ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 กรกฎาคม · ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 กรกฎาคม-ธันวาคม 2557 วารสารพยาบาลศิริราช

ปท 7 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2557 วารสารพยาบาลศรราช

ทปรกษา หวหนาฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส ศาสตราจารยนายแพทยวฑรย องประพนธ ศาสตราจารยนายแพทยวษณ ธรรมลขตกล

บรรณาธการบรหาร นางสาววฒนา กลนาถศร

บรรณาธการ นางสาวจนทนา นามเทพ

กองบรรณาธการ นางสาวจงรกษ บรสทธ นางสาวกนกวรรณ ซมพฒนานนท นางสาวเดอนเพญ กลกจ นางสาวฬราภรณ ศรบญเรอง นางสาวพทราภรณ จนกล ดร.วรรณวมล คงสวรรณ นางสาววรศรา ตวยานนท นางมยร โฆษตเจรญสข นางสาวจนทรจรย เขาพนพฤกษ นางสาวสรางค วเศษมณ นางสาวปยนช สายสขอนนต นางสาวจารณ ลธระกล นางสาวเปยมลาภ โสภาษต นางสาวชรสนกล ยมบญณะ นางสาวราตร ฉมฉลอง

เจาของ : ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

ก าหนดการออกวารสาร ปละ 2 ฉบบ มกราคม-มถนายน กรกฎาคม-ธนวาคม

พมพท : โรงพมพ พ.เอ.ลฟวง จ ากด

บางกอกนอย กรงเทพฯ โทรศพท 0-2881-9890

โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลโรคตอหนฯ

การประเมนหลกสตรผชวยพยาบาลฯ

คณภาพการบรการตามความคาดหวงและ การรบรของผรบบรการฯ

โปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรคฯ

การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลฯ

โรคตอหนเปนโรคทตองการการดแลทตอเนอง และตวแปรทส าคญในการดแลผปวยกลมน คอ ตวผปวยเอง ซงตองปฏบตตวเพอควบคมความดนลกตา โดยเฉพาะในกลมผสงอายยงจ าเปนทตองไดรบความสนใจ งานวจยเรองนจงเปนงานวจยทนาสนใจ ส าหรบงานวจยเรอง โปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรคเพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรคร กเปนงานวจยทสงเสรมดานพฤตกรรม เชนกน ซงผลการวจยไดรบผลลพธเปนทนาพอใจ

ส าหรบงานวจยการประเมนคณภาพการบรการตามความคาดหวงของผร บบรการ กเปนเรองส าคญเพอน าขอมลมาพฒนาการบรการใหดยงขน การประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลฯ เปนไปเพอพฒนาการเรยนการสอนใหดยงขน การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน เปนไปเพอใหผปวยไดรบการดแลทตอเนอง งานวจยทง 3 เรอง แมไมไดกระท ากบผปวยโดยตรง แตเปนการคนควาวจยเพอใหการบรการผปวยดยงขนเชนกน

งานวจยในฉบบน เปนหวขอทนาสนใจทงดานการพฒนาระบบบรการและคณภาพการบรการ หวงวาขอมลทไดรบจากทกผลงานในวารสาร จะสามารถเปนแนวทางในการพฒนาทงระบบและคณภาพการบรการตามทผวจยไดตงใจไว

กองบรรณาธการ

ปท 7 ฉบบท 2 กรกฎาคม- ธนวาคม 2557

วารสารพยาบาลศรราช Siriraj Nursing Journal

รายงานวจย

การประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลหลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553 โรงเรยนผชวยพยาบาล คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

1

สมฤทย เพชรประยร ประนอม พรมแดง และอบล อสมภนทรพย

ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคม ระดบความดนลกตาของผสงอาย

15

เรวด สราทะโก พมพพรรณ ศลปสวรรณ ปรารถนา สถตยวภาว และนรศ กจณรงค

คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษ โรงพยาบาลตตยภมแหงหนงในกรงเทพมหานคร

26

บษบา บญทะจตต สคนธา คงศล และสขม เจยมตน

โปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรค เพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรคร

39

กณษา กลนนฤนาท

การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน 52 ภาพตะวน โพธทะเล



1

การประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลหลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553 โรงเรยนผชวยพยาบาล คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล สมฤทย เพชรประยร พย.ม. ประนอม พรมแดง พย.ม. อบล อสมภนทรพย พย.ม.

พยาบาลวชาชพ โรงเรยนผชวยพยาบาล ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล บทคดยอ

การวจยครงนเปนการประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลหลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553 โรงเรยนผชวยพยาบาล คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล กลมตวอยางเปนอาจารยผสอน 11 คน ผส าเรจการศกษา 99 คน และผรวมงานดานบรการพยาบาล 168 คน เครองมอทใชเปนแบบสอบถามการประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล และแบบสอบถามขอมลเชงคณภาพ ทดสอบความเชอมนไดคาสมประสทธอลฟาของ ครอนบาค เทากบ 0.97 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา การทดสอบคาสถต t-test และการวเคราะหเนอหา

ผลการศกษา พบวา ปรชญาและวตถประสงคของหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554) แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ. 2545 – 2559)และทศทางความตองการก าลงคนดานสขภาพของประเทศ ความเหมาะสมของวตถประสงคของหลกสตรอยในระดบมากทสด (x = 4.38, SD=0.40) โครงสรางหลกสตรและการจดการศกษายในระดบมาก (x =4.14, SD = 0.36) ดานปจจยน าเขา พบวา คณสมบตของผเขาศกษาและระบบการคดเลอกอยในระดบมากทสด (x= 4.33, SD = 0.60) ปจจยสนบสนนการเรยนรอยในระดบมาก (x = 4.17, SD = 0.49) ดานปจจยกระบวนการ พบวา การจดการเรยนการสอนอยในระดบมากทสด (x= 4.44, SD = 0.37) ดานผลผลต พบวา ผส าเรจการศกษาประเมนตนเองตอคณลกษณะทพงประสงคอยในระดบมากทสด (x = 4.36, SD = 0.38) จากการใชสถตทดสอบคาท พบวา ผรวมงานดานบรการและผส าเรจการศกษามความคดเหนทตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) โดยผส าเรจการศกษาประเมนตนเองสงกวาผบงคบบญชา

ผลการศกษาครงนใชเปนขอมลในการพฒนาหลกสตรและปรบปรงการจดการเรยนการสอนเพอใหมความเหมาะสม ค าส าคญ:: การประเมนผลหลกสตร / ผชวยพยาบาล

Vol. 7 No.2 July-December 2014 Siriraj Nursing Journal


2

An Evaluation of a Certificate Program for Practical Nurse Curriculum for the New Curriculum of 2010, school of Practical Nursing, Faculty of medicine, Siriraj Hospital, Mahidol University

Somruetai Petprayoon, RN, MNS Pranom Phromdaeng RN, MNS Ubol Asumpinzub RN, MNS

School of Practical Nursing, Department of Nursing Siriraj Hospital, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University.

Abstract: This study was to evaluate of the Certificate Program for Practical Nurse Curriculum for the New Curriculum

in 2010 at the School of Practical Nursing, Faculty of Medicine, Siriraj Hospital, Mahidol University. The sample composed of 11 instructors, 99 graduates and 168 nursing colleagues. The instruments consistent of a questionnaire on the nursing diploma curriculum evaluation and a qualitative data questionnaire with reliability testing and Cronbach’s alpha coefficient at 0.97. Data were analyzed using descriptive statistics, t-test and content analysis.

The findings of this study revealed that, the philosophy and objectives of the nursing diploma curriculum is correlated with the Tenth National Economic and Social Development Plan (2007-2011), the National Education Plan (2002-2016) and the direction of the demands of health personnel nationwide. The suitability of the curriculum objectives had highest level (x = 4.38, SD=0.40). The structure of the curriculum and education management had high level (x =4.14, SD = 0.36). According to the input factors, The characteristics of graduates and qualifying system had highest level (x= 4.33, SD = 0.60) The learning support factors had high level (x = 4.17, SD = 0.49). According to the process factors, The teaching and learning management had highest level (x= 4.44, SD = 0.37). According to the findings, the graduates evaluated themselves regarding desired characteristics with the highest score possible (x = 4.36, SD = 0.38). And t-test analysis found service colleagues and graduates had differing opinions with statistical significance (p < .001) in which graduates evaluated themselves higher than their superiors. The findings of this study can be used for further develop curriculum and improve learning management for greater suitability. Key word: Curriculum Evaluation, Certificate program Practical Nurse



3

ความส าคญของปญหา หลกสตรมความส าคญตอการจดการศกษา

ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 48 กลาววาใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา และถอวาการประกนคณภาพการศกษาเปนสวนหน งของการบรหารการศกษา องคประกอบทส าคญของการประกนคณภาพการศกษา คอ การมหลกสตรทไดมาตรฐาน และควรมการประเมนผลหลกสตรเพอปรบใหเหมาะกบสภาพแวดลอมและสงคมทเปลยนไป จากนนน าผลการประเมนมาปรบปรงพฒนาหลกสตรเพอใหไดผส าเรจการศกษาทมคณลกษณะและสมรรถนะตามมาตรฐานทก าหนดและสอดคลองกบความตองการของสงคม

โรงเรยนผชวยพยาบาล คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล จดการเรยนการสอนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลตงแตป พ.ศ.2502 และไดมการประเมนและปรบปรงโครงสราง ในป พ.ศ. 2540 และป พ.ศ. 2553 โดยปรบใหมความสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทศทางการปฏรประบบบรการสขภาพไทย เพอใหหลกสตรมความทนสมยเหมาะสมกบสภาพสงคมท เปลยนไป รวมท งสอดคลองกบมาตรฐานของสภาการพยาบาล และตามระบบคณภาพการศกษามหาวทยาลยมหดล ซงเปนหลกสตรทใชในปจจบน มระยะเวลาในการศกษา 1 ป จดการเรยนแบงเปน 2 ภาคการศกษา มการจดเนอหาวชาหลกใหมเนอหาครอบคลมความรดานตางๆ ตามขอบงคบสภาการพยาบาลวาดวยการรบรองหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล พ.ศ. 2552 โดยแบงเนอหาวชาเปน 3 สวน ไดแก สวนท 1

ความรความเขาใจเกยวกบรางกาย จตใจ และสงคมเพอเปนพนฐานในการปฏบตงานทเกยวของกบมนษย สวนท 2 ความรพนฐานเกยวกบการชวยงานพยาบาลผปวย และสวนท 3 เปนการฝกปฏบตการชวยงานพยาบาล

โรงเรยนฯ ไดด าเนนการจดการเรยนการสอนหลกสตรดงกลาว มาเปนเวลา 3 ป มผส าเรจการศกษาแลว จ านวน 397 คน และจะมการปรบปรงหลกสตรใหมอกครงในป พ.ศ.2558 ดงนนอาจกลาวไดวาการประเมนหลกสตรเปนสงหนงทส าคญในกระบวนการพฒนาหลกสตรของโรงเรยนฯ ซงการประเมนหลกสตรนนอาจมการด าเนนการไดในหลายระยะเพอจะไดน าผลการประเมนมาพจารณาวาหลกสตรน นมคณภาพตรงตามเปาหมายหรอไม เพราะการประเมนหลกสตรจะท าใหทราบถงปญหาและแนวทางในการปรบปรงหลกสตรใหชดเจนยงขน1 รปแบบของการประเมนหลกสตรมหลายรปแบบ การประเมนระหว างด า เนนการหลกสตรเ ปนการตรวจสอบวาหลกสตรสามารถน าไปใชในสถานการณจรงไดดเพยงใด หากพบปญหาในระหวางการใชหลกสตรกมกจะไดรบการแกไขทนท โดยทวไปแลวการประเมนผลหลกสตรขณะด าเนนการจะเรมท าเมอหลกสตรไดมการปฏบตแลวชวงระยะเวลาหน ง หลงจากนนจะทงชวงระยะเวลาใหหลกสตรด าเนนการตอไปจงท าการประเมนอกเปนชวงๆ จนครบตามระยะเวลาทก าหนด ดงน นในการวจยประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล พ.ศ. 2553 ครงน ผวจ ยจงท าการประเมนทงหลกสตร ซงภารกจดงกลาวสอดคลองกบขอบงคบสภาการพยาบาล วาดวยการรบรองหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล พ.ศ. 2552 หลกสตรตองไดรบการรบรองจากสภาวชาชพทก 5 ป และสอดคลองกบ



4

เกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบอดมศกษาของกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2548 และนโยบายการประกนคณภาพการศกษาของมหาวทยาลยมหดลทก าหนดใหมการปรบปรงหลกสตรตามรอบระยะเวลาของหลกสตร ผวจ ยจงท าการประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลหลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553 เพอท าใหทราบผลการด าเนนงานดานหลกสตร และการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรโดยรวมรอบดานวายงคงเหมาะสมกบสภาพแวดลอมหรอสงคมหรอไม โดยใชรปแบบการประเมนซปปของสทฟเฟอรบม (Stufflebeam’ s CIPP model)2 ไดแก การประเมนดานบรบท (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) เนองจากมแนวทางการประเมนหลกสตรทครอบคลมทกองคประกอบของหลกสตร เพอใหไดขอมลทเปนระบบนาเชอถอไดและเปนแนวทางในการปรบปรงในการพฒนาหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาลอยางตอเนอง

วตถประสงคของการวจย เพอประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวย

พยาบาลหลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553

กรอบแนวคดการวจย ใช CIPP model ของ Stufflebeam ประเมน

บรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ และผลผลต ของหลกสตร เพอชวยผบรหารหลกสตรในการตดสนใจเกยวกบการวางแผนหลกสตร (Planning Decision) การก าหนดโครงสรางของหลกสตร (Structuring decisions) การน าหลกสตรไปใชจรง (Implementing decisions) และการตดสนใจเกยวกบการทบทวนหลกสตร (Recycling decisions) ดงภาพท 1

ขอบเขตของการวจย การวจยครงน เ ปนการประเมนหลกสตร

ประกาศนยบตรผชวยพยาบาลหลกสตรปรบปรง พ .ศ . 2 553 โ รง เ รยนผ ช ว ยพ ยาบาล คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

ภาพ 1 การประยกตโมเดลการประเมนของ Stuffebeam และคณะ ส าหรบใชประเมนหลกสตร

การประเมนหลกสตร การตดสนใจเกยวกบหลกสตร

การประเมนบรบท (Context Evaluation)

การตดสนใจเพอการวางแผน (Context Evaluation)

การประเมนปจจยเบองตน (Input Evaluation)

การตดสนใจเพอก าหนดโครงสราง (Structuring Decisions)

การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation)

การตดสนใจเพอน าหลกสตรไปปฏบต (Implementing Decisions)

การประเมนผลผลต (Product Evaluation)

การตดสนใจเพอทบทวนหลกสตร (Recycling Evaluation)



5

วธการด าเนนการวจย ประชากร ประกอบดวยอาจารยผสอน ผส าเรจ

การศกษา ป พ.ศ. 2553 -2555 และผรวมงานดานบรการพยาบาล ค านวณขนาดตวอยางจากรอยละของกลมประชากร โดยคดกลมตวอยางรอยละ 25 เมอมประชากรเปนรอยและรอยละ 10 เมอมประชากรเปนพน3 ไดกลมตวอยาง คอ อาจารยผสอน 11 คน ผส าเรจการศกษา 99 คนและผรวมงานดานบรการพยาบาล 168 คน สมตวอยางโดยใชวธสมแบบงาย (simple random sampling) ดวยวธการจบฉลากจากบญชรายชอของประชากรแตละกลมในทกหอผปวยตามงานการพยาบาล 11สาขา

เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสอบถามการประ เมนหลกส ต ร

ประกาศนยบตรผชวยพยาบาล ทผวจยประยกตใชจากแบบสอบถามการประเมนหลกสตรประกาศ - นยบตรผชวยพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ3 โดยใชรปแบบการประเมน CIPP model โดยมทงหมด 3 สวน ไดแก

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ใชค าถามแบบเลอกตอบและเตมขอความ ไดแก ขอมลสวนบคคลของผส าเรจการศกษาและขอมลสวนบคคลของผรวมงาน

สวนท 2 แบบสอบถามการประเมนหลกสตรและการจดการเรยนการสอนหลกสตรประกาศ - นยบตรผชวยพยาบาล ไดแก

2.1 แ บ บ ส อ บ ถ า ม ก า ร ป ร ะ เ ม นวตถประสงค โครงสรางของหลกสตร หมวดวชาและปจจยสนบสนนการเรยนร ใชส าหรบถามกลมผส าเรจการศกษาเปนการประเมนดานบรบทและปจจยน าเขา มจ านวน 59 ขอ เปนขอความดานบวก

ทงหมด ก าหนดลกษณะค าตอบของแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ

2.2 แบบสอบถามการประเมนหลกสตรดานกระบวนการเ รยนการสอน การวดและประเมนผลอาจารยทปรกษา ความเหมาะสมของอาจารย และความเหมาะสมของอาจารยพเศษในแหลงฝก ใชส าหรบถามกลมผส าเรจการศกษาเปนการประเมนดานกระบวนการ มจ านวน 40 ขอ ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ โดยแบงเปนดานการประเมนหลกสตรกระบวนการเรยนการสอน จ านวน 14 ขอ ดานการวดและประเมนผล จ านวน 9 ขอ ดานอาจารยทปรกษา จ านวน 5 ขอ ดานความเหมาะสมของอาจารย จ านวน 8 ขอ และดานความเหมาะสมของอาจารยพเศษในแหลงฝก จ านวน 4 ขอ

2.3 แบบสอบถามความสามารถในการปฏบตงานของผส าเรจการศกษา ใชส าหรบถามกลมผส าเรจการศกษาและกลมผรวมงานดานบรการเปนการประเมนดานผลผลต มจ านวน 18 ขอ ก าหนดลกษณะค าตอบของแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ โดยแบงเปนดานความรความสามารถทางวชาการ/วชาชพ จ านวน 4 ขอ ดานทกษะพนฐานในการปฏบตงาน จ านวน 8 ขอ และดานคณธรรมและจรยธรรม จ านวน 6 ขอ

การแปลผลคะแนน ค านวณหาอนตรภาคชน 5 อนดบ และก าหนดชวงคะแนน4 ดงน

1.00–1.80 คะแนน หมายถง เหนดวยนอยทสด 1.81–2.61 คะแนน หมายถง เหนดวยนอย 2.62–3.42 คะแนน หมายถง เหนดวยปานกลาง 3.43–4.23 คะแนน หมายถง เหนดวยมาก 4.24–5.00 คะแนน หมายถง เหนดวยมากทสด



6

สวนท 3 แบบสอบถามขอมลเชงคณภาพความคดเหนเกยวกบหลกสตร เปนแบบสอบถามปลายเปด ใชส าหรบถามกลมผส าเรจการศกษาและกลมผรวมงานดานบรการ

2. ขอมลเชงคณภาพ ไดจากการศกษาเอกสารในประเดนความสอดคลองของปรชญาและวตถประสงคของหลกสตร และจากการสมภาษณอาจารยในประเดน ความเหมาะสมของวตถประสงค โครงสรางเนอหาสาระของหลกสตร การประเมนและการปรบปรงหลกสตร และการจดการเรยนการสอน

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ผวจยไดน าแบบสอบถามทดลองใชกบผส าเรจการศกษาหลกสตรผชวยพยาบาล จ านวน 30 ราย ค านวณคาความเชอมน โดยใชสตรสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ เทากบ 0.97 (แบบสอบถามการประเมนวตถประสงค โครงสรางของหลกสตรฯ แบบสอบถามการประเมนหลกสตรดานกระบวนการเรยนการสอน และแบบสอบถามความสามารถในการปฏบตงานของผส าเรจการศกษาฯ เทากบ 0.95, 0.94 และ 0.87 ตามล าดบ

การพทกษสทธของกลมตวอยาง งานวจยน ไดร บการพจารณารบรองจาก

คณะกรรมการจรยธรรมในคน คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล (เลขท 510/ 2556(EC1)) กลมตวอยางไดรบการชแจงวตถประสงคและขอความรวมมอ มอสระในการตอบแบบสอบถาม สามารถปฏเสธการใหความรวมมอในการเขารวมหรอถอนตวออกจากการวจยไดทกเวลา โดยไมไดรบผลกระทบ

ใดๆ ขอมลจดเกบในทปลอดภยผไมเกยวของไมสามารถเขาถงได และจะถกท าลายทงหลงจากการวจยแลวเสรจ วเคราะหขอมลในภาพรวมและจะเผยแพรเพอประโยชนทางวชาการเทานน

การรวบรวมขอมล 1. ภายหลงไดรบอนญาตในการรวบรวมขอมล

ผว จยเขาพบหวหนาฝายการพยาบาลและหวหนางานการพยาบาล เพอขออนญาตเกบขอมลจากหวหนาหอผปวย และพยาบาลทก าหนดไวหนาซองของแบบสอบถาม และขอความรวมมอส งคนแบบสอบถามภายใน 1 สปดาห

2. เมอไดร บแบบสอบถามคน ผวจ ยไดน าแบบสอบถามตรวจสอบความสมบรณของการตอบแบบสอบถาม กอนน าไปวเคราะหทางสถต

3. ขอมล เชงคณภาพจากการสมภาษณอาจารยประจ าหลกสตร

การวเคราะหขอมล 1. ขอมลสวนบคคล ความคดเหนตอหลกสตร

และการจดการศกษาหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล ทไดจากการตอบแบบสอบถาม วเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ ค านวณหาชวงคะแนน คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน

2. การเปรยบเทยบความสามารถในการปฏบตงานของผส าเรจการศกษา ระหวางการประเมนตนเองและประเมนโดยผรวมงานดานบรการ วเคราะหขอมลโดยใชการทดสอบคาสถต t-test

3. ขอมลจากค าถามปลายเปดและการสมภาษณ ใชวธการวเคราะหเนอหา (content analysis)



7

ผลการวจย

1. ลกษณะขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมผส าเรจการศกษามจ านวน 99 ราย สวน

ใหญเปนเพศหญง รอยละ 86.9 มอายระหวาง 20-22 ป มระยะเวลาการท างาน 2 ป 6 เดอน รอยละ 38.4 ปฏบตงานทงานการพยาบาลอายรศาสตรและจตเวชศาสตร รอยละ 15.2

กลมผรวมงานดานบรการพยาบาลมจ านวน 168 ราย สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 98.2 มอายระหวาง 31-40ป รอยละ 33.33 มระยะเวลาการท างาน 1–10 ป รอยละ 37.5 สวนใหญเปนพยาบาล รอยละ 93.5 ปฏบตงานทงานการพยาบาลอายรศาสตรและจตเวชศาสตร รอยละ 17.3

กลมอาจารยประจ าหลกสตรมจ านวน 11 ราย สวนใหญมวฒการศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 63.6 ระยะเวลาการปฏบตงานมากกวา 20 ปขนไป รอยละ 45.4

2. ดานบรบท ผลการประเมนของผส าเรจการศกษาเกยวกบ

ความเหมาะสมของวตถประสงคของหลกสตรโดย รวมพบวา อยในระดบเหนดวยมากทสด (x=4.38, SD=0.40) โครงสรางหลกสตรและการจดการศกษาโดยรวมพบว า อย ในระดบเหนดวยมาก ( x=4.14,SD=0.36 ) ระดบของคาเฉลยความเหมาะสมของหมวดวชาโดยรวมพบวา อยในระดบเหนดวยมาก (x=4.18, SD=0.47 ) และสวนใหญประเมนการจดโปรแกรมการศกษาในหลกสตรมความเหมาะสมรอยละ 99

ขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณอาจารยประจ าหลกสตร พบว า ปรชญาและ

วตถประสงคของหลกสตรฯฯ มความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550–2554) แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ. 2545–2559) และทศทางความตองการก าลงคนดานสขภาพของประเทศ

3. ดานปจจยน าเขา ผลการประเมนของผส าเรจการศกษาเกยวกบ

คณสมบตของผเขาศกษาและระบบการคดเลอกมคาเฉลยระดบมากทสด (x=4.33,SD=0.60) ความเหมาะสมของปจจยสนบสนนการเรยนรโดยรวมมคะแนนเฉลยอยในระดบมาก (x=4.17, SD=0.49) ดานทมคาเฉลยสงสดคอโครงการ/กจกรรมเสรมหลกสตรฯ (x=4.29,SD=0.66) ดานทมคาเฉลยนอยทสดคอ ความเหมาะสมของทรพยากรสนบสนนการเรยนร (x =4.03, SD=0.55)ดงแสดงในตาราง 1

ตาราง 1 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบ ของคะแนนความเหมาะสมของปจจยสนบสนนการเรยนรของผส าเรจการศกษา (n = 99 คน)

ปจจยสนบสนนการเรยนร x SD ระดบ - โครงการ/กจกรรมเสรมหลกสตรฯ 4.29 0.66 มากทสด

- ความพยงพอเหมาะสมของอาคาร สถานท

4.20 0.57 มาก

- ความพรอมของการบรการทเกยวของกบการศกษา

4.14 0.62 มาก

- ความเหมาะสมของทรพยากรสนบสนนการเรยนร

4.03 0.55 มาก

รวม 4.17 0.49 มาก



8

4. ดานปจจยกระบวนการ ผลการประเมนของผส าเรจการศกษาดาน

กระบวนการจดการเรยนการสอนโดยรวมอยในระดบ มากทสด (x=4.44, SD=0.37) ดานความเหมาะสมของอาจารยประจ าหลกสตรฯมคาเฉลยสงสด (x=4.55, SD=0.41) และดานทมคาเฉลยนอยทสดคอการจดกจกรรมการสอน (x = 4.30, SD = 0.41) ดงแสดงในตาราง 2

ขอมลเชงคณภาพจากการสมภาษณอาจารยประจ าหลกสตรฯและขอเสนอแนะของผส าเรจการศกษา พบวาควรมการพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนเพอกระตนใหนกศกษาเกดการเรยนรมากขน ใหเหมาะสมกบผเรยนทมความแตกตางกนคอนขางมากเพราะผเรยนมทงทส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษา ระดบอดมศกษาและยงมกลมทมประสบการณในการท างานในโรงพยาบาลมากอน ตาราง 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคณภาพของดานกระบวนการจดการเรยนการสอนโดยรวมของผส าเรจการศกษา (n = 99 คน)

การจดการเรยนการสอน x SD ระดบ - การจดกจกรรมการสอน 4.30 0.41 มากทสด - การวดและการประเมนผล 4.39 0.42 มากทสด - อาจารยทปรกษา 4.49 0.50 มากทสด - ความเหมาะสมของอาจารย 4.55 0.41 มากทสด - ความเหมาะสมขออาจารย พเศษในแหลงฝก

4.47 0.54 มากทสด

รวม 4.44 0.37 มากทสด

5. ดานผลผลต ผส าเรจการศกษามความคดเหนเกยวกบคณลกษณะทพงประสงคโดยรวมมคาเฉลยอยในระดบมากทสด(x=4.36, SD=0.38) ดานทมคาเฉลยสงสดคอ คณธรรมและจรยธรรม (x=4.58, SD=0.44) ดานทมคาเฉลยนอยทสดคอ ความรความสามารถทางวชาการ/ วชาชพ (x=4.23, SD=0.45) ผรวมงานดานบรการมความคดเหนเกยวกบคณลกษณะทพงประสงคโดยรวมมคาเฉลยอยในระดบมาก(x=3.67, SD=0.48) ดานทมคาเฉลยสงสดคอ คณธรรมและจรยธรรม (x=3.96, SD= 0.54) ดานทมคาเฉลยนอยทสดคอ ความรความสามารถทางวชาการ/ วชาชพ อยในระดบปานกลาง ( x=3.37, SD=0.70) การเปรยบเทยบระดบคะแนนของคณลกษณะทพงประสงคระหวางความคดเหนของผส าเรจ การศกษาและผรวมงานดานบรการพบวา ผรวมงานดานบรการมความคดเหนทแตกตางกบผส าเรจการศกษา โดยกลมผส าเรจการศกษามคาเฉลยความคดเหนตอคณลกษณะทพงประสงคสงกวากลมผรวมงานดานบรการทกดาน จากการใชสถตทดสอบคาท พบวาผรวมงานดานบรการและผส าเรจการศกษามความคดเหนทตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) ดงแสดงในตาราง 3

การอภปรายผล ดานบรบท จากผลการศกษาพบวา ผส าเรจการศกษาม

ความคดเหนเกยวกบความเหมาะสมของวตถ - ประสงคของหลกสตรฯโดยรวมอยในระดบเหนดวยมากทสด โครงสรางหลกสตรฯ และการจดการศกษา



9

ตาราง 3 แสดงการเปรยบเทยบระดบคะแนนของคณลกษณะทพงประสงคระหวางความคดเหนของผส าเรจการศกษาและผรวมงานดานบรการ

คณลกษณะทพงประสงค

คาระดบคะแนนการประเมน

t-test p-value ผส าเรจการศกษา (n=99) ผรวมงานดานบรการ (n=168)

x SD ระดบ x SD ระดบ - ความรความสามารถทางวชาการ/ วชาชพ

4.23 0.45 มาก 3.37 0.59 ปานกลาง -13.47 < .001

- ทกษะพนฐานในการปฏบตงาน 4.26 0.45 มากทสด 3.61 0.51 มาก -10.5 < .001 - คณธรรมและจรยธรรม 4.58 0.44 มากทสด 3.96 0.54 มาก -9.62 < .001

รวม 4.36 0.38 มากทสด 3.67 0.48 มาก -12.94 < .001 *p-value < .001

ของผส าเรจการศกษา โดยรวมพบวา อยในระดบเหนดวยมาก พจารณาตามรายขอทมคาเฉลยสงสดคอ เปนประโยชนในการประกอบอาชพ สอดคลองกบการศกษา5 ทไดประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล (หลกสตรใหม 2551) วทยาลยบรมราชชนน อตรดตถ ทพบวา การจดการศกษาของหลกสตรฯ เปนประโยชนในการประกอบอาชพ ระดบของคาเฉลยความเหมาะสมของหมวดวชาของผส าเรจการศกษา โดยรวมพบวา อยในระดบเหนดวยมาก หมวดวชาทมคาเฉลยสงสด คอ หมวดวชาศกษาเฉพาะ วชาทมคาเฉลยสงสด คอ การชวยงานพยาบาลพนฐาน และสวนใหญประเมนการจดโปรแกรมการศกษาในหลกสตรฯมความเหมาะสม

ปรชญาและวตถประสงคของหลกสตรฯกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 มความสอดคลองกนทงในวตถประสงคและเปาหมายของแผนฯ โดยโรงเรยนฯไดก าหนดปรชญาและวต ถประสงคของหลกสตรฯในการผลตผช วยพยาบาลทมความรความสามารถมคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดในการชวยเหลอดแลผปวย

รวมทงมความรบผดชอบตอสงคมและประเทศชาต สามารถเรยนร พฒนาตนเองอยางตอเน องและป ฏ บ ต ห น า ท ช ว ย ง า น พ ย า บ า ล ไ ด อ ย า ง มประสทธภาพเหมาะสมกบสภาพการณของประเทศ สามารถประยกตความรชวยเหลอดแลใหผปวยด ารงชวตไดอยางมความสขทงรางกายและจตใจ เพอใหประชาชนมสขภาพทด การทประชาชนจะมสขภาพด ตองไดร บการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษา และการดแลฟนฟใหกลบสสภาพเดมในยามเจบปวยไดอยางเหมาะสม ผชวยพยาบาลเปนหน ง ในบคลากรทางการแพทยทสามารถชวยท าใหการบรการสขภาพมประสทธภาพมากยงขน ปจจบนแนวโนมการขาดแคลนพยาบาลวชาชพในประเทศมแนวโนมสงขนเรอยๆ การเปลยนแปลงโครงสรางระบบบรการสขภาพเพอใหเกดคณภาพและทวถงในโรงพยาบาลทกระดบ ตามพระราชบญญตหลกประกนส ขภาพแห งชาต นโยบายการสงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางการแพทยในภมภาคเอเชย (Medical hub) การเปลยนแปลงดานประชากรทมสดสวนผสงอายมาก



10

ขน แบบแผนการเจบปวยทมความซบซอนและรนแรงมากขน การเปลยนแปลงตามกระแสสงคมทท าใหประชาชนมพฤตกรรมสขภาพทเสยงตอสขภาพมากขน การพฒนาดานการแพทย การผลตแพทยเฉพาะทาง ผเชยวชาญสาขาตางๆ และการใชเครองมอเทคโนโลยตางๆ มากขน รวมทงสงคมมความคาดหวงสงขนจากการรบบรการสขภาพทมมาตรฐานคณภาพและความเปนเลศ6 นอกจากนการเตรยมการเตรยมความพรอมระบบสขภาพไทยเขาสประชาคมอาเซยนใน พ.ศ. 2558 มการเคลอนยายแรงงานไดอยางเสร โดยมวชาชพพยาบาลรวมอยดวยท าใหเกดการตนตวเพอไปท างานในประเทศอาเซยน ตลาดผ ใหบรการดานธ รกจสขภาพขยายตวมากขน จงอาจเพมปญหาการขาดแคลนบคลากรทางการแพทยภายในประเทศ และเกดการแขงขนจากบคลากรทางการแพทยจากประเทศอาเซยนอน ดงนนจะเหนไดวาทศทางความตองการของผชวยพยาบาลเพอผลตมาชวยเสรมการขาดแคลนพยาบาลยงมจ านวนมาก สอดคลอ งวตถประสงคของหลกสตรฯทมงเนนผลตผชวยพยาบาลทมความรและความสามารถในการปฏบตหนาทชวยงานพยาบาล นอกจากนยงตองสามารถเรยนร พฒนาตนเองอยางตอเนองและปฏบตหนาทชวยงานพยาบาลไดอยางมประสทธภาพเหมาะสมกบสภาพการณของประเทศดวย

ดานปจจยน าเขา จากผลการศกษา พบวา ผส าเรจการศกษาม

ความคดเหนเกยวกบคณสมบตของผเขาศกษาและระบบการคดเลอกมคาเฉลย ระดบมากทสด โดยทางโรงเรยนผชวยพยาบาลมวธการคดเลอกผเขารบการศกษา จากผลคะแนน O-NET และการสอบ

สมภาษณ แตไมไดก าหนดผทจบการศกษาทจบเฉพาะสายวทยาศาสตร – คณตศาสตรและจ านวนปทจบการศกษา จงพบวายงมความแตกตางของผ เ รยนหลายระดบทงทส า เรจการศกษาระดบมธยมศกษา ระดบอดมศกษา และยงมกลมทมประสบการณในการท างานในโรงพยาบาลมากอน

ปจจยสนบสนนการเรยนรโดยรวมมคาเฉลยในระดบมาก ไมวาจะเปนความเหมาะสมของทรพยากรสนบสนนการเรยนร ความพยงพอเหมาะสมของอาคาร สถานท ความพรอมของการบรการทเกยวของกบการศกษา และโครงการ/กจกรรมเสรมหลกสตรฯ ทงนทางโรงเรยนผชวยพยาบาลมปจจยสงแวดลอม ไดแก เอกสารการสอน โสตทศนปกรณ สถานทฝก สถานทเรยน หองประชม และหองสมดททนสมย เหมาะสมเพยงพอเน องจากอยในความดแลและรบผดชอบของงานแพทยศาสตรศ กษา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ทม มาตรฐานการศกษา นอกจากนทางโรงเรยนฯ ยงไดร บการสนบสนนใหจดโครงการ/กจกรรมเสรมหลกสตรฯ เชน โครงการกจกรรมพฒนานกศกษา การพฒนาจตเพอคณภาพชวตและงาน การสรางเสรมคณธรรมจรยธรรม และสงเสรมใหเขารวมกจกรรมจตอาสาของคณะฯ เพอสงเสรมใหผส าเรจการศกษามคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดงามในการชวยเหลอดแลผปวย

ดานปจจยกระบวนการ จากผลการศกษา พบวา ผส าเรจการศกษาม

ความคดเหนเกยวกบการจดการเรยนการสอนโดยรวมอยในระดบมากทสด ดานความเหมาะสมของอาจารยประจ าหลกสตรฯ มคาเฉลยสงสด ดานทนอยทสด คอการจดกจกรรมการสอน



11

ความคดเหนดานความเหมาะสมของอาจารยประจ าหลกสตรฯ ทกขอมคาเฉลยระดบมากทสด ขอทมคาเฉลยสงสดคอ มความเอออาทร โดยอาจารยประจ าหลกสตรฯของโรงเรยนผชวยพยาบาลเปนพยาบาลวชาชพทงหมด มวธการสรรหาโดยก าหนดคณสมบตของอาจารยตามเกณฑของสภาการพยาบาล ผานการสมภาษณจากผอ านวยการโรงเรยนฯเพอทราบเจตคตของความเปนคร และตองเขารบการอบรมอาจารยใหมของแพทยศาสตรศกษา และมการทบทวนทก 5 ป

ความคดเหนดานอาจารยทปรกษาทกขอมคาเฉลยระดบมากทสด ขอทมคาเฉลยสงสดคอ สงเสรมก าลงใจ ทงนทางโรงเรยนผชวยพยาบาลไดจดใหมระบบอาจารยทปรกษาในการใหความชวยเหลอและคอยดแลนกศกษาทกคน นอกจากนนอาจารยทกทานตองไดรบการอบรม เทคนคการใหค าปรกษา เพอใหเกดทกษะในการใหค าปรกษา

ความคดเหนดานความเหมาะสมของอาจารยพเศษในแหลงฝก ทกขอมคาเฉลยระดบมากทสด ขอทมคาเฉลยสงสดคอ ความร ประสบการณในเนอหาวชาทสอน อาจเนองดวยอาจารยพเศษในแหลงฝกของโรงเรยนผชวยพยาบาลเปนพยาบาลวชาชพตามแหลงทนกศกษาขนฝกปฏบตงาน ซงมความรความสามารถเฉพาะทาง ท าหนาทชวยสอนในการดแลผปวยทสอดคลองกบสภาพความเปนจรง โดยบคลากรในโรงพยาบาลศรราชทกคนจะใชวฒนธรรมองคกรเปนแรงขบเคลอนในการท างาน ดงนน รปแบบการสอนสวนใหญจงมความเอออาทร และเปนกลยาณมตร

ความคดเหนเกยวกบการจดกจกรรมการสอนโดยรวมอยในระดบมากทสด อาจเปนเพราะอาจารยผสอนมการปรบปรงการเรยนการสอนใหเหมาะสม

เปนประจ าทกปการศกษา เชนการจดการเรยนการสอนโดยเนน Learning Center Education ในรปแบบการบรรยาย การสมมนากลมยอย การแลกเปลยนเรยนร การเรยนโดยใชปญหาเปนหลก การพฒนารปแบบการศกษาทางอเลกทรอนกส ส อดคล อ ง กบ แนวคด เ ก ย วกบคณภาพด า นกระบวนการจดการเรยนการสอน ทวาอาจารยควรปรบกจกรรมใหเหมาะสมกบความตองการของผเรยนจะท าใหผเรยนเกดความสนใจในการเรยนรมากขน7 เนอหาสาระบางรายวชาอาจตองมการปรบเปลยนเพอใหทนตอการเปลยนแปลง ขอทมคาเฉลยสงสดคอ สอดแทรกเรองคณธรรม จรยธรรม และปลกฝงเจตคตทดตอวชาชพ ขอทมคาเฉลยต าสดคอ การแนะน าวธการคนควาความรจากแหลงคนควาททนสมย และกระตนใหนกศกษาคนควาเพมเตมอยางสม าเสมอ ทงนทางโรงเรยนฯ มแนวทางการจดการอบรมเปน 3 ลกษณะ ไดแก 1) การผสมผสาน ( integration) มการบรณาการของเนอหาและกจกรรมการอบรม 2) การกระตนความสนใจ (motivation) และ 3) การประยกตทกษะพนฐานส าหรบการปฏบตงานในระดบคลนกอยางเปนขนตอน

การเรยนการสอนทกรายวชามการสอดแทรกเรองคณธรรม จรยธรรม และปลกฝงเจตคตทดตอวชาชพเพอสงเสรมใหผส าเรจการศกษามคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดงามในการชวยเหลอดแลผปวย อยางไรกตามปญหาทพบ คอ เปนหลกสตรระยะสน เนอหาการเรยนมาก สวนใหญยงเปนการสอนแบบบรรยาย ท าใหผเรยนมเวลาหาความรเพมเตมจากแหลงคนควาททนสมยนอย ไมมเวลาในการสงเคราะหความร ประกอบกบสภาวการณของสงคมทเปลยนไป เชน การเขาสเศรษฐกจประชาคมอาเซยน ทกษะของผเรยนศตวรรษท 21 ดงนนการ



12

จดการเรยนการสอนตองมการพฒนารปแบบการจดการ เ รยนการสอน และ เพม เตมการ เ รยนภาษาองกฤษและทกษะดานการตดตอสอสาร แตทงนผเรยนตองสามารถน าไปใชไดจรง

ความคดเหนดานการวดและการประเมนผล ทกขอมคาเฉลยระดบมากทสด ขอทมคาเฉลยสงสดคอ ใชระบบการประเมนผลการเรยนรอยางยตธรรมและเชอถอได และมระบบการวดและประเมนผลทเนนผเรยนเปนส าคญ และสงเสรมการสรางประสบ การณจรงโดยผ เกยวของมส วนรวม ทงน ทางโรงเรยนฯ มการก าหนดหลกเกณฑการวดและประเมนผลเ ปนไปตามแนวปฏบตการวดและประเมนผลของมหาวทยาลยมหดล โดยในชวโมงแรกของการสอนแตละรายวชาอาจารยผรบผดชอบชแจงรายละเอยดเกยวกบการวดและประเมนผลใหนกศกษาทราบลวงหนา อาจท าใหนกศกษาเกดความพงพอใจ

ดานผลผลต จากผลการศกษา พบวา ผส าเรจการศกษาม

ความคดเหนเกยวกบคณลกษณะทพงประสงคโดยรวมมคาเฉลยอยในระดบมากทสด ดานทมคาเฉลยสงสดคอ คณธรรมและจรยธรรม ทงนเปนเพราะปรชญาและวตถประสงคของหลกสตรฯทมงเนนผลตผชวยพยาบาลทมความรความสามารถมคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดในการชวยเหลอดแลผปวย8 ดงนนการเรยนการสอนทกรายวชาจงมการสอดแทรกเรองคณธรรม จรยธรรม และปลกฝงเจตคตทดตอวชาชพเพอสงเสรมใหผส าเรจการศกษามคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดงามใหการดแลผปวยดวยหวใจของความเปนมนษย ดานทมคาเฉลยนอยทสดคอ ความรความสามารถทางวชาการ/ วชาชพ ทงนอาจเปนเพราะผส าเรจการศกษาม

ประสบการณการท างานนอย เพยง 6 เดอน – 2ป เทานน ความสามารถในการน าความรพนฐานมาประยกตใชในการปฏบตงานยอมท าไดในระดบหนงเทานน เพราะงานบรการทางการแพทยมความซบ ซ อ น แ ล ะ พฒ น า ร ป แ บ บ อ ย ต ล อ ด เ ว ล า ความสามารถของบณทตในการปฏบตงานตองอาศยเวลาในการสงสมประสบการณความร ความช านาญและการปฏบตจงจะปฏบตงานไดด9

ผรวมงานดานบรการมความคดเหนเกยวกบคณลกษณะทพงประสงคโดยรวมมคาเฉลยอยในระดบมาก ดานทมคาเฉลยสงสดคอ คณธรรมและจรยธรรม เมอพจารณารายขอ พบวา จดเดนของผส าเรจการศกษา คอ ความซอสตยท าให สะทอนถงวตถประสงคของหลกสตรฯและการจดการเรยนการสอนท ม ง เ นนผลตผ ช ว ยพยาบาลท มค ว ามรความสามารถมคณธรรมจรยธรรมและเจตคตอนดในการดแลผปวยเปนคณลกษณะทพงประสงคของอาชพน ดานทมคาเฉลยนอยทสดคอ ความรความ สามารถทางวชาการ/ วชาชพ เมอพจารณารายขอพบวา ความสามารถในการแกปญหาอยางเปนระบบ ความรอบรในอาชพ ความสนใจใฝหาความรอยเสมอ และความคดรเรมสรางสรรค ผรวมงานบรการพยาบาลมความคดเหนวา ผส าเรจการศกษามคณลกษณะดานเหลานอยในระดบปานกลาง อาจเน องมาจากหลกสตรฯดงกลาวเนนการผลตเพอชวยงานพยาบาลและเปดหลกสตรฯ ระยะสน ดงนนอาจไมไดเนนเรองความสามารถในการแกปญหาอยางเปนระบบและความคดสรางสรรรคนอกจากนผรวมงานดานบรการสวนใหญมความคาดหวงวาผส าเรจการศกษาจะมความรความสามารถและปฏบตงานไดดกวาน



13

กลมผส าเรจการศกษามคาเฉลยความคดเหนตอคณลกษณะทพงประสงคสงกวากลมผรวมงานดานบรการทกดาน จากการใชสถตทดสอบคาท พบวาผรวมงานดานบรการและผส าเรจการศกษามความคดเหนทตางกนอยางมนยส าคญทางสถต สอดคลองกบการประเมนหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต10 ทพบวา ผส าเรจการศกษา ผบงคบบญชา ประเมนความสามารถในการแกไขปญหา ความมระเบยบวนยในการท างาน ความซอสตย แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต โดยผส าเรจการศกษาประเมนตนเองสงกวาผบงคบบญชา และสอดคลองกบการประเมนผส าเรจการศกษาจากหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ปการศกษา 254611 ทพบวา ผส าเรจการศกษามการประเมนตนเองดานคณภาพการปฏบตงาน สงกวาผรวมงานและผบงคบบญชา ท งน อาจเ ปนไปไดว าผส า เรจการศกษารบรตนเองไปในทางทด แตผรวมงานดานบรการทเปนพยาบาล ระยะการท างานเฉลย 15 ป มประสบการณการท างานมานาน มความช านาญและเชยวชาญในทกษะการท างาน ท าใหพจารณาคณภาพการปฏบตงานของผส าเรจการศกษาไดอยางละเอยด ประกอบกบความคาดหวงทตองการไดผชวยพยาบาลทมคณภาพ สามารถปฏบตชวยงานพยาบาลไดด การประเมนจงสงกวาผส าเรจการศกษาทมประสบการณการท างานนอย เพยง 6 เดอน – 2 ป เทานน ความสามารถในการน าความรพนฐานมาประยกตใชในการปฏบตงานยอมท าไดในระดบหนงเทานน เพราะงานบรการทางการแพทยมความซบซอนและพฒนารปแบบการปฏบตงานอยเสมอ

ขอเสนอแนะจากการวจยครงน 1. จดการศกษาโดยพฒนารปแบบการจดการ

เรยนการสอนมงเนนใหสามารถน าความรไปใชในการท างานจรง เนนการกระตนใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง สนใจใฝหาความรอยเสมอ ฝกใหรจกการแกปญหาอยางเปนระบบ และมความคดรเรมสรางสรรคในการท างาน

2. ควรเนนการสอนเพอพฒนาทกษะการสอสารดวยภาษาองกฤษกบผปวย

3. ควรมโครงการระบบพเลยงในการขนฝกปฏบตงานบนหอผปวยโดยรวมกบฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช เนองจากปจจบนงานบรการทางการแพทยมความซบซอน และพฒนารปแบบการปฏบตงานอยเสมอ

ขอเสนอแนะเพอการท าวจย 1. ผส า เรจการศกษาทน ามาใช เ ปนกล ม

ตวอยางควรมประสบการณการการท างานอยางนอย 1 ป เพราะเปนผทมประสบการณการท างานมาแลวระดบหนงทสามารถใหขอมลตามทผวจยตองการได

2. ควรมการท าวจยเพอประเมนผลหลกสตรฯทก 5 ป เพอน าผลมาปรบปรงการจดการศกษา

กตตกรรมประกาศ งานวจยฉบบนสมบรณและเสรจลลวงไดด

เนองจากผวจยไดรบความอนเคราะหอยางสงจาก ผชวยศาสตราจารยสพร ดนยดษฎกล คณะพยาบาล-ศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทใหขอเสนอแนะเพมเตมท าใหงานวจยฉบบนมความถกตองสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณหวหนาฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช หวหนางานการพยาบาลทกทานทใหความอนเคราะห และชวยเหลอในการเกบรวบรวมขอมล หวหนาหอผปวยและผชวยพยาบาลท



14

ส าเรจการศกษาจากหลกสตรฯปรบปรง 2553 ทใหความรวมมอในการท าวจยครงนอยางดยง

ทายสดนขอขอบพระคณอาจารยอาร บรณกล ผอ านวยการโรงเรยนผชวยพยาบาล ทสงเสรมสนบสนนและใหก าลงใจ ตลอดจนคณาจารยและเจาหนาทของโรงเรยนผชวยพยาบาลทกทานทใหการชวยเหลอจนงานฉบบนวจยส าเรจลลวงไปดวยด

เอกสารอางอง 1. วชย ดสสระ. การพฒนาหลกสตรและการสอน.

