2008–20122008–2012

coordinating body onCORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY

координативно тело заОПШТЕСТВЕНА ОДГОВОРНОСТ НА ПРЕТПРИЈАТИЈА

NatioNal ageNdaНАЦИОНАЛНА АГЕНДА

on Corporate SoCial reSponSibility for

tHe republiC of MaCedonia

за ОПШТЕСТВЕНа ОДГОВОРНОСТ На ПРЕТПРИЈаТИЈа за

РЕПУБЛИКа МаКЕДОНИЈа

on Corporate SoCial reSponSibility for

tHe republiC of MaCedonia

за ОПШТЕСТВЕНа ОДГОВОРНОСТ На ПРЕТПРИЈаТИЈа за

РЕПУБЛИКа МаКЕДОНИЈа

Фот

огра

фиј

а од

Kar

thik

Sud

hir, “

The

only

thin

g th

at is

con

stan

t “, C

reat

ive

Com

mon

s авт

орст

во-н

еком

ерци

јалн

о, л

ицен

ца 2

.0

Photo by Karthik Sudhir, “The only thing that is constant “, Creative Comm

ons Attribution-NonCom

mercial 2.0 Licence.

НАЦИОНАЛНА АГЕНДАЗА ОПШТЕСТВЕНА ОДГОВОРНОСТ

НА ПРЕТПРИЈАТИЈА ЗА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

2008–2012

Скопје, 2008

координативно тело заОПШТЕСТВЕНА ОДГОВОРНОСТ НА ПРЕТПРИЈАТИЈА

БЛАГОДАрНОстРаботна група на националното Координативно тело за ООП за подготовка на Aгендата за ООП

Овој документ е подготвен и објавен како дел од работниот план на националното Координативно тело за ООП за 2008 г. и е усвоен од Владата на РМ на седницата одржана на 21.10.2008. Работната група на Телото ја одреди целта, опфатот, структурата и содржината на овој документ. Работната група ја сочинуваат:

• Горан ЛазаРеВсКи, координатор• Владимир ПеТКОВсКи, проф. д-р• александар НиКОЛОВ• Бети ПОПОВа• Миле БОшКОВ• Никица КусиНиКОВа• Димитар БОГДаНОсКи

Автори

следните членови на работната група се автори на содржината на оваа публикација:• Владимир ПеТКОВсКи, проф. д-р• александар НиКОЛОВ

Надворешни соработници

Работната група би сакала да изрази искрена благодарност до сите поединци и организации кои придонесоа со вредни согледувања и инпути кон оваа публикација. Нашата благодарност исто така се однесува на европската комисија (еК) и Програмата за развој на Обединетите нации (уНДП) за дадената техничка помош во подготовката на оваа публикација, и посебно на:

• Thuy Ha Bui, Програмски офицер, Канцеларија на уНДП во земјата• Sune Skadegaard THorSen, Mеѓународен консултант за ООП• Dr. Lyra JakuLevičienė, Раководител, уНДП Литванија

Лектор

Текстот на оваа публикација го лекторираше Ленка Караџовска.

Поддржувачи на националното Координативно тело за ООП

Воспоставувањето и почетното работење на националното Координативно тело за ООП е поддржано од еК, уНДП, усаиД, Министерството за економија на РМ и inWent. Печатењето на оваа публикација е овозможено со финансиски средства на еК, уНДП и со несебична поддршка на американскиот народ преку агенцијата на саД за меѓународен развој (усаиД). ставовите изразени во оваа публикација се ставови на авторите што нужно не претставуваат и ставови на еК, уНДП, усаиД или на Владата на соединетите американски Држави.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

3

СОД

РЖИ

НА

сОДрЖИНААкроними ..................................................................................................................................................................................... 5

ООП КАКО РАМКА ЗА ПОЛИТИКИТЕ ......................................................................................................7

A. контекст за ооП ..................................................................................................................................................................... 71. КонтекстотзаООПвоЕУ ................................................................................................................................................................... 72. ГлобаленконтекстзаООП ................................................................................................................................................................. 8

2.1.ИзбранииницијативизаООПнамеѓународнониво .................................................................................................. 82.2.ГлобалендоговорнаОН ................................................................................................................................................................ 92.3.НачеланаОНзаодговорноинвестирање ......................................................................................................................102.4.УпатстванаОЕЦДзамултинационалнитепретпријатија ..........................................................................10

