м р Никпла Дпргпн - macefdrr.gov.mk · 1.4. Еврппска унија.....45 1.5. Иницијауива за ппдгпувенпсу и превенција на

0

м-р Никпла Дпргпн

Скппје, 2011

НАМАЛУВАОЕ НА РИЗИЦИ ПД КАТАСТРПФИ

ЕВРППСКИ ИСКУСТВА - МАКЕДПНСКИ МПДЕЛ

1

Книгата „Намалување на ризици од катастрофи:

европски искуства – македонски модел“ се темели врз

магистерскиот труд „Институционални рамки на ризици

од катастрофи- Европските искуства и моделот на

Република Македонија“, кој, на 23.09.2010 година, м-р Никола

Ѓоргон успешно го одбрани на Факултетот за политички

науки, меѓународни односи и дипломатија при Универзитетот

ФОН, пред Комисијата за оценка на трудот во состав: Проф.

д-р Димитар Мирчев (член и ментор), Проф. д-р Панде

Лазаревски (претседател) и Проф. д-р Александар Дончев

(член).

2

3


НАМАЛУВАОЕ НА РИЗИЦИ ПД КАТАСТРПФИ

ЕВРППСКИ ИСКУСТВА – МАКЕДПНСКИ МПДЕЛ

Скппје, 2011

4

Наслпв

Намалуваое на ризици пд кауасурпфи: еврппски искусува –

македпнски мпдел

Првп издание

Автпр


Рецензент

д-р Панде Лазаревски

Издавач

Друщувп за ургпвија и услуги ИАА ДД ДОО експпру-имппру Скппје

(Македпнска нација – веб ппруал)

Лектпр

Кауа Нпневска

Дизајн и техничка ппдгптпвка


Адреса на издавачпт

ул. „Максим Гпрки“ бр. 8

1000 Скппје

Република Македпнија

Web: http://www.mn.mk

CIP – Кауалпгизација вп публикација Наципнална и универзиуеуска библипуека „Св. Климену Охридски“, Скппје

614.8-047.64(497.7)

ДОРГОН, Никпла Намалуваое на ризици пд кауасурпфи : еврппски искусува-македпнски мпдел / Никпла Дпргпн. - Скппје : Друщувп за ургпвија и услуги ИАА ДД, 2011. - 141 сур. : илусур. ; 25 см

Нашин на присуапуваое (URL): www.mn.mk. - Фуснпуи кпн уексупу. - Предгпвпр / Панде Лазаревски: сру. 7-9. - Библипграфија: сур. 137-141

ISBN 978-608-65298-0-2

А)Елеменуарни неппгпди – Кризен меначмену - Македпнија

COBISS.MK-ID 88179466

5

Спдржина

П р е д г п в п р............................................................................................7

В п в е д......................................................................................................11

1. Институципнални решенија за намалуваое на ризици пд

катастрпфи вп Еврппа........................................................................31

1.1. Намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи вп свеупу и вп

Еврппа...........................................................................................31

1.1.1. Медунарпдни пснпви на Наципналнауа плауфпрма....31

1.1.2. Рамка за акција пд Хјпгп…..............................................34

1.1.3. Медунарпдна сурауегија за намалуваое на

кауасурпфи.......................................................................37

1.2. Kласификација на регипналниуе инсуиууципнални рамки......43

1.3. Спвеу на Еврппа - Еврппски и медиуерански дпгпвпр за гплеми

несреќи.........................................................................................43

1.4. Еврппска унија..............................................................................45

1.5. Иницијауива за ппдгпувенпсу и превенција на кауасурпфи за

Југписупшна Еврппа......................................................................48

1.6. Еврппски фпрум за намалуваое на ризици пд кауасурпфи.....49

2. Македпнски мпдел за намалуваое на ризици пд несреќи и пд

катастрпфи.........................................................................................59

2.1. Наципнални кпнцепциски и сурауещки дпкумени и закпни...59

2.2. Кпнсуиуууивни елеменуи на мпделпу........................................65

2.3. Оснпвен дпкуринарен суав.........................................................66

2.4. Опщу сурауещки присуап............................................................70

2.5. Пплиуики......................................................................................72

2.6. Нпрмауивни рещенија................................................................74

2.7. Меупдплпгии ..............................................................................75

2.8. Прпценки.....................................................................................81

2.9. Сценарија.....................................................................................83

2.10. Планирашки дпкуменуи..............................................................84

6

3. Кпнтекстуални чинители ……….......................................…………......89

4. Функципнални спреги......................................................................93

4.1. Пплиуишкп нивп...........................................................................94

4.1.1 Управувашки кпмиуеу.........................................................95

4.1.2 Ппсебни плауфпрми...........................................................95

4.1.3. Лпкални спвеуи на Наципналнауа плауфпрма………….....96

4.1.4 Регипнални спвеуи на Наципналнауа плауфпрма............99

4.2. Админисурауивнп нивп..............................................................102

4.2.1 Спвеу на државни секреуари............................................102

4.2.2 Инспекциски спвеу............................................................106

4.2.3 Ппсебни плауфпрми..........................................................108

4.2.4. Темауски рабпуни групи...................................................115

4.3. Експерускп нивп..........................................................................116

5. Наципнална кппрдинација.............................................................121

6. Пд каде тргнавме – каде стасавме................................................125

7. Какп ппнатаму................................................................................131

8. Библипграфија................................................................................137

7

П р е д г п в п р

Рапиднпуп згплемуваое на брпјпу и инуензиуеупу на прирпдни и пд шпвекпу предизвикани несреќи и кауасурпфи се ппвеќе суанува реалнпсу на денещницауа и реална закана за иднинауа. Приупа, вп пснпвауа на пваа закана се напда упкму несппдвеунипу инсуиууципнален пдгпвпр на ризициуе и насуауаниуе несреќи. Ппадајќи пд сфаќаоеуп дека уреба да се инвесуира денес за да се има ппдпбрп ууре, мпже да се каже дека намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи е мпжеби најзнашајнауа инвесуиција на државиуе, заеднициуе и ппединциуе вп наспка на градеое на пуппрнпсу кпн кауасурпфи. Тпкму еврппскиуе искусува и македпнскипу мпдел на инсуиууципнална кппрдинација за намалуваое на ризици пд кауасурпфи преусуавуваау пснпвен предмеу на пвпј уруд. За издржанпсуа и сеппфаунпсуа на исуражуваоеуп збпрува факупу дека исупуп се уемели врз инуегрираое, сп мнпгу имагинација, на уепријауа на сисуемиуе, меупдауа на мпделираое, и сурукуурнп - функципналисуишкипу присуап, щуп пвпзмпжува пвпзмпжува кпмплекснп да се спгледа инуеракцијауа на сурукуурауа (пднпснп спсуавниуе делпви на сисуемпу), сп функципналниуе врски кпи ппсупјау меду нив, давајќи призма кпја пвпзмпжува хплисуишки да се гледа нивнауа инуеракција. Првптп ппглавје дава преглед на инсуиууципналниуе рещенија за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи вп Еврппа, сп ппсуавуваое на медунарпдниуе пснпви, Рамкауа за акција пд Хјпгп и Медунарпднауа сурауегија за намалуваое на кауасурпфи. Впеднп, класифицирани се еврппскиуе регипнални инсуиууципнални рамки, сп ппсебен псвру на Еврппскипу и медиуеранскипу дпгпвпр за гплеми несреќи при Спвеупу на Еврппа, Еврппскауа унија, Иницијауивауа за ппдгпувенпсу и превенција на кауасурпфи за Југписупшна Еврппа и Еврппскипу фпрум за намалуваое на ризици пд кауасурпфи.

8

Втпрптп ппглавје се фпкусира на анализауа на македпнскипу мпдел - Наципналнауа плауфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи. Приупа, се анализираау наципналниуе кпнцепциски и сурауещки дпкуменуи и закпни врз кпи се уемели мпделпу на Наципналнауа плауфпрма. Објаснеуи се кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу (пснпвнипу дпкуринарен суав, ппщуипу сурауещки присуап, пплиуикиуе, нпрмауивниуе рещенија, меупдплпгииуе, прпценкиуе, сценаријауа и планирашкиуе дпкуменуи), анализирана е нивнауа сурукуура и функципналниуе врски кпи ппсупјау меду нив.

Третптп ппглавје ги разрабпуува кпнуексууалниуе шиниуели: шпвешкиуе, мауеријалнп - уехнишкиуе и финансискиуе ресурси, а кпи зависау пд кулуурауа, пплиуикауа, пплиуикиуе и инсуиууцииуе, инспекцијауа и псигуруваоеуп.

Четвртптп ппглавје се фпкусира на функципналниуе спреги (на пплиуишкп, админисурауивнп и експерускп нивп, какп на наципналнп, уака и на лпкалнп и регипналнп нивп) кпи ги ппврзуваау кпнсуиуууивниуе елеменуи на Наципналнауа плауфпрма.

Имајќи ја предвид кпмплекснпсуа на кппрдинацијауа на пплиуишкпуп, админисурауивнпуп, експерускпуп и пперауивнпуп нивп, вп петтптп ппглавје е направен псвру на улпгауа кпја Наципналнипу кппрдинаупр ја има вп псуваруваое на целиуе на Наципналнауа плауфпрма.

Вп шестптп ппглавје, преку дискусија за мпделпу се дава прпблемскп-криуишен пресек на спсупјбиуе вп сферауа на намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи вп Република Македпнија, спдржи дискусија и кпменуар за мпделпу, пднпснп на пснпванпсуа на ппсуавениуе хиппуези, дпдека седмптп ппглавје преусуавува заклушен псвру за еврппскиуе инсуиууципнални рамки и македпнскипу мпдел, при щуп ппсебнп внимание се ппсвеуува на недпсуаупциуе и на преппракиуе за мпжнп успврщуваое на мпделпу.

Вп псмптп ппглавје се набрпени библипграфскиуе ппдаупци за пснпвниуе и секундарниуе извпри кприсуени при израбпукауа на урудпу.

9

Се рабпуи за еден мпщне издржан, пригинален и квалиуеуен, вп уепреускп-меупдплпщка и сурушна смисла, уруд, при щуп ппсебен впешаупк псуава сисуемауишнпсуа и хплисуишкипу присуаппу. Цениме дека дппплниуелна вреднпсу на пваа публикација преусуавува нејзинипу пракуишен каракуер. Вп уаа смисла, урудпу на м-р Никпла Дпргпн мпже мнпгу да придпнесе за ппдпбруваоеуп на ппщуесувенауа пракуика вп пбласуа на намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи вп Република Македпнија, а преку унапредуваое на медунарпднп признауипу и виспкп ценеуипу македпнски мпдел на Наципналнауа плауфпрма кпја преусуавува кпнкреуен македпнски придпнес кпн глпбалниуе наппри за градеое на пппуппрен и ппсигурен свеу.

Прпф. д-р Панде Лазаревски

10

11

В п в е д

Република Македпнија, какп впрпшем и сиуе други земји

вп Еврппа и вп свеупу е излпжена на ризици пд несреќи и пд

кауасурпфи предизвикани какп пд прирпдни уака и пд шпвешки

факупри. Приупа, уаквиуе несреќи сами пп себе секпгащ не впдау

кпн кауасурпфи, ууку кауасурпфиуе се пред сé резулуау на

немпжнпсуа на лудеуп, заеднициуе и инсуиууцииуе да се сппшау

сп нив. Немпжнпсуа, вп пснпва мпже да биде резулуау на

неппсупеое капациуеуи и ресурси, или пак, неппврзанпсу и

некппрдиниранпсу на ппсупешкиуе капациуеуи и ресурси.

Кауасурпфалниуе щумски ппжари кпи ја зафауија Република

Македпнија вп 2007 гпдина и преурпениуе мауеријални щуеуи, ја

намеунаа ппуребауа за преиспиууваое на ппсупешкиуе сисуемски

рещенија за превенција, справуваое сп насуанпу и сп

ппследициуе пд несреќиуе и кауасурпфиуе. Изгпувенауа суудија

пд Прпграмауа за развпј на Обединеуиуе нации (United nations

Development Prigram – UNDP) ппкажа дека еден пд главниуе

факупри за несппдвеунпуп справуваое сп ппжариуе и гплемиуе

мауеријални щуеуи кпи прпизлегпа пд упа, преусуавуваще

пусусувпуп на сппдвеуна кпмуникација и кппрдинација меду

надлежниуе инсуиууции, какп на наципналнп, уака и на лпкалнп

нивп нп и на медунарпднп нивп вп пднпс на ангажираниуе

капациуеуи и ресурси и испрауенауа ппмпщ. Преппзнаена беще

ппуребауа за згплемуваое на медуинсуиууципнална спрабпука,

не самп вп справуваоеуп сп несреќиуе и кауасурпфиуе и нивниуе

ппследици, ууку и вп превенција на исуиуе, а преку сисуемаускп

намалуваое на ризициуе.

Самипу фенпмен на насуануваое на кауасурпфи предизвикани

пд несппдвеуен пдгпвпр кпн насуанауиуе несреќи гп намеуна

пращаоеуп за адекваунпсуа на медуинсуиууципналнауа

кппрдинација за намалуваое на ризици пд несреќи и пд

12

кауасурпфи вп Република Македпнија и адекваунпсуа на

кппрдинација вп смисла на кприсуеое на распплпжливиуе нп

пгранишени шпвешки, финансиски и мауеријалнп-уехнишки

ресурси.

Надпврзувајќи се на кажанпуп вп впведнипу дел, какп ппщуа

ппјава щуп гп привлеше вниманиеуп на авупрпу е кпрелацијауа

кпја ппсупи меду прирпдниуе и пд шпвекпу предизвиканиуе

несреќи, пд една сурана, и шпвешкипу (кадрпвскипу) и

инсуиууципналнипу капациуеу за превенција пд нивнп

прераснуваое вп кауасурпфи, пднпснп справуваое сп

насуанауиуе, пд друга сурана.

Следсувенп на упа, какп клушен прпблем се преппзнава

пусусувпуп на ппуребнауа инсуиууципнална кппрдинација, щуп,

меду другпуп, се дплжи и на пусусувпуп на хплисуишкп видуваое

на превенцијауа и пдгпвпрпу на несреќиуе и кауасурпфиуе, щуп

ппнауаму би ималп и сппдвеуни правни и суварни ппследици.

Какп ппјаснуваое на ваквауа дефиниција на прпблемпу,

неппхпднп е да се упауи на факуишкауа спсупјба кпја укажува

дека инсуиууцииуе на државнп и на лпкалнп нивп најшесуп

функципнираау какп заувпрени сисуеми кпи не кпмуницираау

едни сп други. Дппплниуелнп на упа, уаквпуп функципнираое не

е ппукрепенп сп издржани меупдплпгии за прпцена на ризициуе

и на капациуеуиуе за пдгпвпр, щуп, следсувенп, пневпзмпжува

реални прпцени за ризикпу и издржанп планираое на

мпдалиуеуиуе на пдгпвпр дпкплку нещуп се слуши.

Вп пвпј кпнуексу не уреба да се занемари и факупу на и пнака

пгранишенауа финансиска мпќ и пгранишениуе мауеријалнп-

уехнишки ресурси, кпи, при уаква инсуиууципнална

некппрдиниранпсу и ad hoc суихијнп реагираое, самп

дппплниуелнп гп мулуиплицираау прпблемпу. Однпснп,

инсуиууцииуе (субјекуиуе) се движау пп линијауа кпја гп дели

прпсупрпу вп кпј щуп уие се јавуваау какп факупр на рещение на

13

прпблемпу пд прпсупрпу каде и самиуе се дел пд прпблемпу

(бидејќи недпсуаупкпу на инсуиууципнален капациуеу е прпблем

сам пп себе и ги мулуиплицира другиуе прпблеми.)

Ваквпуп ппфаќаое на прпблемпу нема да биде целпснп дпкплку

се занемари и ппщупуп видуваое вуемеленп врз ппсупјнауа

безбеднпсна кулуура кпја вп гплема мера се пдликува сп

индивидуална граданска непдгпвпрнпсу и инсуиууципнална

ппврщнпсу вп врщеоеуп на надлежнпсуиуе.

Впеднп, за да се спгледа целпснп прпблемпу, ппуребнп е да се

разгледаау и псуанауиуе регипнални еврппски искусува вп

ппглед на намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи, а кпи

ппфаќаау ппвеќе медунарпдни инсуиууципнални рамки пд кпи

сппред релеванунпсуа се исуакнуваау: Еврппскипу фпрум за

намалуваое на ризици пд кауасурпфи, ЕУР-ОПА (вп рамкиуе на

Спвеупу на Еврппа), механизмиуе на Еврппскауа унија какп щуп е

Ценуарпу за мпниупринг и инфпрмираое и Механизмпу за

цивилна защуиуа, какп и суб-регипналнауа Иницијауива за

ппдгпувенпсу за кауасурпфи на Југписупшна Еврппа (наследник на

Пакупу за суабилнпсу на Југписупшна Еврппа).

Вп след сп ппищуваоеуп на ппјавиуе и прпблемпу щуп гп

привлеше аналиуишкпуп внимание на авупрпу, какп пснпвнп се

намеуна пращаоеуп:

Дали сп примена на мпделпт на институципнални механизми

за пплитичка, административна и експертска кппрдинација на

релевантните чинители на државнп и на лпкалнп нивп, мпже

да се пружи единствен и кпнзистентен пристап вп превенција и

сппдветен пдгпвпр при настанати несреќи и катастрпфи вп

Република Македпнија1?

1 Мпделпу на медуинсуиууципнална кппрдинација вп Република Македпнија е

ууврден сп Наципналнауа плауфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, (сппред пдлукауа дпнесена на Щеесеу и уреуауа седница на Владауа на Република Македпнија пдржана на 21.04.2009 гпдина.)

14

Врз пснпва на спгледуваоа, мпже нашелнп да се кпнсуауира

фрагменуиранпсу и недпвплнпсу на шиниуели щуп гп

ппределуваау капациуеупу за превенција и за справуваое сп

насуанауи несреќи и кауасурпфи. Вп упј кпнуексу, ппсупи:

(1) сисуемскпуп непредвидуваое на ппуребниуе рабпуни

ппзиции вп инсуиууцииуе сп надлежнпсуи вп пвпј дпмен,

(2) непппплнуваое на уие месуа пнаму каде щуп се

инсуиууципналнп предвидени, или,

(3) пппплнуваое сп неквалификуван кадар.

Дппплниуелнп на пва, пусусувуваау акуи кпи упаууваау на

прпцедурауа на следеое и вреднуваое на индивидуалнипу и

групнипу кадрпвски капациуеу, ниуи пак сисуемауски присуап вп

псппспбуваоеуп и надпградуваоеуп на знаеоауа и вещуиниуе

на уаквиуе кадри (пнаму каде щуп инсуиууципналнп се

предвидени).

Исуп уака, најшесуп не се предвидуваау ппуребниуе финансиски

средсува за преземаое превенуивни мерки. Ппсебен прпблем

преусуавува недпсуаупкпу пд мауеријалнп-уехнишки средсува за

кпи вп ппследнп време се правау наппри за да се задпвплау (на

пример, Владауа на Република Македпнија веќе присуапи кпн

набавка на ппуребнауа ппрема, какп щуп се авипни за гасеое

ппжари и прпуивппжарни впзила). Медуупа, упа е самп ппшеупк,

бидејќи ппуребиуе се мнпгу ппгплеми. Вп уаа смисла, мпжеби

делумнп плеснуваое на сиууацијауа би била пусурануваое на

фпрмалнп-правнауа прешка за кприсуеое на армискиуе ресурси

за цивилни цели (ппкпнкреунп, на пример, кприсуеое на

капациуеуиуе на единицауа за АБХ за иденуификуваое и

справуваое сп АБХ инциденуи).

15

На крајпу на пвпј дел, ппуребнп е ущуе еднащ да се нагласи

двпјнипу прпблем пд нпрмауивнп правна прирпда:

(1) пусусувпуп на ппуребнауа нпрмауивнп-правна рамка

сппред кпја разлишни инсуиууции ја псуваруваау свпјауа функција

вп пвпј дпмен, какп и

(2) пусусувп на медусебна успгласенпсу на нпрмауивнп-

правни рещенија сппред кпја функципнираау разлишни

инсуиууции.

Пттука, какп пснпвни се наметнуваат следните

прашаоa:

1. Какп вп Наципналнауа плауфпрма се уреуира

кпрелацијауа ппмеду прирпдниуе и пд шпвекпу

предизвикани несреќи, пд една сурана, и шпвешкипу

(кадрпвскипу) и инсуиууципналнипу капациуеу за

превенција пд нивнп прераснуваое вп кауасурпфи,

пднпснп справуваое сп насуанауиуе, пд друга сурана?

2. Какп сисуемски е предвидена инсуиууципналнауа

кппрдинација и какп се правнп и суварнп дефинирани

пплиуишкп-админисурауивниуе алауки за следеое и

вреднуваое на правниуе и суварни ппследици щуп уаа ги

имплицира?

3. Кплку се пувпрени ппдсисуемиуе на државнп и на

лпкалнп нивп за медусебна кпмуникација и за

ппсуигнуваое ефеку на синергија?

4. Кпи се преуппсуавкиуе за развиваое меупдплпгии за

прпцена на ризициуе и на капациуеуиуе за пдгпвпр, какп

преуппсуавка за реални прпцени за ризикпу и издржанп

планираое на мпдалиуеуиуе на пдгпвпр дпкплку нещуп

се слуши?

5. Кплкави се финансискауа мпќ и распплпжливпсуа на

мауеријалнп-уехнишкиуе ресурси, и какп упа се пдразува

врз инсуиууципналнауа кппрдиниранпсу?

16

Аналитички цели и задачи

Темелна аналиуишка цел на нащипу присуап е ууврдуваое

на специфишнауа уежина (важнпсу) на:

(а) кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу (дпкурина,

сурауегии, пплиуики, нпрмауивни акуи, меупдплпгии, прпценки,

планпви),

(б) кпнуексууалниуе шиниуели щуп ја ппределуваау

реалнауа димензија на мпделпу (ресурсиуе – шпвешки,

финансиски, мауеријалнп-уехнишки) и

(в) функципналниуе спреги щуп сеуп упа гп ппврзуваау,

гледанп низ призмауа на кпнзисуенунпсуа (внаурещнауа

непрпуиврешнпсу) и пперауивнпсуа на мпделпу.

Дппплниуелнп на упа, пракуишна цел на ваквипу присуап е

ууврдуваое на упшкиуе на мпжнп ппдпбруваое и

надпградуваое на мпделпу на Наципналнауа плауфпрма на

Република Македпнија за намалуваое на ризици пд несреќи и

пд кауасурпфи, спгласнп напдиуе пд изврщенауа сисуемска

анализа.

Следсувенп, предмеу на пваа анализа е: кпнзисуенунпсуа на

мпделпу на медуинсуиууципналниуе механизми за пплиуишка,

админисурауивна и експеруска кппрдинација на релевануниуе

шиниуели на државнп и на лпкалнп нивп, а за пружаое

единсувен и внаурещнп непрпуиврешен присуап вп превенција и

сппдвеуен пдгпвпр при насуанауи несреќи и кауасурпфи.

Вп функција на разрабпука на зацруанипу аналиуишки присуап,

неппхпднп е првишнп дефинираое на пснпвниуе кпнцепуи

(ппими):

Ризик: Кпмбинација на верпјаунпсуа да се слуши насуан и

негпвиуе негауивни ппследици.

17

Несреќа: Прирпден или пд шпвешки факупр предизвикан

прпцес или фенпмен щуп мпже да предизвика загуба на

живпу, ппвреда или други влијанија врз здравјеуп, импуна

щуеуа, загуба на средсува за егзисуенција и на услугиуе,

ппщуесувенп и екпнпмскп нарущуваое или щуеуа врз

живпунауа средина.

Катастрпфа: Серипзнп нарущуваое на функципнираоеуп на

заедницауа или на ппщуесувпуп щуп вклушува шпвешки,

екпнпмски, мауеријални загуби или влијанија, а кпи ја

надминуваау сппспбнпсуа на загрпзенауа заедница или

ппщуесувп да се справау сп уппуреба на сппдвеуниуе ресурси.

Намалуваое на ризици пд несреќи и пд катастрпфи:

Кпнцепу и пракуика кпј ппдразбира сисуемски наппри да се

анализираау и да се управуваау пришинскиуе факупри на

кауасурпфиуе, вклушиуелнп и преку намалена излпженпсу на

ппаснпсуи, намалена ранливпсу на луде и на импу, мудрп

управуваое сп земјищуеуп и сп живпунауа средина и

ппдпбра ппдгпувенпсу за неппвплни насуани.

Медуинституципнална кппрдинација: Осуваруваое

успгласенп функципнираое на предмеунп надлежниуе

инсуиууции целнп наспшенп кпн максимираое на ефекуиуе и

минимизираое на урпщпкпу и на ангажираниуе ресурси.

Наципнална платфпрма за намалуваое на ризици пд

несреќи и пд катастрпфи: Наципнален механизам за

кппрдинација и за впдсувп за пплиуикиуе на пплеуп за

намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи, кпи се

мулуисекупрски и инуердисциплинарни пп свпјауа прирпда,

сп ушесувп на јавнипу, приваунипу секупр и на граданскпуп

ппщуесувп щуп ги вклушува сиуе засегнауи енуиуеуи вп

земјауа.

Пплитичка кппрдинација: псуваруваое кппрдинација за

нивп на дпнесуваое пплиуишки пдлуки врз пснпва на кпи се

физипнпмираау сисуемскиуе рещенија и пперауивнп се

дефинираау приприуеуиуе.

18

Административна кппрдинација: псуваруваое кппрдинација

на нивп на админисурираое сп спрпведуваоеуп на

дпнесениуе пплиуишки пдлуки и редпвнпуп спрпведуваое на

закпнскиуе надлежнпсуи.

Експертска кппрдинација: псуваруваое кппрдинација на

сурушнп нивп (при дпнесуваое експеруски/сурушни пдлуки)

какп ппукрепа на прпцеспу на ууврдуваоеуп пплиуики и какп

факупр на синергија при пперауивнпуп спрпведуваое на

дпнесениуе пплиуишки пдлуки и редпвнпуп спрпведуваое на


Ппераципналнп пдредуваое на предмеупу на анализауа

упауува на дефинираое на:

Кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу (дпкурина,

сурауегии, пплиуики, нпрмауивни акуи, меупдплпгии,

прпценки, планпви).

Кпнуексууалниуе шиниуели щуп ја ппределуваау

реалнауа димензија на мпделпу (ресурсиуе – шпвешки,

финансиски, мауеријалнп-уехнишки).

Функципналниуе спреги щуп внаурещнп гп ппврзуваау

мпделпу.

Надпврзувајќи се на дпсегащниуе впведни наппмени, пснпванп

мпже да се каже дека пснпвнауа преуппсуавка на анализауа ја

пусликува клушнауа преуппсуавка врз кпја се уемели целпуп

исуражуваое. Од уаквауа ппщуа преуппсуавка, се изведуваау

уезиуе за специфишнауа важнпсу (уежина) на клушниуе аспекуи на

кпи упауува клушнауа преуппсуавка на исуражуваоеуп, кпја

ппнауаму се ппераципнализира преку ппединешни уези, какп

нивна кпнкреуна разрабпука (врз пснпва на напдиуе за

ппединешниуе уези, се заклушува за пснпванпсуа на

19

преуппсуавкауа спдржана вп уезауа пд кпја се уие изведени - и,

кпнешнп, врз пснпва на заклушпциуе за нивнауа пснпванпсу, се

дпнесува заклушпк за пснпванпсуа на преуппсуавкауа спдржана

вп пснпвнауа преуппсуавка на анализауа). Ппуребнп е да се

нагласи дека негауивен напд вп ппглед на ппсуавениуе

преуппсуавки (хиппуези) е исуп уака ппзиуивен напд вп ппглед на

целуа на анализауа – еднпсуавнп, се дпщлп дп реален заклушпк и

се напущуиле непснпваниуе преуппсуавки и пшекуваоа. Секпја

уеза ја пдразува кпрелацијауа ппмеду пришиниуелпу

(независнауа варијабла) и ппследицауа (зависнауа варијабла)

при даден кпнуексу (инуервенирашка варијабла). Секакп, уаквауа

кпрелација уреба да биде сппдвеунп аргуменуирана, пднпснп

уреба да биде аргуменуиранп зпщуп пдредена спсупјба нужнп е

ппследица на кпнкреунп ппспшенипу пришиниуел при упкму уие

пкплнпсуи.

Заупа, какп на ппадалищуе на анализауа мпже да се упауи на

ппщуауа преуппсуавка дека реалнпсуа на мпделпу на

Наципнална платфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи и

пд катастрпфи е функција на кпнзисуенунпсуа и заувпренпсуа

на кругпу на пдгпвпрнпст щуп гп шинау функципналните спреги

на кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу щуп гп исуражувам (

АКП правнп и суварнп е заувпрен кругпу на пдгпвпрнпсу вп

рамкиуе на Наципналнауа плауфпрма за намалуваое на

ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи (пднпснп, акп ппсупи

сисуемска кпнзисуенунпсу на мпделпу на Наципналнауа

плауфпрма), ППД ПРЕТППСТАВКА на распплпжливпсу на

преуппсуавениуе шпвешки, финансиски и мауеријалнп-уехнишки

ресурси, ТПГАШ исуипу мпже да се цени какп реален пднпснп,

пбезбедува намалуваое на ризициуе пд несреќи и кауасурпфи).

20

Следсувенп, кпнзисуенунпсуа вп присуаппу на кпнкреунипу

шиниуел – прган на државна управа зависи пд имплеменуацијауа

на пснпвнипу дпкуринарен суав на Наципналнауа плауфпрма вп

сурауещкиуе дпкуменуи (за превенција, пдгпвпр и справуваое сп

несреќиуе и кауасурпфиуе дпкплку насуанау) а кпи се вп

надлежнпсу на кпнкреунипу прган на државнауа управа2 (АКП е

имплеменуиран пснпвнипу дпкуринарен суав на Наципналнауа

плауфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи и пд

кауасурпфи вп сурауещкиуе дпкуменуи, ТПГАШ е пбезбедена

уемелнауа преуппсуавка за кпнзисуенунпсу вп присуаппу).3

Кпја е функципналнауа врска ппмеду пснпвнипу дпкуринарен

суав врз кпј се уемели Наципналнауа плауфпрма и

кпнзисуенунпсуа вп присуаппу за намалуваое на ризициуе пд

несреќи и пд кауасурпфи? Имајќи предвид дека пснпвнипу

дпкуринарен суав е пснпвна лпгишка висуина на сисуемпу, упј ја

има улпгауа на аксиома, и какп уакпв, не се дпкажува. Аксипмпу

е најпснпвен и најсущуински принцип на спзнаниеуп на

извеснауа пбласу на предмеупу, кпј не мпже да се дедуцира,

дпдека пд негп сп дедукција се изведуваау сиуе суавпви на

2 (1) пснпвнипу дпкуринарен суав (усвпен пд Управувашкипу кпмиуеу на Наципналнауа

плауфпрма на 19.11.2009 гпдина), (2) ппщуипу сурауещки присуап вп кпнкреунипу дпмен, (3) пплиуикиуе щуп вп упј кпнуексу се креираау, (4) нпрмауивниуе рещенија и (5) планирашкиуе дпкуменуи. При упа, ќе се имаау предвид какп кпнуексууален шиниуел щуп ја пправдува валиднпсуа на уаквауа спрега, (6) меупдплпщкауа издржанпсу вп прпценкиуе на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи и планираоеуп на преуппсуавкиуе и акуивнпсуиуе за справуваое сп веќе насуанауи несреќи и кауасурпфи. Сп други збпрпви, пдсусувпуп на билп кпј пд ппспшениуе елеменуи самп пп себе преусуавува факупр на ризик и придпнесува за нпсеое на прпизвплни (некпнзисуенуни) пдлуки пд сурана на шиниуелиуе на сисуемпу. “Превенцијауа и ранпуп предупредуваое се пснпва за пппрешуваое вп целпсу или за пппрешуваое на кауасурпфални ппследици пд несреќи предизвикани пд прирпдауа или пд шпвекпу, а ппдгпувенпсуа на секпј пд субјекуиуе пппдделнп и сппспбнпсуа за нивнп заеднишкп кппрдиниранп и брзп дејсувуваое се преуппсуавка за намалуваое на ппследициуе и за брза нпрмализација на живпупу.“ Наппмена: пснпвнипу дпкуринарен суав се пднесува на сиуе видпви на ризици. 3 независна варијабла (х): дпкуринарнипу суав е имплеменуиран вп сурауещкуе

дпкуменуи, зависна варијабла (у): кпнзисуенупсу вп присуаппу вп намалуваоеуп на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи,

21

кпнкреунипу наушен сисуем. (Вп уаа смисла, за да се дпјде дп

аксипмпу какп пснпвен закпнски ппщу суав, неппхпднп е да се

сфауи сущуинскпуп ппщуп вп ппсебнпуп, а упа е мпжнп самп сп

спздавашкп мислпвнп пдразуваое на ппщупуп вп ппсебнпуп,

сущуинскпуп вп ппјавнпуп.) Аксипмпу мпже да се најде вп улпга

на гплема премиса пд кпја ппнауаму се изведуваау суавпви сп

ппнизпк суепен на ппщупсу вп пднпс на гплемауа премиса.

Сппред хиппуеуишкп-дедукуивнауа меупда, аксипмиуе ппдлежау

на уеприска и пракуишна прпверка и вреднуваое4. Вп

кпнкреунипв слушај, пракуикауа ќе дпкаже дали пснпвнипу

дпкуринарен суав ги испплнува пшекуваоауа, дпдека уеприскауа

прпверка се врщи упкму вп пвпј уруд, преку прпверка на

кпнзисуенунпсуа на мпделпу на Наципналнауа плауфпрма.

Сппред упа, и пд пснпвнипу дпкуринарен суав сп дедукција се

изведуваау сиуе псуанауи елеменуи, какп щуп се ппщуиуе

сурауегии кпи ја имаау улпгауа на уепреми. Тепремиуе

преусуавуваау сисуеми на суавпви кпи се изведуваау пд

принципиуе и пд аксипмиуе, пднпснп пд еднпсуавниуе суавпви.

Ппнатаму, акп се имплеменуира пснпвнипу дпкуринарен суав вп

ппсебен пфицијален дпкумену на кпнкреунипу прган на државна

управа, тпгаш гплема е верпјаунпсуа дека нпрмауивниуе акуи и

планскиуе дпкуменуи щуп се ппдгпувуваау вп кпнкреунипу прган

на државнауа управа и сппред кпи упј ги псуварува свпиуе

надлежнпсуи ќе бидау кпнзисуенуни сп пснпвнипу дпкуринарен

суав, бидејќи исуипу преухпднп е прифауен. 5

4 Милпсавлевић, С., Радпсавлевић, И., Оснпви меупдплпгије пплиуишких наука,

Бепград, Службени гласник, 2000: 257 - 258 5 независна варијабла (х): дпкуринарнипу суав е имплеменуиран вп ппсебен

пфицијален дпкумену на кпнкреунипу прган на државна управа Индикаупри:

Ппсебнипу пфицијален дпкумену гп спдржи пснпвнипу дпкуринарен суав.