กรงเทพฯ: ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ; 2535.

2. Stufflebeam DL. The CIPP model for program evaluation. In: Kellaghan T, Stufflebeam DL, editors. International Handbook of Educational Evaluation. 9thed. Dordrecht: Kluwer Academic Publisher; 2003. P31-62

3. ยวด ฦาชาและคณะ. วจยทางการพยาบาล. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: ภาควชาพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลย มหดล; 2540.

4. ชชวาล เรองประพนธ. สถตพนฐาน พรอมตวอยางการวเคราะหดวยโปรแกรม Minitab SPSS/PC และSAS. ขอนแกน : คลงนานาวทยา; 2542

5. ศศธร ชดนายและคณะ. การประเมนหลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล หลกสตรใหม พ.ศ. 2551. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ; 2553.

6. Wolf GA, Bradle J, Greenhouse P. Investment in the future: a 3-Level approach

for developing health care leaders for tomorrow. Journal of Nursing Administration 2006; 36(6): 331-6.

7. วสนต ศลปะสวรรณ. กรอบแนวคดการประกนคณภาพการศกษาในระดบอดมศกษา. เอกสารประกอบการสมมนา เร องการประเมนผลโค ร งการคว ามร ว มมอ ร ะหว า งก ร ะทรว งสาธารณสขกบมหาวทยาลยสงขลานครนทร ในการผลตสาธารณสขศาสตรบณฑตตอเนอง 2 ป (ภาคใต) วนท 22-25 สงหาคม 2542. สงขลา. สถาบนบรมราชชนกและกองสาธารณสขภมภาค กระทรวงสาธารณส ข , คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย ส งขลานครนทร แ ละคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล; 2542.

8. โรงเรยนผชวยพยาบาล. หลกสตรประกาศนยบตรผชวยพยาบาล (หลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2553). คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลย มหดล; 2553.

9. วงเดอน สวรรณคร นนทนา น าฝน ชลกร ดาน- ยทะศลป. ผลสมฤทธทางการเรยนและความพงพอใจตอการศกษาในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑตของนสตโครงการรวมผลตสาขาพยาบาลศาสตร.วารสารการศกษาพยาบาล 2546; 15(3): 44-54.

10. อารวรรณ กลนกลนและคณะ. การประเมนหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. วารสารการศกษาพยาบาล 2546;15(3) กนยายน-ธนวาคม.

11. วนเพญ รกษปวงชนและคณะ. ผลการประเมนหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลย ศรนค รนทรว โ รฒ . คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ; 2549.


ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตาของผสงอาย

15

ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคม ระดบความดนลกตาของผสงอาย เรวด สราทะโก พย.บ.*

พมพพรรณ ศลปสวรรณ ศษ.ด.**

ปรารถนา สถตยวภาว Ph.D.(Public Health)***

นรศ กจณรงค พ.บ.****

* นกศกษาคณะสาธารณสขศาสตร สาขาวชาเอกการพยาบาลสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล **ศาสตราจารย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ***รองศาสตราจารย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ****รองศาสตราจารย ภาควชาจกษวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล บทคดยอ: วตถประสงค: เพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตา โดยการประยกตใชทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรคในผสงอายโรคตอหน

รปแบบการวจย : การวจยกงทดลอง (Quasi-Experimental Research) วธการด าเนนการวจย : กลมตวอยางเปนผปวยโรคตอหน แบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง และกลมควบคม กลมละ 30 คน กลมทดลองไดเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตา สวนกลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกต เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสมภาษณตวแปรตามดงน 1) ความรเรองโรคตอหนและการรบรความรนแรงของโรคตอหนชนดเรอรง 2) การรบรโอกาสเสยงตอการเพมระดบความดนลกตา 3) ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา 4) ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจากการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา 5) พฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา และ 6) การชวยเหลอของผดแลหลก โดยเปรยบเทยบความแตกตางของตวแปรตามระหวางกลมและภายในกลมดวยสถต Independent-t tested และ paired t-tested ผลการวจย พบวา กลมทดลองทไดรบโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตา มคะแนนเฉลยความรเรองโรคตอหน การรบรความรนแรงของโรคตอหน การรบรโอกาสเสยงตอการเพมระดบความดนลกตา ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจากการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา และพฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา สงกวากลมควบคม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p < 0.05 สรป: จากผลการวจย ควรมการประยกตใชในการดแลผปวยผสงอายกลมโรคทางตาอนๆ เพอสงเสรมพฤตกรรมในการดแลตนเอง และการมสวนรวมของผดแลหลก ท าใหผสงอายสามารถปฏบตตวไดถกตองเหมาะสมกบโรคและมคณภาพชวตทด

ค าส าคญ: โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหน ผสงอายโรคตอหนชนดเรอรง ผดแลหลก



16

The Effect of Self-Care Behavior Promotion Program for Intraocular Pressure Control Among The Elderly With Glaucoma Rewadee Suratako B.N.S. *

Pimpan Silpasuwan Ed.D.**

Pratana Satitvipawee Ph.D. (Public Health) ***

Naris Kitnarong M.D.****

* M.Sc. student Major in Public Health Nursing, Faculty of Public Health, Mahidol University. **Professor, Department of Public Health Nursing, Faculty of Public Health, Mahidol University. ***Associate professor, Department of Biostatistics, Faculty of Public Health, Mahidol University. ****Associate professor, Department of Ophthalmology, Faculty of Medicine, Siriraj Hospital, Mahidol University

Abstract: Purpose: The objective of this study was to explore effects of the self-care behavior promotion program based on the application of motivation theory for disease prevention of diseases in the elderly with glaucoma. Designs: Quasi-experimental research. Methods: The sample group consisted of 60 elderly patients with glaucoma. The samples were divided into 2 groups, the experimental group and the control group. The experimental group participated in the self-care behavior promotion program, while the control group received standard of nursing care. The data were collected by using1) The interview form with respect of perceived severity of chronic glaucoma 2) Perceived susceptibility of higher intraocular pressure 3) Self-efficacy expectation in performing behaviors to control intraocular pressure 4) Expectation on effectiveness of feedback from performing behaviors to control intraocular pressure 5) Behaviors to control intraocular pressure and 6) Assistance of main caregivers. The data were analyzed by using the independent t-test and paired t-test. Results: The findings of the study revealed that the experimental group which participated in the self-care behavior promotion program had the mean scores of perceived severity of chronic glaucoma, perceived susceptibility of higher intraocular pressure, self-efficacy expectation in performing behaviors to control intraocular pressure, expectation on effectiveness of feedback from performing behaviors to control intraocular pressure, and behaviors to control intraocular pressure significance higher than the control group (p < .05). Conclusion: Based on the results of the study, it was recommended applying the program to provide care for elderly patients with other eye diseases in order to promote self-care behaviors and participation of main caregivers. This would enable the elderly to perform behaviors appropriately with diseases and have good quality of life. Keywords: self-care behavior promotion program, the elderly with glaucoma, main caregiver



17

ความส าคญของปญหา โรคตอหน เปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญ

ของโลกและเปนสาเหตอนดบ 2 ทท าใหตาบอด1 มการส ารวจพบวาทวโลกมประชากรทเปนโรคตอหนมากถง 60.5 ลานคน คาดวาในป พ.ศ.2563 จะมประชากรทเปนโรคนเพมขนเปน 76.6 ลานคน และมอาการตาบอดทง 2 ขางสงถง 11 ลานคน โดยสวนใหญทเปนโรครอยละ 47 มเชอสายเอเชย2 จากการส ารวจในประเทศไทย ป 2549-2550 พบวา โรคตาทพบมากเปนอนดบหนงคอโรคตอกระจก ซงเมอไดรบการรกษาสามารถกลบมามองเหนได รองลงมาคอโรคตอหน พบมากในผสงอาย แมไดรบการรกษาบางรายกไมสามารถกลบมามองเหนได เนองจากเสนประสาทตาถกท าลาย3 ในผปวยโรคตอหนเรอรงรายใหมหลงการรกษาไป 20 ป อาจจะมสภาวะ ตาบอดขางเดยวรอยละ 27 และตาบอดทง 2 ขาง รอยละ 94 โดยเฉพาะอยางยงผปวยทมพฤตกรรมไมรวมมอในการรกษา และไมมาตรวจตามนดเปนสาเหตทจะน าไปสสภาวะตาบอดไดรอยละ 405 การปองกนการสญเสยการมองเหนของผปวยโรคตอหนชนดเรอรงตองควบคมความดนภายในลกตาใหอยในภาวะปกต ไดแก การใชยาหยอดตาเพอชวยสงเสรมการระบายของน าหลอเลยงลกตา หรอลดการสรางน าหลอเลยงลกตา หรอทงสองอยางรวมกน ผปวยจ าเปนตองใชยาอยางสม าเสมอจงจะสามารถควบคมความดนลกตาไดอยางมประสทธภาพ6,7

พฤตกรรมความไมรวมมอในการรกษาของผปวยโรคตอหนชนดเรอรง เชน การไมรบประทานยา ไมหยอดตาตามแผนการรกษา ไมมาตรวจตามนด เน องจากลกษณะพยาธสภาพของโรคทไมมอาการปวด หรอทกขทรมานอาจท าใหขาดแรงจงใจในการรกษา ปญหาอกประการทท าใหการรกษาไม

สม าเสมอ คอการใชยาลดความดนลกตา เนองจากตองใชยาในระยะยาวและการใชยามความซบซอน ไมวาจะเปนชนดของยาทตองใชใหตรงเวลา วธการหยอดยาทแตกตางกน โดยพบวาผปวยรอยละ 25 มการใชยาไมสม าเสมอ 8 นอกจากนย งพบอาการขางเคยงจากการใชยา เชน อาการตาแดงเมอใชยาบางชนดท าใหผปวยหยดยาเอง9 ปญหาดงกลาวจะพบมากขนในผสงอาย เนองจากผปวยกลมนมกจะมโรคประจ าตวหลายโรค โอกาสเกดอาการขางเคยงและปฏกรยาตอกนของยากมมากขน รวมท งความสามารถในการฟงและท าความเขาใจกลดลง โดยในผสงอายพบปญหาความไมรวมมอในการรกษาสงถงรอยละ 30-50 โดยรอยละ 90 เกดจากการทผปวยไมสามารถปฏบตตามค าแนะน า หรอท าตามแผนการรกษาของแพทยไดอยางเครงครด10

จากการส ารวจความชกของโรคตอหนในผสงอายชมชนรอบโรงพยาบาลศรราช พบวามผทเปนโรคตอหน 128 คน คดเปนรอยละ 6.1 โดยเปนตอหนชนดมมเปดรอยละ 47. 7 ตอหนชนดมมปดรอยละ 41.411 แมหนวยตรวจโรคจกษ งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก ไดจดโครงการใหความรเกยวกบโรคทางตาทกวนชวงเชาเปนรายกลม แตพบขอจ ากดในผปวยสงอายบางรายทไดยนไมชด จ าไมได หรอขาดโอกาสในการซกถาม อาจไมเขาใจเกยวกบโรคทตนเปนอยอยางแทจรง จากการสมภาษณของผวจยในผปวยสงอายโรคตอหนชนดเรอรง จ านวน 30 ราย ในเดอนมกราคม พ.ศ.2554 พบวาผปวยยงขาดความรความเขาใจเกยวกบโรคตอหน เชน ภาวะแทรกซอนทท าใหเกดการสญเสยการมองเหนจากโรคตอหน 4 ราย ขาดการรบรประโยชนและผลของการปฏบตตวอยางถกตอง เชน ผลดของการใชยาอยางสม าเสมอในโรคตอหน 5 ราย อาการ



18

ขางเคยงของยาท าใหหยดการใชยา 6 ราย หยอดยาไมตรงเวลา 8 ราย ไมมาตรวจตามนด 5 ราย นอกจากนพบวา ผปวยสงอายโรคตอหนขาดการรบรอนตรายของโรคตอหนวาสามารถท าใหตาบอดได ขาดแรงจงใจในการปฏบตตวทถกตองเกยวกบการรกษาโรค เนองจากประโยชนทไดจากการรกษาไมไดปรากฏใหเหนทนท นอกจากนยงขาดการสนบสนนจากบคคลในครอบครว ท าใหอาการของโรคลกลามมากเกนกวาจะควบคมความดนลกตาใหอยในเกณฑปกตได ซงพฤตกรรมดงกลาวจะสงผลใหเกดการสญเสยการมองเหนในทสด จากลกษณะปญหาดงกลาวของผสงอายโรคตอหน จะเหนไดวามแรงจงใจเขามาเกยวอยางมาก การประยกตใชกรอบแนวคดของทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรค ซงจะท าใหผสงอาย เกดความตง ใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม รวมถงผดแลหลกกจะชวยเหลอและ

สนบสนนโดยการรบฟงปญหา ใหค าแนะน ากระตนเตอนผสงอายใหรวมมอในการรกษา

ผวจยจงจดท าโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหน ซงประกอบดวยการบรรยายดวยสอสไลด อภปรายกลม น าเสนอตวแบบ การสาธตและฝกทกษะ การเยยมบานและสงตอ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายโรคตอหน ใหสามารถปฏบตตวไดถกตองเหมาะสมกบโรคและมคณภาพชวตทด ผลทไดจากงานวจยสามารถใชประโยชนในการจดกจกรรมทางการพยาบาลใหแกผปวย ครอบครวและชมชนตอไป

วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตาของผสงอาย

กรอบแนวคด

ตวแปรตน ตวแปรตาม

โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแล รกษาโรคตอหน บรรยาย อภปรายกลม น าเสนอตวแบบ วดโอสาธต การฝกทกษะ สาธต และฝกปฏบตการหยอดยา การเยยมบาน ประเมนปญหาสขภาพของผปวย โดยผวจย

การใหค าปรกษารายบคคลกบผสงอายและผดแลหลก โดยผวจย

การสงตอขอมลกบหนวยงานทเกยวของ ผดแลหลกรบฟงปญหา ใหค าแนะน า กระตนเตอน การชวยเหลอ ใหขอมลขาวสารแกผสงอาย

- การรบรความรนแรงของโรคตอหน - การรบรบรโอกาสเสยงตอการเพมระดบความดนลกตา - ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา

- ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจากการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา

- พฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา การหยอดยาอยางถกตอง การมาตรวจตามนด

ระดบความดนลกตาของผปวยโรคตอหน



19

วธการด าเนนการวจย ประชากร คอ ผปวยโรคตอหน ทมารบการ

ตรวจรกษาทแผนกจกษ โรงพยาบาลศรราช ระหวางเดอนกนยายน -ธนวาคม 2555

เกณฑในการคดเขา 1. ไดรบการวนจฉยเปนตอหนมมเปด ชนด

ปฐมภม 2. อายระหวาง 60-80 ป 3. ระดบสายตาขางทดทสดหลงแกไขดวยแวน

แลวไมต ากวา 3/60 4. ระดบความดนลกตาไมเกน 30 mmHg 5. มผดแลหลก 1 คน 6. ไมมโรคแทรกซอน เชน ตาบอดทงสองขาง

หไมตง การรบรและสตสมปชญญะด 7. สามารถอานและฟงภาษาไทยได 8. อาศยอยในเขตกรงเทพและปรมณฑล

เกณฑในการคดออก 1. ผทไมสามารถเขารวมกจกรรม เชน ยาย

ถนหรอทอยอาศยในระยะทศกษาวจย 2. ไดรบการเปลยนแปลงการรกษาจากเดม

เชน การเปลยนยา เพมยา การผาตด เลเซอร

ขนาดกลมตวอยาง ค านวณโดย ใชสตรการค านวณการวจยแบบทดลองหรอกงทดลองส าหรบการเปรยบเทยบคาเฉลย 2 กลมทเปนอสระตอกนส าหรบการทดสอบแบบทางเดยว12 เนองจากเปนสตรทสอดคลองกบวตถประสงคในการวจยครงน n/ กลม = 2σ2 (Zα+Zβ)2 (µ1-µ2)2

ไดกล มตวอย างจ านวน 30 คนตอกล ม คดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑจากเวชระเบยน สมตวอยางดวยวธจบสลากแบบไมใสคน กลมตวอยางทมาตรวจตามนดวนจนทร พธ ศกร จะถกสมเขากลมทดลอง กลมทมาตรวจตามนด วนองคาร พฤหสบด ถกสมเขากลมเปรยบเทยบ

เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย 1.เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก

1.1 สอสไลด เนอหาเกยวกบความรและการปฏบตตวส าหรบผปวยโรคตอหน สไลดประกอบเสยงเสนอตวแบบดานบวกเปนผปวยทสามารถควบคมระดบความดนลกตาได และตวแบบดานลบเปนผปวยทสญเสยการมองเหน

1.2 คมอการดแลตนเองของผสงอายโรคตอหน และการหยอดยาอยางถกตอง ผวจยพฒนาขนจากการคนควาจากต าราเอกสาร และผลงานวจยตางๆ ทเกยวของกบโรคตอหน คดเลอกเนอหาทเหมาะสม และคมอโรคตอหนส าหรบประชาชน

1.3 โปสเตอรการใชยารกษาโรคตอหนและอาการขางเคยง

2.เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 2.1 แบบสอบถามขอมลทวไป ไดแก ขอมลสวนบคคล ขอมลเกยวกบโรคตอหน 2.2 แบบสอบถามความรเรองโรคตอหน คาความเทยงเทากบ 0.75 2.3 แบบสมภาษณเกยวกบการประเมนอนตราย และการประเมนการเผชญปญหาซงประกอบ ดวยการรบรความรนแรงของโรค การรบรตอโอกาสเสยงตอการเพมระดบความดนลกตา จ านวน 10 ขอ คาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.74



20

ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา และความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจากการปฏบตตว เพอควบคมระดบความดนลกตา จ านวน 10 ขอ คาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.69 2.4 แบบสมภาษณเกยวกบความตงใจทจะมพฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา และพฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา จ านวน 10 ขอ คาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.75

2.5 แบบสมภาษณการชวยเหลอของผดแลหลก จ านวน 10 ขอ คาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.82

การพทกษสทธของกลมตวอยาง งานวจยนผานการรบรองจากคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ผเขารวมวจยไดรบการชแจงวตถประสงค ประโยชน วธการและระยะเวลาในการเขารวมวจย และยนดใหออกจากการวจยไดตลอดเวลาโดยไมมผลตอการรกษา ไมมการระบชอ สกลของผเขารวมการวจย และผลการวจยจะน าเสนอในภาพรวม

การด าเนนการเกบขอมล

กลมทดลอง

กลมควบคม

-ฟงบรรยายกลมเกยวกบโรคตอหน และอภปรายกลม -การน าเสนอตวแบบดานบวกและลบ ดวยสอสไลดประกอบเสยง -การฝกทกษะ โดยการสาธต และฝกปฏบตการหยอดยา -ทบทวนเรองโรคตอหนโดยการถาม-ตอบ และใหรางวล -ใหคมอเกยวกบโรคตอหน

-ไดรบความรเกยวกบโรคทางตาส าหรบผปวยและญาตรายกลม ดวยสอสไลด -ทบทวนเรองโรคทางตา โดยการถาม-ตอบ

ครงท 1

-การเยยมบาน เนนการแกไขปญหาทเกดขน -ใหค าปรกษาโดยผวจย -การสงตอหนวยงานการพยาบาลทเกยวของ

ครงท 2

ผดแลหลก รบฟงปญหา ใหค าแนะน า กระตนเตอน ชวยเหลอ ใหขอมลขาวสารแกผสงอาย

ผสงอายทมคณสมบตตรงตามลกษณะประชากรทศกษา



21

การวเคราะหขอมล ก าหนดระดบความเชอมนในการทดสอบทาง

สถตทระดบนยส าคญ เทากบ 0.05 ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน สวนสถตเชงวเคราะห ไดแก Independent-t tested และ paired t-tested ผลการวจย

คณลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลองสวนใหญเปนเพศชายรอยละ 53.3

กลมควบคมสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 66.7 ทงกลมทดลองและกลมควบคม สวนใหญมอายระหวาง 65-74ป (รอยละ 56.7 และ 50.0 ตามล าดบ) อายเฉลย 69.60 ± 5.62 ป และ 71.43 ± 6.83 ตามล าดบ สวนใหญสมรสแลว (รอยละ 73.3 และ 56.7) จบการศกษาระดบประถมศกษา (รอยละ 53.3 และ 56.7) ไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 63.3 และ 53.4) กลมทดลองสวนใหญ รอยละ 46.7 มรายได 10,001 บาทตอเดอน ในขณะทกลมควบคมสวนใหญ รอยละ 36.7 มรายไดสงกวา คอ 20,001-30,000 บาทตอเดอน สวนใหญใชสทธในการรกษาแบบเบกได (รอยละ 70.0 และ76.7) และไมมปญหาเกยวกบคาใชจายในการรกษาพยาบาล (รอยละ 83.3 และ 73.3)

ทงกลมทดลองและกลมควบคม สวนใหญมระยะเวลาทเจบปวยดวยโรคตอหน 5-10 ป (รอยละ 53.4 แ ล ะ 53.4) ไ ม เ ค ย ได ร บ ก า รส อน ห รอ ค าแนะน าในการดแลตนเองเกยวกบโรคตอหนชนดเรอรง (รอยละ 53.3 และ 46.7) การไดรบความรสวนใหญไดจากแพทย (รอยละ 64.29 และ81.25) ไมพบอาการผดปกตจากการรกษา (รอยละ 96.7

และ 86.7) และไมมประวตโรคตอหนในครอบครว (รอยละ 83.3 และ 80.0)

