ГАРЧИГ

1. ЭМ ЗҮЙН САЛБАРЫН ЕРӨНХИЙ ҮЗҮҮЛЭЛТ 1.1 Эрх зүй, бодлого 1.2 Эм хангамжийн байгууллагын үзүүлэлт 1.3 Хүний нөөцийн үзүүлэлт 1.4 Эдийн засгийн үзүүлэлт

1.4.1 Эмийн санхүүжилт 1.4.2 Эмийн үйлдвэрлэл, худалдаа

1.4.2.1 Эмийн импорт 1.4.2.2 Эмийн үйлдвэрлэл

1.5 Эмийн зохицуулалт 1.5.1 Эмийн бүртгэл 1.5.2 Хяналт шалгалт 1.5.3 Зах зээлийн ба чанарын хяналт 1.5.4 Эмийн аюулгүй байдал 1.5.5 Эмийн сонголт, эмийн зохистой хэрэглээ

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ Хүснэгт 1. Эмийн сан байршлаар, 2015 он

Хүснэгт 2. Эм зүйн салбарын эдийн засгийн зарим үзүүлэлт 2011-2015 он

Хүснэгт 3. Эмийн гаж нөлөөний болон мэдээлсэн эмнэлгийн тоо

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. Эм ханган нийлүүлэх байгууллагын тоо /нийт болон 2015 онд шинээр ТЗГ

авсан/

Зураг 2. Эм зүйч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

Зураг 3. Эм найруулагч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

Зураг 4. Эм зүйч, эм найруулагч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

Зураг 5. Эрүүл мэндийн салбарын төсөв, тэрбум төгрөгөөр /2011-2015 он/

Зураг 6. Эрүүл мэндийн даатгалаас хөнгөлөлт үзүүлсэн үнийн дүн, тэрбум

төгрөгөөр, 2015 он

Зураг 7. Эмийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

Зураг 8. Эмийн түүхий эдийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

Зураг 9. Эмнэлгийн хэрэгслийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

Зураг 10. Урвалж, оношлуурын импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015

он/

Зураг 11. Монгол улсад импортолсон бүтээгдэхүүн, нэр төрлөөр 2015 он

/давхардсан тоогоор/

Зураг 12. Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, тэрбум төгрөгөөр

/2013-2015 он/

Зураг 13. Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэр төрөл /2013-2015 он/

Зураг 14. Монгол улсын эмийн бүртгэлд шинээр бүртгэгдсэн эмийн тоо, оноор

Зураг 15. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, түүхий эдийн тоо /2012-2015

он/

Зураг 16. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, ATC ангиллаар /2011-2015

он/

Зураг 17. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, ATC ангиллаар, 2015 он

Зураг 18. Эмийн бүртгэлд эх орны эмийн бүтээгдэхүүний эзлэх хувь /2012 – 2015 он/

Зураг 19. Эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эх орны болон уламжлалт эм /2013-2015 он/

Зураг 20. Үйлдвэрлэлийн дүнгийн эзлэх хувь, нэр төрлөөр, 2015 он

Зураг 21. Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллагын тоо /2013-

2015 он/

Зураг 22. Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллагын хувь

/2014,2015 он/

Зураг 23. Шинжилгээнд хамрагдсан дээж /2013-2015 он/

Зураг 24. Нийт шинжилсэн ба чанарын шаардлага хангаагүй дээжийн тоо /2013-2015

он/

Зураг 25. Эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн тоо, гуравдагч шатлалын эмнэлгээр, 2015 он

Зураг 26. Эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн тоо, аймгийн Эрүүл мэндийн газраар, 2015

он

1.ЭМ ЗҮЙН САЛБАРЫН ҮЗҮҮЛЭЛТ

1.1 Эрх зүй, бодлого

2015 онд Эм зүйн салбарт мөрдөгдөх дараах баримт бичгийг шинээр баталсан байна.

Эрх зүйн баримт бичиг, журам Монгол улсын стандарт. Уламжлалт эмийн үйлдвэрлэлд тавих ерөнхий

шаардлага. MNS 5524-3:2015 Монгол улсын стандарт. Фармакопейн өгүүлэл боловсруулах арга зүй. MNS

5763:2015 Монгол улсын стандарт. Эмийн санд тавигдах нийтлэг шаардлага. MNS

5260:2015 Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 01 дүгээр 15-ны өдрийн 13 дугаар тушаал.

“Эм, эмийн түүхий эдийг бүртгэх журам”-ыг шинэчлэн батлах тухай Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 01 дүгээр 16-ны өдрийн 30 дугаар тушаал.

