Embed Size (px)
Citation preview
Энэ өдрийн мэндийг дэвшүүлэе.
Сайн байцгаана уу
Манай орны Шатах ашигт малтмал (ШАМ) палеозой болон мезозойн эринд үүсчээ. Палеозойн эринддээд ангиллын чулуун нүүрс, мезозойн эринд дунд, доод ангиллын чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс, шатдаг занар, газрын тос үүсчээ.
Палеозойн эриний чулуун нүүрсний ордуудПалеозойн эриний чулуун нүүрсний ордууд карбон, пермийн галавын настай байна. Карбоны настай ордуудын нүүрс гол төлөв К, ОС, СС, Т гэсэн коксждог шинж чанараасаа давсан үзүүлэлттэй нүүрс зонхилдог бол пермийн настай ордуудад Д, Г, ГЖ, Ж, КЖ, К маркийн коксждог нүүрс давамгайлан үүссэн болох нь ажиглагддаг.
Палеозойн эриний чулуун нүүрсний ордууд
Марка
Таних
тэмдэг
Донбасс Кузбасс
дэгдэм-
хий
бодис
Vг,%
уян
үеийн
зузаан
у,мм
дэгдэм-
хий
бодис
Vг,%
уян
үеийн
зузаан
у,мм
Урт дөлт
Хийт
Хийт тослог
Тослог
Коксждог тослог
Коксждог
Коксждог хоѐр
Гачигдангуй бөсдөг
Сулхан бөсдөг
Гачигданги
Д
Г
ГЖ
Ж
КЖ
К
К2
ОС
СС
Т
>37
>35
--
35-27
27-18
27-18
--
22-14
--
17-19
бөсдөггүй
6-15
--
8-20
>21
14-20
--
6-13
--
бөсдөггүй
>37
30-37
<33
25-30
17-25
17-25
<17
26-37
17-25
бөсдөггүй
6-16
6-26
>26
14-25
14-25
6-9
6-9
--
бөсдөггүй
4. ОХУ-ын чулуун нүүрсний ангилал
Зүйл Тэмдэглэгээ
Үзүүлэлт
Vdaf,% G индексХаримхай үеийн
зузаан, y
Дилатацийн
үзүүлэлт b, %
Тарчиг нүүрс PM
10.0-20.0
<5
Тарчиг сул бөсөх нүүрс PS 5-20
Сул бөсөх нүүрс SM 20-65
Коксын нүүрс JM
10.0-20.0
20.0-28.0
20.0-28.0
>65
50-65
>65
<25.0
<25.0
(<150)
(<150)
Тослог нүүрс FM
10.0-20.0
20.0-28.0
28.0-37.0
>85 >25
(>150)
(>150)
(>220)
1/3 Коксын нүүрс 1/3JM 28.0-37.0 >65 <25.0 (<220)
Хийн, тослог нүүрс QF >37.0 (>85) >25.0 >220
Хийн нүүрс QM
28.0-37.0
>37.0
>37.0
>37.0
50-65
35-50
50-65
>65
<25.0 (<220)
½ дунд зэрэг
барьцалдах нүүрс½ZN
20.0-37.0
30-50
Сул барьцалдах нүүрс RN 5-30
Үл барьцалдах нүүрс BN <5
Урт дөлт нүүрс CY >37.0 <35
5.БНХАУ-ын чулуун нүүрсний ангилал
Анги
Бүлэг Үлдэгдэл
нүүрстөрөгч,
Сdmmf(хуурай,
эрдэсгүй төлөвт)
%
Дэгдэмхий
Бодисын
гарц, Vdmmf
%
Илчлэг, Qmmf
(чийгтэй,
эрдэсгүй төлөвт),
мДж\кг
Бөөгнөрөх
шинж чанар
>_ < > <_ >_ <
I Антрацит
Метаантрацит 98 - - 2 - - Үл
