1

تشکیالت و قوانینمرمت

1389مهرماه

در آن قوانین و فرهنگی میراثایران

تهران دانشگاه

زیبا هنرهای دانشکده

تاریخی های بافت و ابنیه احیاء و مرمت ارشد کارشناسی

نقش نگار

naghsh-negar.irمرجع عمران و معماری ایران

:فهرست

3

دوره ایران در آن قوانین و فرهنگی میراث3قاجار.....................................................................

های سال شاه، رضا دوره در آن قوانین و فرهنگی پهلوی) 1320-1299میراث10اول(..........................

های شاه،سال رضا محمد دوره در آن قوانین و فرهنگی پهلوی) 1357-1320میراث23دوم(....................

انقالب از بعد ایران در آن قوانین و فرهنگی میراث33اسالمی.....................................................

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

4

ضرورت و آثار توسط پیام انتقال قابلیت ایران در باز دیر از . بر شده انجام تعمیرات است بوده توجه مورد آنها از حفاظتبه توجه بر گواهی عنوان به توان می را اسالمی دوران بناهای

. نمود تلقی دوران این در گذشته از مانده باقی آثار اهمیتدوره از تاریخی های محوطه I خصوصا آثار به جدی لطمات ورود . و محدود مقیاسی در گذشته در آنچه گردد می آغاز بعد به قاجارمی تسری آثار همه به شد می انجام گنج آوردن دست به برایمی متعددی بناهای و ها محوطه رفتن دست از موجب و یابدو. آثار ارزش از عمومی آگاهی عدم سو یک از امر این علت گرددعالقمند اروپاییان ورود دیگر سوی از و حکام جویی سود و جهلبرای بودند حاضر که بود تاریخی اشیاء تملک و شناسایی به

. بپردازند را قیمتی هر آن تحصیل و نموده توجه ایران به نظامی و سیاسی دالیل به ابتدا اروپاییان

. شدند عالقمند نیز آن تاریخی آثار به تدریج به

های گرایش با بیشتر و فرهنگی ابعاد دارای کمتر که دوران این در اروپاییان نگاه نوعنیست خود آثار اهمیت متوجه کافی قدر به هنوز که ایران جامعه در است توأم سودجویانه

. قرارداد عقد گذارد می جای بر خود از مطلوبی نا و 1895تأثیرات تجدید و فرانسه و ایران بیندر آن فرهنگی 1900تحکیم میراث وضعیت گویای معنی تمام به آن با رابطه در جامعه موضع و

. است ایران درو نبوده دوران این بر منحصر است رفته ایران فرهنگی میراث بر قاجار پادشاهان توسط آنچه

. است تکرار قابل همیشه که بوده اجتماعی شرایط و جویی سود جهل، نتیجه

قاجار • شاه ناصرالدین

• تهران بلدیه

5

توجه جهت در قاجار دولت حرکت تنها و اولینبلدیه قانون در کوتاه ای اشاره آثار، حفظ به

است.مشروطيت آغاز در بلديه قانوني تشکيالت

. و شد رژيم تأسيس تحت زندگي قرنها از پسدر که يافتند حق مردم بار اولين براي استبدادي

از بعضي رفع به مربوط که تصميماتي اتخاذاظهار و يافته شرکت بود آنها مشکل هزاران

. کنند نظرتاریخ در بلدیه رسید 1285قانون تصویب .به

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

قانون بلدیه:

شهر منافع حفظ را بلدیه تأسیس اصلی قصد آنکه از پس قانون این اول فصل در ، کند می معرفی نشین شهر اهالی حوایج ایفای و و ها ها موزه نمودن دایر

ابنیه و مدارس و مساجد مرمت و می عتیقه حفظ بلدیه به مربوط امور راشمارد.

6

: قاجاریه دوره در فرهنگی میراث به مربوط قراردادهای و امتیازها

عالقه" همواره کردند می مسافرت ایران به دیگر عناوین یا جهانگرد عنوان به که خارجیانیدر و آورده دست به امتیازاتی امکان صورت در ایران عتیقات و نفیس آثار کسب برای داشتندمنتقل کشورشان به خود با را ارزنده اشیاء و آثار این خود ممالک به بازگشت صورتنمانده. باقی آن از مدارکی ولی شد می انجام درازی سالیان عمل این اگرچه نمایندبر. داللت شد نوشته ایرانیان یا و خارجیان بوسیله که هایی سفر و روزانه های گزارش استای پراکنده امتیازات پیش قرن یک حدود در یعنی قاجار شاه ناصرالدین زمان از که دارد آنشده داده باستانی اماکن از بعضی برای عتیقه آثار تملک و حفاری عملیات جهت

نگهبان،.") (39:1385استصورت عتیقه اشیاء آوردن دست به قصد به بیشتر که ها حفاری این از ترتیب بدینو اطالع شان آمده بدست آثار و نتایج از شناسی، باستان مقاصد تا گرفتند میاز آمدند می بدست صورت بدین که اشیایی و شد نمی ارایه دقیق های گزارش

. گردیدند می خارج ایران

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

7

: ایران در حفاری انحصاری قراردادهای و فرانسویان

. دولتی و مردم برد می سر به اقتصادی شرایط بدترین در بیستم قرن شروع در ایران متأسفانهدر و بردند می سر به کامل فقر در قاجار عیاش دربار های ولخرجی و مدیریت سوء سبب به که

داشتند . می بر خود راه سر از را مقاومتی گونه هر خارجی پیشنهادات مقابل

. آن" بود کشور امتیازات فروش و بیگانه دول با قرارداد عقد آمد، در کسب برای دربار حل راه ... آمادگی و اروپاییان سودجویانه های انگیزه اروپا به شاه تفریحی های سفر تأمین برای همو سیاسی طلبی توسعه و نقد پول مقداری مقابل در چیزی هر عرضه برای حاکمه هیأتنفوذ، اعمال و رشوه برنده سالح از استفاده و اطرافیان و شاه تطمیع I نهایتا و اروپای اقتصادی

سال در ابتدا ، فرانسه به حفاری انحصاری امتیاز فروش ساز زمینه توسط 1885همه میالدیدر سپس و شاه .") 1900ناصرالدین حجت، شد شاه مظفرالدین توسط (201-200:1385میالدی

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

8

می دوازدهم در " 1895سرانجام ممالک در آثارعتیقه اکتشاف انحصار امتیاز قرارداد میالدی . " فصل هشت در که قرارداد این طبق بر شد بسته فرانسه و ایران دولت دو بین ایران محروسهآن اساس بر و شد واگذار فرانسه دولت به ایران خاک تمام در حفاری انحصار بود شده تنظیمکار مصر عتیقات اداره در ایران به آمدن از قبل و بود معدن مهندس یک که دمورگان و مسیویعنی جهان تاریخی های محوطه مهمترین از یکی در سال پانزده برای و آمد ایران به کرد می . ادامه منطقه این در حفاری به فرانسویان دیگر ها دهه تا او از پس شد حفاری مشغول شوش

دادند.