“Хүний эмийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, ажиллах журам батлах тухай” Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 02 дугаар 26-ны өдрийн 68 дугаар

тушаал. “Мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөт эмийг импортлох, үйлдвэрлэх, ханган нийлүүлэх журам батлах тухай”

Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 03 дугаар 10-ны өдрийн 89 дүгээр тушаал. “Эмийн гаж нөлөө болон аюулгүй байдлын мэдээллийг бүртгэн мэдээлэх журам”-д өөрчлөлт оруулах тухай

Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 06 дугаар 08-ны өдрийн 225 дугаар тушаал. “Бүртгэлийн болон GMP-ийн шинжээч ажиллуулах журам батлах тухай”

Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 07 дугаар 16-ны өдрийн 271 дүгээр тушаал. “Өнчин эмийн жагсаалтыг шинэчлэн батлах тухай”

2015 оны байдлаар Монгол улсын эм зүйн салбарт дараах эрх зүйн баримт бичгүүдийг мөрдөн ажиллав. Үүнд :

1. Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого (Монгол Улсын Их Хурлын 2014 оны 57 дугаар тушаал)

2. “Эрүүл мэндийн тухай” Монгол Улсын хууль (2011 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр) 3. “Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай” Монгол Улсын хууль (2015 оны 05 дугаар сарын

27-ны өдөр) 4. “Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисын эргэлтэд хяналт тавих тухай” Монгол

Улсын хууль (2002 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдөр) 5. “Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан

авах тухай” Монгол Улсын хууль (2005 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдөр) 6. Хуурамч эмтэй тэмцэх үндэсний стратеги батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 269

дүгээр тушаал) 7. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийг улсын хилээр нэвтрүүлэх хилийн боомтыг тогтоох тухай

(Монгол Улсын Засгийн Газрын 2011 оны 73 дугаар тогтоол) 8. “Эмийн эмчилгээг зохицуулах хорооны ажиллах журам” батлах тухай (Эрүүл

мэндийн сайдын 2014 оны 336 дугаар тушаал)

9. Хлорт фторт нүүрстөрөгч агуулсан ингаляци хэлбэрийн эмийн бүртгэлийг зогсоох тухай (Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан 2009 оны 217/259 дүгээр тушаал)

10. Амин чухал эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хангамжийг зохицуулах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 388 дугаар тушаал)

11. “Эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх” мэдээлэл, сургалт сурталчилгааны удирдамж батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2010 оны 05 дугаар тушаал)

12. “Эмийн гаж нөлөө болон эмийн аюулгүй байдлын мэдээллийг бүртгэн мэдээлэх” журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 415 дугаар тушаал)

13. Гадаадын хүмүүнлэгийн болон буцалтгүй тусламжаар ирсэн эм, эмнэлгийн хэрэгслийг зохицуулах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 105 дугаар тушаал)

14. Өнчин эмийн жагсаалт батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 176 дугаар тушаал)

15. Эргэлтийн эмийн сангийн ажиллах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 297 дугаар тушаал)

16. Импорт, экспортын лиценз олгох журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 343 дугаар тушаал)

17. Мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөт эмийг импортлох, үйлдвэрлэх, ханган нийлүүлэх журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 400 дугаар тушаал)

18. Эм, биологийн идэвхит бүтээгдэхүүний бүртгэлийн журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2012 оны 41 дүгээр тушаал)

19. Антибиотикийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, эмэнд нянгийн тэсвэржилт үүсэхээс сэргийлэх стратеги батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 448 дугаар тушаал)

20. Төлбөрийг нь төр хариуцах эмийг олгох журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайд, Сангийн сайдын хамтарсан 2012 оны 129/100 дугаар тушаал)

21. Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал /GMP/-ын шаардлагыг хангасан батламж олгох журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 495 дугаар тушаал)

22. Эмийн зах зээлийн дараах тандалт судалгаа хийх журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 33 дугаар тушаал)

23. Эмийн аюулгүй байдлын хяналт үнэлгээний тогтолцоог бэхжүүлэх стратегийг батлах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 365 дугаар тушаал)

24. Фармакопей боловсруулах, батлах, дугаар өгөх, фармакопейн хорооны бүрэлдэхүүн, ажиллах журам шинэчлэн батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 132 дугаар тушаал)

25. Эм, эмийн түүхий эдийг бүртгэх журам шинэчлэн батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 13 дугаар тушаал)

26. Хүний эмийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, ажиллах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 30 дугаар тушаал)

27. Мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөт эмийг импортлох, үйлдвэрлэх, ханган нийлүүлэх журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 68 дугаар тушаал)

28. Эмийн гаж нөлөө болон аюулгүй байдлын мэдээллийг бүртгэн мэдээлэх журамд өөрчлөлт оруулах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 89 дүгээр тушаал)

29. Бүртгэлийн болон GMP-ийн шинжээч ажиллуулах журам батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 225 дугаар тушаал)

30. Өнчин эмийн жагсаалтыг шинэчлэн батлах тухай (Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 271 дүгээр тушаал)

31. Монгол улсын стандарт. Эм үйлдвэрлэлд тавих ерөнхий шаардлага. MNS 5524-1:2014

32. Монгол улсын стандарт. Биобэлдмэлийн үйлдвэрлэлд тавих ерөнхий шаардлага. MNS 5524-2:2014

33. Монгол улсын стандарт. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хадгалалт, түгээлтэд тавих ерөнхий шаардлага. MNS 5530:2014

