцооны ханшаар, зөвхөн ЭӨ л анхны ханшаар -тус гадаад ААН ийн ү/ аны албан ёсны валютынх нь талыг онцлон авч үзэх тохиолдолд R, - С ыг тухайн ү еийн ханшаар , эерэг тохиолдолд дундаж ханшаар хөрвүүлнэ.4. Цаг үеийн .арга

Энэ аргын мөнүеийн ханшаар илэрхийлэгдсэн дансдын үлдэгдлийг анхны ханшаар, тухайн үеийн ханшаар хөрвүүлэхэд . /оршдог М хөр, ,ав өглөгийг тухайн ү еийн ханшаар бусад хөр болон ЭӨ- ийг анхны ө ртг өө р илэрхийлэгдсэн тохиолдолд энэ аргын үр нөлөө хөр. ЭҮ- ийн шинж

байдлаас хамааруулан хөрвүүлдэг мөнгөн бус аргатай ижил байна

Áèëåò 17 1 Асуулт 49. Эздийн өмчийн өөрчлөлтын , тайлан нэгж хувьцаанд ногдох ашигий , г тооцох нь хувьцааны жижигрүүлэлт

Өмчийнөөрчлөлтийн , тайланд тухайн аж ахуйн нэгж байгууллагын өмч, дахин үнэлгээ, валютын хөрвүүлэлт болон хуримтлагдсан ашиг зэрэг эздийн өмчийн аливаа өөрчлөлтийн хэмжээг сүүлийн 2 жилээр зэрэгцүүлэн . харуулна Ө мчийн өөрчлөлтын тайлан гийн бүтэц:

1. – НББ ийн бодлогын өөрчлөлтийн нөлөө, үндсэн алдааны залруулгыг хуримтлагдсан ашгийн эхний үлдэгдлийг .залруулах замаар тусган харуулна2. Үндсэн хөрөнгийн болон хөрөнгө орууллатын дахин үнэлгээнийөсөлт/ бууралт болон гадаад дахь байгууллагын санхүүгийн тайланг хөрвүүлэхэд

гарсан валютын ханшийн өөрчлөлтийгөмчийнөөрчлөлт гэж үзэж .тайланд тусгана3. , , Хувьцаат капитал НТК Хур ашиг бусад нөөцөд гарсан өөрчлөлтийг .тухайн тайлант хугацааны эхэнд болон эцэст гэсэн байдлаар тусган харуулна4. , - Хур ашиг алд ыг өнгөрсөн оны үлдэгдэл дээр тайлангийн үеийн , - цэвэр ашгийг нэмж алд ын шинжтэй тохируулах бичилт болон ногдол ашгийг

, хасах байдлаар тооцож тайлангийнүеийн , - хур ашиг алд ын эцсийн үлдэгдлийг .тодорхойлно5. Орлогын тйаланд хүлээн зөвшөөрөөгүй , олз гарзын дүнгээр , .хуримтлагдсан ашиг алд тохируулна6. Дахин үнэлгээний нөөцийн нэмэгдсэн ба хорогдсон өөрчллөтийг нийт дүнгээр .харуулна7. Нийт өмчийн эхний үлдэгдэл дээр нийт нэмэгдсэн өөрчлөлтийн дүнг , нэмж нийтхасагдсан өөрчлөлтийн дүнг , хасч өмчийн эцсийн үлдэглийг

.тодорхойлно Ногдол ашгийг дараах эх үүсвэрээс олгоно

1. Тухайн жилийн цэвэр ашиг2. Өмнөх онуудын хуримтлагдсан ашиг3. НТК

Тухайн жилийн цэвэр ашиг ногдол ашиг төлөхөд хүрэлцэхгүй бол өмнөх онуудаас хуримтлагдаж үлдсэн . ашигийг ногдол ашигт тарааж болно Компани тухайн жилийн цэвэр ашиг болон өмнөх онуудаас хуримтлагдаж үлдсэн ашиг нь ногдол ашигийг төлөхөд хүрэлцэхгүй байгаа үед ногдол ашиг тараах

шаардлагатай гэж үзвэл нэмж төлөгдсөн .капиталыг ногдол ашигт тарааж болно

Хувьцаа жижигрүүлэлт: компани хувьцааныхаа ЗЗҮ ийг дундаж түвшинд . байлгах сонирхолтой байдаг Учир нь хувьцааны ЗЗҮөсөх тусам хувьцааг хүссэн хүн . болгон худалдаж авах боломж багасана Хувьцааны ЗЗҮ хэтэрхий өсөхүед компани хуучин нэг ширхэг хувьцаагаа шинэ хоёр буюу түүнээс дээш тооны

. хувьцаагаар сольдог Үүнийг хувьцааны жижигрүүлэлт .гэнэ

Áèëåò 17 2 Асуулт 50. ҮНЗ- ийн урьдчилан тооцсон түвшин, түүний бүртгэл

ҮНЗ- ийг бүтээгдэхүнийнөртөгт урьдчилан тооцоолсон хэмжээгээр шингээх үед эхлээд ҮНЗ- .ийн нормыг тодорхойлох шаардлагатай болноҮНЗ- = ийн норм Т ө лв ө лс ө н Ү НЗ Төсвөлсөн суурь үзүүлэлтТөсвөлсөн суурь үзүүлэлт :гэдэгт

• Машин цаг• Шууд хөдөлмөр цаг• Шууд хөдөлмөрийн зардал• Шууд материалын зардал• Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ

Эдгээр үзүүлэлтүүдээсҮНЗ .тай хамгийн их хамааралтайг нь сонгон ашиглана Тооцоолсон ҮНЗ=Гүйцэтгэлийн суурь үзүүлэлт х ҮНЗ- ын норм

Тайлант хугацааны гүйцэтгэлээрхүйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг ҮНЗ- ын хяналт дансны ДТ холбогдох дансны КТ ээс хуримтлуулан бүртгэнэ Дт ҮНЗ ын хяналт ХХ КТ Холбогдох данс ХХ

Тооцоолсон ҮНЗ ын хэмжээгээр ДТ дуусаагүйүйлдвэрлэл ХХ КТ ҮНЗ ын хяналт ХХ

Илүү дутуу тооцоолсон ҮНЗ ын хэмжээгээр Дт ҮНЗ ын хяналт ХХ (КТ Хэлбэлзлийн данс ХХ илүү тооцоолсон ҮНЗ) ДТ Хэлбэлзлийн данс ХХ КТ ҮНЗ ( ын хяналт ХХ дутуу тооцоолсон ҮНЗ)

Áèëåò 17 32. Асуулт 51. Гадаад вальютын ханшны бүртгэл

Гадаад валью таар гарсан ажил гүйлгээ гэдэг нь гадаад вальютаар гарсан эсвэл гадаад валютаар төлбөр тооцоо хийх шаардлагатай ажил гүйлгээ бөгөөд энэ ажил гүйлгээнд гадаад валютыг худалдах болон худалдах авах ажил гүйлгээ, худалдаж авсан бараа материал боло н үндсэн хөрөнгийнүнийг гадаад

вальютаар төлөх ажил гүйлгээ, гадаад валютаар хийг дсэн борлуулалтын ажил гүйлгээ .хамаарна Тайлант хугацааны эцэст гадаад валютаар илэрхийлэгдсэн авлага өглөг мөнгөнийүлдэгдлийн тайлангийн өдрийн албан ханшаар тайлагнах

валютанд шилжүүлэн санхүүгийн .тайланд тусгана- Гүйлгээ гарсан өдөр, мөнгөөр төлбөр хийх өдөр нэг тайлант үед хамаарч байгаа үед гүйлгээ гарсан өдрийн ханш ба мөнгөөр төлбөр хийсэн

өдрийн ханшыг ашиглаж ханшын зөрүүгийн ашиг алдагдлыг тооцож бүртгэнэ.- Гүйлгээ гарсан өдөр, мөнгөөр төлбөр хийх өдөр хоёр өөр тайлант хугацаанд хамаарах бол хамгийн сүүлийн тайлангийн өдрийн ханш ба

гүйлгээ гарсан өдрийн ханшын зөрүүгээр ханшын зөрүүгийн ашиг алдагдлыг тооцож бүртгэнэ. Гадаад валютаар гарсан ажил гүйлгээнээсүүссэн ханшын зөрүүг , тайлант хугацааны орлого зардлаар хүлээн зөвшөөрч . орлогын тайланд тусгана Гадаад

валютын ханш өссөнүед , авлагатай бол ашиг өглөгтэй бол алдагдал хүлээнэ. . Компани гадаад охин эсвэл салбар компаитай байж болно Энэ тохиололд компани нэгдсэн санхүүгийн тайлан гаргахын тулд гадаад валютаар гарсан

тайланг тайлагнах валютад хөрвүүлнэ. Хөрөнгө ба өр төлбөрийг баланс гаргах өдрийн , ханшаар орлого үр дүнгийн тайлангийн үзүүлэлтийг тайлангийн үеийн дундаж ханшаар тус тус хөрвүүлэх ба тайлан хөрвүүлэлтээсүүссэн ханшын зөрүүг гадаад байгууллагад оруулсан цэвэр хөрөнгө оруулалтыг

, худалдан борлуулах гадаад үйл ажиллагааг зогсоох хүртэлөмчийнөөрчлөлтын “ тайланд гадаад валютын хөрвүүлэлтийн нөөц” . гэж ангилна Өөрөөр , хэлбэл тайлан хөрвүүлэлтээсүүссэн ханшын зөрүүг тайлант хугацааны орлого зарлдлаар хүлээн зөвшөөрөхгүй. Янз бүрийн орны валютыг форворд буюу

тогтоосон ханшаар ирэдүйд . солилцох тухай гэрээг форворд арилжааны гэрээ гэнэ Энэ гэрээ нь гадаад валютаарх ажил гүйлгээний нэг төрөл .юм Ирээдүйд 2 . валютыг солилцож арилжахаар гэрээ хийж тогтоосон ханшийг форворд ханш гэнэ Гэрээхийсэн өдрийн : ханш dm-380 : / Дт ФСАв спот

/ 380ханшаар: ДТ ФС өглөгийн хөнгөлөлт 25

: Кт ФС өглөг / 405Форворд ханшаар Гэрээний хугацаанд валютын спот ханш өөрчлөгдвөл , ашиг алдагдалыг бүртгэнэ. DM-375

: /380-375/=5 Дт ХЗ гарз ФС хөнгөлөлт=хөнгөлт/ *нийт хоног өнгөрсөн хоног: Дт хүүгийн 5/60*25=2С: КТ ФС хөнгөлөлт 2: 5Кт ФС авлага

Гэрээний хугацаа дуусгавар болох үед: - DM-3781. Авлагын ханшийн зөрүү болон хөнгөлөлтийг . : /378-375/=3тохируулна Дт ФСАв

: Дт хүүний /5-2/=3С: 3Кт ХЗО: КТ ФС хөнгөлөлт 3

2. ФС өглөг : данс хаана Дт ФСӨ 405форворд ханш: /КТ М хөр 405

3. . : /ФС авлага дансыг хаана ДТ М хөр 372: / КТ ФС ав эхний өдөр- ханш зөрүү+ сүүлийнөдөр/ 372

Áèëåò 18 1 Асуулт 52. Биет хөрөнгийн дараа үеийн зард лын бүртгэл

Биет хөрөнгийн дараа үеийн зард лын бүртгэлдүндсэн хөрөнгийг , , актлах худалдах солилцох үеийн бүртгэл, ҮХ- ийн элэгдлийн бүртгэл, ҮХ- ийг дахин үнэлэхүеийн бүртгэл зэрэг нь энэ бүртгэлд .хамаарнаҮХ- ийн дахин үнэлгээний давтамж нь тухайн ҮХ- ийн БҮЦ- ийн өөрчлөлтөөс . хамаарна БҮЦ гэдэг нь холбоогүй талуудын гүйлгээгээр зохих мэдлэгтэй

арилжаанд оролцоход бэлэн байгаа талуудын хооронд хөрөнгийг , солилцох эсвэл өр төлбөрөөр тооцож болох дүнг . хэлнэ ҮХ- ийн БҮЦ нь балансын өдөр тухай н хөрөнгийг зах зээлээс олж авч болох хамгийн үндэслэлтэйүнэ . юм Ерөнхийдөө биет хөрөнгийн БҮЦ гэдэг ҮХ- ийн мэргэжлийн үнэлээчийн зөвшөөрсөн ЗЗҮ . байдаг БҮЦ нь үл мэдэгдэм өөрчлөгддөгҮХ- 3-5 ийг жилд нэг удаа дахин үнэлнэ. ҮХ- ийг дахин үнэлэхүед тухайн ҮХ- ийн ашиглалтын

хугацааг хянан үзэж шаардлагатай бол дахин өөрчлөлт . оруулдаг Дахин үнэлэх явцад хөрөнгийнүнэ “нэмэгдвэл нэмэгдсэн хэмжээгээр хөрөнгийн дахин үнэлгээний ” нэмэгдэл дансанд бүртгэнэ. Харин буурвал тэр хэмжээгээр тайлант хугацааны зардлаар хүлээн зөвшөөрнө. Ижил ангийн дахин үнэлгээний

нэмэгдэл данс байвал тэр хэмжээгээр дахин үнэлгээний бууралтыг бүртгэж . болно Харин ижил ангийн бууралтыг зардлаар зөвшөөрсөнүед дахин үнэлгээний нэмэгдэл гарвал тайлант хугацааны орлогоор зөвшөөрнө. Дахин үнэлгээг бүртгэх 2 . арга байдаг Үүнд:1. :Хуримтлагдсан элэгдлийг дахин тооцоолох арга Энэ аргын үед дахин үнэлж буй ҮХ- \ ийн хур элэгдлийг хөрөнгийн дансны үнийнөөрчлөлтэй хувь тэнцүүлэн дахин тооцох ба ингэснээр дахин үнэлгээний дараах хөрөнгийн дансны үнэ нь дахин үнэлсэнтэй тэнцүү . болно Өөрөөр хэлбэл ҮХ- ийн АӨ-ийг

дахин үнэлнэ гэсэн үг . юм ҮХ- \ ийн хур элэгдлийг шинэ үнэнээс \ дахин тооцох ба хуучин шинэ хур элэгдлийн зөрүүгээрҮХ- ийн АӨ- . ийг тохируулна ҮХ-ийг дахин үнэлсний дараах жилүүдийн элэгдлийн зардлыг шинээр тогтоосон анхны өртгөөс .тооцно

2. :Хуримтлагдсан элэгдлийг данснаас хасах арга Энэ аргын үед ийм хуучин хөрөнгөөнөөдөр ямар үнэтэй вэ гэдгийг тогтоох ба тухайн ҮХ- ийн өмнө нь \ тооцоологдсон хур элэгдлийг бүртгэлээс . хасна Дараа нь ҮХ- ийн үлдэгдэлөртгийг дахин үнэлсэн дүн хүртэл нэмэгдүүлнэ. ҮХ- ийг дахин үнэлсний дараах

жилүүдийн элэгдлийн зардлыг шинэ тогтоосон дансны үнээс .тооцно

Áèëåò 18 2 Асуулт 53 Үйлчилгээний нэгжийн зардалыг хувиарлах шууд арга

Үйлчилгээний нэгж гэдэг нь бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэх шууд оролцохгүй боловч түүнийгүйлдвэрлэхэд зайлшгүй шаардлагатай бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлдүйлчилгээүзүүлэх шинж чанартай дотоод үйлчилгээ . эрхэлсэн салбарууд юм Ийм салбарт дотоод тээвэр засварын газар уурын

. зуух агуулах эмнэлэг цайны газар зэрэг салбарууд орно Үйлчилгээний нэгж нь тодорхой бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэдэггүй боловч бусад бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэж байгаа цех тасгийнхаа хэвийн ажиллах нөхцөлийг хангахад чиглэгдсэн ажиллагаа явуулдаг учраас тэдгээр нэгжид гарсан бүх

зардалыг үзүүлсэнүйлчилгээнийнх нь харьцаагаар хуваарилж холбогдох үйлдвэрлэлийн нэгжүүдийнүнз- . д хувиарладаг Ийнхүүүйлчилгээний нэгжийн зардалыг хувиарлахдаа шууд арга үе .шатны арга алгебрын арга ашиглана

: Шууд арга энэ аргаар үйлчилгээний нэгжийн зардалыг зөвхөнүйлдвэрлэлийн нэгжүүдэд хувиарлаж бусад үйлчилгээний нэгжүүдэд зардал хувиарлахгүй.Бүрд компани

Нийт үнз Үйлдвэрлэлийн салбар

Үйлчилгээний салбар

Талхны цех Хиаман цех ДотоодТээвэр

Засварынгазар

Зхөүнз 5008000 1700000 2000000 408000 900000

Зардлынхувиарлалт

Дотоод тээвэр 136000 272000 (408000)

Засварын газар 562500 337500 (900000)

Зардалын дүн 5008000 2398500 2609500

30\90 60\90 Дотоод тээврийн салбарын зардалын хувийг талхны цехэд хувийг хиаман цехэд 50\80 30\80 Засварын газрын зардлын хувийг талхны цехэд хувийг хиаман цехэд тус тус хувиарласан

Áèëåò 18 33. 54 Асуулт Толгой компани охин компанийг ашиг сонирхлоо нэгтгэх аргаар бүрэн болон хагас эзэмшсэн өдрийн бүртгэл

Ашиг сонирхлоо нэгтгэх арга нь тухайн компанийн хºðºí㺠ýñâýë êàïèòàëûã õóäàëäàí àâàõààñ èë¿¿ãýýð îäîîãèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí õóâèéã íýãòãýõèéí òóëä ýíãèéí õóâüöàà ãàðãàäàã àðãà þì. Äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí ¿åä àøèã ñîíèðõëîî íýãòãýõ õýëáýðèéí áèçíåñèéí íýãäýë ÿâàãäàíà. ¯¿íä:

Îõèí êîìïàíè íü áèå äààñàí àæ àõóé íýãæ áàéíà. Áèçíåñèéí íýãäëèéí ¿éë ÿâöààñ ºìíºõ õî¸ð æèëèéí õóãàöààíä ÿìàð íýãýí êîìïàíèéí õàðààíä áàéãààã¿é áàéõ

Àëü íýãýí êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷ áèø áàéõ Íýã æèëýýñ äýýø õóãàöààíä íýãäýæ áàéãàà êîìïàíèóä õàìòàð÷ àæèëëàñàí áàéõ Íýãòãýã÷ êîìïàíè íü ººðèéí ñàíàëûí ýðõòýé õóâüöààã äàðààõ çàìààð îõèí êîìïàíèéí õóüöààã õóäàëäàí àâàõ Áèçíýñèéí íýãäëèéí ¿éë ÿâöààñ ºìíºõ õî¸ð æèëèéí õóãàöààíä íýãòãýã÷ áîëîí îõèí êîìïàíèóä íü ñàíàëûí ýðõòýé õóâüöààíóóäûíõàà ýçýìøëèéí õóâüä

ººð÷ëºëò îðóóëààã¿é áàéõ. Àæ àõóéí íýãæ òóñ á¿ðèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷èä íü áèå áèåòýéãýý õàðüöóóëáàë íýãäñýí á¿òöýä íýãäñýíèé äàðàà íýãäýõýýñ ºìíº áàéñàí ñàíàëûí ýðõ,

õºðºíãèéí õóâèéã õàäãàëàãäñàí áàéâàë çîõèíî Îõèí êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõ õÿçãààðëàãäàõã¿é áàéõ. Àøèã ñîíèðõëîî íýãòãýõ õýëáýðèéí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã íýãòãýã÷ áîëîí îõèí êîìïàíèóä б¿ðýí äóóñãàõ

1-ð ¿å øàò: Íýãòãýã÷ êîìïàíè íü Îõèí êîìïàíèéí ñàíàëûí ýðõòýé õóâüöàà ñàíàëûí ýðõòýé õóâüöàà ãàðãàõ çàìààð õóäàëäàí àâíà..Îõèí êîìïàíèé ýíãèéí õóâüöààíä:

: Дт Îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëò (îõèí öýâýð õºðºíãèéí äàíñíû ¿íý): ( Кт Энгийн хувьцаа Нэгтгэгчийн гаргасан хувьцаа нэрлэсэн үнэ): Кт НТК: ( Кт Хур ашиг Нэгдэгчийн дансны үнэ)

- Нэгдэгч компаний хувьцаат капитал хххх: Хасах нэгтгэгчийн гаргасан энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнэ- ( )хххх

-НТК хххх2- р Үе : шат Хөрөнгө оруулалттай холбоотой шууд мөнгөн зардлыг бизнесийн нэгдлийн зардал дансны дт талд бүртгэнэ.

: - Дт Бизнесийн нэгдлийн зардал ххх: ------ Кт МХ ххх

.Бизнесийн нэгдлийн зардал нь тайлант хугацааны зардал болно Нэгтгэгч компани нь Охин компанийг хувьцаа гаргах замаар худалдан авах үедээ хувьцааг гаргах зөвшөөрлийгүнэт цаасны хорооноос авах болон

хувьцаатай холбоотой бусад зардлуудыг гаргах үед:: ---------ДТ НТК ххх: КТ МХөрөнгө----------ххх

3- р Үе : шат бизнесийн нэгдэл нь тодорхой хугацаанд явагдах бөгөөд нэгдэх үйл явц дуусах үед Охин компанийн хувьцааны зах зээлийн үнэөсөх, буурах явдал тохиолдох боловч үүнийг авч үзэхгүй. Охин компанийн хөрөнгө, өт дансны үнээр бүртгэх бөгөөд нэгтгэгч компани нь хөрөнгө

оруулалтын өртгөө охин компанийн тодорхойлогдох цэвэр хөрөнгийн бодит үнэ , цэнэтэй харьцуулж гүүдвилл тодорхойлох шаардлагагүй.

Áèëåò 19 1 55. Асуулт Биет бус хөрөнгө, түүний төрөл бүртгэл

Биет бус хөрөнгөнд , , , , , . патент зохиогчийн эрх барааны тэмдэг францайз ба лиценз гудвилл компьютерын программ хангамжийн зардал зэрэг орно Биет бус хөрөнгийг зөвхөн дараах тохиолдолд хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.

1. Тухайн биет бус хөрөнгөтэй холбоотой эдийн засгийн ирээдүйннүрөгөөжийг аж ахуйн нэгж хүртэх .магадлалтай2. Тухайн биет бус хөрөнгийнөртгийг .бодитойгоор хэмжих боломжтой

- ББХ ийг анх анхны өртгөөр нь үнэлж бүртгэнэ. Засгийн газрын буцалтггүй тусламжаар үнэ төлбөргүй э свэл хөнгөлөлттэйүнээр -худалдан авсан ББХ ийг анх дараах үнээрүнэлж бүртгэнэ.

1. Биет бус хөрөнгө олж авсан өдрийн бодит үнэ цэнээр2. Хэрвээ анх бодит үнэ цэнээр хүлээн зөвшөөрөөгүй бол нэрлэсэн үнэ дээр биет бус хөрөнгийг зориулалтаар нь ашиглахад бэлэн болгохтой

холбоотой бусад шууд зарлагуудыг нэмсэн дүнгээр бүртгэнэ. Компани өөрсдөө , дотооддоо бий болгосон барааны тэмдэг оюуны өмч, - хэвлэлийн эрх гэх мэт ББХ ийг бий болгоход гаргасан зардлыг байгууллагыг

бүхэлд нь хөгжүлэх зардлаас ялгаж тооцоход төвөгтэй байдаг учраас ББХ гэж хүлээн зөвшөөрч бүртгэхгүйгээр тэдгээр хөрөнгийг бий болгоход гарсан зардлыг тайлант хугацааны зардлаар хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.

- БХХ ийн өртгйиг . - , ашиглалтын хугацааны туршид хасагдуулж зардалд шингээнэ ББХ ийн хасагдуулгыг ШША үлдэгдэл , бууруулах арга жилүүдийн , нийлбэрийн арга бүтээгдэхүүний . нэгжид ногдуулах аргаар тооцож болно Биет бус хөрөнгийн 2 хасагдуулгын зардлыг аргаар бүртгэж .болно1. , Тайлант хугацааны хасагдуулгын зардлыг хуримтлагдсан хасагдуулга дансны кредит хасагдуулгын зардал дансны дебетэд бүртгэх.2. Тайлант хугацааны хасагдуулгын зардлыг тухайн биет бус хөрөнгийн , дансны кретид хасагдуулгын зардал дансны дебетэд бүртгэнэ.

Патентийн бүртгэл. Хэрэв патентыг гаднаас худалдаж авбал худалдаж авсан ү нэ дээр худалдаж авахтай холбоотой зардлуудыг нэмсэн дүнээрө .ртгийг тодорхойлно

Патентийн анхны ө ртгийг хуулийн хү чин төгөлдө р хугацаа ба уг патентаас байгууллага өгөө ж хү ртэхээр тооцоолж буй хугацааны аль бага хугацаанд . . хасагдуулга тооцно Хуучин патентыг сайжруулж шинэ патент гаргаж болно Шинэпатентыг бү 2 ртгэлд аргаар бү .ртгэж болно1. .Хуучин патентын ашиглалтын хугацааг уртасгаж болно2. Хуучин патентын хорогдуулаагүйө ртгийг шинэ патентын анхны өртө гт шилжүү лэн бү .ртгэж болно

, Шинэ патент гарах хуучин патентыг ашиглаж ү йлдвэрлэх бүтээгдэхүү ний эрэлт буурсан гэх мэт шалтгаанаар патент ү нэ цэнэгү й болвол патентыг бү , ртгэлээс хасаж алдагдал бү .ртгэнэ

Гудвиллын бүртгэл-ББХ үү дийн дотор хамгийн тодорхойгү й хөрөнгө . нь гудвилл юм Гудвилл нь ннэг компани нөгөө компаниа худалдан авах бизнесийн нэгдлийн үедүү .сдэг

Иймд гудвиллыг худалдан авсан бизнесийн нэгжээс тусад нь тодорхойлох боломжгү . й байдаг Бизнесийн нэгдлиийг бү 2 .ртгэх арга байдаг1. Худалдан авалтын арга2. Ашиг сонирхлоо нэгтэх арга

Худалдан авалтын аргын ү ед гудвилл гэсэн ойлголт гарч ирдэг бөгөө д ашиг сонирхлоо нэгтгэх аргын ү ед гудвилл тодорхойлогдоггү . й Гудвиллыг тооцох 2 .арга байдаг

1. Мастер ү нэлгэээний арга2. Илүү дэл ашгийн арга

Мастер ү . нэлгээний арга Хэрэв худалдан авч буй компанийн төлсө н мөнгө нь худалдаж буй компанийн цэвэр хөрө нгийн бодит ү нэ цэнээс их байвал уг зөрүү . г гудвилл гэж нэрлэнэ Эсрэг тохиолдолд цэвэр хөрө нгийн бодит ү нэ цэнэ нь худалдан авч буй компанийн төлсө н мөнгөнөө с их байвал уг зөрүүг сөрө .г гудвилл гэнэ

Цэвэр хөрөнгө Нийт хөрө нгийн дү - н Нийт ө р төлбө рийн дүнГудвилл Нэгдлийн ү ед гарах зардлууд буюу худалдан авсан өртө (г НГЗ)- тодорхойлох боломжтой цэвэр хөрөнгө бодит ү (нэ цэнэ ТЦХ)

Цэвэр хөрө нгийн бодит ү нэ цэнэ нь нийт хөрө нгийн бодит ү нэ цэнэ ба нийт ө р төлбө рийн бодит ү нэ цэнийн зөрүү буюу нийт хувь нийлүү лсэн хөрөнгийн бодит ү нэ цэнэтэй тэнцүү .байна Хэрэв компанийн цэвэр хөрө 100- нгийн с доош хувийг худалдаж авч байвал гудвиллийг

Гудвилл - НГЗ ТЦХ Худалдан авч буй бизнесийн цэвэр хөрө нгийн хувь хэмжээИлүү . дэл ашгийн арга Энэ арга нь бизнесийн нэгжийн тодорхойлогдох цэвэр хөрө нгийн бодит ү нэ цэнээс гадна ирээдү йн ашиг орлого олох чадварыг авч ү здэгээрээ мастер ү нэлгээний аргыг бодвол илүү . давуу талтай Илүү дэл ашгийн аргын ү ед худалдан авах гэж буй компанийн ирээдү йн дундаж ашгийг

ижил төрлийнү , йл ажиллагаа эрхэлдэг компаниудын ашигтай харьцуулан худалдан авах эсэх хэрвээ худалдан авбал ямар ү нээр худалдан авахаа . шийддэг Энэ аргын ү .ед гудвиллыг дараах байдлаар тооцно

1. Хэвийн ашигТодорхойлогдох цэвэр хөрө нгийн бодит ү нэхэвийн өгөө жийн түвшин2. (Дундаж ашиг ирээдү )йн өмнө х жилүү дийн ашгийн нийлбэр хугацаа

Ирээдү йн дундаж ашгийг өнгөрсө н жилүү дийн ашигт ү ндэслэн тооцоолох ба ирээдү йд бий болох нөхцө .л байдалтай уялдуулан тохируулж болно3. Илүү - дэл ашигДундаж ашиг Хэвийн ашиг

4. ГудвиллИлүү дэл ашигКапиталжуулах түвшинИлүү дэл ашгийг хязгаарлагдмал хугацаанд олно гэж ү зэж байгаа болГудвиллИлүү дэл ашиголон удаагийн хүү .гийн х зүйлийнөнөөгийнү нэ цэнэ

5. Худалдан авах ү нэТодорхойлогдох цэвэр хөрө нгийн бодит ү +нэ цэнэ ГудвиллÁèëåò 19 2

56 Асуулт Үйлчилгээний нэгжийн зардалыг хувиарлах үе шатны аргаҮйлчилгээний нэгжүүд нь бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхэд шууд оролцохгүй, дотоод үйлчилгээ эрхэлсэн нэгжүүүд . юм Үйлчилгээний нэгжид дотоод

, , , , , тээвэр засварын газар уурын зуух агуулах эмнэлэг цайны газар зэрэг нэгжүүд . ордог Үйлчилгээний нэгж нь тодорхой бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэдэггүй боловч бусад бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэж байгаа цех тасгийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулах нөхцлийг хангаж байдаг учраас үйлчилгээний нэгжид гарсан

бүх зардлыг үзүүлсэнүйлчилгээнийх нь харьцаагаар нь холбогдох үйлдвэрлэлийн нэгжүүдийнүйлдвэрлэлийн .нэмэгдэл зардалд хуваарилдагҮйлчилгээний 3 .нэгжийн зардлыг хуваарилах арга байдаг

1. Шууд арга2. Үе шатны арга3. Алгебрын арга

Үйлчилгээний салбаруудын зардалыг зөвхөнүйлдвэрлэлийн салбар төдийгүйүйлчилгээний салбаруудад тодорхой дэс дарааллын дагуу хувиарлах арга . . юм Энэ аргыг ашиглахдаа эхлээд зардалыг хувиарлах дэс дарааллыг тогтооно Тогтоосон дарааллын дагуу үйлчилгээний зардалыг хувиарлаж дууссан

үйлчилгээний нэгжид дараагийн цехийн хувиарлалтаас үйлчилгээүзүүлсэн байсан ч зардалд хувиарлахгүй. Учир нь түрүүчийн зардал нь хувиарлагдсан үйлчилгээний нэгжид дараагийн нэгжээс зардал хувиарлавал хувиарлагдаагүй зардалын үлдэгдэл тухайн нэгжид үлдэх .болноЦехүүд Үйлд Үйлч Дүн

1А 2А 1Б 2БЗХӨҮНЗ 22800 10600 24000 33000 80400 З х

1- 2с Б 9900 14850 8250 (33000) 02- 1с Б 13821 18429 (32250)

ЗХД ҮНЗ 36521 43879 0 80400

Áèëåò 19 3 57Асуулт . - Толгой компаны охин компанийн ХА ын аргаар

бүрэн болон хагас эзэмшсэн өдрийн бүртгэл Бизнесийн нэгдлийн өдрийн - дараа толгой ком нь охин ком ны үа- ны үр дүн болох цэвэр ашиг алдагдал зарласан болон ноогдол ашиг бүртгэх .ёстой

- Охин ком ны үа- ны үр дүнг толгой ком бүртгэх 2 . дараах арга байдаг Үүнд :1. :Капиталын арга2. Өртгийн арга

:Капиталын арга нь - охин ком ны үа- ааг бүртгэх энэ аргын үед - толгой ком нь охин ком ны цэвэр хөрөнгийн бүхөөрчлөлтүүдийг - охин ком д оруулсан ХО . дансанд зохицуулна Энэ аргын үед - охин ком ны цэвэр хөрөнгө дэхь өөрчлөлтийг дараах байдлаар бүртгэнэ.1. - Охин ком ны зарласан болон төлсөн ногдол ашигийг бүртгэх:

: Дт ком хоорондын ногдол ашигийн авлага: Кт охин ком ЭХОХО. Дт Мөнгө: Кт ком хоорондын ноа авлага2. - - БН н дараах охин ком ны цэвэр ашигийг бүртгэх:

: - Дт охин ком ны ЭХОХО: - КТ ком хоорондын хо ын ашиг3. - Охин ком ны цэвэр хөрөнгийн ЗЗҮ ба ДҮ- ийн зөрүүг - охин ком ны тайлагнасан цэвэр ашигруу зохицуулан бүртгэх:

: - Дт ком хоорондын хо ын ашиг: - Кт охин ком ны ЭХОХО

Өртгийн :арга нь - Охин ком ны үа- г бүртгэхөртгийн аргын үед толгой ком нь зөвхөн - охин ком ны зарласан ноа бүртгэнэ.1. - Охин ком ны зарласан болон төлсөн ноа бүртгэх:

: Дт ком хоорондын ноа авлага: Кт ком хоорондын ноа орлого: Дт мөнгө Кт ком хоорондын ноа авлага

- Охин ком ны үа- ны үр дүнг бүртгэх - кап ын болон өртгийн . 2 - аргын ашиг нь хэрэглэсэн нэгтгэсэн ст ижил байна Харин энэ аргын нэгтгэсэн ст ын ажлын хүснэгтийн .устгах бичилт ялгаатай байна

Áèëåò 20 1

58. Асуулт УХХО төрөл, өмчийнүнэт - цаасаарх ХО н бүртгэл- . 1 ХО ыг урт болон богино хугацаатай гэж ангилдаг БХХО нь жилд эсвэл үйл ажиллагааны нэг циклд хамаарагдан түргэн борлогдох шинжтэй байдаг бол

1 УХХО нь жилээс дээш хугацаанд ашиг өгөөжөөөгөх , . зориулалттай бонд энгийн болон давуу эрхтэй хувьцааг худалдан авч ХО хийж болно Хувьцаа худалдан авбал компаний хувьцаа эзэмшигч болж өмчийнүнэт цаасаарх хөрөнгө .оруулалт болно

Өмчийнүнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалтын бүртгэл: , - - Бусад компаний гаргасан ЭХ ДЭх г худалдан авах замаар оруулсан ХО г өмчийнүнэт . цаасаарх ХО гэнэ Энэ тохиолдолд хувьцааг худалдан авч байгаа нь

санхүүжүүлэгч , буюу ХОруулагч хувьцаа гаргагч нь санхүүжигч . компани болно Хувьцааг ихэвчлэн үнэт , цаасны бирж брокерын пүүс, компани эсвэл . - хувьцаа эзэмшигчдээс худалдан авдаг Хувьцаагаарх ХО ыг авсан өдөрөртгөөр нь бүртгэнэ. Өртөгт нь худалдан авсан үнэ болон түүнийг олж бэлтгэхтэй

холбогдсон зардал ( , , брокерын шимтгэл бусад хураамж татвар гэх мэт) .орноМөнгөн бус зүйлсийн солилцоогоор авсан хувьцааг өгсөн хөрөнгийн - ЗЗ ийн үнэ болон хүлээн авсан хувьцааны ЗЗҮ- ийн аль илүү тодорхой дүнгээр бүртгэнэ.Бөөн дүнгээр 2 буюу хэд хэдэн ангиллын үнэт цаасуудыг багцаар нь худалдан авсан тохиолдолд үнэт цаасуудыг ЗЗҮ- нд үндэслэн худалдан авсан үнийн дүнг .хуваарилнаСанхүүжигчийн - гаргасан саналын эрхтэй хувьцааны хэдэн хувийг худалдан авснаас ХО ыг бүртгэх .арга тодорхойлогдоно

Эзэмшилийн хувь ртгэх арга1-20% ба ЗЗҮ-ийн аль багаар

20-50% мчийн буюу капиталын цэвэр өртгийн арга50-с дээш Нэгтгэх арга

Өртгийн :арга санхүүжигчийн 20 гаргасан саналын эрхтэй хувьцааны хүртэлх хувийг худалдан авсан бол уг ХО нь түргэн борлогдох шинжийг агуулаагүй - тохиолдолд ХО ыг өртгийн аргаар бүртгэх бөгөөд энэ үед ХОруулагч санхүүжигч компаний үйл ажиллагаа болон санхүүгийн бодлого шийдвэр гаргалтанд

хяналтын болон мэдэгдэхүйц нөлөөлөл байхгүй гэж үздэг. Энэ аргын үед - ХО ын анхны өртөг - - нь нэмж ХО т хийх эсвэл уг ХО аас борлуулах хүртэлөөрчлөгдөхгүй.Өмчийн буюу капиталын цэвэр өртгийн : арга 20-50%- - ийг эзэмших тохиолдолд ХО ийг санхүүжигч компаний үйл ажиллагаа болон санхүүгийн бодлого

шийдвэр гаргалтанд хуувь ёсны хяналтын оролцоогүй боловч мэдэгдэхүйц нөлөөлтэй байна гэж үздэг. :Нэгтгэх арга нэг компани нөгөө 50- компаний саналын эрхтэй хувьцааны с илүү хувийг худалдан авсан тохиолдолд ХОруулагч санхүүжигчийнүйл

ажиллагаа болон санхүүгийн бодлого шийдвэр гаргалтанд хяналтын хувь оролцоотой болох бөгөөд энэ үед санхүүжүүлэгч , нь толгой компани санхүүжигч .нь охин компани болно

Áèëåò 20 2 58 Асуулт Технологийн үе шатны аргын ерөнхий зарчим

Технологийн үе шатны аргын өртгийн 1 1 объёктоос эсвэл төрлийн бүтээгдэхүүнийг бөөнөөр нь хэд хэдэн шат дамжлагаар дамжуулан үйлдвэрлэж байгаа нөхцөлд ихэнх үйлдвэрлэлийн , .процест эхний дамжлагат ШМ зардал ШХ зардал ҮНЗ . - ,гарна Харин дараагийн дамжлагуудад ШХ н зардал ҮНЗ

- нэмэгдэн гардаг ба ШМ н зардал бараг гардаггүй. Түүний оронд өртгийн тайланд өмнөх цехээс шилжиж ирсэн бүтээгдэхүүнийөртө .г нэмэгддэг Үйлдвэрлэлийнөртгийн тайлан бэлтгэхийн тулд бүтээгдэхүүнөртөг . нэмэгддэг Шилжин үйлдвэрлэгдэх бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн хөдөлгөөнийг

.тодорхойлох шаардлагатай Бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн хөдөлгөөн :ба зардал урсгалБүтээгдэхүүнийг олон шат дамжлагаар дамжуулан үйлдвэрлэж байгаа үед бүтээгдэхүүн 1 дамжлагаас нөгөө дамжлагад шилжин үйлдвэрлэгдэх 3-н

төрлийн хөдөлгөөн .байдаг1. Дэс дараалсан хөдөлгөөн2. Зэрэгцээ хөдөлгөөн3. Сонгомол хөдөлгөөн

Дэс дараалсан хөдөлгөөн : бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн дэс дараалсан хөдөлгөөнийүедүйлдвэрлэж байгаа бүх бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн бүх шат дамжлагыг дэс дарааллан дамжиж бэлэн бүтээгдэхүүн .болдог

Зэрэгцээ хөдөлгөөн: энэ хөдөлгөөн 2 нь хэлбэртэй

1. Бүтээгдэхүүний тодорхой хэсэг эд ангид бие даасан цех тасгуудад үйлдвэрлэж тодорхой шат дамжлага нийлж угсрагдсан эцсийн . дамжлагад шилжинэ Эцсийн дамжлагад үйлвэрлэн дуусгаж бэлэн бүтээгдэхүүн шилжүүлдэг.

