ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Παρατακτική Σύνδεση των προτάσεωνΠαρατακτική σύνδεση έχουμε, όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις παρατάσσονται η μια μετά την άλλη ως ισότιμα στοιχεία του λόγου και συνδέονται μεταξύ τους με τους λεγόμενους παρατακτικούς συνδέσμους. Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα. Μπροστά από τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συνδέσμους δε βάζουμε κόμμα. Βάζουμε κόμμα μπροστά από τους αντιθετικούς συνδέσμους, όταν αντιθέτουν προτάσεις όχι όταν αντιθέτουν όρους.Π.χ. Ο Θόδωρος παίζει και γελάει. Διάβασα τα Μαθηματικά, αλλά δε τα κατάλαβα.

Υποτακτική Σύνδεση των προτάσεωνΥποτακτική σύνδεση έχουμε, όταν μια δευτερεύουσα πρόταση, επειδή δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, στηρίζεται σε μιαν άλλη, ισχυρή (συνήθως κύρια αλλά και δευτερεύουσα), από την οποία εξαρτάται («υποτάσσεται» σ' αυτήν).Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με τις κύριες με τους υποτακτικούς συνδέσμους, με αντωνυμίες και με επιρρήματα. Π.χ. Δε θα βγω απόψε, επειδή έχω πονοκέφαλο. Δεν ήξερε πώς να αντιδράσει.Στην υποτακτική σύνδεση οι προτάσεις χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα, εκτός από τις ειδικές, τις βουλητικές, τις ενδοιαστικές και τις πλάγιες ερωτηματικές.

Παρατακτική σύνδεσηΣύνδεσμοι ΠαραδείγματαΣυμπλεκτικοί: και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ. π.χ. Είμαστε καλά και βαδίζουμε                         

Διαζευκτικοί:  ή, είτε, είτε-είτε, είτε-ή. π.χ. Η΄ μου το φέρνεις ή φεύγω

Αντιθετικοί: αλλά, όμως, μα, παρά, ωστόσο, μόνο, εντούτοις, μάλιστα, εξάλλου, μολαταύτα.

π.χ. Δε θα χιονίσει, αλλά θα βρέξει.   

Συμπερασματικοί:  λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως,έτσι.π.χ. Όπως φαίνεται ήρθαν όλοι. Λοιπόν, τι περιμένουμε;

Επεξηγηματικός: δηλαδή. π.χ. Ήρθαν όλοι, δηλαδή και οι οκτώ.

Υποτακτική σύνδεσηΣύνδεσμοι ΠαραδείγματαΕιδικοί: ότι, πως Μου είπε ότι αύριο θα ταξιδέψειΒουλητικό μόριο : να Ήθελε να πάω στο μαγαζί του.     Αποτελεσματικοί ή συμπερασματικοί: ώστε (να), που (να), να, για να

 Μιλά πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.

Υποθετικοί: αν, εάν  Αν με ρωτήσει, θα του απαντήσω.

Εναντιωματικοί ή παραχωρητικοί: αν και, ενώ, μολονότι, και ας, ας, μόλο που, ή και αν, και να, που να...

Και να μη μου το ΄ λεγες, εγώ θα περνούσα.

Χρονικοί: όταν, όποτε, πριν , ώσπου να,  καθώς, αφού, αφότου, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, άμα ή με λέξεις και εκφράσεις: την ώρα που, όσο που να, έως ότου...

 Όταν γίνεις καλά θα βγούμε έξω.

Αιτιολογικοί: γιατί, επειδή… Δε θα ΄ρθω, γιατί είμαι άρρωστος.Τελικοί: να, για να Να πάμε, για να τον δούμεΠλάγιες ερωτηματικές αντωνυμίες: ποιος, που, αν, τι… Ρωτούσε τι θέλουμε.Ενδοιαστικοί: μη, μήπως Φοβάμαι μην αρρωστήσω.Αναφορικές αντωνυμίες/επιρρήματα: που, ο οποίος,α,ο, όσος,η,ο, ό,τι, κ.α.

Το δώρο που μου πρόσφερες μου έδωσε χαρά.

ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΈφτασε νύχτα, γιατί ήταν πολύ αργά, όταν ξεκίνησε.(Η χρονική όταν ξεκίνησε εξαρτάται από την αιτιολ. γιατί ήταν πολύ αργά) ΠΟΛΛΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ (ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ) Όμοιες δευτερεύουσες μπορεί να εξαρτώνται από την ίδια την πρόταση: Ξέρω καλά από πού έρχεσαι, ποιος

σε στέλνει και τι θέλεις. (τρεις πλάγιες ερωτηματικές εξαρτώνται από την ίδια πρόταση). Ανόμοιες δευτερεύουσες μπορεί να εξαρτώνται από την ίδια πρόταση: Όταν πλησιάζουν εκλογές, τα

κόμματα δραστηριοποιούνται έντονα, για να αυξήσουν τον αριθμό των ψηφοφόρων τους. (εδώ δύο δευτερεύουσες: μία χρονική και μία τελική, εξαρτώνται από την ίδια πρόταση).

ΔΙΑΔΟΧΙΚΗ ΥΠΟΤΑΞΗ Από μια δευτερεύουσα πρόταση (που εξαρτάται από μια κύρια) ενδέχεται να εξαρτάται μια άλλη

δευτερεύουσα, από αυτή τη δευτερεύουσα μια άλλη δευτερεύουσα, κ.ο.κ., και έτσι έχουμε «διαδοχική υπόταξη»: Ο κ. Ιωάννου σταμάτησε για μια στιγμή, επειδή ξέχασε τι ακριβώς είχε συζητηθεί στη χτεσινή συνεδρίαση τον συμβουλίου, στην οποία έγινε λόγος για θέματα οικολογικά.

Ασύνδετο σχήμαΈχουμε όταν συνδέονται πολλές προτάσεις μεταξύ τους με κόμμα. π.χ. Στην εκδρομή έπαιζαν, χόρευαν, έτρεχαν, περνούσαν καλά.