34. Монгол улсын стандарт. Эмийн идэвхт бодис ба эмийн тогтвортой чанарын судалгаанд тавих ерөнхий шаардлага. MNS 6439:2014

35. Монгол улсын стандарт. Биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн ханган нийлүүлэх байгууллагад тавих шаардлага. MNS 6396:2013

36. Монгол улсын стандарт. Уламжлалт эмийн үйлдвэрлэлд тавих ерөнхий шаардлага. MNS 5524-3:2015

37. Монгол улсын стандарт. Фармакопейн өгүүлэл боловсруулах арга зүй. MNS 5763:2015

38. Монгол улсын стандарт. Эмийн санд тавигдах нийтлэг шаардлага. MNS 5260:2015

1.2 Эм хангамжийн байгууллагын үзүүлэлт

2015 оны байдлаар Монгол улсын хэмжээнд 41 эмийн үйлдвэр, 222 эм, эмнэлгийн хэрэгсэл ханган нийлүүлэх, 54 биологийн идэвхит бүтээгдэхүүн ханган нийлүүлэх, 44 урвалж оношлуур ханган нийлүүлэх, 86 тоног төхөөрөмж ханган нийлүүлэх ажилласан байна.

2015 онд шинээр 6 эмийн үйлдвэр, 3 протезийн үйлдвэр, 25 эм, эмнэлгийн хэрэгсэл ханган нийлүүлэх, 6 биологийн идэвхит бүтээгдэхүүн ханган нийлүүлэх, 11 тоног төхөөрөмж ханган нийлүүлэх тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээ /ТЗГ/ авсан байна.

Зураг 1. Эм ханган нийлүүлэх байгууллагын тоо /нийт болон 2015 онд шинээр ТЗГ авсан/

2015 онд Нийслэлийн эрүүл мэндийн газраас 110 эмийн сан, 4 ахуйн хортон шавьж, мэрэгч устгал, ариутгалын байггууллагад тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгосон ба 115 эмийн сангийн тусгай зөвшөөрлийг сунгасан байна.

Улсын хэмжээнд ажиллаж буй эмийн санг байршлаар дараах хүснэгтэд үзүүлэв.

222

25

54

6

86

11

44

0

41

9

0

50

100

150

200

250

Нийт 2015 онд шинээр ТЗГ авсан

Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл ханган нийлүүлэх

Биологийн идэвхит бүтээгдэхүүн ханган нийлүүлэх

Тоног төхөөрөмж ханган нийлүүлэх

Урвалж, оношлуур ханган нийлүүлэх

Эмийн үйлдвэр, протезийн үйлдвэр

Хүснэгт 1. Эмийн сан байршлаар, 2015 он

№

Аймаг, хотын нэр

1-р зэрэглэлийн хувийн эмийн сангийн тоо

2-р зэрэглэлийн эмийн сангийн тоо Нийт Эргэлтийн

эмийн сан Хувийн эмийн

сан 1 Архангай 4 18 15 37 2 Баян-Өлгий 3 13 14 30 3 Баянхонгор 5 20 12 37 4 Булган 2 13 13 28 5 Говь-Алтай 4 19 6 29 6 Говьсүмбэр 1 0 6 7 7 Дархан-Уул 13 0 41 54 8 Дорноговь 7 14 11 32 9 Дорнод 8 13 9 30 10 Дундговь 4 15 4 23 11 Завхан 8 21 13 42 12 Орхон 30 0 16 46 13 Өвөрхангай 6 18 13 37 14 Өмнөговь 5 14 12 31 15 Сүхбаатар 3 7 14 24 16 Сэлэнгэ 3 17 33 53 17 Төв 2 26 19 47 18 Увс 9 18 9 36 19 Ховд 7 16 9 32 20 Хөвсгөл 10 23 29 62 21 Хэнтий 5 21 12 38 Орон нутгийн хэмжээнд 139 306 310 75522 Улаанбаатар 188 663 851 Улсын хэмжээнд 327 306 973 1606

Монгол улсын хэмжээнд 2015 оны байдлаар нийт 306 эргэлтийн эмийн сан, 1300 хувийн эмийн сан ажиллаж байгаагаас 327 нь 1-р зэрэглэл, 973 нь 2-р зэрэглэлийн эмийн сан байна.

1.3 Хүний нөөцийн үзүүлэлт

Улсын болон хувийн хэвшлийн их, дээд сургуульд эм зүйч, эм найруулагчийг бэлтгэж байгаагаас 2015 онд нийт 224 төгсөгч эм зүйч, 182 төгсөгч эм найруулагч мэргэжлжжр төгссөн байна.

Зураг 2. Эм зүйч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

2015 онд эм зүйч мэргэжлээр АШУҮИС-ийг 63, Эмзүйн ШУИС-ийг 112, Этүгэн дээд сургуулийг 49 төгсөгч төгссөн байна.

