Research and Development Newsletter

เอกสารขาวสาร

งานวจยและพฒนา

กลมงานวจยและพฒนา สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรกลมงานวจยและพฒนา สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร

ปท 13 ฉบบท 147 ประจาเดอนพฤศจกายน 2557

กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในภาคอตสาหกรรมการศกษาผลการวจยเกยวกบประเดนการทจรตคอรรปชน ภาษมรดก บทพสจนกาวแรกของการปฏรป

เอกสารขาวสารงานวจยและพฒนา Research and Development Newsletter���

ปท 13 ฉบบท 147

ประจาเดอน พฤศจกายน 2557

�������

วตถประสงค�����������

เพอเผยแพรและประชาสมพนธขอมล ขาวสาร ดานการวจยและพฒนา ซงเปนการเพมพนความรใหแกบคคลในวงงานรฐสภา อนเปนประโยชนตอการปฏบตงานดานนตบญญต

กลมงานวจยและพฒนา สานกวชาการ

สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ถนนประดพทธ เขตพญาไท กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 0 2244 2067 - 8 โทรสาร 0 2244 2062

ทปรกษา���������

นางพรพศ เพชรเจรญ ผอานวยการสานกวชาการ นางสาวจรพรรณ กาญจนอดม ผบงคบบญชากลมงานวจยและพฒนา

บรรณาธการ����� นายจนทมร สหาบญล

กองบรรณาธการ������������ นายฐากร จลนทร นางสวาพร สขเอยด นางสาวนารลกษณ ศรวรรณ นายสฐสร กระแสรสนทร นางสาวปยะวรรณ ปานโต นางสาววมลรกษ ศานตธรรม นางสาวปรยวรรณ สวรรณสนย นางสาวอญชล จวงจนทร

ผจดพมพ����������

นางสาวธณฐดา หาเรอนศร นางณฐชานนท หนทองอนทร

ฝายเผยแพร����������

นางภคกญญา มากทองไทร นางสาวนวลละออง พรแกว

บทบรรณาธการ เอกสารขาวสารงานวจยและพฒนาฉบบประจาเดอนพฤศจกายน 2557 ซงเปนเดอนทมอากาศและอณหภมตาลงทวทกภมภาค สงผลใหประเทศไทยมอากาศหนาว โดยเฉพาะแถบตอนบนของประเทศ เชน ภาคเหนอและภาคอสานตอนบน จงเหมาะสาหรบการทองเทยวของคนทชนชอบอากาศหนาวเปนอยางยง แตอยางไรกควรจะดแลสขภาพใหพรอมสาหรบการเปลยนแปลงของอากาศทอาจจะเกดขนไดเสมอ เนองจากบางพนทของประเทศยงคงมฝนตกอยอยางตอเนอง สะทอนใหเหนถงความเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทแปรปรวนคอนขางมาก เพอใหการทองเทยวทราบรน และไดดมดาสนกสนานกบบรรยากาศอยางเตมท สาหรบเดอนนวารสารของเรายงคงอดแนนดวยเนอหาสาระเชงวชาการดานการวจยเปนประจาเหมอนเชนเคย สาหรบคอลมนงานวจยและพฒนา นาเสนอขอมลดานการวจยในเรอง การพฒนามาตรฐานการตรวจพสจนหาระยะยงและรอบกระสนปนแบบไมทาลายตวยาง โดยเทคนค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy โดย มนตร ดอนฟงไพร และคณะ และเรอง กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในภาคอตสาหกรรม วจยโดย ชพกตร สทธสา สวนบทความวจย นาเสนอขอมลในหวขอเรอง การศกษาผลการวจยเกยวกบประเดนการทจรตคอรรปชน ซงเปนขอมลทสาคญทสะทอนใหเหนถงลกษณะปญหาการคอรรปชนในลกษณะตาง ๆ ทแฝงอยในเกอบทกภาคสวนทงภาครฐ และภาคเอกชน บทความทนาสนใจ เรอง ภาษมรดก บทพสจนกาวแรกของการปฏรป ซงเปนเรองทกาลงอยในกระแสความสนใจของสงคมใน วงกวาง โดยขอมลทนาเสนอนนไดชใหเหนถงขอดหรอขอดอยของการมภาษมรดก สวนอกเรองหนงเปนการนาเสนอขอมลเกยวกบบทบาทของรฐสภาในกระบวนการพจารณางบประมาณ ทอธบายใหเหนถงกระบวนการพจารณางบประมาณของรฐสภาวามรายละเอยดและขนตอนอยางไร รอบโลกวจยนาเสนอสถานการณปจจบนของวคซนปองกนโรคเอดส (HIV Vaccines) รอบดานงานสภาไดนาเสนอขอมลความรเกยวกบเทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสม (MIXED METHOD) และปดทายวจยดวย สภาปฏรป ทเรมปฏบตหนาทเพอนาพาประเทศเขาสกระบวนการปฏรปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

สารบญ

หนา

งานวจยและพฒนา เรอง การพฒนามาตรการวธการตรวจพสจนหาระยะยงและรอยลกกระสนปน แบบไมทาลายตวอยาง โดยเทคนค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy 1 โดย มนตร ดอนฟงไพร และคณะ เรยบเรยงโดย สฐสร กระแสรสนทร เรอง กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในภาคอตสาหกรรม 6 โดย ชพกตร สทธสา เรยบเรยงโดย ปรยวรรณ สวรรณสนย

บทความวจย เรอง การศกษาผลการวจยเกยวกบประเดนการทจรตคอรรปชน 13 นารลกษณ ศรวรรณ

บทความทนาสนใจ

เรอง ภาษมรดก บทพสจนกาวแรกของการปฏรป 17 ฐากร จลนทร

เรอง บทบาทของรฐสภาในกระบวนการพจารณางบประมาณ 30 สวาพร สขเอยด

รอบโลกวจย สถานการณปจจบนของวคซนปองกนโรคเอดส (HIV Vaccines) 39 วมลรกษ ศานตธรรม

รอบดานงานสภา เทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสม (MIXED METHOD) 41 อญชล จวงจนทร

ปดทายวจย สภาปฏรป 48 จนทมร สหาบญล

งานวจยและพฒนา

การพฒนามาตรการวธการตรวจพสจนหาระยะยง และรอยลกกระสนปนแบบไมทาลายตวอยาง

โดยเทคนค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy วจยโดย...มนตร ดอนฟงไพร และคณะ เรยบเรยงโดย...สฐสร กระแสรสนทร

ปจจบนกระบวนการยตธรรมถกใชเปนแนวทางหลกในการแกไขปญหาตาง ๆ ในสงคมหลากหลายรปแบบบนความคาดหวงวาจะเปนกระบวนการทสามารถใหขอยตและเปนทยอมรบของทกฝายได เนองจากเปนหลกกตกาในการควบคม คมครองการใชชวตอยรวมกนในสงคมและเปนทยอมรบในอารยประเทศ และในหลายครงกระบวนการยตธรรมยงอยในฐานะเปนทพงและความหวงสดทายในการยตปญหา และดวยสถานการณความวนวายทเกดขนในปจจบน พบวา สงคมมปญหามากมายทตองการขอยตภายใตกระบวนการทเปนทยอมรบของทกฝาย ซงจะตองเปนกระบวนการทสามารถสรางความเชอมนไดวาทกฝายจะไดรบความเปนธรรม ดงนน การพฒนากระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพตามอดมคตไดนน นอกจากการมองในภาพองครวมเชงระบบแลว จะตองใหความสาคญตอการพฒนาขนตอนการทางานตามบทบาทหนาทของแตละภาคสวนดวย

กระบวนงานดานนตวทยาศาสตรเปนกระบวนงานหนงภายใตกระบวนการยตธรรมทไดรบความสาคญอยางมาก เนองจากนตวทยาศาสตร (Forensic Science) มหลกการในการปฏบตงานโดยการนาเอาวชาความรดานวทยาศาสตรมาใชในการเกบและพสจนหลกฐาน ตรวจรางกายและวตถพยานเพอชวยในการคนหาความจรง โดยใชวทยาศาสตรบรสทธหรอวทยาศาสตรประยกต เชน ชววทยา ฟสกสกายภาพ เคม

2

คอมพวเตอร และกฏวทยา เปนตน เพอประโยชนในการสบสวน และดาเนนคดทางกฎหมายตามกระบวนการยตธรรมในการพสจนหลกฐานและชนาไปสผกระทาความผดอาญา ดงนนการปฏบตงานดานนตวทยาศาสตรจงมหลกการ ขนตอนการทางาน ทชดเจนบนพนฐานของหลกการทางวทยาศาสตร ซงมหลกการทฤษฎรองรบและมการใชงานเปนทยอมรบในระดบสากล เปนหลกการทมความเปนมาตรฐานสามารถตรวจสอบความโปรงใสในผลการปฏบตงานได ดงนนการสนบสนนการอานวยความยตธรรมดวยกระบวนงานดานนตวทยาศาสตรจงเปนแนวทางทสามารถสรางความเชอมนในผลการตดสนคดเปนขอยตทยอมรบของผทเกยวของได

การตรวจพสจนอาวธปนและเครองกระสนปนเปนการตรวจพสจนวตถพยานทางนตวทยาศาสตรอกสาขาหนงซงมความสาคญอยางมากในปจจบน เนองจากในการกอเหตอาชญากรรมนนอาวธปนถอไดวาเปนอาวธทมความรายแรงและถกนามาใชในการกอเหตบอยครงมาก ดงนน อาวธปนหรอวตถพยานอน ๆ ทเกยวของกบอาวธปนจงกลายเปนวตถพยานทถกรองขอใหทาการตรวจพสจน เพอนาไปสการพสจนขอเทจจรงของการกอคดในลกษณะของการเชอมโยงการกระทาความผดหรอเพอการคลคลายการกอคดในประเดนอน ๆ ของการกออาชญากรรม

ดงนน การพฒนาเทคนคการตรวจพสจนเพอหาระยะยงและรองรอยลกกระสนปนบนหลกการตรวจวเคราะหแบบไมทาลายตวอยาง จงเปนสงสาคญในสถานการณปจจบนและการพฒนาสมรรถนะรวมถงระบบงานดานการตรวจพสจนทางนตวทยาศาสตร เนองจากเทคนควธการตรวจพสจนเพอหาระยะยงและรองรอยลกกระสนปนบนผาทถกยง ใชหลกการวเคราะหหาสารเคมหรอธาตสาคญทมาจากการยงปนทอยในคราบเขมาดนปน เพอหาระยะยงจากลกษณะการกระจายตวของเขมาปนและเขมาดนปน เพอยนยนวารอยฉกขาดบนผานนเกดขนเพราะลกกระสนปนหรอไม และดวยเทคโนโลยในปจจบนมเครองมอวเคราะหตวอยางหลายชนดทอาจจะนามาประยกตใชในการวเคราะหตวอยางเพอหาสารเคมหรอธาตสาคญทมาจากการยงปนไดโดยทตวอยางไมไดถกทาลาย

จากเหตขางตนจงมความจาเปนอยางยงทจะตองมการพฒนาเทคนคการตรวจพสจนเพอหาระยะยงและรองรอยลกกระสนปนเดมใหมประสทธภาพมากยงขน ในลกษณะของการวเคราะหโดยไมทาลายตวอยาง ในปจจบนมการใชเทคโนโลยการวเคราะหตวอยางทางสเปกโทรสโกปแบบ X-ray fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy ซงเปนการวเคราะหตวอยางโดยใชแสง แบบไมทาลายตวอยาง และสามารถใชวเคราะหหาธาตองคประกอบและลกษณะโครงสรางทางโมเลกลของสงปนเปอนทอยบนพนผวของตวอยางได ดงนน จงมความเปนไปไดทจะนาเทคนคดงกลาว มาประยกตใชในการวเคราะหลกษณะเอกลกษณของธาตองคประกอบและลกษณะโครงสรางทางโมเลกลของคราบเขมาปนหรอเขมาดนปนและคราบรอยลกกระสนปนบนผาทถกยงได ซงจะชวยในการแกปญหาขอบกพรอง จดออน และยงชวยสนบสนนการตรวจพสจนทดาเนนการอยใหมประสทธภาพมากยงขนได วตถประสงคการวจย

1. เพอพฒนามาตรฐานวธการตรวจพสจนหาระยะยงและรอยลกกระสนปน โดยเทคนค X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy

2. เพอแกปญหาวธการตรวจพสจนทดาเนนการอยในปจจบน ซงวตถพยานจะตองถกทาลาย วธการใหมทพฒนาขนมานนเปนการพฒนาเทคนควธการตรวจพสจนทมความโปรงใสตรวจสอบได โดยการตรวจพสจนแบบทวตถพยานไมถกทาลาย

3

3. เพอสรางกระบวนการตรวจพสจนทใชผลการวเคราะห สองวธในการยนยนผลการตรวจพสจนซงกนและกน

4. เพอสรางวธการตรวจพสจนหาการกระจายตวของเขมาดนปนในการหาระยะยง 5. เพอแกปญหาการตรวจพสจนรอยของลกกระสนปน ในกรณทเปนการยงในระยะไกล 6. เพอจดทาฐานขอมลการวเคราะหเบองตนของกระสนปน เขมาดนปน ธาตทเปนองคประกอบ

และลกษณะโครงสรางทางเคมของสารทเหลอจากการยงปน 7. เพอเผยแพรความรทไดจากการพฒนาใหแกหนวยงานและบคลากรทเกยวของกบวตถพยานท

ถกยงดวยลกกระสนปน วธการศกษาวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง โดยนกวจยตองทาการควบคมตวแปรหลายตว ทจะสงผลตอลกษณะการกระจายตวของเขมาปนบนผาทถกยงมหลายตวแปร อาท สภาพแวดลอมของการยง กลไกการทางานของอาวธปน และเครองกระสนปนแตละชนด แตละขนาด โดยการเปลยนแปลงทเกดขนมผลตอเอกลกษณและลกษณะการกระจายตวของเขมาปน ดงนน ผลจากการยงปนดวยอาวธปนกระบอกเดยวกนแตใชกระสนปนทตางยหอกนหรอยหอเดยวกนแตผลตดวยวตถดบทแตกตางกน อาจสงผลใหปรากฏลกษณะการกระจายตวของเขมาปนทแตกตางกนได

ทงน ในการยงทดสอบเพอศกษาคราบเขมาปนนน ไดทาการยงทดสอบดวยอาวธปนกระบอกเดยวกนและกระสนปนยหอเดยวกนและผลตมาพรอมกน โดยอาวธปนทนาใชในการศกษาวจย เปนปนพก เซมออโตเมตก ขนาด 9 มม. LUGER และปนพกรวอลเวอร ขนาด .38 SPECIAL ซงเปนชนด และประเภทของอาวธปนทมใชกนอยางแพรหลายและมกจะถกนามาใชเปนอาวธปนในการกอเหตอาชญากรรรมบอยครง

สาหรบการวเคราะหตวอยาง ดาเนนการโดยวธการตรวจพสจนดวยเทคนคทางเคมเพอตรวจวเคราะหหาระยะยงและรองรอยของลกกระสนปน ซงเปนเทคนคในการวเคราะหหาลกษณะการกระจายตวของอนภาคเขมาดนปนและรองรอยของลกกระสนปนบนวตถประเภทผา ซงเปนเทคนคหนงทมมาตรฐานและถกนามาใชในระดบสากล แตเปนเทคนคทมขอจากดในบางดาน เชน เปนการวเคราะหโดยทาลายตวอยางและความชดเจนในผลการวเคราะหบนวตถสเขม เปนตน ดวยวตถประสงคในการวจยซงมเปาหมายเพอการแกไขปญหาในขอจากดทางเทคนคและสนบสนนเทคนคการตรวจพสจนหาระยะยงและรองรอยจากลกกระสนปนทดาเนนการอยใหมประสทธภาพมากยงขน

โดยการวจยครงน จงไดมการศกษาเทยบเคยงผลการวเคราะหทไดจากการวเคราะหดวยเทคนคการเกดปฏกรยาทางเคมกบการวเคราะหดวยเทคนคการวเคราะหทางสเปกโทรสโกปแบบ X-ray fluorescence spectroscopy (XRF) และแบบ ATR FT-IR Spectroscopy ผลการวจย

ผลจากการศกษาเพอการพฒนามาตรฐานวธการตรวจพสจนหาระยะยงและรองรอยของลกกระสนปน โดยการนาเทคนคการวเคราะหทางแสงโดย X-ray fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR spectroscopy เขามาประยกตใชในการวเคราะหหาธาตองคประกอบสาคญทมาจากการยงปนและ

4

โครงสรางทางเคมของสารประกอบทอยภายในคราบเขมาดนปนและรองรอยลกกระสนปน ซงผลจากการทดลองพบวา

เทคนคการวเคราะหตวอยางแบบ X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) สามารถนามาใชในการวเคราะหหาธาตองคประกอบสาคญทมาจากการยงปนไดครบทง 4 ธาต ไดแก ตะกว (Pb ; Lead) พลวง (Sb ; Antimony) แบเรยม (Ba ; Barium) และทองแดง (Cu ; Copper) เหมอนกบในเทคนคการวเคราะหดวยการเกดปฏกรยาทางเคมทดาเนนการอยในปจจบน และการวเคราะหดวยเทคนค X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) ยงมลกษณะเดนคอไดผลการวเคราะหทมประสทธภาพดกวาเทคนคการวเคราะหดวยการเกดปฏกรยาทางเคมบางดาน อาท สามารถแสดงขอมลเชงปรมาณของธาตทตรวจพบได ซงสามารถนาไปใชวเคราะหแนวโนมความแตกตางของระยะยงและชนดของลกกระสนปนทใชยงได รวมทงการใหผลการวเคราะหทชดเจนในการวเคราะหธาตองคประกอบบรเวณรอยลกกระสนปน ซงจะเปนการแกปญหาการตรวจพสจนรอยของลกกระสนปนทใชอย ในกรณทเปนการยงในระยะไกลไดอกดวย เนองจากการวเคราะหในเทคนคของการเกดปฏกรยาทางเคมจะใหผลทไมชดเจน นอกจากน การวเคราะหรองรอยของลกกระสนปนโดยเทคนค X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) ยงสามารถแสดงผลการวเคราะหทแตกตางกนได ระหวางรองรอยของการถกยงดวยลกกระสนปน ชนด LRN (Lead Round Nose) และ FMJ (Full Metal Jacket) ไดอกดวย ประกอบกบเปนการวเคราะหแบบไมทาลายตวอยางจงเปนเทคนคทมความเหมาะสมตอการนาไปประยกตใชในการตรวจพสจนวตถพยาน ซงตองการความโปรงใสและตรวจสอบได จากการวเคราะหตวอยางดวยเทคนค ATR FT-IR Spectroscopy บนผาซงเปนเปายงทดสอบไมสามารถวเคราะหหา Spectrum ทเปนเอกลกษณของโครงสรางทางเคมในคราบเขมาดนปนได ซงอาจเปนผลอนเนองมาจากความไมเหมาะสมของเทคนคทนามาใชหรอลกษณะของอปกรณทใชในการวเคราะหตวอยาง โดยคณะผวจยจะไดนาปญหาอปสรรคดงกลาวไปทาการศกษาปรบปรงเทคนคของการวเคราะหคราบเขมาดนปนและรองรอยของลกกระสนปนในการศกษาวจยครงตอไป

ทงน เปาหมายของการศกษาวจยเพอพฒนามาตรฐานวธการตรวจพสจนหาระยะยงและรองรอยของลกกระสนปน เพอทดแทนหรอสนบสนนการวเคราะหตวอยางดวยเทคนคของการเกดปฏกรยาทางเคมทใชในการตรวจพสจนอยในปจจบน พบวาการวเคราะหตวอยางโดยเทคนค X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) เปนอกวธการหนงท สามารถนามาประยกตใชในการตรวจพสจนเพอหาระยะยงและรองรอยลกกระสนปนบนผาทถกยงไดโดยไมทาลายตวอยาง ขอเสนอแนะ การวจยครงนนกวจยไดแบงเปนขอเสนอแนะออก 2 ดาน ดงน 1. ขอเสนอแนะในเชงวชาการ

1.1 การวเคราะหตวอยางเพอหาธาตองคประกอบทมาจากการยงปนโดยเทคนค X-ray Fluorescence spectroscopy (XRF) สามารถใหขอมลในเชงปรมาณได ซงมแนวโนมของความสอดคลอง ตอระยะยง และตอการเปลยนแปลงในอตราสวนของธาตองคประกอบแตละชนดได ดงนน ควรจะตองมการศกษาเพมเตมถงความชดเจนในปรมาณและการเปลยนแปลงทเกดขน รวมทงการพฒนาเพอนาไปสการจดทาฐานขอมลอตราสวนของธาตองคประกอบทตรวจพบจากการยงอาวธปนดวยกระสนปนแตละ ชนด ประเภท และยหอไดในอนาคต

5

1.2 คราบเขมาดนปนนอกจะประกอบไปดวยธาตสาคญทมาจากการยงปนตามทไดมการศกษาวจยแลวนน จากการศกษาคนควาพบวายงมธาตองคประกอบชนดอนทควรจะมการศกษาเพมเตม โดยเฉพาะสารประกอบทอยภายในคราบเขมาดนปนและบรเวณโดยรอบรอยลกกระสนปน ซงการวจยในครงน ไดพยายามใชเทคนคการวเคราะห ATR FT-IR Spectroscopy เขามาใชในการวเคราะหหา Spectrum ทเปนเอกลกษณของโครงสรางทางเคมในคราบเขมาดนปนและรองรอยของลกกระสนปน แตไมประสบความสาเรจเนองมาจากความไมเหมาะสมของเทคนคทนามาใชหรอลกษณะของอปกรณทใชในการวเคราะหตวอยาง ซงควรทาการศกษาปรบปรงในเทคนคของการวเคราะหคราบเขมาดนปนและรองรอยของลกกระสนปนในการศกษาวจยในครงตอไป

2. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 2.1 ควรจดใหมการฝกอบรมองคความรและทกษะ ดานการวจยใหแกบคลากรภายใน

กระบวนการยตธรรม 2.2 ควรสนบสนนบคคลผมผลงานวจยทเปนประโยชนตอกระบวนการยตธรรม ไดรบการ

พฒนาตอยอดใหมทกษะและองคความรมากยงขน 2.3 ควรบรณาการความรวมมอกบหนวยงานดานวชาการภายนอก เพอการถายทอดองคความร

ทกษะและประสบการณดานการวจย หรอการดาเนนการศกษาวจยรวมกนในอนาคต เอกสารอางอง มนตร ดอนฟงไพร และคณะ. (2555). การพฒนามาตรการวธการตรวจพสจนหาระยะยงและรอยลก

กระสนปนแบบไมทาลายตวอยาง โดยเทคนค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF) และ FT-IR Spectroscopy. กรงเทพ : สถาบนนตวทยาศาสตร.

