1  

Νόμπελ  Ειρήνης  2010  και  η  λογοκρισία  στη  Λαϊκή  Δημοκρατία  της  Κίνας  

Στις   10   Δεκεμβρίου   2010   έλαβε   χώρα   η   απονομή   των   φετινών   βραβείων  

Νόμπελ.  Η  απονομή  του  Νόμπελ  Ειρήνης  στον  Κινέζο  Liu  Xiaobo  ξεσήκωσε  τις  

διαμαρτυρίες   της   ΛΔΚ,   η   οποία   τον   θεωρεί   εγκληματία.   Το   γεγονός   της  

απονομής,  αλλά  και  ο,τιδήποτε  συνδέεται  με  το  πρόσωπο  και  τη  δράση  του  

Xiaοbo   είναι   αντικείμενο   λογοκρισίας   στο   εσωτερικό   της   χώρας.   Ιδιαίτερο  

ενδιαφέρον  παρουσιάζουν  οι  προκλήσεις  που  οι  νέες  τεχνολογίες  και  κυρίως  

το   διαδίκτυο   παρουσιάζουν   ως   προς   την   αποτελεσματικότητα   της  

λογοκρισίας.  

Κάθε  χρόνο  η  απονομή  των  βραβείων  Νόμπελ  αποτελεί  μια  ευτυχή  συνήθεια  τόσο  για  

τους  υποψηφίους,  όσο  και  για  εκείνους  που  την  παρακολουθούν.    Φυσικά  και  οι  χώρες  

των   νικητών   θεωρούν   την   απονομή   του   συγκεκριμένου   βραβείου   σε   κάποιον   πολίτη  

τους  ως  εξέχουσα  τιμή  η  οποία  γιορτάζεται  αναλόγως.  

Κατά  την  διάρκεια  των  109  χρόνων  ζωής  των  βραβείων  αμέτρητα  έχουν  υπάρξει  

τα  Νόμπελ  που   έχουν  απονεμηθεί   σε   εξέχουσες  προσωπικότητες   των   γραμμάτων   και  

των  επιστημών.  Όλα  αυτά  τα  χρόνια  σημαντικό  μερίδιο  έχουν  λάβει  οι  χώρες  της  Ασίας,  

με  την  Ιαπωνία  να  κρατάει  τα  σκήπτρα  της  πρωτοκαθεδρίας,  και  συνολικά  16  βραβεία.    

Στη  δεύτερη  θέση  βρίσκεται  η  ΛΔΚ  με  συνολικά  10  και  στη  τρίτη  συναντάμε  την  Ινδία  

με   συνολικά   7   βραβεία.     Αυτό   όμως   που   προκαλεί   εντύπωση   με   μια   προσεκτικότερη  

ματιά  σε  αυτές  τις  χώρες,  είναι  το  γεγονός  οτι  τα  περισσότερα  βραβεία  έχουν  αποδοθεί  

σε  τομείς  που  έχουν  να  κάνουν,  κατά  κύριο  λόγο,  με  τις  επιστήμες.    Για  παράδειγμα,  η  

Ιαπωνία  έχει  λάβει  μόλις  ένα  βραβείο  Ειρήνης,  το  1974,  ενώ  η  ΛΔΚ  μέχρι  πρότινος  δεν  

είχε  λάβει  ποτέ  το  αντίστοιχο  βραβείο.    Τελικά  φέτος  ήταν  η  σειρά  της,  στην  ίσως  πιο  

επεισοδιακή  και  πολυτάραχη  απονομή  βραβείων  Νόμπελ  που  έγινε  ποτέ.  