Зураг 3. Эм найруулагч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

39

93

29

45

106

43

63

112

49

0

20

40

60

80

100

120

АШУҮИС Эмзүйн ШУИС Этүгэн

2013 2014 2015

31

57

21 2125 24 23 24

35

97

2129

0

20

40

60

80

100

120

Говь-Алтайн АУК Дарханы АУК Дорноговийн АУК Сувилахуйн сургууль

2013 2014 2015

2015 онд эм найруулагч мэргэжлээр Говь-Алтайн АУК-ийг 35, Дарханы АУК-ийг 97, Дорноговийн АУК-ийг 21, Сувилахуйн сургуулийг 29 төгсөгч төгссөн байна.

Зураг 4. Эм зүйч, эм найруулагч мэргэжлээр төгсөгчдийн тоо /2013-2015 он/

2015 онд эм зүйч, эм найруулагч мэргэжлээр төгссөн төгсөгчдийн тоо өмнөх жилтэй харьцуулахад нэмэгдсэн байна.

1.4 Эдийн засгийн үзүүлэлт

1.4.1 Эмийн санхүүжилт

Эрүүл мэндийн салбарын төсөв 2015 онд 616.3 тэрбум төгрөг болсон нь өмнөх онтой харьцуулахад 50.2 тэрбум төгрөгөөр, эмийн төсөв 71.3 болсон нь 2.8 тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. Эрүүл мэндийн салбарын болон эмийн төсвийг сүүлийн 5 жилийн байдлаар авч үзвэл :

Зураг 5. Эрүүл мэндийн салбарын төсөв, тэрбум төгрөгөөр /2011-2015 он/

Эрүүл мэндийн салбарын төсөвд эмийн зардлын эзлэх хувь 2011 онд 12.3% байсан бол 2015 онд 11.6% болж буурсан байна.

Хүснэгт 2. Эм зүйн салбарын эдийн засгийн зарим үзүүлэлт 2011-2015 он

Үзүүлэлт 2011 2012 2013 2014 2015 Эрүүл мэндийн салбарын төсөв /тэрбум төг/

333.7 506.5 520.5 566.1 616.3

Эмийн төсөв /тэрбум төг/ 41.1 66.4 60.4 68.5 71.3

161

194

224

162

130

182

0

50

100

150

200

250

2013 2014 2015

Эм зүйч Эм найруулагч

Эрүүл мэндийн салбарын төсөвт эмийн төсвийн эзлэх хувь

12.3 15.0 12.5 11.5 11.6

Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2013 оны 7 дугаар сарын 31-ний өдрийн “Жагсаалт батлах тухай” 28 дугаар тогтоолоор ерөнхий нэршлээр 134 нэрийн Зайлшгүй шаардлагатай эмийг Эрүүл мэндийн дааьгалаас 40-83.3% хүртэл хөнгөлөлттэй үнээр олгож байна.

2015 онд Эрүүл мэндийн даатгалаас хамгийн их үнийн хөнгөлөлт үзүүлсэн эмийн эхний 10 бүлгийг дараах зурагт харуулав.

Зураг 6. Эрүүл мэндийн даатгалаас хөнгөлөлт үзүүлсэн үнийн дүн, тэрбум төгрөгөөр, 2015 он

Эрүүл мэндийн даатгалаас 2015 онд давхардсан тоогоор 2273451 хүнд 48402339 ширхэг 16,056 тэрбум төгрөгийн эмийн үнэнд хөнгөлөлт үзүүлснээс Зүрх судасны эм, бэлдмэл, амин дэм, эрдэс бодис болон ходоод гэдэсний замын өвчнийг эмчлэх эмэнд хамгийн их үнийн хөнгөлөлт үзүүлсэн байна.

1.4.2 Эмийн үйлдвэрлэл, худалдаа

1.4.2.1 Эмийн импорт

Монгол Улсын Засгийн Газрын 2011 оны 3 дугаар сарын 09-ний өдрийн 73 дугаар тогтоолын дагуу Буянт-Ухаа, Сүхбаатар, Алтанбулаг, Замын-Үүд гэсэн хилийн 4 боомтоор эм, эмнэлгийн хэрэгслийг нэвтрүүлж байна.

0.574

0.338

1.79

6.545

0.06

1.686

0.189

0.074

0.069

4.569

0 1 2 3 4 5 6 7

Өвдөлт намдаах, халуун бууруулах, үрэвслийн эсрэг, стероид бус

Уналт таталтын эсрэг эм

Халдварын эсрэг бэлдмэл

Зүрх судасны эм, бэлдмэл

Шээлгэх эм

Ходоод гэдэсний замын өвчнийг эмчлэх эм

Дархлал тэтгэх бэлдмэл

Сэтгэц нөлөөт эмүүд

Амьсгалын замын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх эм

Амин дэм, эрдэс бодис

Зураг 7. Эмийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

2015 онд 182.86 тэрбум төгрөгийн эмийн импорт, 164.94 төгрөгийн борлуулалт /бөөний үнээр/ хийсэн нь 2014 онтой харьцуулахад эмийн импорт 30.58, эмийн борлуулалт 16.21 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна.