2. Эхэлж өртгийн 1 объетод хэд хэдэн цаас боловсруулсан бүтээгдэхүүнүйлдвэрлээд дараа нь тус бүрд нь бие даасан цехүүдээр дамжуулан .дахин боловсруулдаг

Сонгомол хөдөлгөөн: энэ үед эцсийн бүтээгдэхүүнл тавигдах шаардлагаас хамаараад бүтээгдэхүүн бүрүйлдвэрлэлийнөөрөөр дамжлагаар дамжин үйлдвэрлэгддэг.

Ү йлдвэрлэлийн өртгийн тайланТҮША- аар өртөг тооцход цех дамжлагад гарсан бүх зардлыг тухайн цех дамжлагын үйлдвэрлэлийнөртгийн . тайланд нэгтгэнэ Энэ тайланд сарын туршид

, хуримтлагдсан зардал түүний хувиарлалт бүтцийг . харуулна ҮӨТ нь дараах хэсгээс бүрдэнэ.

1. Толгой хэсэг2. Тоо хэмжээний үзүүлэлт3. Үйлдвэрлэлийнөртгийн хэсэг4. Нэмэлт тооцоол , Толгой хэсэгт нь Компанийн нэр тайлан гаргаж байгаа цехийн нэр өртгийн , тайлан гаргаж байгаа хугацаа өртгийн тайлан бэлтгэж

“байгаа арга ДӨА, ЭҮОЭҮД ” .арга талаарх мэдээллийг тусгана Тоо хэмжээний үзүүлэлт: Тоо хэмжээний үзүүлэлтийг ашиглан эквивалент бүтээгдэхүүний тооцоо цехд нэмэгдсэн нэгжийн өртөг ДҮс2 өртөг

болон тухайн цехээс дараагийн цехд шилжүүлсэн эсвэл үйлдвэрлэж дууссан бүтээгдэхүүнийөртгийг .тодорхойлно Үйлдвэрлэлийнөртгийн . хэсэг Энэ хэсэг нь тухайн цехд тусгагдах зардал тухайн цехийн хувиарлалт гэсэн үндсэн 2 хэсгээс бүрдэнэ.1) : Тухайн цехэд тусгагдах зардал энэ нь нийт болон нэгжийн өртгөөр нь тодорхойлон харуулах бөгөөд уг өртгүүд нь ДҮс1 өртөг тайлант

хугацаанд ӨЦШИӨ, тайлант хугацаанд тухайн цехэд нэмж гарсан зардал гэсэн хэсгээс бүрдэнэ. ДҮс1 өртөг нь өмнөх цехийн өртөг болон тухайн цехд нэмсан зардлаас бүрдэнэ2) : Цехийн зардлын хувиарлалт хэсэг энэ нь эквивалент бүтээгдэхүүнээр тооцсон нэгжийн өртгийг ашиглан дараагийн цех ба бэлэн

бүтээгдэхүүнийг шилжүүлсэн бүтээгдэхүүнөртөг хэвийн бус хорогдол болон ДҮс2 ноогдох өртгийг . тооцож харуулна ДҮс2 өртөг нь ӨЦШИӨ, энэ цехд нэм - - ж гарсан ШМ н зардал ШХ н зардал ҮНЗ- .р тодорхойлж гарна

: 2 Нэмэлт тооцоололд энэ хэсэгт төрлийн .нэмэлт тооцоолол хийнэ1) Эквивалент бүтээгдэхүүн тооцоо2) Нэгжийн өртгийн тооцоо Эквивалент бүтээгдэхүүн : тооцоо гэдэг нь тухайн цех буюу өртгийн объетоос үйлдвэрлсэн бүтээгдэхүүнийг зардлын төсөв нормативаар нь

дамжуулан үйлдвэрлэж дууссан бүтээгдэхүүний тоо хэмжээнд шилжүүлжэн .тооцох арга юм Эквивалент бүтээгдэхүүний , , хэмжээнд ШМ ШХ ҮНЗ 3 .гэсэн элементээр тодорхойлно Эквивалент бүт= дуусгавар болсон нэгж+ДҮс2 * иж бүрдлийн хувь

Иж бүрдлийн хувь гэдэг нь зардлын царцуулагдсан хувь хэмжээ Нэгжийн өртгийн тооцоо гэдэг нь нэгжийн өртгийн уг бүтээгдэхүүнийгүйлвэрлэхэд гарсан зардлын элемент тус бүрээр .тооцно

Áèëåò 20 3 60. , , Асуулт Бизнесийн нэгдлийн тухай хууль ёсны нэгдэлд нийлэлтийн бүртгэл

Нэг ба хэд хэдэн компани цэвэр хөрөнгө болон үа- - гаа нэгтгэн хянаж харилцан ашигтайгаар нэг эз н нэгж болох үа- .г бизнес нэгдэл гэнэ : Бизнесийн нэгдлийн зорилго нь ашиг орлогоо нэмэгдүүлэн бизнесийн нэгдэлийг стратеги ба санхүүгийн 2 .зорилготой гэж ангилна

: Стратеги зорилго компани бизнесийн цар хүрээгээөргөтгөх - БМ н нөхцөл нэмэх бүтээгдэхүүн болон орлого хувиарлалтыг боловсронгуй болгох ижил төрлийн зардлыг багасгах зэргээр үйл ажиллагаагаа уялдуулан эдийн засгийн хүчин чадлаа нэмэгдүүлнэ.

Санхүүгийн : зорилго компани илүүдэл хөрөнгөө зарж борлуулах өр төлбөрөө төлөх - зэргээр БМ н урсгалын түвшин болон чадвар өсөх санхүүгийн чадлаа нэмэгдүүлнэ.

Бизнес нэгдлийн ач холбогдол нь- одоо байгаа ЗЗ дээрээ илүү их орон зайг эзлэх шинэ ЗЗ дээрээ түлхүү гарч ирэх боломж бүрдүүлэх- нэр хүндээөсгөх \- техникийн дэвшил чадварлаг менежментийг хослуулах боломж бүрдүүлэх- 1 хангалттай ЗЗ дээр төрлийнүа- - аа явуулдаг ком иуд нэгдэж үр ашигаа дээшлүүлэх боломжтой болнов - 3 .БН н дараах хэлбэр байдаг

1) : Хэвтээ нэгдэл Ижил төстэйүйл - ажиллагаа эрхлэх ком иуд хоорондоо нэгтгэх үйл .явц юм2) : - Босоо нэгдэл ХА гч бэлтгэн нийлүүлэлтийг - ком иуд хоорондоо нэгтгэх үйл .явц юм3) Бөөн : нэгдэл Хоорондоо уялдаа холбоогүй - ком иуд нэгдэх үйл .явц юм

- Хууль ёсны нэгдэлт гэдэг нь нэгдэгч ком ны үа- г зогсоож түүний хөр болон ӨТ эрх үүрэг - хариуцлагыг нэгтгэч ком нд шилжүүлэхүйл .явцыг хэлнэ 2 Хууль ёсны нийлэлт гэдэг нь болон хэд хэдэн ком үа- г зогсоож тэдгээрийн хөрөнгөӨТ эрх үүрэг -хариуцлагыг шинээр бий болгон Ком нд

шилжүүлэхийг .хэлнэ- БН н б ү ртгэх :арга - - БН н харилцаанд орж байгаа альваа ком иудын нэгдэх үйл явцыг зайлашгүйүнэлж бүртгэх - - шаардлагатай БН д Ком иуд ямар аргаар нэгдэж байгаагаас

хамаарч балансын үнэлгээөөрөөр . - 2 байна БН г аргаар бүртгэдэг.1. - ХА н арга2. Ашиг сонирхолоо нэгтгэх арга

- - ХА н арга нь НББ н дагуу хөр- - - н ХА х хувьцаа гаргалт ХА н дараа хөрӨТ-өө бүртгэхдээ - ХА н өртөг .дээр суурилна Зөвхөн толгой ком цэвэр хөр ба үа - хяналт тавих эрхтэйгээр ЗБлагдс ан БН д бүртгэлд - .хХА н аргыг ашигладаг1. - Толгой ком ны төлсөн төлбөр2. - “ ”Толгой ком ны халаасны зардал шууд3. - БН н өдрөөр тодорхойлогдсон болзошгүйӨТ

Шууд мөнгөн зардалыг дараах байдлаар бүртгэх бөгөөд - ТХ ны зардлаар хүээн зөвшөөрнө.: - Дт БН н зардал: Кт мөнгөн хөр

- Нэгтгэгч ком нь охин ком г хувьцаа гаргах замаар ХАвах үедээ хувьцааг гаргах зөвшөөрлийгҮЦ- ны хорооноос авах болон хувьцаатай болон бусад зардлуудыг гаргах үед :

: Дт НТК: Кт Мөн .хөр

- Толгой ком ны төлсөн төлбөрийг бүртгэх:: - Дт ЭХ нд оруулсан ХО: Кт ЭХ: Кт НТК

- “ ”-Толгой ком ны халаасны зардал шууд бүртгэх:: - Дт БН н зардал: Дт НТК: Кт Мөн хөр- БН н өдрөөр хөрөнгө болзошгүйӨТ- г бүртгэх:: Дт Мөн хөр: Дт ҮХөр: Дт патент: Дт гудвилл: Кт өглөг Кт өрийн бичиг - Кт ЭХ нд оруулсан ХО : - Ашиг сонирхолоо нэгтгэх арга энэ арга нь ком н хөр - ба капиталыг ХА хаас илүүгээр одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн хувыг нэгтгэхийн тулд ЭХ

.гаргадаг арга юм- ХО тай холбоотой шууд мөнгөн - зардлыг БН н зардал Дансны дт талд бүртгэнэ. - - .БН н зардал нь ТХ ны зардал болно

- Нэгтгэгч ком нь охин ком г хувьцаа гаргах замаар ХАвах үедээ хувьцааг гаргах зөвшөөрлийгҮЦ- ны хорооноос авах болон хувьцаатай холбоотой бусад зардалуудыг гаргах үед :

: Дт НТК: Кт Мөн хөр

-. Толгой ком ны төлсөн төлбөрийг бүртгэх : : - Дт ЭХ нд оруулсан ХО: Дт НТК :Кт ЭХ: Кт хур ашиг

- “ ” Толгой ком ны халаасны зардал шууд бүртгэх: - Дт БН н зардал: Дт НТК

: Кт Мөн хөр

- БН н өдрөөр хөрӨТ- г бүртгэх :: Дт Мөн хөр: Дт Үхөр: Дт патент: - Кт ЭХ нд оруулсан ХО: Кт Өглөг: Кт Өрийн бичиг

Áèëåò 21 1Асуул 61т . - УХХО ын төрөл, өрийнүнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалтын бүртгэлӨрийнүнэт . цаас нь дараах шинжийг агуулсан байдаг Үүнд:

• Дуусгавар болох хугацаатай• Дуусгавар үнэ цэнэ нь тодорхой• Дуусгавар болох хүртэл тодорхой хэмжээний хүүний .орлого авчирдаг

Өрийнүнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалтыг ерөнхийд 3 .нь ангилна1. Дуусгавар хугацаа хүртэл эзэмших үнэт цаас2. Худалдах зорилгоор эзэмшиж буй үнэт цаас3. Худалдах боломжтой үнэт цаас

Дуусгавар хугацаа хүртэл эзэмших үнэт цаас Ийм үнэт . цаасыг хугацаа нь дуустал эзэмшиж орлого олох зорилготой Өөрөөр хэлбэл хугацаа нь дуусахаас өмнө худалдан борлуулахгүй.

Худалдах зорилгоор эзэмшиж буй үнэт цаас Богино хугацаанд үнийнөсөлтөөс орлого олох зорилгоор худалдан авсанүнэт . цаас юм Худалдан авсан үнэт цаасны зах зээлийн үнэ нь үнэт цаасны зах зээл дээр өссөнүед эргүүлэн зарж үнийн зөрүүнээс ашиг олох

.зорилготой Худалдах боломжтой үнэт цаас

Дуусгавар хугацаа хүртэлх эзэмших эсвэл худалдаж болох үнэт . цаас юм Өөрөөр 2 хэлбэл дээрх ангилалд хамаарахгүйүнэт .цааснууд юм Бондоорх хөрөнгө оруулалт нь өрийнүнэт цаасаарх хөрөнгө .оруулалтад хамаарна Дуусгавар хугацаа хүртэл эзэших бондоорх хөрөнгө оруулалт

Бондын бодит үнэ цэнэ нь дийлэнх тохиолдолд зах зээлийн үнэтэйгээ тэнцүү . байдаг Бондын зах зээлийн үнэ нь бондын өнөөгийнүнэ цэнэтэй тэнцүү . байна Бондын өнөөгийнүнэ цэнэ нь бондын дуусгавар болох үнэ ( нэрлэсэн үнэ)- ийн өнөөгийнүнэ цэнэ дээр хүүний төлбөрүүдийнөнөөгийнүнэ цэнийг

нэмсэнтэй тэнцүү .байна Бондын хүү Бондын зах зээлийн үнэ Бондын ЗЗҮ ба НҮ- ийн зөрүү

=ЗЗХ НХ ЗЗҮ=НҮ ->ЗЗХ НХ ЗЗҮ<НҮ Хөнгөлөлт<ЗЗХ НХ ЗЗҮ>НҮ Урамшуулал

Бондоорх хөрөнгө оруулалтын хөнгөлөлт, , урамшууллыг хорогдуулах ШША Үр ашигт хүүгийн 2 .гэсэн арга байдаг Худалдах боломжтой бондоорх хөрөнгө оруулалт Худалдах боломжтой үнэт цаасаар хийсэн хөрөнгө оруулалтыг анх бүртгэлд бодит үнэт цаасаар бүртгэнэ. Худалдах боломжтой үнэт цаасны бодит үнэ

цэнийг дуусгавар хугацаа хүртэл эзэмших үнэт цаасны бодит үнэ . цэнийн адил тодорхойлно Худалдах зорилгоор эзэмшиж буй үнэт цаасны бодит үнэ цэнийн өөрчлөлтөөсүүссэн хэрэгжээгүй , олз гарзыг орлогын тайланд тайлагнадаг бол харин худалдах боломжтой үнэт цаасны хувьд хэрэгжээгүй , олз гарз

дансанд бүртгэх ба хэрэгжтэл эзний өмчийн бүрэлдэхүүн . болгон тайлагнана Өөрөөр хэлбэл тайлант хугацааны цэвэр ашгийн тооцоонд оруулахгүй. Хэрэгжсэн үед эзний өмчийн данснаас орлогын данс руу шилжүүлэн

Áèëåò 21 2 Хэвийн хорогдолтой үедөртгийн тайлан бэлтгэхБүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн , , , явцад асгарах уурших хаягдах гэмтэх гэх мэт янз бүрийн . шалтгаанаар элдэв хорогдлууд гардаг Эдгээр хорогдлыг

.хэвийн ба хэвийн бус гэж ангилнаҮйлдвэрлэлийн явцад зайлшгүй гарах хорогдлын нормативт хэмжээг хэвийн гэх бөгөөд ихэвчлэн бүтээгдэхүүний гарцын үзүүлэлтээр . тооцдог Хэвийн

:хорогдлыг1. Үйлдвэрлэлийн явцад илэрсэн2. Үйлдвэрлэлийн төгсгөлд .илэрсэн гэж ангилна

Дуусаагүйүйлдвэрлэлийн эцсийн үлдэгдлийн иж бүрдлийн хувиас хэвийн хорогдлын иж бүрдлийн ( ) хувь шалгалт хийсэн хувь бага байвал хэвийн хорогдлыг үйлдвэрлэлийн явцад илэрсэн гэж үзэх бөгөөд энэ үед эквивалент бүтээгдэхүүний тооцоололд хэвийн хорогдлыг оруулахгүй. Ингэснээр

түүнийөртөг нь үйлдвэрлэлд байгаа бүх бүтээгдэхүүнд . шингэнэ Өөрөөр хэлбэл дуусаагүйүйлдвэрлэлд байгаа зүйлс нь шалгалтанд хамрагдсан учраас хэвийн хорогдлын өртгийг . шингээх болно Хэрвээ эхний цехээс бусад цех тасаг бол өмнөх цехийн өртөгт .залруулга хийнэ Хэвийн хорогдол нь үйлдвэрлэлийн эцэст илрүүлсэн, үйлдвэлэлийн явцад илрүүлсэн 2 .гэж янзаар илэрдэг

Үйлдвэрлэлийн эцэст илрүүлсэн .тохиолдолд эквивалентад орноҮйлдвэрлэлийн явцад илрүүлсэн 1- болон р цехэд гарсан бол эквивалент тооцохгүй бөгөөдүйлдвэлэлийн . 1- нэгжээс хасаж тооцно ээс бусад цехэд гарвал өртгийн .залруулга хийнэӨртгийн =залруулга өмнөх цехээс шилжиж ирсэн өртөг/өмнөх - цехээс шилжиж ирсэн нэгж хэвийн хорогдол

.Экв бүт= +дуусгавар болсон нэгж ДҮС2* иж бүрдлийн + * хувь хэвийн хорогдол иж бүрдлийн хувь Нэгжийн өртөг= , тайлант хугацаанд гарсан мате хөд, ҮНЗ/ .Экв бүт , мате хөд, ҮНЗ

Áèëåò 21 3 Асуулт 63. Төв ба салбар компаний бараа материалын бүртгэл

Салбарын хэвийн үйл ажиллагаа болон бараа материалын тараан байршуулах зохистой хэмжээг хангах үүндээс төв компани нь салбар луугаа бараа . материалыг ачуулдаг Энэ үйл ажиллагаа нь борлуулалтын үйл ажиллагаа биш учираас бараа материалын эзэмшил нь өөрчлөгдөхгүй. Төв компани

салбарлуугаа ачуулсан бараа материалын төлбөрийг 3 .нэхэмжилэхдээ дараах аргыг ашиглана1. Өртгөөр нь нэхэмжлэх2. Өртгөөс нь илүүүнээр нэхэмжлэх3. Борлуулалт жижиглэнгийн үнээр нэхэмжлэх

Бараа материалын хөдөлгөөнийг бүртгэх байнгын болон цаг үеийн системийн үед бараа материал төлбөрийг 3 нэхэмжлэх аргыг авч үзье! :Байнгын систем

Төв компани Салбар компани------- . ----------СОХО дт Б мате дт

. ---------- --------------Б мате кт ТК кт Цаг үеийн :систем

---------- . ----------СОХО дт ТКХАБ мате дт. --------- -------------------САБ мате кт ТК кт

Цаг үеийн системийн үед ( . ) хэрэглэгдэж байгаа салбарт ачуулсан бараа материал САБ мате Төв компаниас хүлээн ( . )авсан бараа материал ТКХАБ мате дансууд нь эцэст орлогын тайланд . тусгагдана Салбар нь гадны бэлтгэн нийлүүлэгчээс бараа материал худалдан авсан бол зөвхөн салбарын хувьд бүртгэл

хөтлөгдөнө. :Салбарын хувьд

Байнгын системийн үед Цаг үеийн системийн үед. --------- --------------Б мате дт ХА дт

.М хөр( .Д өглөг)------ .кт М хөр( .Д өглөг)------ктӨртгөөс нь илүүүнээр нэхэмжлэх бол борлуулалт жижиглэнгийн үнээр .нэхэмжлэх арга

Байнгын системийн үед:Төв компани Салбар компани

( .СОХО нэх үнэ)----- . ( .дт Б мате нэх үнэ)------дт. (Б мате өртөг)------ ----------------кт ТК ктСАБМИҮХас--------ктСАБМИҮХасагдуулга данс нь кт үлдэгдэлтэй, балансад СОХО дансны дор хасагдах байдлаар тусгагдах сөрөг . тохируулах данс юм Энэ дансны утга нь

компани хооронд бараа материал шилжүүлэх ажил гүйлгээний . бодит бус ашиг юм Төв компани болон салбарын хувьд цаг үеийн системийн үед борлуулсан бүтээгдэхүүнийөртөг (ББӨ)- :ийг орлогын тайланд

Төв компани Салбар компаниББӨ: ББӨ:

1------------------- 1-------------------БМС хх БМС хх-----------------( )САБМ хх ---------------------ЦХА хх

--------------------- ---------------ЦХА хх ТКХАБМ хх------------------- -------------------БЗБМ хх БЗБМ хх

2------------------( ) 2-------------------( )БМС хх БМС ххББӨ------------------- хххх ББӨ--------------------хххх

Áèëåò 22 1 Асуулт 64. Биет хөрөнгийн данснаас хасалтын бүртгэл

Үндсэн хөрөнгийг данснаас хассах бол данснаас хассан хугацаанаас үл хамааран сүүлчийн элэгдэл тооцсон үеэс данснаас хассан хугацааны хоорондох элэгдлийг тооцож бүртгэлд . тусгана Үндсэн хөрөнгийг данснаас хасах үед .дараах тохиолдлууд байна

• Үндсэн хөрөнгийг актлах• Үндсэн хөрөнгийг борлуулах• Үндсэн хөрөнгийг солилцох

Үндсэн хөрөнгийг актлах үеийн бүртгэл1. 1000000төгрөгний анхны өртөгтэй, 1000000төгрөгний хуримтлагдсан элэгдэлтэй өртгөө бүрэн нөхсөн тоног төхөөрөмжийг .актласан

------------1000000Хуримтлагдсан элэгдэл Тоног төхөөрөмж-------------------1000000

2. Анхны өртөг 1000000, 800000 нь хуримтлагдсан элэгдэл нь өртгөө бүрэн нөхөөгүй тоног төхөөрөмжийг .актласан -------------------800000Хуримтлагдсан элэгдэл

ҮХ ---------------200000данснаас хассаны гарз Тоног төхөөрөмж--------------------1000000

Үндсэн хөрөнгийг борлуулах үеийн бүртгэл:Үндсэн хөрөнгийг худалдсан үнэ нь түүний дансны үнээсөндөр байвал үндсэн хөрөнгө худалдсаны олз бага байвал гарзыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. Үндсэн хөрөнгийн дансны үнэ буюу үлдэхөртөг гэдэг нь анхны өртгөөс хуримтлагдсан элэгдэлийг хассан дүн .юм

: 1000000 Жишээ нь анхны өртөгтэй тоног төхөөрөмж жил бүр 100000 төгрөгөөр 8 жилийн элэгдэл тооцож бүртгэсэн . байна Тоног төхөөрөмжийг 9 дэх . 150000жилийн дундуур а төг . 280000б төг . 100000в төгрөгөөр тус тус борлуулсан гэвэл үндсэн хөрөнгө , борлуултын олз гарзыг тус бүр бүртгэе!

=100000/2=50000Хагас жилийн элэгдэлҮХ- . =100000*8+50000=850000ийн хур эл

Бондоорх ҮХ- ийн дансны үнэ=1000000-850000=150000. А Үндсэн хөрөнгө , =150000-150000=0борлуулалтын олз гарзМөнгө--------------------150000

.Т төх . ------------850000хур эл

.Т төх-------------------1000000

. Б Үндсэн хөрөнгө =280000-150000=130000борлуулсны олзМөнгө---------------------280000

.Т төх . -------------850000хур эл

.Т төх-------------------1000000ҮХ . -----------130000бор олз

. В Үндсэн хөрөнгө =100000-150000=(50000)борлуулсны гарзМөнгө---------------------100000

.Т төх . -------------850000хур элҮХ . --------------50000бор гарз

.Т төх----------------------10000005 “ СТОУС Борлуулахаар эзэмшиж буй эргэлтийн бус хөрөнгө ба зогсоосон үйл ”- ажиллагаа нд зааснаар цаашдаа үйл ажиллагаандаа ашиглахаар бус нэг жилийн дотор борлуулахаар эзэмшиж буй эргэлтийн бус хөрөнгийгБЭБЭБХ . - гэж ангилна БЭБЭБХ ийг балансад эргэлтийн хөрөнгийн .хэсэгт тайлагнана Дансны үнэ ба бодит үнэ цэнээс борлуулах зардлыг хассан өртөгийн аль багаар бүртгэнэ. - БЭБЭБХ д хамаарах урьдчилан тооцсон үнэ цэнийн бууралтын

гарзыг борлуулахаас өмнө тайлант хугацааны алдагдлаар хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. - БЭБЭБХ д элэгдэл тооцохгүй. - БЭБЭБХ ийг борлуулах үеий бүртгэлийнүнэ ба борлуулалтын үнийн зөрүүг тайлант хугацааны ашиг алдагдлаар хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.Үндсэн хөрөнгийг солилцох үеийн бүртгэл:

Биет үндсэн хөрөнгийг мөнгө оролцуулан эсвэл оролцуулахгүйгээ мөнгөн бус хөрөнгөөр . солилцон авч болно Хэрвээ хөрөнгийн солилцоо арилжааны , шинжтэй солилцоогоор авсан хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг үндэслэлтэй тодорхойлох боломжтой бол уг хөрөнгийг бодит үнэ цэнээр бүртгэнэ. Хэрвээ авч

байгаа үндсэн хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг үндэслэлтэй тодорхойлох боломжгүй бол өгч байгаа мөнгөн бус хөрөнгийн бодит үнэ цэнээр үнэлнэ. Хэрвээ авч байгаа болон өгч байгаа хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг зөв тодорхойлох боломжгүй бол солилцоогоор авсан хөрөнгийгөгсөн мөнгөн бус хөрөнгийн

дансны үнээр бүртгэнэ.

Áèëåò 22 2

Үйлчилгээний нэгжийн зардлыг хуваарилах алгебрын аргаҮйлчилгээний нэгжүүд нь бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхэд шууд оролцохгүй, дотоод үйлчилгээ эрхэлсэн нэгжүүүд . юм Үйлчилгээний нэгжид дотоод

, , , , , тээвэр засварын газар уурын зуух агуулах эмнэлэг цайны газар зэрэг нэгжүүд . ордог Үйлчилгээний нэгж нь тодорхой бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэдэггүй боловч бусад бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэж байгаа цех тасгийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулах нөхцлийг хангаж байдаг учраас үйлчилгээний нэгжид гарсан

бүх зардлыг үзүүлсэнүйлчилгээнийх нь харьцаагаар нь холбогдох үйлдвэрлэлийн нэгжүүдийнүйлдвэрлэлийн .нэмэгдэл зардалд хуваарилдагҮйлчилгээний 3 .нэгжийн зардлыг хуваарилах арга байдаг

4. Шууд арга5. Үе шатны арга6. Алгебрын арга

Үүнээс алгебрын аргыг авч үзье.Үйлчилгээний нэгжүүд бие биендээ үйлчилгээүзүүлдэгүедүе , шатны арга шууд арга нь зарим үйлчилгээүзүүлдэг нэгжид зардал бүрэн хуваарилдаггүй

. . дутагдалтай Энэ дутагдлыг алгебрын арга арилгадаг Алгебрын аргаар үйлчилгээний нэгж тус бүрийн хуваарилагдах зардлын хэмжээг шугаман , тэгшитгэлийн тусламжтайгаар урьдчилан тодорхойлж бүхүйлчилгээний 100 .нэгжийн зардлыг хувийн харьцаагаар хуваарилдаг

- Х засварын газрын зардал- У цайны газрын зардал Х =600000+0.2уУ=400000+0.1х У= 400000+0.1×(600000+0.2у)У= 400000+60000+0.02у

-0,02У у=4600000,98у=460000у=469388Х=600000+0.2×469388=693878

:Зардлын хуваарилалт Нийт ҮНЗ Үйлдвэрлэлийн

нэгжҮйлчилгээний нэгж

Зуурах цех Жигнэх цех Засварын газар

Цайны газар

Үйлчилгээний нэгжийн зардлыг

ХӨҮНЗ4,000,000 1,400,000 1,600,000 600,000 400,000

Зардлын :хуваарилалт

- засварын газар- цайны газар

- 277,551140,816

346,939234,694

(639.878)93.878

69.388(469,388)

Зардлын дүн 4,000,000 1,818,367 2,181,633 -

:Тайлбарo 40 , 10 ,Зардлын газрын зардлын хувийг зуурах цехэд хувийг цайны газартo 30 , 50 , 20 .Цайны газрын зардлын хувийг зуурах цехэд хувийг жигнэх цехэд хувийг засварын газарт хуваарилна

Хэрвээ үйлчилгээний нэгжүүд гадны байгууллага хүмүүст төлбөртэйүйлчилгээүзүүлсэн бол уг үйлчилгээнд ноогдох зардлыг үйлдвэрлэлийн нэгжийн нэг , - адил тооцож холбогдох зардлын дансны Кт ээс борлуулсан бүтээгдэхүүнийөртөг - дансны Дт д бичиж өгнө. Гадагш үзүүлсэнүйлчилгээнд ноогдох зардыг

тооцохдоо уг үзүүлсэнүйлчилгээний хэмжээг нийт ажлын дүнд .оруулан эзлэх хувиар нь тооцож дээрх байдлаар хуваарилна

Áèëåò 22 3 – 66. Асуулт Төв ба салбар компаний үйл , ажиллагааны онцлог төв ба салбар компаний үндсэн хөрөнгийн бүртгэл

Салбар гэдэг нь төв .байгууллагаас алсад байрладаг бизнесийн нэгжийг тодорхойлно Салбар бүхий компани ба салбаруудын хоорондын бүх ажил гүйлгээг “Төв компани ба салбарт оруулсан хөрөнгө ” оруулалт гэсэн дансуудад бүртгэдэг.

Салбар нь төв компаниасаа бараа материал бэлэн мөнгө бусад төрлийн хөрөнгө худалдан авах үед Хөрөнгийн , дансны Дт Төв компани дансны - Кт д бүртгэнэ. Харин Төв компани энэхүү ажил гүйлгээг СОХО гэсэн дансанд бүртгэнэ. 2 Дээрх данс нь тэнцүү чанартай данс бөгөөдүлдэгдэл нь ямагт

тэнцүү .байдаг : Жишээ нь Төв 50000 компаниас салбарт төгрөг шилжүүлсэн. Төвөөс 150000 салбарт төгрөгийн бараа материал шилжүүлсэн.

Төв Салбар 50000 СОХО Мөнгө 50000

Мөнгө 50000 Төв 50000компани

150000 150000СОХО БМ 150000 БМ Төв 150000ком

Тайлант хугацааны эцэст салбар нь орлого зардлын нэгдсэн дансаа төв ком дансруу хааж өгнө. Өөрөөр хэлбэл тайлант үеийн цэвэр ашгийн хэмжээгээр нэмэгдүүлж .алдагдлын хэмжээгээр багасгана

Төв - компани нь НББ дээ СОХО дансыг салбарын тайлант хугацааны цэвэр хөрөнгийн хэмжээгээр өсгөж, салбараас хүлээн авсан хөрөнгө болон тайлант хугацааны алдагдлын хэмжээгээр бууруулж бүртгэнэ.

Төв компани ба салбарын тохиргооны өмнөх :шалгах балансадТөв СалбарТӨШБ(хэсэг) ТӨШБ(хэсэг)Хөрөнгө : :ХНХ

Эргэлтийн хөрөнгө:Мөнгөн хөрөнгө хх

СОХО хх Эргэлтийн хөрөнгийн дүн ххх

ЭХ ххТөв ком хх

- ХНХ ийн дүн хххТ ө в ба салбар компанийн ү ндсэн х ө р ө нгийн б ү ртгэл

1. Салбар компани нь өөрийнүйл ажиллагааг хэвийн тасралтгүй явуулахын тулд тодорхой нэр төрлийнүндсэн хөрөнгүүдийг төв компаниас татан авах болон өөрөө гадны бэлтгэн нийлүүлэгчдээс . худалдан авч болно Үндсэн хөрөнгө гэдэг нь үйлдвэрлэлийнүйл ажиллагаанд нэг жилээс дээш

, хугацаанд ашиглагддаг анхны хэлбэр дүрсээ алдахгүй боловч анхны өртгөөүйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээнд элэгдлээрээ .дамжуулна

2. Үндсэн хөрөнгийн байршлыг харгалзан салбар дээр бүртгэх Салбар дээр үндсэн хөрөнгийг бүртгэх бөгөөд аж ахуйн нэгжтэй адилхан байдлаар бүртгэлийг нь хөтөлнө. Өөрөөр хэлбэл балбарын үндсэн

хөрөнгийнөөрчлөлт хөдөлгөөн - болон элэгдлийн зардлыг салбарын НББ д тусгана гэсэн үг.3. Үндсэн хөрөнгийн байршлыг үл харгалзан төв дээр бүртгэхТөв компани нь салбарын үндсэн хөрөнгийгөөрийн бүртгэлдээ тусгах бөгөөд төвийнүндсэн хөрөнгөнөөс ялгах үүднээс . тусгай тэмдэглэгээ хийнэ Энэ үед салбар дээр үндсэн хөрөнгийнөөрчлөлт хөдөлгөөнийг бүртгэхгүй бөгөөд зөвхөнүндсэн хөрөнгийг салбар дээр ашиглаж байгаа утгаараа үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн зардлыг тооцож бүртгэнэ.

Áèëåò 23 1 – 67. Асуулт Биет хөрөнгийн элэгдэл тооцох аргууд

Үндсэн хөрөнгийн хувьд дараах өртгийг .тооцож хэрэглэнэ1. Анхны өтөг2. Үлдэхөртөг3. Элэгдүүлэхөртөг4. Дансны үнэ ( цэвэр дүн, үлдэгдэлөртөг)

Үндсэн хөрөнгийг , анх олж бэлтгэх ашиглахад бэлэн болоход зориулж гаргасан бүх зардлуудын нийлбэрийг анхны өртөгт . оруулна Үлдэхөртөг гэдэг нь хөрөнгийн ашиглалтын хугацаа дуусахад уг хөрөнгөнөөс эргүүлэн ашиглах эсвэл борлуулж болох үнэ . цэнэ юм Анхны өртгөөсүлдэхөртгийг хассан дүнг элэгдүүлэхөртөг . гэнэ Үндсэн хөрөнгийн анхны өртгөөс хуримтлагдсан элэгдлийг хассан дүнг дансны үнэ .гэнэ

Элэгдэл гэсэн нэр томъёог биет үндсэн хөрөнгийн . хувьд хэрэглэнэ Биет бус хөрөнгийн . элэгдлийг хасагдуулга гэнэ Байгалийн нөөцийн хувьд . хорогдуулга гэж нэрлэнэ Үндсэн хөрөнгийн элэгдүүлэхөртгийг түүний ашиглалтын хугацааны туршид системтэйгээр хуваарилан зардалд шингээх үйл

ажиллагааг элэгдүүлэх . гэнэ Элэгдүүлсэнөртгийн хэмжээгээр элэгдлийн зардал бүртгэнэ. Үндсэн хөрөнгийн .элэгдэл тооцох дараах аргууд байдаг

1. Шулуун шугамын арга2. Үйл ажиллагааны арга (бүтээгдэхүүний нэгжид ногдох арга)3. Жилүүдийн нийлбэрийн арга4. Үлдэгдлийг бууруулах арга5. Дахин үнэлэх арга6. :Элэгдэл тооцох тусгай аргууд

a) Бараа материалын аргаb) Хасах ба орлуулах аргаc) Бүлгийн ба нийлмэл аргаd) Нийлмэл хүүгийн аргаe) Холимог буюу хосолсон арга

1. Шулуун шугамын арга Энэ аргын үедүндсэн хөрөнгийн ашиглалтын хугацааны туршид тайлант хугацаа бүр тэнцүү дүнгээр . элэгдэл тооцно Шулуун шугамын аргаар газрын

, , тохижуулалт барилга түрээсийн , .сайжруулалт тавилга эд хогшлын элэгдлийн зарлыг тооцоход тохиромжтой :Элэгдлийн зардлыг тооцох томъёо Элэгдлийн зардал=

Жил бү рийн элэгдлийн зардлыг бү :ртгэх журнал бичилт Элэгдлийн зардал хх

Хуримтлагдсан элэгдэл хх2. Ү йл ажиллагааны арга Энэ аргын ү ед тухайн ү ндсэн хөрө нгийн гү . йцэтгэх ажлын нормыг харгалзаж элэгдэл тооцно Хөрө , нгийг их ашиглавал их бага ашиглавал бага хэмжээний

. элэгдэл тооцно Хөрө нгийн элэгдлийг ашигласан байдалд ү ндэслэн тооцдог тул элэгдэл тооцох бусад аргуудтай харьцуулахад орлого зардлыг сайн . уялдуулдаг Техник технологийн хоцрогдолд богино хугацаанд ордог хөрө нгийн элэгдлийг энэ аргаар тооцох боломжгү . й Ү йл ажиллагааны аргаар

ү йлдвэрийн тоног төхөөрө , , мж тооцоолох олшруулах машин байгалийн нөө .цийн элэгдэл хорогдлын зардлыг тооцоход тохиромжтой :Элэгдлийн зардлыг тооцох томъёо

Элэгдлийн зардал= Тайлант хугацаанд ажилласан машин цаг

Элэгдэл тооцох хурдавчилсан арга Элэгдэл тооцоолох хурдавчилсан аргууд нь ү ндсэн хөрө нгийн ашиглалтын эхний жилүүдэдөндө , р сүү лийн жилүү дэд бага хэмжээний элэгдлийн зардал . тооцдог Техник технологийн хуучралд хурдан ордог хөрө . нгийн элэгдлийг тооцдог Ийм аргад жилүү , дийн нийлбэрийн арга ү лдэгдлийг бууруулах арга

.хамаарна3. Жил үү дийн нийлбэрийн арга

Элэгдлийн зардал = × (n-i)n-Ү ндсэн хөрө нгийн ашиглалтын хугацаа

1. Өмнө нь элэгдэл тооцсон жилЖилүү дийн нийлбэр=

4. Ү лдэгдлийг бууруулах арга - . / : Энэ аргаар элэгдэл тооцохдоо ШША аар тооцсон элэгдэл тооцох хувийг ашиглана Ж нь ү ндсэн хөрө 5 -нгийн ашиглалтын хугацаа жил гэвэл ШША аар

20тооцсон элэгдэл байгуулах хувь жилийн %(100/5жил) . байна Хэрэв ү 20лдэгдлийгдавхар бууруулна гэвэл %- 2- ийг оор үржүү . лнэ Ү 150лдэгдлийг % 20бууруулна гэвэл %- 1,5- ийг аар үржүү .лж элэгдэл тооцох хувийг олно Элэгдлийн зардал = Ү - Х ийн дансны ү × нэ элэгдэл тооцох хувь

Áèëåò 23 2

68 Асуулт Ажлын захиалгаар өртөг тооцож бүртгэх Ажлын захиалгаар өртөг тооцох системийн үед зардлыг хуримтлуулан бүртгэхөртгийн , объект нь тодорхой ажил бүтээгдэхүүн эсвэл захиалга

. гэрээ байна Энэ аргын үед худалдан авагч тус бүрийн захиалгаар эсвэл тодорхой бүтээгдэхүүн, ажлаар нээсэн дуусаагүйүйлдвэрлэл дансанд зардлыг хуримтлуулан бүртгэнэ. Өртгийн объектын шууд материалын зардлыг шаардах хуудас тус бүрээр , нь шууд хөдөлмөрийн зардлыг өдрөөр, долоо хоногоор

, гэх мэт тодорхой хугацаагаар нь үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг тооцсон сар өдөр, , урьдчилан тогтоосон норм зардал хуваарилах сонгосон суурь

үзүүлэлтээр “нь тус тус харуулахаар Дуусаагүйүйлдвэрлэл” . дансны журналын маягтыг зохиож ашиглана Бизнесийн байгууллага бүрд ДҮ- ийн журнал нь дэлгэрэнгүй бүртгэлийн , , шаардлагаас хамааран хэлбэр агуулга бүтцийн хувьд харилцан адилгүй .байж болно

Захиалгат ажлын өртөг :тооцох системийн онцлог нь1. Захиалгат ажил бүрээрө ртгийг тооцож байгаа учраас борлуулалтын үнэө ртгийн зөрүү , .гээр ашиг алдагдлыг тодорхойлох боломжтой2. Бүтээгдэхүүнийөртөгтү .йлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг урьдчилан тооцоолсон хэмжээгээр шингээдэг3. Захиалга тус бү рээр хөтлөгдө х анхан шатны баримтуудыг зааглан ү .йлддэг

Олон төрлийн бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэдэг байгууллагад бүтээгдэхүүн бүрээр дуусаагүйүйлдвэрлэл данс хөтлөх нь бэрхшээлтэй учир захиалга бүрээр захиалгат ажлын өртгийн хуудас хөтөлж тэдгээрийн нэгдсэн дүнгээр дуусаагүйүйлдвэрлэл дансыг хөтөлж . 3 болно Уг хуудас нь хэсгээс бүрдэнэ.