งานวจยและพฒนา

กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในภาคอตสาหกรรม วจยโดย...ชพกตร สทธสา

เรยบเรยงโดย...ปรยวรรณ สวรรณสนย

แรงงานขามชาตเปนปรากฏการณทเกดจากภาวะทนนยมโลกทมการผนวกและการเคลอนยายทน แรงงาน เทคโนโลย กอน พ.ศ. 2540 ประเทศไทยเปนประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทมการขยายตวทางเศรษฐกจระดบสงและอยางตอเนอง เมอเปรยบเทยบกบประเทศเพอนบาน และจากการพฒนาโครงสรางการผลตจากภาคเกษตรกรรมไปสภาคอตสาหกรรมและบรการมากขน ทาใหความตองการแรงงานมจานวนมากขน ประกอบกบสงคมไทยมแนวโนมทมผสงอายมากขน จงทาใหเกดการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรม จากสาเหตดงกลาวจงเปนเหตปจจยดงดดทสาคญใหแรงงานจากประเทศเพอนบานคอ เมยรมาร ลาว และกมพชา เพอชวยแกปญหาการขาดแคลนแรงงานทไรฝมอหรอกงฝมอทคนไทยไมทา เชน งานทใชแรงงานอยางเขมขน งานทเสยงอนตราย และงานทมความยากลาบาก จากความตองการแรงงานในประเทศไทยทมแนวโนมเพมขนอยางมาก ทาใหแรงงานขามชาตเคลอนยายเขามาเปนจานวนมากทงประเภทถกกฎหมายและประเภททลกลอบเขามาตามแนวชายแดน จากสถตของสานกงานบรหารแรงงานตางดาวใน พ.ศ. 2555 แรงงานทเขาเมองโดยถกกฎหมายและโดยผดกฎหมาย พบวา มแรงงานขามชาตทไดรบใบอนญาตทางานอย 1,752,100 คน ในจานวนดงกลาวมเพยง 839,913 คนเทานนทเขาเมองอยางถกตองตามกฎหมาย ทงน รฐไทยไดกาหนดนโยบายการบรหารจดการแรงงานขาวชาตดวยมาตรการการสงเสรมใหมการเคลอนยายแรงงานขามชาตตงแต พ.ศ. 2535 เปนตนมา การเปลยนแปลงสถานะของแรงงานทมสถานะเปนผหลบหนเขาเมองอยางผดกฎหมายใหมการขนทะเบยนและอาศยอยในประเทศไทยเปนการชวคราว ใน พ.ศ. 2547 ไดเพมใหมการจางแรงงานตางดาวโดยกฎหมาย โดยการจดทา

7

เจรจา (MOU) กบประเทศเพอนบาน และใน พ.ศ. 2552–2555 ไดมการพยายามจดการแรงงานขามชาตเปนระบบมากขน โดยอนมตใหแรงงานทเขามาโดยผดกฎหมายจดทะเบยนแรงงานตางดาว และพสจนสญชาตในแตละป เพอนาไปสกระบวนการทาใหถกกฎหมายและผอนผนใหแรงงานขามชาตทางานอยในประเทศไทยได แตการบรหารจดการแรงงานตางดาวของไทยไมคอยไดผลเทาทควร เนองจากกฎระเบยบทขาดความยดหยน มลกษณะของการควบคมโดยใหความสาคญกบความมนคงของชาตเปนหลกมากกวามตดานเศรษฐกจและมตดานความมนคงของมนษย ทาใหไมสอดคลองกบสถานการณความตองการแรงงานในสภาวะของประเทศในปจจบน ซงเปนจดออนสาคญในการดแล และจดการแรงงานขามชาต ซงมแนวโนมทาใหการลกลอบเขาเมองอยางผดกฎหมายของแรงงานขามชาตเพมขน และเปดชองวางทาใหมการละเลยสทธตาง ๆ ของแรงงานขามชาต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภมภาคทมสถตการอพยพแรงงานขามชาตนอยกวาภมภาคอน แตเนองจากยทธศาสตรเชงพนทตดกบชายแดนประเทศเพอนบาน ไดแก ประเทศลาวและกมพชา ทาใหมแรงงานขามชาตเขามาทางานกระจกตวในจงหวดใหญ ๆ ไดแก จงหวดนครราชสมาทมนคมอตสาหกรรม 2 แหง ไดแก เขตอตสาหกรรมนครราชสมา และเขตอตสาหกรรมนวนคร จงหวดขอนแกนทมอตราการขยายตวธรกจและอตสาหกรรมอยางรวดเรว โดยกาหนดยทธศาสตรเมองวาจะเปนศนยกลางการคา การลงทน การคมนาคมขนสงของภมภาคอนโดจน เพอเปนระเบยงเชอมตอเศรษฐกจตะวนออก–ตะวนตก (East–West Economic Corridor) สวนจงหวดหนองคายเนองจากมพนทตดกบประเทศลาว จงมแรงงานขามแดนเขามาทางานเปนจานวนมาก จากสถตแรงงานขามชาตจากสานกงานบรหารแรงงานตางดาวใน พ.ศ. 2555 มแรงงานขามชาตทไดรบอนญาตจานวนมากทสดคอ นครราชสมา จานวน 15,623 คน ขอนแกน จานวน 4,822 คน อบลราชธาน จานวน 2,440 คน อดรธาน จานวน 1,571 คน หนองคาย จานวน 1,510 คน ตามลาดบ แตคาดวาจะมแรงงานขามชาตทเขาเมองผดกฎหมายกวา 12,500 คน ทงน ผลกระทบของแรงงานขามชาตมทงดานบวกและดานลบ กลาวคอ ดานเศรษฐกจ แรงงานขามชาตจะชวยทดแทนการขาดแคลนแรงงานในภาคการผลตตาง ๆ สวนดานลบเกดปญหาความไมชดเจนในดานสถานการณทางกฎหมายและสทธของบคคลสงผลกระทบตอการดารงชวต ตกเปนเหยอของขบวนการคามนษย การเอารดเอาเปรยบและอคตทางชาตพนธ ปญหาผตดตามและเดกไรสญชาต ทาใหขาดการเขาถงโอกาสทางการศกษา ผลกระทบดานการเมองและความมนคงภายในประเทศ ปญหาดานอาชญากรรม ยาเสพตดและความปลอดภยในชวตและทรพยสน ผลกระทบทางสาธารณสขและสงแวดลอม การเขาถงสทธดานสขภาพ สาธารณสขของแรงงานทไมไดขนทะเบยนอนญาตทางาน และไมมบตรประกนสขภาพ โดยจะสงผลกระทบตองบประมาณดานสาธารณสขของประชากรไทยดวย สวนผลกระทบกบแรงงานขามชาตคอ สถานภาพทางกฎหมายของแรงงาน การถกเอารดเอาเปรยบ ถกเลอกปฏบต การถกโกงคาแรง การมระยะเวลาการทางานมากกวาทกฎหมายแรงงานของไทยกาหนดไว และการเขาถงบรการดานสขภาพ ซงสงตาง ๆ เหลานกอใหเกดความไมเปนธรรมตอแรงงานขามชาตและกอใหเกดผลกระทบตอสงคมไทยตามมา จากสถานการณปญหาดงกลาวทสะทอนใหเหนถงความจาเปนในเรองความตองการแรงงานและความไมสอดคลองกนในการกาหนดนโยบายในเรองการจดการแรงงานขามชาตจากหลายฝาย ไมวาจะเปนหนวยงานภาครฐ สวนทองถนกบระบบการจดการของผประกอบการลงทน และปญหาความตองการของแรงงาน ดงนน ในการศกษาครงน จงมงศกษาใหเหนถงกระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานตางชาต การจดการแรงงาน และ

8

ปฏสมพนธทเกดขน ระหวางการปฏบตการ 3 ฝาย ทมแรงงานขามชาต รฐและนโยบายทงระดบชาตและทองถน และฝายผประกอบการภาคอตสาหกรรมทมผลตอแรงงานขามชาต เพอนาไปสความร ความเขาใจปญหาและขอเสนอแนะเชงนโยบายไดอยางครอบคลมยงขน โดยใหความสาคญกบแรงงานขามชาตสญชาตลาว ซงเปนแรงงานสวนใหญและมาทางานในโรงงานอตสาหกรรมตามจงหวดตาง ๆ ในภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษากระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในระบบภาคอตสาหกรรม 2. เพอศกษาปฏสมพนธและการปฏบตการของรฐ ผประกอบการ และการจดการแรงงานทมตอวถชวตแรงงานขามชาตลาว 3. เพอศกษาวถชวตของการทางานภาคอตสาหกรรม การปรบตวของแรงงานขามชาตในพนททอพยพมาอยใหมทแรงงานยายกนมา วธการศกษาวจย การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ประชากรทใชในการวจยม 3 กลม ไดแก กลมท 1 แรงงานขามชาตลาวในระบบภาคอตสาหกรรมทงโรงงานอตสาหกรรมขนาดยอม ขนาดกลางและขนาดใหญ กลมท 2 ผประกอบการกจการโรงงาน และเจาหนาทฝายบคคลทมแรงงานขามชาต กลมท 3 เจาหนาทของรฐ และเอกชนในสวนภมภาคทมสวนในการจดการแรงงานขามชาตใชวธการคดเลอกกลมตวอยาง 2 วธการ คอ 1) การคดเลอกแบบโควตา และ 2) การคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง เครองมอทใชในการวจยคอ แบบสมภาษณทวไปเพอสมภาษณแรงงานขามชาตลาว ในประเดนดานกระบวนการเขาสการจางแรงงานและการปฏบตการในการจดการแรงงานของรฐ และโรงงานอตสาหกรรมตอแรงงาน สวนแบบสมภาษณเชงลกจะเปนการสมภาษณ เจาหนาทฝายบคคลหรอผประกอบการทใชแรงงานตางดาวในสถานประกอบการ รวมถงเจาหนาทของรฐ เจาหนาทองคกรพฒนาเอกชน ในประเดนการบรหารจดการแรงงานตางดาวและดานนโยบายกฎเกณฑ และการปฏบตการในการจดการแรงงานของรฐและโรงงานอตสาหกรรม และการจดสนทนากลม (Focus Group) จากแรงงานขามชาตลาวในประเดนดานวถชวต สภาพความเปนอย การปรบตวของแรงงานในโรงงานและสภาพแวดลอมในการดารงชวต จากนนทาการวเคราะหขอมลโดยแยกแยะตามประเดนและตามกรอบแนวคดทเกยวของ โดยนาเสนอขอมลดวยวธการพรรณนาวเคราะห (Descriptive Analysis) ผลการศกษาวจย 1. เพอศกษากระบวนการเขาสการจางงานขามชาตลาวในระบบภาคอตสาหกรรม ผลจากการศกษาพบวา กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในระบบภาคอตสาหกรรมมอย 3 กระบวนการคอ 1) ขนตอนการเรมยายถน ซงการตดสนใจยายถนของแรงงานลาว สาเหตมาจากดานเศรษฐกจ ความยากจน ไมมอาชพ การมหนสน การมภาระเลยงดสมาชกในครวเรอนจานวนมาก สวนดานสงคมเกดจากการไดรบการชกนาของญาตหรอเพอน เปนการอาศยเครอขายทางสงคมเชอมโยงผานระบบความสมพนธทางเครอญาต เพอน และคนทอยในชมชนเดยวกน ซงจะชวยเหลอและการอานวยความสะดวกทาให

9

ลดตนทนในรปตวเงน และลดความเสยงในการเขามาของแรงงาน ทงน วธการเขามาของแรงงานลาวโดยแบงเปน 3 กลมคอ กลมท 1 เปนกลมทเขามาตามขอตกลงวาดวยการจางงานแรงงานตางดาวระหวางประเทศไทยกบประเทศคสญญา (MOU) สวนใหญจะพบในโรงงานทเปนบรษทขนาดใหญและมการจดระบบบรหารจดการแรงงานทคอนขางเปนระบบ มนายหนาจดหาแรงงานมาให กลมท 2 เปนกลมทเขาสระบบการพสจนสญชาตตามมตคณะรฐมนตร กลมนพบในโรงงานขนาดกลาง โดยสวนใหญเปนผมสถานะหลบหนเขาเมองผดกฎหมาย โดยถอวซานกทองเทยวทอยในประเทศได 1–3 เดอน แตมาทางานในโรงงาน พอรฐประกาศผอนผนโดยการใหไปจดทะเบยนกอนและไปพสจนสญชาตเพอใหสามารถทางานในประเทศแบบชวคราวไดแบบปตอป และกลมท 3 เปนกลมทเขามาโดยผดกฎหมาย โดยพบในโรงงานขนาดกลางและขนาดเลกจะเขามาทางจดผอนปรนหรอเขาเมองในรปแบบนกทองเทยวแลวทางานตอเลยกลายเปนแรงงานทผดกฎหมาย 2) ขนตอนระหวางการยายถน พบวา กระบวนการเดนทางของแรงงานลาวมการเขาในใน 3 รปแบบ คอ รปแบบท 1 รปแบบการผานนายหนา เปนรปแบบการนาเขาแรงงานของบรษทขนาดใหญทตองการแรงงานจานวนครงละมาก ๆ โดยตดตอผานนายหนาในประเทศลาว ซงเปนนายหนาระดบทองถนทคนเคยรจกกบแรงงานและนายหนาของบรษทระดบแขวง โดยมคาใชจายในการดาเนนการประมาณ 30,000–35,000 บาท รปแบบท 2 รปแบบการเขามาเองแบบถกกฎหมาย สวนใหญเปนแรงงานททางานในโรงงานขนาดกลางและขนาดเลกทไมมระบบการจดหางาน แรงงานจะตดตอคนรจกหรอไดรบการชกชวนจากญาตทเคยเขามาทางานอยกอนแลว โดยจะเขามาในรปแบบวซานกทองเทยว 3 เดอน เสยคาใชจายประมาณ 3,000–3,500 บาท รปแบบท 3 รปแบบการลกลอบเขามา แรงงานกลมนสวนใหญเปนแรงงานททางานอยจงหวดหนองคาย โดยแรงงานจะเดนทางดวยวธการใชเรอขามฟากจากฝงลาวมาขนฝงทไทย ซงแรงงานกลมนมเพอนทเคยทางานอยในโรงงานและไดรบการชกชวน/แนะนาใหเขามาทางาน จะเปนลกษณะเชาไปเยนกลบมากกวา 3) ขนตอนปลายทาง เมอแรงงานไดมาทางานในโรงงานนนจะมระดบการจดการกบแรงงานทแตกตางกนขนอยกบลกษณะขนาดของโรงงานและประเภทของแรงงาน โดยแรงงานขนาดใหญทมการนาเขาแรงงานตามขอตกลง MOU จะมการดแลแรงงานทดไดรบคาแรงตามเกณฑคาจางขนตา ไดรบสทธการลาหยด ลาปวย โดยไดรบสวสดการดานประกนสงคม ประกนสขภาพและเรองทพกอาศย สาหรบโรงงานขนาดกลางจะมลกษณะการจางแบบรายวน จางเหมาะและจางรายเดอน การจางงานสวนใหญแรงงานไมไดจางตามเกณฑคาแรงขนตา คาแรงตกอยวนละ 146–210 บาท สวนการจางเหมาเมอมผสงสนคามาก นายจางจะใชวธการจางเหมาไดรบคาแรงเฉลยคนละ 300–500 บาท/วน และการจางงานรายเดอนคาจางประมาณเดอนละ 4,000–6,000 บาท แตการทางานรายเดอน แรงงานตองทางานระยะเวลายาวนานถงกวา 14 ชวโมง ทงน ปญหาทเกดขนของแรงงานสวนใหญเปนเรองสขภาพ และรองลงมาคอเรองทพก สวนการดแลความปลอดภยในการทางานและอปกรณปองกนมเฉพาะในกลมโรงงานขนาดใหญเทานน 2. เพอศกษาปฏสมพนธและการปฏบตการของรฐ ผประกอบการ และการจดการแรงงานทมตอวถชวตแรงงานขามชาตลาว ผลการศกษาสามารถจาแนกปฏสมพนธและการปฏบตการเปนรายดานคอ 1) ภาครฐกบการบรหารจดการแรงงานขามชาต โดยมการกาหนดนโยบายและมาตรการในการทางานของภาครฐเพอแกปญหาแรงงาน สามารถแบงออกเปน 2 ชวง คอ ชวงท 1 พ.ศ. 2539–2546 เปนนโยบายการทางานเชงตงรบ มองวา

10

แรงงานขามชาตเปนแรงงานทผดกฎหมาย แตกมความสาคญในฐานะเปนปจจยการพฒนาดานเศรษฐกจ วธการบรหารจดการแรงงานคอใชแนวคดการสงเสรมประโยชนทางเศรษฐกจรวมกบแนวคดดานความมนคงของชาตทมองวาแรงงานเขามาพรอมกบปญหาตาง ๆ เชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาโรคตดตอ ดงนน ปฏบตการของรฐในชวงเวลานจงมขอจากดดานแรงงานและควบคมความสงบเรยบรอย ชวงท 2 พ.ศ. 2547–ปจจบน นโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตรฐจะกาหนดการพสจนสญชาตของแรงงานทหลบหนเขาเมองอยางผดกฎหมาย เพอเปนการรบรองสถานะบคคลและจดทาทะเบยนประวตแรงงานเพอใหไดสทธอาศยชวคราว ภายใตแนวคดเรองสทธมนษยชนและความมนคงของมนษย ซงใหความสาคญกบสทธและการเคารพในศกดศรความเปนมนษย 2) องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการแรงงานขามชาต องคกรปกครองสวนทองถนถอเปนหนวยงานทใกลชดแรงงานขามชาตมากทสด เชน กรณเทศบาลตาบลทาบอ จงหวดหนองคาย มการใหบรการดานสาธารณสขทครอบคลมทงคนไทยและแรงงานขามชาตลาว ดวยการประสานความรวมมอกบทางโรงพยาบาลใหแรงงานขามชาตทไมมบตรประกนสขภาพมโอกาสเขาถงการรกษากบโรงพยาบาลดวยวธการสวมสทธ และการใหบรการสาธารณสข การตรวจรางกาย การปองกนโรค การดแลสขภาพโดยภาพรวมทงคนไทยและแรงงานลาวภายใตระบบกองทนหลกประกนสขภาพของทองถนของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ซงเปนรปแบบทคอนขางไดผลในการตดตามดแลสขภาพของแรงงานทอาศยอยภายในชมชน แตยงพบปญหาวาบคลากรมจานวนไมเพยงพอในหนวยงานทเกยวของกบการทางานดานแรงงานขามชาต และองคกรปกครองสวนทองถนทวไปยงไมไดใหความสาคญกบการเขามาของแรงงานขามชาตและการเขามาอาศยอยในชมชน อกทงขอมลในการขนทะเบยนขามชาตยงจดเกบไมเปนระบบและไมทนสมย 3) องคกรพฒนาเอกชนตอแรงงานขามชาต พบวา การปฏบตการขององคกรพฒนาเอกชนและองคกรอาสาสมครในชมชนคอนขางทจะเขาถงกลมแรงงานไดมากกวาหนวยงานภาครฐในการควบคมดแลแรงงานขามชาตในระดบทองถน จากปฏบตการในเขตอาเภอทาบอ จงหวดหนองคาย เปนกรณตวอยางของการมสวนรวมกบชมชน เปนการสรางความคมครองทางสงคม (Social Protection) ในชมชนในมตตาง ๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคม สขภาพ สงแวดลอม และดานความมนคงปลอดภย โดยอาศยทนทางสงคมทมในชมชนซงถอไดวาเปนกลไกสาคญในการปฏบตการทสงผลตอการพฒนาและปองกนปญหาทเกดขนในพนทชายแดนทมความเสยงหลายดาน 4) ปฏบตการของผประกอบการทมตอแรงงานขามชาต ซงการจดการจะมลกษณะทแตกตางกนขนอยกบลกษณะขนาดของโรงงานและประเภทของโรงงาน โดยโรงงานขนาดใหญมระบบการนาเขาแรงงานทเปนระบบตามขอตกลงวาดวยการจางงานแรงงานตางดาวระหวางประเทศไทยกบประเทศคสญญา (MOU) ในขณะทโรงงานขนาดเลกและขนาดกลาง ระบบการบรหารจดการแรงงานคอนขางมปญหาในเรองการดแลแรงงาน เนองจากการเขามาของแรงงานบางสวนเปนแรงงานทเขามาแบบผดกฎหมาย และบางสวนถกทาใหถกกฎหมาย โดยการพสจนสญชาต ซงจะมความแตกตางกนทงในดานการจางงาน ดานสภาพแวดลอม การดแลความปลอดภยในการทางาน ดานการดแลสขภาพ และดานสวสดการตาง ๆ 3. เพอศกษาวถชวตของการทางานภาคอตสาหกรรม การปรบตวของแรงงานขามชาตลาวในพนททอพยพมาอยใหมทแรงงานยายถนมา ผลการศกษาพบวา แรงงานมการปรบตวกบการเขามาอยในพนทใหมทอพยพมายงคงดารงชวตเหมอนทเคยทาในประเทศลาว การรกษาวฒนธรรมทคนเคย เชน การกนอาหาร การไปทาบญทวด การแตงกาย