ความร การรบร ความคาดหวง พฤตกรรมและการชวยเหลอของผดแลหลกของกลมตวอยาง

กลมทดลองมคะแนนเฉลยทงในดานความร การรบร ความคาดหวง พฤตกรรมในการหยอดตา วธการใชยา รวมถงการชวยเหลอของผดแลหลก มากกวากอนทจะไดรบโปรแกรมฯ และเมอทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.001)

ในขณะทกลมควบคมมคะแนนเฉลยในดานความร และความคาดหวง มากกวากอนทจะไดรบโปรแกรมฯ แตเมอทดสอบทางสถตพบวาความแตกตางดงกลาว ไมมนยส าคญทางสถต (p > 0.05) สวนดานการรบร พฤตกรรม ในการหยอดตา วธการใชยา และการชวยเหลอของผดแลหลก มคะแนนเฉลยลดลง แตไมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p > 0.05) เชนกน

ดงแสดงในตาราง 1



22

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางภายในกลมทดลองและกลมควบคม กอนทดลองและหลงการทดลอง

ตวแปรตาม

กอนทดลอง Mean (SD)

หลงทดลอง

Mean (SD)

p-value (2-tailed)

ความรเรองโรคตอหน กลมทดลอง กลมควบคม

4.43 (2.06) 4.33 (1.42)

8.73 (0.64) 4.93 (1.76)

0.00a 0.61a

การรบรความรนแรงของโรค ฯ กลมทดลอง กลมควบคม

21.83 (2.24) 20.40 (3.07)

26.74 (0.87) 20.30 (3.22)

0.00a 0.89b

ความคาดหวงในความสามารถฯ กลมทดลอง กลมควบคม

24.80 (2.19) 23.20 (2.57)

29.33 (0.76) 24.30 (2.47)

0.00a

0.75b พฤตกรรมการหยอดยา กลมทดลอง กลมควบคม

29.75(1.89) 31.52 (1.33)

37.02 (0.86) 30.96 (1.16)

0.00b 0.31b

วธการใชยาหยอดตา กลมทดลอง กลมควบคม

5.26 (1.59) 5.16 (1.36)

8.90 (0.55) 5.03 (1.34)

0.00a 0.15b

การชวยเหลอของผดแลหลก กลมทดลอง กลมควบคม

9.40 (4.16) 10.0 (4.08)

11.33 (4.75) 8.0 (3.35)

0.00b 0.06b

a Wilcoxon Signed Ranks test ,b t-test ระดบความดนลกตา ในกลมทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวา

ระดบความดนเฉลยลกตาขางขวา ลดลง ในขณะทระดบความดนเฉลยลกตาขางซาย เพมขน แตความแตกตางทเกดขน ไมมนยส าคญทางสถต (p > 0.05)

ในกลมควบคม ภายหลงการทดลอง พบวาระดบความดนเฉลยลกตาขางขวา ลดลง ในขณะท

ระดบความดนเฉลยลกตาขางซาย เพมขน แตความแตกตางทเกดขน ไมมนยส าคญทางสถต (p > 0.05)

ดงแสดงในตาราง 2

ตาราง 2 เปรยบเทยบระดบความดนลกตาของกลมทดลองและกลมควบคม กอนทดลองและหลงการทดลอง

ความดนลกตา กอนทดลอง Mean (SD)

หลงทดลอง Mean (SD)

p-value (2-tailed)

กลมทดลอง ตาขวา ตาซาย

14.68 (3.61) 14.46 (3.09)

14.03 (2.77) 14.90 (4.19)

0.25b

0.42b

กลมควบคม ตาขวา ตาซาย

14.07 (3.05) 13.77 (2.93)

13.60 (2.81) 13.97 (2.86)

0.34 b 0.60 b

a Wilcoxon Signed Ranks test, b t-test อภปรายผล

กลมทดลองทไดเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลรกษาโรคตอหนเพอควบคมระดบความดนลกตา มการเปลยนแปลงกระบวนการรบรดานสขภาพดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ไดแก การรบรความรนแรงของโรค และรบรโอกาสเสยงตอการเพมระดบความดนลกตา ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปฏบตตวเพอควบคมระดบความดนลกตา และความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจากการปฏบตตวปองกนเพอควบคมระดบความดนลกตา พฤตกรรมการควบคมระดบความดนลกตา เรองพฤตกรรมการหยอดยา วธการใชยาหยอดตา สอดคลองกบการศกษาของศภวรรณ พมใจใส13 ไดศกษาผลของ



23

โปรแกรมการใหสขศกษาสงเสรมพฤตกรรมปองกนตาบอดในกลมผปวยโรคตอหนทกวย พบวาภายหลงเขาไดรบโปรแกรมสขศกษา ผปวยมความรเรองโรคตอหน การรบรความรนแรงของโรค การรบรโอกาสเสยงตอการตาบอดจาก โรคต อหน คว ามคาดหวง ในความสามารถของตนเองในการปฏบต ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองจาการปฏบตตวสงกวากอนสอน และสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 เชนเดยวกบการศกษาของขนษฐา ทองหยอด14 ไดศกษาประสทธผลโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนภาวะความดนโลหตสงของผสงอาย พบวากลมทดลองมการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนภาวะความดนโลหตสงในเรอง การรบรความรนแรง การรบรโอกาสการเกดความคาดหวงถงผลทจะเกดขน การรบรความสามารถของตนเองถงการมพฤตกรรมปองกนภาวะความดนโลหตสง และการมพฤตกรรมปองกนภาวะความดนโลหตสง สงกวากอนการทดลอง

ทงนโปรแกรมทไดจ ดท าขนเพอใหผสงอายมความตงใจเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงประสงคในการปองกนโรค และน าผดแลหลกในการชวยเหลอผสงอายโรคตอหนดานขอมลขาวสาร รบฟงปญหา ใหค าแนะน า และกระตนเตอน จากการวจยการชวยเหลอของผดแลหลกของกลมทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.001) ซงสอดคลองกบการศกษาอนๆ ทน าผดแลมาชวยเหลอผสงอาย15-16 ซงโปรแกรมประกอบดวย บรรยายดวยสอสไลด อภปรายกลม น าเสนอตวแบบ การสาธตและฝกทกษะ การเยยมบานและสงตอ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายโรคตอหน สามารถปฏบตตวไดถกตองตอเนองและเหมาะสมกบโรค

ระดบความดนลกตาของกลมทดลองกอนและหลงการศกษาไม แตกต างกน สอดคลอ งกบการศกษาของศภวรรณ พมใจใส13 ทพบวาในกลมทดลองมคาระดบความดนลกตาอยในระดบปกตไมแตกตางกน ถงแมวาจะมระดบความดนลกตาเฉลยลดลงมากกวากลมเปรยบเทยบ ซงแตกตางจากการศกษาของสกญญา ศรสงา17 ทตดตามผลความดนลกตาหลงการทดลอง 1 เดอน พบวากลมทดลองและกลมควบคม มระดบความดนลกตาอยในระดบปกตไมแตกตางกน แตเมอระยะตดตามในระยะ 3 เดอน พบวาในกลมทดลองมความดนลกตาอยในระดบปกต มากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.001) ในการวจยครงนพบวาทง 2 กลมมความดนลกตาทงซายและขวา กอนและหลงการทดลองไมแตกตางกน อาจเนองจากสวนใหญคาระดบความดนลกตาของกลมทดลองอยในเกณฑปกต และโรคน ตองรกษาในระยะยาว แตการศกษาวจยท าในระยะสนๆ เพยง 2 เดอน อาจยงไมพบการเปลยนแปลงของระดบความดนลกตา ดงนนควรมการตดตามระดบความดนลกตาตอไปเปนระยะๆ ตลอดการรกษา

ขอเสนอแนะ ดานการปฏบตพยาบาล

1. ควรส ง เสรมการจดกจกรรมทางการพยาบาลใหครอบครวมสวนรวมในการรบรขอมล รบฟงปญหา คอยใหค าแนะน า และกระตนเตอนแกผสงอายโรคตอหน เพอใหสามารถปฏบตตนไดถกตองและตอเนองทบาน 2. ควรมการพฒนากระบวนการในการบรหารจดการกลมผปวยสงอาย เพอใหผปวยมทางเลอกใน



24

การดแลรกษา และการมสวนรวมของครอบครวในการดแลผปวย เพอคณภาพชวตทดของผปวย

ดานการศกษาวจย 1. ศกษาวจยการประยกตใชโปรแกรมเพอ

สงเสรมพฤตกรรมกบผปวยสงอายโรคทางตาอนๆ และเนนมสวนรวมของครอบครว

2. ศกษาวจยเพอตดตามผลการเปลยนแปลงของระดบความดนลกตาของผปวยโรคตอหน เปนระยะๆ ทก 3 เดอน กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย พญ.จฑาไล ตนฑเทอดธรรม หวหนาภาควชาจกษวทยา รองศาสตราจารย พญ.องคณา เมธไตรรตน หวหนาหนวยตอหน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล คณเอองพร พทกษสงข หวหนาหนวยตรวจโรคจกษ งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช ทใหความชวยเหลอดานขอมล และเจาหนาทพยาบาลประจ าหนวยตรวจ ทใหความกรณาและความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล ขอบคณผปวยและญาตทกคนทเขารวมการศกษาวจย จนท าใหการวจยส าเรจลลวงไปดวยด เอกสารอางอง 1. Quigley HA. Number of people with glaucoma

worldwide. Br J Ophthalmol 1996; 80: 389-93.

2. Quigley HA, Broman AT. Number of people with glaucoma worldwide in 2010 and 2020. Br J Ophthalmol 2006; 90: 262-7.

3. นศา โสธรวทย, วฒนย เยนจตร, โสภา วฒนานกร, ปรญญ โรจนพงษพนธ, ธวช ตนตสารสาตร

และสมเกยรต อศวภรกรณ. ความชกและการสญเสยการมองเหนจากโรคตอหน.จกษสาธารณสข 2550; 21(2): 161-180.

4. Hattenhauer MG, Johnson DH, Ing HH, Kerman DC, Hodge DO, Yawn BP, et al. The Probability of blindness from open-angle glaucoma. Ophthalmology 1998; 105(11): 2099-104.

5. Chang LC, Teng MC, Chang HW, Lai IC, Lin PW, Tsai JC. The Probability of blindness in patients treated for glaucoma. Chang Gung Med J 2005; 28: 492-497.

6. ทวศกด จลวจนะ. โรคตา. กรงเทพฯ: ฟนน พลบบลชชง; 2533.

7. Jasmine WY, Mary PC. Primary open-angle glaucoma. Journal of Gerontological Nursing 2011; 37(3): 10-15.

8. DiMatteo MR, Lepper HS, Croghan TW. Depression is a risk factor for noncompliance with medical treatment: meta-analysis of the effect of anxiety and depression on patient adherence. Arch Intern Med 2000; 160:2101-7.

9. Balkrishnan R, Bond BJ, Byerly WG, Camacho FT, Anderson RT. Medication-related predictors of health-related quality of life in glaucoma patients enrolled in a medicare health maintenance organization. The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 2003; 1(2): 75-80.



25

10. ยพน ลละชยกล. การรกษาตอหน โดยใชยา. กรงเทพฯ: กอไผการพมพ จ ากด; 2550.

11. Roger RW. A protection motivation theory of fear appeals and attitude change. The Journal of Psychology 1975; 91: 93-114.

12. อรณ จรวฒนกล. ชวสถต. พมพครงท 4. ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา; 2550.

13. ศภวรรณ พมใจใส. ผลของโปรแกรมการใหสขศกษาโดยการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรคส ารบสงเสรมพฤตกรรมปองกนตาบอดในผปวยทมารบการรกษาในคลนกตอหน โรงพยาบาลขอนแกน [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2548.

14. ขนษฐา ทองหยอด. ศกษาประสทธผลโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนภาวะความดนโลหตสงของผสงอายในเขตเทศบาล อ าเภอเดชอดม จงหวดอบลราชธาน [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล, 2543.

15. วนดา เทศนา. ศกษาโปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตทฤษฎแรงจงใจ เพอปองกนโรครวมกบแรงสนบสนนทางสงคมในการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคสราของนายทหารชนประทวน จงหวดลพบร.[วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2544.

16. วภาวรรณ จรรยศภรนทร. ศกษาการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรครวมกบแรงสนบสนนจากญาตในการปรบเปลยนพฤตกรรม

การปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตโรงพยาบาลเลดสน [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล, 2544.

17. สกญญา ศรสงา. ผลของโปรแกรมสขศกษาตามแบบแผนความเชอดานสขภาพตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองและผลการรกษาของผปวยโรคตอหนชนดปฐมภม [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. อบลราชธาน: มหาวทยาลยอบลราชธาน, 2550.



26

คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษ โรงพยาบาลตตยภมแหงหนง ในกรงเทพมหานคร

บษบา บญทะจตต วท.ม.(สาธารณสขศาสตร)* สคนธา คงศล Ph.D.(Health Economics & Policy Analysis) ** สขม เจยมตน พ.บ., Ph.D. (London)*** * นกศกษาคณะสาธารณสขศาสตร สาขาวชาเอกการบรหารโรงพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ** รองศาสตราจารย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล *** ผชวยศาสตราจารย ภาควชาตจวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ การวจยเชงส ารวจนมวตถประสงคเพอศกษาคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษโรงพยาบาลตตยภมแหงหนงในกรงเทพมหานคร โดยใชแบบสอบถามเกบรวบรวมขอมลจากผรบบรการจ านวน 397 คน เปรยบเทยบกบขอมลผใหบรการจ านวน 657 คน ใน 24 หอผปวย วเคราะหขอมลดวย สถตทดสอบท สถตทดสอบทแบบจบค สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน การทดสอบแมนน-วทนย และการทดสอบครสคล-วอลลส ผลการวจยพบวา คณภาพการบรการในภาพรวมและรายดานทง 5 ดานมคาทางบวก คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษจ าแนกตามคณลกษณะของผรบบรการ พบวา จ านวนวนทนอนโรงพยาบาล และประสบการณการใชบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) และพบวาคณลกษณะของผรบบรการดาน เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน สทธการรกษาพยาบาล เหตจงใจในการมารบบรการ และการไดรบขอมลขาวสารไมแตกตางกน (p > .05) เมอจ าแนกตามคณลกษณะของผใหบรการ พบวาประเภทหอผปวยพเศษ แพทยประจ าหอผปวย เพศ อาย และประสบการณในการท างานแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) และพบวาสถานภาพสมรส ระดบการศกษา และต าแหนงไมแตกตางกน (p > .05) จากการวจยน ผใหบรการควรค านงถงชองวางคณภาพการบรการระหวางความคาดหวงและการรบรการบรการของผรบบรการ ผใหบรการตองสรางความเชอมนตอผรบบรการโดยแสดงถงทกษะความรความสามารถในการใหบรการ และปรบปรงการบรการดานความเปนรปธรรมของบรการ สงแวดลอม และสงอ านวยความสะดวก ค าส าคญ: คณภาพการบรการ / ความคาดหวง / การรบร / โรงพยาบาล / หอผปวยพเศษ



27

SERVICE QUALITY AS PER EXPECTATION AND PERCEPTION OF THE CUSTOMERS IN SPECIAL WARDS AT A TERTIARY HOSPITAL IN BANGKOK

Boosaba Boonthajit, M.Sc. (Public Health)* Sukhontha Kongsin, Ph.D.(Health Economics & Policy Analysis)** Sukhum Jiamton, M.D., Ph.D. (London)***

* M.Sc.(Public Health) Major in Hospital Administration, Mahidol University. ** Associate professor, Faculty of Public Health, Mahidol University. *** Assistant professor, Department of Dermatology, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University.

ABSTRACT The main purpose of this survey research was to examine service quality as per expectation and perception of the patients and accompanying family members in special wards at a tertiary hospital in Bangkok. Using questionnaires collected from 397 patients and accompanying family members, the data was compared with 657 providers in 24 wards. Data were analyzed by t-test, pair t-test, Pearson’s Correlation Coefficient, Mann - Whitney test and Kruskal – Wallis test. The results found that service quality as per expectation and perception of the patients and accompanying family members in special wards had a positive overall service quality in all aspects. Regarding service quality, it was found that the characteristics of the patients and accompanying family members including length of stay and service experience differed significantly (p < .05). Regarding service quality, it was found that the characteristics of the patients and accompanying family members including respondent, gender, age, marital status, education, career, income, rights to medical treatment, motivations for receiving service, and information obtained differed (p > .05). Regarding service quality, it was found that the characteristics of the service providers including types of special wards, resident, gender, age and job experience differed significantly (p < .05). Regarding service quality, it was found that the characteristics of the service providers including marital status, education, and position differed (p > .05). The results suggest that providers should consider the gap of service quality between expectations and perceptions of patients and accompanying family members when establishing and developing measures to improve services of patients and accompanying family members. Providers must demonstrate an increased assurance in their ability to provide services and improve tangible services, environments, and facilities. KEY WORDS: SERVICE QUALITY / EXPECTATION / PERCEPTION / HOSPITAL / SPECIAL WARDS



28

ความเปนมาและความส าคญของปญหา แนวคดคณภาพการบรการเปนแนวคดทางการตลาดทศกษาความคาดหวงของผร บบรการ สามารถวดไดโดยผานความพงพอใจของผรบบรการ1 ในการใหบรการทตรงกบความคาดหวงหรอมากกวาความคาดหวงของผร บบรการ2 เปนการประเมนหรอแสดงความคดเหนเกยวกบคณภาพการบรการในภาพรวมโดยเปรยบเทยบทศนคตทมตอการบรการทคาดหวงและการบรการตามการรบรวามความสอดคลองกนอยางไร3 คณภาพการบรการ มองคประกอบ 5 ดาน คอ ความเปนรปธรรมของบรการ (Tangibles) ความเชอถอไววางใจได ( Reliability) ก า ร ต อ บ ส น อ ง ต อ ผ ร บ บ ร ก า ร ( Responsiveness) ก า ร ใ ห ค ว า ม เ ช อ ม น (Assurance) การรจกและเขาใจลกคา (Empathy)4

คณภาพบรการเปนสงทส าคญอยางยงทจะชวยสรางศรทธาและความเชอมนในการให บรการ ผรบบรการตางกมความคาดหวงบรการทม คณภาพในระดบทสงขน องคกรทใหบรการดานสขภาพจงตองต นตวในการปรบปรงพฒนาคณภาพการใหบรการและการวเคราะหความตองการของลกคา ภายใต แนวคดการบรหาร โ รงพยาบาล เ ปนกระบวนการของการกระท าตอผร บบรการของโรงพยาบาลเพอใหเกดความพงพอใจ ซงเปนสงส าคญทตองเกดขนในโรงพยาบาลทกแหง การทจะท าใหผบรโภครบรและจดจ าในภาพลกษณขององคก ร ในทางบวกและ เกดคว ามจง รกภกด (Customer loyalty) จนรสกอยากกลบมาใชบรการอกในครง ต อไป 2 ดงน น องคกรจะตองสรางบรรยากาศของการใหบรการทเปนเลศตามมาตรฐานวชาชพ ใหผรบบรการรสกวาบรการทไดรบเหนอกวาความคาดหวง และรสกวาเปนการบรการทมคณภาพ

อยางแทจรง5 โดยไมเพยงแตชวยใหโรงพยาบาลอยรอด สามารถแขงขนกบคแขงตาง ๆ ได แตยงสามารถน ามาประยกตใชเพอเพมประสทธภาพของการใหบรการ น าไปสการมสขภาพและคณภาพชวตทดของประชาชนไดอยางมนคงและยงยน6

ดงนน เพอใหทราบคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในแตละดาน ผวจยจงเหนควรทจะศกษาเกยวกบคณภาพการบรการ ในหอผปวยพเศษซงเปนหนวยงานบรการหนงทมความส าคญ และชวยสรางรายไดใหโรงพยาบาลอยางตอเนอง การวจยนจะชวยใหทราบถงความคดเหนตอการบรการทมความเฉพาะเจาะจงในมตตาง ๆ เปนขอมลใหผบรหาร คณะกรรมการพฒนาคณภาพและบคลากรในสายวชาชพตางๆ ในการพฒนาคณภาพการบรการเชงลก เพอตอบสนองตอความตองการและความคาดหวงของผปวย รวมทงสรางความประทบใจในการบรการอยางเกนความคาดหวง อนจะน าไปสการบรการทมคณภาพอยางแทจรง วตถประสงคการวจย วตถประสงคทวไป เพอศกษาคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการ ในหอผปวยพ เ ศ ษ โ ร ง พ ย า บ า ล ต ต ย ภ ม แ ห ง ห น ง ใ นกรงเทพมหานคร วตถประสงคเฉพาะ เพอ

1. วดระดบคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวย พเศษ ไดแก ความเปนรปธรรมของบรการ ความเชอถอไววางใจได การตอบสนองตอผรบบรการ การ



29

ใหความเชอมนตอผรบบรการ และการรจกและเขาใจผรบบรการ

2. เปรยบเทยบคณภาพการบรการในหอผปวยพเศษทมคณลกษณะของผร บบรการแตกตางกน ไดแก ผตอบแบบสอบถาม เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน จ านวนวนทนอนโรงพยาบาล ประสบการณการใช

บรการ สทธการรกษาพยาบาล เหตจงใจในการมารบบรการ และการไดรบขอมลขาวสาร

3. เปรยบเทยบคณภาพการบรการในหอผปวยพเศษทมคณลกษณะของผใหบรการแตกตางกน ไดแก ประเภทหอผปวยพเศษ แพทยประจ าหอผปวย เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ประสบการณในการท างาน และต าแหนง

กรอบแนวคด ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

คณลกษณะของผรบบรการ (Client) - ผตอบแบบสอบถาม - เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ระดบการศกษา - อาชพ - รายไดตอเดอน - จ านวนวนทนอนโรงพยาบาล - ประสบการณการใชบรการ - สทธการรกษาพยาบาล - เหตจงใจในการมารบบรการ - การไดรบขอมลขาวสาร

คณลกษณะของผใหบรการ (Providers) - ประเภทหอผปวยพเศษ - แพทยประจ าหอผปวย - เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ระดบการศกษา - ประสบการณในการท างาน ₋ ต าแหนง

คณภาพการบรการ - ความคาดหวงการบรการ - การรบรการบรการ



30

ทบทวนวรรณกรรม คณภาพการบรการ (Service Quality) พาราซรามาน และคณะ4 กลาววา คณภาพ

การบรการ (service quality) เปนความแตกตางระหวางความคาดหวง (expectation-WHAT THEY WANT) กบการรบร (perception-WHAT THEY GET)

ชองวางของคณภาพการบรการ พาราซรามาน และคณะ7 ไดกลาวถงชองวาง

หลกทจะเกดขนจากในแนวคดของคณภาพการบรการ ทเปนสาเหตท าใหคณภาพการบรการไมประสบผลส าเรจ ซงชใหเหนถง 5 ชองวาง ดงน

ชองวางท 1 (GAP 1): ชองวางระหวางความคาดหวงของผบรโภค (Consumer expectations) กบการรบรของฝายการจดการ (management perception) ผใหบรการไมทราบถงความตองการและความคาดหวงของผบรโภคทแทจรง

ชองวางท 2 (GAP 2): ชองวางระหวางการรบรของฝายการจดการกบขอก าหนดของ คณภาพการบรการ (service quality specification) ฝายบรหารอาจจะรบรถงความตองการของผบรโภคอยางถกตอง แตไมไดมการก าหนดลกษณะและมาตรฐานของการใหบรการไว