Στις   8   Οκτωβρίου   2010   έγινε   η   ανακοίνωση   των   ονομάτων   των   ατόμων   στα  

οποία  θα  απονέμονταν  τα  βραβεία.    Μεγάλη  ήταν  η  περιέργεια  από  όλους  για  το  πού  θα  

δοθεί   το   περίφημο   Νόμπελ   Ειρήνης.     Όταν   τελικά   έγινε   η   αποκάλυψη   του   φετινού  

νικητή  Liu  Xiaobo,  η  αντίδραση  της  κινεζικής  κυβέρνησης  ήταν  άμεση  και  καθολική.    

Ο  Liu  Xiaobo  αποτελούσε  ένα  από  τα  πιο  δραστήρια  και  ενεργά  πρόσωπα  για  την  

αναγνώριση   και   την   προώθηση   των   ανθρωπίνων   δικαιωμάτων   στη   ΛΔΚ.   Ως  

συγγραφέας  και  καθηγητής  είχε  πάντα  ως  στόχο  τον  ερχομό  της  δημοκρατίας  και  την  

ανατροπή  του  μονοκομματικού  καθεστώτος  της  ΛΔΚ.    Συμμετείχε  σε  πολλές  δράσεις  για  

τον  κοινωνικό-­‐πολιτικό  εκσυγχρονισμό  της  χώρας  με  σημαντικότερες  δύο  από  αυτές.    Η  

  2  

πρώτη  ήταν  η  αποδοχή  του  να  ηγηθεί  ενός  Μανιφέστου  γνωστό  ως  Charter  08.  Σκοπός  

του  ήταν  η  συγκέντρωση  υπογραφών  για  μεγαλύτερη  ελευθερία  έκφρασης,  θρησκείας  

και   αποδέσμευση   του   δικαστικού   συστήματος   απο   την   Κομμουνιστική   Πλευρά.   Η  

συμμετοχή   του   στις   διαδηλώσεις   που   πραγματοποιήθηκαν   το   1989   στην   πλατεία  

Tiananmen,   αποτέλεσε   την   δεύτερη   και   εξίσου   σημαντική   δράση   του.   Μετά   απο   την  

μακροχρόνια  και  αγωνιστική   του  δράση,   ο   Liu  Xiaobo  καταδικάστηκε  σε   κάθειρξη  11  

ετών  και  έχει  ήδη  εκτίσει  το  πρώτο  έτος  της  ποινής  του.    

Με  βάση  τα  παραπάνω  λοιπόν  δεν  είναι  καθόλου  περίεργο  που  η  ΛΔΚ  εξαπέλυσε  

δρυμύτατο  κατηγορώ  στην  διοργανώτρια  Νορβηγία,  εξηγώντας  οτι  το  Νόμπελ  Ειρήνης  

πρέπει  να  δίνεται  σε  ανθρώπους  που  προωθούν  το  ειρηνικό  πνεύμα  και  την  παγκόσμια  

φιλία  ανάμεσα  στους  λαούς.    Η  ΛΔΚ  κράτησε  από  την  αρχή  επιθετική  στάση  απέναντι  

στην  επιλογή  της  επιτροπής  των  Νόμπελ  και  τόνισε  οτι  θα  υπάρξει  άμεσο  ‘πάγωμα’  στις  

οικονομικές  σχέσεις  της  με  την  Νορβηγία.    Θεωρώντας  τον  Xiaobo  εγκληματία  που  έχει  

καταπατήσει   το   νόμο   της   κυβέρνησης,   η   ΛΔΚ   δεν   αναγνωρίζει   στο   πρόσωπο   του   τις  

αρετές   ενός   νικητή   Νόμπελ   Ειρήνης   και   συνεπώς   καταδίκασε   την   απονομή,   η   οποία  

πραγματοποιήθηκε   στις   10   Δεκεμβρίου.   Στην   τελετή   δεν   παραβρέθηκε   κανένας  

εκπρόσωπος  του  Xiaobo,  έτσι  ο  Πρόεδρος  της  Επιτροπής  των  Νόμπελ  Thorbjørn  Jagland  

τοποθέτησε  το  Νόμπελ  Ειρήνης  σε  μια  άδεια  καρέκλα.    Εκτός  από  τη  ΛΔΚ  στην  τελετή  

δεν  παραβρέθηκαν  άλλα  16  κράτη.    