11

ฯลฯ แรงงานบางสวนยงคงนงผาซนไปทาบญ กระบวนการดงกลาวเปนการแสดงออกทางวฒนธรรมเปนยทธวธในการปรบตวของแรงงานเมอตองเผชญกบสงคมใหม เปนการสรางอตลกษณปฏบตการทางวฒนธรรมทแรงงานเลอกทาใหยดโยงตนเองกบอตลกษณชาตพนธลาว การทแรงงานลาวมการรวมกลมกนในททางาน การแสวงหาทากจกรรมรวมกนในชวงวนหยดหรอหลงเลกงาน ทาใหรสกเหมอนกบอยทบานตวเอง เปนการสรางพนททางสงคมของแรงงานขามชาตลาว โดยการสรางความผกพนกบพนทใหมผานการใชความทรงจาจากดนแดนบานเดมมาสรางโลกจนตนาการแหงใหมทเสมอนกบบานเกดของตน จนตนาการนจะชวยสรางอตลกษณรวมและความผกพนรวมของคนลาวในพนทใหม รวมถงการใชเทคโนโลยสอสารเปนการสรางสงคมเสมอนจรงขามพรมแดนกายภาพทเชอมโยงแรงงานกลบบานเกด นอกจากน การทแรงงานขามชาตบางสวนถกทาใหเปนคนชายขอบของสงคม จงตองเผชญกบความทกขจากการทางานทหนก มความยากลาบาก ถกเอารดเอาเปรยบจากนายจาง ทงในเรองของสวสดการทพก คาแรงงานและการดถกจากอคตทางชาตพนธ ทาใหเกดวธการปรบตวตอรองของแรงงานขามชาต 2 ลกษณะคอ การปรบตวโตตอบ และการตอรองดวยตนเอง สวนกลยทธของนายจางกจะมกลยทธทจะทาใหแรงงานทางานอยกบตนไดนาน ๆ และสามารถทาใหธรกจของตนมกาไร เชน การยดหนงสอเดนทางเพอปองกนไมใหแรงงานหลบหนไปทางานทอน การจางงานแบบเหมาซงนายจางไมจาเปนตองควบคมการทางานมากนก แตกไดผลผลตและปรมาณงานตามทกาหนด การใชระบบอปถมภซงอยในลกษณะขดรดซงแรงงานเองกสมครใจทจะพงพงนายจาง เนองจากสถานะแรงงานสวนใหญทเขามาโดยไมถกตองตามกฎหมาย จาเปนตองมนายจางคอยปกปองคมครองทาใหเปนอกชองทางหนงทใหผอปถมภเอาเปรยบผอปถมภเรอยมา ขอเสนอแนะทไดจากการวจย การเปดเสรในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มแนวโนมจะทาใหเกดการอพยพของแรงงานเพมมากขน ซงในปจจบนแนวนโยบายของรฐยงมการเปลยนแปลงตามสถานการณ ซงเปนการบรหารจดการแรงงานระยะสน ตลอดจนความพรอมในการบรหารจดการแรงงาน ยงมไมเพยงพอทงระดบภมภาคและทองถน ดงนน ในการบรหารจดการแรงงานขามชาต รฐควรปรบทแนวคด โดยพจารณากบความสาคญของแนวคดการสงเสรมประโยชนทางเศรษฐกจ แนวคดดานความมนคงของชาต และแนวคดเรองสทธมนษยชนและความมนคงของมนษยควบคกนไป อกทงใหความสาคญกบระดบทองถนซงเปนพนทปฏบตการ รวมถงการสรางระบบและกลไกทชดเจนทกระดบในการทจะบรหารจดการแรงงานไดอยางมประสทธภาพ โดยมขอเสนอดงน 1. ควรมมาตรการในการดแลการเขามาของแรงงานขามชาตอยางมระบบในบรเวณจดผอนปรนหรอดานประเพณ และมหนวยงานทเปนหนวยงานหลกในการดแลรบผดชอบทาหนาทอยางครอบคลม 2. จานวนบคลากรในองคกรภาครฐสวนกลางททางานเกยวของกบภาคแรงงานขามชาตยงมไมเพยงพอ ควรมการจดสรรทรพยากรทงดานบคลากรและงบประมาณ โดยเฉพาะในพนททมนคมอตสาหกรรม เชน หนวยงานสวสดการและคมครองแรงงานทมหนาทในการคมครองแรงงานขามชาตใหเปนไปตามกฎหมายแรงงาน และควรจดอบรมใหเจาหนาททเกยวของดานความรในการทางานกบแรงงานขามชาต เรองสทธและกฎหมายในการคมครองแรงงานเพอปรบทศนคตของเจาหนาทไมใหมการปฏบตกบแรงงานทไมเปนธรรม

12

3. สงเสรมใหบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนทมแรงงานขามชาตเขามาอยใหมสวนรวมในการกาหนดรปแบบการตดตาม ควบคมดแลแรงงานขามชาตทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ทงในมตสขภาพ เศรษฐกจและความมนคง รวมถงใหผนาทองถน กานน ผใหญบานทาหนาทเปนนายทะเบยน ควบคมการเขาออกของแรงงานในชมชน และใหนายจางเปนผใหการรบรองกบทองถน 4. สงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการสรางระบบการดแลจดการแรงงานขามชาต รวมจดระเบยบแรงงานขามชาตโดยชมชนดวยการชวยสอดสองดแลและสรางการคมครองทางสงคม (Social Protection) ทงดานเศรษฐกจ สงคม สขภาพ สงแวดลอม และดานความมนคงปลอดภย โดยอาศยทนทางสงคมและทรพยากรทมในชมชน การสรางองคกรภาคประชาชนทมจตอาสา ซงถอไดวาเปนกลไกสาคญในการปฏบตการทสงผลตอการพฒนาและปองกนปญหาทเกดขนในพนทชายแดนทมความเสยงหลายดาน 5. ควรมนโยบายเพมคณภาพชวตใหกบแรงงานขามชาตในดานการศกษาของแรงงาน การพฒนาทกษะแรงงาน ทาการจดอบรมเพมประสทธภาพแรงงานขามชาต การใหความรดานสขภาพอนามย รวมถงดานกฎหมายของประเทศไทยทเกยวของกบสทธดานสวสดการประกนสงคม 6. ปญหาการยดหนงสอเดนทางและบตรประกนสงคมของแรงงาน เพอปองกนปญหาแรงงานหลบหนนน ทาใหแรงงานขามชาตไมสามารถเขาถงระบบสขภาพไดจรง จงควรกาหนดมาตรการใหสามารถลงโทษผประกอบการทไมปฏบตตามกฎเกณฑได 7. ควรมการสรางระบบดแลตดตามแรงงานขามชาตทเหมาะสมทงแรงงานทจดทะเบยนและไมจดทะเบยน ทมหลากหลายรปแบบและระดบ ทงดานสขภาพ เศรษฐกจ สงคม รวมถงการควบคมตดตามตามศกยภาพและปญหาของพนท โดยการมสวนรวมของชมชน กลมแรงงานขามชาต หนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถนและนายจาง 8. ควรมการจดระบบการจดทะเบยนแรงงานดานระบบขอมลสารสนเทศ เนองจากระบบฐานขอมลทมอยเดมของหนวยงานรฐในพนทยงไมมความชดเจน ยงขาดการจดเกบทไมมความเปนเอกภาพ โดยเปนการจดเกบขอมลทแยกตามหนวยงานตาง ๆ คอ กรมการปกครอง สานกงานตรวจคนเขาเมอง กรมการจดหางาน กระทรวงสาธารณสข กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงศกษาธการ กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงมหาดไทย ซงไมมการเชอมโยงขอมลและใชอยางบรณาการ เนองจากแรงงานมการเขาออกภายในพนทอยตลอดเวลา

เอกสารอางอง : ชพกตร สทธสา. (2555). กระบวนการเขาสการจางงานของแรงงานขามชาตลาวในภาคอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

บทความวจย

การศกษาผลการวจยเกยวกบประเดนการทจรตคอรรปชน เรยบเรยงโดย...นารลกษณ ศรวรรณ

คอรรปชนเปนปญหาทเปนอปสรรคสาคญตอการพฒนาประเทศในทก ๆ ดาน และไมไดเกดขนแคในวงราชการและการเมองเทานน ยงจะพบเหนการทจรตคอรรปชนในภาคเอกชนดวย แมวาทผานมาจะไดมความพยายามทจะปองกนและแกไขปญหาอยางตอเนอง แตเนองจากความกาวหนาทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และเทคโนโลยขอมลขาวสารทรวดเรวและซบซอน ประกอบกบการพฒนาของภาคธรกจทมการแขงขนอยางรนแรง ทาใหรปแบบและเครอขายของการทจรตคอรรปชนปรบเปลยนไปอยางรวดเรว และมความสลบซบซอนมากขนเปนทวคณ โดยไดแผขยายเขาไปสโครงการขนาดใหญของภาครฐ และมการทจรตอยางเปนระบบมเครอขายทซบซอนแนบเนยนทงในภาครฐและเอกชน สวนหนงของปญหาการคอรรปชนทเกดในประเทศไทยเกดจากการทกลมผนาในสงคมเปนผถออานาจโดยเบดเสรจเดดขาด ประชาชนจงไมมโอกาสและไมไดใหความสาคญในการตรวจสอบการปฏบตหนาทของกลมผนา ซงเปนเหตผลสาคญททาใหสงคมไทยในสมยกอนขาดการตรวจสอบการปฏบตงานของผมอานาจ จนตอมาภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จงไดมการตงองคกรอสระขนเพอดาเนนการตรวจสอบการปฏบตงานของขาราชการผมอานาจทางการเมอง แตกยงไมสามารถขจดปญหาทเกดจากการปฏบตหนาทโดยมชอบของผมอานาจทางการเมองทยงคงแสวงหาผลประโยชนจากตาแหนงหนาทของตนเองมากกวาการใหความสาคญกบการใชจายงบประมาณแผนดนอยางมประสทธภาพในการพฒนาประเทศชาต

14

ในปจจบนไดมการนาหลกธรรมาภบาลมาใชเพอบรหารจดการภายในองคกรหรอหนวยงานทงในภาครฐและเอกชน แตในสภาพความเปนจรงทปรากฏนน พบวา ผรบผดชอบในการนานโยบาย หลกเกณฑ และวธการมาสการปฏบตยงขาดการดาเนนงานในเรองนอยางจรงจงตอเนอง และเปนรปธรรมทชดเจน จงทาใหการนาหลกธรรมาภบาลมาใชไมมประสทธภาพเทาทควร จงยงคงพบเหนการทจรตคอรรปชนของนกการเมองเกยวกบการบรหารจดการภาครฐเกดขนอยางตอเนอง ทงน ไดมนกวชาการไดทาการศกษาวจยประเดนปญหาการทจรตคอรรปชนเปนจานวนมาก ในเรองของการทจรตคอรรปชนเชงนโยบาย มาตรการทางกฎหมายในการแกไขปญหาการทจรต การทจรตในองคกรปกครองสวนทองถน และกรณศกษาการทจรตในโครงการภาครฐตาง ๆ เปนตน และผลการศกษาวจยตาง ๆ นามาซงองคความรทเปนประโยชนตอการกาหนดนโยบายและมาตรการแกไขปญหาการทจรตคอรรปชนเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอนตอไป คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2551, น. ค–ช) ไดทาการศกษาวจยเรอง มาตรการปองกนการทจรตแนวใหม ศกษากรณการทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอน ผลการศกษาพบวา จากการศกษากฎหมายเกยวกบการปองกนและปราบปรามการทจรตของเขตการปกครองพเศษฮองกงและสงคโปรพบวา เขตการปกครองพเศษฮองกงมมาตรการทจะเปนประโยชนตอประเทศไทยในการปองกนและปราบปรามการทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอน ดงน 1) การกาหนดหลกจรยธรรมแกเจาหนาทของรฐ 2) กฎหมายสามารถใชบงคบไดจรงและมประสทธภาพ 3) องคกรปราบปรามการทจรตมประสทธภาพ 4) การสงเสรมงานดานการปองกนและใหประชาชนมสวนรวมในการปราบปรามการทจรต และ 5) การใหความสาคญในการปราบปรามการทจรตจากรฐบาลหรอเจาหนาทระดบสง สวนประเทศสงคโปร พบวา มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและปราบปรามการทจรตนนมจดเดนทการจดสรรองคกรในการปราบปรามการทจรตและมาตรการตรวจสอบการทจรตในวงราชการและในวงการธรกจเอกชน โดยมทงระบบการตรวจสอบยอนกลบทสมบรณ และมาตรการในการปราบปรามการทจรตทครบวงจรอยางเปนรปธรรม และรวมถงการพฒนาจตสานกของผดารงตาแหนงทางการเมองหรอขาราชการภายในประเทศ ใหระวงการรบสนบนของรฐ หรอประโยชนอนใดอนมลกษณะทบซอน หรอเออประโยชนตอตนเองและญาตมตรอยางจรงจง รวมทงมมาตรการในการตรวจสอบการปฏบตงานของเจาพนกงานของรฐทเกยวของกบการปราบปรามทจรต ทงในเรองของการใหคะแนนและการจดลาดบความดความชอบตามผลการปฏบตงานทชดเจน จงสรางภาพพจนทดของผดารงตาแหนงทางการเมองและขาราชการในสงคโปรในการรวมมอรวมใจปราบปรามการทจรตไดเปนอยางด จงกลาวไดวา ปญหาการทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอน นบเปนปญหาใหญของสงคมไทยในปจจบน เนองจากเปนปญหาทเกดจากลกษณะของการกระทาความผดทซบซอนและยากตอการพสจนในการหาตวผกระทาผด ประกอบกบประชาชนไทยยงขาดความรความเขาใจในปญหาการทจรตประเภทน ดงนน การทจะหามาตรการในการปองกนและแกไขปญหาการทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอนอยางไดผลจะตองพจารณาจากมตทางสงคมในหลาย ๆ ดานเปนระบบองครวม และจะตองเนนทงทางปองกน การปราบปรามและการมสวนรวมของประชาชนควบคกนและทาไปพรอม ๆ กน วราภรณ พรหมเทพ (2552, น. ก) ไดทาการศกษาเรอง แนวทางการปองกนการทจรตคอรรปชนขององคกรปกครองสวนทองถนดวยระบบอเลกทรอนกส ผลการศกษาพบวา ปญหาการทจรตคอรรปชนใน

15

องคกรปกครองสวนทองถนสวนใหญจะมลกษณะการทาสญญาจางหรอใหสมปทานเฉพาะพวกผสนบสนนผมอานาจในเขตพนทใชอานาจตาแหนงเออประโยชนใหบรษท/สถานประกอบการเฉพาะพรรคพวก รวมถงการมหนหรอผลประโยชนในบรษท/สถานประกอบการทไดรบการประมลสมปทาน ฝาฝน หลกเลยง หรอบดเบอนระเบยบแบบแผน ขอบงคบและกฎหมายเพอแสวงหาผลประโยชนสวนตน นอกจากน ยงมการเลอกจางหรอแตงตงญาตและพรรคพวกตน มการใหสนบน เปนตน สาหรบการแกไขปญหาการทจรตคอรรปชนพบวา ระบบอเลกทรอนกส (e-GP) ชวยแกไขปญหาการทจรตคอรรปชนในเรองการจดซอจดจางไดในระดบหนง เพราะระบบอเลกทรอนกส (e-GP) ครอบคลมวธการจดซอจดจาง โดยวธสอบราคาครอบคลมทกขนตอนกระบวนการจดซอจดจางใหมประสทธภาพ สามารถตดตามการจดซอจดจางไดทกขนตอนของระบบอเลกทรอนกส (e-GP) สามารถเชอมโยงขอมลกบหนวยงานภายนอก ไดแก GFMIS ธนาคารและศนยขอมลทปรกษาไทยสามารถตรวจสอบขอมลทปรกษาได นอกจากน ระบบอเลกทรอนกส (e-GP) ทาใหรฐบาลสามารถบรหารงานควบคมงบประมาณอยางมประสทธภาพ สนต วลาสศกดานนท (2552, น. ก) ไดทาการศกษาเรอง ธรรมาภบาลกบการลดปญหาคอรรปชน ศกษาเฉพาะกรณโครงการบาบดนาเสยคลองดาน ผลการศกษาพบวา รปแบบการทจรตคอรรปชนในโครงการบาบดนาเสยคลองดานมลกษณะของการทจรตในรปแบบการใชอานาจหนาทในการแสวงหาผลประโยชนอน มชอบของนกการเมอง และผมอานาจในการจดการโครงการภาครฐ ซงเกดจากการขาดหลกคณธรรมและหลกจรยธรรมในตวบคคลทเกยวของ การละเลยไมปฏบตตามหลกกฎหมาย การไมใหความสาคญในการมสวนรวมของภาคประชาชน และการขาดความรบผดชอบตอผลเสยหายทเกดขนกบประเทศ และจากการนาหลก ธรรมาภบาลเขามาใชในการบรหารจดการโครงการ จะสามารถชวยลดโอกาสในการกระทาการทจรตของผทเกยวของ โดยเฉพาะในเรองของคณธรรม ซงหากผทมหนาทเกยวของมความรบผดชอบและมคณธรรมกยอมจะไมกระทาการใด ๆ อนจะทาใหเกดการทจรต เครอวลย สมณะ และคณะ (2552, น. 324) ไดทาการศกษาเรอง นวตกรรมการจดการปญหาการทจรตตามระบบและเชงพฤตกรรมในการจดซอจดจางภาครฐ ผลการศกษาคดทจรตตามระบบ พบวา มความถฐานความผดคอ หลกเลยงระเบยบ อาศยระเบยบเออประโยชนแกตนเองและผอน รอยละ 55 เลอกปฏบต รอยละ 53 ปลอมเอกสาร รอยละ 33 เบยดบงทรพยหลวง รอยละ 30 สวนการทจรตเชงพฤตกรรม มความถฐานความผดคอ เบยดบงทรพยหลวง รอยละ 56 ปลอมเอกสาร รอยละ 26 เลอกปฏบต รอยละ 22 ซงมความสอดคลองกบ 4 แนวคดทฤษฎคอ (1) ทฤษฎหวหนาตวแทน (2) ทฤษฎคาเชาและการแสวงหาคาเชา (3) ทฤษฎการขดกนแหงผลประโยชน และ (4) ทฤษฎแรงจงใจของมนษย โดยมขอเสนอแนะและแนวทางแกไขในสวนของฝายบรหาร โดยเฉพาะระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด ควรมการแกไขโดยวธการออกเปนพระราชบญญต เพอใหยากตอการแกไข ปรบเปลยน และใหครอบคลมวธการจดซอจดจางทเปนหลกการไดอยางโปรงใส ตรวจสอบไดทกขนตอนใหงายตอการเขาใจและงายตอการปฏบต ทงน จากผลการศกษาวจยเกยวกบการทจรตคอรรปชนพบวา ปญหาการทจรตคอรรปชนเปนปญหาทมมายาวนาน และเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศอยางมาก รวมถงการทจรตยงสงผลกระทบตอทกภาคสวนของสงคม ซงการทจรตเกดขนอยางกวางขวางในการดาเนนโครงการภาครฐ ตงแตกระบวนการจดซอจดจางจนกระทงการตรวจรบงาน และในสวนของการทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอน ซงแมวาจะมมาตรการทางกฎหมายและมาตรฐานทางคณธรรมและจรยธรรมออกมาควบคมปญหาการทจรตคอรรปชน แตกยงไมสามารถแกไขปญหาการทจรตใหลดลงได โดยเฉพาะการทจรตเชงนโยบายซงมความซบซอน และไม

16

สามารถตรวจสอบไดโดยงาย ดงนน จงควรมการศกษาวจยในเชงลกใหมากยงขน โดยมงเนนการศกษาเชงลกเฉพาะกรณในโครงการภาครฐใหไดมาซงผลการศกษาทเปนรปธรรม รวมถงการศกษาเปรยบเทยบการทจรตของประเทศตาง ๆ ดวยเพอใหไดขอมลทมความหลากหลายและสามารถนามาประยกตใชในการแกปญหาของประเทศไทย เอกสารอางอง คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2551). มาตรการการปองกนการทจรตแนวใหม ศกษากรณการ ทจรตเชงนโยบายและผลประโยชนทบซอน. กรงเทพฯ : สานกงานสภาทปรกษาเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต. เครอวลย สมณะและคณะ (2552). นวตกรรมการจดการปญหาการทจรตตามระบบและเชงพฤตกรรมใน การจดซอจดจางภาครฐ. สบคน 10 ตลาคม 2557 จาก http://www.royin.go.th/upload/246/File Upload/2448-8244.pdf วราภรณ พรหมเทพ. (2552). แนวทางการปองกนการทจรตคอรรปชนขององคกรปกครองสวนทองถนดวย ระบบอเลกทรอนกส. สบคน 10 ตลาคม 2557. จาก http://www.hu.ac.th/Symposium 2014/proceedings/data/11-Science สนต วลาสศกดานนท. (2552). ธรรมาภบาลกบการลดปญหาคอรรปชน ศกษาเฉพาะกรณโครงการบาบด นาเสยคลองดาน. สบคน 10 ตลาคม 2557. จาก http://www.elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_67.pdf สรพล ศรวทยาและคณะ. (2552). การทจรตในองคการภาครฐทมงดาเนนการในรปธรกจ : ศกษากรณ บรษท อสมท จากดมหาชน. สบคน 10 ตลาคม 2557. จาก http://www.senate.go.th/web-senate/research50/pdf/series1/601.pdf

บทความทนาสนใจ ภาษมรดก บทพสจนกาวแรกของการปฏรป

โดย...ฐากร จลนทร

นายกรฐมนตรไดแถลงนโยบายของคณะรฐมนตรคณะท 61 ตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนท 12 กนยายน 2557 ในดานท 6 การเพมศกยภาพทางเศรษฐกจของประเทศ ขอ 6.10 ปรบปรงวธการจดเกบภาษใหจดเกบไดอยางครบถวน โดยสรปขอความไดคอ รฐบาลจะขยายฐานภาษการจดเกบภาษประเภทใหมซงจดเกบจากทรพยสน เชน ภาษมรดก ฯลฯ จากถอยแถลงดงกลาวเปนความทาทายทางการบรหารราชการแผนดนเพอเปนไปตามทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาตอยางยง เนองจากภาษมรดกไดเคยมการตราเปนกฎหมายเมอ พ.ศ. 2476 (แตมผลบงคบใชใน พ.ศ. 2477) อยางไรกตามภาษมรดกไดถกยกเลกเมอ พ.ศ. 2487 แมวาจะมความพยายามในการเสนอความคดใหมการจดเกบภาษมรดกอกครงหนงเพอลดความเหลอมลาดานรายไดของประชาชนในชาต แตแนวคดทจะนาภาษมรดกมาบงคบใชอกครงหนงยงไมประสบความสาเรจตลอดมา จากเหตดงกลาวจงไดนาเสนอบทความเรอง “ภาษมรดก บทพสจนกาวแรกของการปฏรป” เพอศกษารปแบบ แนวทาง พรอมทงผลกระทบทอาจจะเกดขน เพอเปนขอมลสาหรบการสรางความเขาใจและรบรในประเดนภาษมรดก ตามหวขอดงน 1. ความหมายของคาวา “ภาษมรดก” 2. ประเภทของภาษมรดก 3. แนวทางการเกบภาษมรดก

18

4. ประโยชนทไดรบจากการเกบภาษมรดก 5. การจดเกบภาษมรดกของประเทศไทย 6. การจดเกบภาษมรดกของตางประเทศ 7. ขอโตแยงของการเกบภาษมรดก 8. บทวเคราะหและขอสงเกต 9. บทสรป 1. ความหมายของภาษมรดก