سال" ( 1312 )1894در دوستان از که رندبالو آقای فرانسه العاده فوق وسفیر مختار وزیر قمریانعقاد برای را شاه ناصرالدین حضرت اعلی موافقت شد موفق بود هم ایران دربار مخصوصایران شاهنشاهی کشور قلمرو سراسر در شناسی باستان تحقیقات انحصار مورد در قراردادی . مرحله به قرارداد مفاد تا و دولت دو مذاکرات آورد بدست باشد فرانسه دولت مخصوص کهمشکل خیلی I حقیقتا قرارداد این مواد تنظیم زیرا انجامید طور به سال سه حدود در درآمد عملو. شود تنظیم سیاسی تعارفات با توام و مؤدبانه وضعی به قرارداد خواست می ایران دولت بوداجرا را قرارداد این مفاد که افرادی تا شود تنظیم طوری آن مفاد داشت را سعی ما نمایندهنژادی و اخالقی اختالف اثر بر ناخواه خواه که مشکالتی و دردسرها از المقدور حتی کرد خواهند

: ( ". ص دمورگان، باشد برکنار و دور داد می روی ایران مردم و (12ما

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

• قاجار شاه 9مظفرالدین

قرارداد این عقد از پس یکسال . حیات تجدید برای شد ترور شاهجدید، شاه التزام کسب و قرارداد

آگوست یازدهم تاریخ 1900دریازده در تری ننگین بسیار قراردادفرانسه و ایران دول بین فصل . های تسلط چنین این و شد بستهایران، فرهنگی میراث بر جبارانهو مطلع ایرانیان و روشنفکرانحضور به نسبت را غیرمطلع حتیآنان ومشارکت دخالت و خارجیانبسیار کشور فرهنگی میراث در

. نمود ناامید و بدبین

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

• شوش در فرانسویان قلعه10

. العابدین زین حاج داشت شدند مطلع آن از که روشنفکرانی بین منفی واکنشی قرارداد این عقد ... : خبرند، بی عوالم این از ایران ملت اگرچه آورد می چنین بیگ ابراهیم سفرنامه در ای مراغهآنهمه که اند گشته ور غوطه الم و غم بحر در دانند می را چیزها جور این نتیجه سوء که آنها ولیجهت عصر چندین از خود شکم در وطن در که را ما جدادی ا و موروثی پایان بی های گنج

. دادند دست از فرنگی صلوات یک به داشت ارزش ها میلیون و داشته محفوظ ایرانیان

قاجار دوره ایران در فرهنگی میراث

آثار ساله شصت ننگین قرارداد این نتیجه در ترتیب بدین وراه و گرفت قرار فرانسویان اختیار در I رسما ایران باستانیباستان علمی امور آمدن بوجود برای ترقی و پیشرفت هرگونه

(. شهمیرزادی، ملک گردید مسدود ملی سطح در (1368شناسی

• پهلوی شاه رضا

11

سال نظامی 1299در کودتای یک طی در شمسی هجریحکومت، از قاجار خاندان دست بریدن با پهلوی رضاخان . این گرفت قرار مملکت امور رأس در و رسید قدرت بهو قاجار سالطین کامل ناتوانی و لیاقتی بی پی در کودتایفقر مملکت، امور تمامی در بیگانگان مستقیم های دخالتجامعه بر حاکم اجتماعی و سیاسی خاص شرایط و دم و . از سالها گذشت با که بود میان همین در گرفت صورتادامه و ایران در فرانسویان حفاری انحصار قرارداد عقدآنان، توسط ایران فرهنگی اموال غارت و حفاری به دادن . و ادبا بود یافته افزایش نیز ایران اجتماعی شعور سطحبا ایران نابسامان وضع ی مقایسه با ایرانی روشنفکرانتوجه و فرهنگی لحاظ از که بودند دریافته کشورها، دیگر . دارند قرار اسفناکی وضعیت چه در ایرانیان ملی، آثار بهدر بود جهان ممالک ترین کهن از یکی که ایران سرزمینبه عمیقی غفلت و خواب در خود فرهنگی موارث به توجهفقر و قاجار شاهان محض نادانی نتیجه در که برد می سر . مساعد با ترتیب بدین بود آمده بوجود مردم علمی و مالی - از پس که جامعه کرده تحصیل قشر توجه اوضاع شدن ترو آمده بوجود اروپا با ارتباط در و ننگین قراردادهای آن - ایران تاریخی و فرهنگی مسائل به بودند یافته رشدباره این در اولیه اقدامات به شروع و شد معطوف

نمودند.

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

12

و" باستانی آثار مرمت و نگهداری و حفظ در که مفیدی بسیار اقدامات مهمترین از یکی . . به انجمن این بود ملی آثار انجمن تأسیس افتاد مؤثر بسیار ایران فرهنگی و علمی مواریث

پائیز در ایران مفاخر حفظ و تاریخی آثار به عالقمند عده یک شمسی 1301همت هجری) ( ". مقدمه بحرالعلومی، شد تأسیس

: ملی آثار انجمن تأسیس

بود گشته شروع و افتاده دیرتر بسیار ایران در اتفاق این کشورها دیگر با مقایسه در هرچند. بود ایران باستانی مواریث کردن ملی های جرقه نخستین اما

: : از بود خواهد عبارت انجمن اولیه منظورات است آمده انجمن اساسنامه هشت ماده درتهران- 1 در موزه یک تأسیستهران- 2 در کتابخانه یک تأسیس3. است- الزم ملی آثار عنوان به آنها حفظ که آثاری بندی طبقه و ثبتدر- 4 ایران در که موزه یا کتابخانه به مربوط نفیس های مجموعه از برداشتن صورت

. ست ملی مؤسسات یا و دولت تصرف. گذاشت" آثار نمودن ثبت و مشخص بر را خود توجه اساس نحو، بدین ملی آثار انجمن

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

13

سال در که ملی آثار و 1301انجمن کرده ملی آثار حفظ برای سودمندی اقدامات و شده تشکیلبنای انجام و فردوسی کنگره و هزاره جشن برگزاری از پس بود، داده انتشار مفیدی رساالت

سال در طوس در او روز 1312آرامگاه و گردید به 1323آذرماه 22تعطیل و شد تشکیل دوباره : ( ". ص انجمن، قدیم انتشارات مجموعه داد ادامه خود ملی (235خدمات

سال تا انجمن . 1357این های سال جریانات در اما داد ادامه خود فعالیتهای دوباره 58و 57به . ایران، ملی آثار انجمن عملکرد و اهداف به توجه با و ایران اسالمی انقالب از بعد اما شد تعطیل

" در " فرهنگی مفاخر و آثار انجمن عنوان تحت سال 21انجمن ماه شورای 1366آبان تصویب به . رسید فرهنگی انقالب عالی

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

14

مهرماه 27 در شاه مظفرالدین قرارداد امضاء از بعد . 1306سال ملی شورای مجلس ش ه. کرد اعالم غیرقانونی را آن مفاد و نمود تلقی یکن لم کان مشروط طور به را آن وقت

" : " " هنگام این در خوانیم می چنین ایران شناسی باستان کتاب در امتیاز لغو شرایط دربارهیک که نمود تقبل ایران دولت و بپردازد کاوش به شوش در تنها فرانسوی هیئت که شد موافقت

مدت تا را آن ریاست و کند بنا ایران در کتابخانه یک و واگذار 5موزه فرانسوی نفر یک به سالفرد یا تمدید سال پنج دفعه هر نوبت سه تا فرانسوی فرد این قارداد حداقل که کرد تعهد و نماید

. در ایران دولت که بود این کند استخدام منظور همین برای را فرانسوی خورشیدی 1306دیگرسال در گدار آندره و بیاید ایران به که نمود دعوت گدار آندره آقای I 1308از رسما ایران در

) ( ". ایران شناسی باستان کرد کار به شوع

: شاه رضا دوره در ایران در حفاری امتیاز لغو

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

15

ماه 12در . 1309آبان در بعد سال دو و عتیقات قانون ش ماه 28ه . 1311آبان نامه آئین ش ه ..." : مرحوم مساعی با و رو این از گذشت زیر شرح به دولت هیأت تصویب از آن اجرائی

تاریخ در فروغی الملک زکاء علی ماه 12محمد به 1309آبان عتیقات نام به قانونی شمسیدر نیز آن اجرائی نامه آئین و رسید ملی شورای مجلس ماه 28تصویب تصویب 1311آبان از

"... گشت خود فنی وظیفه کار به دست عتیقات نوبنیاد اداره تاریخ آن از و گذشت دولت هیأتنوزدهم ماده که بود شده تصویب ماده بیست در عتیقات قانون ماده بیست در عتیقات قانونماده از تعریف، اول اول ماده شامل ماده دو و پنجاه در I بعدا که قانون نظامنامه به دارد اشاره ( ) عتیقات ) دوم فصل هفدهم تا دوازدهم ماده از غیرمنقول عتیقات اول فصل یازدهم، یا دوم ) و( ) پنجاه تا هشتم و سی ماده از و حفاری سوم فصل هفتم، و سی تا هجدهم ماده از ، منقول