бөөгнөрөх
Антрацит 92 98 2 8 - -
Семиантрацит 86 92 8 14 - -
II Битумт
Дэгдэмхий
багатай битумт
78 86 14 22 - - Ерөнхийдөө
бөөгнөрөх
Дэгдэмхий
дунд битумт
69 78 22 31 - -
Дэгдэмхий
ихтэй битумт А
- 69 31 - 32,6 -
Дэгдэмхий
ихтэй битумт В
- - - - 30,2 32,6
Дэгдэмхий
ихтэй битумт С
- - - - 26,8 30,2
- - - - 24,4 26,8 Бөөгнөрөх
III Сабибитумт
Сабибитумт А - - - - 24,4 26,8 Үл
бөөгнөрөх
Сабибитумт В - - - - 22,1 24,4
Сабибитумт С - - - - 19,3 22,1
IV Лигнит Лигнит А - - - - 14,7 19,3
Лигнит В - - - - 14,7
6.АНУ-ын нүүрсний ангилал
Бүлэг
Бөсжилтийн бүлэг
Кодын дугаар
Дэд
бүл
эг
Коксжилтын дэд бүлэг
Альтернатив үзүүлэлт Альтернатив үзүүлэлт
Үе-ийн
хөөл-тийн
зэрэг
РОГА
индекс RI
Дилатомет
р
(өргөсөлт),
%
Коксын
төрөл
(Грей-
Кингийн-
хээр)
3 >4 >45
435 535 635 5 >140 >G8
334 434 534 634 4 >50-150 G5-G8
333 433 533 633 733 3 >0-50 G1-G4
332а
332б
432 532 632 732 832 2 <0 E-G
2 2.5-4 >20-45
323 423 523 623 723 823 3 >0-50 G1-G4
322 422 522 622 722 822 2 <0 E-G
321 421 521 621 721 821 1
Зөвхөн
агшина
B-D
1 1-2 >5-20
212 312 412 512 612 712 812 2 <0 E-G
211 311 411 511 611 711 811 1
Зөвхөн
агшина
B-D
0 0-0.5 0-5 100200 300 400 500 600 700 800 900 0
Зөөл-
рөхгүйA
- A B
Анги 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9-Vdaf %
Анги6……33-41
Анги7……33-44
Анги8……33-50
Анги9……42-50
Ангийн үзүү-
лэлт
Vdaf, %
0-
3>3-10 >10-14 >14-20
>20-
28>33. >33 >33 >33 >33
-
Qsaf ккал/кг - - - - - - - >7750
>7200-
7750
<6100-
7200
>5700-
6100
7.ЧУЛУУН НҮҮРСНИЙ ОЛОН УЛСЫН АНГИЛАЛ
Нүүрсний төрөл ба хүлэр
Wt,% Qaf,
мДж\кг
Vdaf, % Ro, %Европ АНУ ASTM Герман DIN
Хүлэр Хүлэр Хүлэр
75
35
25
10
6,7
16,5
19,0
25,0
45
40
35
28
19
14
10
0,3
0,45
0,65
0,75
1,0
1,2
1,6
1,9
2,2
Орто лигнит Лигнит Зөөлөн хүрэн нүүрс
Мета лигнит Бүдэг хүрэн
нүүрс
Хат
уу н
үү
рс
Саббитумт
нүүрсСаббитумт
нүүрс
Гялалзсан
хүрэн нүүрс
Дөлт нүүрс
Чул
уун
нүү
рс
Битумт нүүрс
Дэгдэмхий
ихтэй битумт Хийн дөлт
нүүрс
Хийн нүүрс
Коксын
нүүрс 36,0
Дэгдэмхий
дунд битумт Тослог нүүрс
Дэгдэмхий
бага битумт
Сул бөсөх
нүүрс 3 36,0
Антрацит Семи
антрацит
Тарчиг нүүрс
АнтрацитАнтрацит
8.АНУ, ХБНГУ, Европын холбооны нүүрсний ангиллын
ерөнхий харьцуулалт