1. Толгойн хэсэг2. Үйлдвэрлэлийнө ртгийн хэсэг3. Төгсгө лийн хэсэг

Толгойн хэсэг , , Толгойн хэсэгт ажлын захиалгын дугаар худалдан авагчийн нэр үйлдвэрлэгч , , аж ахуйн нэгжийн нэр байршил захиалгаар үйлдвэрлэх зүйлийн товч , , , тайлбар тоо хэмжээ чанарын шаардлага захиалга өгсөн, , ажил эхэлсэн дуусгавар болгосон сар өдөр гэсэн үзүүлэлтүүд .байна

Үйлдвэрлэлийнөртгийн хэсэг Энэ хэсэгт үйлдвэрлэлд ашигласан шууд материалын зардлыг сар өдөр, , шаардах хуудасны дугаараар нь шууд хөдөлмөрийн , зардлыг сар өдрөөр ,нь

үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг гүйцэтгэлд ногдох төлөвлөсөн . хэмжээгээр нь тусган харуулна Хэрвээ үйлдвэрлэлийн зардлыг стандарт өртгөөр нь бүртгэдэг бол гүйцэтгэлийнөртгийг түүнтэй зэрэгцүүлэх зай төгсгөлд нь үлдээнэ.Төгсгөлийн хэсэгӨртгийн хуудасны төгсгөлд борлуулах үнэ,үйлдвэрлэлийнөртөг, , .удирдлагын ба борлуулалтын зардал ашиг алдагдлыг тодорхойлон харуулнаҮйлчилгээний байгууллагад ажлын захиалгын аргаар өртөг тооцох ньҮйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд ажлын захиалгын аргыг өргөн . ашигладаг Үйлчилгээ эрхэлдэг газарт ажлын захиалгын аргаар өртөг тооцох арга зүйүйлдвэрлэл эрхэлдэг газартай адил боловч хамрах зардлын бүтэц . нь ялгаатай байдаг Үүнд :

1. Шууд хөдөлмө р болон хөдөлмөрөө . с хамааралтай зардлын хэмжээ бусад зардлуудаас харьцангуй их байдаг Иймд Ү - НЗ ыг шууд хөдөлмөрийн зардалд ү .ндэслэн сууриар хуваарилдаг

2. , Шууд материал шууд хөдөлмө рийн зардлаас бусад шууд ө . , ртгийн объектод хамаатуулж болох зардлууд нилээд их гардаг Тухайлбал мэргэжлийн зөвөлгөөөгөхү , йлчилгээнд томилолт хоол хү , , нс унааны зардал телефон утасны төлбө р гэх мэт ө ртгийн объектод шууд хамаатуулж болох зардлууд гарч

.болно

Áèëåò 23 3 69. Асуулт Нөхөрлөл татан буулгах үеийн бүртгэл

Нөхөрлөл татаг буугдах гэдэг нь нөхөрлөлийн хөрөнгийг худалдаж эсвэл устгаж өртөлбөрийг нь төлж, үлдсэн хөрөнгөө эзэмшигчид нь эргүүлэнөгчүйл ажиллагаа нв хаах үйл .явц юм

Нөхөрлөлийг .дараах тохиолдолд татан буулгана1. Нөхөрлөлийн гишүүдийн шийдвэрээр2. Шүүхийн шийдвэрээр

Нөхөрлөл .татан буундахдаа дараахдарааллыг баримтална1. Зээлдүүлэгчийн төлбөрийг барагдуулах2. Гишүүдэд төлөхӨТ барагдуулах3. Үлдсэн эд хөрөнгийг гэрээнд заасан ашиг алдагдлыг хуваарилах журмын дагуу гишүүдэдөгдөг.

Нөхөрлөл татан буугдах үеийн .хэд хэдэн тохиолдлууд байдаг1. Гишүүн тус бүрийн - кап н данс хүрэлцэхгүй байх2. 1 гишүүний - кап н данс хүрэлцэхгүй байх3. 2 гишүүний - кап н данс хүрэлцэхгүй байх4. Нөхөрлөл төлбөрийн чадваргүй, гишүүд төлбөрийн чадвартай байх үед5. Нөхөрлөл болон гишүүд төлбөрийн чадваргүй байх үед

Áèëåò 24 1 70. Асуулт Биет хөрөнгийн төрөл тэдгээрийн орлогод авах үеийн бүртгэл

Ком үндсэнүа- ндаа ашиглаж буй дараах хөрөнгүүдийг биет ҮХ .гэнэ1. Газар2. Газрын тохижуулалт

3. Барилга4. Түрээсийн сайжруулалт5. Тоног төхөөрөмж6. Тавилгө эд хогшил7. Тээврийн хэрэгсэл8. Тооцоолох олошруулах машин9. Дуусаагүй барилга10. Байгалын нөөц

ҮХ - .нь дараах шч г агуулсан байх ёстой1) Борлуулах бус үндсэнүа- нд ашиглагдах2) Удаан хугацаанд ашиглагдахын зэрэгцээгээр элэгдэлд ордог3) Биет бодитойгоор оршдог4) Хугацаат хэмжээний өртөгтэй .байна , Барилга Тотөх , тээврийн хэрэгсэл гм нэрнээс нь хамааруулан шууд ҮХ гэж үзэх . нь буруу юм Газар барилга нь үл хөдлөх хөрөнгө

Газар дуусаагүй барилгаас нь бусад ҮХ- .нд нь элэгдэл тооцно 2 Дараах шалгуур хангагдсан үед биет ҮХ- г хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.1. Тухайн биет ҮХ- н ирээдүйн - ЭЗ г ААН хүртэх магадлалтай2. Хөр- н өртгийг бодитойгоор хэмжмх боломжтой

ҮХ- г анх бүртгэлд АӨ- р бүртгэнэ. ҮХ- г ХАвсан үнэ түүний , - , , бэлтгэхтэй холбогдон гарсан тээврийн зардал гаалын тах н хураамж угсарч суурьлах ачиж ,буулгах зүгшрүүлэх .гм ашиглахад бэлэн болгохтой холбогдон гарсан зардалуууд орно

НӨАТ төлөгч бол АӨ НӨАТ төлөгч биш бол АӨ: Дт Тотөх : Дт Тотөх: Дт НӨАТ авлага : кт мөн хөр: Кт мөн хөр

Газрын ө рт ө г Газрын өртөг худалдан авах үнэ . :ашиглахад бэлэн болгохтой холбогдсон зардлуудын нийлбэрээр тодорхойлно Тухайлбал

1. Худалдан авах үнэ2. , Газрын эрхийн бичиг бүртгэлийн хөлс3. Газрыг ашиглалтанд оруулахтай холбогдон гардаг үнэлгээ ( бонитиравка ) , цэвэрлэгээ боловсруулалтын бусад зардал4. Авч байгаа газартай холбоотой барьцаа өр төлбөртэй холбогдсон бусад үүрэг хариуцлага5. Цаашид удаан хугаацаагаар ашиглагдаж үр дүн .нь гарах боловсруулалтын зардал зэрэг болно

Барилга барих зорилгоор газар худалдан авсан тохиолдолд шинэ барилга барьж эхлэхээс өмнө гарсан бүх зардлыг газрын өртөгт . оруулна үүнд хуучин , , , . барилга байгууламж зайлуулах талбай цэвэрлэх тэгшлэх зардлууд орно харин хуучин барилгаас олсон орлогыг газрын үнийн . бууралт гэнэ Явган хүний

зам авто зам гудамж гэрэлтүүлэг усны шугам усалгааны системийг тусгай үнэлгээгээр .газар дансанд тусгана Барилгын ө рт ө г : Худалдан авах үнэ барьж байгуулахтай холбоотой бүх . зардал орно Үүнд барилга барихад гарсан материал хөдөлмөрүйлдвэрлэлийн

бусад зардал мэргэжлийн байгуулагын хөлс барих зөвшөөрөлийнөртөг . зэрэг багтана Мэргэжлийн байгуулагаар барилгын ажлыг гүйцэтгүүлсэн бол гэрээний дагуу гүйцэтгэгч тал баримтын дүнгэ эр барилгын өртгийг . тооцно Хуучин барилга дуусахтай холбогдсон зардал газрын өртөгт орох тул суурин

нүх ухаж эхлэхээс хойш зардал шинэ барилгын өртөгт .орно Тоног т ө х өө р ө мжийн ө рт ө г : тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэлийн ба конторын тоног төхөөрөмж тавилга зэрэг үндсэн хөрөнгүүд . орно үүнд худалдан авсан

үнэ .тээврийн зардал даатгалын зардал суурилуулах зардал туршилтын зардал багтана Малын ө рт ө г : худалдан авсан үнэ , . тууварлалт тээвэрлэлт зардлын нийлбэрээр тодорхойлно Малын өртгийг тооцохдоо анх төл болсон эхний өртөг дээр

үндсэн сүрэгт нас дэвших хүртэл гарсан өсөлтийнөртгийг .нэмж тодорхойлноӨө р өө бариж байгуулсан ө рт ө г : компани янз бүрийн хөрөнгийгөөрсдөө . дотооддоо барьж бий болгодог Энэ тохиолдолд өртгийг ,тооцоход ШМ ШХ

. зардалыг тодорхойлоход хэлбэр байдаг гэтэл шууд бус ҮНЗ болох цахилгаан дулаан хөрөнгийн татвар үйлдвэрлэлийн , хянагч мастерийн цалин үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хангамжын зардлыг хувиарлахад төвөгтэй . .байдаг Дараах аргаар хувиарлана

1. Барьж байгуулж байгаа хөрөнгийнөртөгт тогтмол тогтмол ҮНЗ- ыг хувиарлахгүй, харин хувьсах ҮНЗ- .ыг оруулж тооцно2. Бүрэн шингээлтийн өртөг тооцоход ҮНЗ- н тодорхой хэсгийг бүтээн байгуулалтанд хуваарилах3. Албагдсан боломжонд үндэслэн хуваарьлах энэ аргаар хөрөнгийг худалдан авахын оронд өөрсдөө барьж байгуулсанаар алдагдсан

үйлдвэрлэлийн боломжинд үндэслэн .тооцох явдал юм2 ба түүнээс дээш ҮХ- 1 г удаагын бөөн дүнгээр ХАвсан тохиолдолд уг мөнгийг Хөрөнгө тус бүрийн АӨ- 2 .т хувиарлахдаа дараах аргыг ашиглана

1. Шууд хамаарлын буюу пропорцианалын арга

2. Ялгах болон өсөн нэмэгдэх аргаХөр тус бүрийг тухайн үеийн ЗЗҮ мэдэгдэж байгаа үед Нийт ЗЗҮ- д хөрөнгө тус бүрийн ЗЗҮ- н эзлэх хувийн жингийн харьцаагаар өртөг хувиарлах аргыг

.шууд арга гэнэХөр тус бүрийн ЗЗҮ мэдэгдэхгүй байвал ялгар аргыг хэрэглэх бөгөөд нийт ХАвсан үнээс ЗЗҮ нь мэдэгдэж байвал Хөр- н ЗЗҮ- г хасаад үлдэх дүнг ЗЗҮ-энд тодорхойгүй хөр- .нд хувиарлана

Áèëåò 24 2 71 Асуулт Хэвийн бус хорогдолтой ү ед өртгийн тайлан бэлтгэх

Бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн , , , явцад гарах асгарах уурших хаягдах гэмтэх гэх мэт янз бүрий шалтгаанаар элдэв хорогдлууд гардаг тэдгээр хорогдлыг .хэвийн ба хэвийн бус гэж ангилдаг :Хэвийн бус хорогдол Хэвийн хорогдлын хэмжээнээс илүү гарсан буюу өөрөөр хэлбэл гарах ёсгүй . хорогхэвийн бус гэнэ хэвийн бусхорогдлыг ямар тохиолдолд эквивалент

бүтээгдэхүүний , тооцоололд оруулж тооцон түүнийөртгийг , тусгайлан тооцож шалтгаанийг нь тодорхойлон холбогдох дансанд бүртгэнэ. - ХБХ д ноогдох өртгийг ДҮ – дансны Кт ээс ҮНЗ дансны Дт ХБХ гэсэн дэлгэрэнгүй бүртгэлээр . - тусгана Тухайлбал ХБХ нь ААН н үа- наас хамаарч гарсан бол түүнийг тухайн үеийн . алдагдалаар тооцож журнал бичилт хийнэ Хэрэв ӨЦШИБ- нд ХБХ гарвал ӨЦӨртөгт ямар нэгэн залруулага хийхгүйүйлдвэрлэлийн - ХБХ н хэмжээг түүний нэгжийн өртгөөрүржүүлэн нийт өртгийг . .тодорхойлдог ХБХ нь ХХтэй зэрэгцэн гарах тохиолдол байж болно

Энэ үед тоо хэмжээний үзүүлэлтэд 2- . ланг тусгана мөн ХБХ бүтээгдэхүүн гүйцээлттийн тодорхой хувиар илэрхийлэгдэж тооцогдвол түүнийг тухайн хувиар .нь тооцож тооцоонд оруулна

– ХБХ д ноогдох өртөг :: Дт ҮНЗ ХБХ: Кт ДҮ

Дундаж өртгийн аргийн үед:. Экв Бүт= + Дуусгавар болсон нэгж ДҮС2* Иж бүрдлийн %+ * хэвийн болон хэвийн бус хорогдол Иж бүрдлийн %

ЭҮОЭҮД аргын үед: Эквивалент бүт= дуусгавар болсон нэгж +ДҮс2 * иж бүрдлийн% + ,ХБХ ХХ* иж бүрдлийн% - ДҮс1* Иж бүрдлийн%

Áèëåò 24 3 72. Асуулт Нөхөрлөлийн гишүүдийн бүрэлдэхүү нд өөрчлөлт орох үеийн бүртгэл

Нөхөрлөлд шинээр гишүүн орж болох бөгөөд нөхөрлөлийн хүлээсэнүүргийг гишүүдийн . нэгэн адил хариуцна Шинэ гишүүн нөхөрлөдд 2 .элсэх арга байдаг. А Гишүүний бүрэлдэхүүндөөрчлөлт орох

Хуучин гишүүнөөрийн эзэмшилийг Шинэ гишүүн шинээр хөрөнгө оруулалт шинэ гишүүнд худалда хийж нөхөрлөлд орох

Энэ үед нөхөрлөлийн хөрөнгө Нөхөрлөлийн хөрөнгөөр төлбөртөр төлбөртөөрчлөлт орохгүй өөрчлөлт орно1. 2. Шагнал Гудвилл1. Шагналын арга Энэ аргыг нөхөрлөлийн цэвэр хөрөнгийн дансны үнэ болон ЗЗҮ тэнцүү . /. байхад ашиглана а Шинэ хөрөнгө оруулалт хийсэн гишүүний

оруулсан хөрөнгө нь эзэмшиж байгаа капиталаас нь илүү байгаа үед зөрүүгээр нь гишүүн нь хуучин гишүүдэд шагнал өгнө. /. б Харин шинэ гишүүн оруулсан хөрөнгө оруулалтаас хуучин гишүүд нь их хэмжээний капитал эзэмшиж байгаа үед хуучин гишүүн нь зөрүүгээр шинэ гишүүнд шагнал өгнө.

1:Жнь Ану Бат нөхөрлөлийн гишүүд цэвэр ашиг алдагдалаа тэнцүү . хувиарладаг Капитал тус бүр 150000 төгрөгтэй нөхөрлөлийн цэвэр хөрөнгийнүнэ ЗЗҮ 2 тэнцүү . байна Туул гишүүнийг 210000 төгрөгөөр хөрөнгө оруулалт хийж нөхөрлөлд элсэхийг зөвшөөрсөн. Туул нөхөрлөлийн 1эзэмшилийн /3 –г

эзэмшихээр зөвшөөрсөн. Цэвэр х ө р ө нг ө =( 150000 + 150000 + 210000 )=510000

: Дт Мөнгө 210000 : кт Туул капитал (510000*1/3)= 170000 : кт Ану капитал (210000-170000)/2=20000

: 20000кт Бат капитал2:Жнь Хэрвээ Туул гишүүн 120000 төгрөгөөр хөрөнгө оруулалт хийж нөхөрлөлийн 1/3- н цэвэр хөрөнгө эзэмшихээр болсон бол

Цэвэр х ө р ө нг ө =(150000+150000+120000)=420000 : Дт Мөнгө 120000 : Дт Ану капитал (120000-

140000)/2=10000 : Дт Бат капитал 10000 : Кт Туул

капитал 420000/3=140000

2. Гудвиллын арга: Нөхөрлөлийн цэвэр хөрөнгийн дансны үнэ нь ЗЗҮ- ээс ялгаатай .байвал энэ аргыг хэрэглэнэ /а . Шинээр элсэн гишүүний -оруулсан ХО н хэмжээгээс хуучин гишүүдийн - кап н данс бага байх үед хуучин гишүүдийн капиталын дансыг шинэ гишүүний кап данс хүртэлөсгөх бөгөөд энэхүүөсөлтийн хэмжээгээр гүдвилл бүртгэгдэнэ. /. б Мөн гишүүний оруулсан ДҮ- с ЗЗҮ их байх үед зөрүүгээр гүдвиллийг бүртгэх бөгөөд ЗЗҮ- .ээр кап дансанд бичилт хийнэ

: В гишүүн 210000 ₮ ХО хийсэн үедДт: М/хөр 210000

үдвил 120000Кт: А кап (210000-150000)=60000Кт: Б кап (210000-150000)=60000Кт: В кап 210000

ЖньБ: В гишүүн 80000 өртөгтэй, ЗЗҮ 150000 то/төх ХО хийсэн үедДт: То/төх 80000

үдвилл 30000Кт: В кап 150000

Нөхөрлөлийн гишүүд дараах үндэслэлээр . гарна Гэрээгээр хү лээсэн үүргээ биелүүлэх чадваргүй - эсвэл ХО рх боломжгүй .нь тогтоогдсон1. Гэрээгээр хү лээсэн үүргэ ноцтой зөрчсөн нөхөрлөлөөс хасагдах үндэслэлийг тухайн гишүүнд . /. урьдчилан мэдэгдэнэ А Гарч байгаа гишүүнд шагнал

өгөх: аль нэг гишүүн нь Нөхөрлөлөөс - гарвал кап н дансны эцсийн үлдэгдэл дээр гүдвилээс . /. нэмж авна Б Гарч байгаа гишүүнд ДҮ- ээс бага өгөх: Ямар тохиолдолд энэ аргыг ашигладаг вэ гэвэл нөхөрлөлийнүа хүндэрснээс болоод свэл буруутай үа- с болоод гарч байгаа үед .энэ аргыг ашиглана

( Энэ үедүлдэгдэл зөрүүгүлдсэн гишүүдийн - кап д нэмж өгнө.)Жнь А. ДТ: Б кап 150000Дт: А кап 10000Дт: А кап 10000Кт: М/хөр 170000

двил60000/3=20000. 150000+20000=17000020000/2=10000

ед гүдвилийг бууруулж бичихгүйүлдсэн гишүүдийн кап –г бууруулж бичдэг.

ЖньБ: Дт: В кап 150000КТ: А кап 15000Кт: Б кап 15000Кт: М/хөр 120000

Áèëåò 25 173. Бараа материалын үлдэгдлийг үнэлэх

2 “ ” - НББОУС Бараа материалд зааснаар балансад БМ г өртөг ба цэвэр боломжит үнийн аль багаар бүртгэнэ. БМын өртөгт худалдан авалтын өртөг, , боловсруулалтын зарда болон одоогийн байршил нөхцөлд авчрахтай холбогдож гарсан бүх . зардал орнр Цэвэр боломжит үнэ -цэнийг тооцохдоо БМ г

. - ямар зорилгоор эзэмшиж байгааг харуулна Гэрээгээр борлуулах гэж байгаа БМ н хувьд гэрээний үнийг ашиглаж цэвэр боломжит үнэ .цэнийг тооцно Бусад барааны хувьд хувьд зах зээлийн үнийг ашиглаж цэвэр боломжит үнэ .цэнийг тооцно

Ө рт ө г ба ЦБ Ү нийн 3 аль багыг аргаар сонгодо г.1. Зүйл тус бүрээр2. Төрөл тус бүрээр3. Нийт дүнгээр

Практикт зүйл тус бүрээрүнэлэх аргыг өргөн . ашигладаг Компани аль ч аргыг ашигласан уг аргаа тайлант үе бүрт .тууштай хэрэглэвэл зохино

- БМ н ө ртгийн бууралтийг б ү ртгэх 2 .арга байдаг 1. Шууд арга2. Шууд бус арга

I. Шууд аргаар үнийн бууралтыг бүртгэхдээөртгийн оронд цэвэр боломжит үнийг . шууд оруулж тавьдаг Ингэснээр үнийн бууралтын алдагдлыг шууд борлуулалтаас бараа бүтээгдэхүүнийөртөгт .оруулна

II. Шууд бус аргаар үнийн бууралтыг бүртгэхдээ - БМ н өртгийгөөрчлөөгүйгээрүнийн “бууралтын алдагдлыг Үнийн ” бууралтын хасагдуулга гэсэн хөрөнгийн сөрөг тохируулах дансанд бүртгэнэ.

Áèëåò 25 2 74. Асуулт Технологийн үе шатны ЭҮОЭҮД арга

Үйлдвэрлэлийнүе шатны аргаар өртөг тооцох системийн үед ДҮ 1- С тэй байх үедөртгийн тайланд өөрчлөлт . ордог Өмнөхүеийн ДҮ 2 С нь тайлант хугацааны 1 . С болно (ДҮ 1С )ДҮ 1- С тэй үеийн 2 тооцооллыг аргаар гүйцэтгэдэг.

1. Дундаж өртгийн арга2. Эхэлж үйлдвэрлэлд орсныг эхэлж үйлдвэрлэж дуусгах арга

Технологийн үе шатны ЭҮОЭҮД арга нь бараа материалын зарцуулалтын өртөг . тооцох ЭАЭЗ аргатай зарчмын хувьд ижил юм Өөрөө хэлбэл ДҮС1 – д байсан буюу үйлдвэрлэлийн эхэнд байсан дуусаагүй бүтээгдэхүүн нь эхэлж үйлдвэрлэгдэжөртөг . :нь тооцогдох болно Ингэхдээ

- ДҮС1 – ийн өөрт нь байсан өмнөх тайлант хугацааны өртөг дээр түүний тайлант хугацаанд иж бүрдлийг 100% нь хүргэхийн тулд гүйцээж оруулсан буюу бэлэн болгохын тулд нэмж зарцуулсан зардлын нийлбэрээр нь өртгийг .нь тооцох юм

- Харин тайлант хугацаанд үйлдвэрлэж эхэлсэн бүтээгдэхүүнийөртгийг зөвхөн тайлант хугацааны өртгүүдээр . .тооцно Энэ арга нь дараах онцлогтой1. Цехэд тусгагдах зардал хэсэгт ДҮС1- ийн өртгийг нийт дүнгээр . нь тусгана Өөрөөр хэлбэл өртгийг нь дундажлахгүй тул зүйл бүрээр нь салгаж харуулах шаардлагагүй учраас нийт дүнгээр . нь харуулна Улмаар зардлын хувиарлалт хэсэгт ДҮС1- с дуусгавар болсон нэгжид зардал хувиарлахдаа түүнд байсан өртөг дээр нь гүйцээлтийнөртгийг нэмсэн дүнгээр .тооцдог

2. Эквивалент бүтээгдэхүүнийг тооцохдоо нийт үйлдвэрлэсэн нэгжийг биш зөвхөн тухайн тайлант хугацаанд эхэлснээс хойш үйлдвэрлэсэн дууссан болон дуусаагүй %- . нэгжийн ИБ аар тооцож гаргадаг Ингэхийн тулд ДҮС1- %- г ИБ аар нь хасаж өгнө.

ЕР= + Дуусгавар болсон нэгж ДҮС2 * % - ИБ ДҮС1 * %ИБ Улмаар нэгжийн өртгүүдийг тооцохдоо зөвхөн тайлант хугацаанд нэмэгдсэн зардлыг л дээрх тооцсон эквивалент бүтээгдэхүүнд .хувааж тооцно

НӨртөг , мат хөд, үнз=ТХНӨртөг , мат хөд, үнз/ ЕР , мат хөд, үнз“ ” А ххк2- р цехӨртгин тайлан ЭҮОЭҮД

1. Хэмжээний үзүүлэлтДҮ 1 С ( ХЗ ¼ ) 4000

ТХШИН 36000 ББ 36000 1000ХЗ

ДҮ 2 С ( 1/3 ХЗ ) 3000 40000 40000Нийт

2. Цехэд тусгагдах зардалДҮ 1: 15850С

ӨЦШИӨ 126000 3,6: ТХНЗ Хөд 33140 1,46

ҮНЗ 19480 194470 5,06Нийт

3. Зардлын хуваарилалт – ББ ДҮС1 үлдэгдэлӨЦӨ

Мат 4000ХЗ ш

- - ТХ ных (36000-4000 * 5,06) 182160ДҮ 2 С өцө ххх

Мат ххх ХЗ х

JE: ДҮ2 126000ДҮ1 126000

ДҮ2 52620 ОЗЦ 33140

ҮНЗ 19480

182160ББДҮ2 182160

Áèëåò 25 3 75. Асуулт Нөхөрлөлийн - , НББ н онцлог ашиг алдагдал хуваарилалтын бүртгэл

Нөхөрлөл 2 нь буюу түүнээс дэш тооны хүмүүс ашиг олох зорилгоор хамтарч үйл – ажиллагаа явуулахААНБ н нэг төрөл . юм Нөхөрлөл нь дараах хэлбэрүүдээр . зохион байгуулагдана Үүнд: 1. ББН гэдэг хүлээсэнүүргээ гишүүд нь оруулсөн д хөрөнгө болон хувийн өмчийн эд хөрөнгөөрөө хамтран

хариуцдаг нөхөрлөл юм2, ЗБН гэдэг хүлээсэнүүргээ наад зах нь нэг гишүүн оруулсөн эд хөрөнгө болон хувийн өмчийн эд хөрөнгөөрөө бүрэн хариуцдаг бусад гишүүд нь гагцхүү

оруулсан хөрөнгийнхөө хэмжээгээр хариуцдаг нөхөрлөл юм : Хуулийн хэллэгээр Гишүүдийн оруулсан хувь хөрөнгөөс бүрдэх хөрөнгөтэй, хүлээсэн энэхүү хөрөнгөөрөө болон гишүүний хувийн эд хөрөнгөөр хүүльд

заасны данүү .хариуцдаг хуулийн этгээдийг хэлнэӨдөр тутмын үйл ажиллагаагаа энгийн бүртгэлээр хөтөлдөг. Гишүүдийн оруулсан мөнгөн бус хэлбэрийн хөрөнгийг тухайн өдрийн ЗЗҮ- ээр үнэлж бүртгэдэг. Гишүүдээс оруулсан хувь хөрөнгийн хэмжээг үндэслэн гишүүн тус бүрийн санлын эрхийн тоог нөхөрлөлийн .гэрээнд тусгах шаардлагатай

. 1. Дараах дансуудыг ашиглана Гишүүний 2. кап данс Гишүүний 3. кап татан авалтын данс Гишүүнээс 4. авах авлагын данс Гишүүндөгөхөглөгийн данс .. ашигладагаараа онцлогюм Тайлант хугацааны ашиг болон алдагдлыг хуримтлагдсан ашиг данс руу хаахгүй бөгөөд харин нөхөрлөлийн гэрээнд заасны

дагуу гишүүдийн .капиталын данс руу тодорхой харьцаагаар хувиарладаг Нөхөрлөлийн гишүүдийн ашиг алдагдлыг хуваарилахдараах хэд хэдэн арга . байдаг 1. Тэнцүү хувиар эсвэл өөр хувь хэмжээгээр хуваарилах

: 2000000 : Дт ОЗНД Дт А кап: 1000000 : Кт А кап Дт Б кап: 1000000 : Кт Б кап Кт А кап татан авалт: Кт Б кап татан авалт

2, Тодорхой хугацааны эцэс дэх нөхөрлөлийн гишүүдийн - кап н дансны үлдэгдэлд - эсвэл кап н дансны жилийн турш дах дундаж үлдэгдэлдүнднслэн . хуварилах Энэ аргын үед 4 .цэвэр ашиг алдагдлыг хуваарилах хувилбар байна

/. - а Анхны ХО буюу кап ы дүнд /. б Жил бүрийн - эхэн дэх кап н үлдэгдэл/. в Жил бүрийн - эцэс дэх кап н үлдэгдэл /. - г Жил турш дахь кап н дансны дундаж үлдэгдэл

3, - Кап н дансны үлдэгдэлд хүү тооцож үлдэгдэл ашиг алдагдпыг тодорхой хувиар хуваарилах : 2000000Дт ОЗНД: 796250 / 1875000*10%=187500+608750/Кт А кап: 1203750 / 5950000*10%=595000+608750/Кт Б кап

4, Гишүүдийн ,цалингийн хэмжээгээр хуваарилж үлдэгдлийг цэвэр ашиг алдагдалд тодорхой хувиар . хуваариллах Нөхөрлөлтйн гишүүдийг жилд тодорхой хэмжээний цалин авах тухай заалт оруулж болох бөгөөд нийт нишүүдийн .цалингийн хэмжээг харилцан тохиролцох шаардлагатай

5, Нөхөрлөлийг удирдаж буй гишүүнд шагнал олгож үлдэгдэл цэвэр ашиг алдагдлыг тодорхой хувиар хуваариллах6, Гишүүдийн цалингийн хэмжээгээр хувиарлаж мөнүлдэгдэл , цэвэр ашиг алдагдлыг тодорхой хувиар хувиарлах

Áèëåò 26 1 76 - Асуулт БМ ын үлдэгдлийг тодорхойлох аргууд

Öàã ¿åèéí ñèñòåì àøèãëàäàã ¿åä ÁÁª-ò áè÷èëò õèéäýãã¿é ó÷ðààñ ÁÌÑ2 -èéã òîîëëîãî õèéõýýñ íààø òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é þì. Ãýâ÷ òîîëëîãî õèéæ ¿ëäýãäëèéã òîäîðõîéëîõ íü öàã õóãàöàà áîëîîä çàðäàë èõ øààðäàõ ó÷ðààñ ¿ëäýãäëèéã îéðîëöîîëîí òîîöîîëîõ äàðààõ àðãóóä áàéíà. ¯¿íä:

1. Íèéò àøãèéí àðãà2. Æèæèãëýíãèéí àðãà

Íèéò àøãèéí àðãûã ãîë òºëºâ áàéãàëèéí ãàìøèã, ãàë óñíû àþóëä ºðòñºí ÁÌ áîëîí õóëãàéä àëäàãäñàí, ÁÌ-ûí á¿ðòãýëèéí áàðèìò íü óñòàæ ¿ã¿é áîëñîí ìºí òîîëëîãî õèéõ áîëîìæã¿é çýðýã òîõèîëäîëä ÁÌ-ûí ºðòãèéã òîîöîõîä àøèãëàõ áºãººä òîîöîîëëûã äàðààõ àðãà÷ëàëààð õèéíý.

• ÁÇÁÌ-ûí ºðòãèéã òîäîðõîéëíî.ÁÇÁÌ ºðòºã=ÁÌÑ1 ºðòºã+Öýâýð õóäàëäàí àâàëòÖÕÀ=Íèéò ÕÀ-ÕÀ áóöààëò-ÕÀ õºíãºëºëò-ÕÀ ¿íèéí áóóðàëò+Áýëòãýë àæèëëàãààíû çàðäàë

• ÁÁª-èéã òîäîðõîéëíî.- Áîðëóóëàëòûí ¿íýí äýõ íèéò àøãèéí ò¿âøèí ìýäýãäýæ áàéâàë:

ÁÁª=(Áîðëóóëàëò-Áîðëóóëàëòûí áóöààëò)*(100%-Íèéò àøãèéí ò¿âøèí)- ªðòºã íýìýõ àøãèéí ò¿âøèí ìýäýãäýæ áàéâàë:

ÁÁª=(Áîðëóóëàëò-Áîðëóóëàëòûí áóöààëò)/(100%+Àøãèéí ò¿âøèí)• ÁÌÑ2-èéí ºðòãèéã òîäîðõîéëíî.

ÁÌÑ2 ºðòºã=ÁÇÁÌ ºðòºã – ÁÁªÍèéò àøãèéí ò¿âøèí ãýäãèéã áîðëóóëàëòàä ýçëýõ àøãèéí ò¿âøèí þì.Àøãèéí ò¿âøèí ãýäãèéã ºðòºã äýýð íýìñýí àøãèéí õóâü õýìæýý ãýæ îéëãîíî.

ÁÌÑ2 –èéã òîäîðõîéëîõ íèéò àøãèéí áîëîí æèæèãëýíãèéí àðãóóäûí ¿åä áîðëóóëàëòûí õºíãºëºëò áîëîí áîðëóóëàëòûí ¿íèéí áóóðàëòûã àâ÷ ¿çäýãã¿é. Ó÷èð íü ýäãýýð íü áîðëóóëñàí áàðààíû ¿íýíä íºëººëäºãã¿é.

Æèæèãëýíãèéí ¿íèéí àðãûã íýã á¿ðèéí ºðòºã áàãà, ìàø îëîí òºðëèéí áàðààã èõ õýìæýýãýýð áîðëóóëäàã êîìïàíèóä íü èõýâ÷ëýí æèæèãëýíãèéí ¿íèéí àðãûã õýðýãëýäýã. Æèæèãëýíãèéí ¿íèéí àðãûí çîðèëãî íü íèéò àøãèéí àðãàòàé èæèë áîëîâ÷ òîîöîîëëûã õèéõäýý æèæèãëýíãèéí ¿íý áîëîí ºðòãèéí õàðüöààã àâ÷ ¿çäýãýýðýý ÿëãààòàé. Ýíý àðãûí ¿åä:

1. Õóäàëäàí àâñàí áàðààíû íèéò ºðòºã áîëîí æèæèãëýíãèéí ¿íý2. ÁÇÁÌ-ûí íèéò ºðòºã áà æèæèãëýíãèéí ¿íý3. Òàéëàíò õóãàöààíû áîðëóóëàëò çýðãèéã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

• ÁÇÁÌ-àà ºðòºã áîëîí æèæèãëýíãèéí ¿íýýð íü òóñ òóñ òîäîðõîéëíî.ÁÇÁÌ=ÁÌÑ2 +Öýâýð õóäàëäàí àâàëò

• ªðòºã áà æèæèãëýíãèéí õàðüöààã òîäîðõîéëíî.

• ÁÌÑ2 –èéã æèæèãëýíãèéí ¿íýýð òîäîðõîéëíî.ÁÌÑ2 æèæèãëýí=ÁÇÁÌ æèæèãëýí – Áîðëóóëàëò + Áîðëóóëàëòûí áóöààëò

• ÁÌÑ2 –èéã ºðò㺺ð íü òîäîðõîéëíî.ÁÌÑ2 ºðòºã = ÁÌÑ2 æèæèãëýí * ªÆÕ

Ïðàêòèêò æèæèãëýíãèéí ¿íý ÿíç á¿ðèéí øàëòãààíû óëìààñ ººð÷ëºãäºæ õýëáýëçýõ íü ýëáýã áºãººä ¿¿íýýñ øàëòãààëàí ¿íèéí ºñºëò, ¿íèéí ºñºëòèéí áóóðàëò, ¿íèéí áóóðàëò, ¿íèéí áóóðàëòûí ºñºëò, ãýñýí îéëãîëòóóä ãàð÷ èðäýã. Ýäãýýðèéã ºðòºã æèæèãëýíãèéí õàðüöàà òîîöîõäîî îðóóëàõ ýñýõýýñ øàëòãààëàí æèæèãëýíãèéí àðãà íü äîòðîî:

1. Óëàìæëàëò æèæèãëýí áóþó ºðòºã çàõ çýýëèéí àëü áàãà æèæèãëýíãèéí àðãàªðòºã æèæèãëýíãèéí õàðüöààíä ¿íèéí ºñºëò, ¿íèéí ºñºëòèéí áóóðàëòûã îðóóëæ òîîöîõ áà ¿íèéí áóóðàëò, ¿íèéí áóóðàëòûí ºñºëòèéã îðóóëäàãã¿é.

2. Äóíäàæ ºðòãèéí æèæèãëýíãèéí àðãàªðòºã æèæèãëýíãèéí õàðüöààíä äýýðõ ¿íèéí ºñºëò, áóóðàëòóóäûã á¿ãäèéã íü îðóóëæ òîîöíî.Æèæèãëýíãèéí àðãûí ¿åä ºðòºã æèæèãëýíãèéí õàðüöààíä õýâèéí áóñ õîðîãäëûã îðóóëæ òîîöîõ (ºðòºã áà æèæèãëýíãèéí ¿íýýñ õàñíà) áºãººä õàðèí õýâèéí õîðîãäîë, àæèë÷äàä îëãîñîí õºíãºëºëòèéã îðóóëàõã¿éãýýð ÁÌÑ2 –èéí æèæèãëýíãýýñ õàñíà

3. САЭЗ жижиглэнгийн үнийн аргаӨЖХ=

Áèëåò 26 2 77 Асуулт Технологийн ү е шатны дундаж ө ртгийн арга

Үйлдвэрлэлийнүе шатны аргаар өртөг тооцох системийн үед ДҮ 1- С тэй байх үедөртгийн тайланд өөрчлөлт . ордог Өмнөхүеийн ДҮ 2 С нь тайлант хугацааны 1 . С болно (ДҮ 1С )ДҮ 1- С тэй үеийн 2 тооцооллыг аргаар гүйцэтгэдэг.