.) بند ) اجرای در I بعدا عتیقات تجارت چهارم فصل های 7دوم تبصره مکرر 127ماده 2و 1وتیرماه مصوب عمومی مجازات در 1347قانون عتیقه اشیاء فروش و خرید نامه آئین شمسی

. گردید اضافه عتیقات اجرائی و قانونی قبل ضوابط به ماده پنج شامل و فصل سه

: عتیقات قانون

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

16

آثار – جزو ایران در زندیه دوره اختتام تا ایران در شده ساخته منقول غیر و منقول آثار کلیه یک مادهشود می محسوب ایران .ملی

- این به را بعدی مکشوفه آثار و کند تهیه فهرستی بایستی ایران مشخصه آثار کلیه از دولت دو مادهبیفزاید .فهرست

- خصوصی مالک مال اگر بود، خواهد معارف وزارت اجازه با ملی آثار فهرست در مال ثبت سه مادها پس و شود داده اخطار مالک به بایستی ثبت داشت ، مالک اعتراض به رسیدگی به رسیدگی ز

گرفت خواهد قرار مالک عهده بر .اثر

- ثبت جهت در بایستی است مطلع مالی چنین وجود از که کسی یا منقول غیر مال مالک چهار مادهدهد اطالع مربوطه دولتی اداره نزدیکترین به را مال این وجود .اثر،

اقدام – از نبایستی اما نمایند حفظ شده ثبت آثار بر را خود مالکیت توانند می اشخاص پنجم مادهکنند ممانعت اثر حفظ به .دولت

: عتیقات قانون مواد از ای خالصه

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

17

- تومان پنجاه ازای به خسارت معادل پرداخت عالوه به مرتکبین و ممنوع زیر عملیات ششم ماده: شد خواهند محکوم نقدی جزای تومان هزار تا

ملی: آثار روی بر نقوش کردن رسم و رنگ یا و کردن وارد خرابی یا کردن منهدم الف. شود: آنها صورت تغییر یا و بنیان تزلزل موجب که ملی آثار مجاورت در عملیاتی به اقدام ب

. دولت: اجازه بدون ملی آثار ابنیه به مربوط مصالح و مواد معامله و تملک جشامل است ممکن باشد دولت اجازه بدون چنانچه ملی آثار بنای تحدید و مرمت به اقدام

شود مذکور های . مجازات

- دولت نظارت تحت بایستی دارد خصوصی مالک و ست ملی آثار از که منقوله اموال هفتم مادهباشد.

- ، اصل که معرفی دو بایستی ست ملی آثار فهرست در که منقولی مال هر برای هشتم ماده. . باشد مالک اختیار در یکی و دولت اختیار در یکی شود تنظیم نماید معلوم را آن کیفیت و منشأ

- و دهد اطالع دولت به I کتبا بایستی بکند آن فروش به اقدام ملی منقول اثر مالک اگر نهم مادهمالک ننماید آن خرید به اقدام روز ده ظرف در دولت چنانچه و دارد را آن خرید در تقدم حق دولت

بفروشد دیگری به را آن تواند .می

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

18

- ملک در اگر کند، پیدا تصادف حسب بر را ست ملی آثار از که منقوله اموال کس هر دهم ماده . قابل مزبور اموال اگر دهد اطالع او نمایندگان یا و معارف وزارت به زودتر په هر باید باشد او

. شود می واگذار کاشف به آن نصف باشد ملی آثار در ثبت

- کار این دولت یا که است دولت حق I منحصرا ملی آثار برای کاوش و اراضی حفر یازدهم مادهمخصوص نامه اجازه یا باید واگذاری این که کند می واگذار علمی موسسات به یا بدهد انجام را

. شود تعیین باید آن مدت و حدود و کاوش محل که باشد

- اگر و علمی حفاری باشد، علمی تحقیقات و ملی آثار کشف برای اگر حفاری دوازدهم ماده . به فقط علمی حفاری اجازه ست تجارتی حفاری باشد عتیقه اشیاء فروش و خرید برایتجارتی حفاری شده، ثبت ملی آثار فهرست در که ای ابنیه در و شود می داده علمی موسسات

. است ممنوع

- نیز را مالک استرضای دولت، اجازه بر عالوه خصوصی مالک با اراضی در حفاری سیزدهم ماده . را حفاری اجازی از امتناع حق مالک ملی آثار فهرست در شده ثبت های محل در خواهد می

ندارد.

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

19

- شود کشف دولت توسط اگر شود کشف محل یک در آنچه حفارعلمی ضمن در چهاردهم مادهمی تملک و انتخاب را اشیأ این از فقره ده تا دولت کرد کشف دیگری اگر و است دولت به متعلق

. کند می ضبط را دیگر نصف و واگذار کاشف به I مجانا را نصف بقیه از و نماید

- های موزه و ها مجموعه در باشد دولت سهم آنچه علمی حفاری از حاصل اشیا پانزدهم ماده . حفاری از حاصل اشیا است او خود به متعلق باشد کاشف سهم آنچه و شود می ضبط دولتیو نقل مقتضی نحو هر به را بقیه و ضبط باشد موزه قابل اگر باشد دولت سهم آنچه تجارتی

. دهند می انتقال

- ملک در ولو کنند حفاری دولت اطالع بدون که کسانی و ده ماده از متخلفین شانزدهم مادهدو الی بیست به محکوم کنند خارج مملکت از قاچاق طور به را ملی آثار که کسانی و خودشان

. شود می ضبط دولت برای مکتشفه اشیا و شد خواهند نقدی جزای تومان هزار

- اجازه دولت از باید دهند قرار خود کسب را عتیقه اشیا تجارت بخواهند که کسانی هفدهم ماده. باشد. دولت اجازه با باید نیز آن کردن خارج بگیرند

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

20

- صدور جواز تقاضای بخواهند اگر شوند می محسوب ملی آثار از که اشیای هیجدهم مادهاظهار قیمت به فروش در مالک اگر و کند امتناع صدور اجازه از دارد حق دولت بنمایند

شد نخواهد داده صدور جواز نمود امتناع .شده

- نظام قانون این مقررات کلیه اجرای و عتیقه اشیا تجارت شرایط تعیین برای نوزدهم مادهرسید خواهد وزرا هیات تصویب به و شده تهیه مخصوصی .نامه

- این با موافقت عدم صورت در شده داده حفاری برای کنون تا که هایی اجازه بیست مادهاست ساقط اعتبار درجه از .قانون

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

21

برای تر دقیق توجه جهت در ایران دولت جدی حرکت نخستین عتیقات قانونبود ایران ارزشمند تاریخی آثار .حفظ

قانون این که است این دهنده نشان I دقیقا قانون این اجرای و تصویب تاریخعنوان با ایرانی روشنفکران از گروهی فرهنگی های فعالیت آغاز پی درقرار توجه مورد انجمن این های فعالیت از پذیرفتن تأثیر با ملی آثار انجمن . صاحب از که ملی انجمن این اعضای آمد در قانون صورت به و گرفتهبه خان رضا دادن قرار با بودند اول پهلوی دوره آغاز فرهیختگان و منصبانو بخشیدند تری رسمی بوی و رنگ خود های فعالیت به انجمن، رئیس عنوانایران در حاکم جو پی در I نهایتا که بزنند دست مفیدتری اقدامات به توانستنددولت ترغیب به موفق فرهنگی میراث به توجه زمینه در زمان آن جهان و

. گشتند ایران ملی آثار حفظ برای قانونی تصویب برای

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

22

با عتیقات شعبه صورت به پیشی چندی که عتیقات اداره مجلس توسط عتیقات قانون تصویب با " " عتیقات اداره نام به مستقل سازمان یک صورت به I مجددا بود، شده ادغام انطباعات شعبه

. تاریخ تا هرچند گردید معارف وزارت ماه 29تابع این 1313دی رسمی عنوان هنوز شمسی. است شده می اشتباه اداری مراسالت در انطباعات اداره با اداره