ОХУ-ын ГОСТ 25543-88 АНУ-ын ASTM 380-98a
Хүрэн
нүүрс
Х (хүрэн)
1Х Л В Лигнит
Л А
2Х СБ С
Саббитумт3Х СБ В
Чулуун
нүүрс
УД (урт дөлт)
СБ А
ДИБ С
ДИБ ВУДХ,ХИ (урт дөлт,хийн),
ХТТ (хийн тослог хагас тарчиг),
ХТ (хийн тослог),
ТО (тослог)
БитумтДИБ А
ТО (тослог),
КТО (коксын тослог),
К (коксын),
КТ (коксын хагас тарчиг),
КСБХ (коксын сул бөсөх бага
хувирсан),
КСБ (коксын сул бөсөх)
ДДБ
ДББ
ТБ (хагас тарчиг бөсөх),
ТСБ (тарчиг сул бөсөх)
ТА (тарчиг) СА
ХА (хагас антрацит)
АН Антрацит
А (антрацит)
А1
А2
А3 МА
9.ОХУ-ын ГОСТ, АНУ-ын ASTM стандартуудын ерөнхий харьцуулалт
(Ж.Нарангэрэлийн) боловсруулснаар
Доод карбон галавын чулуун нүүрсний ордууд Өмнөд Монголын атираат мужид
байрлана. Олонбулаг, Хөхтолгой, Номхонбор, Адагбаянгийн худгийн ордууд
хамаарна. СС, Т маркийн нүүрстэй
Дээд карбоны чулуун нүүрсний ордууд
Явар, Хүдэн, Хотгор, Хартарвагатай, Хөшөөт, Хүрэнгол, Мааньт, Зээгт,
Хонхорзагийн ордууд хамаарна.Дорнод саян, Монгол алтайн атираат мужид
үүсчээ. Гол төлөв К, ОС, СС маркийн нүүрстэй.
12. Пермийн настай нүүрсний ордуудад Өмнөд Монголын атираат мужид
байгаа Гурвантэс, Эрдэнэбулаг, Тавантолгой, Айлбаян, Төв Монголын
атираат мужид байгаа Хонгор, Шанаганы ордууд багтана. Д, Г, ГЖ, Ж, ОЖ, К
маркийн нүүрстэй. (18-28)
Га
ла
в
Ярус Н.А.Маринов,
бусад
1957
М.Н.Нагибина
,
Ж.Бадамгара
в.1975
Г.Г.Ма
р-
тинсон
1975
Чойрын
хортгор
Нялгын
хотгор
Тэвшийн
говьХойд Урд
Төв хэсэг
(Умард говь)
Д.Бат-Эрдэнэ
1976
П.Хосба
яр
1982
В.Н.Лопа-тин
1983В.Ф.Шува-лов.1982
Л.Мөнхтогоо
1989, 2010
До
од
ц
эр
д
Ал
ьб
З ү
ү н
б а
я н
г и
й н
с
в и
т
Ногоо
в-тор
саара
л
дэд
свит
З ү
ү н
б
а я
н г
и й
н с е
р и
Дээд
зүүн
ба
ян
гий
н с
ви
т
Хө
х т
ээги
йн
би
остр
ати
гра
фи
йн
гор
изо
нт
ха
р ц
авы
н с
ви
т х
ар
нуур
ын
сви
т
Дээд
дэд
свит 70-110м
Өвдөг
худгийн
свит
70-
400м
Тэвш
ий
н г
ови
йн
сви
т
Дээд
дэд
сви
т 2
00
-
42
5м
Ба
руун
ба
ян
-ги
йн
сви
т
Ба
га з
ос н
уур
ын
сви
т
Тэвш
ий
н г
овь ф
ор
ма
ц
Нүүрсний дээд
зузаалаг
“Дээд” нүүрсний
зузаалагДунд
дэд
свит 50-160м
Апт
Чойрын
свит
100-
500м
Хө
х т
ээги
йн
сви
т
Нүүрс
хоорондын зузаалаг
Доод
дэд
свит 95-110м До
од
дэд
сви
т
40
0-
50
0м
“Доод”нүүрсний