3.РазбирањеиопсегнаООПвоконтекстотнаМакедонија ...........................................................................................11Б. оправданост за ооП во контекстот на македонија ............................................................................................12

1. Деловнаперспектива ...........................................................................................................................................................................122. Владинаперспектива ...........................................................................................................................................................................13

2.1.ПристапувањеконЕУ ..................................................................................................................................................................132.2.Привлекувањенастранскидиректниинвестиции ................................................................................................14

АНАЛИЗА НА СОСТОЈБАТА ................................................................................................................... 15

В. SWOT-анализа за развивање на ооП во македонија ..........................................................................................15

ВИЗИЈА, ЦЕЛИ И ПРИОРИТЕТНИ МЕРКИ ............................................................................................ 16

Г. Визија за развивање на ооП во македонија ..........................................................................................................16Д. Цели ...........................................................................................................................................................................................16Ѓ. Приоритети, мерки и активности .................................................................................................................................17

1. ПонатамошнаобработкаиобјаснувањенаприоритетнитемеркизаВладата....................................211.1.Подигнувањенасвесноста ......................................................................................................................................................211.2.ВоведувањенаООПвојавнитенабавки ..........................................................................................................................221.3.ПромовирањенаменаџментсистемиповрзанисоООП ....................................................................................221.4.Промовирањенасоцијалнииеколошкиознаки ..........................................................................................................231.5.Промовирањенакодексинаоднесување .........................................................................................................................231.6.ПромовирањенаизвестувањезаООП .............................................................................................................................241.7.Поддршканаопштественоодговорноинвестирање ..........................................................................................25

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

4

СОД

РЖИ

НА

2. СеопфатенпристапнаВладатаконпромовирањенаООП .....................................................................................252.1.Министерствозаекономија ..................................................................................................................................................262.2.Министерствозаживотнасрединаипросторнопланирање .......................................................................272.3.Министерствозатрудисоцијалнаполитика .........................................................................................................282.4.Министерствозафинансии ..................................................................................................................................................29 2.5.Министерствозаобразованиеинаука ..........................................................................................................................292.6.Министерствозаземјоделство,шумарствоиводостопанство ...............................................................292.7.Министерствозалокалнасамоуправа ..........................................................................................................................29

3. МеркизапромовирањенаООПводругивладинидокументи ....................................................................................29

СПРОВЕДУВАЊЕ .................................................................................................................................... 31

Е. организација и координирање на активностите .................................................................................................31Ж. Потенцијални извори на финансирање ....................................................................................................................32

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА ..................................................................................................................... 33

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

5

АК

РОН

ИМ

И

AA1000 AccountAbility 1000 ООП општествена одговорност на претпријатијата ЕК Европска комисија ЕМАС Систем за менаџмент на животна средина и проверка EMС Систем за менаџмент на животна средина ЕУ Европска унија ГД Глобален договор на обединетите нации ГРИ Глобална иницијатива за известување ХАЦЦП Систем за анализа на ризици и контрола на критичните точки ИЛО меѓународна организација на трудот ИСО меѓународна организација за стандардизација МНК мултинационална корпорација НВО невладина организација ООИ општествено одговорно ин вес тирање ОЕЦД организација за економска соработка и развој ОХСАС Серија за заштитата на здравјето и безбедноста при работа СА8000 Стандард Социјална одговорност 8000 МСП мало и средно претпријатие ОН обединети нации УНДП Програма за развој на обединетите нации УНГД Глобален договор на обединетите нации УСАИД Агенција на САД за меѓународен развој

АКрОНИМИ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

6

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

7

ООП КАКО рАМКА ЗА ПОЛИтИКИтЕA. КОНТЕКСТ ЗА ООП

Денес е општо прифатено дека за едно претпријатие повеќе не е доволно да соопштува дека единствено се грижи за обезбедување на добивка за своите инвести-тори, во услови кога претпријатијата вршат активности кои можат суштински да влијаат (како негативно така и позитивно) врз животот на заедницата. општестве-ната одговорност на претпријатијата (ооП) може да се дефинира како „успех во деловните активности што се постигнува не само преку придржување до законите и прописите, туку и преку пристап со кој се постигнува рам-нотежа помеѓу економските, еколошките и социјалните цели на начин кој е полезен за граѓаните, заедницата и општеството.” Се однесува на тоа претпријатијата да одлучат да ги надминат минималните услови и обврски кои произлегуваат од законите и колективните договори за да се справат со општествените потреби. како таква, ооП стана сè позначаен концепт во светот и во рамките на ЕУ и е поврзана со одржлив развој, поттикнување на конкурентноста, економски раст и создавање на работни места.1

1. КОНТЕКСТОТ ЗА ООП ВО ЕУ

општествената одговорност на претпријатијата, онака како што ја промовира Европската комисија, е концепт според кој компаниите на доброволна основа ја вградуваат грижата за социјалното милје и жи-вотната средина во своето деловно работење и во својата интеракција со засегнатите страни2. Сепак, кога се истражува конкретното разбирање на концептот, во однос на практичната примена во поединечните земји на ЕУ, станува очиглед но дека дефиницијата и терминологијата се разликуваат.