Ппсупи пфицијален кпменуар вп кпј се пбјаснува дпкуринарнипу суав за прпблемауикауа кпја се ууврдува сп дпкуменупу

Успгласенпсу на Одредбиуе на ппсебнипу пфицијален дпкумену сп пснпвнипу дпкуринарен суав.

22

Истп така, акп фпрмалнп е ууврдена пплиуикауа кпја

кпнкреунипу прган на државнауа управа ќе ја спрпведува вп

врска сп пращаоа пд негпва надлежнпсу, а кпи се пднесуваау на

превенцијауа, пдгпвпрпу и справуваоеуп сп ппследициуе пд

несреќи и пд кауасурпфи (пднпснп, не е ууврден дпкуменупу кпј

има каракуер на пфицијална пплиуика вп упј дпмен), тпгаш

нпрмауивниуе рещенија ќе бидау кпнзисуенуни (пднпснп ќе

бидат заемнп непрптивречни) вп пднпс на ппсуавениуе

дпкуринарни цели. 6

Следната теза на кпја гп задржуваме вниманиеуп е дека

издржанпсуа на прпцениуе за ризици пд несреќи и пд

кауасурпфи за кпј е надлежен кпнкреунипу прган на државнауа

управа, е дирекуна фунцкија на издржанпсуа на меупдплпгииуе

за прпцена на специфишниуе влијанија на разлишни шиниуели

зависна варијабла (у): кпнзисуенунпсу на нпрмауивниуе акуи и планскиуе дпкуменуи вп кпнкреунипу прган на државна управа щуп се пднесуваау на намалуваое на ризици пд несреќи и кауасурпфи

Индикаупри:

Нпрмауивниуе акуи и плански дпкуменуи спдржау пдредби кпи се ппвикуваау на дпкуринаунипу суав

Нпрмауивниуе акуи и плански дпкуменуи спдржау пдредби вп кпи се ппвикуваау на ппсебнипу пфицијален дпкумену кпј е успгласен сп дпкуринарнипу суав

6 независна варијабла (х): пфицијална пплиуика вп дпменпу на превенцијауа,

пдгпвпрпу и справуваоеуп сп ппследициуе пд несреќи и пд кауасурпфи. Индикаупри: Ппсупи пфицијална пплиуика кпја се пднесува на превенцијауа,

пдгпвпрпу и справуваоеуп сп ппследициуе пд несреќи и пд кауасурпфи Официјалнипу дпкумену спдржи пдредби кпи се пднесуваау на

пплиуикауа вп пднпс на превенцијауа Официјалнипу дпкумену спдржи пдредби кпи се пднесуваау на

пплиуикауа вп пднпс на пдгпвпрпу Официјалнипу дпкумену спдржи пдредби кпи се пднесуваау на

пплиуикауа вп пднпс на справуавоеуп зависна варијабла (у): непрпуиврешнпсу на нпрмауивниуе рещенија сп ппсуавениуе дпкуринарни цели.

Индикаупри: Нпрмауивниуе рещенија ги спдржау целиуе на дпкуринарнипу суав вп

пднпс на превенцијауа Нпрмауивниуе рещенија ги спдржау целиуе на дпкуринарнипу суав вп

пднпс на пдгпвпрпу

Нпрмауивниуе рещенија ги спдржиау целиуе на дпкуринарнипу суав вп пднпс на справуавоеуп

23

щуп впдау кпн урансфпрмација на несреќа вп кауасурпфа (АКП се

наушнп издржани меупдплпгииуе за прпцена на специфишниуе

влијанија на разлишниуе шиниуели щуп впдау кпн

урансфпрмација на несреќауа вп кауасурпфа, ТПГАШ е испплнеуа

уемелнауа преуппсуавка за издржанпсу на прпцениуе за ризици

пд несреќи и пд кауасурпфи).7

Кпја е функципналнауа врска ппмеду наушнп издржаниуе

меупдплпгии за прпцена на специфишниуе влијанија на

разлишниуе шиниуели щуп впдау кпн урансфпрмација на

несреќауа вп кауасурпфа и издржанпсуа на прпцениуе за ризици

пд несреќи и пд кауасурпфи? Наушнп издржаниуе меупдплпгии

се кпнкреунп упаусувп за упа какп на сисуемауски нашин да се

дпјде дп издржана прпцена кпја не би била прпизвплна. На

пример, дпкплку се рабпуи за прпценка на пуппрнпсу и

ранливпсу на заеднициуе при насуануваое на прирпдни и пд

шпвек предизвикани спсупјби щуп спдржау ризик или ппаснпсу

пп живпупу, здравјеуп и импупу на граданиуе и јавниуе дпбра,

неппхпднп е меупдплпгијауа за прпцена да ууврди кпј ја врщи

прпценауа, кпи се криуериумиуе врз шија пснпва се ууврдува

суепенпу на ризик. Севп пва ппдразбира и прпцена на

прпсупрнауа размесуенпсу на ризициуе, пднпснп, да се ууврди

кпи ризици се присууни вп кпи пбласуи, и каквп би билп нивнпуп

влијаније врз шпвекпу гледанп низ призмауа на гусуинауа на

населенпсу. Сампуп упа щуп ризикпу е кпмбинација на

верпјаунпсуа да се слуши насуан и негпвиуе негауивни

ппследици, пднпснп, ризикпу сам пп себе е динамишна а не

суауишна спсупјба, збпрува за ппуребауа за ппсупјан мпниупринг

на ризициуе и ппаснпсуиуе. За резулуауиуе на уаквипу

мпниупринг да бидау кпнзисуенуни, исуипу уреба да биде

заснпван врз издржани меупдплпгии. 7 независна варијабла (х): ууврдени се меупдплпгии за прпцена на ризици пд

несреќи и пд кауасурпфи зависна варијабла (у): издржанпсу на прпцениуе за ризици пд несреќи и пд кауасурпфи

24

Вп смисла на кажанпуп, пусусувпуп на меупдплпгии за прпценка

ппдрзабира прпизвплнпсу на прпценкиуе за ризикпу и

ппаснпсуа, пднпснп Акп фпрмалнп не се ууврдени меупдплпгии

за прпценка на ризици и ппаснпсуи и на ппследициуе пд нивнпуп

насуануваое, тпгаш ќе има прпизвплнпсу вп ппределуваоеуп на

прпценкиуе за: (1) насуануваое на прирпдни и пд шпвек

предизвикани спсупјби щуп спдржау ризик или ппаснпсу пп

живпупу, здравјеуп и импупу на граданиуе и јавниуе дпбра, (2)

пуппрнпсу и ранливпсу на заеднициуе при уакви спсупјби, (3)

капациуеу на надлежниуе инсуиууции за превенуивнп делуваое

и за справуваое сп уакви спсупјби дпкплку се слушау, (4) размери

на щуеуиуе и прпценка на загрпзенпсуа при насуанауи несреќи и

кауасурпфи, (5) сппдвеунпсу на пдгпвпрпу вп кпнуексу на развпјпу

на насуаниуе при насуанауи несреќи и кауасурпфи и (6)

финансискиуе импликации дирекуни и индирекуни, вп мпменупу

на слушуваое и какп пдлпжени ппследици.8 9

8 Иакп пращаоеуп за меупдплпгииуе за прпценка на ризици и ппаснпсуи и на

ппследициуе пд нивнпуп насуануваое какп и прпценкиуе кпи прпизлегуваау пд нив пвде се засуапени какп ппединешна хиппуеза, ппради кпмплекснпсуа, пва пращаое мпже ппнауаму да се разрабпуува вп сппсувен класуер на хиппуези. 9 независна варијабла (х): ппсупеое на наушнп вуемелени меупдплпгии за прпцена на

ризици пд несреќи и пд кауасурпфи и на ппследициуе пд нивнпуп насуануваое Индикаупри:

ппказауели дека дпкуменуиуе щуп се нарекуваау ,,меупдплпгии,, ги исппплнуваау криуериумиуе за уакпв аурибуу пднпснп се уемелнп ппукрепени сп несппрни наушни прпцедури

зависна варијабла (у): верпдпсупјнпсу на прпцениуе за: (1) насуануваое на прирпдни и пд шпвек предизвикани спсупјби щуп спдржау ризик или ппаснпсу пп живпупу, здравјеуп и импупу на граданиуе и јавниуе дпбра, (2) пуппрнпсу и ранливпсу на заеднициуе при уакви спсупјби, (3) капациуеу на надлежниуе инсуиууции за превенуивнп делуваое и за справуваое сп уакви спсупјби дпкплку се слушау, (4) размери на щуеуиуе и прпценка на загрпзенпсуа при насуанауи несреќи и кауасурпфи, (5) сппдвеунпсу на пдгпвпрпу вп кпнуексу на развпјпу на насуаниуе при насуанауи несреќи и кауасурпфи и (6) финансискиуе импликации дирекуни и индирекуни, вп мпменупу на слушуваое и какп пдлпжени ппследици.


кпнкреуни прпцедури щуп прпизлегуваау пд усвпениуе меупдплпгии за прпценка

25

Исуп уака, акп фпрмалнп не се ууврдени меупдплпгии за

мапираое на ризици и ппаснпсуи, а сп кпи се ууврдува

лпкацијауа, кпнуексупу щуп впди кпн спздаваое на криуишна

спсупјба и пшекуванипу инуензиуеу на ппјавауа, тпгаш не мпже

да се има јасен увид вп прпсупрнауа размесуенпсу на ризициуе и

ппаснпсуа.10

И кпнешнп, вп пвпј кпнуексу, акп фпрмалнп не е ууврдена

меупдплпгијауа за мпниупринг на ризици и ппаснпсуи, тпгаш не

мпже уекпвнп, и на кпнзисуенуен нашин да се следау спсупјбиуе

щуп имплицираау ризик и ппаснпсу.11

Секакп, вп наспка на елабприраое на пснпвнауа преуппсуавка на

анализауа, неизбежна е и уезауа дека сценаријауа за мпжен

премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп кауасурпфи

изгпувени врз пснпва на прпценауа на ризици и ппаснпсуи

дирекунп влијае врз физипнпмираоеуп на планпвиуе за

10 независна варијабла (х): ууврдени се меупдплпгии за мапираое на ризици и

ппаснпсуи Индикаупри:

Ппсупјау криуеријуми врз пснпва на кпи се ууврдува нивпуп и прпсупрнауа размесуенпсу на ризишнпсуа.

Ппсупјау јаснп ууврдени меупдплпщки ппсуапки за мапираое. Ппсупјау сппдвеуни хардверски и спфуверски алауки и сисуеми и

прпграми за мапираое (на пример, ГИС). зависна варијабла (у): ппсупи јасен увид вп прпсупрнауа размесуенпсу на ризициуе и ппаснпсуа

Индикаупри: Ппсупјау мапи на прпсупрнауа размесуенпсу на ризици и ппаснпсуи.

11 независна варијабла (х): ууврдена е меупдплпгија за мпниупринг на ризици и

ппаснпсуи Индикаупри:

Меупдплпгијауа спдржи криуеријуми за врщеое мпниупринг. Меупдплпгијауа спдржи упаусува за врщеое мпниупринг на ризициуе.

зависна варијабла (у): уекпвнп и кпнзисуенунп се следау спсупјбиуе кпи имплицираау ризик и ппаснпсу


Ппсупи сисуем за спбираое и пбрабпука на ппдаупци ппврзани сп спсупјбиуе кпи имплицираау ризик и ппаснпсу,

Ппсупи база на ппдаупци за спсупјбиуе кпи имплицираау ризик и ппаснпсу, а кпја редпвнп се ажурира

26

ппдгпупвка, за превенција и пперауивниуе планпви за пдгпвпр

(АКП се изгпувени реални прпцени и врз нив развиени сценарија

за мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфи, ТПГАШ планскиуе дпкуменуи за ппдгпупвка,

превенција и пдгпвпр при несреќи и кауасурпфи се верпдпсупјни

– пднпснп дека не се прпизвплни).12

Кпја е функципналнауа врска меду реалниуе прпцени и сценарија

за мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфи и верпдпсупјнпсуа на планскиуе дпкуменуи за

ппдгпупвка, превенција и пдгпвпр при несреќи и кауасурпфи?

Реалниуе прпцени и сценарија се упаууваау на верпјаунипу

развпј на насуаниуе и служау какп пснпва за изгпувуваое

планпви за ппдгпупвка и за превенција какп и пперауивни

планпви. Кплку е ппгплема реалнпсуа на прпцениуе и

сценаријауа, уплку е ппгплема и адекваунпсуа на планпвиуе,

бидејќи исуиуе се изгпувени врз пснпва на реални прпцени и

сценарија. Кажанпуп се ппупира врз следниуе некплку уези дека:

акп преухпднп не се ууврдени прпценки и сценаријауа за

мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и

вп кауасурпфи, тпгаш не ппсупјау услпви за адекваунп

ууврдуваое на планпви за ппдгпупвка;13 14

12 независна варијабла (х): ппсупеое на прпцени и сценарија за мпжен премин на ризициуе и

ппаснпсуиуе вп несреќи и вп кауасурпфи зависна варијабла (у): суепен на прпизвплнпсу на плански дпкуменуи за ппдгпупвка, превенција и пдгпвпр при несреќи и кауасурпфи 13

Планпвиуе за ппдгпупвка се пднесуваау на: (1) кадрпвскп пппплнуваое, псппспбуваое,

размесуваое и прпверка, (2) мауеријалнп-уехнишкп ппремуваое и пбезбедуваое, (3) финансискп ппдмируваое, (4) прпсупрнп прганизираое и (5) ппврауни инфпрмации (feedback). 14 независна варијабла (х): ууврдени прпценки и сценарија за мпжен премин на ризициуе и

ппаснпсуиуе вп несреќи и вп кауасурпфи Индикаупри:

ппсупеое на дпкуменуи сп каракуер на прпценка и сценарип (дппплниуелнп мпжау да се разрабпуау ппказауелиуе сппред кпи се цени дека кпнкреунипу дпкумену има каракуер на прпценка или сценарип)

зависна варијабла (у): адекваунп ууврдени планпви за ппдгпупвка Индикаупри:

Планпу за ппдгпупвка укажува кпи субјекуи се ппфауени вп ппдгпувиуелниуе акуивнпсуи

27

акп преухпднп не се ууврдени сценаријауа за мпжен

премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфи, тпгаш не ппсупјау услпви за адекваунп

ууврдуваое на планпви за превенција;15 16

акп преухпднп не се ууврдени сценаријауа за мпжен

премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфиуе, тпгаш не ппсупјау услпви за адекваунп

ууврдуваое на пперауивни планпви;17 18

Какп сите ппспчени претппставки и тези ќе се пптврдат или

псппрат? Пред сè, сп упа щуп ќе се фпкусираме врз анализауа на

мпделпу на Наципналнауа плауфпрма на Република Македпнија

за намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, а сп цел

да се прпникне вп инсуиууципналнипу (сурукуурен и

функципнален) капациуеу на мпделпу и евенууалнп да се упауи

на мпжнпсуи за негпва науампщна разрабпука или надпградба

спгласнп ппсуулауиуе на сисуемскауа уеприја.

Планпу укажува на капациуеуиуе и ресурсиуе кпи се ангажираау вп

ппдгпувиуелниуе акуивнпсуи

Планпу за ппдгпупвка спдржи деуален ппис на ппдгпувиуелниуе акуивнпсуи

Планпу за ппдгпупвка укажува на ппсегпу на ппдгпувиуелниуе акуивнпсуи 15 Планпвиуе за превенција се пднесуваау на: (1) врщеое на инспекциски надзпр, (2)

мпниупринг и ранп предупредуваое, (3) уревпжеое, (4) ппврауни инфпрмации (feedback). 16

независна варијабла (х): ууврдени сценарија за мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп

несреќи и вп кауасурпфи Индикаупри:

криуериуми врз пснпва на кпи се ууврдува прераснуваоеуп на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и кауасурпфи

зависна варијабла (у): адекваунп ууврдени планпви за превенција Индикаупри:

Прецизни напаусувија кпј, щуп, вп кпе време, на какпв нашин и сп кпи средсува уреба да направи

17 Операуивниуе планпви се пднесуваау на: (1) пднпси сп јавнпсуа, (2) физишкп

пбезбедуваое, (3) засплнуваое, згрижуваое и евакуација, (4) расшисууваое, (5) рекпнсурукција на криуишна инфрасурукуура, (6) ппврауни инфпрмации (feedback). 18 независна варијабла (х): ууврдени сценарија за мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп

несреќи и вп кауасурпфи Индикаупри:

Ппсупјау дпкуменуи сп каракуер на сценарип зависна варијабла (у): адекваунп ууврдени пперауивни планпви


(кпнкреунп распплпживи ресурси щуп мпжау да се ангажираау при насуануваое на уакви пкплнпсуи)

28

Сп други збпрпви, ќе биде направена анализа на

кпнзисуенунпсуа (внаурещнауа непрпуиврешнпсу) на мпделпу на

Наципналнауа плауфпрма низ сурукуурнп-функципналисуишкауа

призма ппупирајќи се врз ппсуулауиуе на сисуемскауа уеприја и,

дппплниуелнп на упа, ќе се направи пбид да се дпведау вп

кпрелација сурукуурниуе аспекуи на сисуемпу щуп гп пусликува

Наципналнауа плауфпрма и нивнауа функципнална ппврзанпсу,

пд една сурана, сп спекуарпу и инуензиуеупу на ризициуе на кпи

Наципналнауа плауфпрма се пднесува, пд друга. Вп функција на

разјаснуваое на пришинскп-ппследишниуе спреги на мпделпу,

ппкрај сурукуурнп-функципналнауа анализа на самипу мпдел

пнака какп щуп е пусликан вп релевануниуе дпкуменуи, предвид

ќе се има и квалиуауивнауа анализа на самиуе нпрмауивни

акуи19 щуп се пд знашеое за функципнираоеуп на Наципналнауа

плауфпрма какп кпмплексен сисуем.

Врз пснпва на изгпувенипу мпдел на Наципналнауа плауфпрма

за намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи ќе бидау

изгпувени алгприуми кпи ќе пвпзмпжау следеое на

фунцкипналниуе спреги щуп гп ппределуваау сисуемпу на

Наципналнауа плауфпрма, пвпзмпжувајќи приупа јаснп

спгледуваое на:

(1) упшкиуе на прекин вп функципналнауа ппврзанпсу,

(2) упшкиуе на вкрсууваое на функципнални надлежнпсуи на

разлишни,

(3) линииуе на преклппуваое на функципналниуе

надлежнпсуи на разлишниуе нпсиуели.

19 Щуп се пднесува на анализа на закпниуе, пднпснп на нпрмауивниуе акуи ќе бидау превземени напдиуе направени пд “Trajkovski & Partners Management Consulting” вп рамкиуе на прпекупу “Consulting Services for Desk Review of existing legislation and relevant planning documents concerning Crisis Management System” финансиран пд UNDP вп перипдпу пд сепуември 2008 дп декември 2008 гпдина.

29

Вп функција на уаквипу присуап, ќе се имаау предвид ппвеќе

дпкуменуи, а пред сè дпкуменупу „Наципнална плауфпрма за

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи“ (какп и

други сурауещки и кпнцепциски дпкуменуи, какп и редица

нпрмауивни акуи), кпи ќе ппминау низ филуерпу на

квалиуауивна (нефреквенциска) анализа на спдржинауа на

дпкуменуи, ппупирајќи се врз уепријауа за сисуемиуе20 и

меупдауа на мпделираое21, сп нагласен сурукуурнп-

функципналисуишки22 присуап.

20 Сппред Тпмас Дјуи (Dye, T., Understanding Public Policy, John Wiley & Sons Inc, New

York, 2007), сисуемскауа уеприја ja predstavuva javnata politika kako autput na

politi~kiot sistem. Konceptot na sistem implicira odreden zbir od institucii i

aktivnosti vo op{testvoto {to funkcioniraat za da gi trasformiraat barawata vo avtoritativni odluki za koi e potrebna podr{ka od celata zaednica. Konceptot na sistem isto taka ukaùva deka elementite vo sitemot se vnatre{no orientirani,

deka sistemot moè da odgovori na silite vo svojata okolina, i deka }e go stori toa za da se sebeza{titi. Inputite se dobivaat vo politi~kiot sistem vo dve formi: barawa i poddr{ka. Barawata se pojavuvaat koga individuite i grupite, kako odgovor

na realnite ili o~ekuvanite op{testveni uslovi, dejstvuvaat za da vlijaat na javnata politika. Podr{kata se materijalizira koga individuite ili grupite gi prifa}aat rezultatite od izborite, gi po~ituvaat zakonite, si gi pla}aat danocite,

i generalno se pot~inuvaat na politi~kite odluki. Sekoj sistem apsorbira mno{tvo od barawa, nekoi od niv se vo konflikt edni so drugi. Za da se transformiraat ovie barawa vo autputi ( javna politika), mora da gi organzira dogovori koi }e bidat

nametnati na zainteresiranite strani. Se smeta deka autputite (javnata politika) moàt da imaat modifikatorski efekt na okolinata i na barawata koi proizleguvaat od nea, a isto taka moè da imaat efekt vrz karakterot na

politi~kiot sistem. Ovoj sistem se za{tituva so: (1) proizveduvawe na razumni zadovoluva~ki autputi; (2) podpirawe na dlaboko vkoreneti povrzuvawa na samiot sitem; i

(3) koristewe ili so zakana za upotreba na sila. Vrednosta na sistemskiot model na politi~kite analizi leì vo pra{awata koi

gi postavuva:

Koi se tie zna~ajni dimenzii na okolinata koi generiraat barawa od politi~kiot sistem?

Koi se zna~ajnite karakteristiki na politi~kiot sistem koi

onevozmoùvaat da se transformiraat barawata vo javna politika i da se za{titi so tekot na vremeto?

Kako inputite na okolinata vlijaat na karakterot na politi~kiot sistem?

Kako karakteristikite na politi~kiot sistem vlijaat na sodrìnata na

javnata politika?

Kako inputite na okolinata vlijaat na sodrìnata na javnata politika?

Kako javnata politika vlijae na okolinata i na karakterot na politi~kiot sistem preku sistemot na povratna sprega?

21 Сппред Чејмс Андерспн, сп меупдауа на мпделираое се псуварува единсувп на

уепријауа и пракуикауа на ппвиспкп нивп пд пна кпе гп пружаау суауисуишкауа и

аксипмаускауа меупда.

Предмеу на мпделираоеуп е сурукуурауа, спсуавпу, функципнираоеуп и

пднесуваоеуп на предмеупу и прпцеспу. Оснпвнауа цел на меупдпу на мпделираое е

щуп ппупшнп и ппдлабпкп сппзнаваое на билп кпј предмеу, прпцес, пднпснп нивнауа

сурукуура, функција или пднесуваое.

30

Вп пднпс на мпделскипу присуап, мпже да се каже дека даден model e samo

apstrakcija ili predstava na politi~kiot ìvot. Koga се размислува за politi~kite

sistemi ili eliti ili racionalnoto donesuvawe na odluki ili inkrementalizmot ili igrite, се абсурахираау od realniot ìvot сп цел да се ппеднпсуавау, разјаснау и

разберау најважниуе аспекуи ппврзани спп пплиуикауа.

Ja klasificira i poednostavuva realnosta. Upotreblivosta na eden model

leì vo negovata sposobnost da go klasificira i poednostavi politi~kiot ìvot taka {to moè da razmisluvame pojasno za nego, razbiraj}i gi odnosite od realniot svet.

Gi identifikuva va`nite elementi. Modelot treba da gi identifikuva navistia va`nite aspekti na javnata politika. Toj treba da go odvra}a vnimanieto od neva`nite varijabli ili okolnosti i da se fokusira na vistinskite pri~ini i

va`nite posledici na javnata politika. Sekako, odreduvaweto {to e “realno”, “relevantno” ili “va`no” zavisi vo odredena merka od li~nite vrednosti na individuata.

E kongruenten so realnosta. Op{to zemeno, modelot treba da e kongruenten so realnosta, odnosno, treba da se temeli na vistinski empiriski soznanija. Bi imale pote{kotii so koncept koj zboruva za proces koj voop{to ne se slu~uva, ili

simbolizira fenomeni koi ne postojat vo realniot svet. Sepak, ne smeeme prebrzo da gi otfrlame nerealnite koncepti ako tie uspevaat vo prenaso~uvawe na na{eto vnimanie na pra{aweto zo{to tie se nerealni.

Obezbeduva komunikacija koja ima smisla. Konceptot ili modelot mora da komunicira ne{to {to ima smisla. Kolku pove}e lu|e ne se soglasuvaat okolu zna~eweto na eden koncept, tolku e pomala negovata poleznost vo komunikacijata.

Direktno ispituvawe i istraùvawe. Modelot treba da pomaga pri direktnoto ispituvawe i istraùvawe. Konceptot treba da e primenliv t.е, treba

direktno da se odnesuva na fenomeni od realniot svet koi moè da bidat nabquduvani, izmereni i verificirani. Konceptot, ili niza na nepovrzani koncepti (zbirno nare~eni model), treba da ukaùva na odnosite od realniot svet koi moè da

bidat istestirani i verificirani. Ako ne moè da se dokaè ili da se otfrli ideja ponudena od konceptot, konceptot nema vrednost za razvitokot na politi~kata nauka.

Predlaga objasnenija. Na krajot, pristapot na modelot treba da predloì

objasnenie na javnata politika. Treba da predloì hipotezi za pri~inite i posledicite na javnata politika—hipotezi koi moàt da bidat provereni so

podatoci od realniot svet. (Anderson, J., Public Policymaking, Princeton, Boston, 1994) 22

Функципнализмпу, какп парадигма на ппщуесувенипу сисуем, се фпкусира врз прганизацискауа сурукуура на ппщуесувенипу живпу: кпи се кпмппненуиуе на

ппщуесувпуп и какп уие се вп медусебен пднпс?

Милпсавлевиќ и Радпсавлевиќ (Милпсавлевић, С., Радпсавлевић, И., Ibid: 320) смеуаау дека функципнализмпу, преку функципналнауа анализа, пвпзмпжува

“наушнп знаеое за мпжнпсуиуе за ппдпбруваое на функципнираоеуп на

ппщуесувениуе сисуеми или нивниуе делпви, прпнапдаое адеквауни и ппщуесувенп

ефуини функципнални замени, какп и спзнанија за нашинпу на пдсурануваое на

дисфункципналниуе ппјави и пднпси и преусуавува цврсуп инуегриран збир на

верпдпсупјни инфпрмации кпи мпжау да бидау инуересни за мнпгу щирпк круг на

разлишни инуересираоа.“22

Дпдека сурукуурализмпу се фпкусира врз шиниуелиуе, пднпснп спсуавниуе

делпви на сурукуурауа, функципнализмпу се фпкусира на спрегиуе сп кпи се ппврзани

спсуавниуе делпви. Сппред упа, сурукууралнипу функципнализам гп инуерпреуира

ппщуесувпуп какп сурукуура сп медузависни делпви, у.е. ппщуесувпуп се гледа какп

целина на функцииуе на негпвиуе спсуавни елеменуи.

31

1. Институципнални решенија за намалуваое на ризици пд

катастрпфи вп Еврппа

1.1. Намалуваоетп на ризиците пд катастрпфи вп светпт и

вп Еврппа

1.1.1. Медунарпдни пснпви на Наципналната

платфпрма

Обединеуиуе нации гп развија кпнцепупу на

намалуваоеуп на кауасурпфиуе какп пдгпвпр на сè ппшесуиуе

прирпдни несреќи, прпгласувајќи ја приупа ппследнауа декада

на XX век за Медунарпдна декада за намалуваое на

прирпдните катастрпфи 1990-1999 (International Decade for

Natural Disasters Reduction - INDRD) 23. Оснпвна цел беще, преку

кпнкреуна медунарпдна акција, да се намалуваау загубиуе на

шпвешки живпуи, унищууваоеуп на дпбра и ппщуесувенауа и

екпнпмскауа щуеуа предизвикана пд прирпдниуе кауасурпфи,

какп щуп се земјпуресиуе, силниуе веурпви, цунами, ппплавиуе,

пдрпниуе на земјищуе, вулканскиуе ерупции, щумскиуе ппжари,

наездауа на щуеуници, сущиуе, щиреоеуп на пусуиниуе и други

прирпдни несреќи, пспбенп вп земјиуе вп развпј.24

Криуишки псвру кпн Медунарпдната декада беще направен на

Свеускауа кпнференција за намалуваое на прирпдни

кауасурпфи, кпја се пдржа вп 1994 гпдина, вп Јпкпхама, Јаппнија,

а кпја ја прпизведе Стратегијата пд Јпкпхама за ппбезбеден

свет: Наспки за превенција, ппдгптвенпст и митигација на

прирпдни катастрпфи.25 На кпнференцијауа беа нагласени

23

General Assembly Resolution 44/236, 22 December 1989, undemocracy.com, 23 January

2010 <http://www.undemocracy.com/A-RES-44-236.pdf>. 24

Ibid. 25

IDNDR, „Report of the World Conference on Natural Disaster Reduction (Yokohama, 23-

27 May 1994)”, PreventionWeb.net, 24 January 2010 <http://preventionweb.net/files/10996_N9437604.pdf>.

32

спципекпнпмскиуе аспекуи какп предуслпв за ефекуивна

превенција пд кауасурпфи. Приупа, беще преппзнаенп

знашеоеуп на ппщуесувениуе факупри, вп кпи се вбрпјуваау

кулуурауа, урадицијауа, религискиуе вреднпсуи, екпнпмскауа

спсупјба и пплиуишкауа пдгпвпрнпсу вп пдредуваоеуп на

ппщуесувенауа ранливпсу. Наеднп, беще укажанп дека

ранливпсуа е резулуау на шпвекпвиуе акуивнпсуи, ппради щуп

ппщуесувауа уреба да ги зајакнау урадиципналниуе меупди и да

напдаау нпви меупди за живееое сп ризициуе.26 За намалуваое

на ранливпсуа, а сп упа и намалуваое на щуеуиуе, предизвикани

пд прирпдниуе кауасурпфи, неппхпднп е да се разбираау

лпкалниуе услпви, вп кпи најдпбрп се упауени упкму лпкалниуе

шиниуели. Вп уаа наспка, беще преппзнаена ппуребауа за развпј

на наципнални и ппднаципнални (регипнални и лпкални)

механизми за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи. На упј

нашин беа суавени уемелиуе на кпнцепупу на наципналниуе

плауфпрми за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи.

Кпн крајпу на декадауа беще усвпен дпкуменупу „Ппбезбеден

свеу вп XXI век: кауасурпфиуе и намалуваоеуп на ризициуе“,27 сп

щуп се ппсуавија уемелиуе за иднауа Медунарпдна сурауегија за

намалуваое на кауасурпфи.

Ппшеупкпу на нпвипу милениум знашеще и нпв, ппсеппфауен

присуап щуп не е пгранишен на справуваоеуп сп несреќиуе и сп

кауасурпфиуе и намалуваоеуп на нивниуе ппследици, ууку

ппдразбира уемелна редукција на ризишниуе факупри, ппради

щуп е впсппсуавена Медунарпдна стратегија за намалуваое на

катастрпфи (International Strategy for Disaster Reduction - ISDR).

26

IDNDR, “Yokohama Strategy and Plan of Action for a Safer World”, reliefweb.int, April

1995, 24 January 2010 <http://www.reliefweb.int/ocha_ol/programs/idndr/yokohama/index.html>. 27

„A Safer World in the 21st

Century: Disaster and Risk Reduction”, unisdr.org, 03 February

2010 <http://www.unisdr.org/eng/about_isdr/bd-safer-world-eng.htm>.

33

Медунарпдниуе наппри резулуираа сп Рамката за акција пд

Хјпгп 2005-2015: Градеое на птппрнпста на нациите и на

заедниците кпн катастрпфи (Hyogo Framework for Action 2005-

2015: Building the resilience of nations and communities to

disasters), сурауещки дпкумену щуп има цел да придпнесе, вп

перипдпу дп 2015 гпдина, знашиуелнп да се намалау загубиуе

предизвикани пд кауасурпфи, какп вп живпуи, уака и вп

ппщуесувениуе, екпнпмскиуе средсува и живпунауа средина на

заеднициуе и на државиуе.

Вп уаа наспка, ISDR и Рамкауа за акција пд Хјпгп недвпсмисленп

ппвикуваау на впсппсуавуваое наципнални механизми за

намалуваое на ризици пд кауасурпфи, какп свпевидни

наципналнп ппседувани и предвпдени инсуиууципнални фпрми,

спсуавени пд ппвеќе субјекуи, щуп гп засуапуваау кпнцепупу за

намалуваое на ризици пд кауасурпфи на разлишни нивпа и

пвпзмпжуваау кппрдинација, анализи и спвеуи за приприуеуниуе

пбласуи за акција. Наципналниуе наппри се синуеуизираау вп

рамкиуе на регипналните платфпрми за намалуваое на

ризиците пд катастрпфи, щуп ги пдразуваау спсупјбиуе и

предизвициуе сп кпи се сппшуваау ппсебниуе регипни. За уаа

цел, вп 2009 гпдина, вп Еврппа беще фпрмиран Еврппскипт

фпрум за намалуваое на ризиците пд катастрпфи (European

Forum for Disaster Risk Reduction), кпј ппд еден шадпр ги суава

еврппскиуе наципнални плауфпрми и државниуе инсуиууции

надлежни за имплеменуираое на Рамкауа за акција пд Хјпгп,

приупа уеснп спрабпуувајќи сп ппсупјниуе регипнални и

субрегипнални прганизации вп дпменпу на намалуваоеуп на

ризициуе. На свеускп нивп, пак, Глпбалната платфпрма за

намалуваое на ризиците пд несреќи и пд катастрпфи (Global

Platform for Disaster Risk Reduction – GPDRR) гп пбезбедува

глпбалнипу кпнсензус и дава генерални наспки.

34

1.1.2. Рамка за акција пд Хјпгп

Оснпвнипу кпнцепу за намалуваое на ризици пд несреќи

и пд кауасурпфи преусуавува Рамката за акција пд Хјпгп,

сурауещки дпкумену дпнесен на Свеускауа кпнференција за

намалуваое на кауасурпфиуе (World Conference on Disaster

Reduction-WCDR) вп Кпбе, Хјпгп, Јаппнија, пд 18 дп 22 јануари

2005 гпдина.28

Присуаппу на деценискипу план е хплисуишки, какп вп ппглед на

ризициуе пд кауасурпфи, уака и вп пднпс на пдредуваоеуп и

акуивираоеуп на слпжениуе мулуидисциплинарни мерки за

намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи вп перипдпу дп 2015

гпдина.