3. Дундаж өртгийн арга4. Эхэлж үйлдвэрлэлд орсныг эхэлж үйлдвэрлэж дуусгах арга

Дундаж өртгийн аргын үед тайлангын ДҮ 1- С ийн өртгийг шинэ үеийнүйлдвэрлэлийнөртөг .дээр нэмэн холбогдох тооцооллыг хийнэ Нэгжийн өртгийг тооцоолохдоо эдгээр нэмэгдсэн өртгийг . холбогдох эквивалентэд хуваана Дараагын цехэд шилжүүлсэн буюу бэлэн бүтээгдэхүүнд

шилжүүлсэнөртөг нь өссөн . буюу дундажлагдсан байна Технологийн үе шатны дундаж өртгийн аргаар өртгийн тайлан хийж байгаа үед нэмэлт тооцооллыг .дараах байдлаар хийнэ

1. EP = ДЦШН + ДҮ 2 С * иж бүрдлийн % + алдагдсан нэгж * иж бүрдлийн %2. ӨЗ= ДҮ 1- С ийн ӨЦШИӨ+ - ТХ ы ӨЦШИӨ/ ДҮ 1- С ийн нэгж + - ТХ ы ӨЦШИӨ

НДӨ= ДҮ 1- С ийн ( , мат хөд, үнз)+ - ТХ ы ( , мат хөд, үнз)/ (ЕР , мат хөд, үнз) : “ ” Жишээ нь А компани ДҮ 1- 4000 С д нэгж бүтээгдэхүүнтэй .байсан ( ХЗ ¼ ) Тайлант хугацаанд өмнөх 36000- 1000 цехээс н шилжиж ирсэн ба нэгж хэвийнээр

.хорогдсон ДҮ- д 1/3- н иж бүрдэлтэй 3000 нэгж үлдсэн. ДҮ 1- С н өртөг: ӨЦШИӨ= 14400, 900, хорогдол ҮНЗ 550, - 36000 тайлант хугацаанд ББ нд нэгж шилжүүлсэн ба ӨЦШИН-126000, -цехэд нэмэгдсэн зардал хөд= 33140, ҮНЗ = 19480. Өртгийн тайланг ДӨА- аар бүртгэ.“ ” А ххк2- р цехӨртгин тайлан ДӨА

4. Хэмжээний үзүүлэлтДҮ 1 С ( ХЗ ¼ ) 4000

ТХШИН 36000 ББ 36000 1000ХЗ

ДҮ 2 С ( 1/3 ХЗ ) 3000 40000 40000Нийт

5. Цехэд тусгагдах зардалДҮ 1: С ӨЦШИ 14400Хөд 900ҮНЗ 550

ӨЦШИӨ 126000 3,6: ТХНЗ Хөд 33140 1,46

ҮНЗ 19480 194470 5,06Нийт

6. Зардлын хуваарилалт ББ (36000 * 5,06) 182160

ДҮ 1 С (3000 * 3,6) 10800(3000 * 1,46) 1/3 1460 12260

E Рхув = 36000 + 3000 * 1/3 = 37000ӨЗ = 14400 + 126000 / 4000 + 36000 -1000 =3,6НДӨхув=(900+550) + (33140+19480) / 37000 =1,46

JE: ДҮ2 126000ДҮ1 126000

ДҮ2 52620 ОЗЦ 33140

ҮНЗ 19480

182160ББДҮ2 18216

Áèëåò 26 3 78.Асуулт Төсөвт байгууллагын бүтээгдэхүүнийөртөг тооцох арга зүй

ө ө ө өө ө ө өө , өсөвөөсТ с втб а йгууллага гэдэг нь нийт ард иргэдийн сайн сайхны т лү йлчилгээ үзүүлж т с в сс а н хүүжилт авч үйл ажиллгаа явуулдаг т с в с ө ө ө ө ө ө ө өө санхүүжилт авдгүй бол улсын мчид суурилан үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр аж ахүйн газарууд ба х р нгэ з эмшиж р т лб рх а риуцсан үйл .ажиллагаан нь тасралтгүй үргэлжилдэг байгууллага юм

Төсөвт байгууллагын бүтээгдэхүүн гэдэг нь тухайн байгууллагаас нийлүүлж байгаа ажил үйлчилгээг . хэлнэ Төсөвт байгууллагын бүтээгдэхүүнийг дараах . байдлаар ангилна Үүнд:

Бүтээгдэхүүн Дотоод бүтээгдэхүүн Завсрын бүтээгдэхүүн

Бүтээгдэхүүн гэдэг нь эцсийн хэрэглэгчидэд үзүүлж буй ажил үйлчилгээг .хэлнэ Дотоод бүтээгдэхүү н гэдэг нь төсөвт байгууллагын үйл ажиллагааны нэгжүүд нь харилцан бие биедээ үзүүлж буй үйлчилгээг .хэлнэ Завсрын бүтээгдэхүүн гэдэг нь бүтээгдэхүүний шинж чанар агуулаагүй боловч тухайн байгууллагын үйл ажиллагаатай холбогдон гарч байгаа ажил

үйлчилгээг .хэлнэТөсөвт байгууллагын бүтээгдэхүүнийөртгийг . тооцохдоо аккруэль суурьт зарчмыг баримтална Өртөг тооцох гэдэг нь нөөц буюу орцын бүтээгдэхүүн

болгон хувиргах явцад ашигласан нөөцийг санхүүгийн .хувьд хэмжих арга юмБүтээгдэхүүнийөртөг тооцох нь төсөвт байгууллагуудад үйл ажиллагааны санхүүгийнүр дүнг төлөвлөх, .тайлагнах арга ажиллагааг сайжруулахад чиглэнэҮүнтэй :холбогдон гарах албан ёсны баримт бичиг нь

1. Ерөнхий менежерийн үр дүнгийн гэрээ2. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төсөл3. Төсөвт байгууллагын жилийн эцсийн тайлан4. Бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн улиралын тайлан5. Сарын тайлан

Бүтээгдэхүүнийөртөг тооцохдоо өртгийн , обьект өртөг , тооцох зарчим зардлын төрөл , анги болон зардлын шууд ба шууд бус гэсэн ангилал үйл ажиллгааны нэгжийн ангилал зэргийг авч үзнэ.

1. Үндсэнүйл : ажиллагааны нэгж Энэ нь бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтэд .шууд оролцдог салбар нэгж юм2. Үндсэн бус үйл : ажиллагааны нэгж Энэ нь үндсэнүйл ажиллгааны нэгжийн хэвийн үйл ажиллагааг явуулах үүрэг бүхий салбар нэгжүүд .хамаарна

Бүтээгдэхүүнийөртөг тооцох үйл явц нь дараах үе .шатуудтай1. Бүтээгдэхүүнийг бүртгэх2. Бүх зардлыг тодорхойлох3. Шууд зардлыг бүдтэгдэхүүнд ногдуулах4. Шууд бус зардлыг хувааарилан шингээх5. Нийт зардлыг тооцох

Бүтээгдэхүүнийөртөгт .хуваарилах шууд зардлыг дараах аргуудыг ашиглан хуваарилна• Уламжлалт арга• Зардлын төвөөр 2 дамжуулан шатлалтай хуваарилах арга• Үйл ажиллагаанд суурилах буюу АВС арга

: Уламжлалт арга Б ү тээгдэх үү нд . оруулсан хувь нэмрээр нь шууд бус зардлыг хуваарилах аргыг хэлнэ Энэ арга нь шууд хөдөлмөрийн , зардал хөдөлмөр ,цаг ажил гүйлгээний , тоо хэмжээ материал ашиглалт гэх мэт үзүүлэлтэдүндэслэн .хуваарилалт хийдэг

Зардлын т ө в өө р дамжуулан 2 : шатлалтай хуваарилах арга Энэ арга нь эхлээд бүх шууд бус зардлыг холбогдох үзүүлэлтүүдэдүндэслэн зардлын төвд, дараа нь зардлын төвүүдэд хуваарилагдсан зардлыг холбогдох үзүүлэлтүүдэдүндэслэн бүтээгдэхүүний . ангид хуваарилах явдал юм Зардлын төв гэж үйл

.ажиллагааны нэгжийг хэлнэҮ йл : ажиллагаанд суурилах буюу АВС арга Энэ арга нь өртгөө тооцохдоо байгууллагын үйл , ажиллагааг шинжлэх үйлдэл бүрийн бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтэд хэрхэн орсныг үндэслэн зардлыг үйл явцын үе шат буюу ажлын үе шатаар дамжин эцсийн бүтээгдэхүүнд . хуваарилалт хийдэг Үйлдэл бүрийнөртөг нь түүнд ашигласан нөөцийн . хэмжээгээр тодорхойлогдоно Үйлдэл гэдэг нь үйл ажиллагаанд оролцож байгаа хүмүүсийн гүйцэтгэж байгаа

ажил үүргийг . хэлнэ Мөн шууд бус зардлыг үүсгэж байгаа нөөц нь бүтээгдэхүүнийг бий болгоход бус харин бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэхэд оролцож байгаа дотоод үйл явц ажлын үе .шатанд ашиглагдана

Үйл ажиллагаанд суурилсан аргыг ямар үед ?ашиглах вэ• Шууд бус зардал өндөр байгаа үед• Өртөг• Бүтээгдэхүүнийөрсөлдөөн их үед• Үе шат үйл явцыг тодорхойлох боломжтой үед

Үйл :ажиллагаанд суурилсан аргыг хэрэглэхдээ• Үйл явц буюу үе шатыг тодорхойлсон байх• Нөөц бүрээр зардлын мэдээллийг хуримтлуулан бүртгэх• Нөөцийн , хэрэглээ зардал хуваарилах суурь үзүүлэлтийг ашиглан үйл . явцад тухайн зардлыг хуваарилна Энэ үед зардал болон үйл явцын

.хоорондын хамаарлыг тогтоосон байх шаардлагатай• Үйл явдалтай холбоотой гарсан зардлыг холбогдох үзүүлэлтүүдийг ашиглан бүтээгдэхүүнийөртөгт .хуваарилна

Áèëåò 27 1 79. Асуулт Бараа материалын өртөг тооцох аргууд

Бараа материалыг орлогод авахдаа худалдан авалтыг өртгөөр нь бүртгэнэ. Байгууллагын үйл ажиллагааг тасралтгүй явуулахын тулд тодорхой хэмжээний бараа материалын үлдэгдэлтэй . байхад дараагын худалдан авалтыг хийдэг Энэ үед яг адилхан бараа материалыг өмнөхөөсөө ялгаатай өртгөөр олж

. бэлтгэж болно Өөрөөр хэлбэл адилхан бараа материал ялгаатай өртгөөр бүртгэгдэж . болно Ийм үед - БМ ын өртөг тооцох дараах аргуудын аль нэгийг .сонгож ашиглана

• Эхэлж авсанаа эхэлж заргалдах ( FIFO )• Сүүлд авсанаа эхэлж зарлагдах ( LIFO )• Дундаж өртгийн арга• Тусгай тэмдэглэгээний арга

1. : ЭАЭЗ Энэ аргын үед - зарцуулсан БМ ын өртгийг - тооцохдоо БМ ын эхний үлдэгдэл болон эхний худалдан авалтуудаас эхлэн тооцох бөгөөд -БМ ын эцсийн үлдэгдэлд сүүлийн худалдан авалтуудаас үлдэнэ. Балансад тусгагдах БМ нь тухайн үеийн бодит өртгөөрөө .тусгагдах давуу талтай

2. : САЭЗ Энэ аргын үед - зарцуулсан БМ ын өртгийг тооцохдоо хамгийн сүүлийн худалдан авалтуудаас эхэлж тооцох бөгөөд - БМ ын эцсийн үлдэгдэлд эхний үлдэгдэл болон эхний худалдан авалтуудаас үлдэнэ. Балансад тусгагдах БМ нь эхний худалдан авалт болон эхний үлдэгдлээс бүрдэх учир тухай

үеийн бодит үнээрээ тусгагдах боломжгүй. Харин ББӨ нь тухайн үеийнөртөгтэйгээ уялдаж өгдөг.3. ДӨА: Энэ аргын үед - зарцуулсан БМ н өртгийг тооцохдоо нэгжийн дундаж өртгийг ашиглах бөгөөд борлуулвал зохих бараа материалын нийт

өртгийг борлуулвал зохих бараа материалын тоо хэмжээнд харьцуулж нэгжийн дундаж өртгийг . тодорхойлно Байнгын системийн үед худалдан авалт хийх бүрдээ нэгжийн дундаж өртгийг шинэчлэн тооцдог бол цаг үеийн системийн үед зарцуулсан бараа материалын тодорхой хугацаагаар үечлэн

нэгжийн дундаж өртгийг .тооцдог4. : Тусгай тэмдэглэгээний арга Энэ аргыг цөөн тооны өндөрүнэтэй - БМ ын зарцуулалтын өртгийг . тодорхойлоход ашигладаг Анх орлого болгосон

өртгөөр нь зарцуулалтын өртгийг . тооцдог Аль худалдан авалтыг хэзээ борлуулсан гэдгийг тухай бүрт нь бүртгэх шаардлагатай тул цаг хугацаа их .шаарддаг

Áèëåò 27 2 80 Асуулт Материалын нэмэгдэл зардалтай ү ед өртгийн тайлан бэлтгэх нь

Үйлвэрлэлийнүе шатны аргаар өртөг тооцож байгаа нөхцөлд эхний цех тасгаас бусад цех тасагт нэмж оруулсан материал нь бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ болон өртөгт 2 янзаар нөлөөлнө.

1. Нэмж оруулсан материал нь үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүний нэг хэсэг болж нэгжийн өртгийгөсгөх боловч бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг өсгөхгүй . байж болно Материалын нэмэгдэл зардал гардаг нөхцөлдөртгийн тайланд дараах өөрчлөлтүүд .гарч ирдэг

• Тухайн цехэд тусгагдах зардал хэсгийн тухайн цехэд нэмэгдсэн өртөг хэсэгт материалын нэмэлт зардлаарх нийт болон нэгжийн өртөг .тусгагдана

• Цехийн зардлын хуваарилалтын хэсэгт дуусаагүйүйлдвэрлэлийнүлдэгдэлд .ногдох материалын нэмэлт зардал тодорхойлогдоно• Нэмэлт тооцооллын хэсэгт материалын зардлаар тооцсон эквивалент бүтээгдэхүүн болон материалын зардлаар тооцсон нэгжийн өртгийн

. тооцоолол нэмж хийгдэх болно Өөрөөр , хэлбэл материалын нэмэлт зардал нь цехэд тусгагдах нийт зардал дараагын цех юмуу бэлэн бүтээгдэхүүнд шилжүүлсэн бүтээгдэхүүнийөртөг, ДҮ- ийн эцсийн үлдэгдэлд ногдох өртөгт нөлөөүзүүлнэ.

2. Нэмж оруулсан материал нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг нэмэгдүүлж, нэгжийн өртгийгөөрчлөх байдлаар өртгийн тайланд нөлөөлж . болно Энэ тохиолдолд дээрх өөрчлөлтийн адил өөрчлөлтүүдөртгийн тайлнд гарахаас гадна дараах өөрчлөлтүүд . нэмж гарах болно Үүнд:

• Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний өсөлт нь нэгжийн өртгийг бууруулахаас гадна бүтээгдэхүүнийөссөн тоо хэмжээ нь өмнөх цех тасгаас шилжиж ирсэн өртгийгөөртөө шингээх учир өмнөх дамжлагын өртөгтөртгийн .залруулга хийгдэх болно

• Тоо хэмжээний үзүүлэлтийн хэсэгт үйлдвэрлэлд шинээр нэмж оруулсан гэсэн үзүүлэлт .нэмэгдэнэ : “ ” 2- 2006.12- Жишээ нь Ц компанийн р цехийн р сарын үйлдвэрлэлтэй :холбогдох мэдээлэл

Тоо хэмжээ

ДҮ 1 С / 80%ХЗ / 480 нэгж

Өмнөх цехээс шилжиж ирсэн 1000

Бэлэн бүтээгдэхүүнд шилжүүлсэн 1950

ДҮ 2 С / 60%ХЗ / 430

2- р цехэд шалгалтыг үйлдвэрлэлийн 40% процесс дээр хийж хорогдлыг бүгдийг . 70% хэвийнд тооцдог Материалыг дээр бүгдийг нь тавьж олгох бөгөөд энэ нь өмнөх цехээс шилжиж ирсэн бүтээгдэхүүний 2 тоог дахин нэмэгдүүлдэг.

Ү йлдвэрлэлийн ө рт ө гтэй :холбогдох мэдээлэл ДҮ 1- С ийн өртөг Тайлант хугацаанд нэмэгдсэн өртөгӨмнөх цехийн өртөг 217400 615600

42000 176400Материал 210048 620160Хувиргалтын зардал

Эквивалент б ү тээгдэх үү ний :тооцоолол Материалыг үйлдвэрлэлийн 70% процессын дээр тавьж олгодог учраас ДҮ- 2- 430 60%- ийн С т байгаа нэгж нь ийн бүрдэлтэй байгаа учир түүнд материал

зарцуулагдаагүй . байгаа Харин ДҮ- 1 80%- ийн С нь ийн бүрдэлтэй байгаа бөгөөд 70% байх үед нь өмнөх сард шаардлагатай бүх материалыг зарцуулсан . байна Хэвийн хорогдол нь явцад илэрсэн бөгөөд нэмж зарцуулсан материал нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоог нэмэгдүүлж байгаа учраас өмнөх

цехийн өртөгт .залруулга хийнэ ЭБ ( материалын зардлаар)= 1950 нэгж

ЭБ ( хувиргалтын зардал)= 1950 + 60% = 2208 нэгж Нэгжийн ө рт ө г :

Мат = (42000 + 176400) / 1950 нэгж = 112₮ ХЗ = (210048 + 620160) / 2208 нэгж = 376₮

Өмнөх цехийн өртгийн залруулга = 217400 + 615600 / 2480 нэгж -100 нэгж“ ” Ц компани2- р цехҮйлдвэрлэлийнөртгийн тайлан /ДӨА/2006 12 оны сар1. Тоо хэмжээний үзүүлэлт:ДҮ 1 С / 80% ХЗ / 480Өмнөх цехээс хүлээн 1000авсанҮйлдвэрлэлд нэмж оруулсан 1000 2480

Бэлэн бүтээгдэхүүнд шилжүүлсэн 1950ДҮ 2 С / 60% ХЗ / 430

Хэвийн хорогдол 100 2480 2. : Цехэд тусгагдах зардал Нийт НэгжийнДҮ- 1- ийн С ийн өртөг:Өмнөх цехийн өртөг 217400₮

42000Материалын зардал 210048Хувиргалтын зардал

:Тайлант хугацаанд нэмэгдсэн зардалӨмнөх цехийн өртөг 615600 350

176400 112Материалын зардал 620160 376Хувиргалтын зардал

Цехийн зардлын дүн1881608 ₮ 838 3. :Цехийн зардлын хуваарилалт

Бэлэн бүтээгдэхүүнд шилжүүлсэн/1950 нэгж * 838₮/1634100ДҮ- ийн эцсийн үлдэгдлийнөртөг:Өмнөх цехийн өртөг/430 нэгж * 350₮/ 150500

Хувиргалтын зардал / 430нэгж * 60% * 376₮/ 97008 Хуваарилагдсан зардлын дүн1881608 ₮

Ү йлдвэрлэлээс бэлэн б ү тээгдэх үү нийг х ү лээн авах ү ед Дт Бэлэн бүтээгдэхүүн 1634100 Кт Дуусаагүйүйлдвэрлэл-2 1634100

Áèëåò 27 3 Асуулт 81. Төсөвт байгууллагын өр төлбөр ба өмчийн бүртгэл

ө ө ө өө ө ө өө , өсөвөөсТ с втб а йгууллага гэдэг нь нийт ард иргэдийн сайн сайхны т лү йлчилгээ үзүүлж т с в сс а н хүүжилт авч үйл ажиллгаа явуулдаг т с в с ө ө ө ө ө ө ө өө санхүүжилт авдгүй бол улсын мчид суурилан үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр аж ахүйн газарууд ба х р нгэ з эмшиж р т лб рх а риуцсан үйл .ажиллагаан нь тасралтгүй үргэлжилдэг байгууллага юм

1. Өр төлбөрийн , тухай ойлголт ангилал2. , Урьдчилаж орсон орлого түүний бүртгэл3. Өмчийн бүртгэл

Ө р т ө лб ө рийн , тухай ойлголт ангилал Өнгөрсөнүйл , ажиллагааны явцад бий болсон бусдын өмнө хүлээхүүрэг хариуцлагыг Өр төлбөр . гэнэ Мөн бараа үйлчилгээг зээлээр худалдан авахтай холбоотой Өр төлбөрүүснэ. Өр төлбөрийг төлөгдөх :хугацаагаар нь

• Богино хугацаат өр төлбөр• Урт хугацаат өр төлбөр .гэж ангилна

Өр төлбөрийгүүссэн :эсэхээс нь хамаарч Мэдэгдэж байгаа өр төлбөр

Тооцоолсон өр төлбөр Болзошгүйөр төлбөр .гэж ангилна

Төсөвт байгууллагын БХӨТ-т Дансны өр БХБЗ .УОО гэх мэт орно

Төсөвт байгууллагын УХӨТ-т .УХБЗ хамрагдана

, Урьдчилж орсон орлого т үү ний б ү ртгэл Төсөвт -байгууллагын УОО д

Санхүүжилттэй холбоотой орлого Төлбөртэй бараа үйлчилгээний орлогыг бүртгэнэ.

Төсвөөс урсгал зардлын санхүүжилт хүлээн :авсан болМөнгөн хөрөнгө--------------дт

, , УОО Татаас Санхүүжилт-------------кт- УОО с ажлын гэрээний биелэлтийг үндэслэн хүлээн зөвшөөрсөн орлогын дүнгээр:, , УОО Татаас Санхүүжилт-------------дт

Татаас санхүүжилтийн ------------орлого ктҮндсэн хөрөнгө худалдан авах үед:

Үндсэн хөрөнгө------------дтМөнгөн хөрөнгө------------кт

Үндсэн хөрөнгө бусдаас хүлээн авсан үед:Үндсэн хөрөнгө------------дт

-----------Засгийн газрын оруулсан капитал ктӨ мчийн б ү ртгэл

1. Засгийн газрын оруулсан капитал2. Хуримтлагдсан үр дүн3. Бусад цэвэр хөрөнгөөс бүрдэнэ.

1. Засгийн газрын оруулсан капитал нь төрийнөмчийн хөрөнгийн оролцоог харуулах бөгөөд хөрөнгийн санхүүжилт хийсэн дүнгээр ,нэмэгдэж хөрөнгийн шилжүүлсэн эсвэл бусдад үнэ төлбөргүйөгсөнүед .буурна

2. Хуримтлагдсан үр дүн гэдэг нь төсөвт , . байгууллагын хэтрэлт хэмнэлт юм Хуримтлагдсан үр дүн :нь• Өмнөхүеийн хуримтлагсан үр дүн• Тайлант үеийн хуримтлагдсан үр дүн

Тайлант хугацаанд төсвөө хэтрүүлэн :зарцуулсан бол хэтрэлтийн хэмжээгээр Тайлант үеийн хуримтлагдсан үр дүн---------дт

------------------Орлого зардлын нэгдсэн данс ктТөсвийн :хэмнэлт гарсан бол

-------------Орлого зардлын нэгдсэн данс дт Тайлант үеийн хуримтлагдсан үр дүн----------кт Тайлант үеийн хуримтлагдсан үр дүн нь үр дүнгийн тайлангаас бэлтгэгдэн гардаг

Áèëåò 28 1 Асуулт 82. , Бараа материалын ангилал тэдгээрийг үнэлж орлогод авах

, Худалдах зорилгоор олж эзэмшиж буй бараа борлуулах бүтээгдэхүүн болон түүнийүйлдвэрлэлд ашиглах хөрөнгийн зүйлсийг Бараа материал .гэнэ-2 НББОУС т зааснаар бараа материалд дараах хөрөнгө . орно Үүнд:

1. Бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны явцад худалдан борлуулахаар эзэмшиж байгаа хөрөнгө2. Худалдан борлуулах зорилгоор үйлдвэрлэлийн дамжлагад байгаа зүйлс3. Үйлчилгээүзүүлэх, бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхэд материал ба хангамжын зүйлс

Бараа материал нь үйлдвэрлэл болон худалдаа эрхэлдэг байгууллагын эргэлтийн хөрөнгийн гол хэсгийг бүрдүүлдэг.Ү йлдвэрлэл :эрхэлдэг байгууллагын бараа материалд

1. Бэлэн бүтээгдэхүүн2. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн3. Дуусаагүйүйлдвэрлэл

4. Түүхий эд материал5. Хангамжийн материал6. Сэлбэг хэрэгсэл7. .Сав баглаа боодол орно

:Худалдаа эрхэлдэг байгууллагын бараа материалд1. Худалдан борлуулах бараа2. Хангамжийн материал3. Сэлбэг хэрэгсэл4. .Сав баглаа боодол тус тус хамаарна

Агуулахад борлуулах гэж байгаа хуучин биет үндсэн хөрөнгийг .бараа материалын ангилалд хамааруулна Бараа материалыг ө мчл ө лийн :хувьд

Замд яваа бараа - ФОВ ачуулах цэг - ФОВ хүргэх цэг

Агентийн бараа гэж ангилан тайлант хугацааны эцэст бараа материалын дүнд .оруулах эсэхийг шийдвэрлэнэ :Замд яваа бараа

- :ФОВ ачуулах цэг (f.o.b-free on board) нөхцөлөөр ачигдсан бараа материалын хувьд борлуулагч нь худалдан авагч руу ачуулсан үедөмчлөлийн бүх эрх нь худалдан авагч компанид шилждэг тул Тээврийн зардалыг .худалдан авагч тал нь хариуцдаг

- ФОВ хүргэх :цэг Нөхцөлөөр ачигдсан замд яваа бараа материалын Тээврийн зардлыг .борлуулагч тал нь хариуцдаг :Агентийн бараа нь заруулахаар дэлгүүрүүдээр . тараасан бараа юм Энэ бараа нь дэлгүүрийн . биш тараасан компанийн бараа материалд хамаарна Агент

буюу дэлгүүр нь уг бараа материалыг бүртгэлдээ тусгахгүй боловч уг барааны бүрэн бүтэн байдлыг хариуцаж борлуулсан үед .борлуулалтын шимтгэл авна - Бараа материалыг НББ д өртөг ба цэвэр боломжит үнийн аль багаар бүртгэнэ. Ихэнх бизнест бараа материалыг ашигтай борлуулдаг учраас өртөг

нь цэвэр боломжит үнэ . цэнээс бага байдаг Ийм нөхцөлд бараа матералыг өртгөөр нь бүртгэнэ. Бараа материалын өртөгт худалдан авалтын өртөг, , борлуулалтын зардал болон одоогийн байршил нөхцөлд авчрахтай холбогдож гарсан бүх

.зардал орно Бараа материалын худалдан авалтын өртөгт худалдан авсан үнэ, ( импортын болон бусад татвар худалдан авлатын дараа татварын байгууллагаас

- ), , .тухайн ААН д буцаан олгохоос бусад тээвэрлэлт ачиж буулгах зардал гэх мэт зардлууд орно Худалдан авалтын хөнгөлөлт, урамшуулалыг худалдан авалтын өртгөөс . хасч тооцно Боловсруулалтын зардалд бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэхтэй

холбогдож гарсан үйлдвэрлэлийн , нэмэгдэл зардал шууд хөдөлмөрийн . зардал орно Үйлдвэрлэлийн удирдлагад хамаарах шууд ба шууд бус хөдөлмөрийн зардлыг боловсруулалтын өртөгт .оруулна

Бараа материалын цэвэр боловжит үнэ цэнийг олоход бараа материалын борлуулалтын үнээс , борлуулах зардал бараа материалыг иж бүрэн .болгох зардлыг хасна

Иж бүрэн , , болгох зардал гэдэг нь бараа материалын хуучрилт эвдрэл гэмтлийг засах дуусаагүйүйлдвэрлэлийгүйлдвэрлэж дуусгахтай холбогдож .гарах зардал юм Бараа материалыг б ү ртгэх 2 . систем байдаг Үү нд :

1. Байнгын систем2. Цаг үеийн систем

Áèëåò 28 2 Хамсарсан бүтээгдэхүүнд өртөг хуваарилах аргууд

Хуваагдалын цэг хүртэл . гарч байгаа зардлыг хамсарсан зардал гэнэ Хамсарсан зардлыг хамсарсан бүтээгдэхүүнд 4 .хуваарилах дараах арга байдаг1. Зах зээлийн үнийн буюу борлуулалтын үнийн арга2. Нэгжийн дундаж өртгийн арга3. Жигнэсэн дундаж арга4. Тоо хэмжээний буюу биет нэгжид суурилах арга

Зах зээлийн ү нийн буюу борлуулалтын ү нийн арга 1. Хамсарсан бүтээгдэхүүнд хуваагдлын цэгээс хойш дахин боловсруулалт хийдэг эсэхээс хамааран энэ аргын үед 2 дараах аргаар хуваарилалтыг

. хийнэ Үүнд: Бүтээгдэхүүн хуваагдах цэгээс хойш хамсарсан бүтээгдэхүүнд нэмэлт боловсруулалт хийдэггүй бол хамсарсан бүтээгдэхүүний хуваагдлын цэг

дээрх зах зээлийн үнийн .харьцаагаар хамсарсан зардлыг хуваарилна

: Жишээ , Компани А Б гэсэн хамсарсан бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэдэг. 2 Уг бүтээгдэхүүнийгүйлдвэрлэхэд бүтээгдэхүүн хуваагдах цэг хүртэл гарсан 250000 хамсарсан зардал төгрөг . 10000 байв Хамсарсан зардлаас төгрөгийг дайвар бүтээгдэхүүнийөртөгт . хуваарилсан Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо

: хэмжээ А бүтээгдэхүүн 50 , кг Б бүтээгдэхүүн 30 . кг Нэгжийн зах зээлийн үнэ А бүтээгдэхүүнийх 6000 төгрөг, Б бүтээгдэхүүнийх 4000 төгрөг. Хамсарсан зардлаас дайвар бүтээгдэхүүндөртөг 250000 хуваарилах учир төгрөгнөөс 10000 төгрөгийг хасаад үлдэх 240000 төгрөгийг хамсарсан

бүтээгдэхүүнд .хуваарилна

А бүтээгдэхүүний нэгжийн өртөг=171360/50 =3427кг ₮ Б бүтээгдэхүүний нэгжийн өртөг=68640/30 =2288кг ₮ :Журналын бичилт

Бэлэн бүтээгдэхүүн 171360А Бэлэн бүтээгдэхүүн 68640Б

ДҮ- Дайвар бүт- н 10000 250000Хамсарсан зардал

2. Бүтээгдэхүүн хуваагдах цэгээс хойш үндсэн бүтээгдэхүүнүүдэд нэмэлт боловсруулалт хийгдэг бол нэмэлт боловсруулалттай холбогдон гарах зардлыг борлуулалтын үнээс хассан цэвэр борлуулалтын үнийн харьцаагаар хамсарсан зардлыг үндсэн бүтээгдэхүүнүүдэд .хуваарилна Нэгжийн дундаж ө ртгийн арга

Энэ аргаар хамсарсан зардлыг үндсэнбүтээгдэхүүнүүдэд хуваарилахдаа эхлээд хуваарилагдах зардлыг нийт үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээнд хувааж бүтээгдэхүүний . нэгжид ногдох зардлыг хэмжээг тооцно Дараа нь бүтээгдэхүүний нэгжид ногдох зардлыг бүтээгдэхүүн тус

бүрийнүйлдвэрлэсэн тоо хэмжээгээр үржүүлэх .замаар хамсарсан зардлыг хуваарилна Жигнэсэн дундаж ө ртгийн арга

Ихэнх өртгийн объёктын үйлдвэрлэж байгаа үндсэнбүтээгдэхүүнүүд . чанарын ялгаатай байдаг Энэ нь үндсэн бүтээгдэхүүн тус бүрийн ,шинж чанар үйлдвэрлэлд , зарцуулсан хугацаа түүнийгүйлвдэрлэж , , байгаа ажиллагсадын мэргэжилийн ялгаа зарцуулсан материалын хэмжээ чанар зэрэг олон хүчин зүйлээс .хамаардаг

Үүнтэй холбоотойгоор тэдгээр бүтээгдэхүүнүүднийг чанарын хувьд нэг нэгжид шилжүүлэн .тооцоололд оруулах шаардлагтай болдог Жигнэсэн дундаж өртгийн аргын үед эхлээд үндсэн бүтээгдэхүүнүүдийг чанарын хувьд нэг нэгжид шилжүүлэх жигнэх хүчин зүйлийг

бүтээгдэхүүний төрөл тус бүрээр .тодорхойлноҮүний дараа жигнэх хүчин зүйлийг ашиглан хамсарсан зардлыг хамсарсан бүтээгдэхүүнд .хуваарилна

=Жигнэсэн тоо хэмжээ үйлдвэрлэсэн * тоо хэмжээ Жигнэх хүчин зүйл Жигнэсэн дундаж өртөг= / хуваарилагдах хамсарсан зардал нийт жигнэсэн тоо хэмжээ =Хуварилалт Бүт-н тус бүрийн * жигнэсэн тоо хэмжээ жигнэсэн дундаж өртөг = Нэгжид ногдох хамсарсан зардал жигнэсэн дунпдаж өртөг* жигнэсэн хүчин зүйл эсвэл тухайн бүтээгдэхүүнд хуваарилагдсан хамсарсан зардлыг

үйлдвэрлэсэн .тоо хэмжээнд нь харьцуулна Энэ арга нэгжийн дундаж өртгийн аргын дутагдлыг арилгадаг боловч нэг нэгжид шилжүүлэх коеффициентийг тэр бүрүндэслэлтэй тогтоох боломж бага

байдаг

Жин хэмжээний нэгжийн ө ртгийн ( )арга Тоо хэмжээний арга Үндсэнбүтээгдэхүүнүүдөөрөөр хэмжих нэгжээр илэрхийлэгдэх тохиолдолд хамсарсан зардлыг үндсэн бүтээгдэхүүнүүдэд хуваарилахдаа тоо хэмжээний

.нэгжийн аргыг хэрэглэнэ Энэ аргын үед эхлээд үндсэн бүтээгдэхүүнүүдийг тодорхой нэг нэгжээр илэрхийлэгдсэн түүхий эдийн гарцаас нь үндэслэн нэг нэгжид шилжүүлэн ,тооцож

дараа нь нийт бүтээгдэхүүнд тухайн бүтээгдэхүүний .эзлэх хувийн жингийн харьцаагаар зардлыг хуваарилна

Áèëåò 28 3 Асуулт 84. Төсөвт байгууллагын хөрөнгийн бүртгэл

ө ө ө өө ө ө өө , өсөвөөсТ с втб а йгууллага гэдэг нь нийт ард иргэдийн сайн сайхны т лү йлчилгээ үзүүлж т с в сс а н хүүжилт авч үйл ажиллгаа явуулдаг т с в с ө ө ө ө ө ө ө өө санхүүжилт авдгүй бол улсын мчид суурилан үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр аж ахүйн газарууд ба х р нгэ з эмшиж р т лб рх а риуцсан үйл .ажиллагаан нь тасралтгүй үргэлжилдэг байгууллага юм

1. Төсөвт байгууллагын хөрөнгийн , ангилал түүний онцлог2. Эргэлтийн хөрөнгийн бүртгэл3. Эргэлтийн бус хөрөнгийн бүртгэл

Төсөвт байгууллага нь өөрийнүйл ажиллагаандаа шаардлагатай байгаа хөрөнгөө санхүүгийн тайлагналын стандартад заасны дагуу үнэлж бүртгэлдээ .тусгана

Хөрөнгийг :ашиглаж байгаа хугацаанаас нь хамаарч Эргэлтийн хөрөнгө Эргэлтийн бус хөрөнгө .гэж ангилна

Төсөвт байгууллагын хөрөнгө нь төсвөөс санхүүжиж бий болсон учраас улсын өмчлөлтэй . байдаг Төсөвт байгууллагад ашиглагдаж байгаа хөрөнгийн .зориулалтаар нь дараах чиглэлээр ангилна

Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгө Авлага , Урьдчилгаа буюу УТЗ УТТ , Бараа материал нөөцийн бараа Үндсэн хөрөнгө Биет бус хөрөнгө Хөрөнгө оруулалт Бусад хөрөнгө

Эргэлтийн х ө р ө нгийн б ү ртгэлд : Эргэлтийн хөрөнгөд дараах хөрөнгө .хамаарна1. Мөнгөн хөрөнгө2. Авлага3. -УТЗ д4. Бараа материал5. Нөөцийн бараа6. Бусад бараа

Мөнгө түүнтэй адилтгах хөрөнгө:- Кассанд байгаа бэлэн мөнгө- Банкинд байгаа бэлэн мөнгө- Богино хугацаат хадгаламж- Замд яваа бэлэн мөнгө

Төсөвт байгууллагын мөнгөн хөрөнгө нь төлбөртэй ажил үйлчилгээний , орлого төвлөрсөн болон орон нутгийн татаас санхүүжилтын , орлого хүлээн , авсан зээлийн хэмжээгээр нэмэгдэж бараа материал худалдан авах бусад зардалд зарцуулах гэ .х мэтээр буурнаТөсөвт 2002 06- 28- 132 байгуулга нь МУСЯамны сайдын оны р сарын ны тоот тушаалаар батлагдсан мөнгөн касс ажиллага аны журамд заасны дагуу

Жижиг мөнгөн .сангийн хэмжээг тогтоохдоо дараах байдлаар тогтооно=0.01* +0.03* +0.05*ЖМС СЦС ЖДАТТ БЗ- СЦС Сарын цалин гын сүүл

- ЖДАТТ Жилийн дотоод албан томилолтын төсөв- БЗ Бэлэн мөнгөөр хийгдсэн зардал

Жижиг м ө нг ө н санг байгуулах ү ед : -----------ЖМС дтМөнгөн хөрөнгө -------------кт

Жижиг м ө нг ө н сангийн зардал гарах ү ед : ----------------Холбогдох зардал дт

Мөнгөн хөрөнгө-------------------ктТөсөвт байгууллагууд төрийн сан дахь банкинд данс нээж түүгээрээ дамжуулан төлбөр тооцоогоо гүйцэтгэдэг.