Зураг 8. Эмийн түүхий эдийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

2015 онд 3.04 тэрбум төгрөгийн эмийн түүхий эдийн импорт, 2.85 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийсэн нь өмнөх онтой харьцуулахад эмийн түүхий эдийн импорт 0.33, борлуулалт 0.17 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

137.55

213.44

182.86

118.41

181.15164.94

0

50

100

150

200

250

2013 2014 2015

Импортолсон Борлуулсан

3.79

2.71

3.043.23

2.682.85

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

2013 2014 2015

Импортолсон Борлуулсан

Зураг 9. Эмнэлгийн хэрэгслийн импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

2015 онд 44.5 тэрбум төгрөгийн эмнэлгийн хэрэгслийн импорт, 37.9 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийсэн нь 2014 онтой харьцуулахад эмнэлгийн хэрэгслийн импорт 12.42, борлуулалт 13.17 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна.

Зураг 10. Урвалж, оношлуурын импорт, борлуулалт, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

2015 онд 18.19 тэрбум төгрөгийн урвалж, оношлуурын импорт, 16.25 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийсэн нь 2014 онтой харьцуулахад импорт 9.15, борлуулалт 8.34 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна. 2015 онд 8.44 тэрбум төгрөгийн урвалж, 9.75 тэрбум төгрөгийн оношлуур импортлон 7.85 төгрөгийн урвалж, 8.4 тэрбум төгрөгийн оношлуур борлуулсан байна.

42.25

56.92

44.5

35.08

51.07

37.9

0

10

20

30

40

50

60

2013 2014 2015

Импортолсон Борлуулсан

11.32

27.34

18.19

10.29

24.59

16.25

0

5

10

15

20

25

30

2013 2014 2015

Импортолсон Борлуулсан

2013 онд хандив тусламжаар 4.75 тэрбум, 2014 онд 6.21 тэрбум, 2015 онд 6.39 төгрөгийн эмийг импортолсон нь 2015 онд хандив тусламжийн импортын хэмжээ 0.18 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

2015 онд Эрүүл мэнд, спортын яамнаас эмнэлгийн хэрэгсэл, урвалж оношлуур ханган нийлүүлэх байгууллагуудад 730 лиценз, улсын хилээр төрийн хяналтан дор нэвтрүүлэх бараанд 15 лиценз Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөс эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, урвалж оношлуур ханган нийлүүлэх байгууллагуудад 3600 лиценз, улсын хилээр төрийн хяналтан дор нэвтрүүлэх бараанд 92 лиценз олгосон байна. 2015 онд нийт эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, урвалж оношлуур ханган нийлүүлэх байгууллагуудад 4330 лиценз, улсын хилээр төрийн хяналтан дор нэвтрүүлэх бараанд 107 лиценз олгосон байна.

2015 онд 23 байгууллагад төрийн хяналтан дор нэвтрүүлэх бараанд, 202 байгууллагад эм, эмийн түүхий эд, эмнэлгийн хэрэгсэл, урвалж оношлуурт импортын лиценз олгогдсон бөгөөд нийт 215 байгууллагын импортолсон бүтээгдэхүүнийг нэр төрлөөр авч үзвэл /давхардсан тоогоор/ :

Зураг 11. Монгол улсад импортолсон бүтээгдэхүүн, нэр төрлөөр 2015 он /давхардсан тоогоор/

1.4.2.2 Эмийн үйлдвэрлэл

Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл сүүлийн 3 жилд өссөн байна.

5792

316

9981

4187

3563

Эм Эмийн түүхийн эд Эмнэлгийн хэрэгсэл Урвалж Оношлуур

Зураг 12. Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, тэрбум төгрөгөөр /2013-2015 он/

2015 онд Монгол улсын хэмжээнд 41 эмийн үйлдвэр ажиллаж нийт 32,76 тэрбум төгрөгийн эмийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, 28.12 тэрбум төгрөгийн бүтээгдэхүүн борлуулсан байна. Үүнээс 29,63 тэрбум төгрөгийн европ эм үйлдвэрлэж 25,12 тэрбум төгрөгийн борлуулалт, 1,02 тэрбум төгрөгийн уламжлалт эм үйлдвэрлэж 0,89 тэрбум төгрөгийн борлуулалт, 0,94 тэрбум төгрөгийн эмнэлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэж 0,98 төгрөгийн борлуулалт хийсэн байна.

Эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэр төрлийг авч үзвэл :

Зураг 13. Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэр төрөл /2013-2015 он/

24.426.17

32.76

1.29 1.31 1.02

20.87

23.76

30.58

0.76 0.0031.16

0

5

10

15

20

25

30

35

2013 2014 2015

Нийт Уламжлалт эм Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл Ариутгал, халдваргүйтгэлийн бодис

1262

1078 1064

827

661605

388 380425

23 36 34

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2013 2014 2015

Нийт Уламжлалт эм

Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл Ариутгал, халдваргүйтгэлийн бодис

2015 онд эмийн үйлдвэрүүд нийт 1064 нэр төрлийн эм үйлдвэрлэснээс 425 нэрийн европ эм, эмнэлгийн хэрэгсэл /нийт эмийн бүтээгдэхүүний 40%/, 605 нэрийн уламжлалт эм /57%/, 34 нэрийн ариутгал халдваргүйтгэлийн бодис /3%/ үйлдвэрлэсэн байна.