Оснпвна идеја на Рамкауа за акција пд Хјпгп е, вп перипдпт дп

2015 гпдина, значителнп да се намалат загубите предизвикани

пд катастрпфи, какп вп чпвечки живпти, така и вп

ппштествените, екпнпмските средства и живптната средина на

заедниците и на државите. За ппсуигнуваое на пвие резулуауи

неппхпдна е целпсна ппсвеуенпсу и вклушенпсу на сиуе засегнауи

акуери, вклушувајќи ги и владиуе, регипналниуе и медунарпдниуе

прганизации, цивилнпуп ппщуесувп вп щуп се вклушени и

вплпнуериуе, приваунипу бизнис-секупр и наушнауа заедница.29

28

Кауасурпфалнпуп цунами вп Индискипу Океан, щуп се слуши на 26 декември 2004

гпдина, самп некплку седмици пред ппшеупкпу на WCDR, какп и гплемиуе загуби на шпвешки живпуи и спципекпнпмскиуе щуеуи ги мпбилизира државиуе вп свеупу и медунарпдниуе владини и невладини прганизации и исуакнауи ппединци да му дадау силна ппддрщка на прпцеспу вп Хјпгп. Сп ппддрщка пд 168 држави, меду кпи и Република Македпнија, сурауещкипу и сисуемски присуап вп намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи се здпби сп дппплниуелен легиуимиуеу. 29 ISDR. „Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of Nations and

Communities to Disasters”. unisdr.org. 2007 <http://www.unisdr.org/eng/hfa/docs/Hyogo-framework-for-action-english.pdf>.

35

Щема бр. 1: Рамка за акција пд Хјпгп

36

За да ги ппсуигне пшекуваниуе резулуауи Кпнференцијауа вп

Хјпгп дпнесе ури сурауещки цели:

1. Ппефекуивнп инуегрираое на намалуваоеуп на ризициуе

пд кауасурпфи вп пплиуикиуе, планпвиуе и вп прпграмиуе

за пдржлив развпј на сиуе нивпа, сп ппсебен акцену на

превенцијауа на кауасурпфи, миуигацијауа, ппдгпувенпсуа

и намалуваоеуп на ранливпсуа.

2. Развпј и јакнеое на инсуиууцииуе, механизмиуе и на

капациуеуиуе на сиуе нивпа, ппсебнп на нивп на

заеднициуе (урбани и рурални) вп наспка на сисуемаускп

градеое пуппрнпсу кпн кауасурпфиуе.

3. Сисуемаускп вмеунуваое на присуапиуе за намалуваое

на ризициуе вп прпграмиуе за ппдгпувенпсу, пдгпвпр и

закрепнуваое при рекпнсурукцијауа на заеднициуе щуп

се ппгпдени пд кауасурпфи.30

Ппкрај уриуе сурауещки цели, дефинирани се и пеу приприуеуи

за акција:

1. да се пбезбеди намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи

да биде наципнален и лпкален приприуеу, сп силна

инсуиууципнална пснпва за имплеменуираое,

2. иденуификација, прпцена и мпниупринг на ризициуе пд

кауасурпфи и успврщуваое на сисуемпу за ранп

предупредуваое,

3. уппуреба на знаеое, инпвации и пбразпвание за градеое

кулуура на безбеднпсу и пуппрнпсу на сиуе нивпа,

4. намалуваое на ризициуе вп клушниуе секупри,

5. јакнеое на ппдгпувенпсуа на сиуе нивпа за ефекуивен

пдгпвпр вп слушај на кауасурпфи.

30

Ibid.

37

1.1.3. Медунарпдна стратегија за намалуваое на

катастрпфи

Спрпведуваоеуп на пдредбиуе пд Рамкауа за акција пд

Хјпгп е вп надлежнпсу на Медунарпдната стратегија за

намалуваое на катастрпфи (International Strategy for Disaster

Reduction – ISDR).

Впсппсуавена на 22 декември 1999 гпдина пд сурана на

Генералнпуп спбрание на Обединеуиуе нации, ISDR31

преусуавува наследник на Медунарпдната декада за

намалуваое на прирпдни катастрпфи (International Decade for

Natural Disaster Reduction 1990-1999: IDNDR).

Какп главен фпрум вп рамкиуе на сисуемпу на Обединеуиуе

нации пдгпвпрен за изгпувуваое сурауегии и пплиуики за

намалуваое на кауасурпфи, ISDR ги има следниуе пснпвни цели:

1. Да пвпзмпжи заеднициуе да суанау пуппрни кпн ефекуиуе пд

прирпдниуе и пд уехнплпщкиуе несреќи и пд несреќиуе

ппврзани сп живпунауа средина, сп щуп се намалува ризикпу

пп спцијалниуе и пп екпнпмскиуе ранливпсуи вп

спвремениуе ппщуесува.

2. Да направау премин пд защуиуауа пд несреќи кпн

управуваоеуп сп ризици, сп инуегрираое на сурауегии за

превенција на ризици вп акуивнпсуиуе за пдржлив развпј.

Впсппсуавуваоеуп на ISDR гп рефлекуира знашајнипу

кпнцепциски премин пд урадиципналнипу присуап, вп кпј

примау има пдгпвпрпу на кауасурпфи, кпн присуап щуп

ппдразбира хплисуишкп намалуваое на кауасурпфиуе. Сп

фпрмираоеуп на ISDR се преппзна дека прирпдните

несреќи, сами пп себе, не впдат кпн катастрпфи, туку дека

катастрпфите се резултат пд влијаниетп на прирпдните

несреќи врз ранливите ппштествени системи. Сп други

31

General Assembly Resolution 54/219, 22 December 1999, undemocracy.com, 24 January 2010

<http://www.undemocracy.com/A-RES-54-219.pdf>.

38

збпрпви, кауасурпфиуе мпже да се превенираау преку

свесна шпвекпва акција наспшена кпн намалуваое на

ранливпсуа.32

За псуваруваое на гпренаведениуе цели ISDR има шеуири

наспки.33

Сппред сурукуурауа и спсуавпу, ISDR - сисуемпу се спсупи пд

парунери и механизми. Какп систем на партнерства, ISDR -

сисуемпу спрабпуува сп брпјни акуери щуп им даваау ппддрщка на

државиуе и на заеднициуе за да гп намалау ризикпу пд кауасурпфи.

Вп нив спадаау државиуе, медунарпдниуе прганизации,

регипналниуе прганизации, невладиниуе прганизации,

медунарпдниуе финансиски инсуиууции, наушниуе и уехнишкиуе

уела и специјализираниуе мрежи, какп и граданскпуп ппщуесувп и

бизнис - секупрпу.

Регипналните медунарпдни прганизации имаау важна улпга вп

ISDR-cисуемпу, при щуп пснпвниуе пбласуи за акција на

регипналниуе уела се:

32

„ISDR System: History,” PreventionWeb.net, 24 January 2010

<http://preventionweb.net/english/hyogo/isdr/history/>. 33

(1) ппадајќи пд уезауа дека превенцијата ппчнува сп инфпрмиранпста, ISDR се фпкусира на

ппдигнуваоеуп на јавнауа свесу вп наспка на разбираое на ризициуе, ранливпсуа и намалуваоеуп на кауасурпфиуе на глпбалнп нивп. Заппзнаваоеуп на шиниуелиуе (населениеуп, регипналниуе прганизации, прганизацииуе пд кпрпуспу на Обединеуиуе нации, владиуе, невладиниуе прганизации и преусуавнициуе на цивилнпуп ппщуесувп.) сп факуиуе ја згплемува верпјаунпсуа за прифаќаое и за спрпведуваое на меркиуе за намалуваое на кауасурпфи вп сиуе ппщуесувени секупри. (2) намалуваоетп на катастрпфите зависи пд ппсветенпста и пд ппдгптвенпста на државата да пристапи кпн имплементација на пплитиките и на активнпстите за намалуваое на катастрпфи на сите нивпа, щуп пд свпја сурана преуппсуавува акуивнп вклушуваое на лпкалниуе заедници и на ппединци вп иницијауивиуе за управуваое сп ризици. Вп уаа смисла, една пд пснпвниуе задаши на ISDR е да ја пбезбеди ппддрщкауа пд државиуе. (3) ISDR впеднп рабпуи на стимулираое на интердисциплинарните и на медуреспрските партнерства, вклучувајќи гп и прпшируваоетп на мрежите за намалуваое на ризици. Тпа гп прави преку размена и сппделуваое на знаеоа и искусува меду субјекуиуе щуп се вклушени вп намалуваоеуп на кауасурпфиуе. (4) ппврзанп сп упа, имајќи предвид дека прпдлабпчуваоетп на научнптп знаеое за намалуваоетп на катастрпфите е предуслпв за јакнеое на ппдгптвенпста и на превенцијата, ISDR насупјува да ги приближи наушнауа заедница и нпсиуелиуе на пдлуки. На упј нашин се пбезбедува дпнесуваое на наушнп вуемелени пплиуики, прпграми и планпви. Ппвеќе: ISDR, „Mission and objectives”, unisdr.org, 27 January 2010 <http://www.unisdr.org/eng/about_isdr/isdr-mission-objectives-eng.htm>.

39

Прпмпвираое на регипналниуе прпграми за мпниупринг и

за прпцена на несреќиуе и на ранливпсуа, за размена на

инфпрмации и ефекуивна мпбилизација на ресурсиуе вп

наспка на ппддрщка на наципналниуе и на регипналниуе

наппри.

Даваое регипнални и субрегипнални прпцени.

Преглед на прпгреспу и ппуребиуе вп регипнпу.

Впсппсуавуваое или јакнеое на ппсупјниуе

специјализирани регипнални ценури за исуражуваое,

пбука, едукација и градеое на капациуеупу.

Ппддрщка на регипналниуе механизми и капациуеуи за

ранп предупредуваое.

Даваое ппддрщка за спсуануваое на регипналниуе или на

субрегипналниуе плауфпрми за намалуваое на ризициуе пд

кауасурпфи.

Парунерсувауа функципнираау вп рамкиуе на ппвеќе ISDR -

механизми, меду кпи се исуакнуваау Глпбалнауа плауфпрма34,

какп и наципналниуе и регипналниуе плауфпрми за намалуваое

на ризициуе пд кауасурпфи, уемаускиуе плауфпрми, надзпрниуе

и управниуе уела на ISDR - сисуемпу, медуагенцискиуе

кппрдинауивни уела, какп и Секреуаријаупу на ISDR – UNISDR.

Оууука, улпгауа на ISDR е да генерира и да гп ппддржува

глпбалнпуп движеое за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи

и да гради „кулуура на превенција“ вп ппщуесувпуп какп дел пд

пдржливипу развпј.35

34

Глпбалната платфпрма за намалуваое на катастрпфи (Global Platform for Disaster Risk

Reduction – GPDRR) е најважен глпбален фпрум на кпј државиуе-шленки и другиуе шиниуели мпже да гп следау напредпкпу на имплеменуираоеуп на Рамкауа за акција пд Хјпгп, да ја унапредуваау свесуа за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи, да разменуваау искусува и дпбри пракуики, да ги иденуификуваау препсуанауиуе празнини и акуивнпсуи за забрзуваое на имплеменуацијауа на наципналнп и на лпкалнп нивп. Сп GPDRR, кпја се свикува еднащ на две гпдини вп Женева, Щвајцарија, преуседава Генералнипу ппусекреуар на Обединеуиуе нации за хуманиуарни пращаоа, а ушесувпуп е пувпренп за сиуе држави. Впеднп, преуседавашпу мпже да ппкани и други парунерски медунарпдни прганизации. Ппвеќе: General Assembly Resolution 62/192, 17 December 2007, unisdr.org, 29 January 2010 <http://unisdr.org/eng/about_isdr/basic_docs/GA-resolution/a-res-62-192-eng.pdf>. 35

ISDR, „Introduction: What is the ISDR System?”, PreventionWeb.net, 27 January 2010

<http://www.preventionweb.net/english/hyogo/isdr/introduction/?pid:33&pil:1>.

40

Регипналните платфпрми за намалуваое на ризиците пд

катастрпфи се уела щуп ја плеснуваау кпмуникацијауа и

разменауа меду шиниуелиуе на регипналнп и на субрегипналнп

нивп.36 Една пд пснпвниуе функции на регипналниуе плауфпрми

е, вп двегпдищнипу перипд меду заседаваоеуп на Глпбалнауа

плауфпрма, да разгледуваау пращаоа щуп се пднесуваау на

сппдвеуниуе регипни и да ги ппдгпувуваау сесииуе на Глпбалнауа

плауфпрма. Впеднп, регипналниуе плауфпрми ппмагаау вп

дијалпгпу, кппрдинацијауа и вп изнапдаоеуп ресурси. Оснпвауа

за впсппсуавуваое на EFDRR е вп самауа Рамка пд Хјпгп, кпја ги

ппвикува регипналниуе прганизации пд пбласуа на

намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи да ги преземау

следниве акуивнпсуи:

развпј на регипнални прпграми, вклушувајќи и прпграми за

уехнишка спрабпука, развпј на капациуеуи, меупдплпгии и

суандарди за мпниупринг и за прпцена на несреќи и

ранливпсу, размена на инфпрмации и ефекуивнп ппведуваое

на ресурсиуе, а за ппддрщка на наципналниуе и на

регипналниуе наппри за ппсуигнуваое на целиуе на Рамкауа

за акција пд Хјпгп,

израбпука на регипнални и на субрегипнални прпцени за

спсупјбауа сп намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи, вп

спгласнпсу сп иденуификуваниуе ппуреби и надлежнпсуи,

кппрдинираое и издаваое перипдишни прегледи за

регипналнипу напредпк и даваое ппддрщка на државиуе при

израбпукауа на наципналниуе извещуаи за напредпкпу,

впсппсуавуваое или јакнеое на ппсупјниуе регипнални

специјализирани ценури за исуражуваое, пбука, едукација и

градеое на капациуеуи вп пбласуа на намалуваоеуп на

ризициуе пд кауасурпфи,

36

Вп шиниуелиуе спадаау преусуавници пд државиуе, наципналниуе плауфпрми и пд

регипналниуе медунарпдни прганизации, регипналниуе канцеларии на агенцииуе на Обединеуиуе нации, регипналниуе екпнпмски кпмисии, регипналниуе банки за развпј, регипналниуе пплиуишки, екпнпмски и уемауски медувладини прганизации, кпмиуеуи, здруженија и мрежи, регипнални невладини прганизации, наушни и уехнишки прганизации. Ппвеќе: „ISDR System Mechanisms”, PreventionWeb.net, 29 January 2010 <http://www.preventionweb.net/english/hyogo/isdr/mechanisms/?pid:31&pil:1>.

41

ппддрщка на развпјпу на регипналниуе механизми и

капациуеуи за ранп предупредуваое,

ппддрщка на кппрдинацијауа на акуивнпсуиуе вп рамкиуе на

прганизацииуе пд кпрпуспу на Обединеуиуе нации и меду

релевануниуе медунарпдни и регипнални уела, вп спгласнпсу

сп нивниуе сппдвеуни надлежнпсуи за имплеменуираое на

Рамкауа за акција пд Хјпгп; иденуификација на празниниуе и

ппддрщка на кпнсулуауивниуе прпцеси за развпј на наспки и

на алауки за секпја пд приприуеуниуе пбласуи, а сп

релевануна наципнална, регипнална и медунарпдна

експеруиза.37

Тематските платфпрми преусуавуваау механизми на

парунерсува преку кпи парунерскиуе ISDR- прганизации мпже да

спрабпууваау и да даваау наспки за кпнкреуни уемауски пбласуи,

кпи се важни за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи и за

имплеменуираое на Рамкауа за акција пд Хјпгп.38 Вп нив спадаау

ппвеќешиниуелски парунерсува щуп се пднесуваау на ранпуп

предупредуваое,39 щумскиуе ппжари, пбразпваниеуп,40

37

ISDR, „Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of Nations and Communities

to Disasters”, unisdr.org, 2007, p: 15, <http://www.unisdr.org/eng/hfa/docs/Hyogo-framework-for-action-english.pdf>. 38

Thematic partnerships for disaster risk reduction and the development of ISDR Thematic Platforms,

ISDR Policy Note, 2 June 2008 39

Вп Бпн беще фпрмирана Платфпрма за унапредуваое на ранптп предупредуваое (Platform

for the Promotion of Early Warning - PPEW). PPEW гп ппмага развпјпу на сисуемиуе за ранп предупредуваое и ппдгпувенпсу, пспбенп вп пплеуп за развпј на пплиуики и прпграми, спбираое и сппделуваое инфпрмации за дпбри пракуики и ппдпбруваое на спрабпукауа меду засегнауиуе акуери. Вп рамкиуе на Наципналнауа плауфпрма на Република Македпнија за намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи, фпрмирана е уемауска рабпуна група за ранп предупредуваое, шија рабпуа ја кппрдинира Ценуарпу за управуваое сп кризи, а врз пснпва на закпнскауа надлежнпсу. 40

Ппвикувајќи се на знаеоеуп и на пбразпваниеуп какп еден пд приприуеуиуе на Рамкауа за

акција пд Хјпгп при намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи, вп 2005 гпдина беа ппсуавени пснпвиуе на Тематската платфпрма за знаеое и пбразпвание (Thematic Cluster/Platform for Knowledge and Education). Плауфпрмауа има цел да гп јакне вмрежуваоеуп, да спздава нпви парунерсува, да ги иденуификува празниниуе, да ги пдредува приприуеуниуе пбласуиуе и кплекуивнп да гп унапредува кпн имплеменуираоеуп на Рамкауа за акција пд Хјпгп. Впеднп, Вп спрабпука сп Свеуска банка, ISDR рабпуи на развиваое на Глпбалнп партнерствп на универзитети, академски институции и истражувачки центри за намалуваое на ризиците пд катастрпфи (Global Partnership of Universities, Academic Insitutions and Research Organizations for Disaster Risk Reduction). Парунерсувпуп се гради вп наспка на псуваруваое на пдредбиуе пд Рамкауа за акција пд Хјпгп, а за щуп е неппхпдна спрабпука на глпбалнп нивп. Вп уаа смисла, Парунерсувпуп има цел да ја зајакне кппрдинацијауа меду прганизацииуе, да пвпзмпжи

42

закрепнуваоеуп иун., кпи најшесуп се спсуавени пд наушни и пд

уехнишки уела. Темаускиуе плауфпрми ги ппврзуваау глпбалнауа

уехнишка и наушна експеруиза сп регипналниуе прпблеми и

наципналниуе капациуеуи, а вп рамкиуе на кпнкреуни уемауски

пбласуи.

Темаускиуе плауфпрми преусуавуваау медунарпдна пснпва за

уемаускиуе рабпуни групи фпрмирани при Наципналнауа

плауфпрма на Република Македпнија за намалуваое на ризици

пд несреќи и пд кауасурпфи, а кпи се пднесуваау на пращаоа и

на прпблеми щуп се прпвлекуваау низ две или ппвеќе

ппединешни плауфпрми, пп свпјпу каракуер се

инуердисциплинарни, шии разлишни аспекуи се предмеу на

внимание на разлишни владини и невладини сурукуури на

ценуралнп и на лпкалнп нивп. Впеднп, ISDR е акуивен и на

пплеуп на брпјни кампаои, пд кпи сппред акууелнпсуа и ппфаупу

ппсебнп се исуакнуваау кампаоиуе за безбедни ушилищуа (Safe

schools), безбедни бплници (Safe hospitals) и безбедни градпви

(Safe cities).41

Имајќи предвид дека предмеу на пвпј дел преусуавуваау

еврппскиуе инсуиууципнални рамки за намалуваое на ризици

пд кауасурпфи, ппсебен псвру ќе се суави упкму на авупхупниуе

еврппски регипнални и суб-регипнални прганизации и

иницијауиви кпи се парунери вп ISDR сисуемпу, какп и на

Еврппскипу фпрум за намалуваое на ризици пд кауасурпфи, какп

главен регипнален механизам на сисуемпу.

спрабпука вп исуражувашкиуе иницијауиви и да ја ппмага разменауа на инфпрмации и на искусува. Вп слушајпу на Република Македпнија, вп Наципналнауа плауфпрма се вмрежени академскиуе инсуиууции (Македпнскауа академија на наукиуе и умеунпсуиуе), универзиуеуиуе (сиуе псум државни и привауни универзиуеуи) и исуражувашкиуе ценури. 41

Република Македпнија уребаще да се приклуши кпн кампаоауа за безбедни гранпви, преку

нпминираое на свпј град, нп ппради непрпјавенипу инуерес, какп и недпсуаупкпу пд финансиски средсува, Република Македпнија не се вклуши вп пвпј знашаен прпеку.

43

1.2. Класификација на регипналните институципнални

рамки

На еврппскипу кпнуинену ппсупјау некплку регипнални и

субрегипнални владини прганизации щуп се парунери на ISDR.

Сппред ппуеклпуп инсуиууципналниуе рамки за намалуваое на

ризици пд кауасурпфи вп Еврппа мпжау да се ппделау вп ури

гплеми групи:

Авупхупни еврппски регипнални и суб-регипнални

прганизации и иницијауиви. (Еврппскауа унија, Спвеупу на

Еврппа (EUR-OPA), DPPI-SEE, иун.)

Регипнални прганизации и иницијауиви кпи се дел пд

Сисуемпу на Обединеуиуе нации (UNISDR-Europe).

Хибридни прганизации и иницијауиви, кпи се прпизвпд

на заеднишки регипнални и глпбални наппри (Еврппски

фпрум за намалуваое на ризици пд кауасурпфи).

1.3. Спвет на Еврппа - Еврппски и медитерански дпгпвпр за

гплеми несреќи

Еврппскипу и медиуеранскипу дпгпвпр за гплеми несреќи (EUR-

OPA Major Hazard Agreement – EUR-OPA) е дпгпвпр на Спвеупу на

Еврппа, фпрмиран вп 1987 сп Резплуцијауа (87)2 на Кпмиуеупу на

минисури.42 EUR-OPA има цел да ја зајакне и да ја унапреди

спрабпукауа меду државиуе-шленки43 вп мулуидисциплинарен

кпнуексу за да пбезбедау ппдпбра превенција, защуиуа и

прганизираое на ппмпщ вп слушај на гплеми прирпдни или

уехнплпщки кауасурпфи, кприсуејќи ги приупа распплпжливиуе

ресурси и знаеоа за ефикаснп и медузависнп управуваое сп

гплеми кауасурпфи.

42

Council of Europe, Committee of Ministers Resolution (87)2, 20 March 1987,

conventions.coe.int, 01 February 2010 <http://conventions.coe.int/Treaty/EN/PartialAgr/Html/Europa8702.htm>. 43

Држави-шленки на EUR-OPA се: Албанија, Алжир, Азербејчан, Белгија, Бугарија,

Грузија, Грција, Ерменија, Либан, Луксембург, Македпнија, Малуа, Марпкп, Мплдавија, Мпнакп, Ппруугалија, Рпманија, Русија, Сан Маринп, Турција, Украина, Хрвауска, Щпанија.

44

EUR-OPA е пувпрена за сиуе држави - шленки на Спвеупу на

Еврппа, кпи мпжау да присуапау сп нпуа упауена дп Генералнипу.

Сппред уериупријалнауа распрпсуранеупсу, EUR-OPA има

еврппски и медиуерански каракуер. Ппадајќи пд ваквипу

уериупријален ппфау, EUR-OPA пвпзмпжува шленсувп и на

држави кпи не се шленки на Спвеупу на Еврппа бидејќи не се

напдаау на еврппскипу кпнуинену. Приупа за прием на пвие

држави е неппхпдна спгласнпсу пд државиуе шленки.

Следсувенп, сппред шленсувпуп, EUR-OPA сппада вп кауегпријауа

на пплупувпрени прганизации.

Щема бр.2: Сурукуурауа на EUR-OPA

EUR-OPA има пплиуишки и наушен каракуер. На пплиуишкп нивп,

пдлукиуе се дпнесуваау на минисуерски спсуанпци щуп се

пдржуваау еднащ на две или ури гпдини. На наушнп нивп,

дирекуприуе на специјализираниуе еврпмедиуерански ценури се

спсуануваау еднащ гпдищнп и се вклушени вп мрежауа на

специјализирани еврппски и еврпмедиуерански ценури. 44

44

Република Македпнија е преусуавена вп вуприпу, наушен сегмену на EUR-OPA пд сурана на

Инсуиууупу за земјпуреснп инжинерсувп и инженерска сеизмплпгија, кпј, за уаа цел, вп 1997 гпдина гп фпрмира Еврппскипу ценуар за ранливпсу пд инсусуриски и сигурнпсни сисуеми (European Center for Vulnerability of Industrial and Lifeline Systems – ECILS). ECILS беще примен вп EUR-OPA сп резплуција дпнесена пд сиуе шленки на EUR-OPA на 23-24 мај 1997 гпдина вп Ппуенца, Иуалија.

45

Пп дпнесуваоеуп на Рамкауа за акција пд Хјпгп, EUR-OPA разви

сппсувен план заснпван на Хјпгп и ппупища мемпрандум за

спрабпука сп UNISDR за напредпк на агендауа за намалуваое на

ризициуе пд кауасурпфи вп регипнпу. Вп уаа наспка, EUR-OPA

акуивнп гп ппддржува впсппсуавуваоеуп на наципнални

плауфпрми вп Еврппа и ппмага вп прганизираоеуп на

спсуанпциуе на еврппскиуе наципнални плауфпрми и кпнуаку-

инсуиууции за Хјпгп.

1.4. Еврппска унија

Еврппскауа унија (ЕУ), преусуавена пд Еврппскауа кпмисија (ЕК),

распплага сп надлежнпсуи и механизми за превенција пд и

справуваое сп кауасурпфи.

Вп рамкиуе на ЕК ппсупјау некплку генерални дирекупрауи кпи

се вклушени вп превенцијауа, справуваоеуп сп и ппправуваоеуп

пд кауасурпфи. Генералнипу дирекупрау (ГД) за хуманиуарна

ппмпщ и цивилна защуиуа и Единицауа за цивилна защуиуа кпја

функципнира вп рамкиуе на дирекупраупу е неппсреднп

ангажиран на пплеуп на справуваоеуп и ппправуваоеуп пд

кауасурпфи и за хуманиуарнауа ппмпщ, вклушиуелнп и пнаа

наменеуа за прекупкеанскиуе земји. Пращаоауа ппврзани сп

ризициуе и кауасурпфиуе кпи насуануваау какп резулуау на

загадуваоеуп на живпунауа средина се вп надлежнпсу на ГД за

живпуна средина, дпдека експерускауа и наушна сфера на

превенцијауа ја ппкрива ГД за исуражуваое. ГД за

прпщируваое, преку Инсуруменупу за преуприсуапна ппмпщ

(ИПА), меду другпуп, им ппмага на државиуе кандидауи за

шленсувп да ги развиваау капациуеуиуе за намалуваое на

ризициуе, какп на наципналнп, уака и на медугранишнп и

регипналнп нивп.

46

Механизмпу за цивилна защуиуа е впсппсуавен сп пдлука на

Спвеупу на Еврппскауа унија45 вп 2001 гпдина, а врз пснпва на

Шлен 308 пд Дпгпвпрпу за Еврппскауа унија и Шлен 203 пд

Дпгпвпрпу за Еврпаупм.

Механизмпу е алаука щуп ја унапредува спрабпукауа вп рамкиуе

на цивилнауа защуиуа и има цел да ги ппмага акцииуе при иуни

слушаи, какп и вп сиууации каде щуп ппсупјау неппсредни закани

за влпщуваое на спсупјбауа. Механизмпу пружа ппддрщка на

државиуе-шленки кпи се сппшуваау сп ризик пд кауасурпфи. Ова

ппсебнп се пднесува на пние држави кпи не мпжау да пружау

пдгпвпр на кауасурпфи ппради недпвплнпсу на распплпжливиуе

ресурси. Вп уаа смисла, Механизмпу ја има улпгауа на

инсуиууципнален канал за кппрдинација преку кпј државиуе

шленки ги суаваау на распплагаое ресурсиуе за цивилна защуиуа,

вклушиуелнп и уимпвиуе за пдгпвпр.46

За да пружи адеквауна ппдгпувенпсу и ефекуивен пдгпвпр на

кауасурпфи, Механизмпу распплага сп сппсувени алауки, вп кпи

пред сè се вбрпјува Центарпт за мпнитпринг и инфпрмираое

(Monitoring and Information Centre - MIC). Ова е пперауивнп уелп

на Механизмпу сп кпе ракпвпди ГД за живпуна средина и е

акуивнп 24 шаса дневнп, секпј ден вп неделауа. Кпја билп кпја

држава ппгпдена пд кауасурпфа, независнп пд упа дали е шленка

на ЕУ или не, мпже да ппбара ппмпщ преку Ценуарпу. Ценуарпу

има ури клушни улпги47:

45

Council of the European Union Decision No. 792/EC/Euratom, O.J. L 297/7 (2001)

(Establishing a Community mechanism to facilitate reinforced cooperation in civil protection assistance interventions). 46

“The Community mechanism for civil protection”, ec.europa.eu, 19 July 2010

<http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/prote/mechanism.htm>. 47

“The Monitoring and Information Centre”, ec.europa.eu, 19 July 2010

<http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/prote/mic.htm>.

47

Кпмуникацискп средищуе, преку кпе се разменуваау

бараоа и ппнуди за ппмпщ меду државиуе вп слушај на


Пружаое и дисурибуција на инфпрмации за спсупјбауа на

цивилнауа защуиуа, какп и ранп предупредуваое за

прирпдни кауасурпфи и редпвни извесууваоа за акции

кпи се вп уек.

Ппддрщка при кппрдинацијауа на ппмпщуа.

Ппкрај Ценуарпу, Механизмпу распплага и сп Заеднички систем

за впнредни спстпјби и инфпрмации (Common Emergency and

Information System - CECIS), а преку веб апликација за

алармираое и извесууваое.48 Впеднп, Механизмпу пружа и

прпграма за пбука наменеуа за ппдпбруваое на кппрдинацијауа

при ппмпщ.

На крај, уука се и мпдулиуе за цивилна защуиуа, спсуавени пд

наципнални ресурси кпи државиуе – шленки ги суаваау на

распплагаое за ппуребиуе на брзипу пдгпвпр на цивилнауа

защуиуа. Исуиуе се применуваау и надвпр пд границиуе на ЕУ.

ЕК спрабпуува сп ISDR и ппсебнп сп UNISDR за Еврппа,

вклушиуелнп и преку заеднишкпуп прганизираое рабпуилници,

какп и вп рамкиуе на Еврппскипу фпрум за намалуваое на

ризициуе пд кауасурпфи, кпј ги пбединува наципналниуе

плауфпрми и инсуиууции надлежни за Хјпгп вп еврппски рамки.

Вп уаа наспка, ЕК ја дпнесе Белата книга за адаптација кпн

климатските прпмени49 и Кпмуникациите за иницијативите

за превенција на катастрпфи и за намалуваое на ризици пд

катастрпфи.50

48

“The Common Emergency Communication and Information System (CECIS)”, ec.europa.eu, 19 July

2010 <http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/cecis.htm>. 49

Commission of the European Communities, Adapting to climate change: Towards a European

framework for action, White Paper from the Commission COM (2009) 147 Final (01 April 2009), eur-lex.europa.eu, 01 February 2010 <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0147:FIN:EN:PDF>. 50

Commission of the European Communities, A Community approach on the prevention of natural

and man-made disasters, Communication from the Commission to the European Parliament, the

48

1.5. Иницијатива за ппдгптвенпст и превенција на

катастрпфи за Југпистпчна Еврппа

Еден пд субрегипналниуе еврппски парунери на ISDR-сисуемпу е

Иницијативата за ппдгптвенпст и превенција на катастрпфи

за Југпистпчна Еврппа (Disaster Preparedness and Prevention

Initiative for South-Eastern Europe – DPPI SEE).51 Фпрмиран вп

2000 гпдина пд сурана на Пакупу за суабилнпсу на Југписупшна

Еврппа, DPPI SEE има задаша да ја ппдпбрува и ппууикнува

регипналнауа спрабпука и кппрдинација на пплеуп на

ппдгпупвка и превенција на прирпдни и пд шпвек предизвикани

кауасурпфи вп регипнпу на Југписупшна Еврппа, какп и да

придпнесе за:

јакнеое на дпбрпспседскиуе пднпси преку размена на

искусува и на дпбри пракуики на пплеуп на управуваое сп

ризици пд кауасурпфи,

унапредуваое на спрабпукауа меду DPPI-парунериуе сп

пглед на прпцеспу на прпщируваое на Еврппскауа унија и

еврпауланускауа инуеграција на државиуе пд Југписупшна

Еврппа,

ппддржуваое и ппууикнуваое на државиуе вп регипнпу

да развијау, усвпјау и да спрпведау закпнпдавсувп,

регулауиви за живпунауа средина наменеуи за превенција

и за миуигација на кауасурпфи вп спгласнпсу сп

медунарпдниуе наспки и пракуики,

ппмагаое и пхрабруваое на државиуе вп регипнпу да ја

спрпведау Рамкауа за акција пд Хјпгп.

Council, the European and Social Committee and the Committee of the Regions, COM (2009) 82 Final (23 February 2009), ec.europa.eu, 01 February 2010 <http://ec.europa.eu/environment/civil/pdfdocs/com_2009_82en.pdf>. 51

Вп DPPI SEE шленуваау следниве држави: Албанија, Бпсна и Херцегпвина, Бугарија,

Македпнија, Мплдавија, Рпманија, Слпвенија, Србија, Хрвауска, Црна Гпра и Турција.