سال آغاز از که گدار آقای قانونی، سازمان یک عنوان به عتیقات اداره یافتن رسمیت از پس1308 . گردید وظیفه انجام مشغول اداره این در بود شده استخدام ایران دولت خدمت به I رسما

باستان با رابطه در های زمینه کلیه I تقریبا شامل و بود گسترده بسیار گدار آقای فعالیت دامنه. است شده می آموزشی و عملی قسمت از اعم شناسی

: شناسی باستان کل اداره تا عتیقات اداره از

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

• باستان ایران موزه

23

سال نامه امتیاز لغو اثر در که گدار آندره سال 1900آقای در به 1308میالدی I رسما شمسیسال در بود درآمده ایران دولت و 1312استخدام عمل خود تعهدات از یکی به شمسی

ایران موزه فعلی محل در بود کرده طراحی خود نیز آنرا نقشه که را نوبنیاد ای موزه ساختمان . سال در و رسید اتمام به معمارباشی عباسعلی حاج معماری به ساختمان بنای نمود آغاز باستان

1315 . سال در شد داده انتقال ساختمان این به مسعودیه عمارت از ملی موزه 1316اشیاء " عتیقات " اداره اداری قسمت و گردید افتتاح باستان ایران موزه نام به I رسما موزه این شمسی

. یافت انتقال ساختمان این به نیز

: ایران در تأسیسموزه

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

سال" . 1295در همت به بار نخستین برای ش های مجموعه الملک ممتاز خان مرتضی نام به شخصیمحل در و شود می داده ترتیب مختلف اشیاء ازمی ملی حوزه آنرا که شود می نگهداری مخصوصو. شود می نوشته ای نامه نظام موزه برای خواند . موزه تأسیس گردد می تهیه کاتالوگی اشیاء برایکه ممتازالملک خان مرتضی توسط را ایران در ملیو معارف وزارت تشکیالت از قسمتی I قانونا و I رسماآغاز باید داد می تشکیل را مستظرفه صنایع و اوقافدر که دانست ای گسترده و وسیع سازمان ایجادکشور امروز اداری و علمی یافته سازمان تشکیالتو تحیقاتی های زمینه در مختلف عناوین تحت ". هستند فعالیت مشغول شناسی باستان و پژوهشی

شهمیرزادی،) ص 1364ملک ،137)

فرانسوی • گدار آندره

های سال شاه، رضا محمد دوران در فرهنگی هجری 1357-1320میراث) دوم) پهلوی خورشیدی

24

شاه رضا ط سقو از پس سال و سه حفاظت که رسید تصویب به ای الیحهقانون مشمول نیز ست عمومی جنبه دارای که قاجار دوره تاریخی آثار مرمت

. 1309عتیقات بین از تاریخی آثار از بخشی با مخالفت ترتیب بدین گردد می . شاهد پس این از گردد می تعدیل اسالم از قبل آثار به ویژه توجه و رفته . بودجه هستیم گذشته از مانده باقی بناهای نگهداری و تعمیر برای تالش

. شد می تأمین فرهنگ وزارت اعتبارات و اوقاف محل دو از تعمیرات

سال که 1333در ملی آثار انجمن مجدد تشکیل خشم 10با اثر در قبل سالبه جدیدی عنصر بود، شده تعطیل انجمن ،موسس فروغی به نسبت شاه رضا

. شد اضافه فرهنگی میراث به مربوط های فعالیت در موثر عناصر مجموعه

دولت، مستقیم بودجه از آثار حفاظت به مربوط مسائل دوم پهلوی دوره در . شد می تأمین ساختمانی مصالح بر عوارض و شهرداریها کمک اوقاف بودجه

دهه . 40در انجمن مجدد حضور شود می برداشته تاریخی بناهای از حفاظت جهت در چند هایی قدم ، . اقدام نماید می فراهم را حفاظتی های سیاست اعمال امکان دولتی دوایر بر آن نفوذ و ملی آثار

سال در که توجهی سازمان 1344قابل تأسیس آید می عمل به تاریخی بناهای از حفاظت زمینه در . های دهه در تاریخی بناهای که موضوعی مهمترین ست باستانی آثار از مواجه 50و 40حفاظت آن با

یا تلقی طرز نوعی آمدن وجود به باعث که است آثار این از تبلیغاتی و سیاسی برداری بهره هستند. گردید جامعه در آثار این از خاص تعریفی

های سال شاه، رضا محمد دوران در فرهنگی هجری 1357-1320میراث) دوم) پهلوی خورشیدی

25

. این بود ملی آثار انجمن تاسیس شاه رضا رسیدن حکومت به از پس اقدامات اولین از یکیسال در از 1301انجمن جمعی و شد تشکیل فروغی الملک ذکاء پیشنهاد به خورشیدی هجری

. سال در داشتند عضویت آن در که روشنفکر سیاسی رجال عهده 1304مهمترین به آن ریاستگرفت قرار شاه .رضا

ایران در فرهنگی میراث زمینه در فعال دولتی نیمه نهاد تنها و اولین توان می را ملی آثار انجمناز ایرانیان امروزین تلقی طرز و ها سیاست گرفتن شکل در خود طوالنی فعالیت با که دانست

داشت موثر نقشی فرهنگی .میراث

از بخشی ترجمه که فرهنگی میراث از حفاظت به مربوط قانون اولین که بود دوران همین در . مسئول دولت بار اولین برای قانون این مطابق رسید تصویب به بود اروپا در قوانین همین

شد شناخته زندیه سلسله تا گذشته از مانده باقی آثار از .حفاظت

سال . 1314در تبصره طبق بر رسید مجلس تصویب به اوقاف عشر 9ماده 2قانون نیم آنمدارس مرمت و تاریخی ابنیه تعمیرات و ساختمان مصرف به اوقافی النظاره و حق عایدات

رسد می ملی مقدسه آثار و اماکن و .قدیمه

سال از ایران شناسی باستان و هنر المللی بین کنگره برگزاری آغاز توجه قابل اتفاقات دیگر ازنقطه 1305 در یکبار سال چهار هر و شد گذاری پایه آمریکایی پوپ پروفسور ابتکار به که است

داد می جلسه تشکیل جهان از .ای

مصوب استانداران اختیارات و وظایف به راجع 1339 قانون

26

و- 13ماده تاریخی ملی آثار حفظ در اهتمام و شهر موزه تهیه جهت الزم دستور صدور. ملی آثار انجمن همکاری با باستانی

ملی- 14ماده آثار ثبت به مربوط های دستور صدور

های سال شاه، رضا محمد دوران در فرهنگی هجری 1357-1320میراث) دوم) پهلوی خورشیدی

مصوب شهرداری قانون از 11/4/1344موادی

27

(102ماده الحاقی- ) مواد شهرداری قانونشهری احتیاجات سایر تأمین و معابر توسعه به مربوط های برنامه اجرای و طرح موقع در اگرجلب I قبال را هنر و فرهنگ وزارت موافقت است مکلف شهرداری شود برخورد باستانی آثار بهی نحوه به راجع را، هنر و فرهنگ وزارت های طرح و نظرات اند مکلف شهرداریها نیز و نماید

. نمایند رعایت آنها مجاور های میدان و ها ساختمان مناظر و حریم میزان و باستانی آثار حفظ

های سال شاه، رضا محمد دوران در فرهنگی هجری 1357-1320میراث) دوم) پهلوی خورشیدی

28

ملی آثار انجمن نفع به سیمان تن هر از عوارض ریال بیست مبلغ اخذ 17/11/1345قانون

- جهت دارایی وزارت وسیله به سیمان تن هر از عوارض ریال بیست میلغ دریافت واحده مادهمی تصویب و تأیید گیرد می و گرفته قرار ملی آثار انجمن اختیار در که تاریخی بناهای تعمیرات

شود.