1.5 Эмийн зохицуулалт

1.5.1 Эмийн бүртгэл

Хүн ам, эрүүл мэндийн байгууллагыг чанартай, аюулгүй, эмчилгээний идэвхитэй эмээр хангах зорилгоор эмийн бүртгэлийн үйл ажиллагааг Монгол улсад 1994 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлд үндэслэн Эрүүл мэндийн сайдын 2012 оны 41 дүгээр “Эм, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний бүртгэлийн журам батлах тухай” тушаалын дагуу эм, эмийн түүхий эд, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний бүртгэлийн үйл ажиллагааг явуулж ирсэн.

Зураг 14. Монгол улсын эмийн бүртгэлд шинээр бүртгэгдсэн эмийн тоо, оноор

2015 онд 1078 нэрийн эм шинээр бүртгэж, 240 нэрийн эм, 5 эмийн түүхий эдийн бүртгэлийн хугацааг сунгаж, 185 нэрийн эмийн бүртгэлд өөрчлөлт оруулж, 15 нэрийн эмийг бүртгэлээс хассан байна. Үүнээс импортын 351 эм, уламжлалт 532 эм, эх орны 195 эм, 30 түүхий эдийг шинээр бүртгэсэн байна.

2015 онд 6 улсын 8 үйлдвэрлэгчийн 107 оношлуур бүртгэгдсэн байна.

2015 оны эцсээр Монгол улсын эмийн бүртгэлд 56 улсын 527 үйлдвэрлэгчийн 4688 эм, 183 эмийн түүхий эд бүртгэлтэй байна.

46

121 95

177121

195138 157

207142

224

148

304

208

350

279 263309

591

1078

0

200

400

600

800

1000

1200

Зураг 15. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, түүхий эдийн тоо /2012-2015 он/

2015 онд Монгол улсын эмийн бүртгэлд нийт 4688 эм бүртгэгдсэн нь өмнөх онтой

харьцуулахад 1088 эмээр өссөн, нийт 183 эмийн түүхий эд бүртгэгдсэн нь өмнөх онтой харьцуулахад 40 эмийн түүхий эдээр буурсан байна.

Монгол Улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эмийг ATC ангиллаар авч үзвэл :

Зураг 16. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, ATC ангиллаар /2011-2015 он/

Монгол улсын эмийн бүртгэлд ерөнхий халдваргүйжүүлэх бэлдмэл /15.14%/,

уламжлалт эм /15.32%/, хоол боловсруулах замын өвчинд хэрэглэх эм /12.70%/, зүрх судасны өвчинд хэрэглэх эм /9.80%/ хамгийн ихээр бүртгэгдсэн байна.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

2012 2013 2014 2015

27112920

3600

4688

124 110 223 183

Эм Эмийн түүхий эд

J А С N R M B G D S T L V Н P

2011 488 417 273 234 207 105 149 122 80 104 86 95 55 36 25

2012 456 449 281 252 223 139 158 132 89 108 90 73 45 18 14

2013 515 479 334 289 232 178 158 140 137 118 116 110 53 48 20

2014 579 515 392 333 270 197 259 172 153 138 216 161 59 52 22

2015 691 579 448 410 315 225 281 193 183 159 699 227 69 57 26

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн нийт эмийг 2015 оны сүүлийн байдлаар ATC ангиллаар авч үзвэл :

Зураг 17. Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эм, ATC ангиллаар, 2015 он Эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний бүртгэл сүүлийн 3 жилд нэмэгдсэн

байна. Монгол улсад бүртгэлтэй нийт эмэнд эх орны эмийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний эзлэх хувь 2015 онд 23.3% болж өссөн байна.

15.14%

12.70%

9.80%

8.98%

6.90%4.93%

6.15%

4.23%

4%

3.48%

15.32%

4.97%

1.50%

1.25% 0.56%

J (Ерөнхий халдваргүйжүүлэх бэлдмэл )

А (Хоол боловсруулах замын өвчинд хэрэглэх эм)

С (Зүрх судасны өвчинд хэрэглэх эм)

N (Төв мэдрэлийн системд хэрэглэх эм)

R (Амьсгалын замын өвчинд хэрэглэх эм)

M (Булчин, араг ясны системд хэрэглэх эм)

B (Цус, цусны эрхтэн системд хэрэглэх эм)

G (Шээс бэлгийн замд хэрэглэх эм, бэлгийн гормон)

D (Арьсны өвчинд хэрэглэх эм)

S (Мэдрэхүйн эрхтэнд хэрэглэх эм)

T (Уламжлалт эм)

L (Хавдрын эсрэг эм)

V (Бусад)

Н (Гормоны бэлдмэл)

P (Паразит эгэл биетний эсрэг хэрэглэх бэлдмэл)

Зураг 18. Эмийн бүртгэлд эх орны эмийн бүтээгдэхүүний эзлэх хувь /2012 – 2015 он/

Монгол улсын эмийн бүртгэлд 2015 онд шинээр эх орны 195 эм бүртгэгдсэн байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад 2.5 дахин их, уламжлалт 532 эм бүртгэлтэй байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад 4.3 дахин их байна.