ชองวางท 3 (GAP 3): ชองวางระหวางขอก าหนดคณภาพการบรการกบการสงมอบการ บรการ (service delivery) คอ ฝายบรหาร ไดมการก าหนดมาตรฐานไวอยางชดเจนแลว แตผใหบรการไมสามารถใหบรการตามทก าหนดไว ซงอาจเกดจากผใหบรการไดรบการฝกอบรมไมเพยงพอ ไมสามารถปฏบตงานไดตามขอก าหนด หรองานนนมขอขดแยงกน หรอผใหบรการไมมการประสานงานรวมมอกน

ชองวางท 4 (GAP 4): ชองวางระหวางการสงมอบการบรการกบการสอสารภายนอก(external delivery) ซงการสอสารขององคกรหรอธรกจนนจะสรางความคาดหวงกบผบรโภค แตการสงมอบนนไมสามารถท าตามทไดใหค าสญญาไว

ชองวางท 5 (GAP 5): ชองวางระหวางการบรการทรบร (expected service) กบการบรการทคาดหวง (perceived service) ชองวางนเกดขนเมอผบรโภครบรถงคณภาพการบรการไมตรงกบทคาดหวงไว

นอกจากน Shanin8 ไดกลาวถงชองวางทอาจเกดขนในการสงมอบคณภาพการบรการ เพมเตมขนมาอก 2 ชองวางคอ

ชองวางท 6 (GAP 6): ชองวางระหวางความคาดหวงของผบรโภค (Consumer expectations) กบการรบรของผใหบรการ (employees, perception) ซงชองวางน เกดขนเมอผใหบรการเขาใจในความคาดหวงของผบรโภคไมตรงกบสงทผบรโภคคาดหวง

ชองวางท 7 (GAP 7): ชองวางระหวางการรบรของผใหบรการ (employees, perception) และการรบรของฝายจดการ (management perception) เกดขนเมอมการเขาใจความคาดหวงของผบรโภคแตกตางกนระหวางฝายการจดการและผใหบรการ

การวดคณภาพการบรการ 5 ปจจย เรยกวา SERVQUAL Model4 ดงน

1. คว าม เ ป น ร ป ธ ร ร มขอ งบ ร ก า ร (Tangibles) หมายถง ลกษณะทางกายภาพทปรากฏใหเหนถงสงอ านวยความสะดวกตางๆ อนไดแก สถานท บคลากร อปกรณ เครองมอ เอกสารทใชในก า ร ต ด ต อ ส อ ส า ร แ ล ะ สญ ล ก ษ ณ ร ว ม ถ งสภาพแวดลอมทท าใหผรบบรการรสกวาไดรบการดแล หวงใย และความตงใจจากผใหบรการ บรการท



31

ถกน าเสนอออกมาเปนรปธรรมจะท าใหผรบบรการรบรถงการใหบรการนนๆ ไดชดเจนขน

2. ค ว า ม น า เ ช อ ถ อ ไ ว ว า ง ใ จ (Reliability) หมายถง ความสามารถในการใหบรการ ใหตรงกบสญญาทใหไวกบผรบบรการ บรการทใหทกครงจะตองมความถกตองเหมาะสม และไดผลออกมาเชนเดมในทกจดของบรการ ความสม าเสมอนจะท าใหผรบบรการรสกวาบรการทไดรบนนมความนาเชอถอ สามารถใหความไววางใจได

3. การตอบสนองตอผร บบรการ (Responsiveness) หมายถง ความพรอมและ ความเตมใจทจะใหบรการ โดยสามารถตอบสนองความตองการของผร บบรการไดอยางทนทวงท ผรบบรการสามารถเขารบบรการไดงาย และไดรบความสะดวกจากการใชบรการ รวมทงจะตองกระจายการใหบรการไปอยางทวถง รวดเรว

4. การใหความเชอมนผรบบรการ (Assurance) หมายถง ความสามารถในการ สรางความเช อมน ใหเกดขนกบผร บบรการ ผใหบรการจะตองแสดงถงทกษะความรความสามารถในการใหบรการและตอบสนองความตองการของผรบบรการดวยความสภาพ นมนวล มกรยามารยาททด ใชการตดตอสอสารทมประสทธภาพและใหความมนใจวาผรบบรการจะไดรบบรการทดทสด

5. การรจ กและเขาใจผร บบรการ (Empathy) หมายถง ความสามารถในการเอา ใจใสผรบบรการตามความตองการทแตกตางของผรบบรการแตละคน ซงแบบสอบถามดงกลาวไดรบความนยมน ามาประยกตใชเปนอยางมาก สามารถใชไดทงผรบบรการและผใหบรการในการท าความเขาใจกบการรบรตอคณภาพการบรการ 9ในการ

ทดสอบในบรการทางสขภาพหลายครง พบวาไดมตของคณภาพในลกษณะใกลเคยงกน10 วธการวจย รปแบบการวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจเพอการพรรณนา (Descriptive Survey Research) ดวยการส ารวจแบบภาคตดขวาง (Cross-Sectional Survey) ใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณ ประชากรและกลมตวอยาง

1. ผรบบรการ หมายถง ผปวยหรอญาตของผปวยทก าลงเตรยมการจ าหนายออกจากหอผปวยพเศษ โรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหน ง ในกรงเทพมหานครตงแตวนท 14 - 31 ตลาคม 2556 ค านวณหาขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรของ Daniel, 199511 ไดกลมอยาง 362 คน เพอปองกนการสญหายของกลมตวอยางจงเกบขอมลเพมอก 10% ไดขนาดกลมตวอยางทงหมดจ านวน 400 คน และค านวณแบงสดสวนกลมตวอยางในแตละหอผปวย

2. ผใหบรการ หมายถง พยาบาล ผชวย

พยาบาล เสมยน และคนงานในหอผปวยพเศษ โ ร ง พ ย า บ า ล ร ะ ด บ ต ต ย ภ ม แ ห ง ห น ง ใ นกรงเทพมหานคร จ านวน 24 หอผปวย ซงมผรบบรการตามขอ1 เขารบบรการ เครองมอทใชในการวจย

1. ผรบบรการ เ ก บ ร วบ ร วมขอ ม ล ผ ร บ บ รก า ร โ ดย ใ ช

แบบสอบถามทผวจยสรางขนตามแนวคดตวแบบชองวางคณภาพบรการ12 โดยดดแปลงจาก SERVQUAL4 และปรบปรงจากแบบสมภาษณของทรวงทพย วงศพนธ13 เรอง คณภาพบรการตามการความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในงานผปวยนอก โรงพยาบาลรฐ จงหวดสพรรณบร และ



32

จากแนวคด ต ารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ9

แบงออกเปน 3 สวน ดงน สวนท 1 คณลกษณะของผรบบรการ ไดแก

ผตอบแบบสอบถาม เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน จ านวนวนทนอนโรงพยาบาล ประสบการณในการใชบรการ สทธการรกษาพยาบาล เหตจงใจในการมารบบรการ และการไดรบขอมลขาวสาร จ านวน 12 ขอ

สวนท 2 คณภาพการบรการทผรบบรการคาดหวงไวกอนทจะรบบรการทโรงพยาบาล และการบรการทรบรจรงภายหลงทไดรบบรการแลว เปนขอค าถามเดยวกน จ านวน 35 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประเมนคาแบบลเครท (Likert Scale) เปนมาตรวด 5 ระดบ

การประเมนระดบคณภาพการบรการโดยรวมของผรบบรการ มแนวทาง ดงน

1. น าคะแนนสวนการรบรการบรการ ลบดวยคะแนนสวนความคาดหวงการบรการ ของผรบบรการทละคน จ าแนกเปนรายขอ

2. น าผลตางทไดในแตละขอของขอ 1 มารวมเปนรายดาน รวมทงหมด 5 ดาน แลวหารดวยจ านวนขอในแตละดาน

3. น าผลทไดจากขอ 2 ของผรบบรการแตละคนมารวมกน หารดวยจ านวนผรบบรการทงหมด ผลทไดคอคาเฉลยคณภาพบรการของผรบบรการ แปลผลดงน คาเฉลยคณภาพการบรการ ≥ 0 หมายถง มคณภาพตามการรบรของผรบบรการ คาเฉลยคณภาพการบรการ < 0 หมายถง ไมมคณภาพตามการรบรของผรบบรการ

สวนท 3 การบรการททานประทบใจ การบรก า รทท าน เหนสมคว รต อ งปรบปร ง แล ะขอเสนอแนะในการบรการของหอผปวยพเศษ

2. ผใหบรการ เคร อ งมอ เกบขอมลคณลกษณะของผใหบรการทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ แบงออกเปน 2 ชด คอ

2.1 แบบบนทกขอมลบคลากร ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ประสบการณในการท างาน และต าแหนง โดยไดรบขอมลจากฝายทรพยากรบคคล

2.2 แบบบนทกขอมลของหอผปวย ไดแก ประเภทของหอผปวย แพทยประจ าหอผปวย โดยไดรบขอมลจากฝายทรพยากรบคคล การทดสอบคณภาพของเครองมอ

1. การตรวจสอบความตรงของเนอหาของเครองมอ (Content Validity) โดยน าแบบสอบถามทดดแปลงขนใหอาจารยทปรกษาและผทรงคณวฒจ านวน 2 ทาน พจารณาและตรวจสอบเนอหาและการใชภาษา แลวน ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน า

2. การตรวจสอบความเทยงของเครองมอ (Reliability) หลงผานการรบรองจากคณะ กรรมการจรยธรรมการวจยในคน ผวจยน าแบบสอบถามไปทดลองใช โดยวธทดสอบซ า (test-retest reliability) ในตวอยางทมล กษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 30 ราย ในชวงเวลากอนการเกบขอมลจรงโดยวดซ า 2 ครงหางกน 2 สปดาห จากนนหาความสมพนธของการทดสอบซ า โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson,s Correlation Coefficient) ไดคาความสมพนธของเครองมอเทากบ 0.79 หมายความวามความสมพนธสง14 และหาความเทยงของเครองมอ โดยใชสตรหา



33

คาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach ,s α- coefficient)15 ไดคาความเทยงของเครองมอเทากบ 0.98 ขอพจารณาดานจรยธรรม

วจยน ผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน ของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล รหสโครงการ 291/2556(EC3) ผตอบแบบสอบถามไดรบชแจงขอมลและวตถประสงคของการวจยผานเอกสารชแจงทแนบกบแบบสอบถาม การตอบหรอไมตอบใหเปนไปดวยความสมครใจ ไมมการระบชอ-นามสกลในแบบสอบถาม ผลการวจยน าเสนอในภาพรวม ขอมลทน าไปวเคราะหทางสถตจะไมมการอางองตวบคคลและสถานท การเกบรวบรวมขอมล ด าเนนการเกบขอมลหลงจากผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน โดยมขนตอนการเกบรวบรวมขอมลดงตอไปน

1. ผรบบรการ 1.1. ท า ห น ง ส อ ข อ อ น ญ า ต ช แ จ ง

วตถประสงค วธการ ประโยชนของการวจยและขอ ความรวมมอในการเกบขอมลในหอผปวยพเศษจากรองหวหนาฝายการพยาบาลดานวชาการของโรงพยาบาล และหวหนาหอผปวย

1.2. ผ ว จ ย แ จ ก แ บ บ ส อ บ ถ า ม แ กผรบบรการทมแผนจ าหนายออกจากหอผปวย พรอมแนบซองเปลาเพอเกบและปดผนกแบบสอบถามแตละฉบบทนทหลงจากกรอกขอมลเสรจ สงคนใหเจาหนาทพยาบาลหอผปวยเกบรวบรวมไว

2. ผใหบรการ ผวจ ยท าหนงสอขอความอนเคราะห

ขอมลเพอการวจยจากคณบดคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ถงคณบดคณะแพทยศาสตร

โดยใชแบบบนทกขอมลบคลากร และแบบบนทกขอมลหอผป ว ยท ง 24 หอผป ว ย และตด ต อประสานงานขอขอมลผใหบรการจากฝายทรพยากรบคคล การวเคราะหขอมล

ใชสถต ความถและรอยละคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานสถตทดสอบทแบบจบค (Paired t-test) สถตทดสอบท (Independent t-test) สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson,s Correlation Coefficient) Mann-Whitney test Kruskal-Wallis test และทดสอบความแตกตางระหวางคโดยใช Mann-Whitney test ทดสอบทละค ผลการวจย ด าเนนการเกบขอมลผร บบรการโดยใชแบบสอบถามจ านวน 400 คน ไดรบแบบสอบถามทมขอมลครบถวน 397 ชด คดเปนรอยละ 99.25 และเกบขอมลคณลกษณะของผใหบรการในหอผปวยพเศษทงหมด 657 คน จากขอมลทตยภมของฝายทรพยากรบคคล คณลกษณะของผรบบรการ มอายเฉลย 41 ป เปนเพศหญงรอยละ74.8 เปนญาตของผปวยรอยละ 65 . 7 เ ปนผ ใ ห ญวยท า ง าน รอยละ 57.5 มสถานภาพสมรสรอยละ 66.2 วฒการศกษาปรญญาตรรอยละ 56.7 มอาชพรบจาง/พนกงานบรษทรอยละ 27.0 ใกลเคยงกบรบราชการ/พนกงานของรฐรอยละ 26.4 รายไดเฉลยประมาณ 37,700 บาท นอนพกในโรงพยาบาล 1-3 วนรอยละ 50.6 ไมเคยมประสบการณการใชบรการในหอผปวยนน ๆ มากอนรอยละ 67.0 สทธการรกษาพยาบาลเปนสทธสวสดการขาราชการ/ รฐวสาหกจรอยละ 51.9 เหตจงใจส าคญใน การมารบบรการหอผปวยพเศษ คอ ตองการความเปนสวนตว ญาตอยดวยได มแพทย



34

เจาของไขดแลโดยเฉพาะ และไดรบขอมลขาวสารมาจากประสบการณทมารบบรการในอดตรอยละ 41.8 คณลกษณะของผใหบรการ จากหอผปวยพเศษจ านวน 24 หอผปวย เปนหอผปวยพเศษเดยวรอยละ 83.3 มแพทยประจ าบานรบผดชอบดแลหอผปวย รอยละ 66.7 ผใหบรการในหอผปวยพเศษ

จ านวน 657 คน เปนเพศหญงรอยละ 97.0 อายเฉลย 36 ป (20 - 60 ป) สถานภาพโสดรอยละ 65.8 ระดบก า ร ศ ก ษ า ต า ก ว า ป รญญ า ต ร ร อ ย ล ะ 6 0 . 7 ประสบการณในการท างานเฉลย 13 ป (1 - 42 ป) เปนพยาบาลวชาชพรอยละ 43.4

ตาราง 1 ระดบความคาดหวงการบรการ การรบรการบรการและคณภาพการบรการ ในหอผปวยพเศษในภาพรวม และ

รายดาน (n = 397)

การวเคราะหขอมล จากตาราง 1 พบวา คณภาพการบรการตาม

ความคาดหวงและการรบรของผร บ บรการในหอผปวยพเศษในภาพรวมมคณภาพการบรการ ( X = 0.23) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษมคณภาพการบรการ ทง 5 ดาน เรยงตามล าดบคาเฉลยจากมากไปนอย ไดแก การรจกและเขาใจผรบบรการ ( X = 0.29) การตอบสนองตอผรบบรการ ( X = 0.26) การใหความเชอมนตอผรบบรการ ( X = 0.24) ความเปนรปธรรมของ

บรการ ( X = 0.20) และความเชอถอไววางใจได ( X = 0.17) เมอเปรยบเทยบคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผร บบรการในหอผปวยพเศษจ าแนกตามคณลกษณะของผรบบรการ พบว า จ า น ว น วน ท น อ น โ ร งพย าบ า ล แ ล ะประสบการณการใชบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) และพบวาคณ ลกษณะของผร บบรการดาน เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน สทธการ

คณภาพการบรการ ความคาดหวง การรบร คณภาพการบรการ

t-test p-value Mean Mean Mean

ภาพรวม 4.21 4.45 0.23 6.405 < 0.001

1. ความเปนรปธรรมของบรการ 4.01

4.34

4.21

4.37

4.16

4.21

4.51

0.20 6.446 < 0.001

2. ความเชอถอไววางใจได 0.17

0.26

0.24

0.29

8.494 < 0.001

3. การตอบสนองตอผรบบรการ 4.48

4.61

4.42

8.903 < 0.001

4. การใหความเชอมนตอผรบบรการ 9.536 < 0.001

5. การรจกและเขาใจผรบบรการ 9.075 < 0.001



35

รกษาพยาบาล เหตจงใจในการมารบบรการ และการไดรบขอมลขาวสารไมแตกตางกน (p > .05) เมอเปรยบเทยบคณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผร บบรการในหอผปวยพเศษจ าแนกตามคณลกษณะของผใหบรการ พบวา ประเภทหอผปวยพเศษ แพทยประจ าหอผปวย เพศ อาย และประสบการณในการท างานแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) และพบวาสถานภาพสมรส ระดบการศกษา และต าแหนงไมแตกตางกน (p > .05) อภปรายผล คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษในภาพรวมมคณภาพการบรการ โดยภาพรวมผร บบรการมคาเฉลยการรบรการบรการ มากกวาคาเฉลยของความคาดหวงการบรการ ซงการบรการทรบรจรงสงกวาความคาดหวงถอวา เ ปนการใหบรการทมคณภาพอยางแทจรง เมอจ าแนกเปนรายดานพบวา คณภาพการบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในหอผปวยพเศษมคณภาพการบรการ ทง 5 ดาน เรยงตามล าดบ ดงน

1. การใหความเชอมนตอผร บบรการ โดยผรบบรการมคาเฉลยการรบรการบรการทเกนกวาความคาดหวงการบรการ อธบายไดวา ผใหบรการในหอผปวยพเศษมความสามารถในการสรางความเช อมน ใหเกดขนกบผร บบรการ ผใหบรการแสดงถงทกษะความรความสามารถในการใหบ รก า รแล ะตอบสนองคว ามต อ งการขอ งผรบบรการดวยความสภาพ นมนวล มกรยามารยาททด ใชการตดตอสอสารทมประสทธภาพและใหความมนใจวาผรบบรการไดรบบรการทดทสด4 แพทย

พยาบาล ใหการดแลรกษาผปวยหรอญาตของผปวยดวยทาททท าใหมนใจใหค าแนะน าเกยวกบโรค การปฏบตตวแกผปวยทงขณะอยโรงพยาบาลและกอนกลบบาน มแพทย พยาบาลมความช านาญเฉพาะทางในการดแลใหบรการแกผปวยไดตรงตามความตองการ รวมทงชอเสยงของโรงพยาบาลนเปนทนาไววางใจ เมอพจารณาเปรยบเทยบคาเฉลยความคาดหวงการบรการ ตามรายดานทง 5 ดาน พบวา ดานการใหความเชอมนตอผรบบรการมคาเฉลยสงทสด อยในระดบมาก ซงแสดงใหเหนวาในมมมองของผรบบรการทางการแพทยคาดหวงถงการบรการทใหความเชอมนและมนใจได อาจเน องมาจากการศกษาครงน ท าในโรงพยาบาลมหาวทยาลยทผลตบคลากรทางการแพทยในระดบประเทศทมชอ เสยงและเปนทศรทธาของประชาชน ท าใหบคลากรผใหบรการมความภาคภมใจในองคกร รวมกนพฒนาคณภาพการบรการ และสรางความเชอมนตอผรบบรการ16 เปนผลใหคาเฉลยการรบรการบรการดานการใหความเชอมนตอผรบบรการอยในระดบมากทสด เมอบรการทร บรจรงมากกวาบรการทคาดหวง จงท าใหผรบบรการพงพอใจและประทบใจ

2. ความเชอถอไววางใจได ผรบบรการมคาเฉลยการรบรการบรการทเกนกวาความคาด หวงการบรการ อธบายไดวาผใหบรการในหอผปวยพเศษมความสามารถในการใหบรการใหตรงกบสญญาทใหไวกบผร บบรการ บรการทใหทกครงตองมความถกตองเหมาะสม และไดผลออกมาเชนเดมทกครง ความสม าเสมอนท าใหผรบบรการรสกวาบรการทไดรบนนมความนาเชอถอ สามารถใหความไววางใจได4 แพทย พยาบาลดแลใหผปวยไดรบยาหรอการตรวจรกษาอยางถกตองครบถวน รกษาความลบและ



36

ไมเปดเผยความลบของผปวย สามารถแกไขปญหาทเกดขนกบผปวยหรอญาตของผปวยได รวมทงเอกสารทไดร บจากหอผปวยมความถกตองเมอพจารณาเปรยบเทยบคาเฉลยความคาดหวงการบรการ ตามรายดานทง 5 ดาน พบวา ดานความเชอถอไววางใจไดมคาเฉลยอยในระดบมาก ซงแสดงใหเหนวาในมมมองของผรบบรการคาดหวงถงการบรการท นาเชอถออยางมาก อาจเน องมาจากการศกษาครงนท าในโรงพยาบาลมหาวทยาลยทผลตบคลากรทางการแพทยของประเทศ เปนทเชอถอศรทธาของประชาชนมาชานาน ท าใหเกดความคาดหวงการบรการทสงตามไปดวย และเพราะเหตนท าใหบคลากรผใหบรการยงมความตระหนกถงความ ส าคญในดานน จงตองพฒนาคณภาพการบรการ16

สรางความนาเชอถอไววางใจใหมากยงๆ ขนไป เปนผลใหคาเฉลยการรบรการบรการดานการใหความเชอถอไววางใจไดอยในระดบมากทสด เมอบรการทร บ ร จ รงมากกว าบรก ารท ค าดหวง จงท า ใหผรบบรการพงพอใจและประทบใจ

3. การตอบสนองตอผรบบรการ โดยผร บบรการมการรบรการบรการทเกนกวาความคาดหวงการบรการ อธบายไดวา ผใหบรการในหอผปวยพเศษมความพรอมและความเตมใจใหบรการ โดยสามารถตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางทนทวงท ผรบบรการสามารถเขารบบรการไดงาย และไดร บความสะดวกจากการใชบรการ 4

แพทย พยาบาล และเจาหนาทอน ดแลชวยเหลอเปนอยางดทนททผปวยรองขอ ดแลชวยเหลอทนททพบปญหาของผปวย พยาบาลมความกระตอรอรนในการประสานงานใหผปวยพบกบแพทยผท าการรกษาเมอผปวยมความประสงคขอพบ

4. การรจ กและเขาใจผรบบรการ โดยผร บบรการมการรบรการบรการทเกนกว าความคาดหวงการบรการ อธบายไดวา ผใหบรการในหอผป ว ยพ เ ศษมความสามารถในการ เอา ใจ ใสผ ร บบรการตามความตองการทแตกตางของผรบบรการแตละคน4 แพทย พยาบาล และเจาหนาทพดคยกบผปวยอยางเปนกนเอง แสดงความเหนอกเหน ใ จ แล ะยดหย นต ามคว าม เหมาะสมกบสถานการณ เปดโอกาสใหซกถามและมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบแผนการรกษาของผปวย

5. ความเปนรปธรรมของบรการ โดยผรบบรการมคาเฉลยการรบรการบรการท เกนกวาความคาดหวงการบรการ อธบายไดวาลกษณะทางกายภาพทปรากฏใหเหนถงสงอ านวยความสะดวกตางๆ อนไดแก มเครองมออปกรณททนสมยพรอมใช สถานทสภาพแวดลอมเปนระเบยบสวยงาม อากาศถายเทสะดวก อณหภมและแสงสวางเพยงพอ รวมถง เ อกสารท ใ ช ใ นการตด ต อส อ สารและเครองหมายหรอปายสญลกษณตางๆ ทชดเจนอานงาย ท าใหผร บบรการรสกถงความต งใจจากผใหบรการ บรการทถกน าเสนอออกมาอยางเปนรปธรรมท าใหผรบบรการรบรถงการใหบรการนนไดชดเจน16 นอกจากนบคลากร ไดแก แพทย พยาบาลและเจาหนาท ผใหบรการแตงกายเหมาะสม สภาพเรยบรอย แตเมอพจารณาเปรยบเทยบคาเฉลยความคาดหวงการบรการตามรายดานทง 5 ดาน พบวาดานความเปนรปธรรมของบรการมคาเฉลยต าทสด อาจเนองดวยมมมองของผรบบรการในหอผปวยพเศษมความคาดหวงถงความเปนรปธรรมของบรการอยมากพอสมควร เนนบรการทเพมความสะดวกสบายจากสงอ านวยความสะดวกตางๆ เชน หองผปวยทเปนสดสวน มเครองปรบอากาศ เปนตน



37

ผรบบรการจงเกดความคาดหวงในดานนมากตามไปดวย และเพราะเหตนท าใหบคลากรในหอผปวยพเศษมความตระหนกถงบรบทในดานน จงตองพฒนาคณภาพการบรการในดานความเปนรปธรรมของบรการใหตรงกบความตองการของผปวยและญาต เปนผลใหคาเฉลยการรบรการบรการดานความเปนรปธรรมของบรการอยในระดบมาก เชนกน เมอบรการทร บรจรงมากกวาหรอ เทากบบรการทคาดหวง จงท าใหผรบบรการพงพอใจและประทบใจ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคณภาพการบรการในหอผปวยพเศษจ าแนกตามคณลกษณะของผรบบรการ พบวา เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน สทธการรกษาพยาบาล เหตจงใจในการมารบบรการ และการไดรบขอมลขาวสารไมตางกน และพบวาจ านวนวนทนอนโรงพยาบาล และประสบการณการใชบรการตางกน ประสบการณการใชบรการทผานมาเ ปนป จ จยท มอท ธพล ต อคว ามคาดหวง ขอ งผรบบรการในดานบรการทปรารถนาและบรการทคาดวาจะไดรบ17 อาจจะเปนประสบการณทรสกพงพอใจตอบรการทเคยไดรบ หรอเปนประสบการณทรสกไมพงพอใจตอบรการทไดรบมากได12

ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคณภาพการบรการในหอผปวยพเศษตามคณลกษณะของผใหบรการ พบวา สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และต าแหนงไมแตกตางกน และพบวาประเภทหอผปวยพเศษ แพทยประจ าหอผปวย เพศ อาย และประสบการณในการท างานแตกตางกน อาจเนองมาจากผใหบรการในกลมวยรนอายนอย และประสบ การณในการท างานนอยมกปฏบตงานในต าแหนงพยาบาลระดบปฏบตการซงดแลใกลชดกบผปวยมากกวา พยาบาลระดบอาวโสทม กเปน

พยาบาลหวหนาทมซงรบผดชอบงานในภาพรวมปฏบตงานเกยวกบการตดตอประสานงานและงานเอกสารเปนสวนใหญ ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงน งานวจยน เ ปนงานวจยทศกษาเฉพาะชองวางท 5 ชองวางระหวางการบรการทรบรกบการบรการทคาดหวงของผรบบรการ ซงตามแนวคดเรองชองวางของคณภาพการบรการของพาราซรามาน และคณะ12 และ Shanin8 ไดกลาวถงชองวางหลกทเ ปนสาเหตท าใหคณภาพการบรการไมประสบความส าเรจทงสน 7 ชองวาง อาจท าการศกษาเพมเตมในชองว างอ น ๆ เหลาน จะท า ใหไดผลการวจยใหมทแตกตางออกไป จะเปนประโยชนในการพฒนาคณภาพการบรการใหดยงขน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

งานวจยครงนเปนการวจยเชงปรมาณ อาจท าการวจยเชงคณภาพ เชน การสมภาษณเชงลก การสนทนากลม การใชแบบสอบถามปลายเปด อาจท าใหไดผลการวจยหรอตวแปรใหมทหลากหลายแตกตางออกไป จะเปนประโยชนในการพฒนาคณภาพการบรการใหดยงขน

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบน ส าเรจสมบรณได ดวยความกรณาอยางยงจาก รองศาสตราจารย ดร.สคนธา คงศล อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และผชวยศาสตราจารย ดร.นพ.สขม เจยมตน อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทกรณาใหค าแนะน าชวยตรวจแกไขขอบกพรองตางๆ ของวทยานพนธ ตลอดจน ใหก า ลง ใ จแ กผ ว จ ย อ ย า ง ดย ง จนวทยานพนธเสรจสมบรณ จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน ขอขอบพระคณ อาจารย ดร.



38

จารวรรณ ธาดาเดช และคณชรสนกล ยมบญณะ ผทรงคณวฒทใหความกรณาตรวจสอบเครองมอในการวจย ขอขอบคณผเกยวของทกฝายทอ านวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล ขอขอบคณกล ม ต ว อ ย า งท ใ ห ค ว าม ร ว มมอ ใ นก า รตอบแบบสอบถามเปนอยางด

บรรณานกรม 1. Bitner MJ. Building service relationships: It’s all

about promises. Journal of the Academy of Marketing Science 1995; 23: 246-51.

2. Lloyd WB, Cheung YP. IT to support service quality excellence in the Australian banking industry. Managing Service Quality 1998; 8(5): 350 – 8.

3. Parasuraman A, Ziethaml VA, Berry LL. A conceptual model of service quality and its implication. Journal of Marketing 1985; 49:41-50.

4. Parasuraman A. SERVQUAL: A multi-item scale for measuring consumer perception of service quality. Journal of Retailing 1988; 64(1): 12-40.

5. สถาบนวจยระบบสาธารณสข. สการปฏรประบบสขภาพแหงชาต. เอกสารประกอบการประชมวชาการสถาบนวจยระบบสาธารณสข ครงท 3. ศนยนทรรศการและการประชมไบเทค กรงเทพฯ: 2543.

6. สมชาต โตรกษา. กลยทธการบรหารโรงพยาบาลเพอการพฒนาทย งยน. กรงเทพฯ: พ. เอน.การพมพ; 2546.

7. Parasuraman A. Delivery quality service: balancing customer perception and expectations. New York: Free Press; 1990.

8. Shahin A. SERVQUAL and model of service quality gaps: A framework for determining and prioritizing critical factors in delivering quality

services. Service quality–An introduction. 2006; 117-31.

9. ชชวาลย ทตศวช. คณภาพการใหบรการภาครฐ: ความหมาย การวด และการประยกตในระบบบรหารภาครฐไทย. วารสารรฐประศาสนศาสตร 2552; 7(1): 105-46.

10. อนวฒน ศภชตกล และจรตม ศรรตนบลล. คณภาพของระบบสขภาพ: หนงสอชดสขภาพคนไทย ป 2543. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข; 2543.

11. ฉตรสมน พฤฒภญโญ. หลกการวจยทางสงคม (Principle of Social Research).กรงเทพฯ: เจรญดมนคงการพมพ; 2553.

12. Parasuraman, A. Delivery quality service: balancing customer perception and expectations. New York: Free Press; 1990.

13. ทรวงทพย วงศพนธ. คณภาพบรการตามความคาดหวงและการรบรของผรบบรการในงานผปวยนอก โรงพยาบาลรฐ จงหวดสพรรณบร [วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต]. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ; 2541.

14. บญใจ ศรสถตนรากร. การพฒนาและการตรวจสอบคณภาพเครองมอ: คณสมบตการวดเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2555.

15. บญธรรม กจปรดาบรสทธ. เทคนคการสรางเครองรวบรวมขอมลส าหรบการวจย. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: จามจร; 2549.

16. อภชาต ศวยาธร. ศรราช: เสนทางสสถาบนแพทยชนเลศ. Productivity World 2547; 9(53): 72-6.

17. Hoffman KD, Bateson JEG. Essentials of Service Marketing. Toronto: The Dryer Press: 1997; 286-90.



39

โปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรค เพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ของบคลากรคร

กณษา กลนนฤนาท * ผชวยศาสตราจารยนฤมล เออมณกล Ph.D.(NURSING) ** ผชวยศาสตราจารยทศนย รววรกล ปร.ด.(การพยาบาล) *** ศาสตราจารยพมพพรรณ ศลปสวรรณ ศษ.ด.(ประชากรศกษา) ***

*นกศกษาหลกสตร วทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอกการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล **ผเขยนทใหการตดตอ อาจารย ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ***อาจารย ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ: การวจยกงทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรค เพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรคร กลมตวอยางเปนบคลากรคร มระดบความเสยงการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ในระดบปานกลางถงสงโดยประเมนจากแบบทดสอบการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกระทรวงสาธารณสข ถกสมเลอกเขากลมเปนกลมทดลอง 30 คน และกลมควบคม 30 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมทงหมด 4 ครง ในระยะเวลา 4 สปดาห หลงไดรบโปรแกรมตดตามผลอก 4 สปดาห เกบขอมลดวยวธใหตอบแบบสอบถาม กอนการทดลอง และหลงการทดลอง ในสปดาหท 5 และสปดาหท 9 ตามล าดบ เครองมอทใช ไดแก แบบวดการรบรความรนแรงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ การรบรความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ การรบรความสามารถของตนตอพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ และความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนการเกดโรคหลอดหวใจ วเคราะหขอมลโดยใชสถตรอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คามธยฐาน คาฐานนยม t–test, Repeated measures ANOVA และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคดวยวธ Bonferroni

ผลการทดลองพบวา กลมทดลองมความตระหนกถงความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของตนเองมากขน มการรบรความรนแรง การรบรความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจเพมขนกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.001) เกดการรบรความสามารถของตนเพมขนกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.026) สรางความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรม เพมขนกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.002)

โปรแกรมนสามารถน าไปประยกตใชเปนแนวทางสนบสนนในการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคส าหรบบคลากรคร บคลากรทางสายวชาการ และผอนทมปญหาสขภาพทมสาเหตจากพฤตกรรม

ค าส าคญ : ทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรค โรคหลอดเลอดหวใจ บคลากรคร โปรแกรมการปองกน


กณษา กลนนฤนาท นฤมล เออมณกล ทศนย รววรกล และพมพพรรณ ศลปสวรรณ

40

The Application of Protection Motivation Theory for Coronary Artery Prevention Program for Teachers

Kanisar Klinaruenart * Naruemon Auemaneekul, Ph. D. (Nursing) ** Tassanee Rawiworrakul, Ph.D. (Nursing) *** Pimpan Silpasuwan, Ed. D. (Population Education) ***

* M.Sc. student (PUBLIC HEALTH) Program In Public Health Nursing **Corresponding author: Lecturer, Department of Public Health, Faculty of Public Health, Mahidol University ***Lecturer, Department of Public Health, Faculty of Public Health, Mahidol University

Abstract: This quasi-experimental research aimed to explore the effectiveness of the application of protection motivation theory for coronary artery disease prevention program for teachers. Study samples included the teachers whose risks for coronary artery disease ranged from moderate to high levels, as assessed through MOPH’s cardiovascular disease risk assessment form. The samples were randomly selected and equally assigned to experimental and control groups, 30 persons each. The experimental group Performed Specific activities under this program which entailed four times within a period for four weeks; and completed a four-week follow-up program there after. Data were collected through questionnaire before and after the experiment, at Week 5 and Week 9, respectively. Study tools included the questionnaires for assessing their perceived severity of coronary heart disease, perceived risk of coronary heart disease, perceived expectation of self-ability to perform coronary heart disease preventive behaviors, and perceived expectation about the effectiveness of the response from performing coronary heart disease preventive behaviors. Data analysis was performed by using the statistical methods of percentage, mean, standard deviation, median, mode, t–test, repeated-measures ANOVA, and Bonferroni’s method for comparing the differences between pairs.

Study results showed that, after the experiment, the experimental group had a higher level of perceived risk of coronary heart disease; significantly had a higher level of perceived severity of coronary heart disease (p-value=0.001); significantly had a higher level of perceived expectation of their self-ability (p-value=0.026); and significantly developed a higher level of expectation about the effectiveness of the response from performing preventive behaviors (p-value=0.002).

Therefore, it is possible to apply this program to guide and conjunction with the activities of health promotion and disease prevention for teachers, academic persons, and any other individuals who suffer from a health problem due to their behaviors.

Keywords : Protection Motivation Theory / Coronary Artery Disease / Teachers / Prevention Program



41

ความส าคญของปญหา โรคหลอดเลอดหวใจเปนโรคเรอรงท เ ปน

สาเหตการเสยชวตระดบตนๆ องคการอนามยโลกระบวา ป พ.ศ.2551 มผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจทวโลกสงถง 7.3 ลานคนหรอประมาณรอยละ 4.8 ของการเสยชวตทงหมด1 ในประเทศไทย ปพ.ศ. 2551 มคนไทยเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจ 21.2 ตอประชากรแสนคน อตราผปวยโรคหลอดเลอดหวใจทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทวประเทศมแนวโนมสงขน จากอตราปวย 59.9 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2541 เพมเปน 397.24 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ. 25532 และไดระบวาสาเหตสวนใหญเกดจากพฤตกรรมเสยงทสามารถปองกนได เชน บรโภคอาหารไมถกสดสวนทางโภชนาการ กนผกผลไมนอย ขาดการออกก าลงกาย สบบหร ดมเหลาและความเครยด

สาเหตส าคญของโรคหลอดเลอดหวใจคอ การสะสมของไขมนทผนงหลอดเลอดทเลยงหวใจ จากระดบไขมนในเลอดทผดปกตเมอสะสมเปนระยะเวลานานจะสงผลใหผนงหลอดเลอดแขงตว ไมยดหยน หลอดเลอดตบแคบ3 จนกระทงเกดการอดตนของหลอดเลอด มากกวารอยละ 50-70 ผปวยจะมอาการเจบ แนนหนาอก จนน าไปสการเกดภาวะหวใจขาดเลอดเฉยบพลน การปองกนการเกดโรคนจงควรเรมใหเรวทสด4 ดวยการควบคมพฤตกรรมใหถกตองเหมาะสม การปรบเปลยนวถการด าเนนชวต เชน ลดการบรโภคคลอเลสเตอรอล และไขมนอมตว ออกก าลงกาย และควบคมน าหนกตว

จากการสนทนากลมโดยผวจยกบบคลากรครทมไขมนในเลอดและความดนโลหตสง เพอศกษาถงสาเหตของพฤตกรรมเสยง จ านวน 33 คน พบวา ขาดการรบรความรนแรงตอการเกดโรค อปสรรคใน

การปองกนโรค คอ มภาระงานมาก ไมมเวลาออกก าลงกาย หากบคลากรครรบรวาตนเองมความเสยงต อการ เ กด โ รคหลอด เ ลอ ดหว ใ จ ( Perceived Susceptibility) รบรถงความรนแรงตอการเกดโรค(Perceived Severity) จะน าไปสการเปลยนแปลงการรบรในอนตราย รบรวาตนเองสามารถ (Self-Efficacy) ในการปฏบตพฤตกรรมทจะหลกเลยงอนตรายทจะเกดขนตอตนเอง เกดความคาดหวงในประสทธผล (Response Efficacy) ตอการปองกนการเกดโรค อาจสงผลตอการเปลยนแปลงดานการปฏบตพฤตกรรม เพอปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจในทางทพงประสงคไดส าเรจ

จากสถตขอมลการส ง ตอ เพ อพบแพทย ศนยบรการสาธารณสข 65 รกษาศข พ.ศ. 2554 พบวาบคลากรครสงกดกรงเทพมหานคร เขตบางบอน จ านวน 272 คน อาย 31-59 ป มภาวะไขมนในเลอดสง 140 คน (รอยละ 44.7) ความดนโลหตสง 49 คน (รอยละ 15.7) อวน 20 คน (รอยละ 6.4) เบาหวาน 8 คน (รอยละ 2.6) ท าใหตองลางานเพอรบการรกษาจากแพทย ซงในป พ.ศ. 2554 พบวาบคลากรครมสถตการลางาน 183 คน (รอยละ 58.5)

ผวจยในฐานะพยาบาลสาธารณสข มบทบาทส าคญในการชวยปองกนการเกดโรค ลดอตราการปวยและเสยชวตของประชากร มความสนใจศกษาโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรค (Protection Motivation Theory)5 มาใชในการปรบเปลยน เรยนร โดยเนนพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกาย การจดการความเครยด เพอใหครมการพฤตกรรมในการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจทถกตอง และน าความรทไดจากการศกษาเผยแพรกบนกเรยนและผปกครองรวมถงเพอนรวมวชาชพตอไป



42

วตถประสงคการวจย เพอศกษาผลของโปรแกรมการประยกตทฤษฎ

แรงจงใจในการปองกนโรค เพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรคร

วธด าเนนการวจย การวจยนเปนแบบกงทดลอง (Quasi Experimental

Research) แบงเปน กลมทดลองและเปรยบเทยบ วดผลกอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล ระยะเวลาในการจดกจกรรมและตดตามผล 9 สปดาห กลมทดลองไดร บโปรแกรมการประยกตทฤษฏแรงจงใจในการปองกนโรค เพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ กลมเปรยบเทยบไดรบกจกรรมส ง เสรม สขภาพจากทางศนยบรการสาธารณสข 65 รกษาศข ตามปกต

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ บคลากรครโรงเรยนสงกด

กรงเทพมหานคร เขตบางบอน จ านวน 272 คน อาย 31-59 ป มระดบความเสยงการเกดโรคหลอดเลอดหวใจปานกลางถงสง โดยประเมนจากแบบทดสอบการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกระทรวงสาธารณสข6

ค า น วณขน าดกล ม ต ว อ ย า ง ใ ช Power Analysis7 ก าหนดคาความคลาดเคลอนทยอมรบได = .05 อ านาจการทดสอบ 1-β = 0.80 และก าหนดคาขนาดความแตกตาง (Effect size) จากงานวจยของ นฤมล เวชจกรเวร8 ไดกลมตวอยาง 25 คนตอกลม เพอชดเชยการสญหาย จงเพมขนาดตวอยางรอยละ 20 ไดกลมตวอยางเพมเปน กลมละ 30 คน โดยท าการสมอยางงายดวยวธการจบฉลาก

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามประกอบดวย 4 สวน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป เกยวกบ

เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา พฤตกรรมการบรโภค ก ารออกก า ลง ก าย ก า รจดก า รความเครยด เปนแบบเลอกตอบ 6 ขอ และเกยวกบอาย รายได น าหนกสวนสง ดชนมวลกาย เสนรอบเอว รอบสะโพก เปนแบบเตมค าในชองวาง 8 ขอ

สวนท 2 แบบสอบถามเกยวกบการประเมนอนตราย ประกอบดวย การรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดหวใจ 7 ขอ และการรบรความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ จ านวน 8 ขอ มคาความเชอมนสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) เทากบ 0.846 และ 0.888 ตามล าดบ

สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบการประเมนการเผชญปญหา ประกอบดวย การรบรความสามารถ ของตนตอพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ 12 ขอ และความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ 9 ขอ คาความเชอมนสมประสทธแอลฟาของครอนบาค เทากบ 0.795 และ 0.915 ตามล าดบ

ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตรประมาณคา (Rating Scale) ใหเลอก 5 ระดบ ดงน

เชงบวก เชงลบ เหนดวยอยางยง 5 คะแนน 1 คะแนน เหนดวย 4 คะแนน 2 คะแนน ไมแนใจ 3 คะแนน 3 คะแนน ไมเหนดวย 2 คะแนน 4 คะแนน ไมเหนดวยอยางยง 1 คะแนน 5 คะแนน



43

สวนท 4 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ประกอบดวย พฤตกรรมการบรโภค 16 ขอ พฤตกรรมการปฏบตตวดานการออกก าลงกาย 13 ขอ พฤตกรรมการจดการความเครยด 8 ขอ รวม 37 ขอ คาความเชอมนสมประสทธแอลฟาของครอนบาค 0.817

ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตรประมาณคา ใหเลอก 4 ระดบ ดงน เชงบวก เชงลบ - ปฏบตทกครง หรอทกวน หรอเปนประจ า

4 คะแนน 1 คะแนน

- ปฏบตบ อยมาก หรอบอยครง


- ปฏบตบ า งคร ง ห รอนานๆครง


- ไมเคยปฏบต 1 คะแนน 4 คะแนน

2. เครองมอทใชในการจดโปรแกรมการทดลอง ประกอบดวย แผนการอบรม 4 ครง จดกจกรรม 4 สปดาห กจกรรมสงเสรม ครงท 1 เรองการรบรความรนแรงของการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ (2 ชวโมง) ครงท 2 เรองการรบรความเสยงตอการเกดโรค (2 ชวโมง) ครงท 3 เรองการรบรความ สามารถของตนตอการปฏบตพฤตกรรมปองกน (3 ชวโมง) ครงท 4 เรองความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ

การวเคราะหขอมล ทดสอบสมมตฐานทางสถต ก าหนดความ

เชอมนทระดบนยส าคญ 0.05 วเคราะหขอมลทวไปใชวธแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน เปรยบเทยบขอมลทวไประหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบดวย Chi-square, t-test และFisher Exact เปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ทงกอนและหลงทดลองดวยสถต Independent t–test เปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลย ภายในกลม กอนและหลงทดลองและระยะตดตามผลดวยสถต Repeated measures ANOVA

วธการด าเนนการปกปองสทธของผถกวจย งานวจยไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสข- ศาสตร มหาวทยาลยมหดล เอกสารรบรองเลขท MUPH 2012-215 ผเขารวมวจยไดรบการชแจงรายละเอยดและขออนญาตเกบขอมล หากรสกอดอดกบบางค าถามมสทธทจะไมตอบ หากรสกไมสบายใจขณะตอบแบบสอบถามหรอเขารวมกจกรรมสามารถยตไดทนท ผวจยรกษาความลบและไมเปดเผยขอมลเปนรายบคคล แตจะเปดเผยขอมลเฉพาะทเปนขอสรปการวเคราะหขอมล และน าเสนอในภาพรวม

ผลการวจย ทงกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ มอาย

ระหวาง 31-59 ป อายเฉลย 43.03-46.30 ป จบการศกษาระดบปรญญาตร เพศหญงมากกวาเพศชาย ไม เคยสบบหรและไมดมเครองดมทผสมแอลกอฮอล ความดนโลหต (systolic) มากกวาหรอเทากบ 130 มลลเมตรปรอท และนอกจากนยงพบวาสวนใหญกลมตวอยางมรอบเอว มากกวาหรอเทากบ 90 เซนตเมตรในเพศชาย และรอบเอว มากกวาหรอเทากบ 80 เซนตเมตรในเพศหญง ดงตาราง 1



44

ตาราง 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามคณลกษณะประชากร

ขอมลปจจยสวนบคคล กลมทดลอง (n = 30) กลมเปรยบเทยบ (n = 30) p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ อาย (ป) 31-45 11 36.7 17 56.7 46-59 19 63.3 13 43.3 คาเฉลย ± S.D. 46.30 ± 9.60 43.03 ± 8.46 0.125a

เพศ ชาย 12 40 9 30 หญง 18 60 21 70 0.417b

การศกษา อาชวศกษา 3 10.0 1 3.3 ปรญญาตร 19 63.3 21 70 ปรญญาโท 8 26.7 8 26.7 0.577b รายได ต ากวา 15,000 3 10.0 1 3.3 (บาท/เดอน) 15,000-30,000 14 46.7 20 66.7 > 30,000 ขนไป 13 43.3 9 30 0.248b คาเฉลย ± S.D. 31205.3 ± 15311.9 28399 ± 12216.4 สถานภาพสมรส โสด 10 33.3 5 16.7 ค 20 66.7 25 83.3 0.136b การสบบหร ไมเคยสบ 27 90.0 26 86.7 สบหรอ 3 10.0 4 13.3 1.000c เคยสบแตเลกแลว สมาชกในบานสบบหร ม 10 33.3 10 33.3 ไมม 20 66.7 20 66.7 1.000b