های سال شاه، رضا محمد دوران در فرهنگی هجری 1357-1320میراث) دوم) پهلوی خورشیدی

آذر مصوب باستانی و تاریخی آثار حفظ برای تأسیسات و ابنیه و اراضی خرید قانون1347ماه

29

های- 1ماده بررسی و حفاری عملیات انجام و آنها مرمت و تعمیر و باستانی آثار حفظ برای هرگاهخصوصی موسسات یا افراد به متعلق تأسیسات و ابنیه و اراضی خرید به احتیاج باستانی

کند می عمل قانون این مفاد طبق هنر و فرهنگ وزارت .باشد

گرفت- 2ماده خواهد صورت توافق طریق از تأسیسات و ابنیه و اراضی خرید .

فوق- 5ماده های بند در که وجوهی یا و قیمت پرداخت از قبل تأسیسات و ابنیه و اراضی تصرفحق صاحب یا فروشنده رضایت با مگر نیست مجاز شده .تعیین

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

گیری جلو و کردن ممنوع برای الزم تدابیر اتخاذ کنوانسیون به ایران الحاق قانونفرهنگی اموال قانونی غیر مالکیت انتقال و صدور و ورود از

ماه 23 )1970نوامبر 14مصوب (1349آبان

30

تاریخ رسید 17/9/1353در ایران ملی شورای تصویب به .

جهان طبیعی و فرهنگی میراث حمایت کنوانسیون به ایران الحاق قانونماه 25 )1972نوامبر 16مصوب (1351آبان

تاریخ .8/10/1353در رسید ملی شورای تصویب به

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

ماه آبان اول مصوب ملی آثار ثبت 1352قانون

31

: ملی آثار حفظ مشمول آثار بر عالوه شود می داده اجازه هنر و فرهنگ وزارت به واحده مادهماه آبان باشد 1309مصوب اهمیت واجد ملی شئون یا تاریخی نظر از که را منقولی غیر آثار

مذکور ملی آثار عدد در هنر و فرهنگ عالی شورای تصویب با آن پیدایش تاریخ از نظر صرفبرساند ثبت به مذبور قانون .در

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

•) ( شهیاد آزادی میدان

32

زد تهران شهیاد یادمانی بنای ساخت به دست پهلوی دولت تاریخ این دریک عنوان به بنا این که اعتباری و اهمیت علت به آن کار اتمام از پس وملی اثر یک عنوان به را آن که داشتند نظر در داشت ملی یادمانی بنایداشتن ملی آثار فهرست در ثبت شرایط از یکی که آنجا از اما کنند ثبت

از بیشتر لحاظ 100عمر از بود شده گرفته نظر در بنا برای سال . آن بر تصمیم رو این از آمد می حساب به اثر ثبت برای مانعی قانونیو اهمیت واجد که را بناهایی قانونی ماده یک تصویب با تا شد گرفتهآثار فهرست در بتوان آنها عمر گرفتن نظر در بدون بودند ملی اعتبار

. رساند ثبت به ملی

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

33

طبق- 5تبصره و ست حقوقی یا حقیقی اشخاص مالکیت یا تصرف در که اماکنی و ها خانهاز نباشند کسب محل که صورتی در باشند شده ثبت ملی آثار فهرست در ملی آثار حفظ قانون

. باشند می معاف عوارض پرداخت

ماده به تبصره یک الحاق شهری 26قانون عمران و نوسازی قانونتاریخ 7/9/1347مصوب 11/11/1355در

های سال شاه، رضا دوران در فرهنگی (1320-1299میراث اول ) پهلوی خورشیدی هجری

انقالب از پس ایران در فرهنگی میراث

34

“ ” “ ” حوزه نحوی به که افرادی از دعوت ، روشنگری به درگیری از آثار از دفاع تاکتیک تغییرمی که حوزه این امور با آشنایی و آثار از بازدید به داشت ارتباط حوزه این امور با مسئولیتشانکه وزراء برای حوزه این امور اهمیت توجیه برای تالش و نامید فشرده آموزشی دوره را آن توانآن در فرهنگی میراث حفاظتی امور رعایت برای هایی نامه بخش خود مسیولیت حوزه در یک هر

بنمایند صادر .حوزه

قوانینی تنها فرهنگی میراث مسئول وزارتخانه انحالل از پس و اسالمی انقالب اول سالهای دراموال خروج و تجاری حفاری عنوان تحت تاریخی های محوطه غارت از جلوگیری برای چند . بزرگداشت از ای نشانه و مانده مهجور بخش این امور سایر گردد می تصویب کشور از فرهنگی . در بخش این به دادن سامان برای تالشی تنها نه خورد نمی چشم به آثار در نهفته های ارزش . انقالب ایجابات شود نمی مراعات درستی به نیز حفاظت قوانین حتی شود نمی اولیه های سالایجاد برای تالش که است شرایط این در زند می دامن وضع این بر نیز عراق ایران بین جنگ ومشی خط هدف ، تعریف ارائه با همراه آن برای جدید تشکیالت ایجاد و بخش این در کلی تحولی . این به توجه یابد می حیاتی ضرورتی اجتماعی واقعیات و ها ارزش چهارچوب در وظایف و هانسبت پارلمان مثبت نظر به متکی که شد آغاز برداشتی به اتکاء با تالش این که است الزم نکته

. بود موضوع اقداماتی به مدت این در بود الزم جدید سازمان تشکیل و تصویب روند بودن طوالنی به توجه با . مهمترین پذیرد صورت ها فعالیت شروع و خسارت تقلیل و موجود وضعیت کنترل برای

: دانست قرار بدین توان می را شد گرفته کار به دوره این در که را سیاستهایی

انقالب از پس ایران در فرهنگی میراث

35

، آثار به مربوط قوانین و ها سیاست و جامعه بر حاکم های ارزش بین ارتباط عدم دوره این در . جود و عدم نمود خارج جامعه اجتماعی تکالیف ی محدوده از را آن از حفاظت و آن به توجه I عمال و گذارد می دولت دوش به را آن امور مسئولیت تمام تاریخی آثار و جامعه بین الزم رابطه . و غربی فرهنگ تحمیل اثر در کند می فرهنگی میراث امور تمام در دخالت به موظف را دولتیی ها ارزش دریافتن برای آثار به مراجعه نیاز و ضرورت اجتماعی های سنت شدن رنگ کم

. رود می بین از اجتماعی هویت نظیر . سرمایه ست روبرو مشکل با نیز اقتصادی نظر نقطه از جامعه در فرهنگی میراث جایگاهکافی توجیه مردم نه و دولت برای ته آن از حفاظت یا تحقیقاتی های فعالیت برای گذاری

ندارد.

زیر در مربوطه های فعالیت همه تجمع یکی بود نظر مورد هدف دو جدید سازمان تشکیل درسازمان قانونی استقرار که توریسم جای به تحقیقات بخش با آن همجواری دیگری و چتر یک . ها گیری جهت حاوی که آن اساسنامه قانون تصویب نمود تأمین را نظر مورد هدف دو هر - تدریج به بود شده تنظیم ایارن اجتماعی اعتقادی شرایط درک با و الزم اصلی های وسیاست

. نمود فراهم را آن مالی و تشکیالتی اداری، اجتماعی، استقرار برای الزم شرایط . ها سیاست این گردد می مشاهده تغییراتی کشور کالن های سیاست در اخیر های سال در . سازمان انتقال جهت این در اقدام اولین دارد نظر مد را فرهنگی میراث از بیشتر برداری بهره . های سیاست آن بر عالوه است توریسم مسئول بخش به عالیه تعلیمات و تحقیقات بخش از

. ست تاریخی آثار اقتصادی وجوه به بیشتر توجه دهنده نشان نیز اخر سده اعمال

به کاوش و مجاز غیر های حفاری اعمال انجام از جلوگیری به راجع قانونی الیحهالمللی بین ضوابط اساس بر که تاریخی آثار و عتیقه اشیاء آوردن دست به قصد

. مصوب باشد گذشته آن ساخت یا ایجاد تاریخ از بیشتر یا سال یکصد مدت27/2/1358

36

- واحده حفظ ماده لزوم و فرهنگی و اسالمی های میراث به مربوط و متعلق ذخایر حفظ به نظرو تاریخی و فرهنگی و علمی تحقیقات و شناسی جامعه نظر نقطه از ها میراث این حراست ومقررات طبق که کشور از خارج به ارزنده ذخایر این صدور و غارت از جلوگیری به نظر