зузаалаг
Ба
рр
ем
Хар
саара
л
дэд
свит
До
од
зүүн
ба
ян
гий
н
сви
т
Ши
нэ х
уд
гий
н
би
остр
ати
гра
фи
йн
гор
изо
нт
Эн
гэр
ул
аа
ны
сви
т
Нүүрсний доод
зузаалагДээд
дэд
свит 200-300м
Нял
гын
сви
т 5
0-
30
0м Шинэ
худгийн
свит
Ба
ян
эр
хэт
фо
рм
ац
Элсэрхэг зузаалаг
Ма
нл
ай
н с
ви
т
Го
т-е
ри
в
Доод
дэд
свит 200м
Шатдаг занарын
зузаалаг
Шохойлог
алевролитийн
зузаалаг
Ва
ла
нж
ин
Ца
гаа
н ц
авы
н с
ви
т
Шавар
-
алевр
о-
литий
н
туфог
ен
зузаал
аг
Чо
йб
ал
са
нги
йн
се
ри
Ца
гаа
нц
авы
н с
ви
т
Цагаа
н-
цавын
биостр
ати-
графи
йн
горизо
нт
Хэрлэн
гийн
свит
150-
700м
Мо
гой
тын
сви
т
До
од
дэд
сви
т 2
14
0м
Цагаан
цавын свит
Ца
гаа
н ц
ав
фо
рм
ац
Хүчиллэг эффузив-
тунамал
зузаалаг
Шавар
лаг
зузаал
аг
Дээд
юр
а
Ки
ме
ри
дж
-ти
тон
Бялхм
ал-
тунам
ал
зузаал
аг
Ша
ри
лы
н
стр
ати
гра
фи
йн
гор
изо
нт
Доргот
ын свит
80-250м
Дээд
дэд
сви
т 7
00
м
Суурилаг
эффузив-тунамал
зузаалаг
Бял
хм
ал
-тун
ам
ал
зуза
ал
аг
Ша
ри
лы
н с
ви
т
Элс-
шавар
лаг
зузаал
аг
Ша
ри
лы
н
сви
т
Эр
ээн
да
ва
ан
ы
сви
т Нүүрслэг
зузаалагКонгл
омера
т-
ын
зузаал
аг
Монгол орны дээд мезозойн хурдасны стратиграфийн схемийн харьцуулалт
16. Эхэн дунд юрийн (J1-2) ордуудад Рашаантгол, Могойнгол, Дээд нуур,
Эгийнгол, СайханОвоо, Алагцахир, Хотгор, Нарийнсухайт багтана.
Тектоник хөдөлгөөнд хамгийн их өртжээ. Д, Г, хааяа К маркийн нүүрстэй.
17. Хожуу юрийн (J3) галавын нүүрсний ордууд хожуу мезозойн ревивац
хотгоруудад үүсчээ. Улаан Овоо, Цогтгол, Шарынгол, Хөөтийн хонхор,
Алагтогоо, Түшлэгуулын ордууд багтана. Нүүрс нь “Өлзий”, “Хас”
зууханд хамгийн сайн тохирдог.
18. Хүрэн нүүрсний ордууд хожуу мезозойн (K1) ревивац хотгорт үүсчээ.
19.Шатдаг занар битумт (oil shel), пиробитумт (oil send) гэсэн үндсэн 2 төрөлтэй
21.ШАМ-ын газрын тосны төрөлд нефть, битум шатдаг хий орно.
Íåôòü íü “òóíàìàë” áà “ã¿íèé” ãýñýí 2 òºðëèéí ãàðàë ¿¿ñýëòýé.
Òóíàìàë ãàðàë ¿¿ñýëòýé íåôòü ¿¿ñýõýä: íåôòü òºð¿¿ëýx ýõ õóðäàñ,
í¿¿ðñ-óñòºðºãч íýðýãäýõ, í¿¿ðñ-óñòºðºãч 纺ãäºõ, õóðààãóóð, àãóóëàãч,
ãýñýí ¿íñýí 5 íºõöºë á¿ðäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.
ÍýðÕèì-èéí
òîìú-¸î Õ
àé
ëà
õòå
ìïå
ðà
òóð
Ñ0
Äà
ðà
ëò
75
0
ìº
í.ó
ñ.