Ποτέ  άλλοτε  σε  προηγούμενες  βραβεύσεις  δεν  είχε  ξεσπάσει  τέτοιο  σκάνδαλο  με  

κάποιον  νικητή  βραβείου.  H  ΛΔΚ  αποσιώπησε  εντελώς  το  γεγόνος  στο  εσωτερικό  της  

και   εξακολουθεί   να   διατηρεί   την   ίδια   αμετάκλητη   θέση.   Χρησιμοποιήσε   το   Great  

Firewall   για   να   εμποδίσει   την   πρόσβαση   των   Κινέζων   πολιτών   σε   οποιαδήποτε  

ιστοσελίδα  γινόταν  αναφορά  στο  όνομα  του  Liu  Xiaobo  ή  στα  βραβεία  και  σταμάτησε  

την  αναμετάδοση   ξένων   τηλεοπτικών  σταθμών,   όπως   του  BBC  και   του  CNN,   κατά   τη  

διάρκεια  της  ζωντανής  αναμετάδοσης  της  τελετής  απονομής.  

  Αξίζει   να  σημειωθεί   ότι   την  ημέρα   της  βράβευσης  συμπληρώθηκαν  δύο   χρόνια  

από  τη  δημοσίευση  του  Charter  08.  Υπενθυμίζοντας  ότι  οι  κινεζικές  αρχές  εμπόδισαν  τα  

μέλη   της   οικογένειάς   του   και   άλλους   διαφωνούντες   να   εγκαταλείψουν   τη   χώρα,     η  

διεθνής  ομάδα  των  συνηγόρων  του  δήλωσε  ότι  τέτοιες  πράξεις  δυστυχώς  δείχνουν  «το  

χάσμα  ανάμεσα  στις  υποσχέσεις  που  περιλαμβάνονται  στο  Σύνταγμα  της  ΛΔΚ  και  την  

πραγματικότητα».  

  3  

  Το   άρθρο   35   του   κινεζικού   Συντάγματος   ορίζει   ότι   «όλοι   οι   πολίτες   της   ΛΔΚ  

απολαμβάνουν   ελευθερία   έκφρασης,   δημοσίευσης,   διαμαρτυρίας,   διαδήλωσης,   καθώς  

και   ελευθερία   του   συνέρχεσθαι   και   συνεταιρίζεσθαι.   Το   άρθρο   42   παρέχει   στους  

πολίτες   την   «ελευθερία   να   ασχολούνται   με   την   επιστημονική   έρευνα,   τη   λογοτεχνική  

και   καλλιτεχνική   δημιουργία   και   άλλες   πολιτιστικές   αναζητήσεις».   Στην  

πραγματικότητα   ο   πλουραλισμός   στην   ενημέρωση   των   Κινέζων   εμποδίζεται   από  

ποικίλες    παρεμβάσεις  της  κυβέρνησης.  

  Τηλεοπτικοί   σταθμοί   και   έντυπα   βρίσκονται   υπό   την   στενή   επιτήρηση   του  

Τμήματος   Προπαγάνδας   της   Κεντρικής   Επιτροπής   προκειμένου   να   μη   δημοσιεύουν  

ειδήσεις   που   θα   μπορούσαν   να   βλάψουν   το   καθεστώς.   Είναι   υποχρεωμένοι   να  

αναδημοσιεύουν   ειδήσεις   από   μία   μόνο   πηγή,   το   πρακτορείο   ειδήσεων   Xinhua   που  

ελέγχεται   από   την   κυβέρνηση.   Αντίστοιχα,   τα   ξένα   δίκτυα   μπορούν   να  παρουσιάζουν  

στη  χώρα  τους  μόνο  τις  ειδήσεις  για  τις  οποίες    έχουν  πάρει  την  άδεια  του  Xinhua.    