ภาษมรดก (death tax หรอ death duty) คอ การเกบภาษจากทรพยสนของผตาย แตมการเรยกชอทตางกนออกไป ขนอยวาเปนการจดเกบภาษมรดกจากผใดหรอใหผใดเปนผรบภาระภาษ ถาเรยกวา estate tax จะหมายถง การเกบภาษจากกองมรดก แตถาเรยกวา Inheritance Tax หรอ Succession Tax จะหมายถง การเกบภาษจากผรบมรดก ทงน ภาษมรดก สามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท (ราชบณฑตยสถาน, 2555, น. 140–141) คอ ประเภทท 1 ภาษกองมรดก (Estate Tax) ประเภทท 2 ภาษการรบมรดก (Inheritance Tax) และประเภทท 3 ภาษการให (Gift Tax) อยางไรกตาม มความเหนทางวชาการทตางกนออกไป โดยผศกษาเกยวกบภาษมรดกบางคน อาท มนสนนท หลอปนมณ (2555, น. 36) ไมรวมภาษการให (Gift Tax) อยในประเภทหนงของภาษมรดก เพราะไมไดจดเกบจากมรดกโดยตรง แตผเขยนบทความพจารณาแลววา ภาษการให (Gift Tax) นาจะถกจดอยในประเภทหนงของภาษมรดกดวยตามเนอหาของการนาเสนอของบทความน เพราะเปนการจดเกบจากการโอนทรพยสนของเจาของทรพยสนทใหแกผอนดวยมเจตนาหลกเลยงการภาษมรดก จงควรกาหนดใหภาษการให (Gift Tax) อยในกลมของภาษมรดกดวยซงกสอดคลองกบการจากดความหมายของราชบณฑตยสถานดงกลาวขางตน

สาหรบหลกการและเหตผลของการจดเกบภาษมรดก คอ การแกไขความไมเสมอภาคในสงคม เนองจากมความเหลอมลาระหวางผมรายไดสงและผมรายไดนอยอนเปนผลมาจากโครงสรางภาษของประเทศทมการเกบภาษทางออมมากกวาการเกบภาษทางตรง ยงผลใหผมรายไดนอยตองรบภาระทางภาษมากกวาผมรายไดสง แตภาษมรดกเปนภาษทมความยตธรรมเพราะเปนการเกบภาษตามหลกความสามารถในการเสยภาษและไมกระทบตอประชาชนสวนใหญของประเทศ เพราะเกบจากกองมรดกหรอการรบมรดกเมอมการเสยชวตเกดขน นอกจากนนมการกาหนดหลกการทสาคญ คอ การเกบภาษมรดกไมไดเปนการเกบภาษโดยทวไป แตจะมการเกบภาษมรดกกตอเมอกองมรดกนนมขนาดของมลคาตามทกฎหมายกาหนดเทานน ดงนน ภาระอนเกดจากภาษมรดกจงตกแกผมความมงคงในระดบสงเทานน และมความเชอวาการเกบภาษของผเสยภาษไมอาจทจะผลกภาระไปใหผอนไดเพราะผเสยภาษจะเปนผรบภาระในทายทสดเสมอ 2. ประเภทของภาษมรดก

ประเภทของภาษมรดกจาแนกได ดงน 2.1 ภาษกองมรดก (Estate Tax) หมายถง ภาษทเกบจากกองมรดกของผเสยชวต โดยทรพย

มรดกทงหมดจะถกเรยกเกบจากกองมรดกของผเสยชวตกอน สวนทเหลอจากการเกบภาษจงจะเปนของทายาทผเสยชวต ทงน ภาษจะเกบจากมลคาทรพยสนของผเสยชวต โดยไมคานงถงจานวนทายาทผรบมรดกและความสมพนธระหวางทายาทกบผเสยชวต ถาผเสยชวตไมมมรดกกไมตองเสยภาษหรอถามมลคาของกองมรดกตากวาอตราตามทกฎหมายกาหนดกไมตองเสยภาษเชนกน ทงนมกจะกาหนดใหมอตราภาษเปนอตรา

19

กาวหนา (Progressive Rate) กลาวคอ ถากองมรดกทมมลคา 100 ลานบาทกจะเกบในอตราหนง แตถากองมรดกมมลคามากกวา 500 ลานบาทกอาจจะเกบในอตราทสงกวาเดม สาหรบการเกบภาษกองมรดกจะมความสะดวกในการจดเกบเพราะพจารณามลคากองมรดกทงหมด มใชเปนการเกบภาษมรดกจากผรบมรดกทตองมาแยกการประเมนและพจารณาความสมพนธระหวางผใหมรดกกบผรบมรดก

ทงน การเกบภาษจากกองมรดก เปนการจดเกบภาษจากจานวนทรพยสนทงหมด ทาใหสามารถเกบภาษไดเปนจานวนมาก อกทงทาใหเกดความสะดวกและประหยดคาใชจาย เนองจากไมตองจดเกบและประเมนภาษหลายครง แตการเกบภาษการรบมรดก ผรบมรดกจะตองรบภาระในการเสยภาษเทากนหมด ทกคน ทาใหผรบมรดกซงมรายไดนอยไดรบภาระทางภาษเทากบผมรายไดมาก และในกรณทมขอโตแยงตอศาล ระยะเวลาทเปนผลใหระยะเวลาทในการจดเกบภาษลาชาออกไป เนองจากตองใหขอโตแยงนนยตกอนจดเกบภาษได นอกจากนนการเกบภาษกองมรดกทาใหไมสามารถเรยกเกบภาษทคางชาระเกนกวากองมรดกได เพราะผจดการมรดกไมมหนาทรบผดชอบโดยสวนตว (ฤทย พลสวสด, 2542, น. 100)

2.2 ภาษการรบมรดก (Inheritance Tax) หมายถง ภาษทเกบจากผรบมรดกแตละคน โดยผรบมรดกจะตองเสยภาษตามจานวนหรอมลคาของกองมรดกในสวนทตนเองไดรบ ทงน อตราภาษขนอยกบความสมพนธระหวางผรบมรดกกบผเสยชวต โดยผรบมรดกทมความใกลชดกบผเสยชวต เชน เปนภรรยาหรอบตรกจะเสยภาษในอตราทตากวาผรบมรดกทเปนญาตหางไป เชน เปนหลาน ซงเปนบตรของพหรอนองของผใหมรดก กใหเสยภาษในอตรากาวหนาของจานวนมลคาทรพยมรดกทผรบมรดกแตละคนไดรบ มไดขนอยกบขนาดหรอมลคาของกองมรดกแตอยางใด

ทงน การเกบภาษการรบมรดกสามารถเรยกเกบภาษมรดกทคางชาระไดจากผรบมรดกอยางเตมท แมจะเปนการเรยกรองเอาจากทรพยสนอนของผรบมรดกกตาม และเปนการเกบภาษททาใหผรบมรดกรบภาระทางภาษตามมลคาของมรดกทแตละคนไดรบ ผรบมรดกจะรบภาระทางภาษเทากนหมดทกคน ไมวาทายาทหรอผรบมรดกคนนนจะไดรบมรดกในจานวนเทาใด แตภาษการรบมรดกไมอานวยรายไดใหแกรฐมากเทากบภาษมรดก อกทงทาใหตองเสยคาใชในการจดเกบภาษหลายครงตามจานวนผรบมรดกหรอทายาท (ฤทย พลสวสด, 2542, น. 101)

2.3 ภาษการให (Gift Tax) หมายถง ภาษทเกบจากการใหเพอใหใชควบคกบการเกบภาษกองมรดก เนองจากถาไมมภาษการใหแลวจะเปนผลใหมผหลกเลยงภาษมรดกดวยการโอนสนทรพยไปใหทายาทหรอผอนกอนจะเสยชวต ในทางเดยวกนถามภาษการใหเพยงอยางเดยวกจะมการหลกเลยงภาษดวยการครอบครองทรพยสนจนกระทงเสยชวตและมการโอนสนทรพยในรปมรดก โดยการจดเกบภาษการให (Gift Tax) ยงเปนกลไกทดในการปองกนการหลกเลยงภาษเงนไดและเปนการปองกนการโอนทรพยสนไปใหกบบคคลในครอบครวเดยวกน หรอบคคลทเปนเครอญาตเพอกระจายรายไดจากทรพยสนนนอนเปนการหลกเลยงการเสยภาษในอตราสง ทงน ภาษการใหอาจแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ภาษการใหทเกบจากผให (Donor’s Tax) ทใชควบคกบภาษกองมรดก และภาษการใหทเกบจากผรบ (Doneer’s Tax) ทใชควบคกบภาษการรบมรดก

แมวา สมชย สจจพงษ (2546) ผบรหารระดบสงของกระทรวงการคลง เคยใหความเหนวา ในทางปฏบตไมมประเทศใดนาภาษทง 3 ประเภท มาใชพรอมกนในเวลาเดยวกน แตเมอพจารณาพระราชบญญตอากรมฤดกและการรบมฤดก พทธศกราช 2476 จะมการจดเกบภาษมรดกทง 3 ประเภท ดงน

20

1) ภาษกองมรดกตามความในมาตรา 5 2) ภาษการรบมรดกตามความในมาตรา 32 และ 3) ภาษการให (Gift Tax) ตามความในมาตรา 7 3. แนวทางการเกบภาษมรดก (Death Tax)

แนวทางการเกบภาษมรดกทสาคญมดงน 3.1 ผเสยภาษ คอ กองมรดกของผเสยชวตในกรณภาษกองมรดก (Estate Tax) ผรบมรดกใน

กรณภาษการรบมรดก (Inheritance Tax) และผใหมรดก/ผรบมรดก ในกรณภาษการให (Gift Tax) โดยผมหนาทยนแบบการเสยภาษมรดก คอ ผจดการมรดก ผครอบครองมรดก หรอทายาทผเสยชวต แลวแตกรณ ทงน อาจจาแนกผเสยชวตไดตามหลกภมลาเนา หลกสญชาตหรอหลกทอยอาศย

3.2 ฐานภาษ (Tax Base) คอ กองมรดกสทธในกรณทเปนภาษกองมรดก (Estate Tax) ทรพยมรดกทไดรบในกรณภาษการรบมรดก (Inheritance Tax) และทรพยสนทใหหรอรบในกรณภาษการให (Gift Tax) สาหรบประเทศทใชหลกภมลาเนาของกองมรดก ไดจาแนกเปน 2 กรณคอ กรณท 1 ผเสยชวตทมภมลาเนาอยภายในประเทศ โดยกองมรดกรวมในความหมายน คอ อสงหารมทรพยของผมภมลาเนาอยในประเทศ สงหารมทรพยทมรปรางและไมมรปรางทอยในและนอกประเทศ (บางกรณ) ทรพยสนของผเสยชวตทโอนใหผอนกอนตายภายในเวลาทกฎหมายกาหนด เงนประกนชวต (บางกรณ) ทรพยสนของผตายทยกใหบคคลอน เมอคาดวาเจาของมรดกจะเสยชวต สทธเรยกรองทเปนมลหนหรอประโยชนใด ๆ ทผเสยชวตมสทธไดรบ สาหรบกรณท 2 ผเสยชวตทมภมลาเนาไมอยภายในประเทศ กองมรดกรวมในความหมายน คอ อสงหารมทรพย สงหารมทรพย สทธเรยกรองจากบคคลหรอนตบคคลทมภมลาเนาหรอสาขาในประเทศ สญญาทรพยสนททาการจายโอนในประเทศ อนง ไมมการจดเกบจากมลคาอสงหารมทรพยทอยนอกประเทศไมวาผเสยชวตจะมภมลาเนาอยในประเทศหรอนอกประเทศ

ทงนคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 6 มกราคม 2541 ในการแตงตงคณะกรรมการพจารณามาตรการทางกฎหมายเพอการแกไขปญหาทางเศรษฐกจ โดยคณะกรรมการคณะดงกลาวมคาสง ท 6/2541 ลงวนท 11 มถนายน 2541 แตงตงคณะอนกรรมเพอพจารณาความเหมาะสมและผลกระทบในการกาหนดใหมกฎหมายเพอจดเกบภาษทรพยสนและภาษมรดก โดยสรปแลว คณะกรรมการฯ เสนอใหจดเกบภาษมรดกทมลคากองมรดกสทธ 20 ลานบาท เนองจากไปวเคราะหตามประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง รายงานผลการตรวจสอบความเปลยนแปลงของทรพยสนและหนสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง พบวา คาเฉลยของทรพยสนของบคคลดงกลาวพรอมคสมรส คอ 19.072 ลานบาท หรอประมาณ 20 ลานบาท (ฤทย พลสวสด, 2542, น. 123–127)

3.3 การหกหนสนและภาระผกพน คอ การนาหนสน คาใชจาย การบรจาคใหแกหนวยงานรฐ/องคกรสาธารณะกศล และภาระผกผนของผตายมาหกออก เพอคานวณมลคากองมรดกสทธ

3.4 การลดหยอน (Deductible Expense) คอ คาใชจายในการจดการทเกยวของกบผเสยชวต เชน คาใชจายในพธทางศาสนาเกยวกบการทาศพ คาภาษทเปนหนคางไวกบรฐ และคาใชจายในการจดการมรดก ซงคาใชจายสวนนจะถกนามาหกออกจากกองมรดกรวม เพอคานวณมลคากองมรดกสทธ

3.5 อตราภาษ (Tax Rate) ภายหลงจากการนากองมรดกมาหกหน ภาระผกพน คาใชจาย และ คาลดหยอน ทาใหไดมลคากองมรดกสทธ หลงจากนนกจะคานวณภาษมรดกทจะตองเสยตามอตราทกาหนดไว

21

ซงจะมการกาหนดในอตรากาวหนา โดยการเรยกเกบเฉพาะสวนทเกนตามอตราขนตาทกาหนดไวโดยแบงเปน ชน ๆ ไป โดยอตราภาษมรดกของไทย ระหวาง พ.ศ. 2477–2487 ทมการเกบภาษมรดกในชอของ “อากรมฤดก” ในสวนของภาษกองมรดก ไดกาหนดมลคากองมรดกสทธทเกน 10,000 บาท จะตองเสยภาษในสวนทเกนระหวางอตรารอยละ 1–20 สาหรบในสวนของภาษการรบมรดก โดยผรบมรดกจานวนทเกนกวา 10,000 บาท จะตองเสยภาษในสวนทเกนระหวางอตรารอยละ 1–20 เชนกน

ทงน ในกรณของภาษการรบมรดก โดยปกตแลวผรบมรดกทเปนบคคลใกลชดในครอบครว อาท คสมรส บตร หลาน (บตรของบตร) จะมการจดเกบภาษการรบมรดกในอตราทตา แตถาเปนบคคลทไมใชเครอญาต หรอญาตทอยในระยะหางของความสมพนธ (บตรของลง/ปา/นา/อา) กจะมอตราภาษการรบมรดกทสงกวาบคคลใกลชดในครอบครว

3.6 การยกเวน (Exemption) คอ การกาหนดมลคาสนทรพยขนตาทไดรบการยกเวนไมตองเสยภาษ โดยระหวาง พ.ศ. 2477–2487 ทมการเกบภาษมรดกในชอของ “อากรมฤดก” ไดกาหนดอตราขนตาไวท 10,000 บาท โดยกองมรดกทมมลคาสทธสงกวา 10,000 บาท จงจะตองเสยภาษจากกองมรดกหรอผรบมรดก อนง ทรพยสนประเภทสงหารมทรพยบางประเภท อาท อญมณ วตถโบราณ พระเครอง ไมถกนามาคานวณเปนมลคากองมรดกสทธ เนองจากมความเปนไปไดทเปนทรพยสนซงไมมการจดทะเบยนและมความยงยากในการประเมนมลคา

ตารางรปแบบการจดเกบภาษมรดกในทกประเภท

รปแบบการจดเกบ ภาษมรดกและ ภาษการให

ประเภทผเสยภาษ ฐานภาษ อตราภาษ

1. ภาษกองมรดก ผจดการมรดก กองมรดกสทธ กาวหนา 2. ภาษการรบมรดก ผรบมรดก ทรพยมรดกทไดรบ กาวหนา

1. ตามมลคาทรพยมรดก ทไดรบ 2. ตามความสมพนธ ระหวางเจามรดกและ ผรบมรดก

3. ภาษการให ผให/ผรบ ทรพยสนทใหหรอรบ ในระยะเวลา 1 ป

กาวหนา

ทมา มนสนนท หลอปนมณ, 2555, น. 39 4. ประโยชนทไดรบจากการเกบภาษมรดก

4.1 เพอสรางความเสมอภาคใหประชาชนในสงคมในดานเศรษฐกจทเสมอภาคกน และลดความเหลอมลาของการครอบครองทรพยสน ทงน เมอกาหนดมลคากองมรดกสทธในระดบทเหมาะสมแลว จะทาใหผมทรพยสนมากเทานนทเสยภาษ สวนผมทรพยสนนอยกไมตองเสยภาษ

22

4.2 เพอเปนการเกบภาษทางตรง โดยผเสยภาษจะผลกภาระภาษไมไดจงทาใหเกดความเปนธรรมดานเศรษฐกจตอประชาชน

4.3 เพอกระตนใหมการบรจาคหรอกระจายทรพยสนตอองคกรสาธารณกศล 4.4 เพอกระตนไมใหมการถอครองทดนในจานวนมากเกนไป เพราะผรบมรดกจะมภาระในการเสย

ภาษจากมลคาทดนทสงขน โดยในบางครงอาจตองมการขายมรดกประเภททดนเพอนาเงนมาชาระภาษมรดก 4.5 เพอเปนการวางแผนระยะยาวใหเจาของมรดกทางานหรอขยายกจการเพมขน สาหรบ

เตรยมการเสยภาษของผรบมรดกในอนาคต 4.6 เพอเปนการสรางคานยมใหผรบมรดกไดมความเชอวา จะตองพงพาตนเองในการประกอบอาชพ

มใชมงหวงในเรองมรดก 4.7 เพอเปนแหลงรายไดแหลงหนงของรฐ 4.8 เพอเปนการจดเกบภาษทรวไหล โดยมขอสมมตฐานวา ผเสยภาษสวนหนงหลกเลยงภาษทา

ใหไมเสยภาษหรอเสยภาษตากวาความเปนจรง ดงนน ภาษมรดกจงเปนกลไกทมาดกการเกบภาษจากผเสยภาษในกรณน 5. การจดเกบภาษมรดกของประเทศไทย

ประเทศไทยไดเคยมการจดเกบภาษอากรมาตงแตสมยกรงศรอยธยา ในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช โดยในสมยนนเรยกวา “อากรมรดก” และการเกบภาษมรดกยงปรากฏตอมาในกฎหมายเกาทเรยกกนวา กฎหมายมรดก ในบทท 13 ซงระบวา มรดกของชายมบรรดาศกดใหแบงเปน 4 ภาคเทา ๆ กน คอ ภาคหลวง ภาคบดามารดา ภาคภรรยา และภาคญาต (พลประสทธ ฤทธรกษา, 2543, น. 5) ทงน เมอรปแบบการปกครองในสมยกอนเปนการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย ฉะนน พระมหากษตรยจงไมตองเสยภาษ อยางไรกตามมพระราชหตถเลขาของรชกาลท 6 ทไดคดจากหนงสอลกษณะจดหมายราชการของพระยา อนทราบด หนา 91 เลขท 3/49 วนท 15 เมษายน รตนโกสนทรศก 131 โดยสรปสาระสาคญ คอ ใหเจาพระยายมราชจดเกบภาษอากรในทดนและโรงรานซงเปนสมบตสวนพระองคเชนบคคลธรรมดา (สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2477, น. 45–46)

ตอมา ในสมยทมการปกครองระบอบประชาธปไตยแลว นายปรด พนมยงคหรอหลวงประดษฐมนธรรม ซงเปนบคคลสาคญของคณะราษฎร (คณะผเปลยนแปลงการปกครอง) ไดเสนอเคาโครงเศรษฐกจทมสาระเกยวกบขอเสนอใหมการจดเกบภาษมรดกขน หลงจากนนไดมการตราพระราชบญญตอากรมฤดกและการรบมรดก พทธศกราช 2476 เพอการจดเกบภาษมรดก โดยขณะนนไดเรยกวา “อากรมฤดก” ทมความหมายในลกษณะเดยวกบ “ภาษมรดก” อยางไรกตาม การตรากฎหมายดงกลาวไดมขนตอนทเปนอปสรรคกอนบงคบใชเปนกฎหมาย เนองจากรชกาลท 7 ทรงใชพระราชอานาจยบยงพระราชบญญตดงกลาว โดยทรงขอใหแกไขเพมเตมความใหชดเจนวา “พระราชทรพยสนใด ๆ ทเปนพระราชมฤดกไปยงผอนนอกจากผสบราชสมบต ตองเสยอากรมฤดก นอกจากนนเปนทรพยสนฝายพระมหากษตรยไมตองเสยอากรมฤดก” ปญหาการตรากฎหมายภาษมรดกเปนชนวนขดแยงประการหนงระหวางรชกาลท 7 กบคณะราษฎรซงคมอานาจการบรหารราชการแผนดนทงในคณะรฐมนตรและสภาผแทนราษฎร แตในทสดสภาผแทนราษฎร มมตในการประชม ครงท 2/2477

23

วสามญ สมยท 2 เมอวนท 4 สงหาคม 2477 มมตยนยนใหใชบงคบเปนกฎหมาย (สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2477, น. 66) ตอมาจงมผลบงคบใชเปนกฎหมายในวนท 27 สงหาคม 2477