: شود می تصویب ذیل واحده ماده است شده منع المللی بین و مملکتی

و- 1 است ممنوع I مطلقا تاریخی آثار و عتیقه اشیاء آوردن دست به قصد به کاوش گونه هر انجاماز تأدیبی حبس به تا 6مرتکب به 3ماه حفاری ادوات و آالت و مکشوفه اشیای ضبط و سال

. شود می محکوم المال بیت نفع

است- 2 مکلف کاشف شود، کشف تصادف حسب بر قانون این در مذکور اشیای که صورتی در. دهد ارائه عالی آموزش و فرهنگ اداره نزدیکترین به را آنها وقت اسرع در را آنها

از- 3 بیشتر یا سال صد یک المللی بین ضوابط طبق بر که است اشیایی عتیقه اشیاء از منظور. باشد گذشته آنها عمر

فروش- 4 و خرید معرض به قانون این در مقرر ترتیب خالف بر را اشیاءمشکوفه که اشخاصی. شد خواهند محکوم یک بند در مقرر مجازات به بگذارند

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

37

تغییر و تبدیل علت به زمانی برهه این در که دهد می نشان قانون این تصویب تاریخوجود عدم و اسالمی جمهوری به پهلوی سلطنت از کشور بر حاکم سیاسی نظامفرهنگی آثار دزدان و قاچاقچیان برای خوبی فرصت کشور، بر حاکم سیاسی ثبات . اقدام و موقعیت این از استفاده با توانستند می آنها است بوده آمده بوجود ایران درسوء با و کرده سرقت را باستانی های تپه در مدفون آثار مجاز، غیر های حفاری به . از کنند منتقل کشور از خارج به را آنها دوره آن در ایران مرزهای شرایط از استفادهپی در بود کشور قانونی امور کار اندر دست زمان آن در که انقالب شورای رو اینموقت و ضربتی صورت به تا کرد تصویب را قانونی ماده این موضوع، این ضرورت

نمایند جلوگیری قانونی غیر های حفاری انجام .ازآن در را ایران اجتماعی و سیاسی شرایط توان می قانون این تصویب نحوه از

نمود درک خوبی به .زمان

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

کشور فرهنگی میراث سازمان تشکیل

38

سال فرهنگ 1361در وزارت های فعالیت از بخش آن که بود قرار دولت هیئت تصمیم اساس برای وزارتخانه به و انتخاب ، است تحقیقات و عالی آموزش جنبه دارای که عالی آموزش ووزارتخانه به بود سابق هنر و فرهنگ وزارت به متعلق که دیگر بخش و گردد تبدیل مستقل . باقیمانده های بخش شامل خود وزارتخانه این شود ملحق اسالمی ارشاد نام به جدیدالتاسیسی

. شد می محسوب شاه زمان تبلیغاتی ارکان که بود اطالعات و جهانگردی نام به ای وزارتخانه از ) : نمودن فراهم الف بود قرار این از بود رو پیش که تکلیفی مهمترین انتقال امر یافتن پایان از پس ) به بیشتر توجه برای مسئولین ذهن بیشتر ساختن آماده ب ، آثار از حفاظت برای بهتر شرایط . ) بروز و انقالب اول سال چند ظرف جدید سازمان ایجاد زمینه نمودن فراهم ج ، فرهنگی میراثاز جلوگیری دیگر سوی از و بود شده فراهم حفاظت قوانین از تخلف برای زمینه سو یک از جنگ

. بود دشوار متعدد دالیل به تخلفات اینو مجریه ، مقننه قوه از اعم کشور مسئولین نظر جلب رسید می انجام به باید که دومی تکلیف . از صرفنظر اوال که داشت اهمیت جهت این از موضوع این بود تاریخی آثار اهمیت به قضائیهباشند کرده پیدا آثار اهمیت به نسبت شخصی مطالعات اثر در افراد بود ممکن که آگاهیهاییامور انتظام برای که ای عدیده مسائل ثانیا نداشت وجود جامعه در آثار ارزش از زیادی اطالعثالثا و گذاشت نمی باقی امور این به توجه برای را فرصتی داشت وجود انقالب از پس جامعه ) - - به ) امور سایر به را ها توجه اقتصادی سیاسی نظامی جانبه همه و وسیع جنگی در ایران درگیری . ارزش از درکی چنان باید فرهنگی میراث حوزه که بود شرایط این در داد می سوق ممکن حداقلجامعه در خود حیات تجدید در اوال را او که نمود می ایجاد جامعه و مسئولین سطح در آثار های ) از : قبل در آثار از شده ایجاد تصویر الف اثر در که هایی فشار ثانیا و نموده کمک اسالمی نوین ) ) اثر در آمده بوجود ایجابات به پاسخگویی ج اجتماعی، نوین شرایط با خود تطبیق ب انقالب،

. ) نماید تعدیل کرد می تحمل باید جنگ از ناشی عوارض با مقابله د و انقالب،

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

39

فرهنگی میراث برای جدید سازمانی ایجاد رسید می انجام به باید مقطع این در که تکلیفی سومین: است. زیر دالیل به اقدامی چنین ضرورت دالیل بود

اسالمی مجلسشورای از تایید کسبنسبی استقالل کسب

فرهنگی میراث های فعالیت بودن پژوهشی تثبیتسازمان اختیارات و ها مسئولیت به بخشیدن جامعیت

تشکیالتی شکل در نظر تجدیدپرسنل روحیه تقویت

های فعالیت تمام تجمیع یعنی اصلی هدف دو ، کشید طول سال شش از بیش چه گر جا بدین تا . در باید حال بود رسیده نتیجه به آن برای مستقل سازمانی ایجاد و چتر یک زیر فرهنگی میراث ) ) ) به : مربوط قوانین ج و ، بنیاد تازه سازمان ب جامعه، در فرهنگی میراث های ارزش الف استقرار . بیشتر تثبیت مثال عنوان داشت،به وجود متقابل ای رابطه عوامل این بین شد می تالش امر اینرا مربوطه قوانین اجرای و وضع امکان و سازمان بیشتر ،استقرار فرهنگی میراث های ارزش . از و مطرح جامعه در را ها ارزش این از بهتر توانست می یافته استقرار سازمان کرد می تسهیل . سازمان و آثار ارزشهای استقرار معنی به خود قوانین اجرای و وضع نماید دفاع قوانین اجرای

(. حجت، بود آن به (1385مربوط

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

کشور فرهنگی میراث سازمان تشکیل قانون

40

واحده منظور- :ماده به شود می داده اجازه عالی آموزش و فرهنگ وزارت یهآنها،: در نهفته های ارزش معرفی جهت گذشتگان آثار در تحقیق و مطالعه الف

سنتی،: های هنر و شناسی مردم و شناسی باستان های پژوهش انجام بکشور،: تاریخی فرهنگی منقول غیر و منقول ارزشمند آثار حفاظت و ثبت شناسایی، بررسی، ج

- تاریخی: فرهنگی ارزش با های مجموعه و بناها آثار، احیای و تعمیر منظور به الزم های طرح اجرای و تهیه دبه وابسته سازمانی صورت به کشور فرهنگی میراث سازمان نام به سازمانی زیر، مشروحه های واحد ادغام از

دهد تشکیل .خود

ایران- 1 شناسی باستان مرکزسنتی- 2 های هنر کل ادارهشناسی- 3 مردم موزه و مرکزتاریخی- 4 آثار دفترباستان- 5 ایران موزهشهرستانها- 6 فرهنگی میراث حفظ ادارهها- 7 موزه کل ادارهتاریخی- 8 بناهای کل ادارهها- 9 کاخ کل اداره