1 Communication from the Commission concerning Corpo-rate Social Responsibility – Implementing the Partnership for Growth and Jobs: Making Europe a pole of excellence on CSR, COM(2006)136 Final, 2006.

2 Commission Green Paper “Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility”, COM(2001)366 Final, 2001.

Европската комисија гледа на ооП како на дел од придо-несот на деловниот сектор кон одржливиот развој и кон Стратегијата на Унијата за раст и врабо тување, бидејќи ооП има потенцијал да придонесе за остварување на разни заеднички цели, како што се социјалната кохезија, економската конку рент ност и порационалната употреба на природните ресурси. Последната Стратегија на ЕУ за одржлив развој од 2006 година посочува дека за една организација да постигне одржливост таа мора да биде финансиски силна, мора да ги мини ми зи ра негативните влијанија врз животната средина и мора да дејствува во согласност со општествените очекувања.

ЕУ се обврза да ги интегрира економските, социјал-ните и еколошките согле ду вања во своите политики и дејствување3, онака како што е предвидено со кон-цептот на ооП. Досега ооП е вградена во социјалната политика и поли тиката на вработување, политиката на претпријатијата, политиката на заш тита на животната средина, политиката на заштита на потрошувачите, правила та и процедурите за јавни набавки и политиката на надворешните односи.

различни Генерални дирекции (ГД) на Европската ко-мисија се бават со пра ша њето на ооП. особено ГД за вработување, социјални прашања и еднакви мож ности, ГД за претпријатија и индустрија, ГД за трговија и ГД за животна средина имаат разни активности во областа на ооП во врска со нивната основна одговорност, на пример со земање предвид на ооП во европската тр-говска политика, во еколошките агенди или во областа на вклучување во пазарот на трудот на групи кои се во неповолна положба. ГД за претпријатија и индустрија е особено насочена кон ООП кај малите и средни претпријатија.

3 како што е наведено во стратегијата за одржлив развој усвоена од страна на Европската комисија на Самитот во Гетеборг во јуни 2001 година и во Повелбата за основните права на Европската унија донесена во ница во 2000 година.

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

8

Постои широк опсег на мрежи во ЕУ во областа на ооП, како што се:

Европскиот форум за ООП на повеќе засегнати •страни што ги обединува организациите на работо-давачи на ЕУ, деловни мрежи, синдикати и невладини организации за да се подобри знаењето за врската помеѓу ооП и одржливиот развој и да се испита можноста за воспоставување на заеднички принципи на ЕУ за практиките и инструментите на ооП;

Европска алијанса за ООП• што ги обединува го-лемите компании во ЕУ со цел да се унапредува и поттикнува ооП и да се мобилизираат нивните ресурси и капа цитети и оние на нивните засегнати страни во интерес на одржливиот развој, економ-скиот раст и создавањето работни места;

ООП Европа • (CSR Europe), деловна мрежа сочинета од водечки мултинационални корпорации и други компании посветена на промовирање на ооП;

Европски советодавни совети за животна сре-•дина и одржлив развој (ЕЕАC), соработка помеѓу советите за политика на животна средина и одржлив развој основани од европските влади за давање на независни и научно засновани совети за политиката на животната средина и одржливиот развој;

различни • мрежи посветени на промовирање на деловната етика, вклучително и социјалната и еколошката ангажи ра ност (на пр. Европска мрежа за деловна етика – EBEN, мрежа за социјални претп-ријатија Европа – SVN Europe, Европскиот форум за општествени инвестиции – Eurosif ).

комисијата се залага за натамошно поттикнување на вградувањето на начелата на ооП во политиките на ЕУ, да објавува годишен извештај за ооП и да основа меѓусекторска група за ооП во рамките на комисијата за да се обезбеди кохерентност на политиките на ЕУ.