Хэрвээ улсаас татаас санх үү жилт авах ү ед : ------------Харилцах дтСанхүүжилтийн , ----------------орлого УОО кт

Т ө лб ө ртэй ажил ү йлчилгээ ү з үү лж орлогоо х ү лээн авсан ү ед : --------------Харилцах дтТөлбөртэйүйлчилгээний ------------орлого кт

:Авлага харилцахаар авсан бол-----------Харилцах дт

---------------Авлага ктБуцалтг ү й тусламжаар м ө нг ө х ү лээн авсан ү ед :

------------Харилцах дт

--------------Тусламжын орлого кт Банкнаас зээл авсан ү ед :

------------Харилцах дт-----------------Зээл кт

Дээд шатны төсвийн эрх захирагчаар батлуулсан эрхийн баталгааны дагуу төрийн сан дахь харилцах данс нь гүйлгээ хийгдэх буюу тухайн харилцах дансдын өдөр тутмын хуулгыг үндэслэн .дараах кредит бичилтийг хийнэ

:Цалинг олгосон бол Цалин өглөг-------------дт

----------------Харилцах кт Бусад байгууллагад ө г ө х ө р өө т ө лс ө н :тохиолдолд

Дансны өглөг--------------дт------------------Харилцах кт

Ү ндсэн х ө р ө нг ө , бараа материал худалдан авсан ү ед : ҮХ, ---------------БМ дт

--------------Харилцах кт Зээлээ т ө лс ө н :тохиолдолд

---------------Зээл дт--------------Харилцах кт

Замд яваа мөнгөн хөрөнгө гэдэг нь төлбөр хариуцагчын хариуцах данснаас хасагдсан боловч хүлээн авагчын харилцахад хараахан шилжээгүй байгаа мөнгийг .хэлнэ

Замд яваа мөнгөн хөрөнгийг банк хоорондын килерингийн тооцооны журамд заасны дагуу хоногын дотор хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. Хараахан харилцах дансанд м ө нг ө ороог ү й ү ед : ЗЯМөнгө-------------дт

---------------Авлага ктСанхүүжилтын ---------орлого кт

Килерингийн тооцооны журамд заасны дагуу хоногын дотор м ө нг ө :орж ирвэл -------------Харилцах дтЗЯМөнгө-------------кт

АвлагаТөсөвт байгууллагын авлагыг орлогын нэр төрлөөр нь ангилан бүртгэдэг. Үүнд:

a) Татаас санхүүжилтийн авлагаb) Төлбөртэйүйлчилгээний авлагаc) Бусад авлага

. А Татаас санхүүжилтийн авлага нь байгууллагын нийлүүлэлттэй холбоотой үүссэн .авлага юмТөсөвт байгууллага нь бүтээгдэхүүнээ нийлүүлсэн боловч хараахан санхүүжилтээ хүлээн аваагүй тохиолдолд үүнийг татаас санхүүжилтийн авлага үүсгэн бүртгэдэг.

. В Т ө лб ө ртэй ү йлчилгээний авлага үү ссэн ү ед : Төлбөртэйүйлчилгээний ---------------авлага дтТөлбөртэйүйлчилгээний -------------орлого кт

:Томилолтоор явахад зориулан урьдчилан авсан бол -----------------Томилолтын урьдчилгаа дт

Мөнгөн хөрөнгө--------------------------ктТөвлөрсөн төсөв болон орон нутгийн төсөвтэй .шууд харьцдагТөсөвт байгууллага нь дээд шатны төсвийн эрх захирагчаас олгогдсон татаас санхүүжилтыг шилжүүлэхдээ:

Дээд шатны т ө свийн :эрх захирагч Урьдчилгаа санхүүжилт-------------дт

Мөнгөн хөрөнгө----------------------ктТ ө с ө вт :байгууллага

Мөнгөн хөрөнгө-------------дт, УОТатаас санхүүжилт---------------кт

Төсөвт байгууллга нь тодорхой хугацаанд гүйцэтгэлийн ажил үйлчилгээнийүр дүндүндэслэн орлогыг хүлээн зөвшөөрөхүед төсвийн ерөнхийлөн :захирагчын хувьд

1. Татаас санхүүжилтийн ------------зардал дт Урьдчилгаа санхүүжилт-----------------------кт

2. УОТатаас санхүүжилт----------------дт Татаас санхүүжилтийн ---------------орлого кт

Хэрвээ авлага найдваргүй болох үед .шууд аргаар данснаас хаснаТөсөвт байгууллагын бараа материалын үйл ажиллагааг хангах Түүхий , эд материал хангамжын материал худалдах зорилгоор хадгалж буй бэлэн

бүтээгдэхүүн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн .зэргийг хамруулна Энэ нь төсөвт байгууллагад хадгалж байгаа боловч эзэмших эрх шилжээгүй бол бараа материалын бүрэлдэхүүнд хамааруулах ТЭМ нь төсөвт

байгууллагад үндэслэн ажил үйлчилгээг явуулахад зориулагдсан тусгай зориулалт бүхий .материалыг хэлнэТөсөвт байгууллагын үйл , , .ажиллагаанд ашиглагдах бичиг хэрэг шатахуун сэлбэг хэрэгсэл ахуйн хэрэглээний материалуудыг хамааруулна

Н өө цийн : бараа , , байгалийн аюулаас хамгаалах Улс орныг хамгаалах Дотоодын зах зээлийн улирлын шинж чанартай хэрэгцээг зохицуулах зорилгоор стратегийн ач холбогдол бүхий бэлэн бүтээгдэхүүнийг нөөцлөн хадгалах үед түүнийгнөөцийн бараа .гэнэ

Н өө цийн барааг олж бэлтгэх ү ед : Нөөцийн ---------------бараа дт

Мөнгөн хөрөнгө------------------ктН өө цийн барааг зарцуулах ү ед :

Нөөцийн -------------барааны зардал дтНөөцийн -------------------бараа кт

Зарцуулсан бараа материалын өртгийг .эхэлж авсанаа эхэлж зарлагдах аргаар тооцно Эргэлтийн х ө р ө нгийн б ү ртгэл

Санх үү жилтээр ү ндсэн х ө р ө нг ө худалдан авах бол авсан санх үү жилтийн :хэмжээгээр Үндсэн хөрөнгө--------------дт

Мөнгөн хөрөнгө-------------------ктХ ө р ө нг өө х ү лээн авах ү ед :

Үндсэн хөрөнгө----------------дтМөнгөн хөрөнгө----------------кт

, УОО хөрөнгийн санүүжилт------------дт ------------Засгийн газрын оруулсан капитал кт

Т ө лб ө ртэй ажил ү йлчилгээний орлог оор х ө р ө нгийг худалдан авсан ү ед : Үндсэн хөрөнгө----------------дт

Мөнгөн хөрөнгө. Төлбөртэйүйлчилгээний -------------орлого ктҮ ндсэн х ө р ө нгийг дахин ү нэлж байгаа ү ед :

Үндсэн хөрөнгө--------------дт Дахин үнэлгээний зөрүү-------------кт

1 :жилийн дараа Дахин үнэлгээний зөрүү--------------дт

-------------Засгийн газрын оруулсан капитал кт

Áèëåò 29 1 85 Билет . Богино хугацаат хөрөнгө оруулалтын төрөл ангилал бүртгэл:

Хөрөнгө : оруулалт гэдэг нь тодорхой ашиг олох зорилгоор өөрт байгаа хөрөнгийг бусдад ашиглуулах замаар нэмэлт орлого олход чиглэсэн үйл ажиллагаа . ̺íãºòýé àäèëòãàõ õºðºí㺠ãýæ òîîöîãäîîã¿é 3 ñàðààñ 1 æèëèéí õóãàöààòàé õºðºí㺠îðóóëàëòûã ÁÕÕÎ ãýíý.юм

ÁÕÕÎ-ûã:1. Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ2. ÒÁ¯Ö

- ªðèéí ¿íýò öààñààðõ õºðºí㺠îðóóëàëò- ªì÷èéí ¿íýò öààñààðõ õºðºí㺠îðóóëàëò

ªðèéí ¿íýò öààñààðõ õºðºí㺠îðóóëàëòÇàõ çýýë äýýð áîðëîãäîõ ÷àäâàð ñàéòàé áóþó 3 ñàðààñ 1 æèëèéí õóãàöààòàé Çàñãèéí ãàçàð áîëîí áóñàä êîìïàíèàñ õóäàëäàí àâñàí áîíäîîðõ õºðºí㺠îðóóëàëò õàìààðíà.ªì÷èéí ¿íýò öààñààðõ õºðºí㺠îðóóëàëòÇàõ çýýë äýýð áîðëîãäîõ ÷àäâàð ñàéòàé õóâüöààãààðõ õºðºí㺠îðóóëàëò õàìààðíà.

ÒÁ¯Ö-ûã àíõ õóäàëäàí àâñàí ¿åä ºðò㺺ð íü á¿ðòãýíý. ªðòºã íü:1. Õóäàëäàí àâñàí ¿íý2. Õóäàëäàí àâàõòàé õîëáîãäîæ ãàðñàí áðîêåðèéí øèìòãýë, òàòâàð, ¯ÖÀÊ-ä òºëñºí õóðààìæ ãýõ ìýò çàðäëóóä îðíî.

ÒÁ¯Ö-ûã àíõ õóäàëäàí àâñàí ¿åä ºðò㺺ð íü á¿ðòãýíý. ªðòºã íü:1. Õóäàëäàí àâñàí ¿íý2. Õóäàëäàí àâàõòàé õîëáîãäîæ ãàðñàí áðîêåðèéí øèìòãýë, òàòâàð, ¯ÖÀÊ-ä òºëñºí õóðààìæ ãýõ ìýò çàðäëóóä îðíî.

ТБҮЦ- ыг тайлант хугацааны эцэст бодит үнэ . цэнээр нь тайлагнана Өртөг бодит үнэ цэнийн зөрүүг ТБҮЦ- ний үнэлгээний .тохируулга дансаар тохируулнаТБҮЦ- ны өртөг бодит үнэ цэнээс бага байх үед хэрэгжээгүй .олз дансыг кредитлэнэ

: Дт Үнэт цаасны бодит үнэ цэнийн тохируулга---------xxxx: Кт Хэрэгжээгүй олз -------------------------------xxxx

ТБҮЦ- ны өртөг бодит үнэ цэнээс их байх үед хэрэгжээгүй .гарз дансыг дебетлэнэ: Дт Хэрэгжээгүй гарз --------------xxxx

: Кт Үнэт цаасны бодит үнэ цэнийн тохируулга----------------xxxxÕýðýâ ºðèéí ¿íýò öààñûã õ¿¿ òºëºõ õóãàöààíû äóíäóóð õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä õóäàëäàí àâàëòûí ºäºð õ¿ðòýëõ õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ã õóäàëäàí àâñàí ¿íý äýýð íýìñýí ä¿íã ñàíõ¿¿æèã÷èä òºëíº. Õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ã õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºðòºãò îðóóëàõã¿é áºãººä õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ã á¿ðòãýõ 2 àðãà áàéäàã. ¯¿íä:

• Õºðºíãèéí àðãà:Õóäàëäàí àâàëòûí ºäºð õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ã Õ¿¿ãèéí àâëàãà äàíñíû Äò-ä á¿ðòãýíý. Õ¿¿ã ìºí㺺ð õ¿ëýýí àâñàí ¿åä Õ¿¿ãèéí àâëàãà äàíñûã õààõ áà õóäàëäàí àâñàí ºäðººñ õîéøèõ ºäðèéí õ¿¿ã “ Õ¿¿ãèéí îðëîãî” äàíñíû Êò-ä á¿ðòãýíý.

• Îðëîãûí àðãà:Õóäàëäàí àâàëòûí ºäºð õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ã Õ¿¿ãèéí îðëîãî äàíñíû Äò-ä á¿ðòãýíý. Õ¿¿ã ìºí㺺ð õ¿ëýýí àâñàí ¿åä “ Õ¿¿ãèéí îðëîãî” äàíñíû Êò-ä á¿ðòãýíý.

ÒÁ¯Ö-ûã õóäàëäàõÒÁ¯Ö-ûã ìºíãºíèé õýðýãöýý øààðäëàãà ãàðñàí ¿åä ýñâýë ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí ¿íý ºññºí ¿åä àøèã îëîõ çîðèëãîîð õóäàëäàæ áîëíî. Ìºí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí õàíø öààøäàà áóóðàõ õàíäëàãàòàé áîëâîë èõ õýìæýýíèé àëäàãäàëä îðîõîîñ ºìíº àëäàãäàëòàé áàéñàí ÷ õóäàëäàæ áîëíî. Õóäàëäàæ áóé ÒÁ¯Ö-íû ºðòºã áà õóäàëäñàíààñ îðæ èðýõ ìºíãºíèé çºð¿¿ãýýð хэрэгжсэн îëç, ãàðçûã òîîöîæ á¿ðòãýíý.

Áèëåò 29 2Хөдөлмөрийн хэлбэлзлийн шинжилгээХөдөрмөр нь үйлдвэрлэлүйлчилгээ явуулах хамгийн гол хүчин зүйл бөгөөдүүнээс шалтгаалан пүүс хөдөлмөрийн эрэлт бий болдог бол нөгөө талаас

ажиллах хүчин нь хөдөлмөрөө пүүсд худалдаж цалин хөлс . авдаг энэ шинжилгээний зорилго нь1. Ажиллах хүчний хангамжын байдлыг судлах2. Хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх бололцоог судлах3. Хөдөлмөрийн бүтээмж цалингийн өсөлтийг судлах

1 Ажлын цаг ашиглалтын түвшин=1 ажилчины нэгж хугацаанд ажилсан ө д ө р цаг Ажилвал зохих өдөр цаг

Уг үзүүлэлт нь тухайн хугацаанд ажиллах боломж бүрийн . 1 хэдэн хувийг ашигласаныг харуулна Энэ нь тэй ойр байвал цаг ашиглалт сайн байгааг . 1- харуулна ээс хол байвал цаг ашиглалт хангалтгүй байна гэ үзнэ. - ХАА н салбарт өргөн .ашиглана

• Ажлын цагын нөөц= ( ажилвал зохих өдөр- ажилсан өдөр)* ажилчидын тоо Уг үзүүлэлт нь ажлын цаг ашиглалтыг нэмэгдүүлэх .боломжыг илэрхийлнэ

• Улиралын хэлбэлзлийн коэффициент= тухайн сард ажилласан нийт х ү н ө д ө р Тухайн жилд ажилласан дундаж хүнөдөр

Энэ коэффициент нэгтэй ойр байвал пүүсийнүйл ажиллагаа улиралын шинж чанараас хамааралгүй байгааг харуулах бөгөөд харин нэгээс хол байвал пүүсийнүйл .ажиллагаа улиралын шинжтэйг харуулна

• Хөдөрмөр зэвсэглэмж= нийт х ө р ө нг ө ,ү йлдвэрийг зориулалттай х ө р ө нг ө Ажилчидын тоо ажилчдын тоо

Ажилтан бүрт ногдох хөрөнгийн хэмжээ ба хөдөлмөрийн .хэрэгсэлийн хангамжийг харуулна• Ажилчдын өгөөж= цэвэр ашиг

Ажилчдын тоо Ажилтан тус бүрийн борлуулсан эдийн засгийн өгөөжийн .хэмжээг харуулна

• Төлөвлөгөөний биелэлтийн коэффициент=г ү йцэтгэлээр ажилласан цаг ө дрийг ,*10Төлөвлөсөн ажлын цаг өдөр

Уг үзүүлэлт нь ажлын цаг ашиглалтын биелэлтийг харуулна2. Хөдөлмөрийн бүтээмж= нийт б ү тээмж * тухайн хугацаанд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн

Ажилчдын тооХөдөлмөрийн бүтээмжийг ажилтны нэгж хугауаанд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн эсвэл бүтээгдэхүүнийгүйлдвэрлэхэд зарцуулсан хугацаа буюу

зардалаар хэмждэг• Хөдөлмөр зарцуулалт = нийт х ө д ө лм ө рийн зардал

Нийт хугацаанд үалдвэрлэсэн нийт бүтээгдэхүүнХөлмөрийн зарцуулалт нь ажлын цаг ашиглаль хөдөлмөрийн бүтээмжүйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний хэмжээ үйлдвэрлэл технологи ажилчдын

мэргэжлийн ур чадвар зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлнө.Хөдөлмөрийн бүтээмжийнөсөлт нь зардалын түвшинд 2 чиглэлээр нөлөөлдөг1. Цалингийн өсөлтөөс бүтээмжийнөсөлт давсанаар нэгж бүтээгдэхүүнд ногдох хөдөлмөримйн зөардалыг бууруулна2. Хөдөлмөрийн бүтээмжөссөн дүнд зйлдвэрлэлийн хэмжээнд өссөнөөр .нэгжид ногдох тогтмол зардал буурч олох ашгийн хасжээ нэмэгдэнэ3. : Цалингийн фондын шинжилгээ Ажилчдын цхлин хөлс нь тэдний идэвх чармайлтынг дайчлах хөдөлмөрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх гол хүчин зүйл

болдог Цалингийн фондод шинжилгээ хийхдээ Ажилчдын сарын дундаж цалин болон нэг өдөрт ногдох цалинг өмнөхүеийн гүйцэтгэл салбарын дундаж үзүүлэлттэй харьцуулна

Áèëåò 29 387 . Төсөвт байгууллагын зардлын бүртгэл

ө ө ө өө ө ө өө , өсөвөөсТ с втб а йгууллага гэдэг нь нийт ард иргэдийн сайн сайхны т лү йлчилгээ үзүүлж т с в сс а н хүүжилт авч үйл ажиллгаа явуулдаг т с в с ө ө ө ө ө ө ө өө санхүүжилт авдгүй бол улсын мчид суурилан үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр аж ахүйн газарууд ба х р нгэ з эмшиж р т лб рх а риуцсан үйл .ажиллагаан нь тасралтгүй үргэлжилдэг байгууллага юм

Тайлант хугацаанд хөр багасаж ӨТүүсэх - байдлаар ЭЗ н үр ашгийг бууруулж өөрийн хөр багасах үа- . г зардал гэнэ Төрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхийн тулд батлагдсан төсөвөөс , төсвийнүа болон гэрээт ажлын үр дүнд зарцуулахад санхүүжилтыг мөнгөн зарцуулалтын төсвийн . зарлага гэнэ Дараах байдлаар

.ангилна1) : Ажилчидтай холбоотой зардал олгосон урьдчилгаа цалингийн хэмжээгээр

дт цалингийн урьдчилгаа ххх кт мөн хөр ххх Тооцоолсон цалингийн дүнгээр нь

Дт Цалин С кт Цалин өглөг Ажил олгогчдын төлөх НДШ дүнгээр :

Дт НДШ С к т НДШ өглөг2) Бараа үйлчилгээтэй :холбоотой зардал

Нийтлэг чанар болон бараа үйлчилгээний С тусгай бараа үйлчилгээ гэж ангилах ба энэ үед : ” ”дт БМ ТЭМ кт Мөн хөр

:Зарцуулсан тохиолдолд Дт Бараа үйлчилгээний С Кт БМ

3) - Бусад С уудыг бүртгэх: Ямар нэгэн зүйл түрээсэлдэг :бол

Дт түрээс С кт Мөн хөр - :Вальютын ханшын С н гарз гарвал

Дт Вальютын ханшын зөрүү гарз кт мөн хөр

Валютаар илэрхийлэгдсэн авлага байхад ханш буурч гарз үүссэн байвал Дт валютын ханш үөрүү гарз Кт авлага

Харин өглөгтэйүед ханш өссөнүед гарз үүснэ.Төсвийн зардалын ерөнхий ангилал1. : , ,Ажилчидтай холбоотой зардал цалин ндш бусад2. Бараа үйлчилгээний : зардал худалдан авах ба зарцуулахтай холбоотой С3. ҮХ : ашиглах зардал Би болох явцад элэгдэл хорогдол үүсэх4. хүүгий : зардал хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр гарна5. : тусламж нөат шилжүүлэг, бусад орны хандив6. : нийгэм хамгаалал зардал эрүүл мэнд нийгмийн үйл ажилтай холбоотой

7. : татаас ААНБ төсвөөс олгож буй санхүүжилт8. . .бусад зардал г м байна

Áèëåò 30 1-88 Билет . Найдваргүй авлагыг бүртгэх арга

Авлагыг балансад цэвэр боломжит үнээр\ -авлага нанөөц\ үнэлж . тусгана зарим авлага төлөгдөхгүй байж болно энэ үедНАүүсэх бөгөөдүүнийг бүртгэх 2 арга .байдаг

НАзардал Шууд арга Нөөц ба хасагдуулгын арга

Авлагын тодорхой хэсэг нь найдваргүй тайлант хугацаанд зээлээр борлуулалтболох нь тогтоогдсон үед тэр хэмжээгээр болон авлагын дансны үед дүнгээс тодор хой .авлагыг шууд данснаас хасдаг арга юм хувь хэмжээгээр урьдчилан нөөц байгуулаад авлагын тодорхой хэсэг нь найдваргүй болох нь тогтоогдсон үед урьдчилан байгуулсан нөөцөөрөөө .хаанаНөөцийн ба хасагдуулгын арга

Борлуулалтын хувийн жин ба орлогынавлагын хувийн жин ба балансын арга тайлангын арга суурь борлуулалтавдагын дансны авлага төлөгдөх хугацаанд

үлдэгдэлдүндэслэх үндэслэх арга : = Борлуулалтын хувийн жин НАС зээлийн борлуулалт авлага найдваргүй болох хувь

: Авлагын хувийн жин тайлант хугацааны эцэст нийт төлөгдөөгүй авлагын дүнгээс НА тооцож хийх бөгөөд тооцооллын дүн нь НАН дансны эцсийн үлдэгдэл болох ба тайлант хугацааны НАС тохируулан бүртгэнэ.

Шууд арга нөөцийн арга1. Урьдчилсан НАН байгуулах үед:

0 НАН ххНАН хх

2. авлага найдваргүй болох нь тогтоогдож ланснаас хасах үедНАЗ хх НАН ХХАвлага хх авлага хх

3. данснаас хассан авлага эргэн төлөгдөхүед:1 данснаас хассан авлага хэмжээгээр сэргээ

мөнөгө хх авлага хх НА нөхөх орлого НАН хх

Áèëåò 30 289 Асуулт Дайвар бүтээгдэхүүнийөртөг тооцох аргууд ба бүртгэх

Олонхи үйлдвэрлэлийн салбарт тухайлбал гурилын үйлдвэр мах боловсруулах үйлдвэр газар тариалангийн үйлдвэр гэх мэт өртгийн нэг обектоос олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг нэгэн зэрэг үйлдвэрлэн . гаргадаг Олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг нэгэн зэрэг үйлдвэрлэх явцад гарсан зардлыг бүтээгдэхүүн тус бүрээр зөв хуваарилан өртөг . тооцох шаардлага гарч ирдэг Бүтээгдэхүүнүүдэд зардлыг зөв хуваарилахын тулд тэдгээр бүтээгдэхүүнийг дотор нь үндсэн

ба дайвар бүтээгдэхүүн . гэнэ Дайвар бүтээгдэхүүн гэдэг нь үндсэн бүтээгдэхүүнийгүйлдвэрлэх явцад эсвэл үндсэн бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлд зарцуулах - , ТЭМ г бэлтгэх явцад гардаг зах зээлийн эрэлт бага цаашид ашиглагдаж ч болох ашиглагдахгүй ч байж болох бүтээгдэхүүн .юм

Дайвар бүтээгдэхүүнийөртгийг 2 тодорхойлоход үндсэн .зарчмыг баримтална1. Хамсарсан зардлаас дайвар бүтээгдэхүүнд хуваарилахгүй . байх өөрөөр хэлбэл хамсарсан зардлыг зөвхөнүндсэн бүтээгдэхүүнүүдэд

. хуваарилах арга юм Энэ нь дайвар бүтээгдэхүүнийөртгийг тусад нь тооцохгүй гэсэн үг.

2. Хамсарсан зардлын зарим хэсгийг дайвар бүтээгдэхүүнд хуваарилж түүнийөртгийг тусад нь тооцох1- :р арга

дайвар бүтээгдэхүүнийг цаашид ашиглах эсэх нь тодорхойгүй байгаа үед . энэ аргыг ашиглана Дайвар бүтээгдэхүүдөртөг хуваарилсан эсэхээс үл хамааран үйлдвэрлэлийн явцад дээшлүүлэхийн . тулд ямар нэгэн байдлаар ашиглахыг зорьдог Цаашид борлуулах эргүүлж .ашиглах зорилт тавьдаг

• Дайвар бүтээгдэхүүнд зардал хуваарилахгүйгээр борлуулсан үед борлуулалтаас орох орлогын хэмжээгээр мөнгөн хөрөнгийн юмуу авлагыүн - - . R, R дансны дт д дараах дансуудын аль нэгний кт д бичиж болно Бор бусад ББӨ, ҮНЗ

• Дайвар бүтээгдэхүүнд хамсарсан зардлаас хуваарилахгүйгээр түүнийг дахин боловсруулах зардлаар үнэлж .орлогод авна Энэ үед “ДҮ- дайвар бүт” - , дансны дт д гарсан зардлыг ТЭМ Цалин өглөг,ҮНЗ - дансуудын кт с хуримтлуулах бөгөөд уг ДҮ - дансны кт с дайвар

бүтээгдэхүүнийг орлогод авч борлуулсан үед R R - .бусад юмуу борлуулалтын дансны кт д бичнэ2- :р арга

хамсарсан зардлын зарим хэсгийг дайвар бүтээгдэхүүнд хуваарилж түүнийөртгийг . тусад нь тооцох Дайвар бүтээгдэхүүнийг аж ахуй болон зах зээлийн зориулалтаар ашигладаг бол түүнд хамсарсан зардлаас зардал хуваарилан уг хуваарилсан зардал ба түүнийг цаашид дахин боловсруулахтай

холбогдон гарсан зардлын нийлбэр нь дайвар бүтээгдэхүүнийөртөг . болно Дайвар бүтээгдэхүүнд хамсарсан зардлаас зардал хуваарилахдаа цэвэр боломжит үнэ .цэнийн аргыг ашиглана

ЦБҮ=ЗЗҮ- Дахин боловсруулах өртөг- - Бор С Бор ашиг Дайвар бүтээгдэхүүнд ногдуулж хуваарилсан өртгөөр “ДҮ- дайвар бүт” - дансны дт д холбогдох ДҮ - дансны кт с бичилт хийж орлогод авах бөгөөд

дайвар бүтээгдэхүүнийг орлогод авсаны дараа түүнийг , , дахин боловсруулахтай холбогдон гарсан материал цалин үнз- г дайвар бүтээгдэхүүнийөртөгт .нэмж тусгана

Áèëåò 30 3:90 Асуулт Төсөвт байгууллагын орлогын бүртгэл

ө ө ө өө ө ө өө , өсөвөөсТ с втб а йгууллага гэдэг нь нийт ард иргэдийн сайн сайхны т лү йлчилгээ үзүүлж т с в сс а н хүүжилт авч үйл ажиллгаа явуулдаг т с в с ө ө ө ө ө ө ө өө санхүүжилт авдгүй бол улсын мчид суурилан үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр аж ахүйн газарууд ба х р нгэ з эмшиж р т лб рх а риуцсан үйл .ажиллагаан нь тасралтгүй үргэлжилдэг байгууллага юм

Орлого гэдэг нь тухайн тайлангийн хугацаанд эздийн хувь оролцооны хувь өсөлтөөс бусад шалтгаанаар цэвэр хөрөнгөөсдөг эдийн засгийн өгөөж буюу үйлчилгээний . -18 орлогоос орох нийт дотогшлох урсгалыг хэлнэ НББОУС д зааснаар зарлагыг аккруэл сууриар хүлээн зөвшөөрч бүртгэх бөгөөд дараах зүйлсийг .хамааруулна

• Бүтээгдэхүүн борлуулалтын орлого• Үзүүлсэн ажил үйлчилгээний орлого• Хүү ногдол ашиг• Хөрөнгө ашиглуулсны орлого гэх мэт

-7 УСНББОУС д зааснаар арилжааны ажил үйлчилгээний :орлогод1. Бараа үйлчилгээний орлого2. Бүтээгдэхүүн борлуулсны орлого3. Хөрөнгө ашиглуулсны орлого

Төсөвт байгууллагын үндсэнүйл :ажиллагааны орлогод1. Татаас санхүүжилтын орлого2. Тусламжийн орлого3. Үйлчилгээний орлого

Үндсэн бус үйл :ажиллагааны орлогод1. Гадаад валютын ханшийн зөрүүний орлого2. Үндсэн хөрөнгө худалдсаны орлого3. , Бараа материал нөөцийн бараа худалдсаны олз

Татаас санхүүжилтын :орлого Улсын төсвөөс хариу төлбөргүйгээр шилжин ирэх орлогыг татаас санхүүжилтын .орлого гэнэ Бараа үйлчилгээний орлого: Үйлчлүүлэгч талд үйлчилгээүзүүлсний төлөө мөнгөн төлбөр худалдан авч байвал үүнийг бараа үйлчилгээний орлогод

.хамааруулна

:Тусламжийн орлого Гадаад орны засгийн газраас олон улсын эсвэл дотоодын байгууллага хувь хүмүүсээс хариу төлбөргүйгээр олгосон буцалтгүй . , тусламжийг хэлнэ Тусламжийн орлогыг олон улсын төсөвт , . байгууллагын бусад байгууллагын гэж ангилна Мөн тусламжийн орлогыг шинж чанараас нь хамааруулан , урсгал хөрөнгийн .гэж ангилна

:Бусад орлого Үндсэн бус үйл .ажиллагаатай холбоотой орлогуудыг хамааруулна-9 УСНББОУС д заасны дагуу арилжааны ажил үйлчилгээний орлогыг ЗЗҮ- р нь хүлээн зөвшөөрч бүртгэх ба үйлчилгээүзүүлэхтэй холбоотой ажил

гүйлгээнийүр дүнг найдвартай тооцож чадах тохиолдолд тайлангийн өдрийнүе шатыг харгалзан уг ажил гүйлгээтэй холбоотой орлогыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. Үүний тулд дараах бүх нөхцөл хангагдсан тохиолдолд үр дүнг найдвартай тооцоолж чадна гэсэн үг.

1. Бараа үйлчилгээний орлогын дүнг найдвартай хэмжиж чаддаг байх2. Ажил гүйлгээний холбогдох эдийн засгийн өгөөж буюу үйлчилгээний чадавхи уг байгууллагад орох магадлалтай байх3. Байгууллага тайлангийн өдрөөр ажил гүйлгээний иж бүрдлийнүе : шатыг найдвартай хэмжих бололцоотой байх ажил гүйлгээнийүе шатыг

найдвартай хэмжинэ гэдэг нь үзүүлэхүйлчилгээнийхээ хэдэн хувийг гүйцэтгэж байна гэдгийг тооцно гэсэн үг.• Гүйцэтгэсэн ажлын судалгааг үндэслэн тооцох арга• Хугацааг нь үндэслэн тодорхойлох арга• Гүйцэтгэсэн хувийн жинд үндэслэн тогтоох арга

4. Мөн ажил гүйлгээнд зарцуулсан өртөг ба уг ажил гүйлгээг иж бүрэн болгох өртгийг найдвартай хэмжиж болохуйц байх ёстой

Áèëåò 31 1:91 Асуулт Авлагын бичгийн бүртгэл

Авлагын бичиг нь тогтоосон хугацаанд тодорхой хэмжээний мөнгийг татгалзах эрхгүйгээр төлөхөө . амласан албан ёсны амлалтын бичиг юм Авлагын бичиг нь хүүтэй ба хүүгүй, богино ба урт хугацаатай байхаас гадна энгийн ба шилжих гэсэн төрөлтэй . байна Хүүтэй авлагын бичгийн үнээс хүү нь тусдаа

байдаг бол хүүгүй авлагын бичигт хүүг тусад нь тогтоохын оронд нэрлэсэн үнийн . хэсэг болгон оруулсан байдаг Ердийн авлагын бичгийг бусдад шилжүүлж болдоггүй бөгөөд анхны эзэмшигч нь төлбөрийг хүлээн . авах эрхтэй байдаг Харин шилжих авлагын бичгийг мөнгөний хэрэгцээ шаардлага

гарсан үед банк болон бусад санхүүгийн байгууллагуудад хөнгөлөлттэйгөөр .худалдаж болдог Богино хугацаатай авлагын бичгийн бүртгэл: Богино хугацаатай авлагын бичгийг анх бүртгэлд НҮ- р нь үнэлж бүртгэх ба балансад холбогдох бүх хасагдуулгаг хассан цэвэр боломжит үнэ цэнээр

. тайлагнана Авлагын бичгийг тооцоогоорх авлагын нэгэн адил баталгаатай ба баталгаагүй . худалдаж болно Борлуулагч авлагын бичгийн борлуулалтыг бүртгэлд 5 тусгахын тулд дараах үе .шаттай

• Авлагын бичгийн нийт төлөгдөх дүнг .тооцно Нийт төлөгдөх дүн = нэрлэсэн үнэ + дуусвар хугацаа хүртэлх хүү

• Хөнгөлөлтийг .тооцноХөнгөлөлт = нийт төлөгдөх дүн * хөнгөлөлтийн * хувь хөнгөлөлтийн хугацаа(хөнгөлөлтийн хугацаа гэдэг нь авлагын бичгийн нийт хугацаанаас өөрийн эзэмшсэн хугацааг хасаад үлдэж .)буй хугацаа юм

• Авлагын бичгийг борлуулснаар хүлээн авах мөнгөний .хэмжээг тодорхойлноМөнгөн = орлого нийт төлөгдөх дүн – хөнгөлөлт

• Авлагын бичгийн дансны үнийг .олно Дансны үнэ = нэрлэсэн үнэ + хямдруулалт хүртэлх хүү

• Авлагын бичгийг борлуулснаар хүлээх олз гарз = Олз гарз хүлээн авах мөнгө – авлагын бичгийн дансны үнэ

Урт хугацаатай авлагын бичгийн бүртгэл: Урт хугацаат авлагын бичгийг ирээдүйд цуглуулахаар хүлээгдэж буй мөнгөнийөнөөгийнүнэ цэнээр нь үнэлж бүртгэдэг. хэрвээ урт хугацаатай авлагын

= бичгийн НХ ЗЗХ бол НҮ=ЗЗҮбайна. НХНХ. Энэ зөрүү нд авлагын бичгийн урамшуулал үү .снэ

Авлагын бичгийн хөнгөлө 2 .лт урамшууллыг хорогдуулах арга байна• : Шулуун шугамын арга Хөнгөлөлт ба урамшууллыг авлагын бичгийн хүчинтэй байх хугацаанд харьцуулж тайлант үе бүрд тэнцүү хэмжээгээр

.хорогдуулна• Үр ашигт хүүгийн : арга Дансны үнэ ба үр ашигт хүүг ашиглах бөгөөд .дараах тооцоог хийнэ

=АБХБУХХ АБДҮ*ҮАХ – АБНҮ *НХ Авлагын бичгийн хөнгөлөлт ба урамшууллыг хорогдуулах хэмжээ

Авлагын бичгийн урамшуулал дансны үлдэгдэл нь балансад авлагын бичгийн дүнг нэмэгдүүлэх . байдлаар тусгагдана Хөнгөлөлт нь бууруулах байдлаар . тусгагдана Дансны үнийг олохдоо нэрлэсэн үнэ дээр урамшууллын үлдэгдлийг , нэмнэ хөнгөлөлт .байвал хасаж олно

Áèëåò 31 2 Материалын хэлбэлзлийн шинжилгээ

Шууд материал түүний хэлбэлзэл 2 Шууд материалын зардлын хувьд стандарт тогтоож мөрдөнө.1. Материалын үнийн стандарт2. Материалын тоо хэмжээний стандарт

Шууд материалын зардлын нийт хэлбэлзлийг тооцохдоо гүйцэтгэлийн шууд материалын зардлаас гүйцэтгэлийн эквивалент бүтээгдэхүүнд ногдох . :шууд материалын стандарт зардлыг асна Шууд материалын зардлын нийт хэлбэлзлийг1. Шууд материалын зардлын үнийн хэлбэлзэл2. 2 Шууд материалын зардлын тоо хэмжээний хэлбэлзэл гэсэн хүчин зүйлээр .тооцно

2 Энэ хэлбэлзэл нь шууд материалын то хэмжээний болон өртгийн . стандарттай холбогдн гарч ирнэ Материалын үнийн 2 хэлбэлзлийг өөр цаг .хугацаанд тооцож болно

1. Материалыг анх худалдаж авах үедүнийн .хэлбэлзлийг тооцож болно2. Материалыг ашиглах эсвэл зарцуулах үедүнийн .хэлбэлзлийг тооцож болно

Материалыг анх худалдаж авах ү ед ү нийн : хэлбэлзлийг тооцох МХА Ү Х Материалыг худалдан авах үед худалдан авалтын үнийн . хэлбэлзлийг тооцож болно Хэрвээ худалдан авалтын үнийн хэлбэлзлийг тооцож бүртгэсэн бол ашиглалтын үнийн хэлбэлзлийг тооцох шаардлагагүй.

МХАҮХ= Нэгжийн( ХА өртөг- Стандарт өртөг)* ХАвсан тоо хэмжээ Хэрвээ нэг бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлд олон төрлийн материал ашигладаг бол уг хэлбэлзэл нь материалын төрөл тус бүрийн худалдан авалтын

үеийнүнийн . хэлбэлзлийн нийлбэрээр тодорхойлогдоно Материалыг худалдан авах үедүнийн хэлбэлзлийг тооцож байгаа үед холбогдох материалын дансанд стандарт өртгөөр нь орлог болгон бүртгэж зарцуулалтыг мөн стандарт өртгөөр нь үнэлж .гаргана

Материалын ашиглалтын ү еийн ү нийн : хэлбэлзлийг тооцох МА ҮҮ Х Материалыг худалдан авах үед худалдан авсан өртгөөр нь бүртгэж зарцуулах үедүнийн хэлбэлзлийг нь тооцоу бүртгэлд тусгах хувилбар

МАҮХ=Íýãæèéí ( ХА өртөг- Стандарт өртөг)*Àøèãëàñàí тоо хэмжээÕýðâýý íýã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä îëîí òºðëèéí ìàòåðèàë àøèãëàäàã áîë óã õýëáýëçýë íü ìàòåðèàëûí òºðºë òóñ á¿ðèéí àøèãëàëòûí ¿åèéí ¿íèéí õýëáýëçëèéí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.Ìàòåðèàëûí òîî õýìæýýíèé õýëáýëçëèéã òîîöîõ: ÌÒÕÕÌàòåðèàëûí òîî õýìæýýíèé õýëáýëçëèéã òîîöîõäîî ¿éëäâýðëýëä àøèãëàñàí ã¿éöýòãýëýýðõ ìàòåðèàëûí òîî õýìæýýíýýñ ã¿éöýòãýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íä íîãäîõ ñòàíäàðò òîî õýìæýýã õàñ÷ ãàðñàí ä¿íã ñòàíäàðò íýãæèéí ºðò㺺ð ¿ðæ¿¿ëíý.ÌÒÕÕ=( – Ашигласан тоо хэмжээ Стандарт тоо хэмжээ)* стандарт өртөг

Хэрвээ нэг бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлд олон төрлийн материал ашигладаг бол уг хэлбэлзэл нь материалын төрөл тус бүрийн тоо хэмжээний хэлбэлзлийн нийлбэртэй тэнцүү.

Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнд ногдох материалын стандарт тоо хэмжээг материалын зардлаарх эквивалент бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг нэгж бүтээгдэхүүнд зарцуулах материалын стандартаар үржүүлж .тодорхойлогдоно

: 2008.08- Жишээ бодлого Сарнай компанийн р сарын үйл : 3000 ажиллагаатай холбогдох мэдээллээс тайлант хугацаанд нэгж материалыг нэг бүрийг 740-нь . р худалдан авсан Үйлдвэрлэлд 2420 нэгж материал зарцуулсан бөгөөд тайлант үед 800 нэгж бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэсэн. Нэгж бүтээгдэхүүнд 3 кг материал

зарцуулах нормтой ба нэгжийн стандарт өртөг 750нь төг. Материал анх худалдан авах ү еийн ү нийн :хэлбэлзлийг тооцох

МХАҮХ=(740- 750)* 3000нэгж= (30000)ÌÒÕÕ=(2420- 800*3)* 750= 15000

Материал худалдан авах үед: \ТЭМ 3000*750\------------2250000МХАҮХ--------------30000Мөнгөн хөрөнгө\3000*740\----------2220000Үйлдвэрлэлд тавьж олгох үед: ДҮ\2400*750\--------------1800000

---------МТХХ 15000ТЭM\2420*750\---------------1815000

Материал ашиглалтын ү еийн ү нийн :хэлбэлзлийг тооцох МАҮҮХ=(740- 750)* 2420нэгж= (24200)ÌÒÕÕ=(2420- 800*3)* 750= 15000

Материал худалдан авах үед: ------------ТЭМ 2220000

Мөнгөн хөрөнгө----------2220000Үйлдвэрлэлд тавьж олгох үед: ДҮ--------------1800000

---------МТХХ 15000ТЭM\2420*740\-----------------1790800МАҮҮХ------------------24200

Áèëåò 31 3Áàéãóóëëàãûí äîòîîä õÿíàëòûí õÿíàëòûí ñèñòåì, ò¿¿íä ºãºõ ä¿ãíýëò

Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõ, àóäèòûí øàëãàëòûí ãîðèì ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà, õàìðàõ õ¿ðýý çýðãèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí äîòîîä òàëààð òîäîðõîé îéëãîëòòîé áàéõ õýðýãòýé.Äîòîîä õÿíàëò ãýäýã íü ÀÀÍÁ-ûí õºðºíãèéã ¿ðýãä¿¿ëæ øàìøèãäóóëàõ, á¿ðòãýëä áóðóó òàøàà òóñãàõ çýðãýýñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ çîðèëãîîð óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ õýðýãæ¿¿ëäýã õÿíàëòûí òîãòîëöîî þì.Äîòîîä õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëàëòààð íü:

1. Áèçíåñýý ýìõ öýãöòýé ¿ð àøèãòàé õºòëºõ2. Õºðºíãèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ3. Õóóëü áóñ ¿éëäýë, àëäààíààñ ñýðãèéëýõ4. Á¿ðòãýë õºòëºëòèéí èæ á¿ðýí, ¿íýí çºâ áàéäëûã õàíãàõ5. Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã õóãàöààíä íü áýëòãýõ õýðýãòýé

Äîòîîä õÿíàëòûí á¿òöýýð íü:1. Äîòîîä õÿíàëòûí ãîðèì2. Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èí3. ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî ãýæ 3 àíãèëíà

1.Äîòîîä õÿíàëòûí ãîðèì: Êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãàà, äîòîîä õÿíàëòûí òàëààð óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ áàðèìòàëæ áóé ìýäëýã ÷àäâàð, áàéð ñóóðü þì. Áàéãóóëëàãûí áîëîâñîí õ¿÷íèé ìºí óäèðäëàãûí ¿çýë áîäîë, ìýäëýã ÷àäâàð, ¿éë àæèëëàãàà íü äîòîîä õÿíàëòûí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëäýã2.Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èí: Óã îð÷èíä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ íü

1. Óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàë, àæëûí àðãà áàðèëÝíý íü áèçíåñèéí ýðñäýë õ¿ëýýõ ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí òàéëàãíàõ, ¸ñ ç¿éí çîõèõ õýì õýìæýýã ìºðäºõ ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõ þì

2. Áàéãóóëëàãûí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòÝíý íü ¿éë àæèëëàãàà òºëºâëºæ ã¿éöýòãýõ, ò¿¿íäýý õÿíàëò òàâüæ, óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ þì

3. Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëèéí ¿éë àæèëëàãààÝíý íü ñàéí àæèëëàæ áîäëîãî ãîðèì æóðìûí áèåëýëòèéã õÿíàæ ÷àäàæ áàéâàë íºººö áîëîëöîîãîî áóðóó õóâààðèëàõ õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà ãàðãàõ, õºðºí㺺 ýðñäýëä îðóóëàõ ñàíõ¿¿ãèéí ñýäýýëýë áóðóó ãàðãàõààñ ñýðãèéëýõ þì

4. Àæèëëàãñäûí ýðõ ¿¿ðãèéã õóâààðèëàõÁàéãóóëëàãûí àæèëòàí á¿ð ººðèéí ýðõ, ¿¿ðãýý ñàéí ìýäýæ áàéõ øààðäëàãàòàé. Àæèëëàãñäûí õèéõ ç¿éëñèéã ñàéí îéëãóóëæ, òýäíèé àæëûí ÿâöûã áàéíãà õÿíàæ ¿íýëãýý ºã÷ áàéâàë ¿éë àæèëëàãàà ñàéí ÿâàãäàíà

5. Äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðýãÄîòîîä àóäèòîðûí áóþó äîòîîäûí õÿíàí øàëãàã÷èéí ýðõ ¿¿ðýã íü õÿíàëòûí îð÷íû ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë þì. Ýðõ ¿¿ðýã íü òîäîðõîé áàéâàë áàéãóóëëàãûí äîòîîä àóäèòîð ñàéí áàéõ íýã ¿íäñýí íºõöºë þì.

6. Óäèðäëàãûí õÿíàëòûí àðãóóäÀëáàí òóøààëòíû àæëûí ã¿éöýòãýë, ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ, òàéëàãíàõ ¿éë àæèëëàãààã õÿíàæ çîõèöóóëàõàäàà óäèðäëàãà îëîí àðãà õýðýãëýäýã.

7. Áîëîâñîí õ¿÷èíòýé àæèëëàõ àæëûí àðãà áàðèëÁàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ¿ð àøèãòàé ÿâóóëàõûí òóëä õàíãàëòòàé òîîíû áîëîâñîí õ¿÷èíòýé, õýðýãöýý õàíãàõóéö òîíîã òºõººðºìæòýé áàéõ

8. Ãàäààä íºëººëºë¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí õàðèëöàã÷ ýòãýýä ÷ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä òîäîðõîé õýìæýýãýýð îðîëöîæ áàéäàã3.ÍÁÁ-ûí òîãòîëöîî ãýäýã íü òóõàéí áàéãóóëëàãàä áàðèìòàëæ áóé á¿ðòãýëèéí áîäëîãî, õºòëºãäºæ áóé á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîî þì. ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü ÀÀÍÁ-ûí àæèë ã¿éëãýýã òîäðóóëàõ àíãèëàõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ áîëîí á¿ðòãýõýä ÷èãëýãäñýí ãîðèì áîëîí ýäãýýðèéí ¿ð ä¿íä áîëîâñðóóëæ ãàðãàñàí áàðèìò ìýäýýëëýýñ á¿ðäýíý. ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü äàðààõ øààðäëàãóóäûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé.

- Õóóëü ç¿éí äàãóó áàéõ- Áàòàëæ çºâøººðñºí áàéõ- Èæ á¿ðýí áàéõ- Àíãèëàõ ä¿ãíýõ áîëîëöîîòîé áàéõ- Òîäîðõîé õóãàöààòàé áàéõ

- Òàéëàí áýëòãýäýã áàéõÍÁÁ-ûí òîãòîëöîîíû õÿíàëòûí ãîðèì ãýäýã íü ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã õàíãàõ, õàìãààëàõ çýðýã çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ äîòîîä õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ áîäëîãî ãîðèì þì. Õÿíàëòûí ãîðèìûã èõ ä¿íòýé áîëîí ýðñäýë èõòýé àæèë ã¿éëãýýíä çîðèóëæ áîëîâñðóóëäàã. Àæèë ã¿éëãýýíèé ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ äàðààõ ¿íäñýí 5 áîäëîãî áàéäàã.

1. Îðöûí èæ á¿ðýí áàéäàëÁàéãóóëëàãûí ºíãºðñºí á¿õ àæèë ã¿éëãýý íü á¿ðòãýãäñýí áà ò¿¿íèé áîëîâñðóóëàëò õèéõèéã çºâøººðñºí

2. Îðöûí ¿íýí çºâ áàéäàëÀæèë ã¿éëãýýíèé ä¿íã ¿íýí çºâ, çîõèõ áàéãóóëëàãàä çºâ òàéëàíò õóãàöààíä íü á¿ðòãýñýí áàéõ

3. Àæèë ã¿éëãýýíèé çºâøººðºãäñºí áàéäàëÁ¿ðòãýãäñýí àæèë ã¿éëãýý íü ºíãºðñºí ýäèéí çàñãèéí ¿éë ÿâäëûã òºëººëºí áàéãóóëëàãàä õàìààòàé áàéõààñ ãàäíà çîõèõ àëáàí òóøààëûã áàòëóóëñàí áàéõ

4. Áàÿæóóëàëòûí èæ á¿ðýí áàéäàëÌýäýýëëèéí ôàéë á¿ðòãýë áà òàéëàí íü áîëñîí á¿õ àæèë ã¿éëãýýã áàãòààñàí áàéõ

5. Áàÿæóóëàëòûí ¿íýí çºâ áàéäàëÀæèë ã¿éëãýýã áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò á¿ðò ¿íýí çºâ á¿ðòãýñýí áàéõÔàéë ãýäýã íü àæèë ã¿éëãýý áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéí öóãëóóëãà áºãººä ýíý íü êîìïüþòåðæñýí ôàéëûí õýëáýðýýð ýñâýë åðºíõèé äýâòýð áà æóðíàë õýëáýðýýð áàéæ áîëíî.

Áèëåò 32 1Билет № 94 , Авлага түүний , ангилал дансны авлагын бүртгэл

Авлага гэдэг нь зээлээр бараа бүтээгдэхүүн , борлуулах үйлчилгээүзүүлсний төлбөрийг худалдан авагч болон бусад этгээдээс нэхэмжилж буй мөнгөн дүн .юмСанх үү гийн :тайлагналын зорилгоор

Эргэлтийн авлага гэдэг нь1 жил буюу үйл ажиллагааны циклийн аль уртад төлөгдөх .авлагыг хэлнэ Эргэлтийн бус авлага гэдэг нь бусад бүх .авлагыг хэлнэ

Үйл жиллагааны цикл гэдэг нь түүхий эд материалыг бэлтгэхээс эхлээд бэлэн бүтээгдэхүүнээ , борлуулж авлагаа цуглуулах хүртлэхүйл .явц Авлагын хамрах х ү рээгээр :нь

Авлага

Худалдааны авлага

Худалдааны бус авлага

Дансны авлага

Авлагын бичиг

Ажилчид ба албан хаагчдад олгох урьдчилгаа Ногдол ашиг ба хүүний авлага

Торгуулийн авлага Татварын илүү төлөлт гэх мэт

Худалдааны авлага нь бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны явцад борлуулсан бараа үзүүлсэнүйлчилгээний төлөө худалдан авагчийн төлөх дүн .юм- Дансны авлага нь борлуулсан бараа үзүүлсэнүйлчилгээний төлбөрийг төлнө гэсэн худалдан авагчийн аман амлалт бөгөөд ихэвчлэн 30-60 хоногт төлөгддөг.- Авлагын бичиг нь тодорхой хэмжээний мөнгийг ирээдүйн тогтоосон хугацаанд төлнө гэсэн бичгэн амлалт бөгөөд богино хугацаатай болон урт

.хугацаатай байдаг Худалдааны бус авлага нь янз бүрийн гүйлгээнээсүүсдэг. Дансны авлагын төлбөрийг шуурхай барагдуулахын тулд борлуулагч нь тодорхой хэмжээний

нөхцөл .заадаг Жишээ нь 3/15 n/30 гэсэн н ө хц ө л нь т ө лб ө р өө 30 хоногийн дотор т ө л ө х , хэрвээ 15 хоногийн дотор төлбөрөө барагдуулбал борлуулалтын дүнгээс3%- ийн мөнгөн хөнгөлөлтүзүүлж буй үед дансны авлагыг бүртгэх2 . арга байдаг Үүнд:

1. Нийт д ү нгийн арга ( борлуулалтын нийт дүнгээр) Энэ аргын үед борлуулалт хийх үед авлага ба борлуулалтын орлогыг худалдан авагчаас нэхэмжлэх нийт авлагын дүнгээр бүртгэх бөгөөд хөнгөлөлтийн

хугацаанд төлбөр төлөгдөхүед борлуулалтын хөнгөлөлт дансыг Дт- . .лэнэ Уг дансыг орлогын тайланд борлуулалтын орлогоос хасагдах байдлаар тусгана

2. Цэвэр д ү нгийн арга ( борлуулалтын дүнгээс хөнгөлөлтийг хассан хэмжээгээр) Энэ аргын үед борлуулалт хийх үед авлага ба борлуулалтын орлогыг худалдан авагчаас нэхэмжлэх нийт авлагаас хөнгөлөлтийг хассан цэвэр дүнгээр

бүртгэдэг. Худалдан авагч хөнгөлөлтийн хугацаанд төлбөрөө барагдуулбал борлуулалтын хөнгөлөлт дансанд бичилт хийхгүй. Харин хөнгөлөлтийн хугацааны дараа төлөгдөх авлагад ногдох хөнгөлөлтийг “ Алдагдсан борлуулалтын хөнгөлөлт” дансанд Кт- лэх бөгөөд уг дансны орлогын тайлангын бусад

.орлого хэсэгт тусгана:Жишээ

Нийт дүнгийн арга Цэвэр дүнгийн арга

1. “ ” Анунгоо ХХК нь 1000’000 төгрөгийн борлуулалтын 2/5 n/30 нөхцлөөр .хийсэн

Авлага 1000’000 Авлага 980’000 Борлуулалтын орлого 1000’000 Борлуулалтын орлого 980’000

2. Худалдан авагч хөнгөлөлтийн хугацаанд нэхэмжлэлийн 50%- .ийг барагдуулсан

Мөнгөн хөрөнгө 490’000 Мөнгөн хөрөнгө 490’000. Бор Хөнгөлөлт 10’000 Авлага 490’000

Авлага 500’0003. Үндсэн төлбөрийг хөнгөлөлтийн хугацааны дараа шилжүүлсэн.

Мөнгөн хөрөнгө 500’000 Авлага 10’000Авлага 500’000 . Алдагдсан бор хөн 10’000

Мөнгөн хөрөнгө 500’000Авлага 500’000

Худалдааны х ө нг ө л ө лт : Худалдан авсан тоо хэмжээнээс шалтгаалан үзүүлж буй хөнгөлөлтийг худалдааны хөнгөлөлт гэх бөгөөдүүнийг .ихэвчлэн хувийн жингээр илэрхийлдэг Худалдан авагч болон борлуулагч нь худалдан авалт болон борлуулалтын худалдааны хөнгөлөлтийг хассан дүнгээр бүртгэлд .тусгадаг

: “ ” .Жишээ нь А компани дараах борлуулалт хийсэн Жагсаалтын үнэ 2’015’000 төгрөг Худалдааны хөнгөлөлт 10-5-4

Энэ үед борлуулалт зэргээр хийгдсэн бол авлагыг 1’653’912 төг-өөр бүртгэнэ.2’015’000-2’015’000*10%=1’813’5001’813’500-1’813’5000*5%=1’722’8251’722’825-1’722’825*4%=1’653’912

Áèëåò 32 2 95 Асуулт ҮНЗ- , н хэлбэлзлийн шинжилгээ хэлбэлзэл тооцох аргууд

ҮНЗ- ыг бүтээгдэхүүнөртөгт урьдчилан тооцоолсон хэмжээгээр шингээх үед эхлээд ҮНЗ- . ын нормыг тодорхойлох шаардлагатай болно ҮНЗ-ын нормыг хувьсах болон тогтмолоор нь тодорхойлно

Төсвлөсөн суурь үзүүлэлт :гэдэгт- Машин цаг- Шууд хөдөлмөр цаг- Шууд хөдөлмөрийн зардал- Шууд материалын зардал- Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ

Эдгээр суурь үзүүлэлтүүдээсүйлдвэрлэлийн .нэмэгдэл зардалтай хамгийн их хамааралтайг нь сонгон ашиглана Тооцоолсон ҮНЗ=гүйцэтгэлийн суурь үзүүлэлт * ҮНЗ- ын норм

Практикт тооцоолсон ҮНЗ, гүйцэтгэлээрхҮНЗ .хоорондоо тэнцэх нь ховор Тооцоолсон ҮНЗ>гүйцэтгэлээрхҮНЗ хэмнэсэн зардал буюу илүү тооцсон ҮНЗ

Тооцоолсон ҮНЗ<гүйцэтгэлээрхҮНЗ хэтэрсэн зардал буюу дутуу тооцсон ҮНЗ, Хэтэрсэн хэмнэсэн ҮНЗ- ыг бүтээгдэхүүнийөртөгт шууд шингээлгүйгээр шалтгааныг нь илрүүлж, .холбогдох журналын би чилт хийдэг

Тайлант хугацааны гүйцэтгэлээрхүйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг ҮНЗ- ын хяналт дансны Дт- д холбогдох дансны Кт- ээс хуримтлуулан бүртгэнэ.Дт ҮНЗ- ын хяналт ххКт холбогдох данс хх

Тооцоолсон ҮНЗ- :ын хэмжээгээрДт Дуусаагүйүйлдвэрлэл ххКт ҮНЗ- ын хяналт ххИлүү ба дутуу тооцсон ҮНЗ- :ын хэмжээгээрДт ҮНЗ- ын хяналт ххКт хэлбэлзлийн данс хх \ илүү тооцсон ҮНЗ\Дт хэлбэлзлийн данс ххКт ҮНЗ- ын хяналт хх \ дутуу тооцсон ҮНЗ \

Хэлбэлзэл буюу илүү, дутуу тооцсон ҮНЗ- :ын хэмжээг Зарцуулалтын хэлбэлзэл

Ашиглагдаагүй хүчин чадлын хэлбэлзэл гэсэн 2 хэсэгт хувааж үзнэ. :Зарцуулалтын хэлбэлзэл

Энэ нь хувьсах ҮНЗ- .ын хэлбэлзэл юмАшигласан хүчин чадалд суурилсан батлагдсан төсөв нь гүйцэтгэлийн суурь үзүүлэлтэд ноогдох төсөвт .зардал юм

:Жишээ нь

“ ” Од компанийн ҮНЗ- ын төсөв (₮)Хувьсах Тогтмол Нийт

Шууд бус хөдөлмөрийн зардал 150’000 120’000 270’000

Шууд бус материалын зардал 100’000 130’000 230’000

Ашиглагдааг ү й х ү чин :чадлын хэлбэлзэл Энэ нь тогтмол ҮНЗ- . ын хэлбэлзэл юм Ашиглагдаагүй хүчин чадлын хэлбэлзэлийг 2 .аргаар тодорхойлж болно

1. Гүйцэтгэлд ногдох батлагдсан төсөв, ДҮ дансанд хуваарилагдсан тооцоолсон ҮНЗ хоёрын зөрүүгээр .тодорхойлно2. Ашиглахаар тооцсон хүчин , чадал ашигласан хүчин чадал хоёрын зөрүүг урьдчилан тогтоосон тогтмол зардлын нормоор үржүүлсэнтэй тэнцүү .байна

Учир нь нэгэнт ашиглагдаагүй суурь үзүүлэлтэд хувьсах зардал гаргахгүй. :Жишээ нь

1. АХЧХэл =1’564’000-5’100 *цаг 310=-17’000₮/үүнд 5’100*310=1’581’000₮/2. (5’000-5’100) *170=-17’000₮

Нийт ҮНЗ- ын хэлбэлзэл =ГүйцэтгэлээрхҮНЗ- тооцсон ҮНЗ=1’700’000₮-1’581’000=119’000 Нийт ҮНЗ- ын хэлбэлзэл = зарцуулалтынхэлбэлзэл - АХЧХ=136’000₮-17’000=119’000

ҮНЗ- .тай холбогдох журналын бичилт нь дараах байдалтай байна--гүйцэтгэлээрхҮНЗ-аарДт ҮНЗ- ын хяналт 1’700’000КТ хан- , , . , мат цалингийн тооцоо хур эл мөнгө, өглөг 1’700’000-- тооцоолсон ҮНЗ-аарДт дуусаагүйүйлдвэрлэл 1’581’000КТ ҮНЗ- ын хяналт 1’581’000--илүү ба дутуу тооцсон ҮНЗ-аарДт зарцуулалтын хэлбэлзэл 136’000КТ ашиглагдаагүй хүчин чадлын хэлбэлзэл 17’000КТ ҮНЗ- ын хяналт 119’000Áèëåò 32 3

96 Асуулт Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí áàòëàìæ ìýäýãäýëÀóäèò ãýäýã íü ýäèéí çàñãèéí ¿çýãäýë þìñûí òàëààðõ ìýäýãäë¿¿ä áîëîí òýäãýýðò òîãòîîñîí øàëãóóðóóäûí õîîðîíä õýð íèéöýæ áàéãààã òîäîðõîéëîõûí òóëä

õîëáîãäîõ íîòîëãîîã öóãëóóëæ áàòëàõ çàìààð ä¿ãíýëò, ñàíàë õ¿ðãýæ, ¿ð ä¿íã íü õýðýãëýã÷äýä ìýäýýëëýõ, çºâëºãºº ºãºõ ¿éë ÿâö þìÀóäèòûí çîðèëãî ãýäýã íü òóõàéí õ¿ðýýíèé õóâüä þóã øàëãàõ øààðäëàãàòàéãàà òîäîðõîéëíî ãýñýí ¿ã. Ýíýõ¿¿ çîðèëãûã òîäîðõîéëîõäîî ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí

äîëîîí áàòëàìæ ìýäýãäëèéã àíõààð÷ ¿çäýã. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí àóäèòîðûí õóâüä áàòëàìæ ìýäýãäýë íü ÷óõàë îéëãîëò þì. Àóäèòîð íü øàëãàëòàà ÿâóóëàõäàà õýðýãëýæ áàéãàà äàíñ á¿ðèéí õóâüä äàðààõ áàòëàìæ ìýäýãäýë õýðýãëýæ áàéãàà ýñýõéã àíõààðíà.

1. Áîäèòîé îðøèí áàéõ áà òîäîðõîéëîãäñîí áàéõ Ýíý áàòëàìæ ìýäýãäýë íü áàëàíñàä òóñãàãäñàí õºðºíãº, ºð òºëáºð, ýçíèé ºì÷ íü áîäèòîéãîîð îðøèí áàéãàà ýñýõèéã õàðóóëæ áàéäàã. Ýíý íü áàðàà ìàòåðèàë, áàðèëãà, òîíîã òºõººðºìæ, ìºíãºí õºðºí㺠çýðýãò áèåò ç¿éëñ òºäèéã¿é àâëàãà, ºð òºëáºð çýðýã áèåò áóñ ç¿éëñèéí õóâüä ÷ ìºí àäèë õàìààðíà

2. Èæ á¿ðýí áàéõ Ýíý íü áàëàíñàä òóñãàãäñàí ç¿éëñ èë¿¿ äóòóóã¿éãýýð òóñãàãäñàí áàéõ ¸ñòîéã õàðóóëäàã.

3. Ýðõ áà ¿¿ðýã Ýðõ ãýäýã íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí õºðºí㺠ýðõ ç¿éí òàëààñàà òóõàéí áàéãóóëëàãûí àêòèâ áîëæ ÷àäñàí õýñãèéã õàðóóëäàã. ¯¿ðýã ãýäýã íü áàëàíñàä òóñãàãäñàí ºð òºëáºð íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí õàðèóöàõ ¸ñòîé ç¿éë ìºí ýñýõèéã õàðóóëäàã

4. ¯íýëãýý áà õóâààðüëàëò ¯íýëãýý ãýäýã íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí ç¿éëñ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòûí äàãóó ¿íýí çºâ ¿íýëñýí ýñýõèéã õàðóóëíà. Õóâààðüëàëò ãýäýã íü çàðäëûã çºâ õóâààðèëñàí ýñýõèéã õàðóóëíà

5. Òîëèëóóëãà áà òîäðóóëãà Ýíý áàòëàìæ ìýäýãäýë íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çºâ àíãèëàãäñàí ýñýõ, òîäðóóëàõ ¸ñòîé ç¿éëñèéã çºâ òîäðóóëñàí ýñýõèéã õàðóóëíà

6. ¯íýí çºâ áàéõ Ýíý áàòëàìæ ìýäýãäýë íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí ç¿éëñèéí ìàòåìàòèê áîëîâñðóóëàëòûí õóâüä àëäàà ìàäàãã¿éãýýð õèéæ á¿ðòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëòèéí çºâ õóðààíãóéëàí çºâ á¿ðòãýñýí ýñýõèéã õàðóóëíà

7. Òàñàëáàð áîëãîëò Ýíý áàòëàìæ ìýäýãäýë íü òàéëàíò õóãàöààíä ãàðñàí àæèë ã¿éëãýý òóõàéí òàéëàíò õóãàöààíä òàéëàãíàñàí ýñýõèéã õàðóóëíà. ª/õ: Òàéëàíò õóãàöààãàà çºâ çààãëàí á¿ðòãýñýí ýñýõ þì

Áèëåò 33 1 97. Асуулт Харилцах дансанд байгаа мөнгөн хөрөнгийн бүртгэл, банкны тохируулгын тайлан

Áàíêíû òîõèðóóëãà ãýäýã íü êîìïàíèé íÿãòëàíãèéí õàðèëöàõ äàíñíû á¿ðòãýë áà êîìïàíèéí õàðèëöàõàä áàéãàà ìºíãºíä õàìààðàõ áàíêíû á¿ðòãýëèéã òîõèðóóëàõûã õýëíý. Êîìïàíèé õàðèëöàõàä áàéãàà ìºíãºíèé òàéëàíã áàíêíû íÿãòëàí ãàðãàñíûã õàðèëöàõûí õóóëãà ãýíý. Õýðýâ ÿìàð íýãýí àëäàà îðõèãäîë ãàðààã¿é, á¿õ äàíñàíä îðñîí ìºí㺠/õàäãàëàìæ/, äàíñíààñ ãàðñàí ìºí㺠/÷åê/ íü áàíêíû òàéëàí áà êîìïàíèé ìºíãºí õºðºíãèéí æóðíàëä òóñãàãäñàí áîë áàíêíû òàéëàí äàõü ìºíãºíèé ¿ëäýãäýë íü êîìïàíèé ÍÁÁ äýõ ìºíãºíèé ¿ëäýãäýëòýé òýíö¿¿ áàéíà. Êîìïàíèé á¿ðòãýë äýõ áóþó ìºíãºí õºðºíãèéí äàíñíû åðºíõèé äýâòðèéí ¿ëäýãäýë áîëîí áàíêíû òàéëàí äàõü ìºíãºíèé ¿ëäýãäýë äàðààõ òîõèîëäîëä çºðäºã.

1. Á¿ðòãýëä òóñãàãäñàí ç¿éë áàíêíû òàéëàíä òóñãàãäààã¿é áàéõa. Çàìä ÿâàà õàäãàëàìæb. Òºëáºð õèéãäýýã¿é ÷åêc. Àëäàà

2. Áàíêíû òàéëàíä òóñãàãäñàí ç¿éë á¿ðòãýëä òóñãàãäààã¿é áàéõa. Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé øèìòãýëb. Õ¿¿ áà àâëàãûí öóãëóóëàëòc. Õ¿ðýëöýýã¿é ñàíòàé ÷åêd. Àëäàà

o Çàìä ÿâàà õàäãàëàìæÊîìïàíèé á¿ðòãýëä òóñãàãäñàí áîëîâ÷ òóõàéí ñàðä áàíêèíä îðæ èðýýã¿é ìºíãºí îðëîãî. Áàéãóóëëàãûí á¿ðòãýëä òóñãàãäñàí ìºíãºí õºðºíãèéã áàíê äàðààãèéí ñàðä àâ÷ á¿ðòãýõ òîõèîëäîë áàéäàã áà ýíý íü ñàð á¿ðèéí ýöñèéí õîíîãóóäàä øèëæ¿¿ëñýí ìºíãºíèé õóâüä ¿¿ñýõ íü ýëáýã áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí êîìïàíè ººð áàíêààð äàìæóóëàí ñàðûí ýöñèéí ºäºð õàðèëöàõ äàíñàíäàà øèëæ¿¿ëñýí ìºí㺠íü äàðàà ñàðûí ýõýíä äàíñàíä îðæ èðæ áîëíî. Ó÷èð íü áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýã òºâ áàíêààð äàìæóóëàí õèéíý.ÇßÕ-ûã áàíêíû ¿ëäýãäýë äýýð íýìæ òîõèðóóëíà.

o Òºëáºð õèéãäýýã¿é ÷åêÁàéãóóëëàãà òºëáºðèéí äààëãàâàð áè÷ýýä ìºí㺠çàðöóóëñàí òàëààð ìºíãºí çàðëàãûí æóðíàëä á¿ðòãýñýí áîëîâ÷ áàíêíû íÿãòëàí òºëáºðèéã äàíñíààñ øèëæ¿¿ëýýã¿é áàéæ áîëíî. Íýãýíò êîìïàíè òºëáºðèéí äààëãàâàð áè÷ñýí áîë áàíê äàíñíààñ ìºí㺠ãàðãàõ ¿¿ðýãòýé. Òºëáºð õèéãäýýã¿é ÷åêèéã áàíêíû ¿ëäýãäëýýñ õàñ÷ òîõèðóóëíà.

o Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé øèìòãýëÁàíê ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñýíèé òºëáºðèéã êîìïàíèä ìýäýãäýëã¿éãýýð øóóä äàíñíààñ íü ñóóòãàäàã. Èéìä êîìïàíè ýíý òºëáºðèéã õàðèëöàõûí õóóëãà èðòýë ìºíãºí çàðëàãûí æóðíàëäàà á¿ðòãýýã¿é áàéæ áîëíî. Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé õºëñèéã á¿ðòãýëèéí ¿ëäýãäëýýñ õàñíà.

o Õ¿¿ áà àâëàãûí öóãëóóëàëòÄàíñàíä ìºí㺠îðñíûã êîìïàíèé íÿãòëàí õàðèëöàõûí õóóëãà õ¿ëýýí àâàõ õ¿ðòýë ìýäýýã¿é áàéæ áîëíî. Áàíêíû öóãëóóñàí ìºíãèéã á¿ðòãýëèéí ¿ëäýãäýë äýýð íýìæ òîõèðóóëíà.

o Õ¿ðýëöýýã¿é ñàíòàé ÷åêÊîìïàíè õàðèëöàã÷ áàéãóóëëàãààñ ìºí㺠øèëæ¿¿ëñýí òóõàé áàðèìò õ¿ëýýí àâ÷ ìºíãºí îðëîãûí æóðíàëä á¿ðòãýñýí áîëîâ÷ õàðèëöàõûí õóóëãà èðñýí ¿åä óã ìºí㺠íü äàíñàíä îðæ èðýýã¿é, ýñâýë äóòóó îðæ èðñýí áàéæ áîëíî. Õ¿ðýëöýýã¿é ñàíòàé ÷åêèéã á¿ðòãýëèéí ¿ëäýãäëýýñ õàñ÷ òîõèðóóëíà.

o ÀëäààÊîìïàíèé íÿãòëàí ýñâýë áàíêíû íÿãòëàíãèéí ãàðãàñàí ñàíààòàé áîëîí ñàíàìñàðã¿é àëäàà. Àëäàà ãàðãàñàí òàë íü àëäààãàà çàëðóóëàõ òîõèðóóëãà õèéíý.

Áàíêíû òàéëàíãèéí òîõèðóóëààã¿é ¿ëäýãäýë xxxx

Íýìýõ íü:

Çàìä ÿâàà õàäãàëàìæ xxx̺íãºíèé ¿ëäýãäëèéã äóòóó èëýðõèéëñýí áàíêíû àëäàà xxx

Õàñàõ íü:

Òºëáºð õèéãäýýã¿é ÷åê xxx̺íãºíèé ¿ëäýãäëèéã èë¿¿ èëýðõèéëñýí áàíêíû àëäàà

xxx

Áàíêíû çºâ ¿ëäýãäýë xxxx

ÍÁÁ-èéí òîõèðóóëààã¿é ¿ëäýãäýë xxxx

Íýìýõ íü:

Áàíêíû êðåäèò xxx̺íãºíèé ¿ëäýãäëèéã äóòóó èëýðõèéëñýí á¿ðòãýëèéí àëäàà xxx

Õàñàõ íü:

Õ¿ðýëöýýã¿é ñàíòàé ÷åê xxx

Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé øèìòãýë xxx̺íãºíèé ¿ëäýãäëèéã èë¿¿ èëýðõèéëñýí áàíêíû àëäàà xxx

̺íãºíèé çºâ ¿ëäýãäýë xxxx

Áèëåò 33 21. 98. Асуулт Õ угарлын цэгийн шинжилгээ

Çàðäàë-¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý-àøãèéí õàðèëöàí õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé íýã ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü õóãàðëûí øèíæèëãýý þì. Çàðäàë-¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý-àøãèéí õàðèëöàí õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé çîðèëãî íü àøèãèéí òºëºâëºñºí ò¿âøèíä õ¿ðýõýä øààðäàãäàõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýö áîëîí áîðëóóëàëòûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.1. Òýíöâýðèéí àðãà 2. Àõèóö àøãèéí àðãà

Áîðëóóëàëòûí õýìæýý íü õóãàðëûí öýãýýñ äîîø òîäîðõîéëîãäâîë àëäàãäàëòàé, äýýø òîäîðõîéëîãäâîë àøèãòàé àæèëëàæ áàéãààã õàðóóëíà. Èéì ó÷ðààñ ÀÀÍÁ àëäàãäàëä îðîõã¿éí òóëä õóãàðëûí öýãýýñ äýýø õýìæýýíèé áîðëóóëàëò õèéõ øààðäëàãàòàé.Òýíöâýðèéí àðãà íü òîãòìîë Ñ-ã íºõººä àõèóö àøèãòàé íºõöºëä àøèã ÷ ¿ã¿é àëäàãäàë ÷ ¿ã¿é áàéõàä ¿íäýñëýãäýíý.R – õóãàðëûí öýãR = Íèéò òîãòìîë çàðäàë/Àõèóö àøãèéí õàðüöàà Àøèã = 0 ¿åäR = Íèéò òîãòìîë çàðäàë + Àøèã/1-ÀÀÕ Àøèãòàé ãýæ ¿çýæ áàéãàà ¿åäÒýíöâýðèéí àðãààð òîîöîîëñîí õóãàðëûí öýã íü õýäèéí õýìæýýíèé áîðëóóëàëòûí îðëîãîòîé áàéâàë àøèã ÷ ¿ã¿é àëäàãäàë ÷ ¿ã¿é áàéõ âý ãýäãèéã òîîöîîëíî.

R = Íèéò òîãòìîë çàðäàë/Íýãæèéí àõèóö àøèãÝíý íü õýäèéí õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýæ áîðëóóëâàë àøèã ÷ ¿ã¿é àëäàãäàë ÷ ¿ã¿é áàéõ âý ãýäãèéã òîîöîîëíî.R íýãæ = Íèéò òîãòìîë çàðäàë/Íýãæèéí àõèóö àøèãÀõèóö àøèã ãýäýã íü á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëààä ò¿¿íýýñ íýìæ îëæ áàéãàà îðëîãûí õýìæýýã õýëíý. ª/õ: Áîðëóóëàëòûí îðëîãîîñ ò¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõ áîðëóóëàõòàé õîëáîãäñîí á¿õ çàðäëûã õàñààä ¿ëäýõ îðëîãûí õýìæýý þì.

Àõèóö àøèã = Áîðëóóëàëòûí îðëîãî – Íèéò õóâüñàõ çàðäàëÍýãæèéí àõèóö àøèã = ͯ - Íýãæèéí õóâüñàõ çàðäàë

Àõèóö àøãèéí õàðüöàà – Öýâýð áîðëóóëàëòûí ä¿íä íîãäîõ àõèóö àøãèéí õóâü õýìæýýã àõèóö àøãèéí õàðüöàà ãýíý. Àõèóö àøãèéí õàðüöàà ºíäºðòýé á¿òýýãäýõ¿¿í òîãòìîë Ñ-àà íºõºæ èõ àøèã îëîõ áîëîëöîîòîé.Àõèóö àøãèéí õàðüöàà = Àõèóö àøèã/Áîðëóóëàëòûí îðëîãî¯éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðэг – Ýíý íü òîãòìîë çàðäëûã õóâüñàõ çàðäàëä õàðüöóóëñàí õàðüöààã õýëíý¯À-íû õºø¿¿ðãý = Àõèóö àøèã/Öýâýð áîðëóóëàëò

Áèëåò 33 3Àóäèòûí òºðºë, õºíäëºíãèéí àóäèòûí à÷ õîëáîãäîë

Àóäèòûí òºðºë

Õèéãäýõ ¿íäýñëýë Õàìðàõ õ¿ðýý ÿéöýòãýã÷ýýð íü

Äîòîîä àóäèò:

ÀÀÍÁ-ûí çîðèëãûã àøèãòàéãààð õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí óäèðäëàãûãøààðäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàæ

Çààâàë õèéãäýõ àóäèò: áàéäàã õàðààò áóñ ¿éë àæèëëàãàà þìÌÓÀÕóóëèíä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà Ãàäààä àóäèò:çààâàë áàòàëãààæóóëàõààð çààãäñàí Áèå äààñàí õàðààò áóñ àóäèòîð, àóäèòûíÀÀÍÁ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä õèéãäýõ êîìïàíèé ã¿éöýòãýæ áóé àóäèò þìàóäèò þì. Òºðèéí àóäèò:ªºðèéí ñàíàà÷èëãààð õèéãäýæ áóé Òºðèéí àóäèòûí áàéãóóëëàãààñ óëñûíàóäèò áóþó ñàéí äóðûí àóäèò: òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãà, òºðèéí ºì÷èéíÝíý íü õóóëèíä çààâàë àóäèò õèéãäýõýýð áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë, òºðºëçààãäààã¿é áîëîâ÷ ººðèéí õ¿ñýë á¿ðèéí ñàí, õàíäèâ, çýýëèéí õºðºíãèéíñîíèðõëîîð õèéãäýæ áóé àóäèò þì çàðöóóëàëòàíä õèéæ áóé àóäèò þìÕàìðàõ õ¿ðýý:Ýíý íü ÀÀÍ-ä õèéãäýõ àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà ÿìàð ò¿âøèíä áàéõûã õàðóóëäàã.Õóóëü ç¿éí áóþó çîõèëäîëãîîíû àóäèò: Ýíý íü òóõàéí ìýäýýëýë õóóëü, ãýðýý, õýëýëöýýð, ä¿ðýì æóðàìòàé çîõèöîæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãî á¿õèé àóäèòÿéöýòãýëèéí àóäèò: Áàéãóóëëàãûí àøèãëàãäààã¿é íººö áîëîëöîîã èëð¿¿ëýõ, èë¿¿ ¿ð àøèãòàé àæèëëëàõ àðãà çàìûã çààæ ºãºõºä ÷èãëýñýí àóäèòÀ. ¯ð àøãèéí áóþó ýäèéí çàñãèéí àóäèò:

ÀÀÍ íü íººöèéã õýìíýëòòýé, ¿ð àøèãòàéãààð îëæ àâ÷, õàäãàëæ, çàðöóóëæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà. /Çàðäëûã áóóðóóëàõàä ÷èãëýñýí/Á. ¯ð ä¿íãèéí àóäèò:Òóõàéí áàéãóóëëàãûã òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ð÷ ÷àäñàí ýñýõèéã øàëãàäàãÑàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí àóäèò: Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäàõ ç¿éëñ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòûí äàãóó ¿íýí çºâ øóäàðãààð èëýðõèéëýãäñýí ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé

Õºíäëºíãèéí àóäèòûí à÷ õîëáîãäîë:Õºíäëºíãèéí àóäèòûã ÿâóóëñíààð ìýäýýëëèéí íàéäâàðòàé áàéäàë ºñ÷ õýðýãëýã÷äèéí ìýäýýëëèéí ýðñäýë áàãàñäàã. Ìýäýýëëèéí ýðñäýë ãýäýã íü ìýäýýëýë

õóäàë áàéñíààñ õýðýãëýã÷äýä ó÷ðàõ õîõèðîë þì.Õàðààò áóñ àóäèòîð ãýäýã íü ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëñàí, ¿ç¿¿ëñýí ¿éë÷èëãýýíèéõýý òºëºº òºëáºð àâäàã, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí àæèëòàí ýñâýë ºì÷ëºã÷ áàéæ ¿ë áîëîõ áîëîõ ýòãýýä þì.Áèëåò 34 1

100. Асуулт Худалдааны байгууллагын бараа материалын бүртгэлд ашигладаг системүүд

- . / Худалдааны байгууллага гэдэг нь БМ ийг худалдан аваад цааш борлуулдаг байгууллага юм Ху байгууллага нь мөн/хөрөнгийн гадагшлах урсгалын үр дүнд - БМ ийг авч түүнийгээ борлуулж мөнгөний . дотогшлох урсгал явуулдаг Үүнийгүйл ажиллагааний цикл гэх ба дараах үе :шаттай

1. БМ худалдан авах2. / /БМ борлуулах зээлээр3. Авлага цуглуулах

/ Ху байгууллага нь худалдаж байгаа бэлтгэсэн өртгөөр ББӨ- , г худалдан авсан үнээр . нь борлуулалтын орлогыг тооцно Борлуулалтын орлогоос ББӨ- . / г хасч нийт ашгийг тооцно Ху байгууллагын гол бүртгэл - нь БМ ийн бүртгэл . - юм БМ ийг бүртгэх системээс хамааруулж өөрөөр . байна Үүнд:

- Байнгын систем- Цаг үеийн систем

:Байнгын системийг ашиглаж байгаа үед / - “ ” ху авсан БМ ыг бараа материал дансны ДТ талд бичиж хөрөнгийг нэмэгдүүлнэ. ББӨ- г БМ борлуулсан тухай бүр .тооцож авдаг

- / БМ ыг ху авах үедүнээр нь бүртгэнэ. - БМ ын бүртгэлээр тодорхойлсон дүн нь биет тооллогын дүнгээс зөрүүтэй - байвал Бм ын үлдэгдлийг залруулах .бичилт хийнэ

Цаг үеийн :систем ашиглаж байгаа үед Бм орлогын гүйлгээг тухай бүрд / нь ху авалт дансанд бүртгэх бөгөөд зарцуулалтыг тодорхой хугацаагаар үечлэн - Бм ын өртгийг . тодорхойлно Бүртгэл - дахь мэдээллээс БМ ын үлдэгдэл тодорхойлох боломжгүй бөгөөд . биет тооллого хийнэ Биет тооллогын

харьцуулах үзүүлэлт байхгүй учир илүүдэл дутагдал гардаггүй.