49

Вп субрегипналниуе парунери се вбрпјуваау и Еврппската

мрежа на наципнални платфпрми (А European Network of

National Platforms)52, Централнпеврппскипт фпрум за

превенција на катастрпфи (Centeal European Forum for Disaster

Prevention - CEUDIP)53 и Регипналнипт спвет за спрабптка

(Regional Cooperation Council – RCC).54

1.6. Еврппски фпрум за намалуваое на ризиците пд

катастрпфи

Вп еврппски рамки, е впсппсуавен Еврппскипт фпрум за

намалуваое на ризиците пд катастрпфи (European Forum for

Disaster Risk Reduction – EFDRR).55 Еврппскипу фпрум преусуавува

мулуилауерален регипнален фпрум за размена на инфпрмации и

знаеоа, регипнална кппрдинација, залагаое за ефекуивнп

намалуваое на кауасурпфиуе, за пбезбедуваое ппгплема

пплиуишка ппддрщка, какп и за даваое придпнес вп

имплеменуацијауа на Рамкауа за акција пд Хјпгп. Фпрумпу се

заснпва врз следниве пснпвни принципи:

52

Еврппскауа мрежа беще впсппсуавена вп 2007 гпдина пд францускауа, германскауа и

щвајцарскауа наципнална плауфпрма, а кпн неа се придружија и наципналниуе плауфпрми на Шещка и на Пплска, дпдека Щвајцарија излезе пд мрежауа. Цели на мрежауа се да ја развива и унапредува разменауа на инфпрмации меду шленкиуе и да ја ппмага инуеграцијауа на намалуваоеуп на ризициуе пд кауасурпфи вп сиуе аспекуи на еврппскпуп ппщуесувп на наципналнп, регипналнп и на медунарпднп нивп. 53

CEUDIP е впсппсуавен вп 1997 гпдина, пп кауасурпфалниуе ппплави щуп ја ппгпдија Ценурална

Еврппа. Фпрумпу има цел да ја ппмага разменауа на искусува и знаеоа и да ја ппдпбри кппрдинацијауа на акуивнпсуиуе меду наципналниуе плауфпрми на Авсурија, Германија, Пплска, Слпвашка, Унгарија и Шещка. Ппвеќе: „CEUDIP Mission”, PreventionWeb.net, 01 February 2010 <http://www.preventionweb.net/english/professional/contacts/profile.php?id=3541>. 54

RCC е впсппсуавен вп 2008 гпдина какп наследник на Пакупу за суабилнпсу на Југписупшна

Еврппа и служи какп регипнален ценуар за спрабпука и фпрум за кпнуинуиран ангажман на медунарпднауа заедница вп регипнпу. RCC има щесу приприуеуни пбласуи: екпнпмски и спцијален развпј, инфрасурукуура и енергеуика, правда и внаурещни рабпуи, спрабпука вп пбласуа на безбеднпсуа и градеое на шпвешкипу капиуал/ресурси и парламенуарна спрабпука. RCC гп спшинуваау 45 држави, прганизации и медунарпдни инсуиууции. Вп рамкиуе на Прпграмауа на Југписупшна Еврппа за миуигација и адапуација на ризициуе пд кауасурпфи (South Eastern Europe Disaster Risk Mitigation and Adaptation Programme), RCC спрабпуува сп UNISDR за развпј на регипнален механизам за псигуруваое пд кауасурпфи. Ппвеќе: „RCC Overview”, rcc.int, 01 February 2010 <http://www.rcc.int/index.php?action=page&id=2&link_id=6>. 55 EFDRR беще впсппсуавен на спсуанпкпу на Еврппскиуе наципнални плауфпрми и кпнуаку-

инсуиууции за Рамкауа за акција пд Хјпгп, кпј се пдржа пд 11 дп 13 нпемви 2009 гпдина вп Лпндпн.

50

1. Принциппу пд днптп кпн врвпт ппдразбира дека вп

ценуарпу на EFDRR ќе се напдаау наципналниуе

плауфпрми и инсуиууции надлежни за Хјпгп вп Еврппа,

кпи ќе ги пдредуваау агендауа и акуивнпсуиуе на

Фпрумпу преку нивнпуп ушесувп, акуивнауа размена и

ангажираоеуп.

2. Надпврзуваое на ппстпјните институции и

прганизации, сп щуп се пвпзмпжува нивнп вклушуваое

вп рабпуауа на EFDRR. Тие ќе придпнесау преку

кприсуеое на нивниуе спсуанпци, планпви за рабпуа,

акуивнпсуи и рабпуни групи вп прпмпвираоеуп и

унапредуваоеуп на рабпуауа на EFDRR.

3. Избегнуваое на бирпкратски слпеви и крути

структури, сп щуп се намалува мпжнпсуа за спздаваое

слпжена и бавна бирпкрауија и се пвпзмпжува

искприсууваое на ппсупјниуе регипнални прганизации

и средби.56

Врз пснпва на ппщуауа цел на EFDRR, иденуификувани се

следниве пращаоа на кпи уреба да рабпуи:

згплемена свесу за намалуваое на ризициуе пд

кауасурпфи какп инуегрален дел пд пдржливипу развпј и

адапуација кпн климаускиуе прпмени,

згплемена ппсвеуенпсу на нпсиуелиуе на пдлуки и на

пплиуики за спрпведуваое на Рамкауа за акција пд Хјпгп,

ппууикнуваое на ангажманпу на наципналниуе и на

регипналниуе акуери вп наспка на заеднишкиуе

акуивнпсуи за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи,

ппдпбрена кппрдинација на релевануниуе наципнални и

регипнални акуери,

56

Regional Platform for Disaster Risk Reduction Concept Paper, 21 May 2010

51

ппдпбренп разбираое на механизмиуе и на алаукиуе за

извесууваое за направенипу напредпк вп

имплеменуираоеуп на Рамкауа пд Хјпгп,

иденуификуваое на мпжнпсуиуе за ппблиска спрабпука

меду државиуе и субрегипниуе за размена на

инфпрмации и медувладина и медусекупрска спрабпука.

Приупа, EFDRR ќе им ппсвеуи ппсебнп внимание на следниве

пращаоа, кпи се преппзнаени какп сущуински пд сурана на

наципналниуе плауфпрми:

адапуираое кпн климаускиуе прпмени и ексуремниуе

временски услпви,

криуишна инфрасурукуура (вп кпја се вбрпјуваау

бплнициуе и ушилищуауа),

ангажираое на лпкалнп нивп и на нивп на заедници,

суандарди за нивп на безбеднпсу,

успгласуваое на мапираоеуп на ризициуе и на

прпцениуе, вклушувајќи гп и спбираоеуп ппдаупци.

Вп прилпг на гпренаведениуе пращаоа, EFDRR ќе биде и месуп

каде щуп ќе се: (а) разменуваау искусува и дпбри пракуики, (б) ќе

се даваау пракуишни предлпзи за регипнални и за субрегипнални

иницијауиви, за ппддрщка на напприуе на државиуе и на

заеднициуе за намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи, (в) ќе се

ппууикнуваау размениуе меду наципналниуе плауфпрми и ќе се

ппмагаау заеднишкиуе акуивнпсуи и „збрауимуваоауа“ меду

еврппскиуе наципнални плауфпрми и сп други регипни, (г) ќе се

врщи прегледуваое на извещуаиуе за регипналнипу напредпк вп

спрпведуваоеуп на Хјпгп и ппууикнуваое на наципналниуе

плауфпрми свпјпу напредпк да гп раппруираау преку HFA

Monitoring, (д) ќе се прпмпвираау клушни насуани за намалуваое

на ризициуе пд кауасурпфи, (д) ќе служи и какп месуп за

ппдгпупвка на сесииуе на Глпбалнауа плауфпрма, (е) ќе ја

ппууикнува уппуребауа на нпви уехнплпгии за намалуваое на

ризици пд кауасурпфи, и прпщируваоеуп на нивнауа уппуреба

меду државиуе-шленки, (ж) ќе ппмага вп иденуификуваоеуп на

52

заеднишкиуе ппуреби и прпграми за акција, (з) ппспшуваое на

најдпбри пракуики, при щуп земјиуе мпжау да бараау наспки пд

пние кпи веќе ги ппсуигнале резулуауиуе, (т) сппделуваое на

инфпрмации, размена на знаеоа и идеи и ппддрщка на

спрабпукауа.

EFDRR гп спшинуваау државиуе щуп имаау наципнални

плауфпрми57, државиуе щуп имаау регисуриранп кпнуаку-

инсуиууции надлежни за Рамкауа за акција пд Хјпгп.58 Впеднп,

EFDRR уеснп спрабпуува сп ппвеќе регипнални и субрегипнални

прганизации щуп ппкриваау пдредени аспекуи пд Хјпгп-рамкауа

за акуивнпсуи, а вп кпи влегуваау ппгпре сппмнауиуе EUR-OPA,

Еврппскауа кпмисија, DPPI SEE, Еврппскауа мрежа на наципнални

плауфпрми, CEUDIP и RCC.

Щема бр.3: Организации вп рамкиуе на Еврппскипу фпрум

57

Бугарија, Германија, Иуалија, Македпнија, Мпнакп, Нпрвещка, Обединеупуп

Кралсувп, Пплска, Русија, Унгарија, Финска, Франција, Хрвауска, Шещка, Щвајцарија, Щведска, Щпанија (спсупјба пд сепуември 2010 гпдина) 58

Авсурија, Албанија, Бпсна и Херцегпвина, Бугарија, Германија, Грузија, Грција,

Данска, Ерменија, Исланд, Иуалија, Кипар, Македпнија, Мплдавија, Мпнакп, Нпрвещка, Обединеупуп Кралсувп, Пплска, Ппруугалија, Рпманија, Русија, Слпвашка, Слпвенија, Србија, Турција, Украина, Финска, Франција, Хрвауска, Щвајцарија, Щведска. (спсупјба пд сепуември 2010 гпдина)

53

Сппред прирпдауа на шленсувпуп, Еврппскипу фпрум е хибрид,

бидејќи, ппкрај владинипу каракуер на најгплемипу брпј

шленпви, некпи пд шленпвиуе се невладини прганизации (на

пример, наципналниуе плауфпрми на Германија и Франција).

Хеуерпгенауа прирпда на Фпрумпу е дппплниуелнп изразена

преку вклушуваоеуп на некплку регипнални и суб-регипнални

медунарпдни владини прганизации и иницијауиви кпи

дејсувуваау на пплеуп на намалуваое на ризици пд кауасурпфи,

и какп уакви преусуавуваау парунери на Еврппскипу фпрум.

Щема бр.4: Држави-шленки на Еврппскипу фпрум

Фпрумпу, кпј сппред мпжнпсуа за прием на нпви шленпви е пд

пплузаувпрен уип, ја псуава пувпрена мпжнпсуа други еврппски

наципнални плауфпрми и регипнални прганизации да се вклушау

вп рабпуауа какп шленпви или парунери, а пп ппсуигнауа

спгласнпсу пд сурана на ппсупјнпуп шленсувп.

Сп Фпрумпу преуседава преуседауелсувп спсуавенп пд

преуседаваш и кппреуседаваш сп еднпгпдищен мандау, при щуп,

пп принциппу на рпуација, државауа щуп е кппреуседаваш дпада

на месупуп на преуседавашпу.59 Функцииуе и пдгпвпрнпсуиуе на

преуседауелсувпуп вклушуваау:

59

Преуседаваш сп Еврппскипу фпрум за 2010 гпдина е Щведска, а кппреуседаваш Македпнија, сп

упа щуп, вп 2011 гпдина, Македпнија ја превзема преуседавашкауа функција пп принциппу на рпуација

54

прганизираое на спсуанпциуе на Еврппскипу фпрум и на

рабпуниуе уела (вп кппрдинација сп EUR-OPA и UNISDR вп

пднпс на агендауа и ппмпщуа при ппдгпупвкиуе и

дисурибуцијауа на мауеријалиуе и уемаускиуе

дпкуменуи),

предвпдеое на Еврппскипу фпрум вп ппглед при

врщеоеуп мпниупринг и унапредуваое на предвидениуе

акуивнпсуи, сп цел да се развие сисуем за пдржуваое на

врски и кпмуникација сп шленпвиуе на Фпрумпу, а вп

спрабпука сп EUR-OPA и UNISDR

преуседавашпу и кппреуседавашпу немаау пплиуишка

функција,

унапредуваое на кпнцепупу за намалуваое на ризициуе

пд кауасурпфи (Disaster Risk Reduction-DRR) вп рамкиуе на

државауа, преку суаваое на пва пращаое виспкп на

агендауа на Наципналнауа плауфпрма и нејзиниуе

шиниуели,

унапредуваое и прпмпвираое на акуивнпсуиуе ппврзани

сп DRR вп медунарпдни рамки, пред сè, на ппсупјниуе

медунарпдни фпруми и иницијауиви,

суимулираое на вмрежуваоеуп и на разменауа меду

еврппскиуе парунери на пплеуп на DRR,

пхрабруваое, заеднп сп UNISDR и EUR-OPA, за државиуе

кпи сè ущуе не се вклушени вп рабпуауа на Фпрумпу.

преуседавашпу и кппреуседавашпу мпжау да ги кприсуау

спвеуиуе пд „Пријауелиуе на преуседауелсувпуп“, група

кпја е спсуавена пд пние наципнални плауфпрми,

инсуиууции надлежни за Хјпгп и прганизации кпи

преухпднп биле дпмаќини на спсуанпци на наципнални

плауфпрми и инсуиууции за Хјпгп.

55

Вп рамкиуе на Фпрумпу функципнираау спвеупдавни групи

предвпдени пд преуседавашпу и кппреуседавашпу, а кпи имаау за

цел да даваау предлпзи и рещенија за клушниуе пращаоа.60

Спвеупдавниуе групи, меду другпуп, уреба да предлпжау и

фпрмираое на групи за акција (Task Force groups), кпи уреба да

гп придвижуваау и засуапуваау прпцеспу на рещаваое на

клушниуе пращаоа.

Специфишна е улпгауа кпја вп рамкиуе на Еврппскипу фпрум ја

имаау UNISDR и EUR-OPA. Така, EUR-OPA ги има следниуе

функции:

да гп ппддржи прганизираоеуп на спсуанпциуе на

Еврппскипу фпрум,

да пдреди месуп за пдржуваое на спсуанпциуе, вп

кппрдинација сп UNISDR,

да биде дпмаќин, кпга упа е ппуребнп, на спсуанпциуе на

Еврппскипу фпрум,

да гп ппддржува изгпувуваоеуп на регипналниуе извещуаи

за имплеменуација на Рамкауа за акција пд Хјпгп,

да сппделува инфпрмации сп ппсупјаниуе преусуавници вп

EUR-OPA и сп Спвеупу на Еврппа вп врска сп спсуанпциуе и

напредпкпу на Еврппскипу фпрум,

UNISDR ги има следниуе задаши:

да ппвика релевануни медунарпдни и еврппски прганизации

да спрабпууваау сп Еврппскипу фпрум вп врска сп клушниуе

пращаоа,

да спрабпуува сп EUR-OPA, псуанауиуе регипнални

прганизации и државауа преуседаваш и државауа

кппреуседаваш сп Еврппскипу фпрум вп наспка на

пдредуваое на агендауа и целиуе на спсуанпциуе и

дисурибуција на инфпрмации,

60

Од мару 2010 гпдина впсппсуавени се две спвеупдавни групи: Спвеупдавна група за знаеоа,

сппделуваое инфпрмации и размени меду наципналниуе плауфпрми (предвпдена пд Щведска, а вп кпја е вклушена и Слпвенија), и Спвеупдавна група за климауски прпмени и намалуваое на ризици пд кауасурпфи (предвпдена пд Македпнија, а вп кпја се вклушени Германија, Нпрвещка, Пплска, Франција).

56

да гп прпмпвира Еврппскипу фпрум вп глпбални рамки,

да ппууикнува кпхеренуна акција вп наспка на намалуваое

на ризици пд кауасурпфи на наципналнп и регипналнп нивп,

вклушиуелнп и преку ппддрщка на регипнални сурауегии,

парунерсува и мрежи,

да прпмпвира ппврзуваое сп пплиуикиуе за климауски

прпмени,

да врщи мпниупринг, да извесуува и да ја наспшува

имплеменуацијауа на Рамкауа за акција пд Хјпгп на

наципналнп и регипналнп нивп,

да пружа уехнишка ппддрщка и да прпмпвира кпнсензус за

впсппсуавуваое на суандарди за намалуваое на ризици и за

размена на инфпрмации и наушени лекции, а вп рамкиуе на

целиуе и приприуеуиуе на UNISDR.

Вп уаа смисла, шеуириуе пснпвни задаши на UNISDR се:

засуапуваое, пружаое инфпрмаципни услуги и алауки за

наципналниуе и ппднаципналниуе акуери вп наспка на

вмеунуваое на кпнцепупу за намалуваоеуп на ризициуе

вп наципналниуе планпви за развпј,

уехнишка ппддрщка и алауки за следеое на напредпкпу

на имплеменуацијауа на намалуваоеуп на ризициуе

спгласнп Рамкауа за акција пд Хјпгп,

уехнишка и пперауивна ппддрщка за Регипнална

плауфпрма за намалуваое на ризици пд кауасурпфи61

(Еврппскипу фпрум),

развиваое на наспки и дпбри пракуики вуемелени врз

наушениуе лекции и развиваое и пдржуваое експеруски

мрежи.

61

Вп уерминплпгија на UNISDR, Еврппскипу фпрум се нарекува Регипнална плауфпрма

57

Мпже да се забележи дека брпјнп, а пред сè спдржински,

ппзнашајни се надлежнпсуиуе на UNISDR, пд щуп мпже да се

заклуши дека главен двигауел на Еврппскипу фпрум

преусуавуваау упкму Обединеуиуе нации преку UNISDR, кпи

всущнпсу се јавија и какп иницијаупри.

Имајќи ги предвид клушниуе пращаоа сп кпи се занимава, мпже

да се кпнсуауира дека присуаппу на Еврппскипу фпрум е

хплисуишки. Неппсреднп Фпрумпу е наспшен кпн намалуваоеуп

на ризициуе. Ппсреднп, Фпрумпу гп ппкрива и пдгпвпрпу на

кауасурпфиуе и ппправуваоеуп, а преку вклушуваое на

наципналниуе, регипналниуе и суб-регипналниуе прганизации и

иницијауиви вп шија неппсредна надлежнпсу се пвие пращаоа

(надлежниуе наципнални инсуиууции, Еврппскауа кпмисија, DPPI

SEE иун.)

Преку вклушуваое на сиуе релевануни регипнални шиниуели се

избегнува инсуиууципналнипу паралелизам.

58

59

2. Македпнски мпдел за намалуваое на ризици пд несреќи и

пд катастрпфи

2.1. Наципнални кпнцепциски и стратешки дпкументи и

закпни

Наципналнауа плауфпрма62 на Република Македпнија за

намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи, ппкрај

пплиуишкауа вплја изразена сп присуапуваоеуп кпн Рамкауа за

акција пд Хјпгп (2005 гпдина), свпи кпрени има и вп два клушни

кпнцепциски и сурауещки дпкуменуи, какп и ппвеќе закпни, пд

кпи еден е клушен вп пвпј кпнуексу. Именп, суанува збпр за

НАЦИОНАЛНАТА КОНЦЕПЦИЈА ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ОДБРАНА (2003

гпдина) и за СТРАТЕГИЈАТА ЗА НАЦИОНАЛНА БЕЗБЕДНОСТ НА

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (2008 гпдина), какп и за Закпнпу за

управуваое сп кризи, дпнесен вп 2005 гпдина.63

„Наципналнауа кпнцепција за безбеднпсу и пдбрана”, какп

пснпвен дпкумену на Република Македпнија вп пбласуа на

безбеднпсуа и пдбранауа, ги ууврдува ппгледиуе и суавпвиуе вп

пднпс на пдбранауа и справуваоеуп сп кризни сиууации. Иакп

какп безбеднпсни ризици и ппаснпсуи ги преппзнава

„елеменуарниуе и други неппгпди, уехнишкп-уехнплпщкиуе

кауасурпфи, заразниуе забплуваоа на лудеуп и живпуниуе

предизвикани пд дпмащни и/или надвпрещни шиниуели“, сепак,

фпкуспу е на уврдиуе безбеднпсни ризици. Тпа ппсебнп се

пднесува на некпи пд клушниуе елеменуи за намалуваоеуп на

ризици – превенцијауа и ранпуп предупредуваое.

62

Наципналнауа плауфпрма преусуавува наципнален механизам за кппрдинација и дава

пплиуишки наспки вп дпменпу на намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи. Суанува збпр за мулуисекупрска сурукуура сп инуердисциплинарна пракуика вп кпја ушесувуваау инсуиууцииуе на сисуемпу, цивилнпуп ппщуесувп и јавнпсуа. Присуаппу за впсппсуавуваое и функципнираое на Наципналнауа плауфпрма зависи пд сурауегискиуе и пд пплиуишкиуе цели на ппщуесувпуп, какп и пд кулуурплпщкиуе навики. Наципналнауа плауфпрма пбезбедува кппрдинација, анализи и преппраки за приприуеуни пбласуи и ппбарува кпнценуирана акуивнпсу преку прпцеси на кппрдинација и акуивнп ушесувп на нпсиуелиуе на пдгпвпрнпсуиуе. 63 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Наципнална плауфпрма на Република Македпнија за

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, Ценуар за управуваое сп кризи, Скппје, 2010: 41

60

Од аспеку на кризнипу меначмену, пспбенп е важна глава III,

ппдглава 3, упшка 56, каде щуп е наведенп: „Оснпвна намена на

Ценуарпу за меначмену сп кризи е пдржуваое ппсупјанп нивп на

гпупвнпсу на државауа, кпнсулуации, кпнуинуиуеу, медуреспрска

и медунарпдна спрабпука, кппрдинација, израбпука и

пдржуваое на пбединеуа и единсувена прпцена на заканиуе,

ризициуе и ппаснпсуиуе пп безбеднпсуа на Република

Македпнија, какп и предлагаое и дпнесуваое мерки и

акуивнпсуи за разрещуваое на кризни сиууации и кризи”.64 65

Закпнпу за управуваое сп кризи, надпврзувајќи се врз преухпднп

сппмнауипу дпкумену, гп ууврдува Сисуемпу за управуваое сп

кризи, прппищувајќи ги негпвипу спсуав, ингеренцииуе и

нашинпу на функципнираое. Вп уаа смисла, шлен 2 упауува:

„Сисуемпу за управуваое сп кризи гп псуваруваау прганиуе на

државнауа управа и прганиуе на државнауа власу (Спбрание,

Преуседауел и Влада), вппружениуе сили какп Армијауа на

Република Македпнија, силиуе за защуиуа и за спасуваое и

прганиуе на ппщуиниуе и на градпу Скппје. Јавниуе

преупријауија, јавниуе усуанпви и служби и ургпвскиуе друщува

мпже да ушесувуваау вп превенцијауа, ранпуп предупредуваое и

вп справуваоеуп сп кризи вп спгласнпсу сп пвпј Закпн.

Граданиуе, здруженијауа на градани и Црвенипу крсу на

Република Македпнија, невладиниуе и хуманиуарниуе

прганизации, средсувауа за јавнп инфпрмираое и другиуе

правни лица щуп не се ппфауени сп суавпвиуе 1 и 2 на пвпј шлен,

мпже да ушесувуваау вп превенцијауа, ранпуп предупредуваое и

справуваоеуп сп кризи, дпбрпвплнп и дпгпвпрнп, врз пснпва на

Закпнпу и рауификуваниуе медунарпдни дпгпвпри щуп ја

уредуваау пваа мауерија”.66 67

64

„Наципнална кпнцепција за безбеднпсу и пдбрана“, vlada.mk, 2003, 25 февруари

2010 <http://www.vlada.mk/files/Vladina_koncepcija_za_bezbednost.pdf>. 65 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid. 66 Република Македпнија, Закпн за управуваое сп кризи, Службен весник на

Република Македпнија бр.29 пд 04.05.2005

61

Сп исуипу Закпн, заради ппсупјани кпнсулуации и дпнесуваое

пдлуки на највиспкп нивп, максимална кппрдинација,

навремена реакција, ефикаснпсу и сппдвеунп искприсууваое на

распплпжливиуе сппспбнпсуи и ресурси вп слушај на кризи и

кризни сиууации, какп и навремена, квалиуеуна и реална

прпцена на загрпзенпсуа на безбеднпсуа на Република

Македпнија пд ризици и ппаснпсуи, вп рамкиуе на сисуемпу за

управуваое сп кризи се впсппсуавуваау: Управувашки кпмиуеу,

Група за прпцена и Ценуар за управуваое сп кризи, какп

сампсупен прган на државна управа68 69.

Дппплниуелнп, сп шленпвиуе пд 4 дп 11 пд пвпј Закпн, се

регулираау месупуп и улпгауа на шиниуелиуе на сисуемпу за

управуваое сп кризи70.

67 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid. 68

Вп спгласнпсу сп шлен 13 пд пвпј Закпн, Управувашкипу кпмиуеу е уелп на Владауа за

кппрдинација и управуваое сп Сисуемпу за управуваое сп кризи. Гп спшинуваау минисуриуе: за внаурещни рабпуи, здравсувп, урансппру и врски, пдбрана, надвпрещни рабпуи и ракпвпдиуелпу на Групауа за прпцена. Дпкплку спсуавпу на Управувашкипу кпмиуеу не ја пдразува сппдвеунауа и правишнауа засуапенпсу на заеднициуе, спсуавпу на Управувашкипу кпмиуеу се дппплнува и сп други шленпви на Владауа. Вп зависнпсу пд кризнауа спсупјба, пп ппуреба, вп рабпуауа на Управувашкипу кпмиуеу мпже да се вклушау и други функципнери щуп ракпвпдау сп прганиуе на државнауа управа. Вп рабпуауа на Управувашкипу кпмиуеу ушесувува и еден преусуавник на Кпмисијауа за пдбрана и безбеднпсу на Спбраниеуп на Република Македпнија пд редпу на шленпвиуе на Кпмисијауа пд најгплемауа пплиуишка паруија вп пппзиција и еден преусуавник пд Кабинеупу на преуседауелпу на Република Македпнија. Ценуарпу за управуваое сп кризи какп сампсупен прган на државна управа, вп спгласнпсу сп Закпнпу за управуваое сп кризи, пбезбедува кпнуинуиуеу вп медуреспрскауа и медунарпднауа спрабпука, кпнсулуации и кппрдинација вп управуваоеуп сп кризи, израбпуува и ажурира единсувена прпцена на инсуиууцииуе и ппаснпсуиуе пп безбеднпсуа на Републикауа, предлага мерки и акуивнпсуи за разрещуваое на кризна спсупјба. Вп спгласнпсу сп шлен 21 пд Закпнпу за управуваое сп кризи, Ценуарпу за управуваое сп кризи, какп сампсупен прган на државнауа управа, е нпсиуел на вкупнауа ппддрщка (сурушна, прганизациска, админисурауивна и друга) на Управувашкипу кпмиуеу и на Групауа за прпцена. 69

Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 42 70

Вп прпдплжение следуваау шленпвиуе пд 4 дп 11:

Шлен 4 Минисуерсувауа и другиуе пргани на државнауа управа ушесувуваау вп превенцијауа, ранпуп предупредуваое и справуваоеуп сп кризна спсупјба, вп спгласнпсу сп закпн сп кпј се уредува нивнауа надлежнпсу.

62

Минисуерсувауа и другиуе пргани на државнауа управа, ппщуиниуе и Градпу Скппје, јавниуе преупријауија, јавниуе усуанпви и служби, какп и ургпвскиуе друщува пд ппсебнп знашеое за рабпуа вп кризна спсупјба, кпи ќе ги ууврди Владауа на Република Македпнија (вп науампщнипу уексу: Владауа), се ппдгпувуваау за изврщуваое на нивниуе функции, пднпснп задаши за превенција и справуваое сп кризи. Шлен 5 Опщуиниуе и Градпу Скппје, вп рамкиуе на нивниуе надлежнпсуи ууврдени сп закпн, имаау пбврска за свпи ппуреби, заради ефикасна превенција и ранп предупредуваое пд ппуенцијална кризна спсупјба да врщау прпцена на ризициуе и на ппаснпсуиуе на лпкалнп нивп, да ги ууврдуваау ппуребиуе и да ги планираау ресурсиуе. Вп справуваоеуп сп кризи, ппщуиниуе и Градпу Скппје ги врщау и следниве рабпуи: - ги следау спсупјбиуе и дејсувауа и ппјавиуе щуп мпжау да дпведау дп насуануваое на криза на ппдрашјеуп на ппщуиниуе и на Градпу Скппје; - дпнесуваау прпцена на загрпзенпсуа пд ризици и ппаснпсуи за насуануваое на кризна спсупјба на ппдрашјеуп на ппщуиниуе и на Градпу Скппје; - дпнесуваау прпграма за ревиуализација на ппщуиниуе и на Градпу Скппје пп елиминираоеуп на кризауа; - ги спрпведуваау пдлукиуе на Владауа вп врска сп управуваое сп криза на ппдрашјеуп на ппщуиниуе и на Градпу Скппје и - пдлушуваау за висинауа на средсувауа за управуваое сп кризи пд бучеупу на ппщуиниуе и на Градпу Скппје. Прпценауа пд суав 2 алинеја 2 на пвпј шлен ја израбпууваау регипналниуе ценури за управуваое сп криза. Вп справуваоеуп сп кризa градпнашалнициуе на ппщуиниуе и на Градпу Скппје пбезбедуваау кппрдинација на ушеснициуе вп сисуемпу за управуваое сп кризи на лпкалнп нивп. Шлен 6 Армијауа мпже да ушесувува сп дел пд свпиуе сили вп слушај на кризна спсупјба, ппд услпви и на нашин ууврдени сп пвпј закпн. Шлен 7 Силиуе за защуиуа и спасуваое фпрмирани вп спгласнпсу сп Закпнпу за защуиуа и спасуваое, вп кризна спсупјба ушесувуваау вп пусурануваое на ппследициуе пд исуауа. Шлен 8 Вп превенција и справуваое сп кризна спсупјба, јавниуе преупријауија, јавниуе усуанпви и служби, какп и ургпвскиуе друщува, кпи се пд ппсебнп знашеое за рабпуа вп кризна спсупјба, имаау пбврска за защуиуа и спасуваое на врабпуениуе, лицауа кпи се зауекнале кај нив и мауеријалниуе дпбра, какп и пусурануваое на ппследициуе пд кризнауа спсупјба. Шлен 9 Минисуерсувауа и другиуе пргани на државнауа управа, прганиуе на ппщуиниуе и на Градпу Скппје, јавниуе усуанпви и служби, какп и ургпвскиуе друщува кпи се пд ппсебнп знашеое за рабпуа вп кризна спсупјба, имаау пбврска вп свпиуе акуи за прганизација и сисуемауизација да ууврдау рабпуни месуа за ппдгпувуваое и изврщуваое рабпуни задаши вп врска сп превенција и справуваое сп кризна спсупјба. Шлен 10 Минисуерсувауа и другиуе пргани на управауа, јавниуе преупријауија, какп и ургпвскиуе друщува кпи се пд ппсебнп знашеое за рабпуа вп кризна спсупјба и

63

Сп „Сурауегијауа за безбеднпсу на Република Македпнија”,

дппплниуелнп се разрабпуува преухпднп ппспшенипу суав. Вп уаа

смисла, вп глава 1 пд пвпј дпкумену, наслпвена какп

„Дефиниција и принципи на наципналнауа безбеднпсу”, се

ппспшува дека какп „... главни кпмппненуи на сисуемпу за

наципнална безбеднпсу…” (вп кпј се имплеменуирани

еврпауланускиуе и еврппскиуе суандарди) е и „... развпјпу на

Единсувен сисуем за превенција, ранп предупредуваое и

справуваое сп кризи пд секакпв вид и защуиуа на луде и на

мауеријални дпбра...”. Дппплниуелнп, глава 5 пд исуипу

дпкумену, наслпвена какп „Имплеменуација на наципналниуе

безбеднпсни инуереси на Република Македпнија или сурауещки

кпнцепу” (вп упшка 89 пд ппдглава 5.2., наслпвена какп

„Внаурещна безбеднпсна пплиуика”), упауува на „... спдејсувп сп

државиуе вп регипнпу, пспбенп сп даваое виспк приприуеу на

кпмпауибилнпсуа и на разменауа на инфпрмацииуе за несреќи и

за кауасурпфи, на регипналнп и на субрегипналнп нивп, преку

зајакнуваое на ппсупјниуе механизми и уппуреба на ппдпбри

уехники за кпмуникација и кппрдинација, ангажираое на

наципналниуе ресурси за справуваое сп кризни сиууации за

ппмпщ на други држави и ушесувп вп медунарпдни вежби”.71

ппщуиниуе и Градпу Скппје, имаау пбврска да ушесувуваау вп пбука, вежбпвни и други акуивнпсуи за превенција и справуваое сп кризна спсупјба. Нашинпу на ушесувп на акуивнпсуиуе пд суавпу 1 на пвпј шлен и висинауа на надпмесупкпу се уредува сп дпгпвпр сп Ценуарпу за управуваое сп кризи. Шлен 11 Вп спгласнпсу сп медунарпден дпгпвпр кпн кпј Републикауа присуапила или ги рауификувала, закпн и други прпписи, вп превенција и вп справуваое и ранп предупредуваое пд евенууална кризна спсупјба, мпжау да ушесувуваау и медунарпдни прганизации, инсуиууции и ппединци. 71 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 43

64

Наципналнауа кпнцепција за безбеднпсу и пдбрана вклушува два

пд клушниуе елеменуи на пснпвнипу дпкуринарен суав

(превенцијауа и ранпуп предупредуваое). Иакп ги сппмнува, не

ги суава вп кпнуексу на прирпдни и пд шпвек предизвикани

несреќи и кауасурпфи, ууку самп вп рамкиуе на уврдиуе

безбеднпсни ризици. Сепак, Кпнцепцијауа преусуавува пснпва на

Сисуемпу за управуваое сп кризи, сп щуп гп расшисуува

прпсупрпу, пднпснп спздава услпви за ппдпцнежнпуп

впсппсуавуваое на Наципналнауа плауфпрма.

Сурауегијауа за безбеднпсу на Република Македпнија гп

надппплнува зашнаупуп вп Кпнцепцијауа, сп упа щуп пренецијауа,

ранпуп предупредуваое и справуваоеуп ги суава вп ппщирпк

кпнуексу (кризи пд секакпв вид).

Од ппспшенпуп е евиденунп дека сп пвие дпкуменуи се

ппсуавени уемелиуе на пна щуп сега веќе е

инсуиууципнализиранп какп Наципнална плауфпрма, целнп

наспшена кпн пбезбедуваое инуегриран, ефикасен и ефекуивен

присуап за превенција, ранп предупредуваое, справуваое и

надминуваое на ппследициуе пд прирпдни и пд шпвек

предизвикани несреќи и кауасурпфи, приупа пбезбедувајќи

функципналнп единсувп на државнауа власу, лпкалнауа

сампуправа, невладинипу секупр, академскауа и бизнис-

заедница. Разбирливп, упа ппдразбира развиваое на

управувашки сисуем, сурукуура (мрежа пд инсуиууции) и

функципнални врски щуп ќе гарануираау навремена, сисуемауска

и кппрдинирана реакција на шиниуелиуе на Наципналнауа

плауфпрма и псмисленп развиваое и ппуималнп искприсууваое

на распплпжливиуе ресурси (шпвешки, мауеријалнп-уехнишки и

финансиски).72

72

Ibid.

65

2.2. Кпнститутивни елементи на мпделпт

Щема бр.5: Дпкурина, сурауегии, пплиуики и легислауива

Треуираоеуп на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи,

независнп пд упа дали суанува збпр за прирпдни или пд шпвек

предизвикани насуани, преуппсуавува ппсупеое на единсувен

дпкуринарен суав, какп наспка и рамка вп кпја ппнауаму ќе се

урасираау кпнкреуниуе сурауегии, пплиуики и легислауива и

планирашки дпкуменуи.

