1. Στις 17 Δεκεμβρίου 1967, κυκλοφόρησε η ιδρυτική διακήρυξη της Πανελλήνιας Αντιδικτατορικής Οργάνωσης Σπουδαστών «Ρήγας Φεραίος».

Λίγους μήνες μετά την 21η Απριλίου του 1967, μια ομάδα τεσσάρων σπουδαστών, μελών του Πανελληνίου Αντιδικτατορικού Μετώπου και πρώην μελών της Νεολαίας Λαμπράκη, συναντήθηκε σε ένα ημιυπόγειο στην οδό Σπύρου Ολυμπίου στα Πατήσια και αποφάσισε την ίδρυση μιας αντιδικτατορικής οργάνωσης νέων. Ο Θανάσης Αθανασίου, ο Γιώργος Ζεβελάκης, ο Μπάμπης Θεοδωρίδης και ο Μίμης Μανωλάκος δανείστηκαν το όνομα του επαναστάτη και οραματιστή της βαλκανικής ομοσπονδίας: Ρήγας Φεραίος. Η νεόκοπη οργάνωση σύντομα συντονίστηκε με έναν άλλο αντιστασιακό πυρήνα σπουδαστών, που είχε ήδη αρχίσει τις ενέργειες κατά της χούντας.

Πριν ακόμα από την ιδρυτική διακήρυξη του Ρήγα, στις 17 Δεκεμβρίου του 1967, το όνομα της οργάνωσης είχε αρχίσει να εμφανίζεται στους τοίχους των πανεπιστημιακών χώρων, γραμμένο με μπογιά ή και με βερνίκι παπουτσιών από την «ομάδα εκδηλώσεων» του Ρ.Φ.: ο Γιάννης Καούνης (Καλαμάτα)και ο Δημήτρης Ντανάκας στη Νομική, ο Βασίλης Τζαβίδας (Καλαμάτα) και ο Θόδωρος Κομματάς (Πεταλίδι) στο Χημείο και ο Δημήτρης Ντοκόπουλος στο Πολυτεχνείο. Ο Καούνης, ένας από τους έντεκα σπουδαστές που οργάνωσαν την πρώτη αιφνιδιαστική διαδήλωση στην οδό Ερμού, τον Αύγουστο του 1967 (με υπεύθυνο τον Σωτήρη Αναστασιάδη), είχε επίσης επινοήσει ένα κόλπο για να ξεδιπλώνονται πανό με αντιστασιακά συνθήματα, αφού πρώτα προλάβουν να απομακρυνθούν οι

δράστες: τύλιγαν το πανό με σπάγκο εμποτισμένο σε διάλυμα νιτρικού νατρίου και τον άναβαν με την κάφτρα του τσιγάρου (το κόλπο ήταν δανεισμένο από τις «σαΐτες», τα αυτοσχέδια βεγγαλικά της Καλαμάτας).

Στην διάρκεια της δικτατορίας πολλοί Ρηγάδες κάθισαν στα εδώλια των στρατοδικείων και οι ποινές ήταν πολλές φορές σε ισόβια αλλά και σε εκατοντάδες χρόνια φυλακή…Πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση του Ρήγα Φεραίου πολλοί Μεσσήνιοι οι οποίοι σύρθηκαν στα δικαστήρια (βλέπε παρακάτω) και πρέπει να σημειώσω γραμματέας του ΡΦ υπήρξε και ο Γιάννης Καούνης

Πρόταση του εισαγγελέα για δύο καταδίκες σε θάνατο – Νέα δίκη του Ρήγα 

Την απολογία της Πόπης Τζεμπελίκου (’69): «Κατάγομαι από μια φτωχή αγροτική οικογένεια. Ήρθα στην Αθήνα να σπουδάσω με πολλές δυσκολίες και στερήσεις… Από την πρώτη στιγμή της δικτατορίας εναντιώθηκα στο στρατιωτικό καθεστώς και αγωνίστηκα για την ανατροπή του μέσα από τις γραμμές του Ρ.Φ. … Αγωνιζόμαστε σαν φοιτητές για την Ελευθερία και την Δημοκρατία, που την κατέλυσε το στρατιωτικό πραξικόπημα. Είμαστε περήφανοι γι’ αυτόν τον τόσο δύσκολο αγώνα μας. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία κ.κ. στρατοδίκαι». – Πρόταση του εισαγγελέα για θάνατο. Καταδίκη 15 χρόνια φυλακή.Σ΄ αυτή τη δίκη του Ρ.Φ. στην Αθήνα το Γενάρη του ‘69 δικάστηκαν οι:Μίμης Δαρειώτης (Χαρακοπιό Μεσσηνίας)Πόπη ΤζεμπελίκουΤίτος Μυλωνόπουλος