باستانی- 10 آثار حفاظت ملی سازمان11) گلستان- ) کاخ بیوتات کل اداره

10/11/64

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

کشور فرهنگی میراث سازمان اساسنامه قانون

41

: 1ماده انسان- حرکت نشانگر که است گذشتگان از مانده باقی آثار شامل فرهنگی میراث تعریفمی میسر او حرکت خط و هویت شناخت زمینه آن شناسایی با و باشد می تاریخ طول در

. آید می فراهم انسان برای عبرت های زمینه طریق این از و گردد

.2ماده : جامعه- شخصیت و هویت رقای و بقا و انسان فرهنگی حرکت از عبرت هدف

معرفی- 3ماده و احیا و حفظ نظارت، پژوهش، شامل فرهنگی، میراث زمینه در سازمان وظیفه: های زمینه در ست،

انجام فرهنگی، منقول غیر و منقول آثار ثبت سنتی، های هنر شناسی، مردم شناسی، باستانتاریخی، های محوطه حریم تعیین ابنیه، و آثار احیای تعمیرو و حفاظت میراث، حقوقی امورفرهنگی میراث مدارک و اسناد مرکز ایجاد ها، نمایشگاه و ها موزه طریق از آثار معرفی

... و ایران تاریخی ابنیه و آثار المعارف دایره تهیه کشور،

:)4 ماده : است- رکن دو دارای سازمان سازمان سازمان( )1ارکان سازمان( 2شورای رئیس

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

42

: 5 ماده کشور،- سطح در سازمان به مربوط امور در بیشتر هماهنگی منظور به سازمان شورای: گردد می تشکیل زیر شرح به عضو هشت از متشکل سازمان شورای

1) شورا- ) رئیس عالی آموزش و فرهنگ وزیرارشاد- 2 و فرهنگ وزیرکشور- 3 وزیردادگستری- 4 وزیرخارجه- 5 امور وزیرشهرسازی- 6 و مسکن وزیرسیما- 7 و صدا سازمان عامل مدیر8) شورا- ) دبیر سازمان رئیس

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

43

:6ماده : است- زیر قرار به سازمان شورای وظایف شورا وظایفو- 1 کشور فرهنگی میراث سازمان تشکیل قانون اساس بر کلی، های سیاست و مشی خطی تعیین

. سازمان اساسنامه2. آن- چگونگی پیرامون نظر اظهار و سازمان های فعالیت های گزارش بررسی

.-7ماده : شود می منصوب عالی آموزش و فرهنگ وزیر حکم با سازمان رئیس

که- 8ماده کشور از نقطه هر در عالی آموزش و فرهنگ وزیر نظر با کشور در سازمان های واحد . کند دایر نماید ایجاب

.9ماده است- ملغی مغایر مقررات و قوانین کلیه قانون این تصویب تاریخ از

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

اموال نگهداری و ارزیابی نحوه و آباد وسعد نیاوران های کاخ به راجع قانونی الیحهمصوب 23/2/1359مربوطه

44

آن- 1ماده تأسیسات محوطه با آباد سعد و نیاوران های کاخ کلیهآموزش و فرهنگ وزارت اختیار در پارک و موزه ایجاد جهت

. گیرد می قرار عالی

و- 2ماده رسیدگی مورد الذکر فوق های درکاخ موجود اموال کلیهزیر ترتیب به و مشخص را یک هر قیمت و گرفته قرار ارزیابی

: نمود خواهد عمل

تحویل: ها موزه در نگهداری و حفظ جهت عتیقه اشیاء کلیه الف. گردد می عالی آموزش و فرهنگ وزارت

جهت: است بیشتر ریال میلیون ده از آنها قیمت که اشیای کلیه ب. گردد می مرکزی بانک خزانه تحویل نگهداری و حفظ

و: است ریال میلیون یک از کمتر آنها بهای که اشیای کلیه جکه مصارفی برای باشد نمی مصلحت موزه در آنها نگهداری

. شود می نگهداری امانت طور به شد خواهد تعیین I بعدا

در: باشد ریال میلیون یک از بیش آنها بهای که هایی فرش کلیه د. شوند می نگهداری ها موزه

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

آباد • سعد کاخ

کاخ •نیاوران

45

صورت فرهنگی میراث اسالمی انقالب پیروزی اول سالهات در که اقداماتی اولین از ) ( اشیاء تعلق بر دایر مذهبی رهبران از یکی طالقانی مرحوم اعالمیه صدور گرفت . و تهران در شاه کاخ چندین که آن با بود آن تخریب هرگونه از پرهیز و ملت به کاخها،وارد خشمگین افراد نفر هزاران و بود گرفته قرار مردم توده هجوم مورد شهرستانهادر تخریبی یا سرقت گونه هیچ معدود بسیار موارد از غیر به بودند، شده اماکن این

. از بیش که گلستان نظیر کاخهایی نپذیرفت صورت حکمرانی 150کاخها محل سالتخت نظیر اشیایی و سالطین هدایای و هنری آثار از مملو و بود پهلوی و قاجار شاهاندر محافظ بدون است شده نصب آن بر درشت جواهر قطعه هزاران که طاووس

. ماند باقی خسارت بدون داشت قرار مردم نفر هزاران دسترس - بعدها که خود تاریخی فرهنگی آثار حفظ در مردم خواست از بود ای نشانه اولین این

. یافت تجلی عمومی موزه به اماکن این تبدیل صورت به که

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

46

مصوب اراضیشهری قانون22/6/1366

و- 9ماده مسکن امر برای نیاز مورد های زمین است موظف شهرسازی و مسکن وزارت . نماید تأمین شهری دایر و بایر های زمین از را عمومی خدمات

فرهنگی ازمیراث حفاظت به موظف مسکن وزارت ماده این آخر بند در. گردد کشورمی

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

47

شورای تصویب با مگر نیست غیر به انتقال قابل باشد، ملی نفایس از که دولتی اموال و بناها. نباشد فرد به منحصر نفایس از که صورتی در هم آن ملی،

ایران 83اصل اسالمی جمهوری اساسی قانون از

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

48

خصوصی تملک قابل عمومی انتفاعات یا عمومی مصالح برای است معد که دولتی اموالتاریخی. آثار و ها موزه است جمله آن از نیست

ایران 26ماده مدنی قانون از

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

) مصوب ) تعزیرات اسالمی مجازات قانون از 2/7/75و 8/5/70موادی

49

آثار- 558ماده فهرست در شده ثبت های محوطه یا اماکن ، ابنیه از قسمتی یا تمام به کس هرمی محکوم سال ده تا یک از حبس به وارده خسارت جبران بر عالوه آورد وارد خرابی ملی

شود.

حفاظت- – 559ماده و نظارت تحت تاریخی فرهنگی آثار قطعات و مصالح لوازم، اشیاء، کس هرمحکوم سال پنج تا یک از حبس به آن استرداد بر عالوه نماید پنهان یا نماید سرقت را دولت

است.

بر- 560ماده عالوه نماید تاریخی آثار حریم و محدوده در کننده متزلزل عملیات به اقدام کس هر. شود می محکوم سال سه تا یک از حبس به وارده خسارت پرداخت تخلف آثار رفع

- 561ماده به- اموال استرداد بر عالوه کشور از فرهنگی تاریخی اموال کردن خارج به اقدام هرگونهمحکوم قاچاق موضوع اموال قیمت برابر دو معادل جریمه پرداخت و سال سه تا یک از حبس

. گردد می

- 562ماده به- مرتکب و بوده ممنوع فرهنگی تاریخی اموال آوردن دست به قصد به کاوش گونه هرو کشور فرهنگی میراث سازمان نفع به مکشوفه اشیاء ضبط و سال سه تا ماه شش از حبس

. شود می محکوم دولت نفع به حفاری ادوات آالت

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

50

فهرست- 556ماده در شده ثبت آثار مرمت به اقدام فرهنگی میراث سازمان اجازه بدون کس هر. گردد می محکوم وارده خسارت پرداخت و سال دو تا ماه شش از حبس به نماید ملی آثار