комисијата ќе продолжи да ја унапредува ооП во осум области: подигање на свесноста и размена на најдоб-ри практики, поддршка на иницијативи покренати од повеќе засегнати страни, соработка со земјите-членки, информирање на потрошувачите и транспарентност, истражување, образование, мали и средни претприја-тија како и согледување на меѓународната димензија на ооП.

2. ГЛОБАЛЕН КОНТЕКСТ ЗА ООП

2.1. избрани иницијативи за ооП на меѓународ-но ниво

на меѓународно ниво, референтните стандарди на ооП се утврдуваат од разни актери. на пример:

обединетите нации ја покренаа иницијативата „• Гло-бален договор“, кодекс на однесување кој вклучува десет начела од подрачјето на чове ко вите права, трудот, животната средина и антикорупцијата, а воедно и добро волна меѓународна мрежа на опш-тествено одговорни претпријатија и организации на други засегнати страни кои се обврзале на овие одржливи и општествено одговорни практики.он исто така го иницираа воспоставувањето на •Начелата за одговорно инвестирање со цел да се промовира потребата и деловната логика за надо-полнување на финансиските цели на инвеститорите со социјални, еколошки и согледувања во врска со корпоративното управување при селекцијата, реализацијата и задржувањето на инвестициите, и одговорно користење на правата добиени преку инвестирање.организацијата за економска соработка и развој •(оЕЦД) изработи Упатства за мултинационалните претпријатија што даваат доброволни начела и стандарди за одговорно деловно одне сување во различни области, вклучително и вработување и работни односи, човекови права, животна средина, објавување на инфор мации, борба против поткупот, интереси на потрошувачите, наука и технологија, конкурентност и оданочување.Светскиот деловен совет• , меѓународна деловна мрежа насочена кон развивање на поблиска сора-ботка помеѓу деловните субјекти, јавните власти и други организации заинтересирани за животната средина и одржливиот развој.организации што промовираат • меѓународни сер-тификати, стандарди и менаџмент системи, како: иСо 14000 (за системи за менаџмент на животната средина), иСо 26000 (во подготовка) што ќе обезбеди насоки за општествената одговорност, меѓународни иницијативи за правична трговија или за екологија (на пр. меѓународно здружение на организации за означување за правична трговија).Глобална иницијатива за известување• (Гри), процес во кој се вклучени повеќе засегнати страни,

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

9

а воедно и независна институција чија мисија е да развива и распространува светски применливи насоки за извештаи за одржливоста.

2.2. Глобален договор на он

Погоре спомнатиот Глобален договор (ГД) е доброволна иницијатива на повеќе засегнати страни промовирана од страна на обединетите нации (он). Учесниците се обврзуваат да се придржуваат до неговите десет начела, втемелени во клучни меѓународни инструменти, во подрачјата на човекови права, работнички стандарди, животна средина и антикорупција.

начелата на ГД се засноваат на Универзалната декла-рација за човекови права (УДЧП), Декларацијата на Меѓународната организација на трудот за основните принципи и права на работното место, Декларацијата од Рио за животна средина и развој и Конвенцијата на ОН за борба против коруп ци јата. начелата претста-вуваат универзална и сеопфатна рамка за ооП бидејќи се засноваат на меѓународно усогласени и прифатени вредности и приоритети.

Во своето прво начело ГД ги повикува компаниите да ги „поддржуваат и почитуваат“ човековите права „во рамките на својата сфера на влијание“. Упатствата за начелата укажуваат на тоа дека овие права се засноваат на УДЧП што е разработенa во меѓународниот пакт за економски и социјални права и меѓународниот пакт за граѓански и политички права. овде влегуваат основните права како што се она на слобода, безбедност и слобода од суров, нечовечки или деградирачки однос или казна, слобода на движење, на вероисповед, на изразување, како и право на образование, храна, живеалиште, при-ватност, право на работа и правични и поволни работни услови, право на социјална сигурност, право на семеен живот, итн. Второто начело ги обврзу ва компаниите да се осигуруваат дека не се соучесници во прекршу-вање на човековите права. Следните четири начела се однесуваат на работничките права и ги обврзуваат компаниите да: (3) ја бранат слободата на здружување и правото на колективно преговарање, (4) ја искоренат присилната работа, (5) го укинат детскиот труд, (6) ја искоренат дискриминацијата. овие се засноваат врз „основните работнички стандарди“ посочени во Декла-рацијата на меѓународ на та организација на трудот од 1998 за основните принципи и права на работното место.