Ο εισαγγελέας πρότεινε θάνατο για το Μ.Δαρειώτη και Π.Τζεμπελίκου. Καταδικάστηκαν με 15 περίπου χρόνια φυλακή ο καθένας.

Πρόταση του εισαγγελέα για 4 καταδίκες σε θάνατο – Στις ίδιες μέρες και άλλη δίκη του Ρήγα 

Τη μαρτυρία του Μίμη Δαρειώτη (‘69): «Συλλαμβάνομαι στις 16-4-68. Οδηγούμαι στη Γενική Ασφάλεια (Μπουμπουλίνας) όπου και παραμένω εν απομονώσει ως τις 21-8-68. Σ’ αυτό το διάστημα βασανίστηκα επανειλημμένα με φάλαγγα (χτυπήματα επί ώρες με σιδηροσωλήνα και χοντρά ξύλα στα γυμνά πέλματα ή φορώντας παπούτσια). Υπάρχουν ακόμα οι ουλές και τα σπασμένα δάχτυλα. Με έσερναν στο πάτωμα από τα μαλλιά. Μου ξερίζωναν τα μαλλιά, χτυπήματα με γκλόπς. Γροθιές και κλοτσιές από ομάδα 7-8. Μου χτυπούσαν το κεφάλι στον τοίχο και στην γωνία μιας μεταλλικής ντουλάπας. Μου εξάρθρωναν τα χέρια, μου έδεναν με χειροπέδες τα χέρια πίσω και με άφηναν στο κελί για ημέρες. Με απειλούσαν με πιστόλια». – Νέα πρόταση του εισαγγελέα για θάνατο, όπως και για άλλους 3 ακόμη. Καταδίκη 16 χρόνια φυλακή.

Σ’ αυτή τη δίκη του ΡΦ και ΠΑΜ στην Αθήνα -και αυτή το Γενάρη του ’69, τις επόμενες ημέρες από την προηγούμενη- ο εισαγγελέας πρότεινε θάνατο για τους:

Μίμη Δαρειώτη (για 2η φορά)Σωτήρη ΑναστασιάδηΧρίστο ΡεκλείτηΓιάννη Πετρόπουλο

Καταδικάστηκαν με 16 χρόνια φυλακή ο καθένας.

Η Μαρία Καλλέργη καταδικάστηκε με 16 χρόνια φυλακή Ο Νίκος Άρμάος με 5 χρόνια φυλακή.

Δικάστηκαν μαζί τους οι:

Κώστας ΜανταίοςΜπούλη ΘεοφυλακτοπούλουΜάγδα Πίτακα

για τους οποίους ο εισαγγελέας είχε ζητήσει 15 χρόνια φυλακή

Το στιλιάρι της φάλαγγας έσπασε – Νέες δίκες του Ρήγα 

Την καταγγελία του Γιάννη Καούνη στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό το 1969: «Με συνέλαβαν επειδή είμαι κομμουνιστής και μέλος του Ρήγα. Στην ανάκριση με βασάνισαν και με κακομεταχειρίστηκαν με διάφορους τρόπους. Το ίδιο έγινε και γι΄άλλους δύο που συνέλαβαν στην ίδια υπόθεση και συγκεκριμένα τον Μπάμπη Γεωργούλα και την Μαρία Αγγελάκη… Με κτύπησαν γροθιές στο κεφάλι τόσο δυνατά, ώστε να χάσω προσωρινά την αίσθηση της όρασης …Με υπέβαλαν στο βασανιστήριο της φάλαγγας…….. Με γρονθοκοπούσε, με έφτυνε στο πρόσωπο και πατούσε την κοιλιά μου … Μου κρατούσε τα μάτια ανοιχτά για να δείχνει πως δεν έχω λιποθυμήσει. Το στιλιάρι της φάλαγγας έσπασε. Φάλαγγα πέρασε και ο Μπάμπης Γεωργούλης, ενώ η Μαρία Αγγελάκη, μαζί με πολλά άλλα πέρασε και φάλαγγα των δακτύλων των χεριών» – 12 χρόνια φυλακή.

