СОЦИОЛОШКИ СИСТЕМИ НА 19 ВЕК

Клод-Анри Сен Симон Клод-Анри Сен Симон (1760-(1760-18251825))

Значењето на Сен СимонЗначењето на Сен Симон

Иако за непосреден оснивач на социологија се смета Огист Иако за непосреден оснивач на социологија се смета Огист Конт, кој прв го употребил поимот социолигија, сепак факт е Конт, кој прв го употребил поимот социолигија, сепак факт е

дека за дека за “духовен зачетник”“духовен зачетник” на на современата социолигијасовремената социолигија се смета се смета Сен СимонСен Симон (1760-1825). (1760-1825).

Ова тврдење го темелиме на фактот дека Сен Симон во своите Ова тврдење го темелиме на фактот дека Сен Симон во своите дела расправал и настојувал да најде објаснение за чисто дела расправал и настојувал да најде објаснение за чисто “социолошка проблематика”“социолошка проблематика”. .

Така на пример тој се задржува на тоа што е општествена Така на пример тој се задржува на тоа што е општествена стварност, каков е односот меѓу материјалното и духовното стварност, каков е односот меѓу материјалното и духовното производство, за производство, за војничка и духовна фаза во развитокот на војничка и духовна фаза во развитокот на општествотоопштеството,, за идно одумирање на државата и нејзино за идно одумирање на државата и нејзино претопување во т.н. економско општество, за класите во претопување во т.н. економско општество, за класите во општеството и сл. општеството и сл.

Социјална физиологијаСоцијална физиологија

За него општеството е една голема За него општеството е една голема работилницаработилница на која не и е задача да владее на која не и е задача да владее со поединците туку да владее со природата.со поединците туку да владее со природата.Сен Симон јасно ја искажува потребата од Сен Симон јасно ја искажува потребата од постоење на една посебна наука која ќе ги постоење на една посебна наука која ќе ги проучува општествените феномени и таа проучува општествените феномени и таа наука тој ја нарекува наука тој ја нарекува ““социјална социјална физиологијафизиологија””

Оваа наука треба да биде различна од сите Оваа наука треба да биде различна од сите други науки а која по својата други науки а која по својата важностважност е пред е пред сите други науки.сите други науки.

Учење за класитеУчење за класитеСен Симон успева точно да ја воочи Сен Симон успева точно да ја воочи важноста и значењето на новиот идустриски важноста и значењето на новиот идустриски начин на производство, сметајки го за начин на производство, сметајки го за “основна сила на општеството”. “основна сила на општеството”. Тој успева да ја воочи и класната структура, Тој успева да ја воочи и класната структура, на тогаш, новото капиталистичко на тогаш, новото капиталистичко општество. општество. Според него во капиталистичкото Според него во капиталистичкото општество луѓето се делат на општество луѓето се делат на

1.1. една една класа класа “произведувачи”“произведувачи” во која во која ги вбројува капиталистите и работниците и ги вбројува капиталистите и работниците и

2.2. втора класа на втора класа на “неработници,”“неработници,” во која во која ги вбројува феудалците (земјопоседниците) ги вбројува феудалците (земјопоседниците) и бирократите т.е. државните службеници. и бирократите т.е. државните службеници.

Учење за политикатаУчење за политиката

Сен Симон смета дека Сен Симон смета дека политикатаполитиката т.е. т.е. управувањето со општеството станува управувањето со општеството станува се позначајна активност се позначајна активност

Во таа смисла се залага за тоа со Во таа смисла се залага за тоа со општеството да управуваат луѓе од општеството да управуваат луѓе од класата на произведувачитекласата на произведувачите но на но на нив да им помагаат нив да им помагаат научницитенаучниците кои се кои се бават со проучување на општеството.бават со проучување на општеството.