Начелото седум ги повикува претпријатијата да имаат „претпазлив пристап кон предизвиците за животната средина“. клучен елемент овде е намерата за спречу-вање на штетата, наместо лекување на последиците. Со други зборови, трошковно е поефективно да се преземе рана акција за да се обезбеди дека нема да се случи нереверзибилна еколошка штета отколку да се прават обиди да се поправа откога истата ќе настане. Следните два принципа исто така се бават со животната средина, обврзувајќи ги претпријатијата: (8) да преземаат иницијативи за промоција на поголема одговорност за животната средина, и (9) да го охрабруваат развојот и дифузијата на технологии кои се пријателски кон жи-вотната средина.

конечно, десеттото начело, ги повикува деловните субјекти да работат против сите облици на корупција.

Деловните субјекти и граѓанските организации кои са-каат да се придружат на Глобалниот договор на он, кој прерасна во најголемата доброволна мрежа за општест-вена одговорност на претпријатијата на светот, потребно е само да пратат писмо до Генералниот секретар на он со кое изразуваат поддршка за Глобалниот договор и неговите начела. организација која ќе се приклучи на Глобалниот договор се обврзува:

на промена на начинот на работење со цел Гло-•балниот договор и неговите начела да станат дел од менаџментот, стратегијата и секојдневните ак-тивности;во својот годишен извештај или во сличен извештај •(на пр. извештај за одржливоста) да објавува опис на начините на кои го поддржува Глобалниот договор и се стреми да се придржува до неговите начела, и јавно да се залага за Глобалниот договор и неговите •начела преку различни комуникациски канали, како на пример соопштенија за медиумите, говори, итн.

Глобалниот договор исто така создаде повеќе нацио-нални мрежи на членови, со цел да го олесни учењето и размената на искуства во примената на начелата, и да создаде можности за членовите да преземаат здружени активности на локално ниво. Во македонија, Глобал-ниот договор беше промовиран во 2004 г. и со текот на годините локалната мрежа организираше бројни едукативни настани што ги зајакнаа капацитетите и ја поттикнаа интеракцијата меѓу учесниците.

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

10

2.3. начела на он за одговорно инвестирање

Промовирани во 2006 г., начелата на он за одговорно инвестирање го надополнуваат Глобалниот договор на он. Тие претставуваат збир на искази кон кои ин-вестициските организации можат доброволно да се обврзат дека ќе се стремат и наведуваат можни актив-ности за земање предвид на еколошките, социјалните и аспектите во однос на квалитетот на корпоративното управување при донесувањето на инвестициски одлуки и располагањето со сопственостa.

начелата се засноваат на премисата дека еколошките, социјалните и аспектите во однос на корпоративното управување можат да влијаат на резултатите на инвес-тициските портфолија, и нивното вклопување во инвес-тициските практики може да доведе не само до подобри долгорочни финансиски резултати, туку и до поблиско усогласување помеѓу целите на институционалните инвеститори4 и тие на општеството во целина.

4 Oрганизација чија примарна функција е да инвестира сопс-твени средства или средства кои и се доверени од други лица. Вклучува банка, осигурително друштво, инвестиционен фонд или пензиски фонд.

2.4. Упатства на оЕЦД за мултинационалните претпријатија

Упатствата за мултинационалните претпријатија објаве-ни од организацијата за економска соработка и развој (оЕЦД) се најобработениот и најсеопфатен систем на начела, т.е. кодекс на однесување за одговорно делов-но работење. Упатствата се создадени врз основа на преговори меѓу претставници од владите, деловните здруженија, синдикатите и други граѓански организации и се наменети да им помогнат на мултинационалните компании да ги исполнат општествените и регулативни очекувања. Тие се исто така насочени и кон нагласување на придобивките што може да ги донесат мулти на ци-о нал ни те претпријатија за економијата, општеството и животната средина. надвор од својата преамбула, Упатствата не даваат изрично упатување на кои било меѓународни инструменти за човекови права, иако тие ги обврзуваат компа ни ите да ги почитуваат човековите права „сообразно со меѓународните обврски и заложби на владите во земјите во кои работат“.

Упатствата на оЕЦД се разликуваат од други специфи-кации, како што се начелата на Глобалниот договор, во тоа што обезбедуваат значително повеќе детали и вклучуваат предлози во поглед на спроведувањето во пракса. иако не се обврзувачки за компаниите тие се единствени по тоа што, како прво, земјите-членки на оЕЦД се обврзани да ги промовираат помеѓу ком-паниите што работат од или во рамките на нивните граници и, како второ, тие се донесени со мултилате-рална согласност.