Αυτή η δίκη του Ρήγα Φεραίου γίνεται στην Αθήνα τον Ιούλιο του ΄70 και καταδικάστηκαν οι:

Γιάννης Καούνης 12 χρόνιαΜπάμπης Κοβάνης 5 χρόνιαΜπάμπης Γεωργούλας 4 χρόνιαΜαρία Αγγελάκη 4 χρόνια.

Η δίκη του Ρήγα στο Εφετείο το 1971 στην οποία όλοι οι κατηγορούμενοι είναι Καλαματιανοί παίρνει μεγάλη δημοσιότητα 

Το 1971 μετά από ισχυρές διεθνείς πιέσεις οι δίκες με βάση τον εμφυλιακό νόμο 509 δικάζονται όχι στα έκτακτα στρατοδικεία αλλά στα εφετεία. Οι ανακρίσεις βέβαια είναι το ίδιο σκληρές. Οι ποινές, όμως, γίνονται πια αρκετά μικρότερες.

Τον Αύγουστο του ‘71 στο Εφετείο στην Αθήνα γίνεται η νέα δίκη του Ρ.Φ., που πήρε μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσε ισχυρές εντυπώσεις. Καταδικάζονται οι:

Κώστας Κωσταράκος – 3 χρόνιαΦώτης Προβατάς – 2 χρόνιαΓιώργος Σπηλιώτης – 2 χρόνια

Μαζί τους δικάστηκαν οι

Γιάννης ΡέγκαςΔημήτρης ΜαρκάκηςΛυκούργος ΦλέσσαςΧρίστος ΗλιόπουλοςΑνδρέας ΧριστόπουλοςΓιάννης ΜπαλάφαςΕλένη ΓεωργίκουΔήμητρα ΓεωργίκουΝίκη ΝιανιάραΜίλτος Λειβαδίτης

Η «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου» 

Στις 8 Μαΐου του ’73 η Ασφάλεια σηκώνει τα χέρια στην αντιμετώπιση του φοιτητικού κινήματος και έρχεται η ώρα του ΕΑΤ-ΕΣΑ. Είναι η λεγόμενη «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου» για το χτύπημα των οργανώσεων της νεολαίας.

Οι Ρηγίτες

Μάκης ΠαρασκευόπουλοςΧρίστος ΛάζοςΜιχάλης ΣαμπατακάκηςΜίμης ΚωσταράκοςΝικήτας Λιοναράκης

Γιάννης ΒούλγαρηςΣταύρος Τσακιράκης

και η φίλη του Ρήγα Αγγέλα Τσατάλα ανακρίνονται στην ΕΣΑ για τον Ρήγα παραπάνω από 100 ημέρες και παραπέμπονται με τον εμφυλιακό νόμο 509. Με την αμνηστία στις 22 Αυγούστου αποστέλλονται στο στρατό.

Ο Ρήγας, οι ΦΕΑ και το μαζικό φοιτητικό κίνημα 

Πέρα από τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια και τις φυλακίσεις, η κύρια συμβολή του Ρήγα ήταν η αντίληψη για την ανάπτυξη και η ίδια η ανάπτυξη του μαζικού φοιτητικού κινήματος. Η αντίληψη υπάρχει από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του Ρήγα. Όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, γίνεται πραγματικότητα.

Ο Ρήγας συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία και λειτουργία της Ελληνο-ευρωπαϊκής Κίνησης Νέων (ΕΚΙΝ), του πρώτου συλλογικού μορφώματος με δημόσια δράση, που αντιπαρατίθεται ιδεολογικά με τη δικτατορία. Από το ’70 μέχρι το ’72, που τη διέλυσε η Χούντα, γίνεται κέντρο της φοιτητικής ζωής. Γίνονται εκδηλώσεις κάθε εβδομάδα με συμμετοχή εκατοντάδων, που σπάζουν το φράγμα της τρομοκρατίας. Τα στελέχη της ΕΚΙΝ υφίστανται αλλεπάλληλες ολιγοήμερες συλλήψεις. Ανάμεσά τους, τα μέλη του Ρήγα:

Νίκος ΑλιβιζάτοςΦώντας ΓιαταγάναςΝίκος ΜεγγρέληςΤέλης ΣαμαντάςΜάνος ΣωτηριάδηςΜάκης ΠαρασκευόπουλοςΧρίστος ΛάζοςΚλαίρη ΜητσοτάκηΝικήτας Λιοναράκης

Γιώργος ΛάτσηςΚλειώ ΚόντουΗλίας ΤριανταφυλλόπουλοςΤάκης ΠαναγιωτόπουλοςΧρύσανθος ΛαζαρίδηςΙωάννα Καπίκη

Η κύρια συμβολή του Ρήγα είναι η συγκρότηση των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα (ΦΕΑ).

Οι ΦΕΑ είναι ο ιστός της ανάπτυξης του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος.

Με την επιβολή της δικτατορίας το ’67, μέλη της νεολαίας Λαμπράκη και άλλων προδικτατορικών οργανώσεων συμμετέχουν στο Ρήγα και τις άλλες αντιδικτατορικές οργανώσεις και συμβάλλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση συνειδήσεων για αντίσταση και αγώνα για τη δημοκρατία.

Μια καινούργια γενιά φοιτητών από το ’67 και πέρα, χωρίς το στοιχείο της συμμετοχής σε πολιτικές οργανώσεις πριν τη δικτατορία (λόγω ηλικίας), ψάχνει τους τρόπους συλλογικών αναζητήσεων και δράσεων. Έτσι δημιουργούνται παρέες φοιτητών ανά σχολή που συμμετέχουν σε ομαδικές συζητήσεις.

Στα τέλη του ’71, οι παρέες αυτές των φοιτητών, με την αποφασιστική συμβολή του Ρήγα, μετατρέπονται σε οργανωμένες πλατειές συλλογικότητες ανά σχολή, τις ΦΕΑ.

Έχουν παράνομο οργανωτικό σχήμα (επιτροπή σχολής ή έτους), αλλά δημόσια μαζική δράση στη σχολή μπροστά σε όλους τους φοιτητές. Διεκδικούν αγωνιστικά τη «νομιμοποίηση» της δράσης τους, της δυνατότητας, δηλαδή, δημόσιας συγκέντρωσης και συζήτησης, ενώ προφυλάσσουν τον παράνομο οργανωτικό τους ιστό. Στις αρχές του ’72, συγκροτείται το Διασχολικό των ΦΕΑ, που συντονίζει όλες τις σχολές για όλη τη διάρκεια του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Η παρουσία του Ρήγα είναι καθοριστική. Στο Διασχολικό από τον Ρήγα συμμετείχαν:

Μάνος ΣωτηριάδηςΜιχάλης ΣαμπατακάκηςΚλειώ ΚόντουΑντώνης ΣκουλούδηςΧρίστος ΛάζοςΆλκης Κούρκουλας

Όλο αυτό το σχήμα αποδεικνύεται εκπληκτικά αποδοτικό.

Η συμβολή του Ρήγα στη δημιουργία, ανάπτυξη, ενωτικό χαρακτήρα και μαζική δράση των ΦΕΑ είναι αποφασιστική. Και οι ΦΕΑ είναι ο βασικός ιστός ανάπτυξης του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Χιλιάδες συλλήψεις 

Έτσι φτάνουμε στην εξέγερση του Πολυτεχνείου και θα ήθελα να σημειώσω τη μεγάλη παρουσία Ρηγιτών στη Συντονιστική του Πολυτεχνείου:

Χρίστος ΛάζοςΧρύσανθος ΛαζαρίδηςΔημήτρης ΧατζησωκράτηςΓιώργος ΤσεμπελήςΣτέλιος ΠαππάςΓιώργος ΠαπαβασιλόπουλοςΓιάννης ΚαλογήρουΓιάννης ΑναστασάκοςΔημήτρης Ψαρράς

Χιλιάδες συλληφθέντες και παράνομοι μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Εκατοντάδες μέλη και φίλοι του Ρήγα. Στην ΕΣΑ για μήνες μέλη του Ρήγα, μεταξύ των οποίων οι:

Μάκης ΜπαλαούραςΑνδρέας ΝεφελούδηςΣτέλιος ΠαππάςΑντώνης Λιοναράκης

Οι Ανδρέας Νεφελούδης και Στέλιος Παππάς στη συνέχεια εξορίζονται.