Огист КонтОгист Конт - - основач на основач на социологијасоциологија

Ogist KontOgist Kont (1798-1857) (1798-1857) Во своето дело ,,Курс по позитивна филозофија,, тојој прв го употребил помот социологија обидувајки се да изврш класификација на науките според сложеноста на предметот на своето истражувањеВо светот има само 6 различни видови на појави па затоа треба да има и 6 науки кои ке ги проучуваат тие појави

1. Математика2. Астрономија3. Физика4. Хемија5. Органска физика или биологија

6. Социјална физика или социологија

Социологија е наука која треба да се занимава со човекот ( не како поединец туку како врста која живее заедно) и човечкото општество, Социологија е најсложена и најкомплицирана затоа што појавите што ги проучува се многустрано поврзани со други појави, како од органска така и од неорганска природа.

ННаука за општеството и за аука за општеството и за прогресот на општествотопрогресот на општествотоСпоред Конт социологија е Според Конт социологија е наука за општеството и наука за општеството и за прогресот на општеството.за прогресот на општеството. Социологија треба Социологија треба да ја разгледува секоја појава од двоен аспект, да ја разгледува секоја појава од двоен аспект, односно односно

1.1. од аспект на од аспект на хармонијатахармонијата со појавите в со појавите воо чии рамки чии рамки таа егзистира, и таа егзистира, и

2.2. од аспект на од аспект на нејзината поврзаност со нејзината поврзаност со поранешната и подоцнежната состојба на поранешната и подоцнежната состојба на човековиот развојчовековиот развој..Значи според Конт предмет на социологија се Значи според Конт предмет на социологија се

1.1. редот редот и и 2.2. прогресотпрогресот во општеството. во општеството.

Социологија е поделена на 2 Социологија е поделена на 2 деладела

Социјална статикаСоцијална статика

Социјална динамикаСоцијална динамика

Социјална статикаСоцијална статика

Социјална статикаСоцијална статика преставува преставува ,,општа ,,општа теорија на спонтаниот ред во теорија на спонтаниот ред во општеството,,општеството,, и ја прикажува анатомијата и ја прикажува анатомијата на општеството во мирување. на општеството во мирување.

Основниот услов за одржување на Основниот услов за одржување на единството на општеството Конт го наоѓа во единството на општеството Конт го наоѓа во постоењето постоењето спонтана хармонијаспонтана хармонија меѓу меѓу деловите на системот а која произлегува од деловите на системот а која произлегува од “општествената согласност,”.“општествената согласност,”.Во таа смисла Конт ја гради својата теорија Во таа смисла Конт ја гради својата теорија за класитеза класите

Учење за класитеУчење за класите

Општеството е составено од три Општеството е составено од три класикласи и и тоа:тоа:

1.1. спекулативна класаспекулативна класа во која влегуваат во која влегуваат припадници кои вршат научни, филозовски и припадници кои вршат научни, филозовски и естетски дејности и кои заземаат највисока естетски дејности и кои заземаат највисока положба во општествената структура;положба во општествената структура;

2.2. практична класапрактична класа составена од составена од банкари, трговци и претприемачи;банкари, трговци и претприемачи;

3.3. работна класаработна класа која е составена од која е составена од земјоделци и работници;земјоделци и работници;

Социјална динамикаСоцијална динамика

Социјалната динамикаСоцијалната динамика претставува претставува “општа теорија на природниот “општа теорија на природниот прогрес на човештвото”прогрес на човештвото”. . Задача на овој дел од социологија е да ги Задача на овој дел од социологија е да ги открива открива константните закониконстантните закони кои кои управуваат со континуитетот.управуваат со континуитетот.Конт поаѓа од претпоставката дека Конт поаѓа од претпоставката дека општествениот развој се одвива општествениот развој се одвива еволутивно и прогресивноеволутивно и прогресивно при што при што решавачки фактор за тој развој решавачки фактор за тој развој преставува преставува човековиот умчовековиот ум. .