สาหรบกระบวนการจดเกบภาษมรดกมขนตอนโดยสงเขปดงน ขนตอนท 1 นาทรพยสนทกาหนดไว เชน อสงหารมทรพยหรอสทธหรอผลประโยชนจากอสงหารมทรพยสงหารมทรพยทมรปรางทอยในประเทศไทย เปนตน มาคานวณหายอดทรพยสนสทธโดยการนาหนสนคาใชจายเกยวกบการทาศพ และคาใชจายในการจดการมรดกมาหกออกกอนจงจะไดยอดทรพยสนสทธของกองมรดก เพอใหการกาหนดมลคาของกองมรดกหรอการรบมรดก มความเปนธรรม จงใหประเมนมลคาตามราคาตลาดในเวลาทเจาของมรดกเสยชวต ทงน ยงใหโอกาสผรบผลประโยชนคดคานและอทธรณได ขนตอนท 2 หลงจากทนาทรพยสนมาหกหนสนและคาใชจายตามทกฎหมายกาหนดแลว ถามจานวนเกนกวา 10,000 บาท กตองเสยภาษ ทงน กฎหมายดงกลาวกาหนดใหมภาษกองมรดกและภาษการรบมรดก ควบคกนไปดวย ดงนนผเสยภาษในกรณคอ กองมรดกโดยผจดการมรดก และผรบมรดก นอกจากนนยงกาหนดใหทรพยสนทผเสยชวตโอนใหบคคลอนกอนเสยชวตเปนเวลา 1 ปตองอยในฐานภาษทจะตองเสยภาษมรดกเชนกน ขนตอนท 3 เมอกองมรดกหรอผรบมรดกทมมลคาสทธเกนกวา 10,000 บาท จงจะเสยภาษมรดก สาหรบอตราการเกบภาษไดจดเกบในอตรากาวหนา กลาวคอ กองมรดกหรอผรบมรดกทมมลคามรดกสทธเกนกวา 10,000 บาท จะเสยภาษเฉพาะสวนทเกนตามอตราซงไดมการกาหนดไวเปนขน ๆ ตวอยางเชน มลคาสทธระหวาง 10,000–25,000 บาท จะเสยภาษมรดกในอตรารอยละ 1 เฉพาะสวนทเกน คอ 150 บาท [(25,000 บาท–10,000 บาท)* 1 %] ในขณะทมลคาสทธระหวาง 25,000–50,000 บาท จะเสยภาษมรดกในอตรารอยละ 2 เฉพาะสวนทเกน คอ 650 บาท [(25,000 บาท–10,000 บาท)* 1 %] บวกกบ [(50,000 บาท–25,000 บาท)* 2 %] ขนตอนท 4 สงทพจารณาควบคไปดวยคอ คณสมบตของผรบมรดก ถาเปนบคคลใกลชดของผเสยชวตทเปนบดา มารดา คสมรส บตร และหลาน (บตรของบตร) จะเสยภาษอากรเพยงกงหนงของอตราอากรการรบมรดก

อยางไรกตาม กฎหมายดงกลาวถกยกเลกโดยพระราชบญญตยกเลกพระราชบญญตอากรมรดกและการรบมรดก พทธศกราช 2476 พทธศกราช 2487 ดวยการใหเหตผลวา ภาษมรดกเปนภาษทจดเกบไดเปนจานวนไมแนนอน และจดเกบไดนอยมากเพยงรอยละ 1.24 ของภาษทางตรง (พลประสทธ ฤทธรกษา, 2543, 6) และจากสถตรายไดภาษทดนและภาษมรดกของประเทศไทยระหวาง ปงบประมาณ พ.ศ. 2478–2487 โดยใน พ.ศ. 2481 ซงเปนปงบประมาณหนงทเกบภาษไดมากเนองจากเปนรายไดภาษจากมรดกรายใหญทคางชาระอย แตกลบเปนวาเกบภาษมรดกไดเพยงรอยละ 0.5 ของรายไดภาษโดยรวมเทานน (ฤทย พลสวสด, 2542, น. 115–116)

อกทงมการจดเกบภาษทางออมจากโรงเรยน ทดน โดยถอเปนทรพยสนทวไปอยแลวจงไมควรมภาษมรดกเปนการซาซอนอก นอกจากนนมความยากลาบากในการตรวจสอบ การประเมนราคาการเกบภาษของพนกงานเจาหนาท ทาใหกลไกของกฎหมายไมมประสทธภาพแตมภาระตองปฏบตมาก ยงไปกวานนเปนการทาลายวฒนธรรมการออมใหบตรหลาน ประกอบกบผมมรดกรายใหญหลกเลยงการเสยภาษซงไมสามารถ

24

ตดตามเกบไดครบถวน จงมการบงคบใชกฎหมายดงกลาวประมาณ 10 ปเทานน และนบแตชวงเวลาดงกลาวจนถงปจจบนไมปรากฏวา มการตรากฎหมายเกยวกบภาษมรดกในประเทศไทยอกเลย 6. การจดเกบภาษมรดกของตางประเทศ

จากการศกษาของมลนธสถาบนอนาคตไทยศกษา โดยเศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และคณะ (2557, น. 3–7) ทไดสารวจการจดเกบภาษมรดกจากประเทศตาง ๆ ในภมภาคยโรป อเมรกาเหนอ ญปน และอาเซยน จานวน 44 ประเทศ และ 1 เขตเศรษฐกจ เมอเดอนกนยายน 2557 ปรากฏผลการศกษา ดงน

6.1 ประเทศทจดเกบภาษมรดก จานวน 13 ประเทศ ประกอบดวย เบลเยยม เดนมารก ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน ไอรแลนด อตาล ญปน เนเธอรแลนด ฟลปปนส สวตเซอรแลนด สหรฐอเมรกา และ สหราชอาณาจกร (องกฤษ) ซงสวนใหญของกลมประเทศทจดเกบภาษมรดกเปนประเทศทพฒนาแลว

6.2 ม 3 ประเทศทใชระบบการจดเกบภาษกองมรดก (Estate Tax) ประกอบดวย เดนมารก ฟนแลนด และสหรฐอเมรกา สวนอก 10 ประเทศใชระบบการจดเกบภาษการรบมรดก (Inheritance Tax) ประกอบดวย เบลเยยม ฝรงเศส เยอรมน ไอรแลนด อตาล ญปน เนเธอรแลนด ฟลปปนส สวตเซอรแลนด และสหราชอาณาจกร (องกฤษ)

6.3 ประเทศในเอเชย จานวน 2 ประเทศ ไดแก ญปนและฟลปปนส ทกาหนดใหมภาษมรดก 6.4 จานวน 32 ประเทศ และ 1 เขตเศรษฐกจ (จากประเทศทมการสารวจ จานวน 44 ประเทศ

และ 1 เขตเศรษฐกจ ไมมการจดเกบภาษมรดก) อยางไรกตามม 11 ประเทศ และ 1 เขตเศรษฐกจ ทเคยมการจดเกบภาษมรดก แตในปจจบนไดมการยกเลกไปแลว ไดแก ออสเตรเลย ออสเตรย แคนาดา อนเดย อสราเอล นวซแลนด นอรเวย รสเซย สงคโปร สวเดน บรไนดารสซาลาม และฮองกง (เขตเศรษฐกจ) โดยเหตผลทมการยกเลกมความตางกนในรายละเอยด กลาวคอ สงคโปรยกเลกเพราะตองการสรางแรงจงใจใหตางชาตเขามาลงทนและสะสมทน สวนออสเตรเลยยกเลกเพราะมการหลกเลยงภาษมากและไมคมคาในการบรหารจดการ สาหรบแคนาดายกเลกเพราะนาภาษกาไรจากการขายทรพยสนมาใชแทน ขณะทนอรเวยยกเลกเพราะตองการลดภาระในการโอนธรกจครอบครวใหแกรนทายาท

6.5 จานวน 9 ประเทศใน 13 ประเทศมการจดเกบภาษมรดกในอตรากาวหนา โดยประเทศทมอตราภาษสงสด ไดแก สวตเซอรแลนดทมการจดเกบในอตรารอยละ 55 ญปนทมการจดเกบในอตรารอยละ 50 และฝรงเศสทมการจดเกบในอตรารอยละ 45 สวนประเทศทมการจดเกบในอตราตาสด คอ อตาลทมการจดเกบในอตรารอยละ 4

6.6 มลคาสนทรพยขนตาของกองมรดกทอยในขอบเขตการเสยภาษมรดกมความตางกน ปรากฏวา เยอรมนเรมเกบภาษกบกองมรดกทมมลคา 18 ลานบาท (เมอคานวณเปนเงนบาท) และเรมทอตรารอยละ 7 หลงจากนนเรมมการปรบภาษในอตรากาวหนาเปนขนบนไดทอตราสงสดรอยละ 30 เมอกองมรดกมมลคามากกวา 550 ลานบาท (เมอคานวณเปนเงนบาท) สวนอตาลจดเกบภาษจากกองมรดกทมมลคาตงแตประมาณ 40 ลานบาท (เมอคานวณเปนเงนบาท) ทอตราคงทรอยละ 4

25

7. ขอโตแยงของการเกบภาษมรดก การเกบภาษมรดกเปนการเกบภาษความมงคงทจะสนบสนนในเรอง การลดความเหลอมลาของผ

มรายไดทแตกตางกนในสงคม แตในทางปฏบตแลว คาดวาอาจมการหลกเลยงภาษดวยการโอนทรพยสนใหแกทายาทกอนทเจาของทรพยสนจะเสยชวต และผรบมรดกจะไมเสยภาษการรบมรดกเลย ถาไมมการกาหนดภาษการให (Gift Tax) หรอกรณทกฎหมายไดกาหนดวา มลคากองมรดกสทธเทาใดทจะตองมการเสยภาษมรดกซงเมอมการกาหนดแลวจะเปนแรงจงใจใหเจาของมรดก ดาเนนการใหมลคากองมรดกสทธลดลงหรอการโอนทรพยสนกอนลวงหนาเปนเวลานาน เพอหลกเลยงการเสยภาษมรดก นอกจากนน อาจเปนการไมสราง จงใจใหผประกอบธรกจดาเนนการขยายธรกจเพมเตม เพราะเมอมการสะสมทนหรอทรพยสนมากขนจะเปนภาระดานภาษมรดกในภายหลง (แตถงกระนนยงมหลกคดทอาจไมสอดคลองกน กลาวคอ มการอางในอกทางหนงคอ ภาษมรดกจะกระตนใหเจาของมรดกตองมความอตสาหะในการสรางรายไดและเพมพนมลคาทรพยสนเพอเปนการจดเตรยมสาหรบการการเสยภาษมรดกของทายาทในอนาคตอยแลว) ยงไปกวานน ยงมการอางวา การออมเพอใหมมรดกเปนวฒนธรรมทดงามของสงคมไทย แตเมอมการจดเกบภาษมรดกกเทากบเปนการทาลายวฒนธรรมการออมหรอไมสงเสรมการออมใหแกครวเรอนตาง ๆ

อกทงการจดเกบภาษมรดก จาเปนตองใชเจาหนาทและมคาใชจายในการบรหารจดการเปนจานวนมาก จงอาจขดกบหลกการการเกบภาษในประเดนความประหยด ทไมควรใหการจดภาษของรฐตองมคาใชจายในการจดเกบเปนจานวนมาก เพราะจะไมคมคาหรอสมประโยชนกบภาษทไดรบมา 8. บทวเคราะหและขอสงเกต เมอพจารณาความเปนไปไดและแนวโนมของการเกบภาษมรดก จงไดวเคราะหความเปนไปได ผลกระทบ และมขอสงเกตในมตตาง ๆ ดงน 8.1 ในกรณทกาหนดตวเลขมลคากองมรดกทมหนาทตองเสยภาษ เพอเปนบทบญญตทางกฎหมายทชดเจนวา มลคาทรพยสนของกองมรดกจานวนเทาใดทเขาขายจะตองเสยภาษมรดก หรอมความหมายอก นยหนงคอ มลคาทรพยสนสทธเทาใดทบคคลถอครองจงจะระบไดวา บคคลนนเปนผมรายไดสง ถากาหนดตวเลขมลคาไวท 50 ลานบาท (ตวเลขคาดการณทพลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร นาเสนอในรายการ “คนความสขใหคนในชาต” ทางสถานโทรทศนรวมการเฉพาะกจ เมอวนท 26 กนยายน 2557) ผลทตามมาคอ จะมความพยายามใหมลคาทรพยสนของบคคลนนมมลคาตากวา 50 ลานบาท โดยการโอนทรพยสนใหแกคสมรส ทายาท หรอเครอญาต นอกจากนนมการเปลยนสภาพทรพยสนทมการจดทะเบยนและนบได อาท เอกสารสทธในทดน รถยนต ตราสารประเภทตาง ๆ เงนฝากธนาคาร ใหอยในรปแบบของทรพยสนทไมมการจดทะเบยน อาท อญมณ วตถโบราณ วตถศลปะ พระเครอง ตวอยางคอ นาย ก. มมลคาทรพยสนจานวน 70 ลานบาท และหากกาหนดใหอตราภาษมรดกมอตรารอยละ 10 ของสวนเกน 50 ลานบาท ถานาย ก. เสยชวตแลว จะตองเสยภาษเทากบ 2 ลานบาท (70 ลานบาท–50 ลานบาท * 10 %) แตถานาย ก. ไปเปลยนสภาพทรพยสนทไมมการจดทะเบยน อาท อญมณ วตถโบราณ วตถศลปะ พระเครอง ฯลฯ และโอนเปนการภายในใหแกคสมรสหรอทายาท ทาใหมลคาทรพยสนเหลอเพยง 45 ลานบาท โดยนาย ก. คาดการณวา มลคาทรพยสน จานวน 45 ลานบาทจะมมลคาเพมไมถง 50 ลานบาท เมอวนทนาย ก. เสยชวต ซงผลลพธในกรณนคอ ไมมการเสยภาษมรดกในกรณของนาย ก. แมวาจะมการจดเกบภาษการให (Gift Tax) ควบคไปกบการจดเกบภาษมรดกกตามท

26

8.2 หากมการจดเกบภาษมรดกทระดบมลคากองมรดกสทธ จานวน 50 ลานบาท ตามทอางถงในขอ 8.1 กอาจทาใหระดบดงกลาวมาเปนเกณฑมาตรฐาน (benchmark) ของผมรายไดสงหรอ “คนรวย” โดยกอนหนาน เมอ พ.ศ. 2541 รฐบาลในขณะนนไดตงคณะกรรมการพจารณามาตรการทางกฎหมายเพอการแกไขปญหาทางเศรษฐกจ โดยคณะกรรมการคณะดงกลาวเสนอใหจดเกบภาษมรดกทระดบมลคากองมรดกสทธ จานวน 20 ลานบาท เนองจากไปวเคราะหตามประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง รายงานผลการตรวจสอบความเปลยนแปลงของทรพยสนและหนสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง พบวา คาเฉลยของทรพยสนของบคคลดงกลาวพรอมคสมรส คอ 19.072 ลานบาท หรอประมาณ 20 ลานบาท 8.3 ถามการจดเกบภาษมรดก จะกระตนใหเกดอาชพทปรกษาดานภาษมรดกเปนการเฉพาะ เพอการวางแผนภาษในการหลกเลยงภาษมรดก โดยเฉพาะผมทรพยสนสทธสงมากในระดบเกนกวา 50 ลานบาทขนไป จาเปนตองแสวงหาทปรกษาดานภาษมรดกมาวางแผนการหลกเลยงภาษมรดก 8.4 การถายโอนทรพยสนไปสนตบคคลทไมแสวงหากาไร โดยมความเปนไปไดทผมรายไดสง สวนหนงอาจถายโอนทรพยสนสวนหนงไปจดตงเปนมลนธเพอลดมลคาทรพยสนของกองมรดก แตตนเองมบทบาทในการครอบงาการบรหารมลนธ แลวมการใชทรพยสนของมลนธท เปนอาคารสถานท เครองคอมพวเตอร รถยนต ฯลฯ เพอไปแสวงผลประโยชนของธรกจหรอในทางสวนตว ตวอยางเชน ปลกสรางอาคารใหแกมลนธ แตนาพนทบางสวนของอาคารไปแสวงหารายไดจากการเชาอาคารใหแกตนเอง เปนตน 8.5 การถายโอนทรพยสนในตางประเทศหรอการถอทรพยสนในรปของเงนสกลอนเปนทยอมรบ อาท เงนสกลดอลลารสหรฐอเมรกา เงนสกลยโรของสหภาพยโรป รวมทงการนาเงนสดไปฝากไวในธนาคารตางประเทศดวย 8.6 มลคาของทรพยสนทไมมทะเบยน อาท อญมณ วตถโบราณ ภาพเขยน พระเครอง จะมมลคาสงและเปนทตองการของผอยในขายของการเสยภาษมรดก 8.7 การประเมนมลคาทรพยสนภายหลงเจาของทรพยสนเสยชวตแลว อาจมปญหาในสวนของการประเมนมลคาทรพยสนประเภทอสงหารมทรพย (ทดน/อาคารสงปลกสราง) หรอการประเมนมลคาหนสามญขององคกรธรกจทไมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย ตวอยางเชน การประเมนมลคาทดนโดยหนวยงานของรฐ อาจไมสะทอนมลคาราคาตลาดทแทจรงซงมการซอขายในระบบเศรษฐกจ 8.8 ในกรณทเปนการจดเกบภาษการรบมรดก แตผรบมรดกเปนผมรายไดนอย อาจจะตองกาหนดบทบญญตแหงกฎหมายหรอแนวทางปฏบตใหชดเจน ทใหมการจาหนายทรพยสนเพอนาเงนมาชาระภาษมรดก โดยทไมเปนภาระตอผเสยภาษมากนก โดยเฉพาะในกรณการโอนทรพยสนประเภททดนซงโดยปกตแลวจะมภาระคาธรรมเนยมการโอนและภาษ/อากรแสตมปทเกยวของคอนขางมาก 8.9 ทงน มควรมการพจารณาดวยวา จาเปนหรอไมทจะมบทบญญตทเปนการบรรเทาภาระภาษมรดกสาหรบผพการหรอผสงอายทไมมรายได ซงกตองสอดคลองกบมลคากองมรดกสทธของบคคลนนดวย 8.10 ตองมการเตรยมความพรอมของกรมสรรพากรและหนวยงานของรฐทเกยวของ สาหรบการการประเมนทรพยสน การตรวจสอบการถอครองทรพยสนทอยในขายการเสยภาษมรดกทอยในรปของทดน อาคาร ตราสาร รถยนต ฯลฯ ทงน มความเปนไปไดวา อาจจะตองมการเพมอตราเจาหนาทและปรบปรงในเรอง ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ เพอรองรบในเรองน เนองจากประเทศไทยเคยมประสบการณการจดเกบ

27

ภาษมรดกมาแลว ทอาจกลาวไดวา ไมประสบความสาเรจเทาทควร เนองจากมการจดเกบไดนอยมาก โดยทสาเหตสวนหนงคาดวา มาจากลกษณะความซบซอนของภาษมรดกและประสทธภาพของหนวยจดเกบภาษ เมอพจารณาการจดเกบภาษระหวางปงบประมาณ พ.ศ. 2478-2487 ปรากฏวา สดสวนการจดเกบภาษมรดกตอรายไดภาษรวมมอตราสวนทนอยมากโดยอยในระหวางรอยละ 0.08-0.53 เทานน หรอคาเฉลยเทากบ รอยละ 0.19 เทานน จนอาจกลาวไดวา รายไดจากภาษมรดกไมมนยสาคญตอรายไดภาษรวม สาหรบรายละเอยดตามตารางน

ตารางสดสวนการจดเกบภาษมรดกตอรายไดภาษรวม ระหวางปงบประมาณ พ.ศ. 2478-2487 ปงบประมาณ พ.ศ. ภาษมรดก

(บาท) รายไดภาษรวม

(บาท) สดสวนรายไดจากภาษมรดกตอรายไดภาษรวม (รอยละ)

2478 43,955 52,868,572 0.08 2479 36,008 62,585,763 0.05 2480 67,284 55,029,672 0.12 2481 315,173 62,458,841 0.50 2482 29,954 28,849,611 0.10 2483 10,121 20,010,620 0.05 2484 404,273 76,080,253 0.53 2485 62,313 57,548,447 0.10 2486 115,094 100,050,150 0.11 2487 139,784 117,113,853 0.11 รวม 1,223,959 632,595,782 0.19

ทมา คานวณ เรยบเรยงและปรบปรงโดยฐากร จลนทร จากขอมลกรมสรรพากรใน (ฤทย พลสวสด, 2542, น. 115) 9. บทสรป

โดยหลกการแลวการกาหนดใหมการจดภาษมรดกเปนประโยชนตอประเทศในภาพรวม ทงนขนอยกบความมงมนทางการเมองของรฐบาลแตละคณะวามนโยบายและความมงมนสาหรบเรองนในลกษณะใด โดยเฉพาะรฐบาลทจดตงในกระแสทางการเมองทเรยกรองใหมการปฏรปประเทศใน พ.ศ. 2557 จาเปนจะตองมการเสนอกฎหมายทมสาระสาคญเกยวกบการปฏรปโครงสรางทางเศรษฐกจอนจะเปนประโยชนตอการลดความเหลอมลาดานรายไดของประชาชนในประชาชน ทงน การเสนอรางกฎหมายเพอการจดเกบภาษมรดกนบวา เปนการแสดงเจตนารมณของกาวแรกแหงการปฏรปเพอใหมการปฏบตและบงคบใชเปนกฎหมายอยางเปนรปธรรม อยางไรกตาม ปญหาความสามารถของการจดเกบภาษของหนวยงานของรฐเปนตวแปรสาคญทจะทาใหการจดภาษมรดกมผลบงคบใชอยางมประสทธภาพหรอไม เพราะถามกฎหมายเกยวกบการจดเกบภาษมรดกแลว แตในทางปฏบตแลวอาจมการหลกเลยงภาษทงในรปแบบการโอนทรพยสนไปยงตางประเทศ การแปรสภาพทรพยสนทสามารถจดเกบไดใหเปนทรพยสนประเภทไมมทะเบยน (อาท อญมณ วตถโบราณ) ประกอบกบความไมมจตสานกของผเสยภาษแลว กจะไมเกดประโยชนมากเทาทควรตอการตรากฎหมายเกยวกบการเกบภาษมรดก

28

เอกสารอางอง : เครอขายวชาการเพอการปฏรป. (2556). ภาษมรดกและขอถกเถยง. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://v-reform.org/v-report/inheritance-tax-and-datate/. ชมพนท โกสลากร เพมพนววฒน และ คณะ. (2550). โครงการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบภาษมรดก และผลไดจากทน. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://landforum.trf.or.th

/attachments/article/33/PDF10-01.pdf. ฐากร จลนทร. (2554). ภาษมรดก. เอกสารขาวสารงานวจยและพฒนา. 10 (101), 17-20.

ปรชา สวรรณทต. (2552). เปดหลกการภาษมรดก วธการและกฎหมายในอดต. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/property/law … . พลประสทธ ฤทธรกษา. (2543). กฎหมายมรดกกบการจดเกบภาษมรดก. Chulalongkorn Review.