เครองดม+แอลกอฮอล ไมดม 20 66.7 23 76.7 ดมหรอ 10 33.3 7 23.3 0.390b. เคยดมแตเลกแลว

ความดนโลหต < 130 มม.ปรอท 13 43.3 13 43.3 (systolic) ≥ 130 มม.ปรอท 17 56.7 17 56.7 1.000a

ความดนโลหต < 85 มม.ปรอท 18 60.0 19 63.3 (diastolic) ≥ 85 มม.ปรอท 12 40.0 11 36.7 0.795a

รอบเอว (ชาย) < 90 ซม. 1 8.3 2 22.2 ≥ 90 ซม. 11 91.7 7 77.8 0.393a

รอบเอว (หญง) < 80 ซม. 5 27.8 6 28.6 ≥ 80 ซม. 13 72.2 15 71.4 0.958a

at-test , bchi-Square, c Fisher Exact ระดบความมนยส าคญท .05



45

ตาราง 2 การเปรยบเทยบความแตกตางของ คะแนนเฉลยระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

ตวแปร กลมทดลอง(n = 30) กลมเปรยบเทยบ (n = 30) (รอยละระดบคะแนน) สง n(%) กลาง n(%) ต า n(%) สง n(%) กลาง n(%) ต า n(%)

การรบรความรนแรง กอนทดลอง 7 (23.3) 22 (73.3) 1 (3.3) 11 (36.7) 19 (63.3) - หลงทดลอง 29 (96.7) 1 (3.3) - 12 (40.0) 17 (56.7) 1 (3.3) ตดตามผล 27 (90.0) 3 (10.0) - 23 (76.7) 7 (23.3) - สง = 27- 35 คะแนน กลาง = 17- 26 คะแนน ต า = 7- 16 คะแนน

การรบรความเสยง กอนทดลอง 7 (56.7) 11 (36.7) 2 (6.7) 26 (86.7) 4 (13.3) - หลงทดลอง 30 (100.0) - - 22 (73.3) 7 (23.3) 1 (3.3) ตดตามผล 11 (36.7) 19 (63.3) - 7 (23.3) 23 (76.7) - สง = 31 - 40 คะแนน กลาง = 20 - 30 คะแนน ต า = 8 - 19 คะแนน

การรบรสามารถตน กอนทดลอง 24 (80.0) 6 (20.0) - 24 (80.0) 6 (20.0) - หลงทดลอง 28 (93.3) 2 (6.7) - 22 (73.3) 8 (26.7) - ตดตามผล 25 (83.3) 5 (16.7) 20 (66.7) 10 (33.3) - สง = 45- 60 คะแนน กลาง = 29- 44 คะแนน ต า = 12- 28 คะแนน

ความคาดหวง กอนทดลอง 24 (80.0) 6 (20.0) - 25 (83.3) 5 (16.7) - หลงทดลอง 30 (100.0) - - 28 (93.3) 2 (6.7) - ตดตามผล 30 (100.0) - - 29 (96.7) 1 (3.3) - สง= 34- 45 คะแนน กลาง = 22- 33 คะแนน ต า = 9- 21 คะแนน พฤตกรรมการปฏบตตน การบรโภค กอนทดลอง 5 (16.7) 25 (83.3) - 16 (53.3) 14 (46.7) - หลงทดลอง 12 (40.0) 18 (60.0) - 15 (50.0) 15 (50.0) - ตดตามผล 16 (53.3) 14 (46.7) - 14 (46.7) 16 (53.3) - สง = 49- 64 คะแนน กลาง = 33- 48 คะแนน ต า = 16- 32 คะแนน

ออกก าลงกาย กอนทดลอง 3 (10.0) 25 (83.3) 2 (6.7) 6 (20.0) 23 (76.7) 1 (3.3) หลงทดลอง 5 (16.7) 24 (80.0) 1 (3.3) 6 (20.0) 21 (70.0) 3 (10.0) ตดตามผล 6 (20.0) 23 (76.7) 1 (3.3) 8 (26.7) 17 (56.7) 5 (16.7) สง = 40- 52 คะแนน กลาง = 27- 39 คะแนน ต า = 13- 26 คะแนน

จดการความเครยด กอนทดลอง 12 (40.0 7 (56.7) 1 (3.3) 11 (36.7) 19 (63.3) - หลงทดลอง 14 (46.7) 16 (53.3) - 12 (40.0) 18 (60.0) - ตดตามผล 18 (60.0) 12 (40.0) - 14 (46.7) 16 (53.3) - สง = 25- 32 คะแนน กลาง = 17- 24 คะแนน ต า = 8- 16 คะแนน



46

1. การรบรความรนแรงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลย การรบรความรนแรงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ภายในกลมทดลอง ในระยะหลงทดลองและระยะตดตามผล สงกวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.001) สวนคะแนนเฉลยหลงทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและหลงทดลอง ไมแตกตางกน สวนระยะตดตามผล สงกวากอนทดลอง และหลงทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p= 0.001 และ p < 0.001)

2. การรบรความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยการรบรความเสยงฯ ภายในกลมทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผล สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.001) สวนคะแนนเฉลยหลงการทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและ หลงทดลอง และระยะตดตามผล ไมแตกตางกน

3 . กา รรบร ค วามส า มารถข อง ตนต อพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ผลก า ร ศ ก ษ าพบว า ค ะ แนน เ ฉ ล ย ก า ร รบ รความสามารถฯ ภายในกลมทดลอง ในระยะหลงทดลอง และระยะตดตามผล สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.001) สวนคะแนนเฉลยหลงการทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและ หลงทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน

4. ความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยความคาดหวงในประสทธผลฯ ภายในกลมทดลอง ในระยะหลงทดลองและระยะตดตามผล สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.001) สวนคะแนนเฉลยหลงการทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผล ไมแตกตางกน

5. พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจโดยรวม ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจโดยรวมภายในกลมทดลอง ในระยะหลงทดลองสงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.007) และระยะตดตามผล สงกวากอนและหลงทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.001 และ 0.029 ตามล าดบ) สวนภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและ หลงทดลอง และระยะตดตามผลไมแตกตางกน

6. พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการบรโภค ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการบรโภคภายในกลมทดลอง ในระยะหลงทดลองสงกวากอนทดลองและระยะตดตามผล สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.019 และ p < 0.001ตามล าดบ) สวนคะแนนเฉลยหลงทดลองและระยะตดตามผล ไมแตกตางกน และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและ หลงทดลองและระยะตดตามผลไมแตกตางกน



47

7.พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการออกก าลงกาย ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการออกก าลงกาย ภายในกลมทดลอง ในระยะกอนทดลองและหลงทดลองไมแตกตางกน (p = 0.154) แตคะแนนเฉลยระยะตดตามผลสงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p= 0.010) สวนภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนและหลงทดลองและระยะตดตามผลไมแตกตางกน

8. พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการจดการความเครยด คะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ดานการจดการความเครยดภายในกลมทดลอง ในระยะกอนทดลองและหลงทดลองไมแตกตางกน สวนคะแนนเฉลยระยะตดตามผล สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.003) และภายในกลมเปรยบเทยบพบวา คะแนนเฉลยกอนทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผล ไมแตกตางกน

ตาราง 3 การเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยระหวางกลม และภายในกลม ของแตละตวแปร ตวแปร กลมทดลอง(n=30) กลมเปรยบเทยบ(n=30) t-test df p-value

Mean S.D. Mean S.D. 1.การรบรความรนแรงฯ

กอนการทดลอง (1) 24.30 3.495 25.07 2.651 -9.57 58 0.342 หลงการทดลอง (2) 29.80 2.280 25.07 4.863 4.827 41.16 <0.001 ระยะตดตามผล (3) 29.70 3.175 28.10 3.898 1.743 58 0.087

F=29.266 Post hoc F=12.153 (2)>(1)** (3)>(1)**

2.การรบรความเสยงฯ กอนการทดลอง (1) 30.70 4.914 33.67 3.924 -2.584 58 0.012 หลงการทดลอง (2) 36.23 2.861 32.13 6.004 3.376 58 0.001 ระยะตดตามผล (3) 35.87 3.381 34.50 3.491 1.540 58 0.129

F= 8.284 Post hoc F=11.270 2)>(1)** (3)>(1)**

3.การรบรความสามารถฯ กอนการทดลอง (1) 47.33 4.147 48.07 4.362 -0.667 58 0.507 หลงการทดลอง (2) 51.03 4.701 48.03 5.423 2.289 58 0.026 ระยะตดตามผล (3) 51.57 5.507 47.50 5.387 2.892 58 0.005

F=7.373 Post hoc F=10.451 (2)>(1)** (3)>(1)**

4.ความคาดหวงในประสทธผลฯ กอนการทดลอง (1) 37.80 4.809 38.00 4.510 -0.166 58 0.869 หลงการทดลอง (2) 41.50 3.569 38.37 3.873 3.258 58 0.002 ระยะตดตามผล (3) 41.67 3.889 39.70 4.435 1.826 58 0.073

F=11.064 Post hoc (2)>(1)**(3)>(1)**

F=3.816



48

ตาราง 3 (ตอ) ตวแปร กลมทดลอง(n=30) กลมเปรยบเทยบ(n=30) t-test df p-value

Mean S.D. Mean S.D. 5.พฤตกรรม โดยรวม

กอนการทดลอง (1) 101.63 8.759 107.45 9.438 -2.467 58 0.017 หลงการทดลอง (2) 106.57 11.915 107.17 10.242 -0.209 58 0.835 ระยะตดตามผล (3) 109.17 10.072 107.73 14.517 0.444 51.67 0.659

F=4.506 Post hoc F=4.038 Post hoc (2)>(1)*** (3)>(1)** (3)>(2)****

6.พฤตกรรม (การบรโภค) กอนการทดลอง (1) 45.43 4.240 49.07 3.695 -3.539 58 0.001 หลงการทดลอง (2) 47.80 6.348 48.00 3.991 -0.146 58 0.884 ระยะตดตามผล (3) 48.80 4.604 48.97 5.684 -0.125 58 0.901

F=3.784 Post hoc F=5.551 (2)>(1)***** (3)>(1)** 7.พฤตกรรม (การออกก าลงกาย)

กอนการทดลอง (1) 33.07 4.968 34.43 6.072 -0.954 58 0.344 หลงการทดลอง (2) 34.33 5.473 35.00 5.729 -0.461 58 0.647 ระยะตดตามผล (3) 35.27 5.125 34.23 7.309 0.634 51.9 0.529

F=0.854 Post hoc F=1.056 (3)>(1)****** 8.พฤตกรรม (การจดการความ เครยด)

กอนการทดลอง (1) 23.13 4.249 23.93 3.483 -0.798 58 0.428 หลงการทดลอง (2) 24.43 3.766 24.17 4.153 0.261 58 0.795 ระยะตดตามผล (3) 25.10 3.698 24.53 4.216 0.553 58 0.582

F=3.799 Post hoc F=1.175 (3)>(1)******* *p < 0.05 **p < 0.001 ***p = 0.007 ****p = 0.029 *****p = 0.019 ******p = 0.010 *******p = 0.003 อภปรายผล

ผลทไดรบจากการศกษา พบวาโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรคเพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรครในกลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรความรนแรง การรบรความเสยง การรบรความสามารถของตน และความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมเพอ

ปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ภายหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของ วภาวรรณ จรรยศภรนทร9 พบวากลมทดลองทไดรบโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรครวมกบแรงสนบสนนจากญาตในการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยโรคความดนโลหต



49

สงชนดไมทราบสาเหต โรงพยาบาลเลศสน มคะแนนเฉลย การรบรความรนแรง การรบรความเสยง การรบรความสามารถของตน และการรบรประสทธผลของการตอบสนอง หลงการทดลองเพมขนมากกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต สวนพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจโดยรวม พบว า หลงทดลองสงกว า กอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต แตเมอแยกพฤตกรรมรายดานพบวา มเพยงพฤตกรรมการบรโภคทหลงทดลองสงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต สวนพฤตกรรมการออกก าลงกายและการจดการความเครยด กอนและหลงทดลองไมมความแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาในวยกอนสงอาย (40-59ป)10 พบวา มการออกก าลงกายต ากวาเปาหมายทกรมอนามยก าหนด กลมทดลองมคะแนนเฉลยในระยะตดตามผลกบระยะกอนทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต เปนไปไดวาหากโรงเรยนมนโยบายการจดสงแวดลอมทเออตอการสรางเสรมสขภาพและจดเวลาใหบคลากรครไดมโอกาสรวมกจกรรมสงเสรมสขภาพ อาจท าใหหลงการทดลอง กลมทดลองมพฤตกรรม การออกก าลงกาย การจดการความเครยดดขน และสอดคลองกบการศกษาของ Apinya Phanpinij11 พบวากลมทดลองมพฤตกรรมในการปองกนโรคเบาหวาน ทงดานการออกก าลงกายทถกตองและสม าเสมอและการบรโภคอาหารทเหมาะสม มคะแนนเฉลยหลงการทดลองท 8 สปดาห สงกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบกนระหวางกลมพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมเปรยบเทยบ ในดานการรบรความรนแรงและความเสยงอยางมนยส าคญทางสถต นอกจากนคะแนนเฉลยดานการ

รบรความสามารถของตน และดานความคาดหวงในประสทธผลของการปฏบตพฤตกรรมของกลมทดลองสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต สวนคะแนนเฉลยพฤตกรรมปองกนโดยรวมของกลมทดลองและกล ม เปรยบ เทยบไม แตก ตาง กน สอดคลอ งกบการศกษาในหญงวย ก อนหมดประจ าเดอนอาย 30-45 ป วชาชพคร8 พบวา การใชพลงงานในการปฏบตกจวตรประจ าวนเพอปองกนความเสยงทางสรรวทยาตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด หลงทดลอง ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบไมแตกตางกน ทงน อาจเน องจากบคลากรคร มการประชมรวมกนทกเดอนเพอตดตามผลการปฏบตงาน จงอาจเปนไปไดวามการเผยแพร ถายทอด ความรและขอมลขาวสารใหแกกนในระหวางการทดลอง นอกจากน จากคณลกษณะประชากรพบวา กลมเปรยบเทยบสวนใหญเปนเพศหญง และมอายนอยกวา ซงอาจเปนไปไดวาเกดจากการรวมกลมเพอการออกก าลงกายตามปกตมากกวากลมทดลองซงสวนใหญเปนเพศชาย สอดคลองกบการศกษาของ ชณดา ชนอดมพงศ12 ทพบวาอายทแตกตางกนมพฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ แตกตางกน และดงเชนการศกษาของ กนยา โพธปต13 พบวา วยกอนสงอายเพศชายมความเสยงดานพฤตกรรมบรโภคอาหารมากกวาวยกอนสงอายเพศหญง อยางไรกตามพบวาการรบรความสามารถของตนในระยะตดตามผลของกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต ซงอธบายไดวา การฝกทกษะ ฝกปฏบตในกจกรรมของโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรค มผลใหคะแนนเฉลยการรบรความสามารถของตนตอพฤตกรรมปองกนของกลมทดลองสงกวากลมเปรยบเทยบ



50

ขอเสนอแนะจากผลการวจย ดานบรหาร สถานศกษาควรมนโยบายสงเสรมสขภาพ

จดท าคมอการสงเสรมพฤตกรรมการปฏบตตนดานการบรโภค ดานการออกก าลงกาย และดานการจดการความเครยด โดยผบงคบบญชาควรเรงรดนโยบายการสงเสรมสขภาพส าหรบบคลากรคร สการปฏบตจรงในโรงเรยน

ดานบรการ 1. สถานศกษา ควรมการจดโปรแกรม และ

กจกรรมตางๆ เพอสงเสรมใหเกดความรและพฒนาใหเกดทกษะในการด าเนนชวตประจ าวน ในดานการบรโภค การออกก าลงกาย การจดการความเครยด อยางถกตองและตอเนอง เพอปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจในระยะแรกเรม

2. สถานศกษาควร น ารปแบบโปรแกรมฯไปใชเปนตวอยางของกจกรรมสงเสรมสขภาพและปองกนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ในการจดการเรยนการสอนใหแกนกเรยน และผปกครอง พรอมทงจดใหมการสงเสรมความรทางดานสขภาพใหแกบคลากรครกลมทยงไมพบความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจดวย และควรจดใหมกจกรรมการใหความรในการสรางเสรมสขภาพ ทเ หมาะสมกบ บ คล ากรคร มก า รจดกจก ร รมประกอบการบรรยาย และการดตวแบบดานลบทปวยเปนโรคหลอดเลอดหวใจแลว

3. สถานศกษาควรจดใหมสถานททสามารถจดใหมกจกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน หองออกก าลงกาย หรอหองส าหรบการนงสมาธ เปนตน

4. ศนยบรการสาธารณสข 65 รกษาศข บางบอน ควรจดใหมการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจในทกปของการตรวจสขภาพ มการสรางเสรมสขภาพและตดตามผล เพอปองกนการเกดโรคหลอดเลอดหวใจอยางตอเนอง

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. ควรมการตดตามผลของโปรแกรมฯ ในระยะ

ยาวเพอดผลของการคงอยของพฤตกรรมเพอปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ โดยเพมกจกรรมการรวมกลมกนเองของกลมตวอยาง ภายหลงการเขารวมกจกรรมตามโปรแกรมฯแลว เปนการเพมการสนบสนนและการกระตนเตอนระหวางเพอนภายในกล ม เพ อความคงอยและเ ปนการเสรมแรงใหพฤตกรรมสขภาพคงอย

2. ในระยะตดตามผล ควรมการกระตนเปนระยะๆ เชน การสงขาวสาร เพอใหกลมตวอยางมการควบคมพฤตกรรมการปฏบตตนในดานการบรโภค การออกก าลงกาย การจดการความเครยด ไดอยางตอเนอง เปนการกระตนสมาชกกลมทดลอง ใหมการปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของตนเองอยางสม าเสมอ

3. การจดใหมการกระตนการปฏบตพฤตกรรมจากแรงสนบสนนทางสงคม คนรอบขาง ครอบครวหรอเพอนรวมงานท าใหผทตองการเปลยนแปลงพฤตกรรมมแรงจงใจ มก าลงใจ เปนแรงเสรมหรอแรงกระตนใหมการด าเนนพฤตกรรมตอไป

4. ควรจดกจกรรมในการวจย ใหไดประมาณ 3 ครง เพอความสะดวกและความรวมมอของผเขารวมวจย ในการเขารวมกจกรรมไดมากยงขน



51

เอกสารอางอง 1. World Heart Organization. Cardiovascular diseases

(CVDs) [Internet]; 2011 [cited 2012 Feb 25]. Available from: http://www.who.int/ mediacentre/factsheets/fs317/en/index.html

2. ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข . รายงานประจ า ป 2553 ANNUAL REPORT 2010. กลมสงเสรมสนบสนนวชาการ กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก; 2554.

3. National Cholesterol Education Program. Third report of the national cholesterol education program expert panel on detection evaluation, and treatment of high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panel III) [Internet]. Final Report: I-VII; 2002 [cited 2012 Feb 27]. Available from: http:// www.nhlbi.nih. gov/guidelines/ cholesterol/ atp3xsum.pdf.html.

4. ปยะมตร ศรธรา. คนเมองเสยงโรคหวใจและหลอดเลอดสงขน [อนเทอรเนต]; 2551. [เขาถงเมอ 3 ธ.ค. 2554]. เขาถงไดจาก: http://www.prakaipetch.com/ health/health 1.html

5. Norman P, Boer H, Seydel E. Protection motivation theory. In: Conner M, Norman P, editors. Predicting health behavior. 2nd ed. New York: Open University Press; 2005. p. 81-126.

6. ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. คมอการดแลตนเอง เพอการประเมนและจดการความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดในโครงการน ารองรกษหวใจในทท างาน.กลมพฒนาการสอสารความเสยง กรงเทพฯ: บรษท ไนซ เอรธ ดไซน จ ากด; 2554.

7. Polit DF, Hungler BP. Nursing Research: Principles and methods. 5thed. Philadelphia: Lippincott; 1995.

8. นฤมล เวชจกรเวร. โปรแกรมสงเสรมโภชนาการ เพอปองกนความเสยงทางสรรวทยาตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในหญงวยกอนหมดประจ า เดอน [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต ] . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล; 2552.

9. วภาวรรณ จรรยศภรนทร. การประยกตทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรครวมกบแรงสนบสนนจากญาตใ น ก า ร ป ร บ เ ป ล ย น พ ฤ ต ก ร ร ม ก า ร ป อ ง ก นภาวะแทรกซอนของผปวยโรคความดนโลหตชนดไมทราบสาเหต โรงพยาบาลเลศสน. [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต] . กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหดล; 2544.

10. กนยา โพธปต. พฤตกรรมสขภาพกบภาวะเสยง ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของวยกอนสงอาย พนทเ ฝาระวง จงหวดกาญจนบร. [วทยานพนธศ ล ป ศ า ส ต ร ม ห า บ ณ ฑ ต ] . ก ร ง เ ท พ ฯ : มหาวทยาลยมหดล; 2552.

11. Apinya Phanpinij. The effects of a nursing intervention applying the protection motivation theory and social support on Type 2 diabetes mellitus preventive behaviors in the population at risk, Pangsilathong district, Kamphaengphet province. [M.Sc. Thesis in Public Health Nursing]. Faculty of Graduate Studies: Mahidol University; 2007.

12. ชณภาดา ชนอดมพงศ. พฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของครชายโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดจนทบร. [วทยานพนธครศาสตร มหาบณฑต]. จนทบร: สถาบนราชภฏร าไพพรรณ ; 2546.

13. กนยา โพธปต. พฤตกรรมสขภาพกบภาวะเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของวยกอนสงอาย พนทเ ฝาระวง จงหวดกาญจนบร. [วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย มหดล; 2552.


ภาพตะวน โพธทะแล

52

การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน* ภาพตะวน โพธทะเล** พย.บ.

* วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต (สารสนเทศทางสขภาพ) มหาวทยาลยรามค าแหง ** พยาบาลวชาชพ งานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช

บทคดยอ :

วตถประสงค : เพอศกษาประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

รปแบบการวจย : การวจยเชงพฒนา

วธการด าเนนการวจย : ผวจยไดท าการพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน โดยใชขอมลของงานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช เปนกรณศกษา ซงท าการ ศกษาโดยการสมภาษณ การเกบรวบรวมขอมล จากเอกสารตางๆ การสงเกตการปฏบตงานของพยาบาล หลงจากนนน าขอมลทไดมาท าการวเคราะห ออกแบบ และพฒนาโปรแกรม ประชากรทศกษาเปน พยาบาลวชาชพ สงกดงานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช จ านวน 17 คน

ผลการวจย : พบวา ประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวย ทไดรบการดแลตอเนองทบานในดานตอบสนองความตองการของผใช การท างานตามหนาททก าหนด และงายตอการใชงาน อยในระดบมาก ( =4.39, =4.25 และ =4.25 ตามล าดบ) สวนประสทธภาพดานการรกษาความปลอดภยของขอมลผปวย มคะแนนสงสด ( =4.51)

สรป : พยาบาลทปฏบตงานทงานการพยาบาลปฐมภมสามารถใชระบบบนทกทางการพยาบาล ในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน ซงเปนระบบการบนทกขอมลการดแลทตอบสนองความตองการของผใชงานไดเปนอยางด

ค าส าคญ : ระบบบนทกการพยาบาล ผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน การพฒนาระบบสารสนเทศ


การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

53

The Development of Nursing Record System for Patients Receiving Continuing Home Care* Parbtawan Potalay** B.N.S. * Master of Science (Health Informatics) thesis, Institute of Health Science, Ramkhamhaeng University. **Registered Nurse, Primary Care Nursing Division, Nursing Department, Siriraj Hospital. Abstract:

Purpose: To study the performance of nursing record system for patients receiving continuing home care.