Учење за 3 етапи (фази) во развитокот Учење за 3 етапи (фази) во развитокот на човековото општествона човековото општество

Развојот на човековиот ум е законит и на Развојот на човековиот ум е законит и на секоја негова етапа од развитокот одговара секоја негова етапа од развитокот одговара соодветна етапа од развитокот на соодветна етапа од развитокот на општествотоопштеството но и соодветна етапа од но и соодветна етапа од развитокот наразвитокот на човековата активност човековата активност. .

Во таа смисла Конт разликува Во таа смисла Конт разликува три етапи три етапи (фази) во развојот на човековиот (фази) во развојот на човековиот ум и на човечкото општествоум и на човечкото општество и тоа: и тоа:

1.1. Теолошка фазаТеолошка фаза2.2. Метафизичка фазаМетафизичка фаза3.3. Позитивна фазаПозитивна фаза

ТТеолошката фазаеолошката фазаНајнеразвиенаНајнеразвиена и почетна етапа во развојот е и почетна етапа во развојот е теолошката фазатеолошката фаза, во која преовладува , во која преовладува мистицизмот и мистицизмот и сесе, се објаснува со натприродни , се објаснува со натприродни сили. сили. Конкретно во теолошката фаза разликуваме три Конкретно во теолошката фаза разликуваме три сукцесифни етапи на развој на човечкиот ум сукцесифни етапи на развој на човечкиот ум (фетишизам, политеизам и монотеизам) на који (фетишизам, политеизам и монотеизам) на који одговарат три етапи на развојот на општеството. одговарат три етапи на развојот на општеството.

1.1. На фетишизмот одговара состојба на На фетишизмот одговара состојба на примитивните ордипримитивните орди, ,

2.2. политеизмот оди со здружување на племињата и политеизмот оди со здружување на племињата и создавање на создавање на народи народи и и многу државимногу држави

3.3. на монотеистичката етапа одговара создавањето на монотеистичката етапа одговара создавањето на на Римското царствоРимското царство. .

Оваа фаза се карактеризира со Оваа фаза се карактеризира со “агресијата”“агресијата” како како основна човекова активност. основна човекова активност.

Метафизичката фазаМетафизичката фаза

Метафизичката фазаМетафизичката фаза настанува тогаш кога настанува тогаш кога религиозниот начин на свеста се променил религиозниот начин на свеста се променил и кога и кога апстрактните метафизички идеиапстрактните метафизички идеи,, како што се идеја, норма, добрина, право и како што се идеја, норма, добрина, право и сл. станале основна содржина на човечките сл. станале основна содржина на човечките мисли. мисли. На овој степен од развиток на човечкиот ум На овој степен од развиток на човечкиот ум одговара појавата и развитокот на одговара појавата и развитокот на индустрискиот начин на производствоиндустрискиот начин на производство. . Оваа фаза се карактеризира со Оваа фаза се карактеризира со “одбраната”“одбраната” како основна човекова како основна човекова активност.активност.

Позитивната фазаПозитивната фаза

Позитивната фазаПозитивната фаза е трета и е трета и иднаидна фаза од фаза од развиток на човечкиот ум и на човечкото општество развиток на човечкиот ум и на човечкото општество во која во која најзначајна класанајзначајна класа треба да биде треба да биде

“свештенството”.“свештенството”. Но тоа не се теолози туку Но тоа не се теолози туку ,,социолози,,,,социолози,, кои кои треба да бидат научни раководители на треба да бидат научни раководители на општеството општеството (социократија)(социократија) Тие ги познаваат законитостите кои владеат во Тие ги познаваат законитостите кои владеат во општеството од кои што зависи општествената општеството од кои што зависи општествената политика. политика. Оваа фаза се карактеризира со Оваа фаза се карактеризира со

“трудољубивоста”“трудољубивоста” како основна човекова како основна човекова активност.активност.