13 (49), 5-8. ภาษมรดก. (2550). สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://www.oknation.net

/blog/print.php?id=34759 มณสนนท หลอปนมณ. (2555). การลดปญหาความเหลอมลาในสงคมผานรปแบบการเกบ ภาษสวนเกนทน กรณการใหโดยเสนหาและการโอนมรดก. (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เมธา มาสขาว. (2552). ถงเวลาทประเทศไทยตองเกบภาษมรดกอตรากาวหนาแลว. สบคน 22 กนยายน

2557 จาก http://politic-taxation-03.blogspot.com/2009/01/blog-post_27.html. ราชบณฑตยสถาน. (2555). พจนานกรมศพทเศรษฐศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 2. กรงเทพ ฯ : ราชบณฑตยสถาน. เรวด ชางบญช. (2552). ความรทวไปเกยวกบภาษมรดก. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://politic-taxation-03.blogspot.com/2009/01/blog-post.html. ฤทย พลสวสด. (2544). ภาษมรดก. วารสารกฎหมายปกครอง. 20 (1), 97-130. เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และคณะ. (2557). 6 ขอสงเกตเรอง ภาษมรดก. สบคน 3 ตลาคม 2557 จาก http://thailandfuturefoundation.org/upload/reports/6_facts_inheritance%20tax_

final.pdf. สมชย สจพงษ. (2546). ภาษมรดก : ความสะใจของคนจนมง?. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://talk.mthai.com/topic/45933. สรรพากรสาสน. (2549). ภาษมรดก (อกครง)???. สบคน 22 กนยายน 2557 จาก http://www.sanpakornsarn.com/page_article_detail.php?aID=33.

29

สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2476). รายงานการประชมสภาผแทนราษฎร ครงท 1 ถงครงท 13 สมยสามญ สมยทสอง วนท 15 ธนวาคม – 12 กมภาพนธ 2476. กรงเทพฯ : สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. __________. (2477). รายงานการประชมสภาผแทนราษฎร ครงท 1 ถงครงท 15 สมยวสามญ สมยทสอง วนท 1 สงหาคม – 3 กนยายน 2477. กรงเทพฯ : สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. __________. (2486). รายงานการประชมสภาผแทนราษฎร ครงท 1 ถงครงท 11 สมยวสามญ สมยทสอง ชดท 3 วนท 1 พฤศจกายน – 31 ธนวาคม 2486. กรงเทพฯ : สานกงานเลขาธการสภา ผแทนราษฎร.

บทความทนาสนใจ

บทบาทของรฐสภาในกระบวนการพจารณางบประมาณ เรยบเรยงโดย...สวาพร สขเอยด

บทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเกอบทกฉบบกาหนดใหฝายนตบญญตหรอรฐสภา จะมบทบาทสาคญในกระบวนการจดทางบประมาณของแผนดน โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการอนมตงบประมาณ (Budget Adoption) ซงกระบวนการจดทางบประมาณของแผนดนมขนตอนการดาเนนงาน 4 ขนตอนดวยกนคอ 1) การจดเตรยมงบประมาณ (Budget Preparation) 2) การอนมตงบประมาณ (Budget Approval) 3) การบรหารงบประมาณ (Budget Execution) และ 4) การควบคมและตดตามประเมนผลงบประมาณ (Budget Control and Budget Evaluation) การจดเตรยมงบประมาณ (Budget Preparation) หมายถง การจดเตรยมงบประมาณทง 2 วงเงน คอ วงเงนงบประมาณรายรบและวงเงนงบประมาณรายจาย ซงจะถกกาหนดโดย 4 หนวยงานราชการรวมกน ไดแก สานกงบประมาณ กระทรวงการคลง สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และธนาคารแหงประเทศไทย แลวนาเสนอใหคณะรฐมนตรอนมตงบประมาณรายรบ เพอใหสานกงบประมาณจะไดจดสรรเปนวงเงนงบประมาณรายจายทงหมด สาหรบแตละกระทรวงเปนรายจายเปนรายกระทรวงจากรฐมนตรแลว แตละกระทรวงจะพจารณาจดสรรวงเงนงบประมาณรายจายใหแกกรมภายในกระทรวงของตนเองตามความเหมาะสม เมอแตละกรมจดรายละเอยดงบประมาณเสนอมาภายในวงเงนแลวจะสงใหกระทรวงพจารณาและกระทรวงจะรวบรวมสงใหสานกงบประมาณพจารณา โดยเสนอตอคณะรฐมนตรในลาดบตอไป เมอคณะรฐมนตรพจารณาแกไขปรบปรงตามทเหนสมควรแลวจะนาเสนอตอรฐสภา เพอใหรฐสภาพจารณาอนมตออกเปนกฎหมายพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปนน ๆ ตอไป (ณรงค สจพนโรจน, 2541 : 67) การอนมตงบประมาณ (Budget Approval) หมายถง การทฝายนตบญญตหรอรฐสภา พจารณางบประมาณทฝายบรหารหรอรฐบาลจดเตรยมและเสนอขอขนมา โดยฝายนตบญญตมอานาจทจะวเคราะหตด

31

และแกไขเปลยนแปลงงบประมาณทฝายบรหารเสนอขอขนมา ซงการพจารณาของฝายนตบญญตมรายละเอยดตามขนตอนและวาระการพจารณาเปน 3 วาระคอ รฐสภาจะพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปทคณะรฐมนตรหรอรฐบาลเสนอมาโดย วาระแรก ซงในชนของสภาผแทนราษฎรจะพจารณาวาจะรบหลกการแหงพระราชบญญตหรอไม ถารบกตงคณะกรรมาธการวสามญพจารณางบประมาณรายจายขน แตถาหากไมรบรฐบาลจะตองลาออก และใหมการจดตงรฐบาลขนมาใหม วาระทสอง เปนการพจารณาในชนคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป โดยจะพจารณาในรายละเอยดของรางพระราชบญญตเปนรายมาตรา แลวคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปจะนาเสนอตอสภาผแทนราษฎร พรอมทงชแจงรายละเอยด และวาระทสาม เปนการลงมตเหนชอบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปของสภาผแทนราษฎรแลวสงไปยงวฒสภา ขณะทในชนของวฒสภาเปนการพจารณาเพอใหความเหนชอบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปของวฒสภาและคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป วฒสภา เพอประกาศใชเปนกฎหมายตอไป การบรหารงบประมาณ (Budget Execution) หมายถง การควบคมการใชจายงบประมาณใหเปนไปตามรายการหรอแผนงาน หรองานทฝายบรหารไดอนมตงบประมาณมาใชจายจากรฐสภา โดยวธการอนมตเงนประจางวด การเบกจายเงน การตรวจสอบ การใชจายเงน รวมตลอดถงการรายงานผลงานตาง ๆ ทไดใชงบประมาณเพองานนน ๆ โดยมรายละเอยดขนตอนคอ สวนราชการขอเงนประจางวด สานกงบประมาณพจารณาอนมตเงนประจางวด การวางฎกา กรมบญชกลางหรอคลงจงหวดพจารณาหลกฐานและอนมตเงนประจางวด การเบกจายเงนประจางวด (ณรงค สจพนโรจน, 2541 : 70–71) การควบคมและตดตามประเมนผลงบประมาณ (Budget Control and Budget Evaluation) เปนการตรวจสอบการนางบประมาณไปใชจาย ซงอาจดาเนนการโดยใชหนวยงานกลางคอ สานกงบประมาณ กรมบญชกลาง สานกงานตรวจเงนแผนดน และดาเนนการภายในสวนราชการ รฐวสาหกจเอง เพอใหการใชจายงบประมาณเปนไปตามเปาหมายและอยในขอบเขตแนวทางปฏบตทถกตอง เพอนาผลการประเมนไปปรบใชในการจดทางบประมาณครงตอไป (รชนภา สายอบล, 2552 : 8) ทงน กระบวนการจดทางบประมาณของแผนดนทง 4 ขนตอน รฐสภาจะมบทบาทสาคญใน 2 ขนตอนคอ ขนตอนการอนมตงบประมาณทฝายบรหารจดทาและนาเสนอมาเพอใหรฐสภา ซงประกอบดวย สภาผแทนราษฎร และวฒสภาพจารณา โดยในชนของสภาผแทนราษฎรจะพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปเปน 3 สาหรบบทบาทในกระบวนการจดทางบประมาณของรฐสภาอกขนตอนหนงไดแก ขนตอนการควบคมและตดตามประเมนผลงบประมาณ ซงรฐสภาจะทาหนาทตดตามและตรวจสอบการใชจายงบประมาณของรฐบาลหรอฝายบรหารโดยอาศยกลไกสาคญของรฐสภาคอ ระบบกรรมาธการ โดยสวนใหญเปนการควบคมหลงการใชจายเงน (Post–Control) ซงภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 สภาผแทนราษฎรจะมคณะกรรมาธการตดตามการบรหารงบประมาณ สวนวฒสภากจะมคณะกรรมาธการกจการองคกรตามรฐธรรมนญและตดตามการบรหารงบประมาณ ทงสองคณะขางตนทาหนาทพจารณาสอบสวนหรอศกษาเรองใด ๆ ทเกยวกบนโยบายของรฐบาลในดานงบประมาณและประเมนผลการรบ การใชจายเงนงบประมาณประจาปของสวนราชการ หนวยงานของรฐและวสาหกจ

32

อยางไรกตาม การนาเสนอบทความเกยวกบบทบาทของรฐสภาในกระบวนการงบประมาณแผนดนครงน จะมงเนนการนาบทบาทของรฐสภาในขนตอนกระบวนการพจารณาอนมตงบประมาณมากลาวถงเทานน บทบาทของรฐสภาในกระบวนการพจารณาอนมตงบประมาณแผนดน ฝายนตบญญตหรอรฐสภาพจารณางบประมาณทฝายบรหารหรอรฐบาลจดเตรยมและเสนอขนมา โดยฝายนตบญญตมอานาจทจะวเคราะห ตดและแกไขเปลยนแปลงงบประมาณทฝายบรหารเสนอขนมาได แตจะตองอยภายในวงเงนงบประมาณทเสนอขอขนมา โดยทวไป รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตไววา งบประมาณรายจายของแผนดนใหทาเปนพระราชบญญต สาหรบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ ขนตอนในการพจารณาของรฐสภา จะคลายคลงกบขนตอนการพจารณารางพระราชบญญตทวไป โดยมกระบวนการพจารณาทสาคญ ดงน 1. การพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ ในชนสภาผแทนราษฎร การพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป โดยสภาผแทนราษฎรนน จะตองพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปภายใน 105 วน นบแตวนทรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปมายงสภาผแทนราษฎร ถาสภาผแทนราษฎรพจารณาไมเสรจภายในกาหนด ถอวาสภาผแทนราษฎรไดใหความเหนชอบในรางพระราชบญญตนน และใหเสนอรางพระราชบญญตดงกลาวตอวฒสภา การพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ โดยสภาผแทนราษฎร จะเปนการพจารณาใน 3 วาระเชนเดยวกบการพจารณารางพระราชบญญตอนๆ การพจารณาวาระแรก เปนการพจารณาหลกการของรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป ทฝายบรหารหรอรฐบาลเสนอตอสภาผแทนราษฎรเพอพจารณา โดยนายกรฐมนตรจะเปน ผชแจงแถลงตอสภาผแทนราษฎร ทงในดานนโยบายตาง ๆ ของรฐบาลทจะใชเงนเพอบรหารราชการแผนดน โดยมประมาณการรายรบและรายจาย กบภาวะดานเศรษฐกจ และฐานะการเงนการคลงของรฐบาล การพจารณาของสภาผแทนราษฎรในรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปดงกลาว สวนใหญพรรคฝายคานจะอภปรายซกถามในเรองการจดสรรงบประมาณตาง ๆ และเชอมโยงไปถงการทางานของรฐบาลทผานมาดวย และภายหลงการอภปรายสนสด ซงโดยปกตจะใชเวลาเกนกวาวน สภาผแทนราษฎรจะลงมตทจะรบหลกการหรอไมรบหลกการแหงรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปดงกลาว (พฒนพงษ ดษบรรจง, 2546 : 47) กรณหากสภามมตไมรบหลกการแหงรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป ตามวถทางการเมองการปกครองระบอบประชาธปไตยในระบบรฐสภา รฐบาลจะตองแสดงความรบผดชอบทางการเมองโดยลาออกจากตาแหนง เพราะถอวาขาดความไววางใจจากสภาผแทนราษฎรทจะอนมตงบประมาณรายจายของแผนดนตามทเสนอ หรอรฐบาลจะยบสภาผแทนราษฎรเพอใหประชาชนผเลอกตงเปนผตดสนวาควรจะใหใครมาบรหารประเทศตอไป (พฒนพงษ ดษบรรจง, 2546 : 47)

33

ในกรณสภาผแทนราษฎรลงมตรบหลกการแหงรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป สภาผแทนราษฎรกจะตงคณะกรรมาธการคณะหนงเปนคณะกรรมาธการวสามญ เพอพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป การพจารณาวาระทสอง เปนการพจารณาโดยคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป พ.ศ. .... และการพจารณาโดยสภาผแทนราษฎร ซงมรายละเอยด ดงน การจดตงคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป พ.ศ. .... 1) การพจารณาแตงตงคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป สภาผแทนราษฎรจะพจารณาแตงตงคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปขน โดยพจารณาจากบคคลทคณะรฐมนตรเสนอชอมจานวนไมเกนหนงในสของจานวนกรรมาธการทงหมด นอกจากนน ใหทประชมสภาผแทนราษฎรเลอกจากรายชอทสมาชกสภาผแทนราษฎรเสนอ โดยใหมจานวนตามหรอใกลเคยงกบอตราสวนของจานวนสมาชกของแตละพรรคการเมองทมอยในสภา ขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎร 2) การพจารณาคดเลอกสมาชกของพรรคการเมองเพอเสนอเปนคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปของพรรคการเมองตาง ๆ เมอพรรคฝายคานและฝายรฐบาลไดทราบสดสวนทพรรคของตนไดมสทธเสนอชอเพอขอรบการแตงตงเปนกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป จากสภาผแทนราษฎร พรรคการเมองแตละพรรคกจะดาเนนการคดเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎรในพรรคการเมองของตนขนมา เพอเสนอเขารบเลอกเปนคณะกรรมาธการตอไป การพจารณาของคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป การซกถามของคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป การประชมของคณะกรรมาธการฯ เพอซกถามรายละเอยดงบประมาณของสวนราชการทเสนอของบประมาณเขามานน จะดาเนนการดงน ใหสวนราชการเขาชแจงโดยเรยงลาดบตามมาตราในรางพระราชบญญตงบประมาณรายจาย ซงจะเรยงตามลายลกษณอกษรของชอสวนราชการในเอกสารงบประมาณ หรอเปนอยางอนแลวแตจะตกลงกน ซงโดยปกตจะเรมจากเอกสารงบประมาณฉบบท 3 เลมท 1 ซงเปนรายละเอยดประกอบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปเปนตนไป จนถงฉบบท 3 เลมท 12 โดยแสดงรายละเอยดประกอบการพจารณางบประมาณรายจายประจาป (เอกสารรายละเอยดงบประมาณรายจายประจาป พ.ศ. 2554) ดงน เลมท 1 งบกลาง สานกนายกรฐมนตร กระทรวงกลาโหม เลมท 2 กระทรวงการคลง กระทรวงการตางประเทศ

34

กระทรวงการทองเทยวและกฬา กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เลมท 3 กระทรวงเกษตรและสหกรณ เลมท 4 กระทรวงคมนาคม เลมท 5 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงพลงงาน กระทรวงพาณชย เลมท 6 กระทรวงมหาดไทย กระทรวงยตธรรม เลมท 7 กระทรวงแรงงาน กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย เลมท 8 (1) กระทรวงศกษา (1) เลมท 8 (2) กระทรวงศกษา (2) เลมท 8 (3) กระทรวงศกษา (3) เลมท 8 (4) กระทรวงศกษา (4) เลมท 8 (5) กระทรวงศกษา (5) เลมท 9 กระทรวงสาธารณสข กระทรวงอตสาหกรรม เลมท 10 สวนราชการไมสงกดสานกนายกรฐมนตร กระทรวงหรอทบวง หนวยงานของรฐสภา หนวยงานของศาล หนวยงานขององคกรตามรฐธรรมนญ เลมท 11 (1) จงหวดและกลมจงหวด (1) เลมท 11 (2) จงหวดและกลมจงหวด (2) เลมท 11 (3) จงหวดและกลมจงหวด (3)

35

เลมท 12 รฐวสาหกจ สภากาชาดไทย กองทนและเงนทนหมนเวยน รายจายเพอชดใชเงนคงคลง เมอสวนราชการเขาประชม ประธานคณะกรรมาธการวสามญพจารณารายจายประจาป จะใหหวหนาสวนราชการทจะขออนมตงบประมาณรายจาย เปนผชแจงถงนโยบายและความเปนมาของงานของกรม ตลอดทงผลงานในอดตทผานมาใหทประชมของคณะกรรมาธการทราบเปนพนฐานกอน ตอจากนน เลขานการในทประชมคณะกรรมาธการฯ จะเปนผชแจงถงจานวนงบประมาณรายจายทขออนมต พรอมทงเปรยบเทยบกบงบประมาณรายจายในปทดาเนนการอย วามมากหรอนอยกวาประการใด และสาเหตหลก ๆ เพอประกอบภาพรวมใหญของงบประมาณรายจายทงกรม ตอจากนน ประธานทประชมคณะกรรมาธการฯ จะใหคณะกรรมาธการฯ ซกถามในรายละเอยดตาง ๆ โดยเรมจากแผนงานแรกของสวนราชการหรอกรม ตามทกรรมาธการแตละทานจะเหนสมควรและมขอสงสยประการใด โดยมหวหนาสวนราชการ รองผอานวยการสานกงบประมาณ พรอมเจาหนาททรบผดชอบในงบประมาณรายจายดานนน ๆ จะตองตอบขอซกถามของคณะกรรมาธการฯ ในลกษณะของงานและเงนงบประมาณรายจายทขอเขามาพจารณา และหากไมสามารถชแจงใหกระจางหรอตรงประเดน งบประมาณรายจายรายการนนกอาจถกคณะกรรมาธการฯ แขวนไวกอน เพอรอใหสวนราชการหรอสานกงบประมาณไปเตรยมขอมลรายละเอยดเพมเตมมาชแจงตอคณะกรรมาธการฯ อกครงหนงตามทคณะกรรมาธการฯ จะกาหนดให หรอคณะกรรมาธการฯ อาจจะตดงบประมาณรายการนนลงได คณะกรรมาธการวสามญพจารณารางงบประมาณรายจาย มสทธซกถามและมสทธทจะแปรญตตเปลยนแปลงหรอปรบลดงบประมาณรายจายในรายการตาง ๆ ได แตจะแปรญตตเพมเตมรายการหรอจานวนมไดตามการซกถามของคณะกรรมาธการฯ จะซกถามทงในภาพรวมใหญและในรายละเอยดงบประมาณของแตละรายการ งาน โครงการ และแผนงานตาง ๆ เพอความเขาใจในแตละรายการ ทงนเพราะคณะกรรมาธการฯ จะตองเปนผรบผดชอบชแจงและตอบขอซกถามตาง ๆ ตอสภาผแทนราษฎรเมองบประมาณรายจายประจาปตองเขาประชมในวาระท 2 ของสภาผแทนราษฎร ซงสานกงบประมาณและสวนราชการไมมสทธทจะชแจงในสภาผแทนราษฎรแตประการใด การแปรญตตการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป หากกรรมาธการผใดยงมประเดนทไมเหนดวยกบเสยงสวนใหญของคณะกรรมาธการฯ ในรายการงบประมาณใด กรรมาธการผนนยอมมสทธทขอสงวนคาแปรญตต เพออภปรายชแจงตอสภาผแทนราษฎรในวาระทสองตอไปได แตจะแปรญตตนนจะตองยดหลกเกณฑสาคญในการพจารณา ดงน 1) การพจารณารางพระราชบญญตในขนคณะกรรมาธการทสภาตง สมาชกสภาผแทนราษฎรผใดเหนสมควรแกไขเพมเตมรางพระราชบญญ ต ให เสนอคาแปรญตตลวงหนาเปนหนงสอตอประธานคณะกรรมาธการภายในกาหนด 7 วน นบแตวนถดจากวนทสภารบหลกการแหงรางพระราชบญญต เวนแตสภาจะไดกาหนดรางพระราชบญญตนนเปนอยางอน

36

2) การพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณสมาชกสภา ผแทนราษฎรจะแปรญตตเพมเตมรายการหรอจานวนในรายการมได แตอาจจะแปรญตตในทางลดหรอตดทอนรายจาย ซงมใชรายจายตามขอผกพนอยางใดอยางหนง ดงตอไปน 1. เงนสงใชตนเงนก 2. ดอกเบยเงนก 3. เงนทกาหนดใหจายตามกฎหมาย เมอคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ ไดพจารณาและซกถามรายละเอยดงบประมาณรายจายประจาปจากสานกงบประมาณและสวนราชการทของบประมาณรายจายประจาป จนครบทกกระทรวง ทบวง กรม และทกรายการของงบประมาณทขอเขามา โดยการปรบลดจานวนและรายการงบประมาณภายในวงเงนทรฐบาลเสนอของบประมาณรายจายประจาปเขามาเรยบรอยแลว กจะนาเสนอตอสภาผแทนราษฎรใหเปดการพจารณางบประมาณรายจายประจาปในวาระทสองตอไป โดยคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป จะชแจงรายละเอยดงบประมาณรายจายประจาปตอสภาผแทนราษฎร พรอมทงชแจงและตอบขอซกถามของสภาผแทนราษฎร การพจารณาโดยสภาผแทนราษฎร เปนวาระการพจารณารายละเอยดตามมาตรา ในการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปในวาระทสอง สมาชกสภาผแทนราษฎรทกคนมสทธทจะขอแปรญตตเพอซกถามรายละเอยดงบประมาณรายจายประจาปไดตามขอกาหนดของขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎร และบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทงน ในการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปในวาระแรกของสภาผแทนราษฎร ไดพจารณาแตหลกการเทานน ยงไมมการซกถามรายละเอยดมากนก ดงนน ในการพจารณาวาระทสองนจะมสมาชกสภาผแทนราษฎรแปรญตตงบประมาณไวเปนจานวนมาก และใชเวลาพจารณาซกถามหลายวน แตอยางไรกตาม การใชเวลามากนอยอยางไรนนขนอยกบการตดสนใจของประธานรฐสภาเปนประการสาคญ การพจารณาวาระทสาม เปนการพจารณารบรางพระราชบญญตทงฉบบ เมอการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปในวาระทสอง โดยไดพจารณาและแกไขในรายละเอยดทละมาตราทกมาตราเรยบรอยแลว จะมการจดประชมสภาผแทนราษฎรเพอพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปทงฉบบในวาระทสามตอไป ในการพจารณางบประมาณในวาระทสามน จะเปนการพจารณารบหรอไมรบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปทงฉบบ ซงไดมการแกไขในมาตราตาง ๆ มาทงหมดแลว ถาหากสภาผแทนราษฎรรบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายแลว จะไดนาเสนอใหวฒสภาไดพจารณาในลาดบชนตอไป กรณในขนการพจารณาโดยสภาผแทนราษฎร จะตองพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป ภายในระยะเวลาทรฐธรรมนญกาหนด นบแตวนทรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปมาถงสภาผแทนราษฎร ถาสภาผแทนราษฎรพจารณาไมเสรจภายในกาหนด ถอวาสภาผแทนราษฎรไดใหความเหนชอบในรางพระราชบญญตนน และใหเสนอรางพระราชบญญตดงกลาวตอวฒสภา