Приупа, за пдредуваое на специфишнауа уежина (важнпсу) на

кпнсуиуууивниуе елеменуи, неппхпднп е да се спгледа какп

нивнауа структура пднпснп спсуавниуе делпви, уака и

функцнипналните врски кпи ппсупјау меду делпвиуе.

66

2.3. Пснпвен дпктринарен став

Генералнипу присуап вп уреуираоеуп на ризициуе пд несреќи и

пд кауасурпфи, независнп пд упа дали суанува збпр за прирпдни

или пд шпвек предизвикани насуани, преуппсуавува ппсупеое на

единсувен дпкуринарен суав, какп наспка и рамка вп кпја

ппнауаму ќе се урасираау кпнкреуниуе сурауегии, пплиуики и

легислауива. Какп пснпвен дпктринарен став за намалуваое на

ризиците пд несреќи и пд катастрпфи, пд сурана на

Управувашкипу кпмиуеу на Наципналнауа плауфпрма73 беще

прифауен следнипу:

Превенцијата и ранптп предупредуваое се пснпва за

пппречуваое вп целпст или за пппречуваое на катастрпфални

ппследици пд несреќи предизвикани пд прирпдата или пд

чпвекпт, а ппдгптвенпста на секпј пд субјектите пппдделнп и

сппспбнпста за нивнп заедничкп кппрдиниранп и брзп

дејствуваое се претппставка за намалуваое на ппследиците и

за брза нпрмализација на живптпт.

Евиденунп е дека дпкуринарнипу суав се спсупи пд ппвеќе

медусебнп лпгишки и суварнп ппврзани и медузависни елеменуи,

кпи ја шинау структурата на суавпу.

Пред сè, превенцијата, какп дирекунп избегнуваое на

неппвплни влијанија пд ппаснпсуи и сп нив ппврзаниуе

кауасурпфи. Превенцијауа гп изразува кпнцепупу и намерауа

целпснп да се избегне ппуенцијалнпуп неппвплнп влијаније сп

пднапред преземаое дејсува.

73

На седницуа на Управувашкипу кпмиуеу вп прпщирен спсуав пдржана на 19.11.2009

гпдина.

67

Ранптп предупредуваое ги изразува капациуеуиуе ппуребни за

навременп да се генерираау и да се распрпсуранау знашајни

предупредувашки инфпрмации, сп щуп ќе им се пвпзмпжи на

ппединциуе, заеднициуе и на прганизацииуе щуп се ппд закана

пд ппаснпсу да се ппдгпувау и сппдвеунп да дејсувуваау и

навременп да ја намалау мпжнпсуа да се слуши щуеуа или загуба.

Ппнауаму, ппдгптвенпста, кпја гп ппфаќа знаеоеуп и

капациуеуиуе развиени пд сурана на владиуе, прганизацииуе за

прпфесипнален пдгпвпр и закрепнуваое, заеднициуе и

ппединциуе за делпувпрнп да се предвиди, пдгпвпри и закрепне

пд влијанијауа на верпјауниуе, неппсредниуе или уекпвниуе

насуани или услпви на ппаснпсу. Ппдгпувенпсуа е вуемелена врз

цврсуа анализа на ризициуе пд кауасурпфи и врз дпбри врски сп

сисуемиуе за ранп предупредуваое и вклушува акуивнпсуи пд

уиппу на: (1) планираое за непредвидливи сиууации, (2)

спздаваое резерви на ппрема и набавки, (3) развиваое на

аранжмани за кппрдинираое, евакуираое и јавнп

инфпрмираое, и сп упа ппврзани (4) пбуки и уеренски вежби.

Тие мпра да бидау ппддржани пд сурана на фпрмалниуе

инсуиууции, сп правни и сп бучеуски капациуеуи.

Брзптп дејствуваое, или пдгпвпрпу, се пднесува на

пбезбедуваоеуп на ургенуни услуги и јавна ппмпщ за време на

кауасурпфауа или веднащ пп неа, а сп цел да се спасау живпуи,

да се намалау влијанијауа врз здравјеуп, да се псигура јавнауа

безбеднпсу и да се испплнау пснпвниуе живпуни ппуреби на

ппгпдениуе луде. Оууука, пдгпвпрпу се фпкусира пред сè на

неппсредниуе и краукпрпшниуе ппуреби.

Намалуваоетп на ппследиците ппдразбира ублажуваое или

пгранишуваое на неппвплниуе влијанија пд ппаснпсуиуе и сп нив

ппврзаниуе кауасурпфи. Неппвплниуе влијанија на ппаснпсуиуе

шесуппауи не мпже целпснп да се спрешау, нп мпже знашиуелнп

да се намали нивнипу размер или жесупкпсу преку примена на

68

разлишни сурауегии и дејсува. Меркиуе за ублажуваое спдржау

инженерски уехники и кпнсурукции кпи ја згплемуваау

пуппрнпсуа кпн ппаснпсуи, какп и ппдпбрени пплиуики за

живпунауа средина и јавнауа свесу. Треба да се забележи дека

вп пплиуикиуе за климаускиуе прпмени ппимпу „ублажуваое“

ппинаку се дефинира; упа е ппим щуп пзнашува намалуваое на

емисии на гаспви сп ефеку на суаклена градина, кпи

преусуавуваау извпр на климаускиуе прпмени.

Нпрмализираоетп на живптпт или закрепнуваое ппдразбира

ппвупрнп впсппсуавуваое и, уаму каде щуп е сппдвеунп,

ппдпбруваое на пбјекуиуе, средсувауа за егзисуенција и

живпуниуе услпви, вклушувајќи и наппри за намалуваое на

факуприуе за ризик пд кауасурпфи.

Темелнпуп намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи

преуппсуавува ппсупеое на заувпрен круг на акуивнпсуи кпи ги

пдразуваау елеменуиуе засуапени вп пснпвнипу дпкуринарен

суав. Тпј заувпрен круг преусуавува лпгишка и суварна ппврзанпсу

пднпснп функципналната врска меду гпренаведениуе елеменуи.

Имајќи предвид дека кпнцепупу за намалуваое на ризициуе пд

кауасурпфи акценупу гп суава упкму на избегнуваое на

неппвплниуе влијанија, превенцијата преусуавува лпгишен

ппшеупк на заувпренипу круг акуивнпсуи. Имајќи предвид дека

некпгащ, и ппкрај пднапред преземениуе превенуивни дејсува, е

невпзмпжнп вп целпсу да се избегнау негауивниуе влијанија, се

јавува ппуребауа за ппсупјан мпниупринг на насуаниуе, пднпснп

навременп пружаое на знашајни и упшни инфпрмации за

ппуенцијалниуе ризици, врз щуп се уемели кпнцепупу на ранптп

предупредуваое. Овие инфпрмации ппнауаму се пснпва за

јакнеое на ппдгптвенпста кпја се заснива на уемелна анализа на

ризициуе и на дпбри врски сп сисуемиуе за ранп

предупредуваое. Ппдгпувенпсуа ппнауаму ппдразбира

ппсупеое на развиени капациуеуи и ресурси кпи, вп слушај на

несреќа или кауасурпфа, се суаваау вп функција преку брзп

69

дејствуваое, пднпснп пдгпвпр, щуп има за цел, вп ппуимална

временска рамка, да пбезбеди ургенуни услуги за да се спасау

живпуи, да се намалау влијанијауа врз здравјеуп, да се псигура

јавнауа безбеднпсу и да се испплнау пснпвниуе живпуни ппуреби

на ппгпдениуе луде. Щупм пдредена несреќа или кауасурпфа

веќе се слушила, упгащ лпгишнп следи намалуваоетп на

ппследиците и, вп на дплг рпк – нпрмализираое на живптпт на

ппгпдениуе заедници.

Од гпренаведенпуп прпизлегува дека, дпкплку се преземау

дејсува и се пбезбедау услпви кпи ја спрешуваау

мауеријализацијауа на ризикпу, упгащ, функципналнипу круг кпј

заппшнува сп превенцијата и ранптп предупредуваое, заврщува

сп ппдгптвенпста.

Дпкплку пак, ризикпу прерасне вп нереќа или кауасурпфа, упгащ

кругпу функципналнп се заувпра преку краукпрпшнпуп брзп

дејствуваое сп намалуваое на ппследиците и заврщува сп

нпрмализираоетп на живптпт.

Имајќи гп сеуп пва предвид, се намеунува пращаоеуп: Кпја е

функципналнауа врска ппмеду пснпвнипу дпкуринарен суав врз

кпј се уемели Наципналнауа плауфпрма и кпнзисуенунпсуа вп

присуаппу за намалуваоеуп на ризициуе пд несреќи и пд

кауасурпфи? Имајќи предвид дека пснпвнипу дпкуринарен суав е

пснпвна лпгишка висуина на сисуемпу, упј ја има улпгауа на

аксипма, и какп уакпв, не се дпкажува.

Аксипмпу е најпснпвен и најсущуински принцип на спзнаниеуп

на извеснауа пбласу на предмеупу, кпј не мпже да се дедуцира,

дпдека пд негп сп дедукција се изведуваау сиуе суавпви на

кпнкреунипу наушен сисуем. (Вп уаа смисла, за да се дпјде дп

аксипмпу какп пснпвен закпнски ппщу суав, неппхпднп е да се

сфауи сущуинскпуп ппщуп вп ппсебнпуп, а упа е мпжнп самп сп

спздавашкп мислпвнп пдразуваое на ппщупуп вп ппсебнпуп,

сущуинскпуп вп ппјавнпуп.)

70

Аксипмпу мпже да се најде вп улпга на гплема премиса пд кпја

ппнауаму се изведуваау суавпви сп ппнизпк суепен на ппщупсу вп

пднпс на гплемауа премиса. Сппред упа, и пд пснпвнипу

дпкуринарен суав сп дедукција се изведуваау сиуе псуанауи

елеменуи, какп щуп се ппщуиуе сурауегии кпи ја имаау улпгауа на

уепреми. Тепремиуе преусуавуваау сисуеми на суавпви кпи се

изведуваау пд принципиуе и пд аксипмиуе, пднпснп пд

еднпсуавниуе суавпви.

2.4. Ппшт стратешки пристап

Врз пснпва на уаквпуп пдредуваое на пснпвнипу дпкуринарен

суав ќе бидау ууврдени и ппштите стратегии штп се дпнесуваат

за секпј пд ризиците ппфауени сп Наципналнауа плауфпрма,

пдделнп. Опщуауа сурауегија, всущнпсу, пдгпвара на пращаоеуп

какп ќе се псуварува (или какп ќе се пживпувпри) пснпвнипу

дпкуринарен суав (пднпснп дпкуринауа врз кпја се ппупира

целипу сисуем за намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд

кауасурпфи) вп пднпс на кпнкреунипу ризик74. Опщуауа

сурауегија за уреуираое на кпнкреунипу ризик ппнауаму се

разрабпуува низ функципнални стратегии щуп се пднесуваау на:

превенцијауа (или какп ќе се псуварува ппщуауа

сурауегија вп пднпс на превенцијауа),

реакцијауа (или какп ќе се псуварува ппщуауа сурауегија

вп пднпс на реакцијауа при насуанауа сиууација),

впзпбнпвуваоеуп на нпрмалнауа спсупјба (или какп ќе се

псуварува ппщуауа сурауегија вп пднпс на

впзпбнпвуваоеуп на редпвнауа спсупјба).75

74

На пример, акп суанува збпр за ризик пд ппплави, ппщуауа сурауегија за упа какп ќе биде

уреуиран упј ризик, знаши, всущнпсу, кпнкреуна разрабпука на пснпвнипу дпкуринарен суав вп кпнуексу на ппплавиуе, пднпснп какп ќе се прганизира превенција пд ппплави и ранп предупредуваое дпкплку ппсупи пснпвана закана дека дп нив мпже да дпјде, какп ќе се пбезбеди ппдгпувенпсу за кппрдиниранп, брзп, навременп и сппдвеунп ангажираое дпкплку се слуши. 75 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 70

71

Сурауегииуе ги даваау ппщуиуе наспки за упа каде, пднпснп вп

кпја наспка уреба да се бараау рещенијауа за прпблемиуе щуп

мпже да се ппјавау или веќе се на сцена. Или сп други збпрпви,

упаууваау на упа:

щуп уреба да се направи за да не дпјде дп несреќа или дп

кауасурпфа,

дпкплку, сепак, се слуши несреќа, какп да се спреши уаа да

прерасне вп кауасурпфа, пднпснп какп да се спрешау ущуе

ппурагишни ппследици пд упа щуп веќе се слушилп, кпга

веќе рабпуиуе се слушиле и сиууацијауа е суавена ппд

кпнурпла, какп да се впзпбнпви нпрмалнипу живпу на

заедницауа (уплку кплку щуп мпже да биде нпрмален пп

упа щуп се слушилп).

За да пдгпвпрау на бараоеуп, сурауегииуе, какп ппщуиуе, уака и

функципналниуе, уреба да се успгласени сп генералнауа наспка

и рамка, пднпснп, сп пснпвнипу дпкуринарен суав. Оууука, вп

функципналната врска меду пснпвнипу дпкуринарен суав пд

една сурана и сурауегииуе, пд друга сурана се пди пд ппщупуп

кпн ппсебнпуп. Не мпже да се прави пдржлива сурауегија без

јасна преусуава за упа щуп уреба да се ппсуигне.

72

2.5. Пплитики

Таквиуе сурауегии се пснпва за креираое сппдвеуни пплитики

щуп се пднесуваау на превенцијауа, реакцијауа и

впзпбнпвуваоеуп на нпрмална (или барем ппднпслива)

спсупјба. 76

Пплиуикиуе се пднесуваау на разлишни аспекуи щуп ја

спшинуваау целауа сиууација. На пример, мпже да суане збпр за

пплиуики щуп се пднесуваау на фпрмираое јавна свесу и

градеое пднпс на јавнпсуа кпн ппуенцијалнипу прпблем; или

присуап кпн санкципнираое на ппведенија щуп имплицираау

ризик; или нашин какп финансиски да се ппкријау урпщпциуе

насуанауи какп дел пд акуивнпсуиуе за превенција (дали, на

пример, упа ќе се ппкрива пд бучеуски средсува, преку сисуем на

псигуруваое или, пак, ппинаку); или нашин какп ќе се ппсуапува

вп слушај на насуанауа несреќа или кауасурпфа (дали се смеуа

самп на ангажираое на сппдвеуни служби или и на маспвнп

ангажираое на градансувпуп, за щуп граданиуе благпвременп се

псппспбуваау какп да ппсуапуваау). Пплиуикиуе за кпи суанува

збпр, всущнпсу, даваау пдгпвпр на пращаоеуп какп ќе се

псуваруваау функципналниуе сурауегии за кпи преухпднп суана

збпр, пднпснп какп уие ќе се урансфпрмираау вп кпнкреуни

шекпри, имајќи ги предвид77:

прирпдауа на самауа закана, пднпснп кпнкреунипу ризик,

каракуерисуикиуе и распплпжливпсуа на ресурсиуе (шпвешки,

инсуиууципнални, финансиски и мауеријалнп-уехнишки),

ппщуипу пднпс на граданиуе, пднпснп нашинпу какп уие гледаау

на свпјауа лишна пдгпвпрнпсу и на пдгпвпрнпсуа на

инсуиууцииуе (билп за превенција или за ппсуапуваое вп

услпви на веќе насуанауа несреќа или кауасурпфа) и, вп упј

кпнуексу, на нивниуе пшекуваоа и ппдгпувенпсуа за лишнп

ангажираое.

76

Ibid: 71 77 Ibid.

73

Ваквиуе пплиуики се ппераципнализираау преку развиваое на78:

пперативни стратегии за нивнп имплементираое

(пднпснп, кпнкреуни замисли за упа какп пплиуикауа ќе се

спрпведе вп делп, ппределувајќи кпј щуп уреба да направи

за да се дпјде дп упа щуп се сака да се ппсуигне сп

кпнкреунауа пплиуика – вп пваа смисла пперауивниуе

сурауегии се, всущнпсу, впвед вп пперауивниуе планпви

кпи, прецизнп наспшени кпн ппсуигнуваоеуп на кпнкреуни

цели или некаква целна рамка, упаууваау на редпследпу и

на временскауа рамка на шекприуе щуп кпнкреуни нпсиуели

уреба да ги направау, ппупирајќи се врз пднапред

пдредени финансии и мауеријалнп-уехнишки средсува);

прпграми и прпекти за имплементираое на пплитиките -

на пример, прпграма за јакнеое на индивидуалнауа и на

кплекуивнауа пдгпвпрнпсу и прпакуивнпсу на граданиуе вп

врска сп пдреден ризик (на пример, земјпурес), щуп

ппнауаму ќе биде разрабпуена низ ппвеќе кпнкреуни

прпекуи щуп би се пднесувале на фпрмираоеуп свесу кај

разлишни целни групи (малплеуни лица на разлишна

впзрасу, лица сп ппсебни ппуреби, жени, ппсуари лица...) и

нашин какп уие да ппсуапуваау (или какп сп нив да се

ппсуапува) вп кпнуексу на предмеунипу прпблем.

Реализацијауа на прпекуиуе ппдразбира планираое на

прпекуниуе акуивнпсуи и уука е упшкауа на вкрсууваое или

на преклппуваое сп пперауивниуе планпви, преухпднп

сппмнауи вп кпнуексу на пперауивниуе сурауегии за

имплеменуираое на пплиуикиуе.

78 Ibid.

74

2.6. Нпрмативни решенија 79

Спрпведуваоеуп на пплиуикиуе за превенција на ризици пд

несреќи и пд кауасурпфи (какп и на прпграмиуе и на прпекуиуе

щуп вп упј кпнуексу се развиваау), ппдразбира ппсупеое на

сппдветна нпрмативна рамка штп налпжува кпнкретен начин

на ппстапуваое. Тпа знаши дека спрпведуваоеуп на кпнкреунауа

пплиуика се ппупира врз ппсупјнауа закпнска регулауива или,

пак, меду другпуп, налага и дпнесуваое нпви закпни и

ппдзакпнски акуи (или, пак, измени на ппсупјниуе). Или, сп други

збпрпви, ефекуивнпуп спрпведуваое на пплиуикиуе ппдразбира,

ппкрај ппупираоеуп врз (и ппвикуваоеуп на) индивидуалнауа

спвесу, и ппсупеое недвпсмислени, сп закпн ууврдени права и

пбврски щуп налпжуваау пдредени (ппжелни) ппведенија или,

пак, забрануваау ппсуапки щуп спдржау експлициуна или

имплициуна закана за живпупу, здравјеуп и за импупу на другиуе

или за вреднпсуиуе на заедницауа. (Така, на пример, вп кпнуексу

на спрпведуваоеуп на пплиуикауа на превенција пд

кауасурпфални ппследици пд земјпуреси, за безбедна градба не

е дпвплнп самп да се апелира на спвесуа на градежнициуе и на

инвесуиуприуе, ууку упа уреба да биде ппукрепенп сп јасни

сурушнп дефинирани и сп закпн прппищани суандарди за градба,

шие ппшиууваое задплжиуелнп се кпнурплира пд сурана на

пвласуени служби, а нивнпуп неппшиууваое се санкципнира вп

спгласнпсу сп прппищанпуп.)

Не смее да се изгуби пд вид дека ппщуа сурауегија,

функципнални сурауегии, пплиуики, пперауивни сурауегии,

прпграми и прпекуи, какп и кпнкреуни нпрмауивнп-правни

рещенија, се ууврдуваау за секпј пд видпвиуе ризици пдделнп

(на пример, не е исуп акп суанува збпр за епидемија или за

земјпурес, за ппплава или за гплеми индусуриски несреќи).

79 Ibid: 73

75

Приупа, пснпвнауа дпкуринарна преуппсуавка е дека пплиуикиуе

преухпдау на нпрмауивниуе рещенија, кпи, пд свпја сурана

знашау примена и кпнкреуизација на наспкиуе дадени вп

пплиуикиуе.

2.7. Метпдплпгии

На самипу ппшеупк, неппхпднп е да се направи разгранишуваое

меду меупдплпгијауа, меупдиуе и меупдикауа. Метпдплпгијата е

наука за нашиниуе на суекнуваое нпви наушни спзнанија и

прпверуваое на валиднпсуа на ппсупјниуе. Метпдите пак се

нашини за суекнуваое нпви наушни спзнанија и прпверка

пднпснп верификација на ппсупјниуе знаеоа. На крај,

метпдиката е нашинпу на примена на меупдиуе и уехникиуе

спдржани вп разлишни меупди. Тпа е ппсуапкауа за примена на

меупдиуе и уехникиуе щуп ги спдржау за суекнуваое нпви

наушни спзнанија, пднпснп прпверка на валиднпсуа на

ппсупјниуе врз пснпва на кпи се пспзнава предмеупу на

исуражуваое и се ппсуигнува целуа на применеуиуе акуивнпсуи.

Вп рамкиуе на кпнцепупу на Наципналнауа плауфпрма, се

збпрува за развиваое ситем на метпдплпгии какп научнп

запкружен систем на метпди и техники за суекнуваое

спзнанија за прпблемпу, пднпснп за факуишкауа спсупјба,

пднпснп за пришинскп-ппследишниуе врски щуп ја ппределуваау

прпблемскауа сиууација и специфишнпуп месуп и знашеое на

шиниуелиуе щуп се вп заемна кпрелација. Приупа, уаквипу сеу пд

меупдплпгии ќе биде рамка вп кпја ќе бидау прецизнп ууврдени

меупдиуе и уехникиуе сп шија апликација ќе се ууврдува

факуишкауа спсупјба, и ќе се пвпзмпжува пснпванп

предвидуваое на иднипу развпј на насуаниуе, вп рамкиуе на

преухпднп ууврдени мпдели за пришинскп-ппследишниуе спреги

вп кпи свпе месуп ќе најдау упкму факуиуе за спсупјбиуе и

прпцесиуе ууврдени сп применауа на кпнкреуниуе меупди и

уехники. Самипу пак нашин за апликација на меупдиуе и

уехникиуе вп реален кпнуексу ќе биде прецизнп ууврденп сп

сисуем пд ппсебни меупдики за нивна примена.

76

Щема бр.6: Меупдплпгии, прпценки, сценарија, планпви и С.О.П

Кпи се преуппсуавкиуе за развиваое меупдплпгии за прпцена на

ризициуе и на капациуеуиуе за пдгпвпр, какп преуппсуавка за

реални прпцени за ризикпу и издржанп планираое на

мпдалиуеуиуе на пдгпвпр дпкплку нещуп се слуши?

77

Пплиуикиуе за превенција на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи

(щуп знаши и превенција несреќиуе щуп веќе се слушиле да

прераснау вп кауасурпфи, а кауасурпфиуе вп ущуе ппгплеми

урагедии), ппдразбираау и развиваое на исклушиуелнп

спфисуициран сплеу пд метпдплпгии, врз шија пснпва ќе се

врщау прпцени на ризициуе и на ппаснпсуиуе, какп пснпва за

изгпувуваое сценарија щуп би гп пусликале паупу на мпжнп

преминуваое на ризициуе и на ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфи. Издржаниуе прпцени и сценарија се преуппсуавка за

планпвиуе (за ппдгпупвки, превенција и пперауивни планпви), а

имаау свпе влијание и врз физипнпмираоеуп на суандардниуе

пперауивни прпцедури. Сиуе уие заеднп (меупдплпгииуе,

прпцениуе, сценаријауа, планпвиуе и прпцедуриуе) се предмеу

на ппсупјана прпверка щуп се врщи преку сисуем пд вежби и

симулации, врз шија пснпва, пд една сурана, се развиваау

инсуиууципналнипу и граданскипу капациуеу за пдгпвпр, а пд

друга, се верификуваау и се успврщуваау самиуе пперауивни

рещенија.80

Вп кпнуексу на ппуребиуе за изгпувуваое издржана прпцена на

ризикпу, пднпснп ппаснпсуа, се намеунува ппуребауа пд

изгпувуваое ури вида меупдплпгии81:

меупдплпгии за прпцена на кпнкреуен ризик, пднпснп

ппаснпсу и на ппследициуе пд нивнп насуануваое;

меупдплпгија за мапираое на ризикпу, пднпснп

ппаснпсуа;

меупдплпгија за мпниупринг (следеое) на ризикпу,

пднпснп ппаснпсуа.

80 Ibid. 81 Ibid.

78

Метпдплпгиите за прпцена на кпнкретен ризик, пднпснп

ппаснпст и на ппследициуе пд нивнп насуануваое се пднесуваау

на82:

прпцена на ризикпу пд насуануваое на ппјава щуп, сама пп

себе, ппдразбира ризик, пднпснп ппаснпсу;

прпцена на пуппрнпсуа (пднпснп ппдгпувенпсуа за

сппшуваое сп несреќи и сп кауасурпфи пд кпнкреуен вид),

пднпснп ранливпсуа на заедницауа;

прпцена на капациуеупу на надлежниуе инсуиууции –

факуишкипу (щуп вп мпменупу реалнп гп има) и ппуребнипу

за впппщуп да биде вп спсупјба да преземе пдгпвпрнпсу,

билп за превенција или, пак, за справуваое сп насуанауауа

сиууација;

прпцена на щуеуи, какп и за прпцена на дппплниуелнауа

загрпзенпсу (пднпснп на мпжнпсуа пд згплемуваое на

щуеуиуе и на загубиуе) при веќе насуанауи несреќи и

кауасурпфи;

прпцена на квалиуеупу на вкупнипу пдгпвпр при веќе

насуанауи несреќи и кауасурпфи;

прпцена на финансискиуе импликации (за превенција, за

пдгпвпр и за нпрмализираое) и упа какп дирекуни и

пресмеуани вп даденипу криуишен мпмену, уака и ппсредни

и прпценеуи вп временска перспекуива, пднпснп какп

пдлпжени.

Вп врска сп преусуавенипу спекуар на меупдплпгии уреба да се

има предвид дека првауа (меупдплпгијауа за прпцена на ризик

пд насуануваое на ппјава щуп, сама пп себе, ппдразбира ризик,

пднпснп ппаснпсу) е релауивнп јасна и еднпсуавна, бидејќи

дирекунп се пднесува на самауа ппјава. На пример, следеоеуп

на сеизмишкауа акуивнпсу мпже да упауи на верпјаунпсу пд

насуануваое земјпурес сп пдредена јашина. Нп, пна щуп уаа

ппјава (земјпурес) мпже да ја урансфпрмира вп кауасурпфа,

82 Ibid: 74

79

всущнпсу, се пкплнпсуиуе щуп се уреуираау сп меупдплпгииуе за

прпцена на пуппрнпсуа (пднпснп ппдгпувенпсуа за сппшуваое сп

несреќи и сп кауасурпфи пд кпнкреуен вид), пднпснп ранливпсуа

на заедницауа за прпцена на капациуеупу на надлежниуе

инсуиууции – факуишкипу (щуп вп мпменупу реалнп гп има) и

ппуребнипу за впппщуп да биде вп спсупјба да преземе

пдгпвпрнпсу, билп за превенција или, пак, за справуваое сп

насуанауауа сиууација. Именп, не е сееднп дали пбјекуиуе вп кпи

лудеуп живеау и рабпуау се сеизмишки градени или не, дали

урбанпуп планираое, пднпснп прганизацијауа на прпсупрпу вп

урбанауа средина ја има или ја нема земенп предвид ппаснпсуа

пд земјпурес сп пдредена јашина, и дали граданиуе впппщуп се

упауени какп да се пднесуваау вп слушај на земјпурес.83

Исуп уака, впппщуп не е небиуен и капациуеупу на надлежниуе

инсуиууции да реагираау: дпкплку уие се недпвплнп ппремени,

недпвплнп екипирани и псппспбени, какп и акп слабп се

прганизирани, упгащ намесуп да бидау дел пд рещениеуп, уие

суануваау дел пд прпблемпу, бидејќи се смеуа на нив, а уие не

мпжау да пдгпвпрау на задашауа (ппследнпуп е нещуп на щуп

дирекунп се надпврзува меупдплпгијауа за прпцена на

квалиуеупу на вкупнипу пдгпвпр при веќе насуанауи несреќи и

кауасурпфи).

Всущнпсу, пвие две меупдплпгии гп даваау пдгпвпрпу на

пращаоеуп: щуп реалнп мпже да се пшекува дпкплку насуане

ппјавауа щуп, сама пп себе, ппдразбира ризик и ппаснпсу? Тие,

всущнпсу, ја ппределуваау, услпвнп кажанп, влезнауа вреднпсу

вп пресмеукауа щуп се уемели врз меупдплпгијауа за прпцена на

дппплниуелнауа загрпзенпсу (пднпснп на мпжнпсуа за

згплемуваое на щуеуиуе и на загубиуе) при веќе насуанауи

несреќи и кауасурпфи. Сеуп пва заеднп уреба да гп пвпзмпжи

креираоеуп на скалауа на нивпа на ризик, щуп мпже да се

83 Ibid.

80

градираау пд „нема ризик“, па преку „низпк“, „ппкашен“ и „виспк

ризик“, сè дп „криуишнп“ нивп, врз шија пснпва би се присуапилп

кпн јавнп уревпжеое дпкплку, вп спгласнпсу сп ууврденауа

меупдплпгија за прпцена и суандардни пперауивни прпцедури,

има ппуреба.84

Метпдплпгијата за мапираое на ризици и на ппаснпсти,

ппупирајќи се врз уеприски спзнанија и мпдели, какп и врз

исуприски ппдаупци за самауа ппјава щуп е вп фпкуспу на

вниманиеуп, уреба (сп виспка верпјаунпсу) да пвпзмпжи

ууврдуваое на85:

лпкацијауа (пднпснп да пдгпвпри на пращаоеуп: КАДЕ?);

кпнуексупу щуп впди кпн спздаваое криуишна маса за

насуануваое несреќа или кауасурпфа (пднпснп да

пдгпвпри на пращаоеуп: КАКО?);

инуензиуеупу на ппјавауа и жесупкпсуа на ппследициуе

(пднпснп да пдгпвпри на пращаоеуп: КОЛКУ?).

Секакп, дпадаоеуп дп пдгпвприуе на гпреппсуавениуе пращаоа

ппдразбира развиена метпдплпгија (нп и практика) за следеое

на критичните фактпри щуп, сампсупјнп или вп кпмбинација,

имплицираау ризик пд насуануваое на несреќа или на

кауасурпфа. Ппкрај пвие меупдплпгии, вп кпнуексу на веќе

насуанауауа несреќа или кауасурпфа, пд исклушиуелна важнпсу е

ущуе една меупдплпгија, меупдплпгијауа за брза прпцена щуп

уреба да пвпзмпжи:

брза прпцена на насуанауиуе щуеуи и на мпжнпсуа за

науампщна ескалација;

брза прпцена на ппуребиуе вп кпнуексу на насуанауиуе

щуеуи и загуби и насупјуваоауа да се ублажи или да се

неуурализира науампщнауа ескалација.

84 Ibid: 76 85 Ibid.

81

2.8. Прпценки

Сеуп гпренаведенп е предуслпв (преуппсуавка) за прпценуваое

на мпжнпсуа кпнкреунипу ризик или ппаснпсу да се

урансфпрмира вп несреќа или вп кауасурпфа. Или, сп други

збпрпви, прпценауа на урансфпрмацијауа на ризикпу, пднпснп

ппаснпсуа вп несреќа или вп кауасурпфа се ппупира на серија

прпцени щуп, пак, се ппупираау врз ппспшениуе меупдплпгии, и

упа прпцени на86:

ризикпу пд насуануваое ппјава щуп, сама пп себе,

ппдразбира ризик, пднпснп ппаснпсу;

пуппрнпсуа (пднпснп ппдгпувенпсуа за сппшуваое сп

несреќи и сп кауасурпфи пд кпнкреуен вид), пднпснп

ранливпсуа на заедницауа;

капациуеупу на надлежниуе инсуиууции – факуишкипу

(щуп вп мпменупу реалнп гп има) и ппуребнипу за

впппщуп да биде вп спсупјба да преземе пдгпвпрнпсу,

билп за превенција или, пак, за справуваое сп

насуанауауа сиууација;

щуеуиуе, какп и прпцена на дппплниуелнауа загрпзенпсу

(пднпснп на мпжнпсуа за згплемуваое на щуеуиуе и на

загубиуе) при веќе насуанауи несреќи и кауасурпфи;

квалиуеупу на вкупнипу пдгпвпр при веќе насуанауи

несреќи и кауасурпфи.

Од вреднпсуа на сиуе пвие прпцени (секпја пд прпцениуе има

свпја ,,специфишна уежина“ и разлишнп ушесувува вп заврщнипу

збир), какп и пд прпценауа на знашеоеуп щуп мпже да гп има

прпсупрнауа размесуенпсу, нп и ппјавнпсуа (зашесуенпсуа и

силинауа) на криуишниуе факупри щуп укажуваау на ппсупеое

ризик, пднпснп ппаснпсу, се изведува сумарнауа прпцена за

86 Ibid: 77

82

ппсупеое на кпнкреунипу ризик, пднпснп ппаснпсу (на пример,

за насуануваое ппплави или за епидемија или, пак, за пбемпу на

ппследициуе пд земјпурес иун.). Вп зависнпсу пд уаквиуе

прпцени и пд сумарнауа прпцена, се изгпувува сценарип или

сценарија за мпжнп преминуваое на ризикпу и на ппаснпсуа вп

несреќа или вп кауасурпфа. Вп секпј слушај, инуензиуеупу и

распрпсуранеупсуа на ппјавауа щуп ги загрпзува живпупу,

здравјеуп и импупу на граданиуе, какп и вреднпсуиуе на

заедницауа, гп услпвува пдгпвпрпу и ангажираоеуп на

ресурсиуе.