Науката и политикатаНауката и политиката

Основната идеја на размислувањето на Конт Основната идеја на размислувањето на Конт за општеството претставува за општеството претставува можноста да можноста да се предвидува текот на настаните од се предвидува текот на настаните од што треба да следи соодветна што треба да следи соодветна човечка акцијачовечка акција. .

Во таа смисла Во таа смисла политиката мора да и политиката мора да и биде потчинета на наукатабиде потчинета на науката. .

Науката треба Науката треба да ја осмисли, да ја да ја осмисли, да ја подготви и да ја овозможиподготви и да ја овозможи практичната практичната страна на политиката.страна на политиката.

Позитивизмот на КонтПозитивизмот на Конт

Контовата социологија зе заснива на позитивизмот Контовата социологија зе заснива на позитивизмот сватен и сватен и

1.1. како метода и како метода и 2.2. како теоријакако теорија

Позитивизмот за Конт пред се значи дека Позитивизмот за Конт пред се значи дека социологија при обидот да ги објасни случувањата социологија при обидот да ги објасни случувањата во општеството во предвид ги зема само во општеството во предвид ги зема само позитивно утврдените фактипозитивно утврдените факти. .

Тие се утврдуваат по пат на Тие се утврдуваат по пат на 4 социолошки методи4 социолошки методи1.1. Набљудување, Набљудување, 2.2. ЕкспериментЕксперимент3.3. Споредување (компарирање)Споредување (компарирање)4.4. Историски методИсториски метод

Семејството како основна единица Семејството како основна единица на општествотона општеството

Според Конт основна единица на општеството Според Конт основна единица на општеството не е поединецотне е поединецот, иако и во него постои , иако и во него постои општествениот инстикт, туку тоа општествениот инстикт, туку тоа е семејствотое семејствотоСемејството се уште се заснива на Семејството се уште се заснива на биолошките биолошките факторифактори (раѓање, потомство, љубов и сл.) но (раѓање, потомство, љубов и сл.) но тоа во себе ги вградува и тоа во себе ги вградува и општествените општествените факторифактори (воспитување на подмладокот, (воспитување на подмладокот, производство, забава и сл.)производство, забава и сл.)Бидејки секоја општествена група тежнее да се Бидејки секоја општествена група тежнее да се прошири сигурно е дека и прошири сигурно е дека и човештвото некогаш човештвото некогаш во иднината потполно ќе се обедини.во иднината потполно ќе се обедини.

Херберт Спенсер Херберт Спенсер (1820-1903)(1820-1903)

Херберт СпенсерХерберт Спенсер оснивач на биологизмот во социологијаоснивач на биологизмот во социологија

Херберт СпенсерХерберт Спенсер (1820-1903) исто така се (1820-1903) исто така се смета за еден од оснивачите на социологија, смета за еден од оснивачите на социологија, но поточно тој е оснивач на т.н. но поточно тој е оснивач на т.н. биологизамбиологизам или или биологистички еволуционизам во биологистички еволуционизам во социологијасоциологија..

Дарвиновата теорија за природна селекција, Дарвиновата теорија за природна селекција, борбата за опстанок, промените и развитокот борбата за опстанок, промените и развитокот на видовите во еволуцијата вршат силно на видовите во еволуцијата вршат силно влијание врз биологистичкото и влијание врз биологистичкото и еволуционостичкото сфаќање на Спенсер. еволуционостичкото сфаќање на Спенсер.