37

2. การพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปในชนวฒสภา สาหรบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ ขนตอนในการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปของทงสองสภา โดยทวไปแลวจะคลายคลงกบขนตอนการพจารณารางพระราชบญญตทวไป ซงในขนการพจารณาของวฒสภา วฒสภาจะตองใหความเหนชอบหรอไมใหความเหนชอบภายในระยะเวลาทกาหนดตามรฐธรรมนญ เชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จะกาหนดไว 20 วน นบแตวนทรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปมาถงวฒสภา ในทางปฏบต หากสภาผแทนราษฎรรบหลกการแหงรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป วฒสภาสามารถตงคณะกรรมาธการวสามญขนคณะหนงเพอพจารณาศกษารางพระราชบญญตดงกลาวไปพรอม ๆ กบการพจารณาในชนของสภาผแทนราษฎร โดยคณะกรรมาธการจะตองพจารณาและรายงานความเหนตอประธานวฒสภาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาตามขอบงคบการประชมวฒสภา ซงฉบบ พ.ศ. 2550 กาหนดไว 10 วน นบแตวนทไดรบรางพระราชบญญตดงกลาว ซงในการพจารณาในชนคณะกรรมาธการนไมมการแปรญตต จากนน ประธานวฒสภาจะจดใหมการประชมเพอพจารณาและลงมตรางพระราชบญญตงบประมาณดงกลาว ซงในการพจารณาครงน วฒสภาจะแกไขเพมเตมได ตามทรฐธรรมนญกาหนดไว วฒสภาจะตองพจารณาใหเสรจภายในกาหนดเวลา ถาพนกาหนดเวลานน ใหถอวาวฒสภาใหความเหนชอบในรางพระราชบญญตนน ดวยเหตน วฒสภาจงสามารถพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณทรบมาไดอยางรวดเรว และสามารถผานรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปไดภายในเวลาตามทไดกาหนดไวในรฐธรรมนญ เมอผานการเหนชอบของวฒสภาแลว ใหนายกรฐมนตรนารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปนนขนทลเกลาฯ ถวายภายใน 20 วน นบแตวนทไดรบรางพระราชบญญตเพอทรงลงพระปรมาภไธยและประกาศใชเปนกฎหมายตอไป ในกรณทวฒสภาไมเหนชอบดวย มาใชโดยสภาผแทนราษฎรอาจจะยกรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปนนขนมาพจารณาใหมไดทนท ในกรณเชนวาน ถาสภาผแทนราษฎรลงมตยนยนรางเดม หรอรางทคณะกรรมาธการรวมกนพจารณาดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎรแลว ใหถอวารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปนน ไดรบความเหนชอบจากรฐสภาและประกาศใชเปนกฎหมายตอไป อยางไรกด หากในกรณทประเทศมการประกาศใชกฎหมายรฐธรรมนญฉบบชวคราวขณะนน องคกรซงทาหนาทพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป จะเปนบทบาทของสภานตบญญตแหงชาตทาหนาทรฐสภาพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป เปน 3 วาระเชนกน วาระแรก เปนการพจารณาเพอรบหลกการรางพระราชบญญต ซงเมอทประชมสภานตบญญตแหงชาตมมตเหนชอบรบหลกการรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปแลวจะเปนวาระท 2 ชนกรรมาธการ กจะมมตตงคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางงบประมาณรายจายประจาป เพอพจารณารายละเอยดรางพระราชบญญตฯ รายมาตรา โดยคณะกรรมาธการฯ สามารถเปลยนแปลงปรบ ลด งบประมาณรายจายในรายการทกระทรวง ทบวง กรม เสนอขอ แลวเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปดงกลาวตอทประชมสภานตบญญตแหงชาตเพอพจารณาในวาระท 3 ซงเปนการพจารณาลงมตเหนชอบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป โดยสภานตบญญตแหงชาตเพอประกาศเปนกฎหมายตอไป

38

เอกสารอางอง ณรงค สจพนโรจน. (2541). การจดทา อนมต และบรหารงบประมาณแผนดน. กรงเทพมหานคร : สานกงบประมาณ. ณรงค สจพนโรจน. (2543). รายงานการวจยเรอง “ประสทธภาพของคณะกรรมาธการวสามญพจารณา รางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป”. กรงเทพมหานคร : สานกงานเลขาธการสภา ผแทนราษฎร. รชนภา สายอบล. (2552). กระบวนการงบประมาณของรฐสภาไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามคาแหง.

รอบโลกวจย สถานการณปจจบนของวคซนปองกนโรคเอดส (HIV Vaccines)

เรยบเรยบโดย...วมลรกษ ศานตธรรม

เปนททราบกนดวาในปจจบนปญหาโรคเอดสยงคงเปนปญหาทรายแรงซงคราชวตผคนใน หลาย ๆ ประเทศ โดยเฉพาะประเทศทางแถบทวปแอฟรกาและเอเชย โดยในปจจบนนมยาหลายตวทใชไดผลดในการลดจานวนเชอไวรสและลดอตราการตายของผตดเชอลงได เชน ยากลม Protease Inhibitor ซงยบยงการทางานของ Enzyme Protease และยาสตรผสมหรอยา Cocktail ซงประกอบดวย Stavudine Lamivudine และ Nevirapine ในเมดเดยวกน อยางไรกตาม สาหรบประเทศทกาลงพฒนาหรอประเทศทดอยพฒนานน คาใชจายในการใชยารกษาจะสงมาก เนองจากผปวยจะตองใชยาอยางตอเนองเพอปองกนการเพมจานวนไวรสในรางกาย อกทงไวรสเอดสยงสามารถกลายพนธไดอยางรวดเรวและหลบเขาไปอยในเซลลภมคมกนของรางกาย ถาผปวยไมไดรบยาตดตอกนอยางตอเนองแลวจานวนไวรสกจะสามารถเพมขนไดอกอยางรวดเรว ดงนนวคซนปองกนโรคเอดส จงเปนอกทางเลอกหนงของการปองกนการตดเชอเอดสทสามารถแกปญหาตาง ๆ เหลานได โดยในปจจบนองคกรตาง ๆ ไดมการวจยและพฒนาวคซนปองกนโรคเอดสขนมามากมาย สาหรบประเทศไทยไดจบมอกบประเทศสหรฐอเมรกาในการตอยอดโครงการวจยวคซนปองกนโรคเอดสในประเทศไทย มงผลตวคซนปองกนโรคเอดสในประเทศเอง หลงคนไทยอายระหวาง 15–24 ป มแนวโนมอตราปวยดวยกามโรค ซงเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธโดยตรงสงขน กระทรวงสาธารณสข (สธ.) ไดรวมลงนามในขอตกลงทางานรวมกนกบกองบญชาการวจยทางการแพทยและเวชยทโธปกรณ กองทพบกประเทศสหรฐอเมรกา เพอตอยอดความสาเรจจากโครงการวจยวคซนปองกนโรคเอดสในประเทศไทย ทประกาศผลไปเมอป 2552 วา มประสทธผล รอยละ 31.2 โดยผรวม ลงนามฝายประเทศสหรฐอเมรกา คอ นพ.เคนเนธ เบอรทรม รองผบญชาการดานพฒนาผลตภณฑและ เวชยทโธปกรณ กองบญชาการวจยทางการแพทยและเวชยทโธปกรณ กองทพบกประเทศสหรฐอเมรกา

40  

นพ. โอภาส การยกวนพงศ รองอธบดกรมควบคมโรค กลาวหลงพธลงนามวา การลงนามครงนเปนการแสดงความตกลงรวมกนวา แตละฝายจะรวมมอกนขบเคลอนการพฒนาวคซนปองกนโรคเอดสชนด ปพน-กระตนในประเทศไทย จนถงขนสามารถผลตและนามาใชได ซงเปนการทางานรวมกนระหวางองคกรภาครฐและเอกชน นานาชาตในนามของกลมรวมพฒนาวคซนปองกนโรคเอดส (AIDS Vaccine Efficacy Consortium-AVEC) และไดทางานอยางใกลชดกบประเทศไทย เพอพฒนาวคซนดงกลาวมานานกวา 20 ป โดยประเทศไทยแสดงความมงมนทจดหาสมรรถนะในการผลตวคซนปองกนโรคเอดสในประเทศ ทงน หากผลการวจยทดสอบวา วคซนมประสทธผลสงพอททาใหสามารถขนทะเบยนในประเทศไทยได ซงขอตกลงนเปนสวนหนงของขอตกลงอยางเปนทางการระหวางประเทศไทยกบสหรฐอเมรกา ในเรองความรวมมอดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยหวงวาความเปนพนธมตรระหวางสองประเทศน จะเปนรากฐานของความรวมมอจากนานาชาต ทจะสนบสนนการศกษาประสทธผลของวคซน ทจะมขนอกตอไป นอกจากน ยงมขอมลการเฝาระวงโรค โดยสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค พบวา ประชากรอายระหวาง 15–24 ป มแนวโนมอตราปวยดวยกามโรค ซงเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธโดยตรงเพมสงขนอยางตอเนองตงแตป 2549 สะทอนถงปญหาการไมใสถงยางอนามยปองกน ซงหากตดกามโรค เชน หนองใน หนองในเทยม ซฟลส กามโรคของตอมและทอนาเหลองและแผลรมออน จะมโอกาสตดเชอเอชไอวมากกวาคนปกต 3–9 เทา เนองจากจะมรอยแผลเปนในเยอบทอวยวะสบพนธ เปนชองทางใหตดเชองาย และมโอกาสรบเชอเพมซาๆ โดยตงแตเดอนกนยายน 2527–พฤศจกายน 2554 มวยรนอาย 15–24 ป มอาการปวยเปนโรคเอดสแลวประมาณ 40,000 ราย จากผปวยทงหมด 376,690 ราย นอกจากความรวมมอในการพฒนาวคซนปองกนโรคเอดสแลว ทผานมากรมควบคมโรคไดรวมกบหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและภาคเอกชน กาหนดมาตรการสาคญในการปองกนปญหา โดยสงเสรมการเรยนการสอนเรองเอดสและเพศศกษาในสถานศกษา สงเสรมการเขาถงขอมล คาแนะนา คาปรกษา และบรการสขภาพอนามย การเจรญพนธ สงเสรมและพฒนาศกยภาพแกนนาเยาวชน รวมทงสนบสนนถงยางอนามยฟรแกสถานบรการสาธารณสขตาง ๆ แจกจายแกเยาวชนและประชาชนทวไป ซงจะปองกนไดทงการตงครรภ โรคตดตอทางเพศสมพนธทกโรค รวมทงรณรงคใหความรความเขาใจในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธและโรคเอดส เพมทางเลอกและชองทางในการปองกน ควบคมโรค เนนใหเยาวชนไดเรยนร โดยการพฒนาศกยภาพเครอขายในระดบพนทใหองคความร และวธการสอสารในเรองถงอนามยสตร พรอมกนนยงไดสงเสรมใหประชาชน หรอวยรนทมพฤตกรรมเสยง สามารถตรวจเลอดหาการตดเชอเอชไอว ไดฟร ปละ 2 ครง หากรเรวจะไดรบการรกษาเรว สามารถอยกบเชอเอชไอวไดเหมอนโรคเรอรง อน ๆ จดบรการทสถานบรการสาธารณสข หรอโรงพยาบาลของรฐทกแหง หรอกลมบางรกโรคตดตอทางเพศสมพนธ สานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ เอกสารอางอง อรณ ตงคารวคณ. (2557). สถานการณปจจบนของวคซนปองกนโรคเอดส (HIV vaccines). [ออนไลน].

วนทคนขอมล 1 ตลาคม 2557. เขาถงไดจาก http://www.gpu.or.th/rdi/html/hivvac.html โอภาส การยกวนพงศ. (2557). ไทยจบมอภาค “วจยโรคเอดส” หวงทาวคซนปองกนไดเองในประเทศ.

[ไทยรฐออนไลน]. วนทคนขอมล 1 ตลาคม 2557. เขาถงไดจาก http://www.thairath.co.th/content/425310

รอบดานงานสภา

เทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสม (MIXED METHOD) เรยบเรยงโดย...อญชล จวงจนทร

รอบดานงานสภาฉบบเดอนพฤศจกายน 2557 น เปนเรองของการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรทเรมตนจากสายประชากรศาสตร โดยเนนทฤษฎเปนตวตง เชอในเรองความสมพนธเชงเหตผลทพสจนไดในมตทางสถตโดยเนนแนวคดปฏฐานนยมและแนวคดการวเคราะหเชงเหตผลและความสมพนธตามจรงทปรากฏเหนในลกษณะสญนยมและนยนยม ซงการใชวธการวจยแบบผสมจะทาใหไดคาตอบจากการวจยทชดเจนมากทสดในประเดนคาถามวจยทยงคลมเครอ โดยเฉพาะอยางยงผลทเกดจากการตรวจสอบในเชงปรมาณทคนพบวา บรบททางสงคมบางอยางมผลตอพฤตกรรมทสนใจศกษา ซงเปนตวแปรตาม แตไมสามารถหาเหตผลทดทสดมาอธบายได จงตองเนนการคนหาดวยเชงคณภาพทตองลงลกใหถงแหลงทมาของคาตอบ ณ แหลงขอมลปฐมภมโดยตรง (Primary Data Source) ดวยวธการภายใตการคนหาความรทเปนจรง จากผรทรจรง จากปรากฏการณจรงทมาจากแหลงรากเหงา ตนเรองนนจรง ๆ ดงนน เทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสมจงมเปาหมายสาคญเพอตองการใหไดผลการวจยทดขน มความเชอถอไดมากทสด สอดคลองและทนสมยกบปรากฏการณทเกดขนมากทสด ทางสมาคมสงเสรมการวจยไดเปดอบรมหลกสตร “เทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสม (MIXED METHOD)” ระหวางวนท 9–10 กนยายน 2557 (หลกสตร 2 วน) ณ โรงแรมกานตมณพาเลซ ถนนประดพทธ กรงเทพมหานคร โดยมผเขารวมอบรมประกอบดวย นกวจย นกวชาการทวไปจากหนวยงานตาง ๆ อาจารยจากสถาบนอดมศกษาทงภาครฐและภาคเอกชน โดยมรายละเอยดในการอบรม ดงน

42

วน/เวลา หวขอวชา ชอวทยากร วนองคารท 9 กนยายน 2557 09.00 – 12.00 น. 13.00 – 16.00 น. วนพธท 10 กนยายน 2557 09.00 – 12.00 น. 13.00 – 16.00 น.

- เทคนคการวจยทางสงคมศาสตร แบบผสม - เทคนคการวจยทางสงคมศาสตร แบบผสม

รองศาสตราจารย ดร.โยธน แสวงด มหาวทยาลยมหดล

เหตผลของการรวมกนของวธการวจยแบบผสม คอ ประสงคทจะทาใหไดคาตอบทชดเจนมากทสดในประเดนคาถามวจยทยงคลมเครอ โดยเฉพาะอยางยงผลทเกดจากการตรวจสอบในเชงปรมาณทคนพบวา บรบททางสงคมบางอยางมผลตอพฤตกรรมทสนใจศกษา ซงเปนตวแปรตาม แตไมสามารถหาเหตผลทดทสดมาอธบายได จงตองเนนการคนหาดวยเชงคณภาพทตองลงลกใหถงแหลงทมาของคาตอบ ณ แหลงขอมลปฐมภมโดยตรง (Primary Data Source) ดวยวธการภายใตการคนหาความรทเปนจรง จากผรทรจรง จากปรากฏการณจรงทมาจากแหลงรากเหงา ตนเรองนนจรง ๆ เปาหมายทตองรวมกน เพราะตองการทาใหไดผลการวจยทดขน มความเชอถอไดมากทสด สอดคลองและทนสมยกบปรากฏการณทเกดขนมากทสด สวนใหญใชเชงปรมาณ (Quantitative Research) เปนตวตงหรอเรมตนในการศกษาและคนควากอน แลวเสรมดวยเชงคณภาพ (Qualitative Research) การใชการวจยแบบผสมจะไมมการเทากนสวนมากการวจยในเชงปรมาณจะนาประมาณ 70 เปอรเซนต ตามดวยเชงคณภาพอกประมาณ 30 เปอรเซนต เปนการรวมโดยมเนอหาสนบสนนผลการวจยทไดจากเชงปรมาณในประเดนทตองการเนนใหเหนชดเจนมากขน ประเดนหลกทตองการพสจน 1. งานวจยทางสงคมวทยาในเชงปรมาณจะเชอในเรองพฤตกรรมของบคคลวาจะถกกาหนดไมเฉพาะเจาะจงดานปจจยระดบบคคล เชน เพศ อาย เทานน แตยงกาหนดดวยปจจยระดบครวเรอน และระดบชมชน หรอหมบานดวย เรยกวา บรบททางสงคม (Social Context) 2. งานวจยทางจตวทยาสงคมทเนนดานการศกษาในเชงปรมาณจะเชอวาพฤตกรรมของบคคล เชน คะแนนเฉลย ความสามารถในการรบร ฯลฯ จะถกกาหนดโดย เพศ อาย แตยงรวมถงภมหลงบรบทของหองเรยน บคลกภาพของอาจารยผสอน ปจจยดานสงแวดลอมตาง ๆ ทรายรอบบคคลในลกษณะของบรบท วฒนธรรม ธรรมเนยมประเพณ ฯลฯ เหตผลทตองนาดวยเชงปรมาณ 1. เชงปรมาณจะเนนในดานความรทเปนโครงสรางตามทฤษฎ (Positivism) แตอาจตองหาปรากฏการณจรงมายนยน มาอธบายใหเขาใจชดเจนมากขน เชน ไดขอคนพบใหมแตไมสามารถหาชดความรจากวรรณกรรมทผานมาอธบายได หรอขอคนพบทโดดเดน ปรากฏขนเฉพาะในสงคมทเปนหนวยพนทศกษาเทานน คลายกบเปนสงเดนจงตองการตรวจสอบตอไปวา เปนจรงหรอไม เปนอตลกษณหรอไม

43

2. วธการทดทสด คอ ตรวจสอบดวยขอมลจากแหลงปฐมภมทสามารถอางองดวยหลกฐานจรง ปรากฏการณหรอเรองเลาจากบคคลทเปนผรเรองนนอยางแทจรง (Narrative Interview) นนคอ เปนการผนวกเชงทฤษฎ (Positivism) กบเชงปรากฏการณนยม (Phenomenologism) รปแบบในการผสม 1. โดยทวไปจะเรมตนจากผลการวจยในเชงปรมาณททาเสรจแลว และรปสมการพยากรณเปนแบบพหตวแปรทมหลายปจจย (Multivariate analysis Model) ทงในรปสมการเสนตรง (Linear Equation) หรอสมการทไมเปนเสนตรง (Non Linear Equation) 2. สมการจะตองเปนสมการผสม (Mixed Model ; Multilevel Analysis Model) ทรวมปจจย บคคล ครวเรอน ชมชน ตลอดจนดานสงแวดลอมอน ๆ ทเปนบรบทสงคมนน ๆ ดวย จดมงหมายคอ ตรวจสอบวาอะไรมผลตอพฤตกรรมนนมากทสด เมอทกสงทกอยางเทาเทยมกน เปนเรองสมมตฐานในสมการทานาย แตเนนการตรวจสอบดวยขอมลจากปรากฏการณจรงอกชนหนง สถตทใชในการแสดงลกษณะการกระจายขอมล 1. คารอยละ ความถ คากลาง ฐานนยม คาเฉลยจะใชในการแสดงลกษณะการกระจายของขอมล 2. ตารางไขว (Cross Tabulation Tables) จะใชในการแสดงการกระจายของขอมลเมอไขวตวแปรตามกบตวแปรอสระแบบตวตอตว 3. ผลทไดจากการศกษา หรอวเคราะหจากการกระจายของขอมลในลกษณะตวแปรเดยว (Univariate Analysis) หรอสองตวแปร (Bivariate Analysis) จะไมนยมนาไปตรวจสอบในเชงคณภาพทคนหาปรากฏการณยนยนตอเพราะยงไมผานการยนยนทเปนการควบคมปจจยทคาดวาจะเกยวของอน ๆ ดวย หนวยพนทศกษา 1. ขนาดของหนวย (Scale) จะเปนระดบประเทศกได หรอจะเปนชมชนกได เชน อาเภอ ตาบล หมบาน แตตองมจานวนกลม (Cluster) เชน ในกรณศกษาหมบานตอง 30 หมบานขนไป หรออกนยหนงตองมอยางนอย 30 บรบท ตวเลขทนามาจากจานวนตวอยางขนตาตรวจสอบดวย t–test 2. ในการคนหาปรากฏการณหรอหลกฐานทซอนเรน (Tacit Knowledge) ทเปนการวจยในเชงคณภาพตองลงไปคนหาในหมบานหรอสงคมทมปรากฏการณจรงทเปนตวอยางของการวจยเชงปรมาณนน ๆ ประเดนทจะสบคนดวยเชงคณภาพ 1. อาจเปนความแตกตางของปจจยดานบคคล เมอพจารณารวมถงปจจยดานบรบทอน ๆ แลว แตโดยทวไปประเดนนไมคอยนยมเพราะถอวาเปนความรทเปดเผยแลว (Explicit Knowledge) วรรณกรรมสามารถอางองได 2. ใหความสาคญกบบรบทของสงคมมากกวา และจะเนนเพยงหนงหรอสองประเดนเดนจรง ๆ เทานน ไมทาพราเพรอเพราะลงสนามในเชงคณภาพลงทนสงมาก