áà
ãàíà
á
àé
õà
ä á
óö
-ë
àõ
òåì
ïå
ðà
òóð
Ñ
0
Ìåòàí CH4 -182,5 -161,6
Ýòàí C2H6 -182,5 -88,7
Ïðîïàí C3H8 -185,3 -47,7
Áóòàí C4H10 -159,4 -11,7
Ïåíòàí C5H12 -131,0 +36,4
Óñòºðºã÷ H2 -259,4 -252,7
Õ¿÷èëòºðºã÷ O2 -218,8 -182,97
Àçîò N2 -210 -195,8
Í¿¿ðñõ¿÷ëèéíõèé CO2 -56,6 78,5
Õ¿õýðòуñòºðºã÷ H2S -85,6 -60,7
Àãààð -213 -192
Ãåëèé He -272,2 -268,9
Àðãîí Ar -189,4 185,7
24.Шатдаг хий
Áàéãàëèéí õèéí çàðèì íýãýí ôèçèê øèíæ ÷àíàðóóä
Блоки
йн
ду
гаар
Тал
бай
н п
ро
екц
,
мян
ган
м2
Ун
алы
н
Өн
цөг,
град
ус
Ун
алы
н ө
нц
гий
н
сек
анс
Жи
нхэн
тал
бай
, м
ян
ган
м2
Цэв
эр н
үүрсн
ий
зу
заан
, м
Дав
храа
сын
зуза
ан, м
Нүүрсн
ий
эзэ
лхүүн
жи
н, т
\м3
Уулы
н ц
ул, м
ян
.м3
Нүүрсн
ий
нөөц
,
мян
, т
Нөөц
ий
н з
эрэг
1 2 3 4 5
2х4
6 7 8 9
5х7
10
5х8х6
11
Ордын нэр . . . . . . . . . . . . .
Цооногын дугаар . . . . . . . . Байршил: уртраг
өргөрөг
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
Гүн
, м
Харьцуу-лалт Геолог Каротаж Өрөмдлөг
Эхэлсэн дууссан
Каротаж
Эхэлсэн дууссан
Зүсэ
лт
Гү
н, зу
заан
,м
Зүсэ
лт
Гү
н, зу
заан
Зүсэ
лт
Гүн
, зу
заан
,м
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ГК ГГК КС КМ
27. Хатуу ШАМ,ялангуяа нүүрс хайх гол өгөгдөхүүн бөгөөд анхдагч
баримт бичиг нь цооног өрөмдөн гаргаж авдаг цооногийн колонк юм.
28. Дэлхийд зөвшөөрөгдсөн, хайгуулын ажлын Канад 43-101(88-21), Австрал (ЖОРК
КОДЕКС) стандартууд байдаг бөгөөд Канад стандартад нэг стрүктүүрт 3-аас доошгүй
цооног өрөмдсөн байхыг чухалчилдаг бол Австрал стандартын онцлог нь цооног
хооронд тасралтат болон тасралтат бус эвдрэл байгаа эсэхийг баталсан байхаар,
цооногын хоорондын зайг аль болохоор ойртуулахыг шаардсан байдаг. Монгол улсынхатуу ашигт малтмалын ордын нөөц, эрдсийн баялгийн ангилал, хэрэглэх заавартнөөцийн зэрэгт тавигдах шаардлагыг үгээр илэрхийлсэн байдаг. Тусгаар улсуудын
хамтын нөхөрлөлийн орнуудад мөрдөгдөж байгаа ОХУ-ын, Хатуу ашигт малтмалын
ордын нөөц, эрдсийн баялгийн ангилалд нүүрсний давхраасын нэгэн төрлийн блок
дахь цооногуудын хооронд авах загварчилсан зайг тогтоожээ.