Учењето за еволуцијатаУчењето за еволуцијата

Според Спенсер, Според Спенсер, еволуцијатаеволуцијата е основен закон на постоење е основен закон на постоење на целокупната стварност. на целокупната стварност. Еволуцијата тече непрекинато преку постојана Еволуцијата тече непрекинато преку постојана кумулацијакумулација што значи дека пониските форми на развиток се кумулираат што значи дека пониските форми на развиток се кумулираат во повисоките.во повисоките.Општеството, според Спенсер, Општеството, според Спенсер, е какое како жив организамжив организам. . Како и секој жив организам и општеството расте и е Како и секој жив организам и општеството расте и е составено од поединци (клетки). составено од поединци (клетки). Во него постојат исти органи и системи на органи. Во Во него постојат исти органи и системи на органи. Во примитивното општество, како и во неразвиените организми, примитивното општество, како и во неразвиените организми, постојат само постојат само органи за одржувањеоргани за одржување (исхрана) и органи за (исхрана) и органи за врска со надворешниот свет (одбрана). врска со надворешниот свет (одбрана). Понатаму во развојот тие се повеќе се усложнуваат и Понатаму во развојот тие се повеќе се усложнуваат и настапува потреба од комуникација (крвни садови) што во настапува потреба од комуникација (крвни садови) што во општеството му одговара на развиениот сообраќај.општеството му одговара на развиениот сообраќај.

Учење за класитеУчење за класите

Класната структураКласната структура на општеството, исто така, на општеството, исто така, може да се идентификува со слични структури на може да се идентификува со слични структури на живиот биолошки организам. живиот биолошки организам.

1.1. ввоениот сталежоениот сталеж и одговара на и одговара на ектодерматаектодермата, , 2.2. трговскиот сталежтрговскиот сталеж на на мезодерматамезодермата, , 3.3. селанствотселанствотоо на на ендодерматаендодермата а а 4.4. Влдеачкот сталеж или владечката класаВлдеачкот сталеж или владечката класа на на

нервниот системнервниот систем. . Како што сите делови на живиот организам Како што сите делови на живиот организам добиваат наредба од нервниот систем, така и во добиваат наредба од нервниот систем, така и во општеството, разни сталежи, слоеви и класи треба општеството, разни сталежи, слоеви и класи треба да го слушаат владеачкиот сталеж.да го слушаат владеачкиот сталеж.

Учење за 2 вида на општестваУчење за 2 вида на општества

Според Спенсер, постојат два вида на Според Спенсер, постојат два вида на општества и тоа:општества и тоа:

Милитаристичко општествоМилитаристичко општество се заснива врз се заснива врз силата и деспотизмот Во него владее силата и деспотизмот Во него владее покорност и ропство и тоа постојано војува.покорност и ропство и тоа постојано војува.

Индустриското општествоИндустриското општество е демократски е демократски организирано, слободно и мирољубиво. организирано, слободно и мирољубиво. Во Во него превласт имаат научниците и него превласт имаат научниците и уметниците.уметниците.

Учењето за односот меѓу Учењето за односот меѓу државата, законите и општествотодржавата, законите и општеството

Спенсер се спротиставува на мешањето на Спенсер се спротиставува на мешањето на државата во општествените работи и смета дека државата во општествените работи и смета дека ќе дојде време кога државата ќе им служи на ќе дојде време кога државата ќе им служи на интересите на поединецот а работата ќе биде интересите на поединецот а работата ќе биде задоволство за човекот. задоволство за човекот. Тој се обидува да докаже дека на сегашниот Тој се обидува да докаже дека на сегашниот степен на развиток на општеството залудно е да степен на развиток на општеството залудно е да се очекува дека некоја мерка, која би требало да се очекува дека некоја мерка, која би требало да ја подобри општествената ситуација, ќе може да ја подобри општествената ситуација, ќе може да успее ако за време на нејзиното донесување не е успее ако за време на нејзиното донесување не е земен в предвид земен в предвид

1.1. општиот културен контекстопштиот културен контекст кој преставува кој преставува составен дел од она што треба да се подобри и составен дел од она што треба да се подобри и

2.2. уште повеќе ако не е земена в предвид уште повеќе ако не е земена в предвид меѓузависноста меѓу општествените сили и меѓузависноста меѓу општествените сили и институциите. институциите.