Ένας   άλλος   περιοριστικός   παράγοντας   στην   ενημέρωση   είναι   ότι   πολλές  

εφημερίδες   και   περιοδικά   είναι   διαθέσιμα   στους   αναγνώστες   μόνο   με   την   πληρωμή  

συνδρομής   και   ότι   κάθε   μέσο   ενημέρωσης   χρειάζεται     να   συμμορφωθεί   σε   μια   σειρά  

από  λεπτομερείς  κανόνες  που  αφορούν  στη  λειτουργία  των  ΜΜΕ.    

  Ο   έλεγχος   των   μέσων   ενημέρωσης   είναι   πολυεπίπεδος.   Όλα   τα   τμήματα  

προπαγάνδας  από   την  κεντρική  κυβέρνηση  μέχρι   τις   επαρχίες   και   τους  δήμους   έχουν  

συγκροτήσει  ειδικές  ομάδες  για  να  επιβλέπουν  και  να  λογοκρίνουν  τα  μέσα  ενημέρωσης  

που  δραστηριοποιούνται  στο  χώρο  δικαιοδοσίας  τους.  Κάθε  ομάδα  έχει  ως  συντονιστή  

ένα  κρατικό  αξιωματούχο  που  συνεργάζεται  με  πρώην  υπευθύνους  μέσων  ενημέρωσης.    

   Γενικά   προσέχουν   να   μην   γίνονται   αναφορές   σε   θέματα   «ταμπού»,   όπως   η  

δημοκρατία,   τα   γεγονότα   στην   Tiananmen,   η   κρατική   διαφθορά,   το   Θιβέτ,   οι  

μειονότητες,   το   AIDS.     Φυσικές   καταστροφές,   εργατικά   ατυχήματα   και   επιδημίες  

ανήκουν   στις   ειδήσεις   που   αποσιωπούνται   εφόσον   είναι   δυνατό.   Αν     πρόκειται   για  

καταστάσεις   που   λαμβάνουν   μεγάλη   έκταση,   όπως   η   επιδημία   του   SARS,   τότε   η  

προσοχή   επικεντρώνεται   στο   να   τονίσουν   τα   μέσα   ενημέρωσης   την   προσπάθεια   που  

κάνει  η  κυβέρνηση  προκειμένου  να  ανακουφιστούν  οι  πληγέντες  και  να  περιοριστεί  το  

πρόβλημα.  Η  αναφορά  σε  τέτοιου  είδους  καταστάσεις  πρέπει  και  πάλι  να  είναι  σύντομη  

και   να  μη  γίνεται  με  πομπώδεις   εκφράσεις  που  θα  μπορούσαν  να  αναστατώσουν  τον  

πληθυσμό.  

  4  

  Το   έργο   των  κινεζικών  υπηρεσιών  καθίσταται  πολύπλοκο  στη  σημερινή   εποχή  

της  παγκοσμιοποιημένης  ενημέρωσης  και  του  διαδικτύου.  Ξένα  ειδησεογραφικά  δίκτυα  

ανοίγουν   παραρτήματα   στη   ΛΔΚ   καθώς   πολλοί   δημοσιογράφοι,   γνωρίζοντας   τις  

μεθόδους   του   καθεστώτος,   τη   θεωρούν   μια   χώρα-­‐πρόκληση   για   την   άσκηση   του  

επαγγέλματός   τους.   Εκτός   από   τα   θέματα   «ταμπού»   και   για   τα   κινέζικα   ΜΜΕ,   τους  

απαγορεύεται   η   πρόσβαση   σε   δικαστήρια   και   χώρους   λατρείας.   Πολλές   φορές   δεν  

πτοούνται   από   τις   απαγορεύσεις   και   δε   διστάζουν   να   κλέψουν   και   να   αγοράσουν  

ειδήσεις  που  σχετίζονται  με  κρατικά  μυστικά.  Υποχρεούνται   να  σταματήσουν  εφόσον  

γίνουν   αντιληπτοί,   το   δημοσιογραφικό   υλικό   κατάσχεται   και   γίνεται   καταγγελία   εις  

βάρος  τους  στις  υπηρεσίες  ασφαλείας.  