44

วธการออกแบบการวจย 1. เปนการวจยพนฐาน (Basic Research) ทเนนการคนหาปจจยธรรมเนยมนยมจะเรมจากเชงปรมาณกอน ทาใหเสรจสมบรณจนพบปจจยดานบรบททใหผลตอตวแปรตาม แลวตองการสบคนตอจนตามดวยเชงคณภาพดวยวธการสนทนากลมแบบเจาะจง (Focus Group Discussion) หรอตามดวยการสมภาษณแบบเจาะลก (In–depth Interview) ฯลฯ กบกลมบคคลทมพฤตกรรมตามประเดนทสนใจนน ๆ ดวยเหตน ประชากรและกลมตวอยาง ตลอดจนวธการสมตวอยางตองเปนไปตามหลกการเปนตวแทนทถกตองทสดตามโอกาสของความนาจะเปน (Representativeness) 2. หากเรมตนจากเชงปรมาณกอน ตองใหความสาคญกบประชากรและการสมตวอยาง เพราะตองการเนนในดานการเปนตวแทนอยางถกตองทสด และทสาคญอกอยางหนงคอ ขอตกลงเบองตนของสถตทใชในการพยากรณหรอสถตทใชอางองทตวอยางตองมาจากวธการสมตวอยางตามโอกาส และความนาจะเปน หากวธการสมตวอยางเปนแบบไมเปนไปตามโอกาสของความนาจะเปนจะใชไมไดถอวาขดกบขอตกลงเบองตนของสถตทจะใชอางอง ขนตอนการเขยนวตถประสงคการวจยเมอเรมตนออกแบบการวจยในเชงปรมาณ การเขยนวตถประสงคการวจยในลกษณะของการวจยในเชงปรมาณทงหมดทกขอ ไมจาเปนตองเขยนในลกษณะของการวจยในเชงคณภาพเพราะเนนตรวจสอบในเชงปรมาณ เชน เพอวเคราะหผลของการมสถานอนามยในหมบานตอการเลอกใชวธการคมกาเนด หรอเพอตรวจสอบปฏกรยารวมระหวางการมอนามยในหมบานกบกลมอายของสตรตอการเลอกใชวธคมกาเนด ขนตอนการเขยน แนวคด ทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ 1. ใหใชรปแบบของการเขยนทเนนในเชงปรมาณกอน ทมการบรรยายถงแนวคด ทฤษฎทเปนฐานทมาของคาถามวจย และตองเนนไปถงความครอบคลมถงบรบททางสงคมดวย 2. ในวรรณกรรมทเกยวของตองทบทวนใหถงงานวจยทเคยศกษาเกยวกบผลของบรบททางสงคมทมตอพฤตกรรมทประสงคจะคนควานนดวย 3. ตองมกรอบแนวความคด (Conceptual Framework) ทชดเจน ในกรอบแนวความคดตองมกลมประเดน (Domain) ของตวแปรบรบทดวย นอกจากนนเมอเขยนกรอบแนวความคดเสรจแลวตองเขยนนยามศพทเพอปฏบตการวจยของตวแปรทกตวทจะทาการศกษาในเชงปรมาณ โดยตองตระหนกเสมอวา ตองเรมตนทาการตรวจสอบในเชงปรมาณกอน เพอเปนการพยากรณหรอการประมาณคา จงจาเปนตองมนยามศพทเพอการปฏบตการวจย และหลงจากนนตองระบถงระดบการวดของตวแปรใหถกตองทจะใชกบสมการพยากรณ การเขยนระเบยบวธการวจย 1. ถารปแบบการวจยเรมตนโดยการวจยเชงปรมาณ และตองการเรมเขยนตงแตการเขยนโครงรางวจยตองเรมเขยนตามระบบของการวจยในเชงปรมาณกอนทงหมดตามลาดบ เชน ประชากรและกลมตวอยาง วธการสมตวอยาง เครองมอ การสรางเครองมอ และกระบวนการตรวจสอบ หลกสถตทคาดวาจะใชการประมาณคา หรอพยากรณ

45

2. หลงจากนนจงตามดวยการเขยนถงระเบยบวธการวจยในเชงคณภาพ โดยเรมตนดวยการเกรนถงเปาหมายสงสดของการวจยนกอนวาตองการคนหาอะไรเปนสาคญ ซงกคอการกลาวยาถงคาถามหลกของการวจยในเชงปรมาณทตองการสบคนถงบรบททางสงคมวาเหตททาใหพฤตกรรมนนเกดขนแทจรงแลวตนตอเชงตรรกทงในดานปรากฏการณและเหตผลทอาจเปนการเลาเรอง 3. กลาวถงวธการรวบรวมขอมลในเชงคณภาพทตองเปดประเดนถงพนทในการศกษา กลมคนทคาดวาจะมพฤตกรรมเกดขนตามทอยากรนนและตองระบวาตองเปนพนทเดยวกบททาการศกษาในเชงปรมาณและกลมคนทอยในการวจยเชงปรมาณ 4. ระบวธการรวบรวมขอมลทตงใจจะใชอยางชดเจน โดยทวไปจะใชหลกการคนหาความรทเปนความจรงจากผรทรจรง จากหลกฐานและจากปรากฏการณจรงทตองลงลกถงแหลงรากเหงาของตนตอ โดยตองกาหนดคณลกษณะของผรไวบางวาควรมลกษณะอยางไร วธการรวบรวมขอมลในเชงคณภาพทนยมใชกบการวจยแบบผสม ปจจบนจะนยมตรวจสอบขยายความผลทไดจากการวเคราะหในเชงปรมาณดวยการเจาะตอในเชงคณภาพดวยวธของการจดสนทนากลมแบบเจาะจง (Focus Group Discussion) มากทสด เพราะเชอในทฤษฎอทธพลกลม (Group Influence Theory) วธการสนทนากลมยอย (Small Group Discussion) และวธการสมภาษณเจาะลก (In–depth Interview) เหตผลทสามวธนไดรบความนยมมาก เพราะสามารถคนหาบคลกภาพผรไดจากผลการวจยในเชงปรมาณทอยในฐานขอมลแลว วธการคอ ดงคณลกษณะทไดจากการวจยในเชงปรมาณ คดเลอกบคคลเขารวมสนทนากลมแบบเจาะจงได วธการเขยนเกยวกบการรวบรวมขอมลในเชงคณภาพ 1. เขยนถงขอด และลกษณะเดนของแตละวธวามขอดอยางไร ทาไมจงเลอกใช จะสามารถชวยใหขยายความตอยอดจากขอคนพบในเชงปรมาณไดอยางไร 2. มวธการสรางแนวคาถามสาหรบการสนทนากลมแบบเจาะจงอยางไร จะนาไปทดสอบแนวคาถามทไหน ผนาสนทนาเปนใคร คาดวาจะจดกกลม เพราะอะไร ตองการเนนทการเปรยบเทยบหรอไม หรอวาตองการตรวจสอบแบบสามเสา การวเคราะหขอมล 1. การเรมตนทกอตวจากการวจยในเชงปรมาณกอน ในการตรวจสอบตองเรมตนตามลาดบของการวจยในเชงปรมาณทงหมดตงแตการตรวจสอบสหสมพนธของตวแปรอสระทกตว (Correlation) วาตองเปนอสระแกกนอยางแทจรง 2. เลอกใชสมการทเหมาะสมกบคาถามวจย และเนนทระดบการวดของขอมลทงของตวแปรอสระและตวแปรตาม อาจเปนสมการ Linear หรอ Non–Linear แลวแตคาถามวจยและสาคญทสดคอระดบการวดของขอมลของตวแปรตามทตองเปนไปตามขอตกลงเบองตน (Basic Assumption) ของหลกสถตนน ๆ วธการสรางสมการพยากรณ เนองจากเปนการวเคราะหแบบหลายตวแปร (Multivariate Analysis) และอยในลกษณะของการวเคราะหหลายระดบ (Multilevel Analysis) บางครงเรยกวา พหระดบ ตองทาการปรบผลทเกดจาก

46

Cluster ของตวแปรระดบชมชนหรอตวแปรระดบหมบาน ดงนน จงตองปรบคาความคลาดเคลอน (Standard Error) ในสมการโดยทวไปจะใชสมการใน STATA หรอใน SPSS ทเปน Mixed Model การเขยนผลการวเคราะหและอภปรายผลทเรมตนดวยการวจยในเชงปรมาณ 1. การวเคราะหและอภปรายผลทเปนการเปรยบเทยบทงผลทเหมอนและผลทแตกตางเปนการอภปรายในเชงปรมาณทงหมดกอนใหชดเจน แลวจงแยกประเดนทเจาะตอในเชงคณภาพมาเขยนดวยการเรมตนประเดนใหม หรอหวขอใหมธรรมเนยมนยมจะแยกเปนตอนใหมเพอตองการสอสารใหเดน โดยเกรนนาวา ลาดบตอไปจะกลาวถงผลการสบคนในเชงคณภาพในประเดนของอะไรโดยบรรยายใหชดเจนโดยอาจมการอางคาพด (Quotations) แสดงแผนผงรปภาพหลกฐานประกอบดวย 2. การเขยนบทสรปใหเขยนผลในเชงปรมาณกอนแลวยาดวยเชงคณภาพ การออกแบบการวจยแบบผสมทเรมตนจากการวจยในเชงคณภาพ การวจยเชงคณภาพจะเนนหรอเรมตนจากการคนหาปรากฏการณทเชอในเรองความสมพนธเชงเหตและผล แบบตรรกนยม (Constructionism) เปนการคนหาเพอตอบคาถามวจยดานชาตพนธ ดานมานษยวทยา การวจยทางมานษยวทยาประยกต แลวคนพบวา บรบททางสงคมทสาคญบางประการมผลตอพฤตกรรมของคน ไมวาเพศชายหรอเพศหญง และประสงคทจะตรวจสอบตอยอดในเชงปรมาณ โดยการนาสถตมายนยนใหชดเจนถงระดบของความแรง (Effect Size) ของความสมพนธตอกนอยางมนยสาคญทางสถต การเขยนโครงรางวจยทเรมตนจากการวจยในเชงคณภาพ 1. คาถามวจยควรเปนในรปแบบการวจยเชงคณภาพ เชน ความเชอของชมชนในการรกษาพยาบาลแผนโบราณตอการคมกาเนดของสตรวยเจรญพนธในหมบานหรอไม อยางไร 2. ทบทวนวรรณกรรมทผานมาวามใคร ทาอะไร ทไหน อยางไรบาง 3. ระเบยบวธการวจยในเชงคณภาพจะไมมกรอบแนวความคด ไมมนยามศพทเพอปฏบตการวจย ไมมประชากร และกลมตวอยาง ไมมวธการสมตวอยาง การเขยนพนทศกษาและระเบยบวธการวจย 1. เนนใหเหนพนทศกษาทมปรากฏการณใหสบคนเรองนน ๆ มบรบททสนใจตามคาถามวจย 2. เขยนระเบยบวธการวจยทเปนขนตอน การรวบรวมขอมลทกวธทใชอยางละเอยด และชดเจนตามหลกการเขยนของการวจยในเชงคณภาพ ทตองกลาวขอดและลกษณะเดนของวธการรวบรวมขอมลดงกลาวใหผอานเขาใจถงเหตผลทเลอกใช ตองระบถงการสรางแนวคาถาม การตรวจสอบสามเสา วธการคนหาปรากฏการณ และผร (Key Information) 3. รวบรวมขอมลในเชงปรมาณอยางละเอยดตามขนตอน การเขยนบทวเคราะหและอภปรายผล 1. หากการวจยแบบผสมนาดวยเชงคณภาพจะมลกษณะเดนทการนาเสนอในเชงคณภาพ โดยมการแสดงกรณตวอยาง 3 ตวอยาง แบบตรวจสอบสามเสาใหชดเจน หลงจากนนเปนการนาเสนอผลการวจยในเชงปรมาณ

47

2. แสดงเฉพาะผลการตรวจสอบในสมการ Multilevel Analysis แลวอภปรายผลการวจยในเชงปรมาณตามหลกการของการวจยในเชงปรมาณทงหมด พรอมกบยนยนผลการตรวจสอบทไดวาใหความชดเจนตามผลทไดจากการตรวจสอบอยางไร เพอใหไดผลการวจยทชดเจนมากขนทงระดบความสมพนธและทศทางวาเปนดานบวกหรอดานลบ 3. หลงจากททาการวจยในเชงปรมาณเสรจแลว จะนยมสรางภาพจาลอง (Simulation) ดวยกราฟเสน กราฟแทง เพอใหเหนปรากฏการณทเปนผลทไดวาเปนจรงอยางไรบาง 4. ในบทสรป จะสรปผลทไดในเชงคณภาพเปนหลกแลวยนยนดวยเชงปรมาณ เอกสารอางอง โยธน แสวงด. (2557). เอกสารการฝกอบรมเทคนคการวจยทางสงคมศาสตรแบบผสม (MIXED METHOD). (น. 1–34). กรงเทพฯ : สมาคมสงเสรมการวจย.

  

ปดทายวจย สภาปฏรป

เรยบเรยงโดย...จนทมร สหาบญล

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 กาหนดใหมสภาปฏรปเพอทาหนาทศกษาและเสนอแนะเพอใหเกดการปฏรปในดาน ซงมทงหมด 11 ดาน ตามขอมลของคณะกรรมการการเลอกตงในแตละดานมรายละเอยด ดงน 1) ดานการเมอง หมายถง การปฏรปการดาเนนการเพอใหไดมาซงสมาชกรฐสภาทสจรตและเปนธรรม อานาจ หนาท และความรบผดชอบของนกการเมองในดานตางๆ กลไกปองกนและขจดการทจรตและประพฤตมชอบในวงการเมองทมประสทธภาพ การควบคมการบรหารราชการแผนดน การตรวจสอบการใชอานาจรฐ คณธรรมและจรยธรรมของนกการเมอง ความมนคงของชาต และการดาเนนการดานการตางประเทศ 2) ดานการบรหารราชการแผนดน หมายถง การปฏรประเบยบบรหารราชการแผนดนสวนกลาง การปฏรปหรอพฒนาระบบราชการ (โครงสราง การจดองคกรภาครฐ วธปฏบตราชการ การใหบรการประชาชนททวถง รวดเรว สะดวก การบรหารจดการงานภาครฐแบบใหม อตรากาลง และคาตอบแทนเจาหนาทของรฐ) ระบบงานตาง ๆ ของรฐ เชน การบรหารงานบคคล ระบบคณธรรม การจดซอ จดจาง เปนตน ธรรมาภบาลของเจาหนาทของรฐ การตรวจสอบและควบคมเจาหนาทของรฐ การปองกนและขจดการทจรตและประพฤตมชอบ ของเจาหนาทของรฐ และการปองกนการแทรกแซงทางการเมองตอระบบราชการโดยมชอบดวยกฎหมาย

49  

3) ดานกฎหมายและกระบวนการยตธรรม หมายถง การปฏรปกฎหมายทลาสมย ไมเปนธรรม เปนอปสรรคหรอไมสอดคลองกบการพฒนาประเทศ ตลอดจนการดาเนนการใหมกฎหมายใหมทจาเปน การปฏรปฝายปกครอง การสอบสวนคดพเศษ ตารวจ ทนายความ อยการ ศาล เจาหนาทฝายบงคบคด และเจาหนาทฝายราชทณฑ การนาหลกนตธรรมมาใช การไมเลอกปฏบตหรอพฤตการณทอาจนาไปสการใชหลายมาตรฐานในการดาเนนคด การบงคบใชกฎหมายทมประสทธภาพ และการคมครองสทธเสรภาพประชาชน 4) ดานการปกครองทองถน หมายถง การปฏรปการบรหารราชการแผนดนสวนภมภาคและสวนทองถน ตลอดจนการปกครองกรงเทพมหานครและพนทซงมการบรหารรปแบบพเศษ บทบาท ภารกจของราชการสวนภมภาค และสวนทองถน ความสมพนธระหวางราชการสวนตาง ๆ การไดมา การควบคม การตรวจสอบและอานาจหนาทผบรหารและสมาชกสภาทองถน 5) ดานการศกษา หมายถง การปฏรปองคกรและการจดการศกษาอบรมทกระดบและทกรปแบบ คณภาพการศกษาอบรม การวจยและพฒนา การพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย 6) ดานเศรษฐกจ หมายถง การปฏรปเศรษฐกจภาคเอกชน การคมนาคม การขนสง เกษตรกรรม อตสาหกรรม พาณชยกรรม การธนาคาร สถาบนการเงน สหกรณ การทองเทยว และธรกจตาง ๆ การสงเสรมการลงทน วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม การกระจายรายได นโยบาย และการดาเนนการดานการคลงภาครฐ ระบบภาษอากร โครงสรางภาษทกชนด และการบรหารจดการรฐวสาหกจ 7) ดานพลงงาน หมายถง การปฏรปองคกร การบรหารจดการและการพฒนากจการดานการพลงงานทกรปแบบ 8) ดานสาธารณสขและสงแวดลอม หมายถง การปฏรปองคกรและระบบสขภาพ การบรการสาธารณสข สาธารณสขชมชน การสรางเสรม และการสงเสรมดานสขภาพอนามย การพฒนารางกาย จตใจ และสตปญญาของบคคล ตามวยและสถานภาพ การปฏรปกลไกการบรหารจดการ การบารงรกษาและทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล การพฒนาประเทศอยางยงยนโดยไมทาลายทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหสามารถอยรวมกนไดโดยไมกอใหเกดภาวะมลพษหรอผลตอการ เปลยนแปลงคณภาพสงแวดลอม และการปลกจตสานกใหเกดการหวงแหนในทรพยากรชาตและสงแวดลอม 9) ดานสอสารมวลชน หมายถง การปฏรปกจการและการประกอบการดานเทคโนโลยสารสนเทศทกรปแบบ สอสงพมพ วทย โทรทศน เสรภาพในการแสดงออก คณธรรมและจรยธรรมของสอ 10) ดานสงคม หมายถง การปฏรปการพฒนาคณภาพชวต ปจจยในการครองชพ การแกปญหาความยากจน อาชญากรรม ความปลอดภยในชวตและทรพยสน ยาเสพตด การคมครองผดอยโอกาส คนไรทพง การคมครองผบรโภค การนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดาเนนชวตและการดาเนนการ ดานตางๆ การพฒนาทรพยากรมนษย การปฏรประบบแรงงาน การประกนสงคม สวสดการสงคม ประชานยม 11) ดานอน ๆ หมายถง การปฏรปสงคมโดยนาศาสนธรรมมาใชในการดาเนนชวตและการพฒนาประเทศ การพฒนาวถชวต ศลปวฒนธรรม เอกลกษณของชาต กฬา สงบนเทงอนมผลตอพฤตกรรมของเยาวชน วฒนธรรมทางการเมองอนเหมาะสมตอระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

50  

การปลกฝงและเผยแพรคานยมทเหมาะสมตอสงคมไทย ระเบยบวนยในสงคม ความสามคคปรองดองของคนในชาต คณธรรมและจรยธรรมในสงคม เจตนารมณทสา คญของการปฏรปในแตละดานในคร งนก เพอใหการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มความเหมาะสมกบสภาพสงคมไทย มระบบการเลอกตงทสจรตและเปนธรรม มกลไกปองกนและขจดการทจรตและประพฤตมชอบทมประสทธภาพ ขจดความเหลอมลาและสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมเพอพฒนาอยางยงยน ทาใหกลไกของรฐสามารถใหบรการประชาชนไดอยางทวถง สะดวก รวดเรว และมการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดและเปนธรรม รฐธรรมนญฉบบนกาหนดใหมสมาชกสภาปฏรปแหงชาตจานวน 250 คน โดยมาจากการสรรหาบคคลทมความรความสามารถเปนทประจกษจากกลมตาง ๆ ในภาครฐ ภาคเอกชน ภาคสงคม ภาควชาการ ภาควชาชพ และภาคอนทจะเปนประโยชนตอการปฏบตหนาทของสภาปฏรปแหงชาต การกระจายตามจงหวด โอกาสและความเทาเทยมกนทางเพศ รวมทงผดอยโอกาสในสงคมทใกลเคยงกน สมาชกสภาปฏรปแหงชาต (สปช.) ชดดงกลาวน ไดรบพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตงเมอวนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2557 ทงหมดจานวน 250 คน โดยจาแนกจานวนตามการปฏรปในแตละดาน ดงน (1) ดานการเมอง 17 คน (2) ดานกฎหมายและกระบวนการยตธรรม 20 คน (3) ดานการบรหารราชการแผนดน 14 คน (4) ดานการศกษา 18 คน (5) ดานการปกครองทองถน 15 คน (6) ดานเศรษฐกจ 16 คน (7) ดานพลงงาน 14 คน (8) ดานสาธารณสขและสงแวดลอม 16 คน (9) ดานสงคม 16 คน (10) สอมวลชน 13 คน (11) ดานอน ๆ 14 คน สวนสมาชกสภาปฏรปทไดรบการสรรหาทกจงหวดทวประเทศจงหวดละหนงคน จานวน 77 คน สภาปฏรปมอานาจหนาทคอ 1. ศกษาวเคราะห และจดทาแนวทางและขอเสนอแนะเพอการปฏรปดานตาง ๆ เสนอตอนตบญญตแหงชาต คณะรฐมนตร คณะรกษาความสงบแหงชาตและหนวยงานทเกยวของ 2. เสนอความเหนหรอขอเสนอแนะตอคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญเพอประโยชนในการจดทารางรฐธรรมนญ 3. พจารณาและใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญจดทาขน หากมกรณจาเปนตองตราพระราชบญญตหรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญขนใชบงคบ ใหสภาปฏรปแหงชาตจดทารางพระราชบญญตดงกลาวเสนอตอสภานตบญญตแหงชาตเพอพจารณาตอไป เมอวนท 21 ตลาคม 2557 สมาชกสภาปฏรปแหงชาตไดมการประชมนดแรก เพอเลอกประธานและรองประธานสภาปฏรปแหงชาต ผลการคดเลอกดงน นายเทยนฉาย กระนนทน ประธานสภาปฏรปแหงชาต นายบวรศกด อวรรณโณ รองประธานสภาปฏรปแหงชาต คนท 1 นางสาวทศนา บญทอง รองประธานสภาปฏรปแหงชาต คนท 2

51  

เมอมตาแหนงผนาการปฏรปแลว สญญาณของการปฏรปกเรมขน เพอนาพาประเทศชาตพฒนาไปสความเจรญมนคงถาวรในทก ๆ ดานตามเจตจานงของการปฏรปตอไป เอกสารอางอง “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557”. (22 กรกฎาคม 2557) ราชกจจานเบกษา, เลมท 131 ตอนท 55 ก. หนา 1. ผจดการออนไลน (7 ตลาคม 2557). รายชอ 250 สมาชก สปช. แยกตาม 11 ดาน 77 จงหวด. สบคนวนท 22 ตลาคม 2557 จาก www.manager.co.th/oolitics/view news aspx?NewsID=9570000115405. สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง. การปฏรปดานตาง ๆ. สบคนวนท 22 ตลาคม 2557 จาก http://www.2ect.go.th/about.php?Province=mec2014&SiteMenuID=12621.