Спенсер се обидел да покаже дека со Спенсер се обидел да покаже дека со донесување на голем број на закони донесување на голем број на закони не се постигнува ефикасност и дека не се постигнува ефикасност и дека законите не се општ лек за сите зли законите не се општ лек за сите зли ситуации во општеството. ситуации во општеството. Тој бил убеден дека прогресот не Тој бил убеден дека прогресот не може да се постигне преку законите може да се постигне преку законите без да се познава социолошката без да се познава социолошката суштина на проблемите.суштина на проблемите.

Марксистичката теоријаМарксистичката теорија

Марксистичката теоријаМарксистичката теорија

Во своето толкување на општеството Маркс Во своето толкување на општеството Маркс тргнува од едноставната забелешка дека тргнува од едноставната забелешка дека човекот за да преживее човекот за да преживее морамора првин да првин да произведува храна и други материјални произведува храна и други материјални добра.добра.Самиот процес на Самиот процес на производство е производство е општествена активностопштествена активност а тоа значи дека а тоа значи дека лулуѓѓето заедно работат при што постојано ето заедно работат при што постојано градат и одржуваат меѓусебни односи градат и одржуваат меѓусебни односи наречени наречени производни односипроизводни односи. .

Инфраструктура на Инфраструктура на општествотоопштеството

Производството подразбира дека се користат Производството подразбира дека се користат некакви орудија, суровини и стручни знаења некакви орудија, суровини и стручни знаења кои заедно со едно име се нарекуваат кои заедно со едно име се нарекуваат производни силипроизводни сили. . На секој степен од развитокот на На секој степен од развитокот на производните сили одговара и производните сили одговара и соодветен степен на развиеност на соодветен степен на развиеност на производните односи меѓу луѓетопроизводните односи меѓу луѓето..

Сватени заедноСватени заедно производните сили и на производните сили и на нив одговарачки производни односи ја нив одговарачки производни односи ја сочинуваат т.н. сочинуваат т.н. економска база економска база или или инфраструктура на општествотоинфраструктура на општеството. .

Општествена надградбаОпштествена надградба

Другите појави во општеството како што се Другите појави во општеството како што се политиката, образованието, религијата, политиката, образованието, религијата, забавата, семејството, класите и слично забавата, семејството, класите и слично воглавном воглавном се обликуванисе обликувани од самиот од самиот карактер на економската база или карактер на економската база или инфраструктурата на општеството. инфраструктурата на општеството.

Сите овие елементи на општеството кои што Сите овие елементи на општеството кои што се се дизајнирани дизајнирани и и целосно зависатцелосно зависат од од економската база на општеството економската база на општеството сватени сватени заеднозаедно ја сочинуваат ја сочинуваат

т.н. т.н. ,,општествена надградба,,. ,,општествена надградба,,.

Структуралната анализа оди понатаму и Структуралната анализа оди понатаму и утврдува дека утврдува дека ссекоја побитна промена екоја побитна промена во економската база неминовно во економската база неминовно доведува до забележителни промени доведува до забележителни промени кај некои делови или на целата кај некои делови или на целата општествена надградба. општествена надградба.

Значи Значи клучот за разбирањеклучот за разбирање и и објаснување на сето она што се случува во објаснување на сето она што се случува во општеството е преку општеството е преку анализата на анализата на промените во економската база на промените во економската база на општеството.општеството.

На вакво производствоНа вакво производство(општествена база или инфраструктура)(општествена база или инфраструктура)

Одговара вакво семејствоОдговара вакво семејство(општествена надградба)(општествена надградба)

Одговара и ваква уметностОдговара и ваква уметност

Одговара и ваков спортОдговара и ваков спорт

На вакво производствоНа вакво производство(општествена база или инфраструктура)(општествена база или инфраструктура)

Одговара вакво семејствоОдговара вакво семејство(општествена надградба)(општествена надградба)

Одговара и ваква уметностОдговара и ваква уметност

Одговара и ваков спортОдговара и ваков спорт