Όσον   αφορά   στο   διαδίκτυο,   έχει   αναπτυχθεί   μια   ειδικευμένη   ηλεκτρονική  

αστυνομία  που  έχει  τα  μέσα  να  εντοπίζει  την  προέλευση  όσων  έχουν  «απαγορευμένο»  

περιεχόμενο  και  να  τις  κλείνει.  Για  τις  ιστοσελίδες  με  προέλευση  εκτός  ΛΔΚ,  εμποδίζεται  

πρόσβαση   στη   συγκεκριμένη   διεύθυνση.   Γνωστές   ιστοσελίδες   για   τα   ανθρώπινα  

δικαιώματα,   όπως   της   Διεθνούς   Αμνηστίας   είναι   συχνά   μπλοκαρισμένες,   όπως   και  

ιστοσελίδες  ξένων  ειδησεογραφικών  δικτύων.    

  Ένας   από   τους   βασικούς   χώρους   όπου   γεννιούνται   νέες   ιδέες   και   ωφέλιμοι  

προβληματισμοί   για   το   μέλλον   κάθε   χώρας   είναι,   αναμφίβολα,   τα   πανεπιστήμια.   Στη  

ΛΔΚ,   όμως,   ούτε   οι   ιστοσελίδες   των   πανεπιστημίων   δεν   ξεφεύγουν   από   τον   έλεγχο.  

Υπάρχουν   λεπτομερείς   οδηγίες   για   το   τι   μπορεί   να   ειπωθεί   από   τους   φοιτητές   στα  

forums,    σε  αντίθεση  περίπτωση  ο  λογαριασμός  τους  θα  κλείνει.  

Σημαντικό  είναι  το  ερώτημα  κατά  πόσο  η  λογοκρισία  μπορεί  να  συνεχίζεται  στη  

σημερινή  εποχή  του  twitter  και  του  facebook,  κατά  πόσο  δηλαδή  οι  νέες  τεχνολογίες  θα  

συμβάλλουν  αργά  ή  γρήγορα  στην  πληρέστερη  και  αντικειμενικότερη  πληροφόρηση  και  

των   Κινέζων.   Με   την   αύξηση   της   αστυφιλίας,   την   πρόοδο   της   τεχνολογίας   και   την  

παγκοσμιοποίηση,   η   αποτελεσματικότητα   της   λογοκρισίας   τίθεται   διαρκώς   και  

αυξανόμενα  υπό  αμφισβήτηση.  

Στην  περίπτωση  της  απονομής  του  φετινού  Νόμπελ  Ειρήνης,  η  λογοκρισία  πήρε  

την   πιο   αυστηρή   της   μορφή.   Λίγα   μόνο   λεπτά   απαιτούνταν   για   να   μπλοκαριστούν  

αναφορές  στην  απονομή  των  βραβείων,  στον  Xiabo,  στο  Charter  08.  Παρ’  όλα  αυτά,  η  

είδηση  της  απονομής  του  βραβείου  στον  Xiaobo  έφτασε  σε  μια  αρκετά  μεγάλη  μερίδα  

του   πληθυσμού.   Γνώστες   της   τεχνολογίας   έχουν   βρει   τρόπους   να   παρακάμπτουν   το  

  5  

Great  Firewall  και  να  έχουν  πρόσβαση  σε  μπλοκαρισμένες  ιστοσελίδες  ενώ  χρήστες  του  

Twitter   βρήκαν   τρόπους   να   κάνουν   αναφορές   στο   γεγονός   χωρίς   αναφορά   σε  

απαγορευμένες  λέξεις,  όπως  Xiaobo,  Νόμπελ  κλπ,  αποφεύγοντας  κατ’  αυτόν  τον  τρόπο  

το   γρήγορο   εντοπισμό   τους   από   τις   αρχές,   οι   οποίες   είχαν   παραδοθεί   σε   κυνήγι  

εντοπισμού   και   μπλοκαρίσματος   οποιασδήποτε   σελίδας   αναφερόταν   στο   ευαίσθητο  

αυτό  θέμα.  