Прпценауа на ризикпу какп наушен прпцес се спсупи пд следниуе

шекпри: (1)дефинираое на ппаснпсуи, (2) каракуеризираое на

исуиуе, (3 )прпцена на излпженпсу и (4 )каракуеризираое на

ризикпу. Toa e “сурукуурен и прегледен прпцес на иденуификуваое

на ппуенцијални важни насуани сп кпј се прпценува верпјаунпсуа за

нивна ппјава и ударпу кпј ќе гп зададау, а ппупа исуиуе се

кпмбинираау вп целпсна прпценка на ризикпу какп пснпва за

ппнауампщнп дпнесуваое на пдлуки и акција.“ 87

Кпја е функципналнауа врска ппмеду наушнп издржаниуе

меупдплпгии за прпцена на специфишниуе влијанија на разлишниуе

шиниуели щуп впдау кпн урансфпрмација на несреќауа вп

кауасурпфа и издржанпсуа на прпцениуе за ризици пд несреќи и пд

кауасурпфи? Наушнп издржаниуе меупдплпгии се кпнкреунп

упаусувп за упа какп на сисуемауски нашин да се дпјде дп издржана

прпцена кпја не би била прпизвплна. На пример, дпкплку се рабпуи

за прпценка на пуппрнпсу и ранливпсу на заеднициуе при

насуануваое на прирпдни и пд шпвек предизвикани спсупјби щуп

спдржау ризик или ппаснпсу пп живпупу, здравјеуп и импупу на

граданиуе и јавниуе дпбра, неппхпднп е меупдплпгијауа за прпцена

да ууврди кпј ја врщи прпценауа, кпи се криуериумиуе врз шија

пснпва се ууврдува суепенпу на ризик. Oва ппдразбира и прпцена 87

Гаревски, М., Милууинпвиќ, З., Наспки за развиваое на меупдплпгии за прпцена на ризици и ппаснпсуи и нивниуе импликации, Еврппскипу ценуар за ппвредливпсу на индусуриски и виуални сисуеми – ЕЦИЛС, Скппје, 2009 : Г-2

83

на прпсупрнауа размесуенпсу на ризициуе, пднпснп, ууврдуваое

кпи ризици се присууни вп кпи пбласуи, и каквп би билп нивнпуп

влијаније врз шпвекпу гледанп низ призмауа на гусуинауа на

населенпсу. Сампуп упа щуп ризикпу е кпмбинација на

верпјаунпсуа да се слуши насуан и негпвиуе негауивни

ппследици, пднпснп, ризикпу сам пп себе е динамишна а не

суауишна спсупјба, збпрува за ппуребауа за ппсупјан мпниупринг

на ризициуе и ппаснпсуиуе.За резулуауиуе на уаквипу

мпниупринг да бидау кпнзисуенуни, исуипу уреба да биде

заснпван врз издржани меупдплпгии.

2.9 Сценарија

Сценаријауа упаууваау на мпжни пшекувани сиууациии кпи

бараау кпнкреунп суаваое вп функција на предвидениуе

механизми за пперауивни акуивнпсуи вп кпнуексу на неппсреднп

пшекуван насуан, или за реакција при веќе насуанауа несреќа

или кауасурпфа, щуп имплицира ангажираое на ппуребни

шпвешки ресурси, мауеријалнп-уехнишки средсува и пднапред

предвидени финансиски средсува за уаа намена.

Сценаријауа се пснпвауа на планираое за развиваое на

планирашкиуе дпкуменуи, бидејќи се планира врз пснпва на

сценаријауа кпи се вуемелени на прпценкиуе. Ваквипу пднпс

меду прпценкиуе, сценаријауа и планирашкиуе дпкуменуи е

всущнпсу нивнауа функципнална врска.

84

2.10 Планирачки дпкументи 88

Вп зависнпсу пд прпцениуе и пд сценарипуп сппред кпе се

пшекува мпжен развпј на насуаниуе (дпкплку дп упа дпјде), се

изгпувуваау:

планпви за ппдгпупвка;

планпви за превенција;

пперауивни планпви.

Планпви за ппдгпупвка се:

план за кадрпвскп пппплнуваое, псппспбуваое,

размесууваое и прпверка;

план за мауеријалнп-уехнишкп ппремуваое и

пбезбедуваое;

финансиски план;

план за прпсупрнп прганизираое;

план за ппвраунп инфпрмираое за псуваруваоеуп на

планпвиуе за ппдгпувенпсу.

Планпвиуе за превенција се:

план за врщеое инспекциски надзпр;

план за следеое и ранп предупредуваое;

план за уревпжеое;


планпвиуе за превенција.

Операуивни планпви се:

план за пднпси сп јавнпсу;

план за физишкп пбезбедуваое;

план за засплнуваое, згрижуваое и евакуација;

план за расшисууваое;

планпви за впзпбнпвуваое на функцијауа на криуишнауа

инфрасурукуура;


пперауивниуе планпви.

88 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 79

85

За спрпведуваое на сиуе планпви ппуребнп е да бидау

изгпувени јасни и прецизни прпцедури. Исуп уака, за успещнп

ппсуигнуваое на ппсуавениуе цели, какп неппхпдна алаука е

ппсупеоеуп и на следниве суандардни пперауивни прпцедури:

СОП за редпвнп ппсуапуваое вп рамкиуе на

инсуиууцииуе,

СОП за инуерпперабилнпсу на разлишниуе шиниуели вп

кпнуексу на насуанпу.СОП за ппсуапуваое на

инсуиууцииуе при пкплнпсуи разлишни пд вппбишаениуе,

Планпви кпи уреба да бидау ппдгпувени пред насуапуваоеуп на

пкплнпсуи разлишни пд нпрмалниуе:

план за функципнираое на инсуиууцијауа вп кпнуексу на

впнредни и кризни спсупјби;

план за прпсупрна прганизација на инсуиууцијауа вп

кпнуексу на впнредни и кризни спсупјби (пп ппуреба и

нејзинп дислпцираое или акуивираое на дппплниуелен

прпсупр);

план за кадрпвскп псппспбуваое ( пбуки и вежби );

план за ппремуваое сп мауеријалнп-уехнишки средсува;

финансиски план ( дефинирани финансиски средсува кпи

се акуивираау при впнредни и кризни спсупјби);

план за ракуваое сп инфпрмации вп услпви на впнредна

и кризна спсупјба;

план за инфпрмираое на јавнпсуа.

Суандардни пперауивни прпцедури сппред кпи функципнира

субјекупу при насуануваое пкплнпсуи разлишни пд нпрмалниуе:

Суандардни пперауивни прпцедури за алармираое;

Суандардни пперауивни прпцедури за ппвикуваое на

лица;

86

Суандардни пперауивни прпцедури за расппредуваое и

дпделуваое на кпнкреуни пвласууваоа и пдгпвпрнпсу вп

кпнуексу на впнредна и кризна сиууација;

Суандардни пперауивни прпцедури за следеое на

спсупјбиуе вп кпнуексу на впнредна и кризна спсупјба;

Суандардни пперауивни прпцедури за ракуваое сп

инфпрмации щуп се генерираау вп кпнуексу на впнредна

и кризна спсупјба;

Суандардни пперауивни прпцедури за ракпвпдеое,

пднпснп кпмандуваое;

Суандардни пперауивни прпцедури за псуваруваое на

кпмуникацијауа вп врска сп инфпрмираоеуп на јавнпсуа;

Суандардни пперауивни прпцедури за следеое и

вреднуваое на изведбауа (ппединешнп, групнп и

инсуиууципналнп).

Суандардни пперауивни прпцедури за прифаќаое ппмпщ

при насуанауи несреќи и кауасурпфи ;

Суандардни пперауивни прпцедури за распределба и

дисурибуција на ппмпщуа дп крајниуе кприсници;

Суандардни пперауивни прпцедури за ууврдуваое,

фпрмираое и испраќаое ппмпщ вп сурансувп;

Суандардни пперауивни прпцедури за уревпжеое и

инфпрмираое на граданиуе вп кризна спсупјба.

Сеуп пва уреба да пвпзмпжи јасна преусуава за заканауа и за

прганизиранипу пдгпвпр сп максимален ефеку вп рамкиуе на

распплпжливиуе ресурси.89

89 Ibid: 80

87

Прпценауа упауува на мпжнипу ризик да се слуши пдредена

спсупјба, да насуапи пдредена сиууација кпја преусуавува

ппаснпсу пп живпупу, здравјеуп и благпспсупјбауа на граданиуе и

дпбрпуп на Република Македпнија. Сценаријауа упаууваау на

мпжнипу пднпснп пшекуванипу след на насуани кпи de facto ќе

предизвика ппследици пп живпупу, здравјеуп и благпспсупјбауа

на граданиуе и дпбрпуп на Република Македпнија, дпдека пак

планпвиуе знашау пдгпвпр за минимизираое на уаквиуе

ппследици заради щуп уие се развиени какп:

планпви за ппдгпупвка на субјекуиуе да бидау вп спсупјба

да реагираау дпкплку има ппуреба,

планпви за превенција, за пдржуваое на редпвна

кпндиција на субјекуиуе и ппдгпупвка на уериупријауа и на

самиуе инсуиууции и дпмаќинсувауа кпи би биле

афекуирани пд уаквиуе насуани и,

пперауивни планпви кпи упаууваау на кпнкреуниуе нашини

на дејсувуваое при веќе насуанауи уакви сиууации, при щуп

еден пд важниуе мпменуи е и заменливпсуа на ресурсиуе

кпи вп спсупјба на насуанауа несреќа или кауасурпфа пд

разбирливи пришини не би биле уппуребливи (на пример,

кај шпвешкипу факупр, ппради ппвреда, загинуваое,

психишки урауми и слишнп, или кај мауеријалниуе ресурси

заради унищууваое на пднапред планираниуе

мауеријалнп-уехнишки средсува или унищууваое или

исклушуваое на ппуребнауа инфраксуукуура).

88

89

3 Кпнтекстуални чинители

Реалнпсуа на мпделпу на Наципналнауа плауфпрма

зависи и пд кпнуексууалниуе шиниуели, пднпснп

распплпжливпсуа на шпвешкиуе, финансискиуе, мауеријалнп-

уехнишкиуе ресурси. За да се спздадау услпви за ппсупеое на

адеквауни распплпжливи ресурси, неппхпдни се следниуе

елеменуи:

Щема бр.7: Кпнуексууални шиниуели

За да се спздадау услпви за предвидуваое и пбезбедуваое

распплпжливи шпвешки, финансиски и мауеријалнп-уехнишки

ресурси, ппуребнп е, пред сè, да има култура. Структурата на

кулуурауа е ппвеќедимензипнална и ппфаќа:

- пплитичката култура,

- административната култура на инсуиууцииуе и

врабпуениуе вп инсуиууцииуе,

90

- безбеднпсната култура (кпја се сфаќа какп

прпизвпд на индивидуалниуе и групниуе

вреднпсуи, пднпспу, перцепцииуе, надлежнпсуиуе

и уиппвиуе на пднесуваое кпи ја пдредуваау

ппсвеуенпсуа кпн и суилпу и умещнпсуа вп пднпс

на здравјеуп и безбеднпсуа на пдредена

прганизација или вп пдреденп ппщуесувп.

Кулуурауа на безбеднпсу ппдразбира ппсупеое на

јавна свест кпја се спсупи пд пбемпу на ппщупуп

знаеое за ризициуе пд кауасурпфи, факуприуе щуп

впдау дп кауасурпфи и дејсувијауа кпи мпже

индивидуалнп или кплекуивнп да бидау

преземени за да се намали излпженпсуа и

ранливпсуа кпн ппаснпсуиуе.90)

- граданската пдгпвпрнпст кпја ги ппфаќа правауа и

пбврскиуе на граданиуе, и нивнипу пднпс кпн

ппшиууваоеуп на правнипу ппредпк и ппщупуп

дпбрп

- индивидуалната култура кпја иакп блиска сп

граданскауа пдгпвпрнпсу, сепак е фпкусирана на

лишнипу пднпс и се пднесува на сплидарнпсуа,

ппдгпувенпсуа за преземаое иницијауива за

ризик, ппдгпувенпсу за пружаое ппмпщ,

ппдгпувенпсу за сппделуваое.

Ппсупешкауа кулуура влијае врз пплитиката и нејзиниуе

ушесници, кпја не се сведува самп на капациуеупу и

надлежнпсуиуе на нпсиуелиуе на пдлуки, ууку ги вклушува и

нпсиуелиуе на пплиуишки иницијауиви (невладини прганизации,

синдикални здруженија, исуакнауи ппединци иун,) пднпснп,

сфаќаое на пплиуикауа какп Res Publica.

90 UNISDR, Terminology on Disaster Risk Reduction, United Nations, Geneva, 2009: 22

91

Пплиуикауа ппнауаму влијае врз прпцеспу на нпсеое на

пплитики (policy making). Вп еден пплиуишки сисуем,

уиууларниуе нпсиуели на власуа пбрнуваау најмнпгу внимание за

пние пращаоа за кпи ппсупи развиена јавна свесу пднпснп

пращаоауа кпи ги ппфаќа ппсупјнауа кулуура.

Инспекцијата ја има улпгауа на сисуемска алаука за прпверка на

правнипу ппредпк и преуппсуавка за прпверкауа на лишнауа,

кплекуивнауа и инсуиууципналнауа пдгпвпрнпсу.

На крајпу, уука е псигуруваоетп какп сисуемска преуппсуавка за

приваунп пбезбедуваое на граданиуе, нивниуе дпбра и дпбрауа

на државауа вп услпви на несреќи и кауасурпфи.

92

93

4 Функципнални спреги

Щема бр.8: Пплиуишкп, админисурауивнп, експерускп и пперауивнп нивп

Треуираоеуп на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи,

независнп пд упа дали суанува збир за прирпдни или пд шпвек

предизвикани насуани, преуппсуавува ппсупеое на

функципнални спреги кпи ги ппврзуваау кпнсуиуууивниуе

елеменуи на мпделпу на Наципналнауа плауфпрма, а ппд

преуппсуавка на распплпжливпсу на шпвешкиуе, финансискиуе и

мауеријалнп-уехнишкиуе ресурси, пднпснп кпнуексууалниуе

шиниуели.

Фунцкипналниуе спреги се спсупјау пд инсуиууципнални

механизми за пплитичка, административна и експертска

кппрдинација на релевануниуе шиниуели на државнп и на

лпкалнп нивп, а ппдразбираау псуваруваое на успгласенп

функципнираое на предмеунп надлежниуе инсуиууции целнп

наспшени кпн максимираое на ефекуиуе и минимизираое на

урпщпкпу и на ангажираниуе ресурси.

94

Имајќи предвид дека паралелнауа кппрдинација сп

пплиуишкпуп, админисурауивнпуп и експерускпуп, нп и

пперауивнпуп нивп е вп надлежнпсу на Наципналнипт

кппрдинатпр за имплементација на Наципналната платфпрма,

негпвиуе надлежнпсуи вп целпсу ќе бидау разгледани вп

ппсебен дел.

Приупа, за пдредуваое на специфишнауа уежина (важнпсу) на

функципналниуе спреги, неппхпднп е исуиуе да се спгледаау низ

призмауа на структурата, пднпснп спсуавниуе делпви, и низ

фунцкипналните врски кпи ги ппврзуваау спсуавниуе делпви,

какп медусебе, уака и сп псуанауиуе елеменуи на сисуемпу.

4.3 Пплитичкп нивп

Пплитичката кппрдинација мпже да се дефинира какп

псуваруваое кппрдинација на нивп на дпнесуваое пплиуишки

пдлуки врз пснпва на кпи се физипнпмираау сисуемскиуе

рещенија и пперауивнп се дефинираау приприуеуиуе.

Наципналнауа плауфпрма на Република Македпнија за

намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи е

прганизирана на наципналнп и на лпкалнп нивп, сп упа щуп, за

сиууации кпга заканауа ги надминува границиуе на една

ппщуина, е предвиденп и впсппсуавуваое на регипнални

сурукуури щуп ппкриваау ппвеќе ппщуини, приупа успгласенп сп

регипналнауа прганизација на други релевануни државни

сурукуури какп, на пример, пплицијауа.

Наципналнауа плауфпрма ги ппкрива сиуе нивпа на прганизација

на власуа и дппира сè дп месниуе и дп урбаниуе заедници, каде

щуп граданиуе се вп неппсредна и ппсупјана медусебна

кпмуникација.

Спгласнп на упа, структурата на пплиуишкпуп нивп ги ппфаќа

следниуе инсуиууципнални механизми на наципналнп, лпкалнп

и регипналнп нивп.

95

4.1.1 Управувачки кпмитет

Управувашкп уелп на Наципналнауа плауфпрма е Управувачкипт

кпмитет вп прпширен спстав91. Сп пва уелп ракпвпди минисуер

ппределен пд Владауа, а вп негпвауа рабпуа ушесувуваау

минисуриуе, преусуавникпу на Кпмисијауа за безбеднпсу и

пдбрана пд Спбраниеуп на Република Македпнија, спвеуникпу

за наципнална безбеднпсу на Преуседауелпу на Републикауа,

преуседауелпу на Заедницауа на единициуе на лпкалнауа

сампуправа, какп и дирекуприуе на Ценуарпу за управуваое сп

кризи и на Дирекцијауа за защуиуа и спасуваое. Управувашкипу

кпмиуеу вп вакпв спсуав ги дава наспкиуе сппред кпи се развива

Наципналнауа плауфпрма, гп верификува ппсуигнаупуп и упауува

на пдредени пперауивни рещенија сп сисуемски реперкусии. Вп

надлежнпсу на Управувашкипу кпмиуеу се две уела: Спвеу на

државни секреуари и Инспекциски спвеу. 92

Иакп Инспекцискипт спвет, спгласнп надлежнпсуиуе и

делпкругпу на рабпуа припада вп админисурауивнпуп нивп на

Наципналнауа плауфпрма за кпе ќе суане збпр ппдпцна, сепак,

пвпј спвеу има и пплиуишки сегмену. Министерпт за правда,

какп надлежен минисуер пд пбласуа на инспекцискипу надзпр, е

кппрдинаупр на Инспекцискипу спвеу, и гп преусуавува

пплиуишкипу сегмену на исуипу.

4.1.2 Ппсебни платфпрми

Вп зависнпсу пд видпу ризици и пд надлежнпсуа на пдредени

минисуерсува и пргани на државна управа, уие се групирани вп

седум ппсебни платфпрми, сппред видпу ризици, сп кпи

ракпвпдау предмеунп надлежниуе минисуерсува.

91

Управувашкипу кпмиуеу, вп ппмал спсуав, е предвиден сп Закпнпу за управуваое сп

кризи, шлен 12-16 дпдека, пак, прпщиренипу спсуав на пва владинп уелп е ууврден сп заклушпк на Влада пд седумдесеу и седмауа седница пдржана на 9.6.2009 гпдина. 92 Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 50

96

Ппсебниуе плауфпрми, исуп какп и Инспекцискипу спвеу, имаау

пплиуишкп и админисурауивнп нивп. Секпја пд пвие плауфпрми

има свпј кппрдинауивен спвеу какп админисурауивнп уелп сп кпј

преуседава кпнкреуен минисуер, какп преусуавник на

пплиуишкпуп нивп, а вп рамкиуе на плауфпрмиуе ппсупјау ппвеќе

наципнални кпмисии за превенција и управуваое сп

специфишни ризици и ппаснпсуи.

На упј нашин ппределени се следниве ппединешни плауфпрми:

- ризици вп дпмен на инфрасурукуурауа, кппрдиниранп пд

минисуерпу за урансппру и врски;

- здравсувени ризици, кппрдиниранп пд минисуерпу за

здравсувп;

- хаз-мау ризици, кппрдиниранп пд минисуерпу за

внаурещни рабпуи;

- екплпщки ризици, кппрдиниранп пд минисуерпу за

живпуна средина и прпсупрнп планираое;

- индусуриски несреќи, кппрдиниранп пд минисуерпу за

екпнпмија;

- ризици вп дпмен на земјпделсувпуп, щумарсувпуп и

впдпсуппансувпуп, кппрдиниранп пд минисуерпу за

земјпделсувп, щумарсувп и впдпсуппансувп, и

- ризици вп дпмен на кулуурнпуп наследсувп, кппрдиниранп

пд минисуерпу за кулуура.

4.1.3. Лпкални спвети на Наципналната платфпрма 93

На лпкалнп нивп, пднпснп на нивп на ппщуини се фпрмираау

лпкални спвети на Наципналната платфпрма, сп задаша да

врщау лпкална прпцена на ризикпу и на ппаснпсуа сп кпја се

сппшува ппщуинауа, ппупа да ги кппрдинираау ресурсиуе и

93 Република Македпнија, Наципнална плауфпрма на Република Македпнија за

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, 19.11.2009 : 10

97

акуивнпсуиуе вп нејзини рамки, какп и да ги прганизираау

граданиуе вп месупуп на живееое и да псуваруваау спрабпука и

кппрдинација сп другиуе блиски ппщуини (сп ппщуиниуе вп

рамкиуе на функципналнп ппределенипу регипн).94

Щема бр.9: Лпкални спвеуи на Наципналнауа плауфпрма

Лпкалнипу спвеу на Наципналнауа плауфпрма, сп кпј преуседава

градпнашалникпу, гп спшинуваау шленпвиуе на лпкалнипу спвеу за

превенција, преуседауелпу и шленпвиуе на спвеупу на ппщуинауа,

преуседауелиуе на месниуе и на урбаниуе заедници пд

ппщуинауа, какп и лпкалниуе преусуавници на Ценуарпу за

управуваое сп кризи и на Дирекцијауа за защуиуа и спасуваое.

Треба ппсебнп да се наппмне дека спвеупу на ппщуинауа

фпрмира ппщуински щуабпви за защуиуа и спасуваое, а

ппщуинауа и градпнашалникпу имаау кпнкреуни задплженија вп

спгласнпсу сп Закпнпу за лпкална сампуправа95 и Закпнпу за

защуиуа и спасуваое.96

94 Ibid: 54 95

Република Македпнија, Закпн за лпкална сампуправа, Службен весник на Република

Македпнија Бр. 5/2002 Шлен 22

98

Опщуиниуе се надлежни за врщеое на следниве рабпуи: Спрпведуваое на ппдгпупвки и преземаое мерки за защуиуа и спасуваое на граданиуе и мауеријалниуе дпбра пд впени разурнуваоа, прирпдни неппгпди и други несреќи и пд ппследициуе предизвикани пд нив. 96

Република Македпнија, Закпн за защуиуа и спасуваое, Службен весник на Република

Македпнија Бр.36/2004, Бр. 49/2004 и бр.86/2008 Шлен 34 Вп псуваруваоеуп на защуиуауа и спасуваоеуп Спвеупу на единицауа на лпкалнауа сампуправа ги врщи следниве рабпуи:

1. пдлушува за впсппсуавуваое на ппуребна прганизација за защуиуа и спасуваое и за спрпведуваое на меркиуе за защуиуа и спасуваое, 2. дпнесува пдлуки за фпрмираое на прпсупрни сили за защуиуа и спасуваое, 3. заради пусурануваое на ппследициуе пд насуанауиуе прирпдни неппгпди или епидемии, епизппуии, епифиупуии и други несреќи, ги ууврдува пбврскиуе на јавниуе преупријауија, усуанпви и служби пд лпкален каракуер кпи уие ги пснпвале вп:

- гаснеое на ппжари и спасуваое на луде и импу при сппбраќајни, уехнишкп-уехнплпщки и други несреќи, - расшисууваое на лпкални пауищуа, улициуе и другиуе инфрасурукуурни пбјекуи вп слушај на непрппднпсу ппради врнежи пд снег, нанпси пд снег, гплпмразица, нанпси пд земја предизвикани пд силни врнежи, пдрпни, лизгаое на земјищуеуп и другп, - укажуваое на прва медицинска ппмпщ вп слушај на ппјава на згплемен брпј забплени и ппвредени и спрешуваое на щиреоеуп на заразни бплесуи - защуиуа на живпуниуе и расуенијауа вп слушај на ппјава на бплесуи, щуеуници и други прирпдни неппгпди,

4. ја следи ппдгпувенпсуа на единицауа на лпкалнауа сампуправа за защуиуа и спасуваое, 5. пдлушува за висинауа на средсувауа ппуребни за защуиуа и спасуваое пд бучеупу на единицауа на лпкалнауа сампуправа, 6. пдлушува за висинауа на средсувауа пд бучеупу на единицауа на лпкалнауа сампуправа за надпмесупк на щуеуа пд прирпдни неппгпди, епидемии, епизппуии, епифиупуии и други несреќи и 7. пдлушува за распределба на хуманиуарна ппмпщ наменеуа за насураданпуп население вп единициуе на лпкалнауа сампуправа.

Шлен 25 Вп псуваруваоеуп на защуиуауа и спасуваоеуп на ппдрашјеуп на единицауа на лпкалнауа сампуправа, градпнашалникпу ги врщи следниве рабпуи:

1. гп предлага планпу за защуиуа и спасуваое, 2. ја следи спсупјбауа вп врска сп реализацијауа на дпнесениуе пдлуки пд Спвеупу на единицауа на лпкалнауа сампуправа за спрешуваое на насуануваоеуп и за пусурануваое на ппследициуе пд прирпдниуе неппгпди, епидемии, епизппуии, епифиупуии и други несреќи, 3. пдгпвпрен е за ппдгпувенпсуа на силиуе за защуиуа и спасуваое кпи единицауа на лпкалнауа сампуправа ги фпрмирала, 4. пдлушува за ангажираое на силиуе за защуиуа и спасуваое кпи единицауа за лпкална сампуправа ги фпрмирала, 5. ракпвпди и ги кппрдинира акуивнпсуиуе за защуиуа и спасуваое щуп ги спрпведува единицауа на лпкалнауа сампуправа дп акуивираое на ппдрашниуе щуабпви, 6. гп следи псуваруваоеуп на акцииуе за расшисууваое на лпкални пауищуа, улициуе и другиуе инфрасурукуурни пбјекуи вп слушај на насуануваое на прирпдни неппгпди или епидемии, епизппуии, епифиупуии и други несреќи на ппдрашјеуп на единицауа на лпкалнауа сампуправа, 7. бара ппмпщ вп ангажираое на прпсупрниуе сили за защуиуа и спасуваое, фпрмирани кај правниуе лица пд ппдрашјеуп на единицауа на лпкалнауа сампуправа и 8. вп услпви кпга сп силиуе за защуиуа и спасуваое пд упшка 4 на пвпј шлен акп не мпжау да се пусуранау ппследициуе пд прирпдниуе неппгпди, епидемии, епизппуии, епифиупуии и други несреќи, бара ангажираое на републишкиуе сили за защуиуа и спасуваое.

За изврщуваое на сурушни рабпуи вп врска сп надлежнпсуиуе на единицауа на лпкалнауа сампуправа вп пбласуа на защуиуауа и спасуваоеуп, градпнашалникпу назнашува пдгпвпрнп лице за защуиуа и спасуваое или фпрмира пдделение.

99

Оспбенп е важнп упа щуп вп целипу кпнцепу ппсебнп внимание

им е ппсвеуенп на месниуе и на урбаниуе заедници, на кпи им е

јаснп дефиниранп месупуп вп целипу сисуем на Наципналнауа

плауфпрма. Именп, ппкрај упа щуп преуседауелиуе на месниуе и

на урбаниуе заедници се шленпви на лпкалниуе спвеуи на

Наципналнауа плауфпрма, ппсебнп е нагласенп и дека

преуседауелиуе на пвие лпкални сурукуури се пние щуп се

задплжени да пдржуваау редпвна кпмуникација сп

градпнашалникпу и сп Ценуарпу за управуваое сп кризи (какп

сампсупен прган на државна управа щуп врщи сурушна и

админисурауивнп-уехнишка ппддрщка на плауфпрмауа); ппупа да

ги следау спсупјбиуе вп меснауа, пднпснп вп урбанауа заедница

щуп мпже да бидау ризик пп живпупу, здравјеуп и импупу на

граданиуе и инфрасурукуурауа на ппщуинауа; да прганизираау

акуивнпсуи за инфпрмираое и за псппспбуваое на граданиуе за

превенција и за ушесувп вп справуваоеуп сп насуанауиуе несреќи

и кауасурпфи щуп, евенууалнп, би ја зафауиле меснауа, пднпснп

урбанауа заедница и, кпнешнп, да ги прганизираау граданиуе и да

ги кппрдинираау акуивнпсуиуе вп меснауа, пднпснп вп урбанауа

заедница вп слушај на насуанауи несреќи и кауасурпфи.

Разбирливп, за упа да се спрпведе вп делп е ппуребнп кадрпвскп

екипираое, псппспбуваое и финансираое на планираниуе и

нужниуе акуивнпсуи.

4.1.4 Регипнални спвети на Наципналната платфпрма 97

Кпга сиууацијауа ги надминува границиуе на ппщуинауа

неппхпдна е уесна спрабпука сп другиуе засегнауи ппщуини и

ппуесна спрабпука сп државниуе сурукуури, ппсебнп сп пние щуп

имаау свпи ппдрашни единици. За уаа цел се фпрмираау у.н.

регипнални спвети на Наципналната платфпрма, щуп ппкриваау

ппвеќе прпсупрнп и кпмуникациски блиски ппщуини.

97 Наципнална плауфпрма на Република Македпнија за намалуваое на ризици пд

несреќи и пд кауасурпфи, Ibid : 11

100

Регипниуе ууврдени вп Наципналнауа плауфпрма ја следау

регипнализацијауа направена вп Ценуарпу за управуваое сп

кризи, щуп е успгласена сп уаа на пплицијауа. Впсппсуавени се

псум регипни.98 Задаша на регипналниуе спвеуи на Наципналнауа

плауфпрма е да гп прганизираау врщеоеуп прпцена на ризикпу и

на ппаснпсуа кпга упа ги надминува лпкалниуе (ппщуинскиуе)

ресурси за справуваое; ппупа, да ги кпрдинираау ресурсиуе и

акуивнпсуиуе на лпкалниуе сампуправи вп регипнален кпнуексу

и да псуваруваау кппрдинација сп надлежниуе пргани на

државнп нивп.

Щема бр.10: Регипнални спвеуи на Наципналнауа плауфпрма

Сп регипналниуе спвеуи на Наципналнауа плауфпрма

преуседава, за перипд пд щесу месеци, еден пд

градпнашалнициуе пд ппщуиниуе щуп се дел пд упј пперауивен

регипн (пп рпуирашки принцип, пп азбушен редпслед на

ппщуиниуе), а вп рабпуауа ушесувуваау сиуе градпнашалници пд

уие ппщуини, ракпвпдиуелиуе пд ппдрашниуе единици на

98

На наципналнп нивп регипналниуе спвеуи се впсппсуавени на следнипу нашин:

Север (седищуе Скппје), Северписупк (седищуе Куманпвп), Исупк (седищуе Щуип), Југписупк (седищуе Сурумица), Ценуар (седищуе Велес), Југ (седищуе Биупла), Југпзапад (седищуе Охрид) и Северпзапад (седищуе Теупвп).

101

минисуерсувауа щуп се присууни вп регипнпу, какп и

регипналниуе преусуавници на Ценуарпу за управуваое сп кризи

и на Дирекцијауа за защуиуа и спасуваое. Ппсебен слушај е

градпу Скппје каде щуп, ппкрај регипналнипу спвеу, се фпрмира

ущуе еден, ппуесен, градски спвеу на Наципналнауа плауфпрма,

пгранишен самп на ппщуиниуе щуп гп спшинуваау градпу Скппје.

Вп рамкиуе на Регипналнипу спвеу на Наципналнауа плауфпрма

е впсппсуавен регипнален щуаб, кпј се спсуанува редпвнп и пп

ппуреба, вп зависнпсу пд видпу ризици и ппаснпсуи.

Лпкалниуе и регипналниуе спвеуи за свпјауа рабпуа ги

извесууваау спвеуиуе на ппщуиниуе щуп ги фпрмирале, какп и

Управувашкипу кпмиуеу на Наципналнауа плауфпрма.

Гпренаведенауа структура на пплиуишкпуп нивп на

Наципналнауа плауфпрма пвпзмпжува вклушуваое на

највиспкиуе нпсиуели на пдлуки вп прпцеспу, сп щуп се

пбезбедува ппсвеуенпсу на државауа кпн намалуваоеуп на

ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи. Таму се дпнесуваау

пплиуишкиуе пдлуки и се урасираау пплиуишкиуе наспки.

Функципналните врски меду гпреванедениуе инсуиууципнални

механизми пвпзмпжува заувпрен круг на пдгпвпрнпсуи на

пплиуишкп нивп. Тие ги иницираау, кпнурплираау и пдпбруваау

ппщуиуе сурауегии вп пднпс на кпнкреуниуе ризици,

функципналниуе сурауегии, пплиуикиуе, сурауегииуе за

имплеменуација на пплиуикиуе и легислауивауа.

Ваквауа функципнална ппврзанпсу пд наципналнпуп делумнп се

пресликува на лпкалнп и регипналнп нивп, щуп ппнауаму

пвпзмпжува и деценурализација на надлежнпсуиуе и ресурсиуе.

Сп упа, се испплнува еден пд приприуеуиуе кпи ги ппсуавува и

Рамкауа за акција пд Хјпгп: Да се пбезбеди намалуваое на

ризициуе пд кауасурпфи и упа да биде пд наципнален и лпкален

приприуеу, сп силна инсуиууципнална пснпва за

имплеменуираое.

102

4.3 Административнп нивп

Административната кппрдинација преусуавува псуваруваое

кппрдинација на нивп на админисурираое сп спрпведуваоеуп

на дпнесениуе пплиуишки пдлуки и редпвнпуп спрпведуваое на


4.2.1 Спвет на државни секретари

Сп Спветпт на државни секретари99 ракпвпди генералнипу

секреуар на Владауа, а вп рабпуауа ушесувуваау државниуе

секреуари пд минисуерсувауа и дирекуприуе пд сампсупјниуе

пргани на управа, какп и дирекупри на пргани вп спсуав, дпкплку

бидау ппканеуи. Функција на Спвеупу на државни секреуари е да

пбезбеди надминуваое на прпблемиуе и урасираое на

рещенијауа пд админисурауивнп-сурушна прирпда, а кпи имаау

реперкусии врз нивпуп на ризик пд несреќи и кауасурпфални

ппследици вп дпмениуе щуп ги ппкрива Наципналнауа

плауфпрма. Вп уаа смисла, впсппсуавени се и функципнираау

девеу рабпуни групи, вп кпи ушесувуваау виспки преусуавници на

минисуерсувауа и на сампсупјниуе пргани на државна управа,

шија рабпуа ја кппрдинираау државниуе секреуари пд

предмеунп-надлежниуе минисуерсува или пргани на државна

управа, вп спгласнпсу сп предмеуниуе надлежнпсуи и искусувп

вп кпнкреунипу дпмен. 100

99

На 28 јули 2009 гпдина вп Ценуарпу за управуваое сп кризи, се пдржа

кпнсуиуууивна седница на Спвеупу на кпја шленпвиуе беа заппзнауи сп дпнесениуе пдлуки на Управувашкипу кпмиуеу щуп се пднесуваау на фпрмираоеуп на Наципналнауа плауфпрма. За разлика пд сурауещкауа улпга щуп ја има Управувашкипу кпмиуеу, а за функципналнп ппсуавуваое на рабпуиуе щуп ги ппбарува Наципналнауа плауфпрма, јавена е ппуреба пд фпрмираое на Спвеу на државниуе секреуари и Спвеу на инспекциски служби, кпи би дејсувувале на пперауивнп нивп. Фпрмирани се рабпуни групи кпи свпиуе акуивнпсуи ќе ги уемелау на пдредени пбласуи, и кпи за свпјауа рабпуа ќе имаау пушеу пред Спвеупу на државни секреуари. 100

Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М., Ibid: 50

103

За ефекуивнп функципнираое на рабпуниуе групи се назнашени

шленпви и нивни заменици пд секпја инсуиууција пдделнп, а нив

ги ракпвпдау кппрдинаупр и негпв заменик. Рабпуниуе групи

функципнираау сппред единсувен прганизациски мпдел на нивп

на цела Наципнална плауфпрма. Суанува збпр за следниве

рабпуни групи101:

за нпрмауивнп-правнп успгласуваое;

за успгласуваое вп дпмен на финансииуе, псигуруваоеуп и

набавкиуе;

за успгласуваое вп дпмен на планираоеуп, развпјпу и

пдржуваоеуп на шпвешкиуе ресурси пд знашеое за

превенцијауа, ранпуп предупредуваое и за справуваоеуп сп

несреќи и сп кауасурпфи;

за инфпрмауишкп-кпмуникацискп вмрежуваое на

инсуиууцииуе и впсппсуавуваое единсувен регисуар на

ресурси пд знашеое за превенцијауа, ранпуп

предупредуваое и справуваоеуп сп несреќи и сп


за впсппсуавуваое единсувени безбеднпсни суандарди вп

сиуе дпмени щуп се дел пд Наципналнауа плауфпрма;

за уерминплпщка унификација и впсппсуавуваое единсувен

ппјмпвник за спсупјбиуе, акуивнпсуиуе, сисуемиуе и

предмеуиуе ппврзани сп превенцијауа, ранпуп

предупредуваое и справуваоеуп сп несреќи и сп


за успгласен присуап и пбезбедуваое квалиуеу при

инфпрмираоеуп на јавнпсуа, какп и градеое јавна свесу за

ппуребауа пд превенција, преппзнаваое на ризициуе и

кппрдиниран насуап при насуануваоеуп на несреќи и на


за успгласен присуап дп медунарпдниуе и дп дпмащниуе

фпндпви;

за успгласенп и кппрдиниранп насуапуваое на медунарпден

план.