Designs: Development research

Methods: The researcher develops a nursing record system for patients receiving continuing home care. The researcher used available and relevant data of the Primary Care nursing division, Nursing department, Siriraj hospital as the basis for a case study approach. The researcher conducted interviews, collected data from various documents, and made observations of nursing performance. The data was analyzed, designed and developed. Samples were consisted of 17 registered nurses of the Primary Care nursing division, Nursing department, Siriraj hospital.

Result: The statistical analysis indicated that the nursing record system for patients receiving continuing home care was effective for user’s needs respond, acceding to specified duties and easy to used ranked in the high efficiency level ( = 4.39 , = 4.25 , = 4.25 relatively). The patient data security was ranked in the highest efficiency level ( = 4.51).

Conclusion: The primary care nurses could use the nursing record system for compiling nursing records of continuing home care patients. This nursing recording system allowed the nurses to the needs respond very well.

Keywords: nursing record system, continuing home care, informatics technology



54

ความส าคญของปญหา ปจจบนสงคมโลกก าลงเขาสยคสารสนเทศ วทยาการ

ดานคอมพวเตอร และเทคโนโลยสารสนเทศ สงผลกระทบตอวชาชพการพยาบาลในการท าหนาทดแลสขภาพอนามยของประชาชนไดอยางเหมาะสม ทนเหตการณ การพฒนาระบบการบนทกทางการพยาบาลจงมความจ าเปนในสถานการณปจจบน เพอใหระบบการบนทกสามารถสะทอนคณภาพทางการพยาบาลไดอยางเปนระบบมความเชอมโยงและมความชดเจนมากยงขน ทงในมตของการใชกระบวนการพยาบาล การดแลแบบองครวม และการยดผปวยเปนศนยกลาง อนเปนกรอบการปฏบตตามมาตรฐานวชาชพ

ดานปฏบตการพยาบาล หากมการน า ระบบสารสนเทศมาใชในการวางแผนการพยาบาล การบนทกทางการพยาบาล การจดท ามาตรฐานทางการพยาบาลและ การวนจฉยอาการของผปวย จะชวยใหพยาบาลสามารถตดสนใจทางคลนกไดรวดเรวแมนย าขน และสามารถใหกจกรรมการพยาบาลแกผป วยไดอย างมมาตรฐาน ครอบคลมตรงตามปญหาและความตองการของผปวย1 ชวยพยาบาลในการจดล าดบความส าคญของปญหาและสามารถประเมนผลการพยาบาล ไดอยางมประสทธภาพ2 ลดงานทซ าซอน ท าใหพยาบาลมเวลาในการดแลผปวยมากขน การดแลมคณภาพผปวยหายเรวขน ลดคาใชจายและลดระยะเวลาในการพกรกษาตวในโรงพยาบาล ผปวยเกดความพงพอใจ3 ในดานการสอนผปวย ระบบสารสนเทศจะชวยใหผปวยไดมองเหนและเขาใจไดมากยงขน4

ปจจบนระบบสารสนเทศทใชในงานการพยาบาลปฐมภม คอ ระบบ Medtrak ใชในการบรหารจดการงบประมาณและการบรหารจดการผปวย เชน การลงทะเบยนตรวจ การบนทกประวตการมารบบรการ ประวตการเจบปวย การวนจฉยโรค การจายยา เปนตน แตระบบ Medtrak มขอจ ากดทไมสามารถรองรบการบนทกตามกระบวนการดแลผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานได แตไดประยกตใชงานบางสวนเชน การนดหมาย การบนทกขอมลการดแลผปวยทบาน เปนลกษณะการบรรยายแบบพรรณนาซงไมสามารถดงขอมลทบนทกออกรายงานทางสถตได การบนทกทางการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานของงานการพยาบาล

ปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช ยงเปนรปแบบการบนทกทเปนเอกสารทบนทกในผปวยขณะไดรบการดแลในโรงพยาบาลและตอเนองไปถงการดแลทบาน จากการส ารวจรายงานการดแลผปวยทบานเดอนธนวาคม พ.ศ. 2553 จ านวน 52 ฉบบ มการน าแบบบนทกทางการพยาบาลเพอการดแลตอเนองทบานไปใชพยง15 ฉบบ คดเปนรอยละ 28.86 และพบวาขอมลทไดน ามาใชประโยชนไดไมมากพอทจะดแลผปวยไดครอบคลม ขอมลทไดไมชดเจน และขาดเนอหาสวนทส าคญ เนองจากมการปฏบตการพยาบาลแตไมบนทกเปนลายลกษณอกษร ลายมออานไมชดเจน ขาดความตอเนองในการสอสาร ไมสามารถใหรายละเอยดเกยวกบผปวยไดครบถวนตามกจกรรมการพยาบาล ขาดการประเมนผลหลงการท ากจกรรม แบบบนทกมหลากหลายและซ าซอน ท าใหเพมภาระงาน เสยเวลาในการบนทก สงผลใหเกดความลาชาในการรายงานสถตตางๆ เม อตองการใชประโยชนจากขอมล

การปรบกระบวนการบนทกใหมการใชขอมลเชงประจกษในการวเคราะห เพอวางแผนการพยาบาลและการตดตามอาการอยางตอเนอง ในขณะเดยวกนกระบวนการดงกลาวนจะชวยสรางเสรมวธคดแกไขปญหาทางการพยาบาลในเชงสงเคราะหทน าไปสองคความรใหมทางการพยาบาลไดมากยงขน โดยการน าระบบสารสนเทศมาใชในการบนทกทางการพยาบาล จะชวยใหมการบนทกทครบถวน ถกตอง สามารถตดสนใจทางคลนกไดรวดเรวแมนย าขน และสามารถใหกจกรรมการพยาบาลแกผปวยไดอยางมมาตรฐาน ครอบคลมตรงตามปญหาและความตองการของผปวย ชวยในการจดล าดบความส าคญของปญหาและสามารถประเมนผลการพยาบาลไดอยางมประสทธภาพ ลดงานทซ าซอน ท าใหมเวลาในการดแลผปวยมากขนสงผลให ผปวยเกดความพงพอใจในระบบการดแล วตถประสงคของการวจย

1. ออกแบบและพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

2. ประเมนประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน



55

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง การพฒนาระบบบนทกการพยาบาลใน

ผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน เปนการน าระบบการบนทกทางการพยาบาลมาจดท าไวในฐานขอมลคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรป เพอใหพยาบาลใชบนทกแทนการเขยนดวยมอ ซงผวจยสรางมาจากการศกษาต ารา เอกสารและงานวจยทเกยวของ สามารถสรปเปนสาระส าคญตามล าดบดงน 1) หลกการบนทกทางการพยาบาล 2) ระบบ การบนทกในการพยาบาล 3) ชดขอมลมาตรฐานทางการพยาบาล 4) การดแลผปวยทบาน 5) การพฒนาระบบสารสนเทศ 6) ฐานขอมล 7) งานวจยทเกยวของกบการดแลผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน เปนการดแลตงแตผปวยไดรบการดแลแบบผปวยในและดแลตอเนองจนถงบาน จากการคนควาขอมลทงในและตางประเทศ ยงไมพบวามการพฒนาโปรแกรมทใชในการบนทกขอมลของผปวยตงแตรบการรกษาอยในโรงพยาบาลและบนทกการดแลเมอผปวยกลบไปอยบาน สวนใหญเปนโปรแกรมทพฒนาเพอใชบนทกขอมลผปวยเฉพาะโรคหรอบนทกในโรงพยาบาล ไดแก

ศรนนท ขนยา5 ศกษาเรอง การพฒนาซอฟตแวรบรการส าหรบคลนกออสโตม กรณศกษาโรงพยาบาลศรราช ระบบสารสนเทศมะเรงเตานม ซงเปนการพฒนาโปรแกรมการบนทกขอมลการดแลรกษาผปวยของคลนกออสโตมดวยคอมพวเตอร ทดลองใชงานโดยพยาบาล ET Nurse ทคลนกออสโตมจ านวน 30 คน ผลทไดจากการประเมนการใชงานพบวา ระบบมความเหมาะสมตอการใชงานและสามารถ ตอบสนองตอความตองการ

กนก เอมรจ6 ศกษาระบบสารสนเทศมะเรงเตานม เพอพฒนาและออกแบบระบบฐานขอมลทางการแพทย ซงเปนการศกษาเกยวกบการน าสารสนเทศมาใชในการเกบขอมลผปวยโรคมะเรงเตานม เพอใชประโยชนในดานการตดตามประวตการรกษาผปวย การตดตามผลการรกษา ใหมความสะดวก รวดเรว ถกตอง ใชงานงาย และทนเวลา

ผลจากการทบทวนวรรณกรรมจงไดคนพบวา ระบบการดแลสขภาพยงขาดความเชอมโยงจากโรงพยาบาลสบาน ขาดความตอเนอง และเปนหนงเดยวในการตดตามดแลผป วย ท า ใหเกดปญหาในการเช อมโยง การตด ตอ

ประสานงาน สงผลใหผรบบรการไดรบบรการทลาชาและไมครอบคลม ซงการพฒนาระบบบนทกการพยาบาลของผวจยคาดวาจะชวยลดปญหาดงกลาวได วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพฒนา (research and development design) โดยการวเคราะหระบบงาน ศกษาปญหาและอปสรรคของการบนทกทางการพยาบาล ออกแบบและพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน และประเมนประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน โดยมขนตอนดงน

1. การวเคราะหระบบงาน ผวจยไดแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก วเคราะหระบบงานเดม วเคราะหความตองการของระบบงานใหม และกระบวนการท างานของระบบงานใหม

2. การออกแบบระบบ ผวจ ยไดท าการออกแบบโปรแกรมการบนทกทางการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานเพอแกปญหาขางตน โดยการออกแบบประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน

2.1 การออกแบบกระบวนการ (process design) 2.2 การออกแบบสวนประสานผ ใช ( user

interface design) 2.3 การออกแบบฐานขอมล (database design)

3. การน าระบบทพฒนาเขาสระบบงานหรอผใช เปนขนตอนน าเอาระบบทพฒนาขนทดลองใชงาน และประเมนประสทธภาพของระบบโดยมขนตอนดงน

3.1 จดท าคมอการใชงานระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

3.2 ก าหนดกลมตวอยาง กลมตวอยางคอประชากรทงหมด (n = N) ไดแก พยาบาลทใหการพยาบาลแกผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานจ านวน 17 คน

3.3 เขยนแบบเสนอโครงการวจย เพอขอการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล เพอขออนมตในการเขาเกบรวบรวมขอมลจากบคลากรของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล



56

3.4 เมอไดรบการอนมตในการเขาเกบขอมล (No.SI 095/2012) ผวจยแนะน าขนตอนการใชงานระบบการบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานใหแกผใชงาน โดยการบรรยายและสาธตการใชงาน

3.5 ตดตงระบบงานใหแกผใชทดลองการใชงาน ระยะเวลา 1 เดอนโดยใชขอมลสมมตทผวจ ยก าหนดให พรอมคมอการใชงาน

3.6 เมอสนสดการทดลองการใชงาน ผวจยแจกแบบประเมนประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน โดยใชเวลาประเมน 15-20 นาท เมอตอบเสรจ ผวจยรบแบบประเมนคนพรอมตรวจสอบความสมบรณของการตอบ และน าไปวเคราะหขอมล

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการวจยครงนเปนพยาบาลวชาชพทปฏบตงาน สงกดงานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล

โรงพยาบาลศรราช จ านวน 17 คน กลมตวอยาง คอ ประชากรทงหมด (n = N)



57



58

ผลการวจย จากการด าเนนการศกษาตามรปแบบการวจยและ

ขนตอนการศกษาทก าหนดไวผวจยไดสรปผลการศกษาโดยแบงเปน 2 สวน คอ

1. ผลการออกแบบระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

การออกแบบระบบแบงออกเปน 2 สวน โดยสวนแรกเปนการออกแบบหนาจอและระบบรกษาความปลอดภย สวนทสองเปนการออกแบบหนาจอเพอการใชงาน ดงน

- การออกแบบหนาจอระบบรกษาความปลอดภยของการเขาใชงานระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน เกยวของกบขอมลประวตของผปวยทเขารบการดแลตอเนองทบาน มการก าหนดระดบความปลอดภยของขอมลโดยมรหสผใชงานและรหสผาน กอนเขาสการท างานของระบบ

- การออกแบบหนาจอเพอการใชงาน ผวจยไดท าการออกแบบเปนแบบเมนค าสง (menu interaction) โดยแบงเปนค าสงพนฐาน เมนค าสงหลก และเมนค าสงยอยใหเลอกตามหวขอทตองการ

2. ผลการประเมนประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน

หลงจากทไดพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานเสรจสมบรณแลว น าระบบตดตงและทดลองใชงาน จากนนไดท าการประเมนผลการใชงานโดยผเชยวชาญ จ านวน 3 ทาน น าผลการประเมนมาปรบปรงระบบ และประเมนผลประสทธภาพของระบบโดยพยาบาลวชาชพทปฏบตงาน สงกดงานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช จ านวน 17 คน โดยใชแบบประเมนประสทธภาพทไดสรางขน แลวน าขอมลมาวเคราะหดวยโปรแกรมส าเรจรปในการวเคราะหสถตทางสงคมศาสตร (Statistical Package for Social Sciences for Windows Version 18.0) สามารถน าผลการวเคราะหมาอธบายรายละเอยด ไดดงตอไปน

ตาราง 1 แสดงผลการประเมนประสทธภาพของระบบบนทกฯ

การอภปรายผล การวจยครงนเปนการวจยเพอออกแบบ พฒนา และประเมนประสทธภาพของระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน ผลการวจยพบวากลมตวอยางประเมนวาระบบบนทกการพยาบาลฯ มความครบถวนตามความตองการของผใชอยในระดบมาก ( X = 4.39, SD = 0.51) ตงแตแรกรบจนจ าหนายผปวย ซงประกอบดวยการบนทกประวตแรกรบ การเยยมบาน การใชยาทบาน การจ าหนาย และการสงปรกษาศนยบรการสาธารณสข

ดานความสามารถของระบบในการท างานไดตามหนาททก าหนดมคะแนนอยในระดบมาก ( X = 4.25, SD = 0.46)ระบบสามารถชวยในการบรหารจ านวนผปวยตออตราก าลงของพยาบาลเจาของไข ใชในการจาย/ มอบหมายผปวยใหกบพยาบาลเจาของไข หรอหากตองการขอมลกสามารถสบคนไดอยางรวดเรว สามารถดและพมพรายงานสรปการรกษาและโปรแกรมสามารถประมวลผลขอมลออกมาเปนสถตตางๆ ได จงลดภาระงานของบคลากรในการท าสรปสถตตางๆ สอดคลองกบการศกษาของศรนนท ขนยา5 ในการพฒนาซอฟตแวรบรการส าหรบคลนกออสโตม โรงพยาบาล ศรราช ซงเปนการพฒนาโปรแกรมการบนทกขอมลการดแลรกษาผปวยของคลนกออสโตมดวยคอมพวเตอร ทดลองใชงานโดยพยาบาล ET Nurse ทคลนกออสโตมจ านวน 30 คน ผลทไดจากการประเมนการใชงาน พบวาระบบมความเหมาะสมตอการใชงานและสามารถตอบสนองตอความตองการ และมประสทธภาพมาก

หวขอประเมน X + SD การแปลผล 1. ความครบถวนตามความ ตองการของผใช

4.39 + 0.51 ระดบมาก

2. ความสามารถของระบบในการท างานไดตามหนาททก าหนด

4.25 + 0.46 ระดบมาก

3. ความงายตอการใชงาน 4.25 + 0.47 ระดบมาก 4. การรกษาความปลอดภยของขอมล

4.51 + 0.57 ระดบมากทสด



59

ดานความงายตอการใชงานมคะแนนอยในระดบมาก ( X= 4.25, SD = 0.47) ระบบจะชวยลดความผดพลาดในการบนทกขอมล โดยระบบจะมการตรวจสอบการบนทกขอมลเบองตน มการแจงเตอนและมค าอธบายเมอผใชบนทกไมถกตอง การบนทกแตละหนาจอจะเปนแบบอตโนมตเมอมการคลกแถบเปลยนหวขอ เพอปองกนการสญหายของขอมล

ดานการรกษาความปลอดภยของขอมลมคะแนนอยในระดบมากทสด ( X = 4.51, SD = 0.57) โดยมการก าหนดรหสผาน ก าหนดสทธในการเขาถงขอมล และสามารถเปลยนรหสผานไดโดยผใชงาน

นอกจากน ขอมลท เกบรวบรวมไวในโปรแกรม สามารถน าไปประยกตใชในเชงวชาการ ใชในการประเมนคณภาพของการใหการพยาบาล งานวจยทางการพยาบาลช ว ยพฒนาคณภาพกา รพยาบาลผ ป ว ย ได อย า ง มประสทธภาพมากขน สอดคลองกบการศกษาของกนก เอมรจ6 ทไดพฒนาระบบสารสนเทศมะเรงเตานม เพอพฒนาและออกแบบระบบฐานขอมลทางการแพทย ซง เปนการศกษาเกยวกบการน าสารสนเทศมาใชในการเกบขอมลผปวยโรคมะเรงเตานม ใหมความสะดวก รวดเรว ถกตอง ใชงานงาย และทนเวลา

ขอเสนอแนะเพอน าไปใช

จากผลการศกษาและปญหาตางๆ ทพบ ผวจ ยมขอเสนอแนะส าหรบผทสนใจจะพฒนาระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบานเพมเตม หรอผทสนใจจะน าระบบนไปใชงาน ดงน

1. ระบบบนทกการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบาน พฒนาขนมาเพอใหกลมพยาบาลเยยมบานใชเทานน ในอนาคตอาจมการใหกลมบคลากรอนๆ ในทางการแพทยเขาใชงานในโปรแกรมได เพอประโยชนสงสดในการดแลผปวย เชน แพทย หรอพยาบาลทวไป พยาบาลประจ าหอผปวย โดยมการก าหนดสทธการเขาใชงานตามความเหมาะสม

2. ผดแลระบบควรมความสามารถในการดแลและจดการระบบฐานขอมล ไมโครซอฟท เอสควแอล เซรฟเวอร จะท าใหผใชสามารถใชประโยชนจากขอมลทเกบไวใน

ฐานขอมลไดมากขนทงในเรองการสบคนขอมล และการสรางรายงานทนอกเหนอจากทระบบสรางขน

3. ควรมการพฒนาใหมการเชอมโยงขอมลกบฐานขอมลของหนวยงานอนๆ เชน รงสวทยา พยาธวทยา หนวยงานเวชระเบยน เปนตน เพอใหงายตอการบนทกขอมลและขอมลของผปวยมความสมบรณมากยงขน

4. หากมการน าระบบไปใชงานจรง ควรมการส ารองขอมลในฐานขอมลอยางสม าเสมอ เพอปองกนความเสยหายทอาจเกดขนกบฐานขอมล

ขอเสนอแนะส าหรบผทตองการพฒนาระบบเพมเตม

1. ควรพฒนาใหระบบสามารถท างานบนเวบเบส (web-base) ซงจะท าใหการท างานท าไดสะดวกและงายขนกวาเดม สามารถเขาถงระบบจากทไหนกได

2. ควรพฒนาใหระบบสามารถท างานไดบนเครองคอมพวเตอรแบบเครองชวยงานสวนบคคลแบบดจทล (PDA-Personal Digital Assistant) หรอโทรศพทเคลอนท เพอทพยาบาลเยยมบานจะสามารถบนทกขอมลไดทหอผปวยหรอทบานโดยไมตองพงสายสญญาณเพอตอเขาเครองแมขาย

3. ควรมการวจยในการน าโปรแกรมคอมพวเตอรการบนทกทางการพยาบาลในผปวยทไดรบการดแลตอเนองทบ าน ไป ใช ในห นวยง านท ใ หบ รก าร เย ย มท บ าน ในสถานพยาบาลอนๆ กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยความกรณาและความอนเคราะหเปนอยางสงจากผมพระคณหลายทาน ขอขอบพระคณนายแพทยปณณวชญ วงศววฒนานนท ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ อาจารยดร.ยพา จวพฒนา กรรมการทปรกษาวทยานพนธ ทกรณาเสยสละเวลาใหค าปรกษาและใหค าแนะน าในทกขนตอน ตลอดจนไดชวยแกไขขอบกพรองตางๆ จนท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจสมบรณ



60

ขอขอบพระคณบคลากรงานการพยาบาลปฐมภม ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช ทกทานทชวยตอบแบบประเมนและใหความรวมมอเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยง นางศรรตน พชตชยชาญ อดตรองหวหนาฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช และนางกอบกล สทธชย หวหนางานการพยาบาลปฐมภม ทชวยใหการสนบสนนในทกทางชวยอ านวยความสะดวกตางๆ จนท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงได

ขอขอบพระคณอาจารย ดร.บญชวย ศรธรรมศกด ผชวยศาสตราจารย ดร.สาธษฐ นากกระแสร อาจารย วรพนธ แซดาน คณาจารยผทรงคณวฒทชวยชแนะ

ขอกราบขอบคณ คณแมและครอบครว ทคอยหวงใยและใหก าลงใจตงแตเรมศกษาจนกระทงท าวทยานพนธส าเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบคณมหาวทยาลยรามค าแหง สถาบนวทยาศาสตรสขภาพ ทเปนแหลงใหความรชวตและสงคมของผคนทเกยวของกบการศกษาระดบปรญญาโท

คณคาและประโยชนอนพงเกดจากวทยานพนธเลมน ผวจ ยขอมอบเปนเครองบชาพระคณของบดา มารดา ครอาจารยและผมพระคณทกทานดวยความเคารพ

เอกสารอางอง

1. Ozbolt JG, Graves JR. Clinical nursing informatics developing tools for knowledge workers. Nursing Clinics of North America 1993; 28(2): 407-25.

2. Grobe SJ. Nursing informatics competencies for nurse educators and researchers. New York: NLN; 1991.

3. Ireson CL. Critical pathways: Effectiveness in achieving patient outcomes. JONA 1997; 27(6): 16-23.

4. Barros SM, Barbieri M, Schirmer J, Botla CM, Marin HF. Well born: Development of pregnancy. Medinfo 1992; 8(2): 11-90.

5. ศรนนท ขนยา. การพฒนาซอฟตแวรบรการส าหรบคลนกออสโตม กรณศกษาโรงพยาบาลศรราช ระบบสารสนเทศมะเรงเตานม [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต ]. ก ร ง เทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง; 2554.

6. กนก เ อ ม ร จ . ร ะบบส า ร สน เทศม ะ เ ร ง เ ต า น ม [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต ]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง; 2553.

7. จนทรทรา เจยรณย. การพฒนาโปรแกรมบนทกทางการพยาบาล. มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร, 2557.

Documents

ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 กรกฎาคม · ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 กรกฎาคม-ธันวาคม 2557 วารสารพยาบาลศิริราช