Στη  ΛΔΚ  έχει  δοθεί  μεγάλη  έμφαση  στην  ενθάρρυνση  της  χρήσης  του  διαδικτύου  

και  των  υπηρεσιών  που  αυτό  προσφέρει  για  την  ενίσχυση  της  επιχειρηματικότητας  και  

της   εν   γένει   εγχώριας   οικονομίας.   Η   ενσωμάτωση   της   επιστήμης   της   πληροφορικής  

στον  οικονομικό,  πολιτικό  και  κοινωνικό  τομέα  σε  έναν  κράτος  στο  οποίο  όλοι  αυτοί  οι  

τομείς  ελέγχονται  σε  πολύ  μεγάλο  βαθμό  κεντρικά  προϋποθέτει  την  ύπαρξη  σχεδίου  εκ  

μέρους   της   κυβέρνησης   της   ΛΔΚ.   Εκτός   από   την   προσπάθεια   λειτουργίας   ενός  

προγράμματος   e-­‐government  σε  πολλούς   τομείς,   επιμέρους  Υπουργεία  συνεργάζονται  

με   επιχειρήσεις   για   την   καταπολέμηση   της   γραφειοκρατίας,   της   διαφθοράς   και   της  

κατάργησης   της   ύπαρξης   μεσαζόντων   στις   συναλλαγές   μέσω   της   χρήσης   του  

διαδικτύου.    

Η   διάδοση   των   νέων   τεχνολογιών   και   κυρίως   του   διαδικτύου   την   οποία  

επιδιώκει   η   κινεζική   κυβέρνηση   δεν   είναι   δυνατόν   να   περιοριστεί   στους   τομείς   που  

αυτή   το   επιθυμεί.   Η   πρόσβαση   στο   διαδίκτυο   προσφέρει   στους   Κινέζους   πολίτες   ένα  

περιθώριο  πληροφόρησης  χωρίς  προηγούμενο  και  οι  περιορισμοί  που  θέτει  το  κράτος  

μέσω  της  λογοκρισίας  δεν  είναι  δύσκολο  ούτε  από  τεχνολογικής  ούτε  από  ουσιαστικής  

πλευράς  να  παρακαμφθούν.  Η  χρήση  του  διαδικτύου  δεν  έχει  πλέον  ως  μοναδικό  στόχο  

την  επιχειρηματική  και  οικονομική  ανάπτυξη  της  ΛΔΚ  αλλά  χρησιμοποιείται  πλέον  και  

ως   εργαλείο   για   την   πληροφόρηση   της   πολιτών   για   διάφορα   ζητήματα,   για   στόχους  

κοινωνικής   οργάνωσης   και   ακτιβισμού.   Αναμφίβολα   η   λογοκρισία   στα   μέσα  

ενημέρωσης   και   ειδικά   στο   διαδίκτυο   επιδρά   αρνητικά   στη   γενικότερη   ανάπτυξη   της  

ΛΔΚ   και   καθυστερεί   την   οικονομική   ανάπτυξη.   Αυτό   όμως   είναι   ένα   τίμημα   που   το  

καθεστώς  είναι  διατεθειμένο  να  πληρώσει,  καθώς  έτσι  αυτοπροστατεύεται  και  διατηρεί  

την  ισχύ  του.  

Δόγα  Αλεξάνδρα  

Κοντονή  Βαρβάρα  

Λάντζου  Ηλιάνα