Μαζικές συλλήψεις και στις άλλες πόλεις. Στη Θεσσαλονίκη, μερικοί από τους Ρηγίτες συλληφθέντες είναι οι:

Θωμάς ΒασιλειάδηςΧρυσάφης ΙορδάνογλουΛάκης ΠρογκίδηςΡία Καλφακάκου

Μάθαμε, σχεδόν ανακαλύψαμε, να ταυτίζουμε την έννοια του σοσιαλισμού με την έννοια της δημοκρατίας 

Τα νεανικά μας χρόνια και η σχέση μας με την πολιτική και τον πολιτισμό τον καιρό της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, καθορίστηκαν βαθιά από την εμφάνιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη του ρεύματος της Ανανεωτικής Αριστεράς.

Ζώντας τότε αρκετοί από εμάς την πιο ακραία μορφή του καπιταλισμού και του ατλαντισμού, τη δικτατορία και αγωνιζόμενοι εναντίον της, μάθαμε ταυτόχρονα να αγωνιζόμαστε κατά του σταλινισμού και του δογματισμού. Οργανωθήκαμε στο ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟ. Αγαπάμε την πολιτική μας ιστορία.

Μάθαμε να διαβάζουμε Έλληνες ποιητές. Μάθαμε, σχεδόν ανακαλύψαμε, να ταυτίζουμε την έννοια του σοσιαλισμού με την έννοια της δημοκρατίας, να σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα, να είμαστε Ευρωπαίοι, ενώ ήμασταν ταυτόχρονα αριστεροί. Ζήσαμε μια μικρή – όχι τη μόνη – πολιτιστική νησίδα στη χώρα μας, μια μικρή – όχι τη μόνη – αντίσταση στη βαρβαρότητα. Και νομίζουμε πως αφήσαμε ίχνη…ιδεολογίας, θεωρίας και πολιτικής που μας τοποθετούσε, όχι ανάμεσα στη σοσιαλδημοκρατία και το σταλινισμό, αλλά πιο πέρα και ψηλότερα (έτι επέκεινα).

Είναι κοινά αποδεκτό, ότι ο Ρήγας, μειοψηφικός πάντα, άσκησε πολλαπλάσια επιρροή στη νεολαία, τόσο του μεγέθους του, όσο και της αντίστοιχης του ΚΚΕ(εσωτ), έχοντας αδιαμφισβήτητη αίγλη. Εισέφερε στην εποχή του πολιτικά ήθη απροϋπόθετης δημοκρατίας, αλλά και ανελέητου ανταγωνισμού τάσεων. Πολιτικό και κοινωνικό φιλελευθερισμό και ριζοσπαστικότητα, που σήμερα σοκάρει μάλλον περισσότερο από τότε. Διεθνικότητα, ευρωκεντρισμό και κοσμοπολιτισμό στην πολιτική αντίληψη και ανάλυση. Κουλτούρα και πολιτισμό. (Τα φεστιβάλ του αποτελούσαν πολιτιστική πρόταση· οι αφίσες του, εικαστική

παρέμβαση). Κοινωνική συμπεριφορά ελεύθερη, ελευθεριάζουσα και ελευθεριακή.

Στην τελική του φάση, τοις πράγμασι απομακρυνόμενος ολοένα και περισσότερο από την κομμουνιστική του μήτρα, ο «Ρήγας» διαμορφώθηκε σε μία σύγχρονη οργάνωση αριστερής νεολαίας, με ολοένα και μεγαλύτερη εμπλοκή στα του κόμματος,  μέχρι την ένταξή του στην ΕΑΡ. Διαμορφώνοντάς τον, μας διαμόρφωσε με τη σειρά του με επιρροή κυρίαρχη και ευεργετική. Μόνον που η ελληνική κοινωνία επέλεξε και καλλιέργησε τα απολύτως αντίθετα, από εκείνα, που καλλιεργήσαμε εμείς. Ηγεμονεύοντας πολιτικά, ηττηθήκαμε κατά κράτος.

του Μπάμπη Βακαλόπουλου

Μέλους του ΚΣ της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος 1978 – 1982

ΥΓ πολλά στοιχεία είναι από το Dim art