101 Ibid: 52

104

Рабпуниуе групи би ги спшинувале пвласуени преусуавници на

прганиуе на државнауа управа засуапени вп Управувашкипу

кпмиуеу вп свпјсувп на уелп на Владауа кпе управува сп

Наципналнауа плауфпрма, дпдека пак сампуп ракпвпдеое сп

кппрдинауивниуе уела, вп духпу на шл. 21 пд Закпнпу за

управуваое сп кризи, би ја врщеле пвласуениуе преусуавници на

Ценуарпу за управуваое сп кризи.

Кппрдинауивниуе уела изгпувуваау предлпг на прпцедури кпи,

заеднп сп предлпзиуе за креираое на пдредени пплиуики и,

следсувенп на нив, дпнесуваоеуп на нпви и измени на ппсупјни

закпни пд знашеое за лпгисуикауа на Наципналнауа плауфпрма,

ги прпследуваау дп Управувашкипу кпмиуеу за нивна науампщна

ппсуапка пред Владауа на Република Македпнија.

Спвеупу на државниуе секреуари свпиуе заклушпци ги дпсуавува

на усвпјуваое дп Управувашкипу кпмиуеу и за свпјауа рабпуа

дирекунп е пдгпвпрен пред негп, какп уелп щуп управува сп

Наципналнауа плауфпрма.

Надлежнпсуиуе се линкпу меду елеменуиуе и нивнауа

функципналнпсу вп рамкиуе на сисуемпу.

Надпврзувајќи се на ппгпре кажанпуп, структурата на Спвеупу на

државни секреуари е пдредена преку шленпвиуе на самипу

спвеу, какп и рабпуниуе групи кпи дејсувуваау вп рамкиуе на

Спвеупу и нивниуе шленпви. Сурукуурауа укажува на

сеппфаунпсуа на пращаоауа сп кпи се занимава пва хиерархиски

највиспкп админисурауивнп уелп на Наципналнауа плауфпрма.

Гледанп низ функципналната призма, пснпвнауа функција на

Спвеупу е да пбезбеди надминуваое на прпблемиуе и

урасираое на рещенијауа пд админисурауивнп-сурушна прирпда.

Зад ваквауа пдредба се крие слпжена мрежа на надлежнпсуи и

ппврзанпсу вп рамкиуе на сисуемпу.

105

На пример, функцијауа на Рабпунауа група за нпрмауивнп-

правнп успгласуваое е да се пбезбеди успгласуваое на

нпрмауивниуе рещенија сппред кпи се ракпвпдау прганиуе на

државнауа управа вклушени вп рабпуауа на рабпунауа група.

Кпмплекснпсуа и функципналнауа ппврзанпсу на Рабпунауа група

за нпрмауивнп-правнп успгласуваое сп псуанауиуе сегменуи на

Наципналнауа плауфпрма е видлива акп се има предвид

следнпвп: дека нпрмауивнп правниуе рещенија, пд една сурана

уреба да се успгласени сп пплиуикиуе на кпнкреуниуе пргани на

државнауа управа, пплиуики кпи, пд свпја сурана уреба да се

успгласени сп ппщуипу сурауещки присуап на инсуиууцијауа и

пснпвнипу дпкуринарен суав. Сп други збпрпви, рабпуауа на

кпнкреунауа рабпуна група, а сп упа и на Спвеупу на државни

секреуари, е вп дирекуна фунцкија за пбезбедуваое на

кпнзисуенунпсу на кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу

(дпкурина, сурауегии, пплиуики и закпнски рещенија), щуп е една

пд преуппсуавкиуе за сисуемауски и уемелен присуап вп

намалуваоеуп на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи, щуп,

впрпшем е и целуа на Наципналнауа плауфпрма.

Впеднп, мпделпу ппдразбира и ппврзанпсу и меду самиуе

рабпуни групи. Така, Рабпунауа група за нпрмауивнп-правнп

успгласуваое уреба уеснп да спрабпуува сп Рабпунауа група за

уерминплпщка унификација и впсппсуавуваое единсувен

ппјмпвник за спсупјбиуе, акуивнпсуиуе, сисуемиуе и предмеуиуе

ппврзани сп превенцијауа, ранпуп предупредуваое и

справуваоеуп сп несреќи и сп кауасурпфи. Зпщуп? Бидејќи е

неппхпднп ппсупешкиуе и идниуе нпрмауивни акуи кпи спдржау

или ќе спдржау пдредби ппврзани сп намалуваоеуп на ризици

пд несреќи и пд кауасурпфи да бидау и уерминплпщки

успгласени, а за да се избегнау двпсмислени уплкуваоа при

нивнпуп спрпведуваое.

106

Мпже да се заклуши дека, какп, сппред структурата, уака и

сппред вкрсууваоеуп на функципналните врски, Спвеупу на

државни секреуари ја има улпгауа на ценурален мпупр кпј ја

придвижува имплеменуацијауа на Наципналнауа плауфпрма вп

инсуиууцииуе.

4.2.2 Инспекциски спвет

Ппкрај пва уелп, ппсупи и Инспекциски спвет. Именп, Владауа на

Република Македпнија на 77. седница, пдржана на 9 јуни 2009

гпдина, дпнесе заклушпк сп кпј ги задплжува инспекцискиуе

пргани да ја инуензивираау спрабпукауа вп псуваруваоеуп на

кппрдиниран инспекциски надзпр за ппсуигнуваое заувпрен

круг на пдгпвпрнпсу. За ппефекуивнп псуваруваое на

инспекцискипу надзпр вп рамкиуе на Наципналнауа плауфпрма

за намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи, е

впсппсуавен Инспекциски спвеу. 102

На 30 јули 2009 гпдина се пдржа кпнсуиуууивнауа седница на

пвпј Спвеу, а негпвауа кппрдинација ја врщи минисуерпу за

правда. Сппред структурата Инспекцискипу спвеу се спсупи пд

ракпвпдиуели на инспекциски пргани и служби при

минисуерсувауа и сампсупјниуе пргани на државнауа управа. Вп

рамкиуе на Спвеупу е фпрмирана Рабпуна група за нпрмауивнп-

правнп успгласуваое вп пднпс на врщеоеуп на инспекцискипу

надзпр, кпја ќе има надлежнпсуи да ууврдува прпцедури за

инуерпперабилнпсу меду инспекцискиуе служби, разгледуваое

на прпблемиуе вп дпмен на кадрпвскауа пппплнеупсу и

псппспбенпсу и мауеријалнп-уехнишкауа ппременпсу на

инспекцискиуе служби, какп и кппрдиниранп ууврдуваое на

финансискауа рамка вп ппддрщка на псуваруваоеуп на

инспекцискипу надзпр пд знашеое на кризнипу меначмену и

защуиуауа и спасуваоеуп. 102 Ibid.

107

За кппрдинаупр на рабпунауа група е пдреден дирекупрпу на

Државнипу управен инспекупрау, а за нејзини шленпви се

ппределени преусуавници на Ценуарпу за управуваое сп кризи,

Дирекцијауа за радијаципна сигурнпсу, Државнипу инспекупрау

за земјпделсувп, Државнипу инспекупрау за живпуна средина,

Дирекцијауа за защуиуа и спасуваое и на Државнипу

инспекупрау за градежнищувп и урбанизам.

Инспекцискипу спвеу свпиуе заклушпци ги дпсуавува на

усвпјуваое дп Управувашкипу кпмиуеу и за свпјауа рабпуа

дирекунп е пдгпвпрен пред негп, какп уелп щуп управува сп

Наципналнауа плауфпрма.

Оснпвнауа цел на Инспекцискипу спвеу (кппрдиниран

инспекциски надзпр за ппсуигнуваое заувпрен круг на

пдгпвпрнпсу) мпже да се ппсуигне самп сп јакнеое на

функципналната ппврзанпст меду прганиуе вп врщеоеуп на

инспекцискипу надзпр.

Рабпуауа на Инспекцискипу спвеу лпгишки и функципналнп се

надпврзува на рабпуауа на Спвеупу на државни секреуари. Така,

спрпведуваоеуп на нпрмауивнп-правниуе рещенија кпи се

успгласуваау вп рамкиуе на Спвеупу на државни секреуари не

зависи секпгащ пд дпбрауа вплја на субјекуиуе (физишкиуе и

правни лица). Најшесуп, упа е резулуау на кпнурплауа и санкцииуе

прппищани за неппшиууваое на пдредбиуе.

Кпга ваквауа релација ќе се ппсуави вп рамкиуе на кпнцепупу на

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, висуинскпуп

знашеое на заувпренипу круг на пдгпвпрнпсу дпада дп израз. На

пример, заурупуваоеуп на каналиуе сп смеу или нивнп

преградуваое, вп услпви на пбилни врнежи мпже да дпведе дп

ппплава. Щуеуиуе предизвикани пд ппплавауа би уребалп да ги

снпси правнпуп или физишкпуп лице или лица кпи гп заурупале

108

каналпу, или кпи дпзвплиле каналпу да биде заурупан. Имајќи

предвид дека вп пвпј хиппуеуишки пример суанува збпр за

прпблем шии разлишни аспекуи се вп надлежнпсу на разлишни

пргани за врщеое инспекциски надзпр, суанува јасна ппуребауа

за нивна медусебна кппрдинација.

4.2.3 Ппсебни платфпрми

Наципналнауа плауфпрма ппфаќа ппвеќе ппсебни плауфпрми за

превенција и справуваое сп несреќи и кауасурпфи щуп

медусебнп сущуински се разликуваау и сппред извприуе на

ризициуе и ппаснпсуиуе и сппред ппјавнпсуа и ппследициуе. Тпа

ппдразбира и ангажираое на разлишни пргани на државнауа

управа (спгласнп надлежнпсуиуе щуп ги имаау) какп и на други

шиниуели на Наципналнауа плауфпрма. Ппсебниуе плауфпрми ќе

пвпзмпжау кпнкреуна синергија и пбединуваое на ресурсиуе,

знаеоеуп и умееоеуп на државнауа власу, лпкалнауа

сампуправа, невладинипу секупр, академскауа заедница, бизнис

заедницауа и, ппследни вп набрпјуваоеуп нп не и ппследни пп

знашеое, граданиуе.

Вп зависнпсу пд видпу на ризици и пд надлежнпсуа на пдредени

минисуерсува и пргани на државнауа управа, уие се групирани

вп седум ппсебни платфпрми, сппред видпу ризици, сп кпи

ракпвпдау предмеунп надлежниуе минисуерсува. Секпја пд пвие

плауфпрми има свпј кппрдинауивен спвеу сп кпј преуседава

кпнкреуен минисуер, а вп рамкиуе на плауфпрмиуе ппсупјау

ппвеќе наципнални кпмисии за превенција и управуваое сп

специфишни ризици и ппаснпсуи.

109

Щема бр.11: Ппсебни плауфпрми

110

Следејќи ги преухпднп ппспшениуе криуериуми (извпри,

ппјавнпсу, ппследици, надлежнпсуи), впсппсуавени се следниуе

ппедниешни плауфпрми:

ризици вп дпмен на инфрасурукуурауа, кппрдиниранп пд

минисуерпу за урансппру и врски;

здравсувени ризици, кппрдиниранп пд минисуерпу за

здравсувп;

хаз-мау ризици, кппрдиниранп пд минисуерпу за

внаурещни рабпуи;

екплпщки ризици67, кппрдиниранп пд минисуерпу за

живпуна средина и прпсупрнп планираое;

индусуриски несреќи, кппрдиниранп пд минисуерпу за

екпнпмија;

ризици вп дпмен на земјпделсувпуп, щумарсувпуп и

впдпсуппансувпуп, кппрдиниранп пд минисуерпу за

земјпделсувп, щумарсувп и впдпсуппансувп, и

ризици вп дпмен на кулуурнпуп наследсувп, кппрдиниранп

пд минисуерпу за кулуура.

Кппрдинативните спвети на ппсебните платфпрми се

нуклеусиуе на плауфпрмиуе. Иакп спсуавпу на кппрдинауивниуе

спвеуи варира вп пднпс на плауфпрмиуе пднпснп ризициуе за

кпи се надлежни, нивнауа структура и нашинпу на рабпуа се

иденуишни. Спвеуиуе се спсупјау пд минисури, дирекупри на

сампсупјни пргани на државнауа управа, преуседауелпу на

Заедницауа на единици на лпкална сампуправа (ЗЕЛС),

дирекупри на пргани вп спсуав и дирекупри или ракпвпдиуели

на инспекциски служби. Какп кппрдинаупри се јавуваау

минисуриуе пд предмеунп-надлежниуе минисуерсува вп шија

надлежнпсу се кпнкреуниуе ппсебни плауфпрми (на пример,

кппрдинаупр на Кппрдинауивнипу спвеу на ппсебнауа

плауфпрма за екплпщки ризици е Минисуерпу за живпуна

средина и прпсупрнп планираое, бидејќи негпвпуп

минисуерсувп е предмеунп-надлежнп за екплпщкиуе ризици.)

111

Гпренаведенауа сурукуура на кппрдинауивниуе спвеуи упауува

на пснпвнауа функција – да пбезбедау кппрдинација ппмеду

прганиуе на државнауа управа вп кпи се нпсау пдлукиуе, кпи ги

изврщуваау пдлукиуе, и прганиуе кпи се надлежни за кпнурпла

пднпснп инспекција на прпцеспу на изврщуваое на пдлукиуе.

Спгласнп пплиуишкп-админисурауивнауа прирпда,

кппрдинауивниуе спвеуи преусуавуваау врска ппмеду

пплиуишкпуп нивп (Управувашкипу кпмиуеу) и

админисурауивнпуп нивп на Наципналнауа плауфпрма. Впеднп,

кппрдинауивниуе спвеуи, преку преуседауелпу на ЗЕЛС,

преусуавуваау и линк меду наципналнпуп и лпкалнпуп нивп.

Щема бр.12: Кппрдинауивен спвеу (пример)

Имајќи предвид дека шиниуелиуе на секпја пд пвие ппединешни

плауфпрми се разнпрпдни и имаау разлишни улпги вп

превенцијауа и справуваоеуп сп кпнкреуниуе ризици и

ппаснпсуи (пднпснп несреќи и кауасурпфи), кппрдинативните

спвети на секпја пд ппединешниуе плауфпрми би ги спшинувале

две кауегприи на шленпви пднпснп би имале редпвен и

прпщирен спсуав.

112

Редпвнипт спстав на кппрдинативните спвети на секпја пд

ппединешниуе плауфпрми би гп спшинувале пп еден преусуавник

пд:

минисуерсувауа щуп имаау надлежнпсу вп врска сп

пдредени аспекуи на кпнкреуниуе ризици и ппаснпсуи

пднпснп мпжниуе несреќи и кауасурпфи и щуп, вп упј

кпнуексу, спрабпууваау сп главнпуп предмеунп надлежнп

минисуерсувп,

сампсупјниуе пргани на државнауа управа щуп

спрабпууваау сп главнпуп предмеунп надлежнп

минисуерсувп вп врска сп кпнкреунипу ризик и ппаснпсу,

службиуе за инспекциски надзпр сп надлежнпсуи за

инспекуираое на сиуе аспекуи пд знашеое за превенција

и за справуваое сп насуанауи несреќи и кауасурпфи вп упј

дпмен (иакп службиуе за инспекциски надзпр се јавуваау

какп пргани вп спсуав или какп прганизациски единици

при минисуерсува или при сампсупјниуе пргани на

државна управа, ппради исклушиуелнпуп знашеое щуп гп

имаау ппжелнп е да бидау неппсреднп засуапени вп

редпвнипу спсуав на кппрдинауивниуе спвеуи),

Кппрдинативнипт спвет вп прпширен спстав би функципнирал

сп пвласуени преусуавници на:

јавни преупријауија,

Заедницауа на единици на лпкалнауа сампуправа,

Црвенипу крсу (самп вп плауфпрмиуе кпи се дирекунп

наспшени кпн превенција и справуваое сп спсупјби щуп се

закана за живпупу и здравјеуп на лудеуп),

невладинипу секупр ппфауен сп Наципналнауа плауфпрма

и кпнкреунп ппспшениуе НВО какп шиниуели на

кпнкреунауа плауфпрма,

заедницауа на универзиуеуи какп преусуавник на

академскауа заедница,

113

Суппанскауа кпмпра на Македпнија какп преусуавник на

бизнис заедницауа,

псигуриуелниуе друщува кпи присуапиле кпн

Наципналнауа плауфпрма,

наципналнауа мрежа на лабпрауприи впсппсуавена ппд

ппкрпвиуелсувп на Ценуарпу за управуваое сп кризи и

Македпнскауа радип-уелевизија.

И вп врска сп рабпуауа на пвие кппрдинауивни спвеуи, вп духпу

на шл. 21 пд Закпнпу за управуваое сп кризи, Ценуарпу за

управуваое сп кризи е нпсиуел на вкупнауа ппддрщка (сурушна,

прганизаципна, админисурауивна и друга). Кппрдинауивниуе

спвеуи на секпја пд ппединешниуе плауфпрми ќе ја прганизираау

ппдгпупвкауа на:

предлпг-стратегија за справуваое сп ризициуе и

ппаснпсуиуе за кпи плауфпрмауа е впсппсуавна;

предлпг-метпдплпгија за прпценка на кпнкреуниуе

ризици и ппаснпсуи;

предлпг-метпдплпгија за мапираое на ризишни упшки и

ризишни пкплнпсуи;

предлпг-метпдплпгија за мпнитпринг (следеое на

спсупјби) вп врска сп исуиуе;

предлпг-сценарија за мпжен развпј на насуани вп наспка

на предизвикуваое несреќа или кауасурпфа;

предлпг-планпви за дејсувуваое на шиниуелиуе на

плауфпрмауа вп сиуе фази;

предлпг-стандардни пперативни прпцедури сппред кпи:

се изврщуваау рууинскиуе акуивнпсуи какп дел пд

редпвниуе ппдгпупвки и следеое на спсупјбиуе,

се акуивира секпј пд шиниуелиуе пппдделнп вп

кпнуексу на насуанауа сиууација разлишна пд

редпвнауа,

се пбезбедува инуерпперабилнпсу на разлишниуе

шиниуели вп кпнуексу на насуанпу.

114

Ппспшениуе предлпг-дпкуменуи, какп и предлпзиуе за креираое

на пдредени пплитики и, следсувенп на нив, дпнесуваоеуп на

нпви и измени на ппсупјниуе закпни пд знашеое за превенцијауа

и за справуваоеуп сп несреќи и кауасурпфи за кпи плауфпрмауа

е впсппсуавена, кппрдинауивниуе спвеуи ќе ги прпследау дп

Управувашкипу кпмиуеу за нивна науампщна ппсуапка пред

Владауа на Република Македпнија.

Вп рамкиуе на плаупфрмиуе, ппнауаму, има 40 наципнални

кпмисии за превенција и управуваое сп специфични ризици и

ппаснпсти, а спгласнп брпјпу на иденуификувани реални ризици

вп Република Македпнија.

За ефикаснп функципнираое на севкупнипу сисуем на

Наципналнауа плауфпрма и за задпвплуваое на нпрмауивнп-

правниуе нпрми, Ценуарпу за управуваое сп кризи ппупища

мемпрандуми и дпгпвпри за спрабпука сп сиуе минисуерсува,

сампсупјниуе пргани на државнауа управа, прганиуе вп спсуав на

минисуерсувауа, лпкалнауа сампуправа, невладиниуе

прганизации, академскиуе и експерускиуе усуанпви и верскиуе

заедници, кпи се вп наспка на ппсуигнуваое ппгплем суепен на

кппрдиниранпсу и медусебна спрабпука при насуануваоеуп на

пдредени ризици и ппаснпсуи, несреќи и кауасурпфи.

Ппупищаниуе акуи јаснп ги ппределуваау месупуп и улпгауа на

субјекуиуе вп секпја ппединешна плауфпрма пдделнп и целиуе

щуп уие уреба да ги ппсуигнау вп рамкиуе на Наципналнауа

плауфпрма.

115

4.2.4. Тематски рабптни групи 103

Ппсебен дел пд Наципналнауа плауфпрма на Република

Македпнија за намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд

кауасурпфи преусуавуваау тематските рабптни групи. Тие се

пднесуваау на пращаоа и на прпблеми щуп се прпвлекуваау низ

две или ппвеќе ппединешни плауфпрми, пп свпјпу каракуер се

инуердисциплинарни, шии разлишни аспекуи се предмеу на

внимание на разлишни владини и невладини сурукуури на

ценуралнп и на лпкалнп нивп. Тпкму ппради

инуердисциплинарнауа прирпда на прпблемиуе сп кпи се

занимаваау, спсуавпу и сурукуурауа на уемаускиуе рабпуни групи

варира. Зависнп пд пращаоауа, рабпуауа на уемаускиуе рабпуни

групи ја кппрдинираау минисуерсува, прган на државна управа,

владинп уелп или граданскп здружение.

Щема бр.13: Темауски рабпуни групи

Осмислуваоеуп на акуивнпсуиуе за присуапуваое на

кпнкреунауа уемауска пбласу е разлишнп вп пднпс на прирпдауа

на пращаоеуп.

103 Ibid: 59

116

4.3 Експертскп нивп

Експертска кппрдинација преусуавува псуваруваое

кппрдинација на сурушнп нивп (при дпнесуваое

експеруски/сурушни пдлуки) какп ппукрепа на прпцеспу на

ууврдуваоеуп пплиуики и какп факупр на синергија при

пперауивнпуп спрпведуваое на дпнесениуе пплиуишки пдлуки и

редпвнпуп спрпведуваое на закпнскиуе надлежнпсуи.

Ревизијауа на Наципналнауа плауфпрма пвпзмпжи и развиваое

и дппплнуваое на исуауа сп впсппсуавуваое на експерускпуп

нивп.

Сппред структурата експерускпуп нивп се спсупи пд ури

кпнсулуауивни спвеуи за ппддрщка на Наципналнауа плауфпрма:

правнипу, екпнпмскп-спцијалнипу и академскп-експерускипу

спвеу. Триуе спвеуи ја спшинуваау рамкауа кпја ги пбединува

нпсиуелиуе на највиспкиуе државни пвласууваоа вп

респекуивниуе пбласуи, какп и врвни преусуавници на

академскауа и на бизнис - заедницауа и на невладинипу секупр.

Щема бр.14: Кпнсулуауивни спвеуи

117

Правнипу спвеу гп спшинуваау: минисуерпу за правда,

преуседауелпу на државнипу судски спвеу, преуседауели на

судпви, државнипу јавен пбвиниуел, нарпднипу правпбраниуел,

адвпкаускауа кпмпра, здружениеуп на судии, деканиуе на

правниуе факулуеуи и здружениеуп на правници.

Екпнпмскипу спвеу гп спшинуваау: минисуерпу за екпнпмија,

минисуерпу за финансии, минисуерпу за уруд и спцијална

пплиуика, преуседауелпу на Суппанскауа кпмпра на Македпнија,

псигуриуелни кпмпании, здружение на акууари, синдикауи,

ургпвски друщува, декани на екпнпмскиуе факулуеуи, академски

прпграми за спцијална пплиуика, какп и Црвенипу крсу на

Република Македпнија.

Академскипу и експерускипу спвеу гп спшинуваау: минисуерпу за

пбразпвание и наука, Македпнскауа академија на наукиуе и

умеунпсуиуе, Наципналнауа аспцијација на универзиуеуи,

Кпнсулуауивнипу експеруски спвеу на Наципналнауа плауфпрма,

Наципналнауа мрежа на лабпрауприи, Наципналнауа мрежа на

исуражувашки инсуиуууи и Наципналнауа мрежа на пбразпвание.

Вп експерускпуп нивп спадаау и Наципналнауа мрежа на

лабпрауприи, Наципналнауа мрежа на инсуиуууи, исуражувашки

ценури и ппсервауприи, какп и Наципналнауа академска мрежа.

Иакп сеущуе не е дпнесен фпрмален дпкумену кпј би ги

дефинирал надлежнпсуиуе на кпнсулуауивниуе спвеуи, сепак, се

пшекува спвеуиуе да гп пружаау следнпуп:

да пбезбедуваау врска и кпмуникација меду нпсиуелиуе

на пплиуишки пдлуки и експерускауа јавнпсу, какп и меду

самауа експеруска и сурушна јавнпсу,

да пружаау спвеуи за пращаоа ппврзани сп применауа

на намалуваоеуп на ризициуе пд несреќи и пд

кауасурпфи и нивниуе респекуибилни пбласуи,

118

да ушесувуваау вп изгпувуваоеуп на сурауегииуе,

пплиуикиуе, планпвиуе и легислауивауа,

да даваау мислеоа за предлпжениуе сурауегии,

пплиуики, планпви и легислауива, а кпи би биле

дпсуавени пд сурана на уелауа и прганиуе на

Наципналнауа плауфпрма,

да ппднесуваау извещуаи за рабпуауа дп Наципналнипу

кппрдинаупр и дп Управувашкипу кпмиуеу.

Приупа, сп цел успещнп да ги изврщуваау гпренаведениуе

надлежнпсуи, неппхпднп е впсппсуавуваое на секреуаријауи кпи

би пружале админисурауивнп-уехнишка ппддрщка на рабпуауа

на спвеуиуе, сп щуп би се надминале пракуишниуе прешки, и би

се спздале услпви за нпрмалнп функципнираое на спвеуиуе.

Дизајниранпсуа на кпнсулуауивниуе спвеуи има двпјна функција.

Сампуп впсппсуавуваое на кпнсулуауивниуе спвеуи знаши

вмрежуваое на ппсупешкипу експеруски капациуеу вп земјава пд

сппдвеуниуе пбласуи, и негпвп акуивираое и суаваое вп

функција на имплеменуација на Наципналнауа плауфпрма.

Впеднп, пснпвнауа улпга на кпнсулуауивниуе спвеуи – да

пвпзмпжау премпсууваое на јазпу меду нпсиуелиуе на

највиспкиуе државни пвласууваоа и врвниуе преусуавници на

академскауа и бизнис заедница и невладинипу секупр.

Вп псуваруваоеуп на гпренаведениуе надлежнпсуи и цели на

спвеуиуе, знашајна улпга има нивнауа правна и суварна

ппсуавенпсу вп рамкиуе на Наципналнауа плауфпрма. Иакп

фпрмалнп преусуавуваау ппсебнп, експерускп нивп на

Плауфпрмауа, пвие спвеуи се неппсреднп ппврзани сп

пдлушуваоеуп, а преку шленуваоеуп на нпсиуелиуе на јавни

функции пд сппдвеуниуе пбласуи. На упј нашин, спвеуиуе се

ппврзани какп сп Управувашкипу кпмиуеу (вп кпј шленуваау сиуе

минисури), уака и сп Инспекцискипу спвеу, шиј кппрдинаупр е

119

минисуерпу за правда, инаку шлен на Правнипу кпнсулуауивен

спвеу. Исуп уака, кпнсулуауивниуе спвеуи се ппврзани и сп

ппсебниуе плауфпрми, на шие шелп се напдаау некпи пд ппгпре

сппмнауиуе минисури. На крајпу, кпнсулуауивниуе спвеуи се

ппврзани сп сиуе псуанауи уела на Наципналнауа плауфпрма и

преку Наципналнипу кппрдинаупр за имплеменуација на

Наципналнауа плауфпрма, а кпј е задплжен за кппрдинација на

пплиуишкп, админисурауивнп и експерускп нивп.

Тпа впеднп ја пдразува и функципналната ппврзанпст ппмеду

пплиуишкпуп и академскпуп, ппмеду нпсиуелиуе на пдлуки и

експерускауа јавнпсу, сп щуп се пбезбедува нпсеое пдлуки

ппврзани сп намалуваоеуп на ризициуе пд несреќи и пд

кауасурпфи вуемелени на наушна пснпва.

120

121

5 Наципнална кппрдинација

Наципналнипу кппрдинаупр за имплеменуација на

Наципналнауа плауфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи

и пд кауасурпфи, функција за прв пау впсппсуавена сп пдлука на

Владауа на Република Македпнија пд 21.04.2010 гпдина, ја има

највиспкауа кппрдинауивна улпга вп рамкиуе на Наципналнауа

плауфпрма.

Имајќи ја предвид кпмплекснпсуа на кппрдинацијауа на

пплиуишкпуп, админисурауивнпуп и експерускпуп нивп, нп и

пперауивнпуп нивп, Наципналнипу кппрдинаупр има

исклушиуелнп знашајна улпга вп псуваруваое на целиуе на

Наципналнауа плауфпрма. Тпкму ппради упа, сппред дпкуменупу

ппдгпувен вп Владауа на Република Македпнија, Наципналнипу

кппрдинаупр би уребалп да ги има следниуе надлежнпсуи:

1.Наципналнипу кппрдинаупр за имплеменауција на НП ги

следи:

1.1 .спсупјбиуе и прпцесиуе, ги кппрдинира акуивнпсуиуе и

дава наспки дп субјекуиуе щуп ја спшинуваау НП;

1.2 прганизацијауа и функципнираоеуп на лпкалниуе и

регипналниуе спвеуи на НП и за упа ги извесуува

Управувашкипу кпмиуеу на НП и ВРМ;

1.3.акуивнпсуиуе за јакнеое на инсуиууципналнипу

капациуеу за експеруиза заради намалуваое на ризици пд

несреќи и пд кауасурпфи и за експеруиза за ууврдуваое на

пришинскп-ппследишнипу след на насуани при несреќи и

кауасурпфи, и пп свпе напдаое, за спсупјбиуе и прпблемиуе

гп инфпрмира Академскипу и експеруски спвеу и дпсуавува

инфпрмација и мислеое сп предлпзи дп ВРМ;

122

1.4. впдеоеуп на ценурален регисуар на ресурси

(прганизациски, шпвешки и мауеријалнп-уехнишки) пд

знашеое за намалуваое на ризици пд несреќи и

кауасурпфи и за пдгпвпр при нивнп насуануваое и

предлага дп ВРМ мерки за негпвп унапредуваое.

2. Наципналнипу кппрдинаупр ја следи и кппрдинира рабпуауа

за изгпувуваое:

2.1.сурауегии, пплиуики и легислауива вп функција на

намалуваое на ризици пд несреќи и кауасурпфи и за

пдгпвпр при нивнп насуануваое;

2.2.меупдплпгии за прпценка на ризици и ппаснпсуи вп

дпмениуе ппфауени сп плауфпрмиуе щуп ја спшинуваау НП;

2.3.прпценки за ризици и ппаснпсуи вп дпмениуе ппфауени

сп плауфпрмиуе щуп ја спшинуваау НП, а спгласнп

преухпднп изгпувениуе меупдплпгии;

2.4.сценарија и планпви за пдгпвпр на ризици и ппаснпсуи

или насуанауи несреќи или кауасурпфи вп дпмениуе

ппфауени сп плауфпрмиуе щуп ја спшинуваау НП, а спгласнп

преухпднп изгпувениуе меупдплпгии и прпценки;

2.5.суандардни пперауивни прпцедури за превенуивнп

следеое и кпнурпла на спсупјбиуе вп дпмениуе ппфауени


преухпднп изгпувениуе планпви;

2.6.суандардни пперауивни прпцедури за пдгпвпр при

насуанауи несреќи или кауасурпфи вп дпмениуе ппфауени


преухпднп изгпувениуе планпви.

3. Наципналнипу кппрдинаупр ја следи и кппрдинира рабпуауа

за развиваое:

3.1.единсувен мпдел на пперауивен сисуем за пдгпвпр при

насуануваое на несреќи и кауасурпфи (Emergency Operation

System & Incident Command System);

3.2.единсувен сисуем за псигуруваое пд ппследици пд

несреќи и кауасурпфи;

123

4. Наципналнипу кппрдинаупр ги следи и ја инфпрмира Владауа

за спсупјбиуе и прпблемиуе вп дпмен на:

4.1. кадрпвскпуп екипираое и псппспбуваое на

инсуиууцииуе ппфауени сп НП, а вп функција на

намалуваое на ризици пд несреќи и кауасурпфи и

ппдгпувенпсу за пдгпвпр вп слушај на нивнп насуануваое;

4.2.мауеријалнп-уехнишкпуп ппремуваое на инсуиууцииуе

ппфауени сп НП, а вп функција на намалуваое на ризици

пд несреќи и кауасурпфи и ппдгпувенпсу за пдгпвпр вп

слушај на нивнп насуануваое.

5. Наципналнипу кппрдинаупр

5.1. дпсуавува предлпг за свикуваое на седница на

Управувашкипу кпмиуеу дп Преуседауелпу на Управувашкипу

кпмиуеу и предлага упшки за дневнипу ред;

5.2. дпсуавува предлпг за свикуваое на седница на

прганиуе и уелауа на НП и предлага упшки за дневнипу ред.

6.Наципналнипу кппрдинаупр ги разгледува, дава мислеое и

сугесуии на предлпг-верзииуе щуп се дпсуавуваау на

разгледуваое и усвпјуваое дп ВРМ:

6.1.планпу за рабпуа на прганиуе и уелауа на НП;

6.2.финансискипу план за пбезбедуваое на уекпвни

акуивнпсуи (за намалуваое на ризици пд несреќи и

кауасурпфи) и за реагираое при впнредни насуани (вп

функција и пдгпвпр вп слушај на нивнп насуануваое);

6.3.планпвиуе за вежби и прпверка на кадрпвскипу

капациуеу и мауеријалнп-уехнишкауа ппдгпувенпсу за

пдгпвпр при насуануваое на несреќи и кауасурпфи.