ثبت- 566ماده آثار از استفاده نحوه تغییر به نسبت فرهنگی میراث سازمان از اجازه بدون هرکسحبس به وارده خسارت جبران و تخلف آثار رفع بر عالوه نماید، اقدام ملی آثار فهرست در شده

. شود می محکوم ماه یک تا سال ازسه

شاکی- 567ماده مورد، حسب بر دولتی دوایر کلیه یا فرهنگی میراث سازمان مذکور جرایم کلیه در. شوند می محسوب خصوصی مدعی یا

شش- 563ماده به نماید تجاوز ندارند خصوصی مالک که ملی آثار فهرست در ثبت اراضی به کس هر. شود می محکوم حبس سال دو تا ماه

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

پرداخت از اند گردیده ثبت ملی آثار زمره در که اماکنی و ابنیه معافیت قانونمصوب 2/12/1371عوارضشهرداری

51

- و کشور ملی آثار فهرست در شده ثبت تاریخی های محوطه و اماکن و ابنیه کلیه واحده مادهمی معاف شهرداری عوارض کلیه پرداخت از مذکور سازمان پوشش تحت های موزه همچنین

.باشند

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

مصوب آزاد مناطق گمرکی امور و واردات صادرات، عالی 1373/ 19/2مقررات شورای- صنعتی تجاری آزاد مناطق

52

نیست مجاز سکه انواع و اصیل فرهنگی آثار قدیمی، و خطی های کتاب عتیقه، اشیای .خروج

گمرکی امور قانون

: ها الصدور ممنوع.44ماده هنر: و فرهنگ وزارت اجازه با مگر است، ممنوع کشور از باستانی و عتیقه اشیای صدور

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

توسعه سوم برنامه قانون

53

دینی- 156ماده امور انجام در روستا و شهر اسالمی شوراهای توانمندیهای از استفاده منظور بهانجام به موظف آنها تشکیل قانون در مصرحه وظایف بر عالوه مذکور شوراهای فرهنگی، و

. هستند ذیل وظایف. ربط: ذی مراجع و مسئوالن به الزم های پیشنهاد ارائه و فرهنگی مشکالت بررسی الف

فرهنگی: بناهای نگهداری و حفظ در مساعدت بتاریخی: فرهنگی، های محوطه و ها بافت و فرهنگی و تاریخی آثار و ابنیه از حفاظت در همکاری ج

آنها کاربری تغییر از ممانعت و

:165ماده شود: می داده اجازه کشور فرهنگی میراث از حراست و حفظ منظور بهرا: کشور فرهنگی میراث پاسداران یگان مسلح، نیروهای کل فرهنگی ستاد از اجازه اخذ با الف

. دهد تشکیل مزکور سازمان نظر زیرعمومی: آمد در به فرهنگی و تاریخی اموال و مجاز غیر های حفاری از شده اخذ جرایم کلیه ب

. گردد واریز

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

برنامه اساس 5قانون بر ماده 3بند ساله مصوب 1از بودجه و برنامه 10/12/1351قانونآن ضمن و مي رسد مجلس تصويب به و تنظيم سال پنج مدت براي كه است جامعي برنامه

. مي شود مشخص مدت همان طي اجتماعي و اقتصادي توسعه و سياستهاي هدفها: است قرار بدین باشد می کشور فرهنگی میراث با ارتباط در که قانون این از موادی

54

:166ماده شود: انجام ذیل اقدامات تاریخی بناهای و ها بافت احیای و مرمت خصوص درعضویت: ایران معماری و شهرسازی عالی شورای در کشور فرهنگی میراث سازمان رئیس الف

. یابد میامور: انجام منظور به ، شده اعالم آن حدود که ارزشمند تاریخی بافت دارای های شهر در بشهرداریهای در مناسب مدیریتی کار و ساز ها، شهر اینگونه تاریخی بافت از حفاظت به مربوط

. گردد می ایجاد وذکورآن: تاریخی های بافت نیاز با متناسب را شهر هر شهرداری درآمد از درصدی شهر شوراهای جو ها مجموعه بناها، مرمت جهت در دهند می قرار شهرداری در ربط ذی مدیریت اختیار در شهر

. تاریخی های بافتشهرسازی: عالی شورای مصوب طرح و نقشه طبق جماران منطقه سنتی و قدیمی بافت حفظ د

گردشگران و زائران برای خدماتی و فرهنگی ای مجموعه به آن تبدیل و

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

توسعه سوم برنامه قانون

55

قرار نظر مد و توجه شهرها شوراهای به وظایف ابالغ ضمن در قانون این درگرفته قرار خاص توجه مورد کشور فرهنگی میراث به مربوط امور دادنرسیدگی. به موظف خود اختیارات و وظایف کنار در شهر شوراهای است . بودجه از مبلغی نحو بدین زیرا باشند می زمینه این در تر دقیق و نزدیکتر

. گردد می فرهنگی میراث از حفاظت و توجه صرف شوراها

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

توسعه چهارم برنامه قانون

56

- 104ماده شخصی- موزه ایجاد قصد که دارانی مجموعه و هنرمندان با مشارکت یا حمایت ح بندبا امانی صورت به دولتی فضاهای از استفاده جمله از دارند را کتابخانه یک و خویش هنری آثارسایر و شهرداریها کلیه شهرسازی، و مسکن وزارت اسالمی، ارشاد و فرهنگ وزارت همکاری

. ربط ذی اجرایی دستگاهای

- 109ماده و- شناسی ایران زمینه در ای رشته بین و علمی های پژوهش از حمایت الف بند ، عمومی مختلف سطوح در الزم های کتاب و ها گزارش تدوین و تاریخی طوالنی گذشته

. پژوهشی و آموزشی

- عناصر رسوم و آداب ، ها لهجه و ها ،گویش شفاهی تاریخ یافته نظام آوری گرد و بررسی ب بند. بومی و ملی فرهنگ

. - ملی معنوی میراث و فرهنگ با بومی های زبان و ها فرهنگ تعامل تقویت ه بند

. - مفاخر معرفی و تکریم شناسایی، و بند

- - های روستا و ها شهر در اسالمی ایرانی معماری گیری شکل ضوابط و اصول شناسایی ز بندکشور.

- 113ماده و- معماری در اسالمی و ایرانی هنری آثار و ها نشانه و ها نماد کاربرد طرح الف بند. شهری سیمای و سازی شهر

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

حدود داراي ايران اسالمي جمهوري فرهنگي و اقتصادي،اجتماعي توسعه چهارم برنامه 6قانونو 15بخش، )ماده 227فصل 161+66 ) از که اجرايي هاي نامه آيين و سوم برنامه از ماده

. ميباشد شده گرفته سوم برنامهبه درصد 5 درحدود قانون اين متن فرهنگي از ميراث ميراث واژه بحث به آن از کمتر و

. است شده پرداخته فرهنگي

توسعه چهارم برنامه قانون

57

به مربوط امور در دولت توجه شدن بیشتر دهنده نشان توسعه چهارم برنامهمیراث مسئولین قدرت بر افزودن با که چرا باشد، می کشور فرهنگی میراثگوناگون، انواع به زمینه این در مردم بیشتر دادن مشارکت و کشور فرهنگی

. دارد جامعه در فرهنگی میراث کردن تر رنگ پر در سعی

در که باشد می جامعه فرهنگی سطح رشد گر روشن نوعی به خود مسئله اینشده داده نشان نحو بدین کشور فرهنگی میراث به توجه یعنی خود وجوه از یکی

است.

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث

کنوانسیون دوم پروتکل به ایران اسالمی جمهوری الحاق 1333میالدی )1954قانون ) مخاصمه بروز صورت در فرهنگی اموال از خصوصحمابت در الهه شمسی هجری

مسلحانه

58

اسالمی 5/4/1380مصوب شورای مجلس

المللی بین موسسه کنوانسیون به ایران اسالمی جمهوری دولت الحاق قانونقانونی غیر یا مسروقه فرهنگی اشیاء پیرامون خصوصی حقوق یکنواختسازی

. شده خارجاسالمی 30/5/1379مصوب شورای مجلس

انقالب پساز ایران در فرهنگی میراث