Байнгын системЦаг ү еийн систем / :Бараа материал ху авалт

– 300000Бараа материал / - 250000Ху авалт – 300000 Касс – 50000тээврийн С – 300000Касс

10000- ын өртөгт :бараа буцаасанӨглөг – 10000 өглөг – 10000

– 10000Бараа материал / – 10000ху авалтын буцаалт :Бараа материал буцаасан – 200000Авлага - 200000авлага

– 200000 Борлуулалтын орлого – 200000Борлуулалтын орлого

ББӨ – 100000 Бичилт хийхгүй? – 100000Бараа материал :Бараа материал дутвал / / - 2000Бараа материал дутагдал – 2000Бараа материал

2 :Энэ системийн ялгаа :Байнгын систем Цаг үеийн систем / БМ ху авах үед Бараа материал /Ху авалт, Буц хөн гарвал - БМ ын өртөг бууруулна - ХА ын хөн, буц

ББӨ тооцох тухай бүр тооцдог сарын сүүлд- 2БМ ын С Дутагдах тохиолдол гарна Гарахгүй

Áèëåò 34 2

101 Асуулт Шууд зардлаар өртөг тооцох системØóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöíî ãýäýã íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿ç¿¿ëñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýýíýýñ õàìààð÷ ãàðäàã ò¿¿íòýé øóóä õîëáîîòîé õóâüñàõ çàðäëóóäûã á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé òîî õýìæýýíä íîîãäóóëàí ºðòºã òîîöîõ àðãà þì. ªðòºã òîîöîõ øóóä çàðäàëä ØÌ, ØÕ-ûí çàðäàë, õóâüñàõ ¯ÍÇ-ûã îðóóëíà.Íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã = ØÌ + ØÕ + Õóâüñàõ ¯ÍÇØóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ ¿åä:Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäàë = ØÌ + ØÕÖàã ¿åèéí çàðäàë = Õóâüñàõ ¯ÍÇ + Òîãòìîë ¯ÍÇ + Óäèð/áîð-òûí çàðäàë

Энэ аргыг ихэвчлэн гйлдвэрлэлийнхээ ашигч үнүй, алдагдал ч үгүйүе . буюу хугаралын цэгээ тодорхойлоход ашигладаг Орлогын тайлан Борлуулалтын орлого

(-)ББӨББҮйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийөртөг(-)ББ

Борлуулалт удирдлагын хувьсах зардал(-) Нийт хувьсах зардал

Ахиуц ашиг(-) Тогтмол ҮНЗ(-) Тогтмол борлуулалт удирдлагын зардал

Татвар төлөхийнөмнөх ашиг

Áèëåò 34 3 102 Асуулт Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷ìóóä

Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõàä ìýðãýæëèéí äàðààõ çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàíà

1. Õàðààò áóñ áàéõ. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí áîëîí áóñäûí íºëººíä àâòàëã¿é ¿íýí÷ øóäàðãà àæèëëàõûã õýëíýÕàðààò áóñ çàð÷èì õýðýãæèõèéí òóëä:

- ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãàòàé ñàíõ¿¿, ýä ìºíãº, ºì÷ëºëèéí òàëààð ÿìàð íýã õîëáîãäîëã¿é áàéõ- ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíóóäòàé ñàäàí òºðëèéí õîëáîîã¿é áàéõ /ýä ìºíãºíèé áîëîí îþóí ñàíààíû/

2. Çàð÷èì÷ áàéõ. Òºðèéí õóóëü áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû ä¿ðýì æóðìûã íàðèéí ÷àíä ñàõèí áèåë¿¿ëýõ3. Ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð, õÿíàìãàé áàéäàë. Àóäèòîð íü ìýðãýæëèéí õóâüä ñàéí áýëòãýãäñýí õ¿í áàéõ áà õÿíàëò øàëãàëòûí àæèëä õÿíóóð íÿìáàé õàíäàõ ¸ñòîé.

¯éë àæèëëàãààãàà òºëºâëºæ ã¿éöýòãýõäýý øàëãàæ áóé ìýäýýëýëä ÿìàð íýã àëäàà ìàäàãòàé ç¿éë áàéãàà ãýñýí ìýðãýæëèéí ¿ë èòãýõ õàíäëàãààð õàíäàíà4. Íóóöûã õàäãàëàõ. Àóäèòîð íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûíõàà ñàíõ¿¿ áèçíåñèéí íóóöûã õàäãàëàõ ¸ñòîé. Àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéõäàà ÷ òóõàéí àæëûã

ã¿éöýòãýõýý áîëüñîí ¿åäýý ÷ íóóöûã ÷àíä õàäãàëàíà5. Ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éã áàðèìòëàõ. Àóäèòîð íü ¿íýí÷ øóäàðãà, àñóóäàëä áîäèòîé õàíääàã, íàéäâàðòàé, ¸ñ ç¿éí õóâüä çºâ òºëºâøñºí õóâü õ¿í áàéõ ¸ñòîé6. Àðãà ç¿éí ñòàíäàðò. Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõäàà Îëîí óëñûí áîëîí ººðèéí îðíû ñòàíäàðò, ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí ä¿ðýì æóðìûã

äàãàæ ìºðäºíº

Áèëåò 35 1 103 Асуулт Мөнгөн хөрөнгийн , ангилал жижиг мөнгөн сангийн бүртгэл

1. Мөнгөн хөрөнгөМөнгө гэдэг нь хамгийн сайн хөрвөх чадвартай хөрөнгө . юм Мөнгөн хөрөнгөнд бэлэн мөнгө, мөнгөтэй адилтгах хөрөнгө .хамаарна

Бэлэн мөнгөнд: Байгууллагын кассанд байгаа мөнгө Харилцах дансанд байгаа мөнгө Хугацаагүй хадгаламж

Мөнгөтэй адилтгах хөрөнгө гэдэг нь банкны овердрафт хязгаарласан мөнгө . юм Энэ нь үнэ цэнийг өөрчлөхөчүүхэн 3-бага эрсдлийг мэдэрдэг нэгээс н сарын хугацаатай хөрөнгө .оруулалт юм

Хязгаарласан мөнгө , гэдэг нь юунд зарцуулах нь тодорхой өөрөөр хэлбэл зөвхөн тухайн зориулалтаар ашиглах мөнгө . : , юм Жишээ нь цалин амралт тавьж , олгох зээл төлөх, , НА олгох үйлдвэрлэлээөргөтгөх .гэх мэт зориулалтаар хязгаалаж болдог

1-3 сар МХ3 -1сар жил БХХО хязгаарласан мөнгөө бүртгэхдээ.1 жилээс дээш УХХО

Банк томоохон үйлчлүүлэгчдээ урамшуулахын тулд харилцах дансны эцсийн үлдэгдэл нь төлбөр тооцоо хийхэд хүрэлцэхгүй тохиолдолд өмнөөс нь мөнгө төлж . болдог Компаний өмнөөс банкны төлсөн мөнгө нь банкны овердрафт гэсэн БХӨТ . болно Банкны овердрафт нь хүүтэй хүүгүй .байж болно3. Жижиг мөнгөн - , , сан компани нь ажилчдын хоол унааны зардал конторын хангамжын зүйл гэх мэт олон тооны зүйлсэд бага хэмжээний мөнгө төлөх

. шаардлагатай байдаг Иймд компанид бага хэмжээний төлбөрт зориулан гар дээр бэлэн мөнгө байлгадаг энэ мөнгийг жижиг мөнгөн .сан гэнэ Ийм үнийн дүн багатай жижиг төлбөрт .тэр болгон чек бичих нь цаг хугацаа их гарна

Жижиг мөнгөн санд мөнгийг 7, 14, 21 . 7, 7 гэх мэт тодорхой хугацаанд зарцуулахаар бодож бэлэн байлгадаг Хэрвээ хоногоор зарцуулах мөнгийг төлөвлөж 7 7 бэлэн байлагана гэвэл хоногын эцэст тухайн хоногт зарцуулсан бэлэн мөнгөний 7 тооцоог хийж дараагийн хоногт зарцуулах мөнгийг бэлэн байлагана гэсэн үгүүнийг жижиг мөнгөн санг нөхөн дүүргэх .гэнэ

1. Жижиг мөнгөн , санг шинээр бий болгох жижиг мөнгөн сангийн хэмжээг нэмэгдүүлэхүед дт ЖМС , кт Харилцах Касс

2. Жижиг мөнгөн санг байгууллага ашиглахгүй , байх жижиг мөнгөн сангийн хэмжээг бууруулах үед , дт Харилцах Касс кт ЖМС

3. Жижиг мөнгөн санг нөхөн дүүргэхүед дт Хоолны зардал дт Унааны зардал

дт Конторын хангамжын материалын зардал , кт Харилцах Касс

4. Жижиг мөнгөн сангийн илүүдэл ба дутагдал:Дутагдал дт Мөнгөний илүүдэл ба дутагдал

дт Зардлууд , кт Касс Харилцах

Илүүдэл: дт Зардлууд , кт Харилцах Касс кт Мөнгөний илүүдэл ба дутагдал

5. Илүүдэл ба дутагдалыг хаах үед - дт А с авах авлага кт Мөнгөний илүүдэл ба дутагдал дт Мөнгөний илүүдэл ба дутагдал - кт Б д өгөхөглөг

Áèëåò 35 2 104 Асуулт Бүрэн шингээлтийн аргаар өртөг тооцох систем

¯éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé ÿâöàä ãàðñàí çàðäëûí õóâüñàõ, òîãòìîëîîñ íü õàìààðàõã¿éãýýð á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿ç¿¿ëñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýýíä íîîãäóóëàí ºðòºã òîîöîõ àðãûã øèíãýýõ ºðòãèéí àðãà ãýíý. Ýíý àðãààð ºðòºã òîîöîõäîî õóâüñàõ ¯ÍÇ, òîãòìîë ¯ÍÇ-ûã á¿òýýãäýõ¿¿í òóñ á¿ðä õóâààðüëàí ò¿¿íèé ºðòºãò øèíãýýíý. Øèíãýýõ àðãààð òîîöñîí íýãæèéí ºðòºã ØÌ, ØÕ, õóâüñàõ, òîãòìîë ¯ÍÇ-ààñ á¿ðäýíý. Èéíõ¿¿ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí ã¿éöýòãýëèéí á¿õ çàðäëààð íýãæèéí ºðòãèéã òîîöîæ áàéâàë ò¿¿íèéã á¿ðýí øèíãýýõ ºðòãèéí àðãà ãýíý.Íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã = ØÌ + ØÕ + Õóâüñàõ ¯ÍÇ + Òîãòìîë ¯ÍÇØèíãýýõ ºðòºãèéí àðãààð ºðòºã òîîöîõ ¿åä:Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çàðäàë = ØÌ + ØÕ + Õóâüñàõ ¯ÍÇ + Òîãòìîë ¯ÍÇÖàã ¿åèéí çàðäàë = Óäèð/áîð-òûí çàðäàë áàéíà

Орлогын тайлан

ðБо R – õõõÁÁª – õõõÁÁª: ÁÁÑ1- õõõ+ ¯Áª- õõõ-ÁÁÑ2- õõõÍèéò àøèã- õõõÁîð óäèð ñ- õõõÒÒªàøèã- õõ

Áèëåò 35 3

105 Асуулт Àóäèò, ò¿¿íèé çàéëøã¿é áîëîõ íüÀóäèò ãýäýã íü ýäèéí çàñãèéí ¿çýãäýë þìñûí òàëààðõ ìýäýãäë¿¿ä áîëîí òýäãýýðò òîãòîîñîí øàëãóóðóóäûí õîîðîíä õýð íèéöýæ áàéãààã òîäîðõîéëîõûí òóëä

õîëáîãäîõ íîòîëãîîã öóãëóóëæ áàòëàõ çàìààð ä¿ãíýëò, ñàíàë õ¿ðãýæ, ¿ð ä¿íã íü õýðýãëýã÷äýä ìýäýýëëýõ çºâëºãºº ºãºõ ¿éë ÿâö þìÀóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã çàéëøã¿é áîëîõûã äàðààõ ç¿éëñýýð òàéëáàðëàíà

1. Ñîíèðõëûí çºð÷èë. Áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíààð äàìæèí áýëòãýãääýã ó÷ðààñ áàéãóóëëàãûí ìåíåæåð¿¿ä íü ¿éë àæèëëàãààãàà ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äýä ººðººð òàéëàãíàõ ÿâäàë ãàðäàã. Ãýâ÷ ìýäýýëýë õýðýãëýã÷èä íü ¿íýí çºâ, áîäèòîé ìýäýýëýë àâàõûã õ¿ñäýã. Ýíäýýñ ñîíèðõëûí çºð÷èë ¿¿ñäýã. Ýíý çºð÷ëèéã àðèëãàõûí òóëä õàðààò áóñ àóäèòîð õýðýãòýé áàéäàã

2. Àëäààòàé ìýäýýëýë. Ñàíààòàé áîëîí ñàíàìñàðã¿é áàéäëààð ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã áóðóó àëäààòàé ãàðãàõ òîõèîëäîë ãàðäàã. ¯¿íýýñ ñýðãèéëýõ àðãà áîë àóäèòëàãäñàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã õýðýãëýõ ÿâäàë

3. Ìýäýýëýë øàëãàõ áîëîëöîîã¿é áàéõ Õóóëü ýðõ ç¿éí áîëîí áóñàä øàëòãààíààñ áîëîîä ìýäýýëýë õýðýãëýã÷èä íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ¿íýí çºâèéã øàëãàõ áîëîëöîîã¿é áàéäàã

4. Ìýäýýëëèéí íàðèéí òºâºãòýé áàéäàë. Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí öàð õ¿ðýý óëàì òýëæ ¿íäýñòýí äàìíàñàí êîìïàíèóä îëíîîð ¿¿ñ÷ ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè íàðèéñ÷ õºãæñºíººð áèçíåñèéí íàðèéí òºâºãòýé áàéäàë óëàì íýìýãäñýýð áàéãàà áºãººä ÀÀÍ-èéí ÍÁÁ ÷ óëàì íàðèéñàí õºãæèæ áàéíà. Èéìýýñ ºíäºð ò¿âøèíä áýëòãýñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã ºíäºð ìýäëýã ÷àäâàðòàé àóäèòîð, àóäèòûí áàéãóóëëàãà øàëãàõ øààðäëàãàòàé

5. Àóäèòîð, áèçíåñèé øèíæýý÷, øèëäýã ìýðãýæèëòýí. Àóäèòîð íü ÌÍÁ-÷èéí ýðõ àâñàí õ¿í áàéõ ¸ñòîé. ÎÓ-ûí ïðàêòèêò ÌÍÁ-ûí ýðõ îëãîõ øàëãàëò íü ìýðãýæëèéí õ¿íä øàëãàëòàíä òîîöîãääîã. Ýíýõ¿¿ ýðõèéã àâàõûí òóëä ìýðãýæëèéí ºíäºð ìýäëýãòýé, àæëûí äàäëàãà òóðøëàãàòàé áàéõ ¸ñòîé áà ÌÍÁ íü àóäèòîðûí ëèöåíç àâ÷ àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. Àóäèòîð íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áàòàëãààæóóëàõààñ ãàäíà ÍÁÁ-ã çîõèîí áàéãóóëàõ, á¿ðòãýë õºòëºõºä íü òóñëàõ, ñàíõ¿¿ ìåíåæìåíòèéí àñóóäëààð çºâëºãºº ºãäºã.

Áèëåò 36 1 106 Асуулт Худалдааны байгууллагын үйл , ажиллагааны цикл дансны бичилт

Худалдааны байгууллагын зорилго нь бараа материалыг бусдаас худалдан авч жижиглэгийн болон бөөнийүйл ажиллагаагаар дамжуулан хэрэглэгчдэд хүргэхэд .оршино

Худалдааны байгууллагын үндсэнүйл , ажиллагааны орчил нь бараа материалыг худалдан авах бараа материалыг борлуулах ( бэлнээр болон зээлээр) ажилчдад хөлс төлөх, худалдан авагчдаас авлагаа цуглуулах гэсэн тасралтгүй давтагдах хүрээнд . явагддаг Харин үйлчилгээүзүүлдэг байгууллагын орчил

: нь үйлчилгээүзүүлэх, ажилчдад хөлс төлөх, авлагаа цуглуулах гэсэн тасралтгүй давтагдах хүрээнд .явагддаг Худалдааны байгууллага нь үйлчилгээний – байгууллагын нэгэн адил НББ ийг хөтөлдөг ба үйл ажиллагааны онцлогоос хамаарч хэд хэдэн нэмэлт

мэдээллүүдийг . ойлгох шаардлагатай Үүнд:1. : Бараа материал цаашид худалдах зорилгоор авч буй зүйлсийг . бараа материал гэнэ Бараа материалын үнэлгээний - хувьд БМ ын өртөг,

борлуулалтын үнэ . - гэсэн ойлголт байдаг БМ ын өртөг гэдэг нь тухайн бараа материалыг худалдаж авсан үнэ, түүнийг бэлтгэхдээ холбогдон гарсан . зардлын нийлбэрээр тодорхойлогдоно Харин борлуулалтын үнэ нь худалдан авагчдад худалдаалж буй үнэ .юм

2. : Худалдан авалт худалдааны байгууллага нь бараа материалыг худалдан авсан тухай бүрд нь зохих дансанд хуримтлуулан бүртгэнэ. Худалдан авалтын үйл ажиллагааг бэлнээр ба зээлээр гүйцэтгэнэ. Үйл ажиллагааны явцад худалдан авалттай холбогдсон тээвэрлэх болон бэлтгэхдээ

холбогдсон зардал гарах түүнчлэн хөнгөлөлт эдлэх барааг буцаах зэрэг үйл явцууд үүсдэг.3. : Борлуулалтын орлого худалдан авагч байгууллагад худалдан авалтаас үүсдэг , буцаалт үнийн , хямдрал хөнгөлөлт зэрэг үйл явцууд үүсдэгтэй

нэгэн адил бэлтгэн нийлүүлэгч , буюу борлуулалт хийж байгаа байгууллагын хувьд борлуулалтын буцаалт хөнгөлөлт, үнийн хямдрал зэрэг үйл явцууд үүснэ. , Борлуулалтын буцаалт хөнгөлөлт, үнийн хямдрал зэрэг дансууд нь борлуулалтын сөрөг тохируулах данс бөгөөд эдгээрийг

борлуулалтын орлогын нийт дүнгээс .хасаж цэвэр борлуулалтыг тооцно4. ББӨ: худалдааны байгууллага нь бараа материалыг худалдах зорилготойгоор худалдан авдаг ба энэ бараа материал нь тайлангийн хугацаанд

бүгд борлогдохгүй зарим хэсэг нь үлддэг. Үүнийг бараа материалын эцсийн үлдэгдэл . гэнэ Энэ үлдэгдэл нь дараагийн тайлангийн үеийн эхний үлдэгдэл .болно

:Нийт борлуулбал зохих барааны хэмжээг тодорхойлохдоо1 + БМС ЦХАвалт = Борлуулбал зохих бараа материал

Тухайн тайлант хугацааны эцэст бараа материалын үлдэгдэл байхгүй буюу БЗБарааг бүгдийг нь борлуулсан тохиолдолд ББӨ нь БЗБараатайгаа тэнцүү .байна

Хэрэв борлуулаагүйүлдсэн бол түүнийг тооллогоор тодорхойлж үнэлсэн тайлангийн үеийн борлуулсан бүтээгдэхүүнийөртгийг дараах байдлаар .тодорхойлно

ББӨ= 1 + – БМС ХА ХАХө – – 2ХАБу БМС Хэрэв тээвэр бэлтгэл ажиллагааны зардал төлсөн бол түүнийг барааны өртөгт оруулж БЗБарааны өртгийг нэмэгдүүлнэ.

ББӨ= 1 + – БМС ХА ХАХө – + – 2ХАБу Тээвэр Зардал БМС5. Үйл ажиллагааны зардал

Үйл ажиллагааны зардал ББӨ- д хамаарагддаггүй байгууллагын үйл ажиллагаа явуулахад зайлшгүй . шаардлагатай зардлууд орно Энэ зардалд .борлуулалт ба удирдлагын зардал хамрагдана

- : - , , .Борлуулалтын зардалд БМ ыг борлуулахтай холбогдон гарсан тээвэрлэлтийн цалин сурталчилгааны гэх мэт зардлууд хамрагдана : , Удирдлагын зардалд Албан хаагчдын цалингийн зардал зээлийн хүүгийн зардал гэх мэт удирдлагын үйл ажиллагаатай холбогдсон зардлууд

хамрагдана

Áèëåò 36 2 107. Асуулт Ялгаварт зардалын шинжилгээ

Удирдлагын гаргах төрөл бүрийн шийдвэртэй холбоотойгоор хэмжээ нь өөрчлөгдөж . байдаг зардлыг ялгаварт зардал гэнэ Шинээр төсөл хэрэгжүүлэх, үйл ажллагаанû хаа цар хүрээг , тэлэх бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэлийн зохистой хувилбарыг сонгохдоо холбогдож гарах зардалыг ялгаварт зардалд оруулж үздэг.

Ялгаварт зардал үйлдвэрлэл, үйл ажллагааны хэмжээнээс хамаарч өөрчлөгдөж байдаг учраас үндсэндээ . хувьсах зардалыг хамааруулна Мөн холбогдолын

нэг хүрээнээс нөгөө хүрээнд шилжихэд хувьсан өөрчлөгдөх .шинжтэй гарах тогтмол зардлуудыг ч оруулна Õàðèí òºñëèéã ã¿éöýòãýæ áàéãàà ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí ãàð÷ áàéãàà Ñ-ûã ÿëãàâàðò Ñ-ä îðóóëäàãã¿é. ßëãàâàðò Ñ-ûí ø-ãýýã äàðààõ ¿å øàòààð õèéõ ¸ñòîé.1. ªíãºðñºí Ñ-ûã òîäîðõîéëíî.2. Èðýýä¿éä ÿëãààã¿é àäèëõàí õýìæýýòýé ãàðàõ Ñ-ûã òîäîðõîéëíî.3. ¯ëäýõ ÿëãààòàé Ñ-ààð øèéäâýð ãàðãàõòàé õàìààðàëòàé ÿëãàâàðò Ñ-ûã òîäîðõîéëíî.ßëãàâàðò Ñ-ûí ø-ãýýã õèéõäýý óÿí õàòàí òºñâèéã àøèãëàäàã.

Ялгаварт зардалын шинжилгээг ашиглах дараах богино хугацааны шийдвэрүүдийг :гаргана1. Нэмэлт захиалгыг хүлээн .авах буюу татгалзах2. Öººí òîîíû áîëîí ò усгай захиà лагын үнийг багасгах эсэх3.Бүтээгдэхүүний эд ангийг өөрөө хийх ýñâýë ãàäíààñ àâàõ4.Үйл ажиллагаагаа өргºтгөх, цар хүрээг багасгах5.Íýã òºðëèéí ò¿¿õèé ýäýýð îëîí òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ òýäãýýðýýñ àëü àøèãòàéã íü ñîíãîõ6.Õàãàñ áîëîâñðóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã äàõèí áîëîâñðóóëàõ ýñâýë òýð ÷èãýýð õóäàëäàõ7. Тодорхой бүтээгдэхүүнийүйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх8.Бүтээгдэхүүнүйлдвэр лэлийн үнийг оновчтой хувилбарыг сонгох9.Түүхий эд материал õóäàëäàí àâàõàä төлж болох õàìãèéí ºíäºð үнийг тодорхойлох

Áèëåò 36 3 108. Асуулт Аудиторын үйл ажиллагааг явуулах үе шат

1. Төлөвлөлтийнүе шат2. Ажлын гүйцэтгэлийнүе шат3. Дүгнэлт хийх үе шат

Үйлчлүүлэгчээ Төлөвлөхүе .шатанд дараах ажил хийгднэA. :сонгож гэрээ байгуулах

Үйлчлүүлэгчээ сонгохдоо үйлчилүүлэгчийн бизнесийн орчин санхүү , - удирдалгын байдал НББ ийн тогтолцоо аудитод хандах хандлага дотоод хяналтын байдал өөрийн аудиторын мэдлэг чадвар туршилгыг харгалзан үзнэ.

Үйлчлүүлэгчийн :талаар мэдээ цуглуулах Мэдээлэл цуглуулахдаа баримт бичиг хурлын портукаль дүрэм журам санхүүгийн тайлан гэх мэт мэдээг ашиглахаас гадна байгууллагын ажилтанд

өмнөх аудит хуульч зэрэг хүмүүстэй .уулзан ярилцаж болно Материаллаг байдалд үнэлэлтөгөх:

• Материаллаг бус алдаа• Материаллага бусын түвшин дунд зэрэг• Материаллаг алдаа

Аудиторын эрсдэл үнэлэх• Уламжлалт эрэсдэл• Хяналтын эрсдэл• Илрүүлэлтийн эрсдэл

Дотоод хяналт

• Дотоод хяналтын орчин• - НББ ийн тогтолцоо• Дотоод хяналтын горим

2. Аудитор шалгалт гүйцэтгэх явцдаа аудиторын нотолцоог углуулан ажилын баримтлах гүйцэтгэнэ. Аутиторын нотолгоо гэдэг нь аудит хийх явцдаа аудиторыг цуглуулсан мэдээлэл буюу аудитын дүгнэлт болох зүйл .юм

_ Аудиторын нотолгоо Ажлын баримт• Гадаад Байнга хэрэглэх

• Дотоод Удирдаж болох• Холимог Шалгалтын

Санхүүгийн 7 тайланд батламж мэдээг анхааран үздэг:1. Бодитой оршин байх ба тодорхойлогдсон байх2. Иж бүрэн байх3. Эрх ба үүрэг4. Үнэлгээ ба хувиарлалт5. Толилуулага тодруулга6. Үнэн зөв байх7. Тасалбар болголт

4. Дүгнэлт хийх үе шат Аудитын ажилыг дуусгавар болгосноор дүгнэлт . хийх бололцоотой болдог Аудит ажлыг дуусгахын тулд юуны өмнө шинжилгээний горимыг гүйцэтгэн

материаллаг хэмжээний өөрчлөлт зөрчлийг аудитын шалгалт гүйцэтгээгүй байвал түүнийг нөхөн . хийнэ Үүний .дараа аудитын тохируулагыг хийнэ

Áèëåò 37 1ÍÁÁ-èéí òóõàé õóóëü, Àóäèòûí òóõàé õóóëèéí àãóóëãà, çîðèëãî

ÍÁÁ-ûí òóõàé õóóëüÌÓ-ûí ÍÁÁ-ûí òóõàé õóóëü 2001 îíä 5 á¿ëýã, 24 ç¿éëòýé øèíý÷ëýí íàéðóóëàãäñàí. Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü: ÍÁÁ-èéí ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷èì, óäèðäëàãà,

çîõèîí áàéãóóëàëòûí ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîäîðõîéëæ, ÀÀÍÁ ÍÁÁ õºòëºõ, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî1-ð á¿ëýãò: Õóóëèéí çîðèëò, íýð òîìú¸î, çàð÷èì, á¿ðòãýëèéí ñóóðü ¿ç¿¿ëýëò çýðãèéã õóóëü÷èëñàí2-ð á¿ëýãò: ÍÁÁ-èéí õºòëºëòèéí òàëààð çààñàí3-ð á¿ëýãò: Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí òàëààð çààñàí4-ð á¿ëýãò: ÍÁÁ-ûí óäèðäëàãûí òîãòîëöîî, ñòàíäàðò, äîòîîä õÿíàëò, íÿ-áîãèéí ýðõ ¿¿ðýã, õîðèãëîõ ç¿éë, íýìýãäýë, óðàìøóóëàë, ÀÀÍ-ûí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûã òóñãàñàí5-ð á¿ëýãò: ÍÁÁ-èéí õóóëü òîãòîîìæèéã çºð÷èã÷äºä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãûã çààñàí

1997 5- 1- 5 Аудитын тухай хууль нь оны р сарын нд бүлэг 40 зүйлтэй . 2006 1- 1- 4- батлагдаж байсан Харин оны р сарын р р бүлгийг хүчингүй 4болгосон тул бүлэгтэй :болсон

:Хуулийн зорилт Энэхүү хуулийн зорилт нь аудитын үйл , ажиллагааны зарчим зохион байгуулалтын эрх зүйнүндсийг , тодорхойлж мэргэшсэн нягтлан , бодогч аудитын байгууллагад аудитын үйл , , ажиллагаа явуулах эрх олгох хчналт тавих тэдний бүрэн эрхийг зөвшөөрөх ,хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон

.харилцааг зохицуулахад оршино 1. - Аудитын тухай хууль тогтоомж Аудитын тухай хууль тогтоомж нь НББ н хууль болон энэ хууль тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад

актаас бүрдэнэ.2. Монгол улсын олон улсын гэрээнд аудитын тухай хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө

Áèëåò 37 2110 Асуулт Үйлдвэрлэлийн бусад зардлын бүртгэл

Бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэх ажил гүйцэтгэх, үйлчилгээүзүүлэх зэрэг үйлдвэрлэлийнүйл ажиллагааг явуулахад материал хөдөлмөрөөс гадна өөр олон төрлийн . , , бусад зардлууд гардаг Тэдгээрийг тооцоологдох зардал хэрэглээний зардал элдэв зардал гэж ангилах ба бүтээгдэхүүнийөртөгт хамаарах эсэхийг нь

ҮНЗХ дансанд хуримтлуулж бүртгэдэг.1. Тооцооглогдох зардал

Үйл ажиллагаатай холбогдон гарч байгаа зарим төрлийн , зардлыг авлага үндсэн болон бусад биет бус хөрөнгө, ажилтан ажиллагсдын цалин хөлс . борлуулт зэрэг мэдээллийг ашиглан тооцоолон гаргах шаардлагатай байдаг Зардлыг ангилж хувиарлахдаа барилга байгууламжийн хувьд ашиглагдаж

байгаа талбайн хэмжээгээр эсвэл аль тэргүүлэхүйл \ажиллагаагаар то тө- ийн хувьд үйлдвэрлэлийн гаргасан бүтээгдэхүүний тоо ирхэгээр эд хөрөнгийн .хувьд эзэмшиж байгаа нэгж хэсгээр гэх мэт аль оновчтой хувилбараар нь хувиарладаг

2. Хэрэглээний зардал Аливаа үйл , , , ажиллагааг явуулахад цахилгаан дулаан уур ус холбоо зэрэг зардлууд зайлшгүй . гардаг Эдгээр зардлуудыг ханган нийлүүлэгч байгууллагын

үндсэн баримт болон бүртгэлийн суурийг харгалзан бүртгэдэг. Хэрэглээний зардлуудыг талбайн хэмжээ бүх төрлийн тоолуур үйлдлийн хэмжээ гэх мэт мэдээллийг ангилан цех тасаг хэлтэс бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээнийөртөгт .хувиарлана

3. Элдэв зардал

Дээрх тооцоологдох болон хэрэглээний зардлуудаас гадна элдэв төрлийн , зардал үйл ажиллагааны явцад гардаг ба дараах байдлаар тоймлон хэлж .болно

. А Хэвийн үйл ажиллагааг хангахад чиглэсэн зардлууд үүнд: , , .ХМ зардал хоол унааны зардал шатахуун сэлбэг хэрэгслийн гэх мэт урсгал зардлууд орно. Б ААН байгууллага хувь хүмүүсээр хийж гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээний зардал үүнд: , тээврийн зардал засвар үйлчилгээний болон ачиж буулгах гэх мэт

зардлуудаас гадна татвар даатгал санхүү , бизнесийн болон маркетинг менежментийн туслалцаа зөвлөгөөүйлчилгээний зардлууд орно

Áèëåò 37 3111 Асуулт Àóäèòûí ãîðèì

Àóäèòîð íü íîòîëãîî öóãëóóëàõûí òóëä äàðààõ 10 ãîðèìûã àøèãëàäàã.1. Áèåò øàëãàëò õèéõ. Áèåò øàëãàëò áóþó òîîëëîãîîð ýä þìñûã áîäèòîéãîîð îðøèí áàéãàà ýñýõèéã ìàãàäëàäàã. Òîîëëîãûí ¿ð ä¿íä õºðºíãèéí çºâõºí òîîí

¿ç¿¿ëýëò òºäèéã¿é ÷àíàðûí øèíæ áàéäàë íü ÿìàð áàéãààã òîãòîîäîã2. Òóëãàí áàòàëãààæóóëàõ. ªð òºëáºð, àâëàãà, áàíêèí äàõü õàðèëöàõûí ¿ëäýãäëèéã áàòàëãààæóóëàõûí òóëä áàíê áîëîí ºð àâëàãà ¿¿ññýí áàéãóóëëàãàòàé òóëãàí

áàòàëãààæóóëàëò õèéäýã. Ýíý íü íÿ-áî-èéí òîîöîî íèéëæ, òîîöîî áîäñîí àêò ¿éëääýã ¿éë àæèëëàãàà þì3. Áàðèìòûí øàëãàëò õèéõ. Ýíý íü òîäîðõîé áàðèìòàíä ¿íäýñëýí øàëãàëòûã ÿâóóëàõ àðãà þì. Ǻâõºí ñàíõ¿¿ á¿ðòãýëèéí áàðèìò òºäèéã¿é ä¿ðýì æóðàì, òîãòîîë

øèéäâýð, ãýðýý õýëýëöýýð, õóðëûí ïðîòîêîë çýðãèéã áàðèìò áîëãîí àøèãëàäàã4. Àñóóëãà õèéõ àðãà. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí áèçíåñ ñàíõ¿¿ á¿ðòãýë äîòîîä õÿíàëòûí òàëààð òîäîðõîé îéëãîëò ìýäýýëýë àâàõûí òóëä àñóóëãà õèéõ àðãûã

àøèãëàäàã5. Àæèãëàëò õèéõ. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí á¿ðòãýë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà, äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì õèð àæèëëàæ áàéãààã ìýäýõèéí òóëä ¿éë÷ë¿¿ëýã÷

áàéãóóëëàãûí àæèëëàãñàä àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãàà ¿åä àæèãëàëò õèéæ áîëíî6. Àíõíû ýõ áàðèìòààñ õººí øàëãàõ. Àíõàí øàòíû áàðèìòûã á¿ðä¿¿ëýõýýñ ýõëýýä ÍÁÁ-ã õºòëºõ òåõíîëîãèéí äàãóó øàëãàëòûã ÿâóóëàõ àðãà7. Ä¿íãýýñ øàëãàõ. Ýíý àðãà íü äýýð äóðüäñàí àðãûí ýñðýã ¿éë àæèëëàãàà áóþó ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí ä¿íãýýñ ýõëýí åðºíõèé äýâòýð, åðºíõèé æóðíàë

àíõàí øàòíû áàðèìò õ¿ðòýë øàëãàõ ¿éë àæèëëàãàà þì8. Äàâòàí ã¿éëãýæ øàëãàõ. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíóóäûí ã¿éöýòãýñýí òîîöîîëëûí øèíæòýé ç¿éëñèéã äàâòàí ã¿éöýòãýæ øàëãàäàã9. ÿéëãýí øàëãàõ àðãà. Èõ õýìæýýíèé çàðèì ìàòåðèàëûã ã¿éëãýí øàëãàæ áîëíî. ÿéëãýí øàëãàõ ÿâöàä ÿìàð íýã àëäààòàé ç¿éë èëýðâýë íàðèéâ÷ëàí øàëãàíà10. Øèíæèëãýý õèéõ. Áàðàà ìàòåðèàëûí õóäàäàí àâàëò áîðëóóëàëò ìàòåðèàëûí ¿íèéí õîðîãäîë áóóðàëòûí øàëòãààí, ò¿ðýýñ äààòãàë õ¿¿ãèéí çàðäàë, çàñâàðûí

çàðäàë çýðãèéí òîõèðóóëàõ áè÷èëò, ¿íäñýí õºðºí㺠áîðëóóëñíû îëç ãàðç áèåò áóñ õºðºíãèéí ýëýãäýë çýðãèéã òºñºâ òºëºâëºãºº ºìíºõ ¿å¿äòýé õàðüöóóëàí æèøèæ ¿çýõèéã øèíæèëãýýíèé ãîðèì ãýíý

Áèëåò 38 1 112. Асуулт Тохиргоо бичилт

- НББ н тайлангийн үе , , , . нь сар улирал хагас жил жилээр хэмжигддэг Иймээс тайлангийн үе бүрийн эцэст жинхэнэ хэрэгжилтийн зарчимаар тохируулах . бичилт хийх шаардлагатай Тайлангийн нэг үед гарч бүртгэлд 2- туссан боловч тайлангийн с дээш үеүдэд хамрагдах ажил гүйлгээнүүд .ч бий Тохируулах бичилт нь бүртгэлийнүе бүрийн эцэст холимог дансуудын дүнг хувиарладаг бөгөөд тохируулах бичилтийн тусламжтайгаар баланс болон үр дүнгийн дансны дүнг . - салгаж тодорхойлдог НББОУС д зааснаар бүртгэлийг аккурэль сууриар бүртгэдэг ба энэ тохируулах бичилт хийхийн үндэс болж өгдөг.