Давхраасын
морфологийн
тогтворжилт
Цооног хоорондын зай, нөөцийн зэргээр, м
А В С
шугам
хооронд
цооног
хооронд
шугам
хооронд
цооног
хооронд
шугам
хооронд
цооног
хооронд
Тогтвортой 600- 200-400 800- 400-600 2000
хүртэл
1000
хүртэл
Харьцангуй
тогтвортой
300- 150-250 400- 200-300 1000
хүртэл
500
хүртэл
Тогтворгүй - - 250- 150-250 500 хүртэл 300
хүртэл
ОХУ-ын стандарт
Ордын нас, төрөл, бүс Цооног хоорондын зай, нөөцийн зэргээр, м
Баттай (А) Бодитой (В) Боломжтой (С)
шугам
хооронд
цооног
хооронд
шугам
хооронд
цооног
хооронд
шугам
хооронд
цооног
хооронд
Палеозойн эриний нүүрсний
орд
250- 150-250 200- 200-300 2000
хүртэл
1000
хүртэл
Мезозойн
эриний
нүүрсний орд
Давхраасын
захын бүс
150-300 150-300 200-400 200-400 1000
хүртэл
500
хүртэл
Давхраасын
төвийн бүс
300- 200-400 800- 400-600 2000
хүртэл
1000
хүртэл
Шатдаг занарын орд 100-200 100-200 150-300 150-300 500 хүртэл 300 хүртэл
Үзүүлэлт
Доод карбоны
настай ордууд
Дээд карбон,
дээд перм,
юрийн настай
ордууд
Доод цэрдийн
настай ордууд
- нүүрсний давхраасын
ашиглаж болох хамгийн
бага зузаан
- нүүрсний давхрааст
оруулан тооцох чулууны
үеийн хамгийн их зузаан
- бохирдолт тооцсон
үнслэгийн хамгийн дээд
хязгаар
- уурхайн ханын налуугийн
тогтворжилтын өнцөг
- уурхайн хамгийн доод гүн
1,0 мүнслэгийн жигнэсэн
дундаж нь 45%-иас
ихгүй байхаар ордын
хэмжээнд тооцож
гаргана
45%
45о
тухайн ордын эдийн
засгийн тооцоогоор
шийдэгдэнэ
0,60 мүнслэгийн жигнэсэн
дундаж нь 40%-иас
ихгүй байхаар ордын
хэмжээнд тооцож
гаргана
40%
40о
тухайн ордын эдийн
засгийн тооцоогоор
шийдэгдэнэ
0,60мүнслэгийн жигнэсэн
дундаж нь 40%-иас
ихгүй байхаар ордын
хэмжээнд тооцож
гаргана
40%
35о
тухайн ордын эдийн
засгийн тооцоогоор
шийдэгдэнэ
32. Нүүрсний нөөц бодох жишиг кондиц
Үндсэн үзүүлэлтүүд Хэмжих нэгж Хувилбарууд
1 2 3 . . .
Нөөц :
нүүрс
уулын цул
Ашиглалтын үеийн алдагдал:
Үйлдвэрлэлийн нөөц:
нүүрс
уулын цул
Нүүрсний дундаж үнслэг Ad
Үйлдвэрлэлийн жилийн хүчин чадал
нүүрс олборлолт
уулын цул
боловсруулсан (баяжуулсан) нүүрс
Уурхайн ажиллах хугацаа
1тоннд ноогдох өөрийн өртөг. Үүнд:
нүүрс олборлолт
баяжуулалт
1 т нүүрс (баяжмалын) худалдаалах үнэ
Жилийн алдагдал
Хөрөнгө оруулалт
түүний дотор
үйлдвэрлэлийн барилга
уурхай
баяжуулах фабрик
орон сууц
газар боловсруулалт
орон нбтгийн зардал
Үйлдвэрийн фонд
Гаргах зардал
Ашигт ажиллагаа
Хөрөнгө оруулалтын эргэн төлөгдөх хугацаа
мян.т
мян. м3
%
мян.т
мян.м3
%
мян.т
мян.м3
мян.т
жил
төг
төг
төг
мян.төг
сая төг
сая төг
сая төг
сая төг
сая төг
сая төг
мян төг
төг\т
%
жил
33. Жишгийн техник эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт
АНХААРАЛ
ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