7.Наципналнипу кппрдинаупр:

7.1.пбезбедува кппрдинација и спрабпука сп НП на други

земји и сп медунарпдни прганизации сп надлежнпсуи вп

дпмен на намалуваое на ризици пд несреќи и кауасурпфи;

124

7.2. ја кппрдинира и ја следи спрабпукауа щуп инсуиууции

пд Република Македпнија ја псуваруваау вп дпмен на

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, сп

инсуиууции пд други земји и сп медунарпдни прганизации.

8.Наципналнипу кппрдинаупр ја извесуува ВРМ и предлага

мерки вп врска сп:

8.1.предмеуиуе пд негпва надлежнпсу;

8.2.уекпвниуе спсупјби за превенцијауа пд насуануваое на

несреќи и кауасурпфи;

8.3.ги спрпведува пдлукиуе на ВРМ и, вп уаа смисла, дава

наспки и рпкпви за реализација дп субјекуиуе щуп ја

спшинуваау НП;

8.4.предлага дп ВРМ измени и дппплнуваоа на НП;

8.5.врщи други рабпуи вп пвпј дпмен, а пп налпг на ВРМ.

Ценуарпу за управуваое сп кризи, какп сампсупен прган на

државнауа управа, би пружал уекпвна и впнредна

админисурауивнп-сурушна и уехнишка ппддрщка на

Наципналнипу кппрдинаупр за имплеменуација на НП, на

бараое, вп пбем, на нашин и вп рпк ппределен пд сурана на

Наципналнипу кппрдинаупр за имплеменуација на НП.

Гпренаведенипу сеу на предлпжени надлежнпсуи и

пдгпвпрнпсуи се вп спгласнпсу сп ценуралнауа кппрдинауивна

улпга на Наципналнипу кппрдинаупр.

125

6 Пд каде тргнавме – каде стасавме

Имајќи ја предвид тезата дека акп е имплеменуиран пснпвнипу

дпкуринарен суав на Наципналнауа плауфпрма за намалуваое

на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи вп сурауещкиуе

дпкуменуи, тпгаш е пбезбедена уемелнауа преуппсуавка за

кпнзисуенунпсу вп присуаппу, а врз пснпва на напдиуе пд делпу

вп кпј беа разгледани наципналниуе кпнцепциски и сурауещки

дпкуменуи и закпни, мпже да се кпнсуауира дека, сп пглед на

факупу дека уие се дпнесени пред дпнесуваоеуп на пснпвнипу

дпкуринарен суав, уие не гп спдржау суавпу какп уакпв, нп, вп

рудименуирана фпрма, спдржау некпи пд елеменуиуе на

пснпвнипу дпкуринарен суав.

Така на пример, вп Наципналнауа кпнцепција за безбеднпсу и

пдбрана се спдржани два пд клушниуе елеменуи на пснпвнипу

дпкуринарен суав (превенцијауа и ранпуп предупредуваое).

Сепак, дури и уие се суавени вп кпнуексу на уврдиуе безбеднпсни

ризици, а не вп рамкиуе на прирпдниуе и пд шпвека

предизвикани несреќи и кауасурпфи. Ппнауаму, Сурауегијауа за

безбеднпсу на Република Македпнија пди шекпр ппнауаму и гп

надппплнува пна щуп е ппсуавенп вп Кпнцепцијауа, сп упа щуп

превенцијауа, ранпуп предупредуваое и справуваоеуп ги суава

вп ппщирпк кпнуексу (кризи пд секакпв вид), и не ги пгранишува

самп на уврдиуе безбеднпсни ризици.

Сепак, ппради нецелпснауа слика, сиуе пние дпкуменуи,

пплиуики и правни акуи кпи прпизлегпа пд Кпнцепцијауа и

Сурауегијауа, какп на пример Закпнпу за управуваое сп кризи,

иакп преусуавуваау пснпва за Наципналнауа плауфпрма, сепак не

гп заувпраау дп крај функципналнипу круг на акуивнпсуиуе

предвидени сп пснпвнипу дпкуринарен суав.

126

Тпкму ппради упа, преппрашливп е при евенууална ревизија на

клушниуе дпкуменуи, или при израбпука на нпви кпнцепциски

или сурауещки дпкуменуи, да биде земенп предвид

инуегрираоеуп и имплеменуираоеуп на инуегралнауа верзија на

пснпвнипу дпкуринарен суав. Самп сп хармпнизација на

базишниуе дпкуменуи сп пснпвнипу дпкуринарен суав ќе се

спздадау услпви за заувпраое на кругпу на акуивнпсуиуе кпи ги

пдразуваау елеменуиуе засуапени вп суавпу, пд превенцијауа,

преку ранпуп предупредуваое и ппдгпувенпсуа, дп брзпуп

дејсувуваое, намалуваоеуп на ппследициуе и нпрмализираоеуп

на живпупу.

Мпже да се заклуши дека кпнзисуенунпсуа вп присуаппу на

прганиуе на државнауа управа вп наспка на намалуваое на

ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи зависи пд инуегрираоеуп

и имплеменуираоеуп на пснпвнипу дпкуринарен суав. Сп упа се

пбезбедува уемелнауа преуппсуавка за кпнзисуенунпсу меду

сурауещкиуе дпкуменуи, пплиуикиуе кпи призлегуваау пд нив и

нпрмауивниуе рещенија кпи следау пд пплиуикиуе.

Имајќи ги предвид функципналниуе врски меду наушнп

издржаниуе меупдплпгии за прпценка и самиуе прпцени, какп и

суавпу на тезата дека акп се наушнп издржани меупдплпгииуе за

прпцена на специфишниуе влијанија на разлишниуе шиниуели щуп

впдау кпн урансфпрмација на несреќауа вп кауасурпфа, тпгаш е

испплнеуа уемелнауа преуппсуавка за издржанпсу на прпцениуе

за ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, мпже да се заклуши дека

прпцениуе уреба да бидау заснпвани на наушнп вуемелени

меупдплпгии за да бидау издржани.

127

Именп, акп се има предвид дека меупдплпгииуе преусуавуваау

наушнп запкружен сисуем на меупди и уехники за суекнуваое

спзнанија за прпблемпу, пднпснп факуишкауа спсупјба, пднпснп

пришинскп-ппследишниуе врски щуп ја пдредуваау прпблемскауа

сиууација, упгащ уие ја имаау улпгауа на упаусувп за суекнуваое

на наушнп издржанп знаеое, пднпснп врщеое на наушнп

издржани прпцени. На пример, за да се направи прпцена на

ранливпсуа на пдредена заедница кпн прирпдни несреќи и

кауасурпфи, ппуребнп е да се земау предвид сиуе пние факупри

кпи правау пдредена заедница или ппщуесувп или изградена

сурукуура, а кпи се ппмалку или ппвеќе излпжени на ппаснпсуи.

Таквиуе факупри ги вклушуваау гусуинауа на населениеуп,

физишкауа ранливпсу (на пример, слабауа ппшва, градежнипу

мауеријал, иун.) какп и екпнпмскауа спсупјба на заедницауа,

пднпснп сирпмащуијауа. Оууука, фпкуспу на прпценауа пди пд

ппуенцијалниуе ппследици дп верпјауниуе пришиниуели на

щуеуи.104

Или, пак, прпценауа на ппсупјнипу и ппуребнипу капациуеу на

надлежниуе инсуиууции, уреба да ги пдреди: (1) инсуиууцииуе,

нивниуе улпги и пбласуи на пдгпвпрнпсу, (2) ппуенцијалниуе

ризици вп рамкиуе на пдредениуе пбласуи на пдгпвпрнпсу, (3)

да се прпценау ризициуе и заканиуе, (4) да се анализира

ранливпсуа и да се пцени капациуеупу, (5) и да се дефинираау

мерки кпи уреба да се преземау вп слушај на недпвплен

капациуеу.105

Слишен е слушајпу и сп меупдплпгијауа за мапираое на ризици и

ппаснпсуи неппхпдна за изгпувуваое на наушнп вуемелена

прпцена кпја дава увид вп прпсупрнауа размесуенпсу на

ризициуе и ппаснпсуиуе. Таа уреба прецизнп да ја пдреди

лпкацијауа (каде?), ппшеупкпу и развпјпу (какп?) и силинауа

пднпснп суепенпу (кплку?) на пшекуванипу насуан.

104 Гаревски, М., Милутиновиќ, З., Ibid: 5-11, 5-12 105 Ibid: 5-21, 5-22

128

Оууука, не мпже да се пшекува прпцениуе кпи не се уемелау на

наушнп издржани меупдплпгии да дадау упшни ппдаупци, упкму

ппради упа щуп наушнп издржаниуе меупдплпгии се кпнкреунп

упаусувп за упа какп на сисуемауски нашин да се дпјде дп

издржана прпцена кпја не би била прпизвплна.

Ппнауаму, имајќи ги предвид функципналниуе врски меду

сценаријауа и планирашкиуе дпкуменуи, какп и тезата дека акп

се изгпувени реални прпцени и врз нив развиени сценарија за

мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе вп несреќи и вп

кауасурпфи, тпгаш планскиуе дпкуменуи за ппдгпупвка,

превенција и пдгпвпр при несреќи и кауасурпфи се

верпдпсупјни, пднпснп не се прпизвплни, мпже да се заклуши

дека сценаријауа за мпжен премин на ризициуе и ппаснпсуиуе

вп несреќи и вп кауасурпфи изгпувени врз пснпва на прпценауа

на ризици и ппаснпсуи се дпбра пснпва за физипнпмираое на

планпвиуе за ппдгпупвка, за превенција и пперауивниуе планпви

за пдгпвпр. Вп спрпуивнп, сценарипуп би се свелп самп на

хиппуеуишка преуппсуавка за следпу на насуаниуе вп хиппуеуишки

услпви, и сп упа не би ималп никаква реална вреднпсу. Сп други

збпрпви, самп пние планпви кпи ќе бидау вуемелени на

сценарија, кпи пд свпја сурана се изгпувени врз пснпва на

издржани прпценки, мпжау да бидау инсурумену за уемелнп

намалуваое на ризици пд несреќи и кауасурпфи и справуваое

сп и ппправуваое пд евенууалниуе ппследици.

Сп упа лпгишки и функципналнп се заувпра кругпу на

кпнсуиуууивни елеменуи на мпделпу, (дпкуринарнипу суав,

сурауегииуе, пплиуикиуе, нпрмауивниуе акуи, меупдплпгииуе,

прпценкиуе и планпвиуе.)

Се ппкажа дека кпнуексууалниуе шиниуели, пднпнснп

распплпжливпсуа на шпвешкиуе, финансискиуе, мауеријалнп-

уехнишкиуе ресурси, зависау пд ппсупеоеуп на пплиуишка,

129

админисурауивна, безбеднпсна, граданска и индивидуална

кулуура. Кулуурауа вп сиуе свпи пблици влијае врз пплиуикауа и

нејзиниуе ушесници, кпја не се сведува самп на капациуеупу и

пвласууваоауа на нпсиуелиуе на пдлуки, ууку е инклузивна пп

свпјпу каракуер бидејќи ги вклушува и нпсиуелиуе на пплиуишки

иницијауиви. Се ппкажа дека кпнуексууалниуе шиниуели зависау

пд пплиуикауа нп и пд прпцеспу на нпсеое пплиуики, кпј е

дирекуна ппследица на пплиуикауа. Ууврдена беще важнпсуа на

инспекцијауа какп сисуемска алаука за прпверка на правнипу

ппредпк и преуппсуавка за прпверкауа на лишнауа, кплекуивнауа

и инсуиууципналнауа пдгпвпрнпсу. Најппсле, се ппкажа дека за

да се заувпри кругпу, неппхпднп е псигуруваоеуп какп сисуемска

преуппсуавка за приваунп пбезбедуваое на граданиуе, нивниуе

дпбра и дпбрауа на државауа вп услпви на несреќи и


На крајпу, функципналниуе спреги щуп сеуп упа гп ппврзуваау се

суаципнирани вп рамкиуе на ури, медусебнп уеснп испреплеуени

нивпа: пплиуишкпуп, админисурауивнпуп и експерускпуп нивп.

Кппрдинацијауа меду уриуе нивпа е пд сущуинскп знашеое,

бидејќи, сисуемпу не мпже да функципнира без вклушенпсу на

сиуе предвидени шиниуели. Одлукиуе се нпсау на пплиуишкпуп

нивп, кпе ги дава наспкиуе и ги верификува резулуауиуе. Нп,

пвие пдлуки не мпжау да се уемелау на прпизвплни и

здравпразумски суавпви на нпсиуелиуе на пдлуки. Тие мпра да

се наушнп вуемелени и ппукрепени, за да се намалау мпжнпсуиуе

пд нпсеое на скапи пдлуки заснпвани на неупшни ппдаупци. На

крајпу, какви и да се пдлукиуе на пплиуишкпуп нивп, уие уреба да

се спрпведау на делп пд админисурауивнпуп и пперауивнпуп

нивп, кпи пак се вклушени вп целипу прпцес не самп сп цел да

бидау заппзнаени сп задашиуе, ууку и да бидау свпевиден

кпнурплпр кпј ќе укажува на реалниуе мпжнпсуи на сисуемпу.

Функципналниуе врски меду инсуиууципналниуе механизми

пвпзмпжува заувпрен круг на пдгпвпрнпсуи на пплиуишкп,

админисурауивнп и експерускп нивп.

130

Имајќи гп предвид ппгпре кажанпуп, мпже да се заклуши дека,

вп услпви на распплпжливи шпвешки, финансиски и мауеријалнп-

уехнишки ресурси, сп правна и суварна заувпренпсу на кругпу на

пдгпвпрнпсуи вп рамкиуе на Наципналнауа плауфпрма, исуипу

мпже да се пцени какп реален, пднпснп, дека уака ппсуавен,

мпделпу пбезбедува намалуваое на ризициуе пд несреќи и


131

7 Какп ппнатаму?


пд несппдвеуен пдгпвпр кпн насуанауиуе несреќи предизвикани

пд прирпдни или шпвешки факупри гп намеуна пращаоеуп за

сисуемауски присуап вп намалуваоеуп на ризициуе.

Вп свеуски рамки беще преппзнаена ппуребауа за заеднишки и за

сисуемауски присуап преку глпбална сурауегија, кпја би ги

наспшувала и ппддржувала напприуе и иницијауивиуе за

превенција, ранп предупредуваое и за справуваое сп

прирпдниуе и пд шпвек предизвикани кауасурпфи. Обединеуиуе

нации направија крупен исшекпр вп пваа наспка, најпрвп

прпгласувајќи гп перипдпу пд 1990 дп 1999 гпдина за

Медунарпдна декада за намалуваое на прирпдните

катастрпфи, а ппупа и сп впсппсуавуваое на Медунарпдната

стратегија за намалуваое на катастрпфи. Глпбалниуе

наппри беа крунисани сп дпнесуваоеуп на пснпвнипу сурауещки

дпкумену – Рамката за акција пд Хјпгп, какп свпевиднп упаусувп

за знашиуелнп да се намалау загубиуе предизвикани пд

кауасурпфи, какп вп шпвешки живпуи, уака и вп ппщуесувениуе,

екпнпмскиуе средсува и живпунауа средина на заеднициуе и на

државиуе.

На регипналнп, еврппскп нивп, напприуе за намалуваое на

ризици пд кауасурпфи се искрисуализираа преку ури кауегприи

на инсуиууципнални рамки: авупхупниуе еврппски регипнални и

суб-регипнални прганизации и иницијауиви (Еврппскауа унија,

EUR-OPA, DPPI-SEE), регипналниуе прганизации и иницијауиви

кпи се дел пд Сисуемпу на Обединеуиуе нации (UNISDR-Europe) и

хибридниуе прганизации и иницијауиви, кпи се прпизвпд на

заеднишки регипнални и глпбални наппри (Еврппски фпрум за

намалуваое на ризици пд кауасурпфи).

132

Ппадајќи пд глпбалниуе и пд регипналниуе еврппски искусува,

какп и пд клушниуе кпнцепууални рамки за намалуваое на

ризици пд несреќи и пд кауасурпфи какп щуп е Рамкауа за акција

пд Хјпгп, Република Македпнија вп перипдпу пд 2007-2009

гпдина разви сппсувен мпдел на Наципнална плауфпрма за

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи, какп

ппвеќешиниуелски наципнален механизам кпј пружа

кппрдинација и дава пплиуишки наспки вп дпменпу на

намалуваое на ризициуе пд кауасурпфи. Република Македпнија,

кпја вп градеоеуп на свпјпу мпдел се ппупре врз свеускиуе и

еврппскиуе дпсуигнуваоа, нп и сппсувениуе искусува, се јави и

какп знашаен кпнурибуупр на идеи и кпнцепуи какп вп еврппски,

уака и вп свеуски рамки.


пд несппдвеуен пдгпвпр кпн насуанауиуе несреќи предизвикани

пд прирпдни или шпвешки факупри гп намеуна пращаоеуп за

адекваунпсуа на медуинсуиууципналнауа кппрдинација за

намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи вп

Република Македпнија и адекваунпсуа на кппрдинација вп

смисла на кприсуеое на распплпжливиуе нп пгранишени

шпвешки, финансиски и мауеријалнп-уехнишки ресурси.

Оууука, вп пва исуражуваое беще преппзнауп следнпуп

ценуралнп пращаое: Дали сп примена на мпделпу на

медуинсуиууципнални механизми за пплиуишка,

админисурауивна и експеруска кппрдинација на релевануниуе

шиниуели на државнп и на лпкалнп нивп, мпже да се пружи

единсувен и кпнзисуенуен присуап вп превенција и сппдвеуен

пдгпвпр при насуанауи несреќи и кауасурпфи вп Република

Македпнија?

133

Мпделпу на Наципналнауа плауфпрма е пдгпвпр на реалнипу

недпсуаупк на инсуиууципналнауа кппрдинација и недпвплнпсуа

на ппуребниуе шпвешки, мауеријалнп-уехнишки и финансиски

ресурси алпцирани за превенцијауа, ппдгпувенпсуа, пружаоеуп

пдгпвпр и пбнпвуваоеуп пп евенууални несреќи или кауасурпфи.

Наушнауа цел на исуражуваоеуп е ууврдуваое на специфишнауа

уежина (важнпсу) на уриуе пснпвни делпви на мпделпу:

(а) кпнсуиуууивниуе елеменуи на мпделпу (дпкурина, сурауегии,

пплиуики, нпрмауивни акуи, меупдплпгии, прпценки, планпви),

(б) кпнуексууалниуе шиниуели щуп ја ппределуваау реалнауа

димензија на мпделпу (ресурсиуе – шпвешки, финансиски,

мауеријалнп-уехнишки) и (в) функципналниуе спреги щуп сеуп упа

гп ппврзуваау, гледанп низ призмауа на кпнзисуенунпсуа

(внаурещнауа непрпуиврешнпсу) и пперауивнпсуа на мпделпу.

Дпкуринарнипу присуап на мпделпу, кпј ппада пд аксипмаускипу

пснпвен дпкуринарен суав, пд кпј сп дедукција се изведуваау

сиуе псуанауи кпнсуиуууивни елеменуи на мпделпу (сурауегииуе,

пплиуикиуе, нпрмауивниуе рещенија, меупдплпгииуе,

прпцениуе, сценаријауа и планпвиуе), се ппкажа какп исправен

бидејќи пвпзмпжува кпнзисуенунпсу на сиуе елеменуи без

праваое на кпмпрпмиси вп пднпс на зацруанауа цел – уемелнп

намалуваое на ризициуе пд несреќи и пд кауасурпфи.

Заувпренпсуа на кругпу на пдгпвпрнпсуиуе се ппсуигнува преку

функципналниуе спреги – пднпснп врскиуе кпи ја ппврзуваау

сурукуурауа. Функципналниуе спреги се спсуавени пд уријадауа –

пплиуишкп, админисурауивнп и експерускп нивп, кпи реалнп не

се ригиднп ппсуавени, пднпснп, се медуппврзани какп на

наципналнп, уака и на лпкалнп и регипналнп нивп.

Функципналниуе спреги ги ппврзуваау нпсиуелиуе на

највиспкиуе јавни функции, у.е. нпсиуелиуе на пплиуишки пдлуки

вп Управувашкипу кпмиуеу, сп админисурауивнауа мащинерија

134

вп шиј ценуар е Спвеупу на државни секреуари, а вп кпј влегуваау

и Инспекцискипу спвеу и кппрдинауивниуе спвеуи на ппсебниуе

плауфпрми и кпмисииуе вп спсуав, сп експерускауа и сурушнауа

јавнпсу. На упј нашин, се пвпзмпжува следнпуп: пплиуишкиуе

пдлуки и пплиуикиуе, вуемелени на наушна пснпва, да бидау и

реалнп спрпведени пд сурана на админисурацијауа, пднпснп

надлежниуе инсуиууции.

Веруикалнауа ппсуавенпсу на плауфпрмауа преку лпкалниуе и

регипналниуе спвеуи ги ппврзува нпсиуелиуе на пдлуки

дирекунп сп граданиуе, кпи се и крајниуе кприсници на целипу

сисуем.

Какп щуп кппрдинацијауа е вп ценуарпу на функципнираоеуп на

мпделпу, уака и Наципналнипу кппрдинаупр има ценурална

улпга вп спрпведуваоеуп на кппрдинацијауа и кпмуникацијауа

меду шиниуелиуе и кпнурплауа на дејнпсуиуе ппврзани сп

функципнираоеуп на плауфпрмауа.

Кпнуексууалниуе шиниуели на мпделпу, пднпснп

распплпжливпсуа на шпвешкиуе, мауеријалнп-уехнишкиуе и

финансискиуе ресурси, се пд ппсебна важнпсу, бидејќи пд нив

зависи и реалнауа примена на целипу мпдел. Исуиуе зависау пд

кулуурауа, пплиуикауа, прпцеспу на нпсеое пплиуишки пдлуки,

инспекцијауа и псигуруваоеуп какп вреднпсен шадпр кпј ја

ппкрива сурукуурауа.

Сеуп пва укажува на сеппфаунпсуа на мпделпу, на негпвауа

непрпуиврешнпсу и внаурещна кпнзисуенунпсу, кпја пвпзмпжува

адекваунп искприсууваое на распплпжливиуе ресурси и

капациуеуи, ппради щуп и вп медунарпдни рамки беще и сè ущуе

е преппзнаен какп референуен мпдел за кпнзисуенуен присуап

кпн превенцијауа, ранпуп предупредуваое и справуваое сп

гплем брпј ризици и мпжни несреќи и кауасурпфи.

135

Севп пва преусуавува впвед вп иднуп емпирискп исуражуваое,

кпе врз пснпва на јасни индикаупри ќе упауи на пришинскп-

ппследишнауа ппврзанпсу.

Врз пснпва на ууврденауа факуишка спсупјба, при ппверкауа на

пришинскп-ппследишнауа ппврзанпсу спдржана вп сисуемпу на

хиппуези ќе преусуавува пснпва за впсппсуавуваое на

механизми за следеое, кпнурпла и кпрекција на прпцесиуе и упа

ќе биде пснпва за градеое на сппдвеуна нпрмауивна рамка.

Целауа мауерија уреба да биде регулирана на сппдвеуен нашин

сп закпнски и ппдзакпнски акуи вп кпи дециднп ќе се аплицира

кпнцепупу на заувпрен круг на пдгпвпрнпсуи.

Приупа, не е дпвплнп самп да ппсупјау пдредби вп

нпрмауивниуе акуи ууку исуиуе уреба да бидау реалнп

ппукрепени сп факуишкауа спсупјба на уеренпу, а спгледана

преку распплпжливиуе кардпвски капациуеуи, мауеријалнп-

уехнишкиуе ресурси и финансискауа ппдмиренпсу. Таксауивнпуп

набрпјуваое на ппследниуе вп нпрмауивниуе акуи нема да гп

гарануира нивнпуп испплнуваое вп пракуикауа дпкплку

прецизнп не бидау ууврдени и механизмиуе за испплнуваое на

пвие услпви.

Тпа кпнкреунп знаши дека уреба да бидау ууврдени сиуе

кпнурплни упшки врз пснпва на кпи се врщи увид вп факуишкауа

спсупјба, ппнауаму, уреба уаксауивнп да бидау набрпени сп

кпнкреуни надлежнпсуи сиуе инсуиууции и кпнкреуни

индивидуални нпсиуели на пвласуваоа и пдгпвпрнпсуи кпи

сиууацијауа уреба да ја следау, да ууврдуваау факуишки

пкплнпсуи и да преземаау кпнкреуни дејсувија спгласнп

ууврдениуе и вппшениуе анпмалии.

136

Кпнешнп, врщеоеуп на уаквиуе пдгпвпрнпсуи и впппщуп

функципнираоеуп на заувпренипу круг на пдгпвпрнпсу

ппдразбира деуалнп разрабпуена нпрмауивна рамка и на

пперауивни прпцедури врз пснпва на кпи ќе се реализираау

кпнкреуниуе пвласууваоа и пдгпвпрнпсуи вп ппглед на

ууврдуваое и санкципнираое на факуишкауа спсупјба.

Вп целипу пвпј сисуем, какп нужен се намеунува и резервнипу

механизам кпј би се акуивирал за исуауа уаа намена дпкплку пд

кпи билп пришини базишнп планираниуе инсуиууципнални

рещенија излезау пд фунцкија – независнп пд упа дали суанува

збпр за субјекуивни мпменуи или пак заради драмауишни

нарущуваоа на инсуиууципнипу сисуем при насуанауи несреќи и

кауасурпфи. Тпа исуп уака ппдразбира впсппсуавуваое на цел

сисуем за кпмпензација на дисфункципналниуе елеменуи

пднпснп за замена на сиуе шиниуели (шпвешки, мауеријалнп -

уехнишки и финансиски) кпи пд некаква пришина нема да бидау

вп спсупјба да ја испплнуваау свпјауа сисуемска функција. Вп

целауа пваа слика, лпгишнп дека влегува и нивпуп на у.н. “супер-

кпнурпла“ кпја пвпзмпжува ууврдуваое на сиуе прешки вп

функципнираоеуп на сисуемскиуе спреги и прецизнп лпцираое

на инсуиууципналнауа и индивидуалнауа пдгпвпрнпсу.

Ппследнпуп, се разбира дека имплицира ппсупеое на развиен и

уранспаренуен сисуем на санкципнираое на секпј пд нпсиуелиуе

на јавни пвласууваоа кпи не ги пракуикуваау свпиуе пвласууваоа

спгласнп нпрмауивнп-ууврдениуе задплженија.

Дпкплку не ппсупи вакпв заувпрен сиуем на следеое, кпнурпла и

санкција, упгащ сисуемпу ќе изгледа ауракуивнп на харуија,

медуупа вп пракуикауа нема да функципнира.

137

8 Библипграфија

Пснпвни извпри:

Република Македпнија. Наципнална плауфпрма на Република

Македпнија за намалуваое на ризици пд несреќи и пд кауасурпфи.

19.11.2009

“Наципнална кпнцепција за безбеднпсу и пдбрана.“ vlada.mk. 2003. 25

февруари 2010

<http://www.vlada.mk/files/Vladina_koncepcija_za_bezbednost.pdf>.

Лазаревски, П., Дпргпн, Н., Талески, М. Наципнална плауфпрма на

Република Македпнија за намалуваое на ризици пд несреќи и пд

кауасурпфи. Ценуар за управуваое сп кризи. Скппје. 2010

ISDR. „Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of

Nations and Communities to Disasters”. unisdr.org. 2007

<http://www.unisdr.org/eng/hfa/docs/Hyogo-framework-for-action-

english.pdf>.

Regional Platform for Disaster Risk Reduction Concept Paper. 21 May 2010

Секундарни извпри:

General Assembly Resolution 44/236. 22 December 1989.

undemocracy.com. 23 January 2010 <http://www.undemocracy.com/A-

RES-44-236.pdf>.

General Assembly Resolution 54/219. 22 December 1999.

undemocracy.com. 24 January 2010 <http://www.undemocracy.com/A-

RES-54-219.pdf>.

General Assembly Resolution 62/192. 17 December 2007. unisdr.org. 29

January 2010 <http://unisdr.org/eng/about_isdr/basic_docs/GA-

resolution/a-res-62-192-eng.pdf>.

138

Council of Europe. Committee of Ministers Resolution (87)2. 20 March

1987. conventions.coe.int. 01 February 2010

<http://conventions.coe.int/Treaty/EN/PartialAgr/Html/Europa8702.htm>.

Commission of the European Communities. Adapting to climate change:

Towards a European framework for action. White Paper from the

Commission COM (2009) 147 Final (01 April 2009). eur-lex.europa.eu. 01

February 2010 <http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0147:FIN:EN:PDF>

.

Commission of the European Communities. A Community approach on the

prevention of natural and man-made disasters. Communication from the

Commission to the European Parliament, the Council, the European and

Social Committee and the Committee of the Regions. COM (2009) 82 Final

(23 February 2009). ec.europa.eu, 01 February 2010

<http://ec.europa.eu/environment/civil/pdfdocs/com_2009_82en.pdf>.

Council of the European Union Decision No. 792/EC/Euratom. O.J. L 297/7

(2001) (Establishing a Community mechanism to facilitate reinforced

cooperation in civil protection assistance interventions).

IDNDR. „Report of the World Conference on Natural Disaster Reduction

(Yokohama, 23-27 May 1994)”. PreventionWeb.net. 24 January 2010

<http://preventionweb.net/files/10996_N9437604.pdf>.

IDNDR. “Yokohama Strategy and Plan of Action for a Safer World”.

reliefweb.int. April 1995. 24 January 2010

<http://www.reliefweb.int/ocha_ol/programs/idndr/yokohama/index.htm

l>.

„A Safer World in the 21st Century: Disaster and Risk Reduction”.

unisdr.org. 03 February 2010 <http://www.unisdr.org/eng/about_isdr/bd-

safer-world-eng.htm>.

„ISDR System: History.” PreventionWeb.net. 24 January 2010

<http://preventionweb.net/english/hyogo/isdr/history/>.

139

Implementing the Hyogo Framework for Action in Europe: Advances and

Challenges. ISDR. DKKV. EUR-OPA. 2009. Available online:

PreventionWeb.net. 2009. 02 March 2010

<http://www.preventionweb.net/files/9452_V114.05HFABLEU7.pdf>.

UNISDR. Terminology on Disaster Risk Reduction. United Nations. Geneva.

2009

Република Македпнија. Закпн за управуваое сп кризи. Службен

весник на Република Македпнија бр.29 пд 04.05.2005

Република Македпнија. Закпн за лпкална сампуправа. Службен весник

на Република Македпнија Бр. 5 пд 29 јануари 2002 гпдина

Република Македпнија. Закпн за защуиуа и спасуваое. Службен

весник на Република Македпнија Бр.36 пд 2004, Бр. 49 пд 2004 и бр.86

пд 2008 гпдина

Гаревски, М., Милууинпвиќ, З. Наспки за развиваое на меупдплпгии за

прпцена на ризици и ппаснпсуи и нивниуе импликации. Еврппскипу

ценуар за ппвредливпсу на индусуриски и виуални сисуеми – ЕЦИЛС.

Скппје. 2009

Милпсавлевић, С., Радпсавлевић, И. Оснпви меупдплпгије пплиуишких

наука. Бепград. Службени гласник. 2000

Termiz, D., Milosavljevid, S. Uvod u metodologiju politikologije. DAX Trade.

Sarajevo. 1999

Anderson, J. Public Policymaking. Princeton. Boston. 1994

Dye, T. Understanding Public Policy. John Wiley & Sons Inc. New York.

2007

Dunn, W. Public Policy Analysis: An Introduction. 4th edition. Prentine Hall:

Parson.2007

140

ISDR. „Introduction: What is the ISDR System?”. PreventionWeb.net. 27

January 2010

<http://www.preventionweb.net/english/hyogo/isdr/introduction/?pid:33

&pil:1>.

„ISDR System Mechanisms”. PreventionWeb.net. 29 January 2010

<http://www.preventionweb.net/english/hyogo/isdr/mechanisms/?pid:31

&pil:1>.

Thematic partnerships for disaster risk reduction and the development of

ISDR Thematic Platforms. ISDR Policy Note. 2 June 2008

“Main Principles for National Platforms for DRR.” Guidelines – National

Platforms for Disaster Risk Reduction. ISDR. March 2007

“The Community mechanism for civil protection”. ec.europa.eu. 19 July

2010

<http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/prote/mechanism.htm>.

“The Monitoring and Information Centre”. ec.europa.eu. 19 July 2010

<http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/prote/mic.htm>.

“The Common Emergency Communication and Information System

(CECIS)”. ec.europa.eu. 19 July 2010

<http://ec.europa.eu/echo/civil_protection/civil/cecis.htm>.

„CEUDIP Mission”. PreventionWeb.net. 01 February 2010

<http://www.preventionweb.net/english/professional/contacts/profile.ph

p?id=3541>.

„RCC Overview”. rcc.int. 01 February 2010

<http://www.rcc.int/index.php?action=page&id=2&link_id=6>.

141

Дппплнителни извпри:

Влада на Република Македпнија. Извадпк пд Нацру-записникпу пд

Щеесеу и уреуауа седница на Владауа на Република Македпнија,

пдржана на 21.04.2009 гпдина. Бр. 19-1491/1 пд 22.04.2009 гпдина

Влада на Република Македпнија. Извадпк пд Нацру-записник пд

Седумдесеу и седмауа седница на Владауа на Република Македпнија,

пдржана на 09.06.2009 гпдина. Бр.19-1927/1 пд 09.06.2009 гпдина

Република Македпнија. Ценуар за управуваое сп кризи. Инфпрмација

за впсппсуавена Наципнална плауфпрма за намалуваое на ризици пд

несреќи и кауасурпфи вп Република Македпнија вп спгласнпсу сп

Медунарпднауа сурауегија за намалуваое на кауасурпфи на

Организацијауа на Обединеуиуе нации. Бр.01-1085/4 пд 21.04.2009

гпдина

Република Македпнија. Ценуар за управуваое сп кризи. Инфпрмација

за фпрмираое на ракпвпдна сурукуура и кппрдинауивни уела на

Наципналнауа плауфпрма за намалуваое на ризици пд несреќи и

кауасурпфи вп Република Македпнија. Бр. 01-1485/2 пд 27.04.2009

гпдина

142

143

ISBN 978-608-65298-0-2

Documents

м р Никпла Дпргпн - macefdrr.gov.mk · 1.4. Еврппска унија.....45 1.5. Иницијауива за ппдгпувенпсу и превенција на