Тохируулах бичилтийг үндсэн 4 төрөлд авч үздэг.1.Бүртгээгүй орлогыг тохируулах2.Бүртгээгүй зардалыг тохируулах3.Бүртгэгдсэн орлогыг тохируулах4.Бүртгэгдсэн зардалыг тохируулахБүртгэгдээгүй орлого нь тухайн тайлангийн үед олсон боловч харилцагч талаас мөнгөөр төлөгдөж орж ирээгүй ,бортгэгдээгүй .орлого юмХүүгийн :орлогыг тохируулах бичилт нь

.А Хүүгийн .....авлага ххХүүгийн ....орлого ххХүүгийн орлого хүлээж :авсан тохиолдолд

.Б Мөнгөн хөрөнгө....ххХүүгийн ....авлага ххБүртгэгдээгүй зардал гэдэг нь мөн тухайн тайлант сар улиралд хамрагдан гарсан боловч бүртгэгдээгүй .гарсан зардал юмХүүгийн зардал тооцон бүртгэхүед:

.А Хүүгийн ...зардал ххХүүгийнөглөг...ххӨрөө төлсөн тохиолдолд

.Б Хүүгийнөглөг...ххМөнгөн хөрөнгө...ххБүртгэгдсэн орлого бараа материалын худалдан авалтын болон үйлчилгээний хөлс нь урьдчилаад төлөгдсөн . байх тохиолдол байдаг Тэгвэл уг төлбөрийг

хамрагдах хугацаагаар нь орлогыг олсон үед нь зардлыг гарсан үед .нь гэсэн жинхэнэ хэрэгжилтийн зарчмын дагуу тохируулах шаардлагатай.А Мөнгө хүлээн авах үед:Мөнгөн хөрөнгө...хх

......УОО хх. Б Хамрагдах хугацаагаар нь тохируулах бичилт хийх үед:

.........УОО хх. ......Бор орлого хх

Бүртгэгдсэн – зардал тооцоологдсон бүртгэгдсэн зардлууд өөрөөр хэлбэл БМ болон үйлчилгээний хөлсөө тодорхой цаг үеийг хамруулан урьдчилж төлсөн мөнүндсэн хөрөнгийн элэгдэл нь тооцоологдсон бүртгэгдсэн .байдаг Үүнийг жинхэнэ хэрэгжилтийн зарчим ёсоор өөрөөр хэлбэл төлбөр хийгдсэн боловч

.уг зардалыг цаг хугацаандаа хамруулж тайланд тусгах ёстой учраас тохируулна.А Төлбөр урьдчилж төлсөнүед:

......УТТС ххМөнгөн хөрөнгө.....хх

. Б Тайлангийн хугацаанд тохиргоо хийх үедТҮР. .......С хх

........УТТС хх

Áèëåò 38 2113. Тодорхой бус нөхцөлд шийдвэр гаргах нь

1. Магадлалын шинжилгээг ашиглана2. Шийдвэрийн модыг ашиглана.

1.Òîäîðõîé áóñ áàéäàëä ìàãàäëàëûí øèíæèëãýýã àøèãëàõ íü:Ìàãàäëàëûí øèíæèëãýý ãýäýã íü àëèâàà 1 ¿éë ÿâöûí ºìíºõ ¿åèéí õàðüöàíãóé äàâòàìæèéã óã ¿éë ÿâöûí áàéæ áîëîõ òîîí óòãààð ¿ðæ¿¿ëýõ çàìààð èðýýä¿éí òîäîðõîé áóñ áàéäëûí áîëîìæèò ò¿âøèíã òîäîðõîéëæ øèéäâýð ãàðãàõ àðãà þì.Ìàãàäëàë íü øèéäâýðëýõ àñóóäëûã ºíººãèéí òîäîðõîé áóñ áàéäëûí õýìæýýã áàãàñãàõ óäèðäëàãûí øèéäâýðèéí ÷àíàðûã áàòàëãààæóóëàõàä õýðýãëýõ àøèãòàé ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýíý. Àëèâàà øèíý ìýäýýëýë øèã øàëãàãäàæ áàéæ áýëýí áîëäîãÌàãàäëàë ãýäýã íü àëèâàà 1 ¿éë ÿâöûí òîäîðõîé òîõèîëäîëä èëýð÷ áîëîõ áîëîëöîî áóþó õàðüöàíã¿é äàâòàìæèéã õàðóóëàõ 0:1 çàâñðààñ óòãà àâàõ òîîí õýìæèãäýõ¿¿í þì. Ìàãàäëàëûí õýð çýðýã áîäèòîé áàéõ íü 2 ÿíçààð èëýðõèéëýãääýã.

1. Ò¿¿íä àøèãëàñàí ºìíºõ ¿åèéí òîî ìàòåðèàëûí ¿íýí çºâ, ¿íäýñëýëòýé áàéõ2. Ýäèéí çàñãèéí íºõöºë áàéäàë õýð çýðýã òîãòâîðòîé áàéõààñ õàìààðíà

Ýðýëòèéí ò¿âøèí á¿ðèéí õàðüöàíãóé äàâòàìæèéí òàðõàö áóþó ìàãàäëàë (Ð(Õi)) íü èðýýä¿éí áîðëóóëàëòûí ýðýëòèéí ò¿âøèí á¿ðèéí ìàãàäëàëûí òàðõàöûã õýìæèõýä àøèãëàãäàíà.

(Ð∑ (Õi)) = 1Õýðýâ ìàãàäëàëûí íèéëáýð 1-ñ áàãà áàéâàë ýäãýýðýýñ áóñàä çàðèì ¿çýãäëèéí èëðýõ òàðõàö àãóóëàãäàæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì. Ýðýëò äýõ ìàãàäëàëûí òàðõàö òîäîðõîéëîãäñîí ¿åä á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîðëóóëàëòààñ òààìàãëàãäàæ áàéãàà àøèã (Å(Õ)) áóþó õ¿ëýýãäýæ áóé ¿íý öýíý, á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîðëóóëàëòûí áîëîìæèò ò¿âøèí òóñ á¿ðèéí àøãèéã (Õi) ýäãýýð òîõèîëäîë á¿ðèéí õîëáîãäîõ ìàãàäëàë (Ð(Õi))-ààð ¿ðæ¿¿ëæ íýìñýí íèéëáýð þì.

Å(Õ) = (Õ∑ i) õ (Ð(Õi))Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿íý öýíý – Ìàãàäëàëûí òàðõàö ãýñýí ¿ã þì. Õýðýâ õýä õýäýí ñîíãîëòîò òºñºë ¿íýëýãäñýí áîë õ¿ëýýãäýæ áóé ¿íý öýíý èõòýé ñîíãîëò íü èë¿¿ èõ õ¿ëýýãäýæ áóé àøèãòàé áàéíà

Q2 = (Ð∑ (Õi)) õ (Õi - Å(Õ2

))Äèñïåðñ – Àç òóðøèëòûí õýìæýýñ

Q = Q2

Äèñïåðñ èõòýé ìàãàäëàë èõòýé áàéíà ãýäýã íü àç òóðøèëò èõòýé áàéíà ãýñýí ¿ã þì. Àõèóö àøèã íü õ¿ëýýãäýæ áóé ¿íý öýíýýñ áîäèòîéãîîð ìàãàãäëàãäàõ áîëíî.

2.Шийдвэрийн модыг – шийдвэрлэх гэж буй асуудал дараалласан нэг нэгнээсээ хамаарсан байгаа үед ашиглана. Эцсийн үр дүнгээс хамаарч тодорхойгүй асуудлыг шийдвэрлэнэ.

Áèëåò 38 3 114 Асуулт Àóäèòûí ýðñäýë, ò¿¿íèé òºðºë

Àóäèòóóäûí ýðñäýë ãýäýã íü àóäèòîð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã ¿íýí çºâ òóõàé ä¿ãíýëò ãàðãàõäàà àëäàà õèéñýí áàéõ ìàãàäëàë þì. Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò àëäààòàé áàéõ íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí ÍÁÁ-èéí ñèñòåì äîòîîä õÿíàëò çýðãýýñ õàìààðàõ áà àóäèòîðûí èëýð¿¿ëýõ àðãà ãîðèìîîñ áàñ øàëòãààëäàã.

Óëàìæëàëò ýðñäýë: ãýäýã íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîîíä àäàà áàéñíààñ áîëîîä àóäèòîðûí ä¿ãíýëò áóðóó áàéæ áîëîõ ìàãàäëàë þì. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí áýëòãýñýí àëäààòàé (ìàòåðèàë ) ìýäýýëýë àæèë ã¿éëãýýä òóñãàãäàæ á¿ðòãýëèéí ñèñòåìä îðæ áîëîâñðóóëàãäàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí áàéõ ìàãàäëàëòàé áàéäàã. ªººðººð õýëáýë á¿ðòãýë õºòëºëòººñ áóþó àíõàí øàòíû áàðèìò, åðºíõèé æóðíàë, åðºíõèé äýâòýð, òýäãýýðò áè÷èãäñýí JE, CE, AE áè÷èëò¿¿ä áóðóó õèéãäýæ óëìààð ýöñèéí ä¿íã¿¿äýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áóðóó òàéëàãíàãäñàíýðñäëèéã óëàìæëàëò ýðñäýë ãýíý.Õÿíàëòûí ýðñäýë: ãýäýã íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåìä àëäàà áàéñíààñ áîëîîä àóäèòîðûí ä¿ãíýëò áóðóó áàéæ áîëîõ ìàãàäëààë þì. ººðººð õýëáýë àëäààòàé ìýäýýëýë á¿ðòãýëèéí ñèñòåìä íýâòýð÷ áîëîâñðóóëàãäàí óëìààð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñíûã (ÓÝ) ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì èëð¿¿ëæ ÷àäàõã¿é óðüä÷èëàí ñýðãèéëýýã¿é áàéæ áîëîõ ýðñäýë þì.Èëð¿¿ëýëòèéí ýðñäýë: óëàìæëàëò áîëîí õÿíàëòûí ýðñäýë íü àóäèòîðîîñ õàìààðàõã¿éãýýð îðøèí áàéäàã áîë èëð¿¿ëýëòèéí ýðñäýë íü àóäèòîðûí ººðèéíõ íü ¿éë àæèëëàãààíààñ õàìààðàõ, àëäàà ìàäàã, áóðóó ç¿éëèéã, ò¿¿íèé àøèãëàæ áàéãàà àðãà àðãà÷ëàë ãîðèì çýðýã íü èëð¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéõ ìàãàäëàë þì. ººðººð õýëáýë á¿ðòãýë õºòëºëòººñ ¿¿ññýí àëäàà ÍÁÁ-èéí ñèñòåìýýð äàìæèí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäàä òóñãàãäñíûã (ÓÝ) òóõàéí ÀÀÍ-èéí äîòîîä õÿíàëòûí òîãòîëöîî õÿíàæ èëð¿¿ëæ ÷àäààã¿é óðüä÷èëàí áóþó áàòàëæ ÷àäààã¿é áàéõ ìàãàäëàë þì.Óëàìæëàëò áîëîí õÿíàëòûí ýðñäýëèéã õÿíàõ áîëîöîîã¿é òóë òýäãýýðò ¿íýëãýý ºã÷ àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõäàà õàðãàëçàæ ¿çíý. Àóäèòûí íèéò ýðñäýë íü äýðõ 3 ýðñäëèéí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî..Àóäèòîðûí ýðñäýë íü 3 òºðëèéí ýðñäýëèéí ¿ðæâýð мөн нийлбэр áàéäàã.Àóäèòîðûí ýðñäýë = Óëàìæëàëò ýðñäýë * Õÿíàëòûí ýðñäýë * Èëð¿¿ëýëòûí ýðñäýë

Áèëåò 39 1Àñóóëò 115. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí çîðèëãî, ¿¿ðýã, àíãèëàë .санхүүгийн тайлангийн үзэл баримтлалÎð÷èí ¿åä ÍÁÁ-èéã áèçíåñèéí õýë ãýæ òîäîðõîéëäîã. Ýíý óòãààðàà ÍÁÁ íü ÀÀÍÁ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã àãóóëñàí áàéíà.

Áèçíåñèéõýý ¿éë àæèëëàãààã àìæèëòòàé óäèðäàæ, ¿ð àøèãòàé õàðèëöààã áèé áîëãîõûí òóëä ÍÁÁ-èéí íýð òîìú¸î, çàð÷ìûã ñàéí îéëãîæ, ¿éë àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ íü áèçíåñèéí õýëýýð õàðüöàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëíý.

ÍÁÁ ãýäýã íü ÀÀÍÁ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë, ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã òîîöîí õýìæèõ, áîëîâñðóóëàõ, ìýäýýëýõ ñèñòåì þì.ÍÁÁ-èéí çîðèëãî íü ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äèéã ýäèéí çàñãèéí øèéäâýð ãàðãàõàä øààðäëàãàòàé ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëýýð õàíãàõ ÿâäàë þì.ÍÁÁ íü ¿íäñýí 3 ¿¿ðýãòýé. ¯¿íä:

1. Ìýäýýëëèéí ¿¿ðýã2. Õÿíàëòûí ¿¿ðýã3. Óäèðäëàãûí ¿¿ðýã1) Ìýäýýëëèéí ¿¿ðýã íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí çîðèëãî áºãººä ãàäààä äîòîîä ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äèéã øèéäâýð ãàðãàõòàé õîëáîîòîé ìýäýýëëýýð

õàíãàäàã.2) Õÿíàëòûí ¿¿ðýã íü ìºí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí çîðèëãûí íýã áèëýý. Áàéãóóëëàãà àøèãòàé àæèëëàõûí òóëä íººö¿¿ä ç¿é çîõèñòîé õóâààðèëàãäàí

çàðöóóëàãäàæ, èðýýä¿éä àøèã îðëîãî, ¿ð ºãººæèéã á¿õèé çàðäàë ºíººäºð óðñàí ãàð÷ áàéõ ¸ñòîé.3) Óäèðäëàãûí ¿¿ðýã íü áàéãóóëàãûã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõàä íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ìýäýýëëèéã àøèãëàõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë íü ¿íäñýí 3 òºðºëòýé.I. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë íü áàòëàãäñàí ñòàíäàðòûí äàãóó áîäèò áàðèìòàíä òóëãóóðëàí ÀÀÍ-èéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààðõ ìýäýýëëèéã ãàäààä áîëîí

äîòîîä ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äýä ò¿ãýýäýã á¿ðòãýëèéí ñèñòåì þì.II. Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë, çàðäëûí á¿ðòãýëèéí áîëîí áóñàä øààðäëàãàòàé ìýäýýëýë äýýð òóëãóóðëàí øèíæèëãýý ñóäàëãàà õèéñíèé

¿íäñýí äýýð öààøäûí ¿éë àæèëëàãààíû òºñºâ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ, õÿíàõ, àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýñýí óäèðäëàãûí îíîâ÷òîé øèéäâýð ãàðãàõàä íü øààðäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàäàã.

III. Çàðäëûí á¿ðòãýë íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéã ¿íýí çºâ òîäîðõîéëæ, ñàíõ¿¿ áîëîí óäèðäëàãûí á¿ðòãýë õºòëºõ ¿íäñýí ìàòåðèàëûã á¿ðä¿¿ëäýã.

ÍÁÁ-èéí ñèñòåìèéí ¿¿ðãèéã: Àæèë ã¿éëãýýã øèíæëýõ Àæèë ã¿éëãýýã àíãèëàõ Íýãòãýí ä¿ãíýõ Óðüä÷èëàí òºëºâëºõ

Òàéëàãíàõ ãýæ åðºíõèéä àâ÷ ¿çýæ áîëíî.

Áèëåò 39 22. 41. Асуулт Дотоод эргэлтийн үнэ :тогтоох

Бараа үйлчилгээг дотооддоо шилжүүлсэнээр , ,нэг нэгж хэсгийн орлогын нэг хэсэг нь нөгөө нэг нэгж хэсгийн өртгийн нэг хэсэг болж ингэж шилжүүлсэнүнэ нь ашгийн төв тус бүрээр тодорхойлогдсон ашигт нөлөөлдөг. Дотоодод шилжүүлэхүнийг тогтооход гадаад хүчин зүйлс \ \ татвар нөлөөлж

.болно Дотоод эргэлтийн үнэòîãòîîõäîî äàðààõ øàëãóóðûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé

1. Ñàëáàðûí ã¿éöýòãýëèéí áîëîìæèéí õýðýýð áîäèòîéãîîð ¿íýëæ ä¿ãíýõýä íü íýìýð áîëîõ.2. Ñàëáàðóóäûíõàà àøèã á¿ðä¿¿ëýõ, çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõýä íü óðàìøóóëàõ3. Ñàëáàðûí áèå äààñàí áàéäëûã õàðãàëçàí, ìåíåæåð¿¿äèéí ¿ð àøãèéã òîîöîîëîõÄîòîîä ýðãýëòèéí ¿íý òîãòîîõ äàðààõ ¿íäñýí àðãóóä áàéäàã.1. ªðòºãò ñóóðèëæ äîòîîä ýðãýëòèéí ¿íý òîãòîîõ íü ºðòºã òîîöîõîîñîî èë¿¿ öàã õóãàöàà, çàðäàë øààðääàã àæèëë áîëäîã. Ýíý àðãà íü øóóä áóþó øèíãýýõ àðãààð

ºðòºã òîîöîõ àðãàä ¿íäýñëýäýã. Äîòîîä ýðãýòèéí ¿íý=ÍÁVÑ+ÍÀÀ-èéã òîîöäîã.2. ÇÇ ¿íýä ñóóðèëñàí ÄÝ¯Ò íü ãàäíû õó/àâàã÷äàä õó/áàé-ûí ¿íýòýé àäèë áîëîâ÷ çàðèì ÀÀÍ-¿¿ä äîòîîä ýðãýëòèéíõýý ã¿éëãýýã ¿ð àøèãòàé áàéëãàõûí òóëä ¿íýíäýý

õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëäýã. ̺í Çǯ-ä ñóóðèëñàí ýíý ¿íý íü á¿ò-èéã øèëæ¿¿ëýõ òóõàé á¿ðä àøèã, àëäàãäëûã òîîöîæ ÿâäàã.3. Íýì¿¿ ºðò㺺ð ÄÝ¯Ò íü ¿é-ëýë-èéí ºðòºã äýýð õýâèéí àøãèéí õýìæýýã íýìñýí ýíý ¿íèéã Çǯ-èéã õýðýãëýäýãã¿é òîõèîëäîëä èõýâ÷ëýí àøèãëàäàã. Õýäèéãýýð

íýì¿¿ ºðò㺺ð òîîöñîí Äݯ íü òîîöîëîõîä ñàéí òàëòàé áîëîâ÷ õó-ã÷, õó/àâàã÷ ñàëáàðóóäûí õàðüöàíãóé àøèãò àæèëëàãààíä çºð÷èëäººí ¿¿ñãýæ áîëîõ òàëòàé òóë òºãñ áóñ ¿íý þì.

4. Òîõèðëöîîíä ñóóðèë сан ÄÝ¯Ò íü õó-ã÷, õó/àâàã÷ ñàëáàðóóä õîîðîíäûí òîõèðîëöîîíû ¿íäñýí äýýð ÄÝ¯Ò íü óã íýãæèéí ìåíåæåð¿¿äýä íýãæ¿¿äèéõ íü àøãèéí õ¿ðýýíä ìàø ºíäºð ò¿âøíèé ýðõ ìýäýë îëãîõ õÿíàëò òàâèõàä õ¿ðãýäýã. ÒÎÕ.ñóó. Äݯ-èéã àøèãëàæ áàéãàà ¿åä ººðòºº íýìýãäýë àøãèéã áàãòàäàã òóë ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áîëîí òàòâàðò íîãäîõ íýãäñýí îðëîãîä òóñãàãäñàí ÁÌ-ûí ºðòºãººñ ò¿¿íèéã õàñàõ øààðäëàãà ãàð÷ èðäýãýýðýý äóòàãäàëòàé.

5. Òààìàãëàëä ñóóðèëсан ÄÝ¯Ò íü òºâ óäèð-ûí òîãòîîñîí æèðèéí íýã ¿íý þì. Òºëºõ òàòâàðûã áàãàñãàõ áîëîí ÀÀÍ-èéí õ¿ðýýíèé áóñàä çàðèì çîðèëãûã õàíãàõûí òóëä ýíý ¿íèéã èõýâ÷ëýí òîãòîîäîã

Дотоод эргэлтийн үнэ нь дотоодод шилжүүлж байгаа бүтээгдэхүүний хувьсах зардал дээр тухайн салбараас гадны хэрэглэгчдэд борлуулж байгаа үр дүн болох нэгжийн ахиуц ашиг нэмсэн хэмжээтэй тэнцүү .байна

Дотоод эргэлтийн үнэ= нэгж бүтээгдэхүүний хувьсах зардал+ ахиуц ашигийн хэмжээ

Áèëåò 39 3 117 Асуулт Àóäèòîðûí àæëûí áàðèìò, ò¿¿íèé á¿ðòãýë.

Àóäèòîð íü ººðèéí ä¿ãíýëòèéí ¿íäýñ áîëæ ÷àäàõ õàíãàëòàé ìýäýýëýë íîòîëãîîã öóãëóóëàõ øààðäëàãàòàé. Ñàíõ¿¿ á¿ðòãýëèéí áàðèìò òàéëàí çýðýã ìýäýýëëýýñ ãàäíà õóðëûí òýìäýãëýë ãýðýý õýëýëöýýð ä¿ðýì æóðìûã ìºí ñóäëàõ õýðýãòýé áàéäàã. Àóäèòûí øàëãàëòûã ã¿éöýòãýõýýñ ºìíº àóäèòîðûí àíõààðàõ ÷óõàë àñóóäàë áîë àæëûí áàðèìòàà çºâ á¿ðä¿¿ëýõ ÿâäàë þì.Àæëûí áàðèìò ãýäýã íü àóäèòîð øàëãàëòûíõàà ÿâöàä îëæ á¿ðä¿¿ëñýí áè÷èæ áýëòãýñýí áàðèìòóóä þì. Àæëûí áàðèìò íü àóäèòîðûí õèéñýí àæëûã áàðèìòæóóëààä çîãñîõã¿é ãàðãàñàí ä¿ãíýëòýý õàìãààëàõ ãîë õýðýãñýë áîëäîã.Àæëûí áàðèìòûã äîòîð íü: – Áàéíãûí õýðýãëýãäýõ áàðèìò

- Óäèðäàìæ áîëîõ áàðèìò- Øàëãàëòûí áàðèìò ãýæ àíãèëíà.

Áàéíãûí õýðýãëýãäýõ áàðèìò ãýäýã íü ýäãýýð íèëýýä îëîí óäààãèéí àóäèòýä ¿éë÷ëýõ, òîãòâîðòîé áàéäëààð õýðýãëýãäýõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä þì. Òóõàéëáàë: Óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýý ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí ãýðýý Êîìïàíèé ä¿ðýì æóðàì Óðò õóãàöààò ãýðýý õýëýëöýýð Çàðèì äàíñäûí ¿ëäýãäýë (ýçäèéí ºì÷, õóðèìòëàãäñàí àøèã) ªìíºõ àóäèòûí òàéëàí çýðýã íü áàéíàã õýðýãëýãäýõ áàðèì áè÷èã áîëîíî.

Óäèðäàìæ áîëîõ áàðèìò áè÷èã ãýäýã íüòóõàéí æèëèéí àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàíû ýðõ ç¿éí ¿íäýñëýë, ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõ õºòºëáºð, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí òóõàéí æèëä áàðèìòàëñàí áîäëîãûí øèíæòýé áàðèìò áè÷ã¿¿ä îðíî. Òóõàéëáàë:

• Àóäèò õèéëãýõèéã õ¿ññýí àëáàí áè÷èã çàõèäàë• Àóäèòûí åðºíõèé òºëºâëºãºº• Äîòîîä õÿíàëòûí òàëààðõ ñóäàëãàà• ÍÁÁ-èéí òóõàéí æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí çýðýã áîëíî.

Øàëãàëòûí áàðèì áè÷èã – øàëãàëòûí ÷èãëýë òóñ á¿ðýýð öóãëóóëñàí ìýäýýëýë õèéæ ã¿éöýòãýæ ãàðãàñàí øèéäâýð çýðýã íü øàëãàëòûí áàðèìò áè÷èã áîëíî. Ýäãýýð áàðèìò íü àóäèòûí ä¿ãíýëòýíä èõ íºëººòýé áàéäàã òóë îéëãîìæòîé öýâýð íÿìáàé õºòëºãäñºí áàéõ øààðäëàãàòàé. Àóäèòîðóóä íü øàëãàëòàà èõýâ÷ëýí áàëàíñûí á¿òöèéí äàãóó áýëòãýäýã. Àæëûí áàðèìòóóä íü àóäèòîðûí îëæ áýëòãýñýí ººðèéí íü ¿ëäýõ áàðèì áàéäàã áà íîòîëãîîíóóä íü ä¿ãíýëòéèí ãîë ¿íäýñëýë áîëíî.

Áèëåò 40 1118. - НББ ийг хөтлөх , технологи үе шат

Ажил гүйлгээг , шинжилж анхан шатны баримт бүрдүүлэх Ажил гүйлгээг ерөнхий болон тусгай журналд хөтлөх Ажил гүйлгээг ерөнхий болон тусгай дэвтэрт хөтлөх Шалгах баланс бэлтгэх Тохиргоо бичилт хийх Тохируулсаны дараах шалгах баланс бэлтгэх Хаалтын бичилт хийх Санхүүгийн тайлан бэлтгэх- НББ ийг хөтлөх , технологи үе шат гэдэг нь мэдээллийг бүртгэх, , ангилах нэгтгэн дүгнэх технологийн үйл . - ажиллагааны дэс дараалал юм НББ н орчил нь

бизнесийн үйл ажиллагааг анх бүртгэлд тусгаснаас эхлээд хөрөнгө, өр төлбөр, эзний өмч, орлого зардлын ажил гүйлгээнийүр дүнг нэгтгэн дүгнэж албан ёсны санхүүгийн .тайланг гаргаснаар дуусгавар болдог

- НББ н орчил нь тухайн хугацааны үйл , явц ажил гүйлгээг бүрэн хамарсан санхүүгийн тайлан гаргах нөхцөлийг бүрдүүлжөгдөг тасралтгүй давтан үргэлжлэхүйл .ажиллагаа юм

: Анхан шатны баримт Бизнесийн байгууллагууд юуны өмнө эхлээд ажил гүйлгээг . танин мэдэж шинжлэх хэрэгтэй Ингэхдээ ажил гүйлгээ бүрт анхан шатны .баримт бичигдсэн байх ёстой : Баримт гэдэг нь ажил гүйлгээ гарсаныг нотлох хуулийн хүчин төгөлдөр .баталгаа баримт бичиг юм

Ерөнхий : журнал Журнал гэдэг нь ажил гүйлгээг , , гарсан он сар өдрийн, дэс дарааллаар нь жагсаан бүртгэдэг бүртгэлийн . маягт юм Журналыг ерөнхий ба тусгай (мөнгөн хөрөнгийн , , орлого ба зарлагын журнал борлуулалтын худалдан авалтын журнал ) 2 .гэж ангилна

: Шалгах баланс Шалгах баланс гаргах нь ерөнхий , дэвтэрийн дансуудыг дебет кредит үлдэгдлийн жагсаан үлдэгдлийн тэнцэж буй эсхийг шалгах тохируулах бичилт хийх нөхцөлийг бүрдүүлэх . , зорилготой Дебет кредитийн дүн тэнцээгүй тохиолдолд шалгах балансыг баланслаагүй гэж үзнэ. Энэ нь

1-нябо ямар н Алдаа гаргасныг нотолж байгаа бөгөөд санхүүгийн .тайлан гаргахаас урьдаж алдснаа мэдэх боломжтой Ажлын хүснэгт: Шалгах баланс гаргахаас эхлээд баланс гаргах хүртлэх бүртгэлийнүе шатыг ажлын хүснэгтээр гүйцэтгэнэ.

: Хаалтын бичилт Хаалтын бичилтийг тайлант хугацааны эцэст тохиргоо хийсний дараагаар бүх түр , дансдыг хааж үр дүнг тодорхойлж санхүүгийн тайланг . бэлтгэх зорилгоор хийнэ Хаалтын бичилтийг хийхдээ орлого зарлагын нэгтгэл дансанд бүх түр .дансыг хаана

: Тайлангууд Ажлын хүснэгтэндүндэслэн санхүүгийн .тайланг бэлтгэж болно Санхүүгийн тайланг Баланс Орлого үр дүнгийн тайлан Өмчийнөөлрчлөлтийн тайлан Мөнгөн гүйлгээний тайлан гэсэн дарааллаар хийнэ

Áèëåò 40 2119. Ашгийн төлөвлөлт áóþó ìàñòåð òºñºâ

Ìàñòåð òºñºâ ãýäýã íü áîãèíî õóãàöààíû àøãèéã õàðóóëñàí áèå áèåýñýý õàìààðñàí îëîã òºñâèéã õýëäýã. Ìàñòåð òºñºâò: 1. Õ¿ëýýãäýæ áàãàà ìºíãºí R-ûã õàðóóëñàí áîðëóóëòûí òºñºâ. Ýíý íü áîðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë òóñ á¿ðýýð òîî õýìæýý áîëîí ¿íèéí ä¿íã òóñãàí õàðóóëñàí èðýõ æèëèéí õ¿ëýýãäýæ áàéãàà áîð-ûí äýëãýðýíã¿é õºòºëáºð þì. Áîð-ûí òºñºâ íü áóñàä òºñâèéã áîëîâñðóóëàõ ¿íäýñ áîëæ ºãäºã ó÷èð ñàéòàð çîõèöóóëàãäñàí çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà áýëòãýõ øààðäëàãàòàé.Çàãâàð: Òºñºâëºñºí áîð-ûí òîîQ õõõÍýãæèéí áîðëóóëàëòûí ¿íý õõõÍèéò áîðëóóëàëò õõõõÕ¿ëýýãäýæ áàéãàà ìºíãºí îð-ûí öóãëóóëàëò òºñºâÇàãâàð: Àâ Ñ1 õõõÍýã óë. Áîð õõõ õõõÀâ öóã õõõõ õõõõ

2.Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí òºñºâ-èéã áýòãýõäýý äàðààõ ç¿éëèéã àíõààðàõ ¸ñòîé.1. ÒÝÌ-èéí ÕÀ õîëáîîòîé ìàò-ûí ºðòºãò òýýâðèéí Ñ à÷èæ áóóëãàõ Ñ, ãààëèéí òàò ã.ì øààðäëàãàòàé íýìýëò òîîöîîëëûã íýãæèéí ºðòºãò îðóóëæ òîîöíî.2. ÒÝÌ õýðýãöýý íàðèâ÷ëàí îðóóëàõ øààðäëàãàòàé3. ¯éëäâýðëýëèéí àæèëëàãààíä øààðäëàãàòàé ÒÝÌ-èéã íýð òºð뺺ð òîîöîõ õýðýãòýé áà îëäîö èõòýé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð ìàò-àà ñîíãîõ ø-òàé

À/. ¯éëäâýðëýõ á¿òÁ/. ÒÝÌÂ/. Õ¿ëýýãäýæ áàéãàà ìºíãºí çàðöóóëàëò

3.ØÕÑ-ûí òºñºâ Ýíý íü á¿ò ¿éë-èéí òºñºâ ¿íäýñëýí Øõ-èéí õ-öýýã òõîéëíî.¯éëäâýðëýõ á¿ò õõõÍýãæèä çàðöóóëàõ ØÕ öàã õõÕýðýãöýýò íèéò ØÕ öàã õõõÍýã öàãèéí õºëñ õõÍèéò ØÕ Ñ õõõõ4.¯ÍÇ òºñºâ Ýíý íü ØÕ,ØÌ-ààñ áóñàä ¿éë-òýé õîëáîãäîõ á¿õ çàðäëûí òºñºâ¯ÍÇ-ûí òºñâèéã áýëòãýõäýý:- ¯ÍÇ-ûí õýìæýýã ºðòãèíé îáüåêò, õàðèóöëàãûí òºâ, çàðäëûí ç¿éë òóñ á¿ðýýð òîäîðõîéëíî.- Çàðäëûí äèíàìèê ø-ãýýíèé àðãàð ¯ÍÇ-ûã V áà F õýñýãò ÿëãàíà.- ¯éë÷èëãýýíèé íýãæèä íîãäíõ íèéò çàðäëûã òîîöîæ ¿éë-èéí íýãæ¿¿äýä õóâààíà.¯éë-õ á¿ò õõõ¯ÍÇ íîðì õõÍèéò ¯ÍÇ õõõõÝëýã Ñ (õõ)¯ÍÇ ìºí/çàð õõõõ5.Áîð óäèð-ûí çàðäëûí òºñºâ. ÁÎÐ óäèð-ûí çàðäëûã ç¿éëýýð íü,áîðëóóëòûí íýãæ¿¿ä ñàëáàðààð íü íýãòãýí òºñºâ áýëòãýíý.6. ̺íãºí R,C –ûí òºñºâ. Ýíý òºñºâ íü 4 ç¿éëýýñ á¿ðääýã.1. ìºíãºí îðîõ óðñãàë2. ̺íãºíèé ãàðàõ óðñãàë3.Áýëýí ìºíãºíèé èë¿¿äýë áà äóòàãäàë4.Ñàíõ¿¿æèëò̺íãºí îðîõ óðñãàë íü áýëýí ìºí㺠äýýð òóõàéí óëèðàëä îðîõ áîð-ûí R áà òóõàéí õýðýãëýã÷äýýñ àâàõ ìºíãºí àâëàãóóä áàãòäàã. ̺íãºí ãàðàõ óðñãàë ØÌ, ØÕ, ¯ÍÇ, Áîð Óä-ûí Ñ –ûí òºñ⺺ñ ãàäíà áóñàä ìºíãºí çàðöóóëàëòóóäûã òóñãàæ ºãíº. Áýëýí ìºíãºíèé èë¿¿äýë áà äóòàãäàë= ̺í.îðîõ – ìºí.ãàðàõ óðñãàë ãýæ òîîöîîëäîã. Õýðâýý ìºí㺠èë¿¿äýëòýé áàéâàë ò¿¿íèéã õýðõýí äàðààãèéí òàéëàíò æèëä çàðöóóëàõ áà ýñâýë êàï çàðöóóëàëòûí òºñâèéã áýëòãýäýã. Õýðýâ áýëýí ìºí-èé äóòàãäàëòàé áàéâàë 4 õýñýã áîëîõ ñàíõ¿¿æèëòèéí õýñýã ¿¿ñäýã. Ñàíõ¿¿æèëòûí õýñýãò çýýë áóþó ºð òºëáºðòýé õîëáîîòîé òîîöîî õ¿¿ãèéí Ñ-òàé õîëáîîòîé òîîöîîë õèéäýã ó÷ðààñ ìºí-èé ãàðàõ óðñãàëä õ¿¿ãèéí Ñ-ûã àâ÷ ¿çäýãã¿é.1/. ̺íãºíèé îðîõ óðñãàë: ̺í R C1+̺í R2/. ̺í ãàðàõ óðñãàë: ØÌ, ØÕ,¯ÍÇ, ÁÓÇ= íèéò Ì ãàðàõ óðñãàë3/. Áý.ìºí. èë¿¿ áà äóò4/. Ñàíõ¿¿æèëò̺í /õºð Ñ2

Áèëåò 40 3 120 Асуулт Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò òàéëàí

Аудитын шалгалт баталгаажуулалтын ажлын төгсгө лийн үе шатанд гү йцэтгэх үндсэн 1 ажлын бол аудиторын дүгнэлт .тайлангийн боловсруулалт юм Аудиторын дүгнэлт тайланг боловсруулахдаа хяналт шалгалт хийсэн аудиторын хувьд ажлаа стандартын дагуу гүйцэтгэж аудиторын дүгнэлт гаргахад хангалттай бодитой мэдээлэл авсан гэдгийг баталж өгөх .ёстой

Аудитын шалгалт дуусахад аудитор тодорхой нэгдсэн дүгнэлт гаргаж бичсэн тайлан нь стандартын хүрээнд .доор дурьдсан хэлбэрээр хийгдэнэ Стандарт тайлан Өөрчлөлт оруулсан тайлан гэсэн үндсэн 2 төрөлтэйгөөр .аудиторын тайлан боловсруулна

Аудитын стандарт тайланг тодорхой үлдсэн хэсгүүдэд .ангилан тайлбарладаг1. Аудитын тайлангийн нэр2. Аудиторын тайлан хүлээн авагчийн хаяг ( аудитын дүгнэлт, , , хувьцаа эзэмшигчдийн хурал ТУЗ захирлын зөвлөл гэх мэт удирдах дээд байгууллагад

.хандаж хаяглана )3. Аудиторын тайлангийн оршил хэсэг ( аудит хийж байгаа санхүүгийн , тайлангийн тодорхойлолт үйлчлүүлэгчийн удирдлагайа ба аудиторын

хариуцлага)4. Аудиторын тайлангийн цар хүрээ( дагаж мөрдсөн АОУС ба аудиторын гүйцэтгэсэн ажлын тухай )5. Аудиторын тайлангаар үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлт6. Аудиторын тайлан бичсэн аудиторын эцсийн дүгнэлт7. Аудиторын тайлан бичигдсэн огноо8. Аудиторын тайлан үйлдсэн .хаяг эдгээр болно

Харин өөрчлөлт .оруулсан тайлангийн хувьд доорхи тохиолдлуудад бичигдэх юм

Зөрчилтэй дү гнэлт өгөх: нөхцхөл нь үйлчлүүлэгчийн цар хүрээний . хязгаарлагдмал байдлаас шалтгаална Тухайн аудитор ажлаа эхлэх үедүйлчлүүлэгчийн зүгээс зайлшгүй хэрэгтэй горимыг нь хязгаарлахыг хүссэн . байж болно Мөн хуулийн дагуу аудит хийж байхад нь аудиторын хуулиар хүлээсэнүүргийг зөрчилтэй байвал гэрээт ажлын тэр хэсгийг авахгүй эсвэл тухайн цаг үеийн нөхцөл байдлаас аудитын ажлын цар хүрээ хязгаарласан нөхцөлд .шилжинэДү гнэлт өгөхөөс :татгалзах тохиолдол бол дээр өгүүлсэн зөрчилтэй дүгнэлтөгөх нөхцөлийнүндсэн . дээр хийгдэж болно Мөн дүгнэлтөгөхөөс татгалзсан

шалтгаанаа тодотгож өгнө.Сөрөг дү гнэлт өгөх: Асуудлыг аудитор шийдвэрлэхдээ аудитор үйлчлүүлэгчийн сонгосон бүртгэлийн бодлого тэдгээрийг хэрэглэх арга эсвэл санхүүгийн

тайлангийн нэмэлт тодруулгын зохистой байдал зэрэг асуултан дээр удирдлагатай нь санал зөрөлдөх, тэрхүү санал зөрөлдөж байгаа зүйл нь санхүүгийн тайлананд материаллаг хэмжээний нөлөөүзүүлэх . бол тэр тухайд нь шийдвэрлэнэ Ийнхүү аудитын ажлын төгсгөлд аудитор хяналт шалгалт

баталгаажуулалтын нэгдсэн дүгнэлт хийж тайлангаа боловсруулан үйллүүүлэгчийн холбогдох мэргэжилтнүүд болон удирдлагад танилцуулан гарын үсэг зурж хүчин төгөлдөр . болно Үүгээр аудитын төгсгөлүе .шат шалгалт баталгаажуулалт хийсэн аудиторын хувьд дуусгавар болж байгаа юм