Зураг 19. Эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эх орны болон уламжлалт эм /2013-2015 он/

2015 эмийн үйлдвэрлэлийн нийт дүнг задлан авч үзвэл европ эмийн үйлдвэрлэл 90%, уламжлалт эмийн үйлдвэрлэл 3%, ариутгал халдваргүйтлийн бодисын үйлдвэрлэл 4%, эмнэлгийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл 3%-ийг тус тус эзэлж байна.

4.20%

6.50%

10.88%

23.3%

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

14.00%

16.00%

18.00%

20.00%

2012 2013 2014 2015

95124

532

1

78

195

0

100

200

300

400

500

600

2013 2014 2015

Уламжлалт эм Эх орны эм

Зураг 20. Үйлдвэрлэлийн дүнгийн эзлэх хувь, нэр төрлөөр, 2015 он

1.5.2 Хяналт шалгалт

Эм хангамжийн байгууллагын хяналт шалгалтыг МХЕГ-аас “Төрийн хяналт шалгалтын хууль”-ийн дагуу явуулж байна.

2015 онд хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллагын тоог авч үзвэл :

Зураг 21. Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллагын тоо /2013-2015 он/

90%

3%4%

3%

Европ эм Уламжлалт эм

Ариутгал халдваргүйтгэлийн бодис Эмнэлгийн хэрэгсэл

13 305

7543

168

365393

354

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2013 2014 2015

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эмийн үйлдвэрийн тоо

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан Эм ханган нийлүүлэх байгууллагын тоо

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эмийн сангийн тоо

2015 онд 527 эм хангамжийн байгууллага хяналт шалгалтанд хамрагдсан нь 2014 онтой харьцуулахад хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллага 61-ээр нэмэгдсэн байна.

Нийт тусгай зөвшөөрөлтэй эмийн үйлдвэр, эм ханган нийлүүлэх байгууллагад хяналт шалгалтанд хамрагдсан байгууллагын эзлэх хувийг авч үзвэл :

Зураг 22. Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эм хангамжийн байгууллагын хувь /2014,2015 он/

2015 онд тусгай зөвшөөрөлтэй эмийн санд хяналт шалгалтанд хамрагдсан эмийн сангийн эзлэх хувь 25.28% байна.

Эм хангамжийн байгууллагад хийсэн хяналт шалгалтаар 2014 онд 7565, 2015 онд 5187 зөрчил илэрсэн байна. Илэрсэн зөрчилд 2014 онд 41.1 сая төгрөгийн, 2015 онд 44.1 сая төгрөгийн шийтгэвэр ноогдуулсан байна.

1.5.3 Зах зээлийн ба чанарын хяналт

МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн Эм, биобэлдмэлийн хяналтын лаборатори 2015 онд нийт 1824 дээжийг шинжилсэн байна.

Тус лаборатори бүртгэлийн дээж болон албан байгууллагын хүсэлтээр эмийн шинжилгээг явуулж байна.

93.75%

13.90%

26.87%

66.70%

0.00% 20.00% 40.00% 60.00% 80.00% 100.00%

2014

2015

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан Эм ханган нийлүүлэх байгууллагын хувь

Хяналт шалгалтанд хамрагдсан эмийн үйлдвэрийн хувь

Зураг 23. Шинжилгээнд хамрагдсан дээж /2013-2015 он/

Шинжилсэн нийт дээжийн ихэнх хувийг албан байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийн хүсэлтээр шинжилсэн дээж эзэлж байгаа ба уг үзүүлэлт 2013 онд 54.48%, 2014 онд 40.97%, 2015 онд 48.79% байв.

2015 онд нийт 1824 дээж шинжилсний 166 дээж нь чанарын шаардлага хангаагүй байна.

2465

2204

1824

26

28

8

37

32

44

290

540

418

101

271

188

1343

903

890

555

224

186

113

206

90

0 500 1000 1500 2000 2500 3000

2013

2014

2015

Аймаг, орон нутгийн байцаагчдын хяналтаар шинжилсэн дээж

Экспорт импортын хяналтын шинжилгээний дээж

Албан байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийн хүсэлтээр шинжилсэн дээж

Үндэсний үйлдвэрлэгчийн фармакопейн өгүүлэлийн төслийн дагуу шинжилсэн дээж

Бүртгэлийн дээж

Цагдаагийн байгууллагаас ирсэн дээж

Гомдлын дагуу шинжилсэн дээж

Шинжилгээнд хамрагдсан нийт дээж

Зураг 24. Нийт шинжилсэн ба чанарын шаардлага хангаагүй дээжийн тоо /2013-2015 он/

2015 онд нийт шинжилсэн дээжинд чанарын шаардлага хангаагүй дээжийн эзлэх хувь 2014 онтой харьцуулахад 2.92%-иар буурсан байна. Уг үзүүлэлт 2013 онд 18.3%, 2014 онд 12.02%, 2015 онд 9.10% байв.

МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн Эм, биобэлдмэлийн хяналтын лаборатори 2013 онд 3, 2014 онд 11, 2015 онд 6 шинжилгээний арга аргачлалыг нэвтрүүлсэн байна.

1.5.4 Эмийн аюулгүй байдал

Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 415 дугаар тушаалаар батлагдсан “Эмийн гаж нөлөө болон аюулгүй байдлын мэдээллийг бүртгэн мэдээлэх журам”-ын дагуу эмийн гаж нөлөөг мэдээлэх, бүртгэх үйл ажиллагааг байна. 2015 онд эмийн гаж нөлөөний 68 тохиолдлыг мэдээлсэн ба уг оны эцсээр гаж нөлөөний мэдээний санд нийт 595 тохиолдол бүртгэгдсэн байна.

Хүснэгт 3. Эмийн гаж нөлөөний болон мэдээлсэн эмнэлгийн тоо

Үзүүлэлт 2012 2013 2014 2015 Улаанбаатар хотын эмнэлэг, эмийн сан

Мэдээлсэн эрүүл мэндийн байгууллагын тоо

8 14 11 5

Гаж нөлөөний тоо 57 111 98 44 Хөдөө орон нутгийн эмнэлэг, эмийн сан

Мэдээлсэн эрүүл мэндийн байгууллагын тоо

2 7 7 8

Гаж нөлөөний тоо 8 66 60 24 Нийт Мэдээлсэн эрүүл мэндийн

байгууллагын тоо 10 21 18 13

Гаж нөлөөний тоо 65 177 158 68

2015 онд эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн гуравдагч шатлалын эмнэлгийг авч үзвэл :

2465

2204

1824

451265

166

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2013 2014 2015

Нийт шинжилсэн дээжийн тоо

Чанарын шаардлага хангаагүй дээжийн тоо

 

Зураг 25. Эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн тоо, гуравдагч шатлалын эмнэлгээр, 2015 он

2015 онд гуравдагч шатлалын эмнэлгээс 3 эмнэлэг эмийн гаж нөлөөний 41 тохиолдлыг мэдээлсэн байна. Батлан хамгаалах, хууль сахиулах алба хаагчдын нэгдсэн эмнэлэг эмийн гаж нөлөөний 2 тохиолдлыг мэдээлсэн байна.

2015 онд нийслэлийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй хоёрдогч шатлалын 1 эмнэлэг / Амгалан амаржих газар / 1 гаж нөлөөний тохиолдол мэдээлсэн байна.

2015 онд эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн аймгийн эрүүл мэндийн газар болон бүсийн оношилгоо эмчилгээний төвийг авч үзвэл :

Зураг 26. Эмийн гаж нөлөөг мэдээлсэн тоо, аймгийн Эрүүл мэндийн газраар, 2015 он

2015 онд 5 аймгийн Эрүүл мэндийн газар болон бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв эмийн гаж нөлөөний 24 тохиолдлыг мэдээлсэн байна.

15

21

5

0

5

10

15

20

25

ЭХЭМҮТ УХТЭ АӨСҮТ

9

2

8

3

2

0 2 4 6 8 10

Өмнөговь

Архангай

Орхон

Дорнод

Завхан

2015 онд эмийн гаж нөлөөний талаар нийт 6 удаа сургалт явуулсан ба уг сургалтанд 371 эмнэлгийн мэргэжилтэн хамрагдсан байна.

1.5.5 Эмийн сонголт, эмийн зохистой хэрэглээ

Засгийн газрын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2, Эм эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.5 дахь заалтыг үндэслэн эмийн хангамж, хүртээмжийг сайжруулах, зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх зорилгоор Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны “Жагсаалт шинэчлэн батлах тухай” 215 дугаар тушаалаар батлагдсан Зайлшгүй шаардлагатай эмийн 7 дахь жагсаалтанд орсон 180 нэр төрлийн эм үйлдвэрлэж байгаа нь 17 %-тай байна.

2015 онд нийт 30 эм ханган нийлүүлэх байгууллага 18 бүлэг / давхардсан тоогоор/ бүхий 7760914 хайрцаг антибиотикийг 55 улсын 87 үйлдвэрлэгчээс 378 нэр төрлөөр импортолсон байна.

Хүний Эмийн Зөвлөлийн дэргэдэх Эм Судлалын Салбар Зөвлөл 2015 онд 656 нэрийн эмийн хэрэглэх заавар баталгаажуулж /импортын 502, үндэсний үйлдвэрийн 154/, эм, эмнэлгийн хэрэгслийн 52 зар сурталчилгааг хянаж зөвшөөрөл олгосон байна. 2015 онд Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөс эмч, эмзүйч, эмнэлгийн мэргэжилтэнд 7 сургалт явуулсан ба сургалтанд нийт 694 эмнэлгийн мэргэжилтэн хамрагдсан байна.