официјалното признавање на владино ниво од земји-те-членки на оЕЦД и од одредени држави кои не се членки и можноста од прибегнување кон национални контактни точки во случај на прекршување ги прават Упатствата значително померодавни од повеќето други инструменти со принципи. нацио нал ните контактни точки, што во најголем број на земји се сместени во минис тер ството одговорно за економска политика, обезбедуваат непристрасно посредување во конфликти помеѓу деловни субјекти и невладини организации.

исклучивата насоченост на Упатствата на оЕЦД кон мултинационалните претпријатија значи дека истите се сè уште претежно непознати за малите и средните претпријатија и компа ниите што се насочени кон до-

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

Начела на ОН за одговорно инвестирање – преглед

кога е во согласност со нивните поверенички одго -ворности, институционалните инвеститори, инвес-тициските банки и инвестициските советници ќе:1. ги вклопат еколошкит е, социјалните и аспектите

во однос на квалитетот на корпоративното упра-вување во про це си те на инвестициска анализа и доне су вање на одлуки;

2. бидат активистички настроени сопственици и ќе ги вклопат еколошките, социјалните и аспектите во однос на корпоративното управување во нив-ните сопственички политики и практики;

3. бараат соодветно објавување на информации за еколошките, социјалните и аспектите во однос на квалитетот на корпоративното управување од страна на ентитетите во кои инвестираат;

4. промовираат прифаќање и спроведување на овие начела во инвестициската дејност;

5. соработуваат меѓусебно за да ја зголемат својата ефективност во примена на начелата;

6. поединечно ќе известуваат за нивните актив ности и напредокот во примена на начелата.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

11

машниот пазар. Сепак, тие може да бидат корисни за македонските компании што сакаат да воведат стра-тегии за ооП.

3. РАЗБИРАЊЕ И ОПСЕГ НА ООП ВО КОН-ТЕКСТОТ НА МАКЕДОНИЈА

иако активностите за промовирање на општествената одговорност на прет пријатијата (ооП) создадоа одреден степен на свесност за поимот и концептот, истите сè уште може да се сметаат за нејасни за пошироката јавност во земјата. резултатите од едно неодамнешно истражување5 покажуваат дека оние деловни субјекти кои изјавиле дека поимот им е сосема непознат сочинуваат 21,65% од испитаниците, додека 48,45% изјавиле дека поимот им е познат, т.e., дека слушнале за истиот, но не можат да го дефинираат. 29,9% од испитаниците биле сосема запознаени со значењето на поимот.

најчесто употребуваниот термин за овој концепт во земјата е „корпоративна општествена одговорност“. Зборот „корпоративна“ често води кон забуна, поста-вувајќи опсег кој е премногу широк со оглед на тоа што понекогаш се изедначува со „колективна“, или премногу тесен, ако се согледа конотација дека се однесува само на големи компании, или на мултинационални корпо-рации. За да се избегне поврзување на концептот само со акционерски друштва, понекогаш се претпочитаат алтернативи – како што е „општествена одговорност на бизнисите“, или „општествена одговорност на претпријатијата”. некои големи национални компа-нии и подружници на странски компании го користат поимот корпоративно граѓанство за да ја означат својата ангажираност во одредени области на ооП. Понекогаш овие два поима се користат како синоними, иако корпоративното граѓанство се фокусира на над-ворешниот аспект на општес твената одговорност (на пр. добротворни активности, донации, спонзорства, волонтерство на вработените во заедницата), додека ооП ја зема предвид и внатрешната димензија, на пример односот кон вработените.

За време на истражувањето за потребите на референ-тната студија за ооП во македонија6, службеник во голема банка во земјата ја дефинира ооП како „водење сметка не само за профитот, туку и за добросостојбата на заедницата“. колку и да изгледа широка оваа дефи-

5 ооП во ПЈр македонија, изведено од институтот за социо-лошки и политичко-правни истражувања, нарачано од УнДП, 2006 година.

6 референтната студија за ооП во македонија, УнДП и Европска комисија, 2007.

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

Упатства на ОЕЦД за мултинацио-налните претпријатија – преглед

Општи политики:– одржлив развој, почитување на човековите

права, поттикнување на изградбата на локални капацитети, итн.

Објавување на информации:– објавување на годишен извештај, објавување

на информации за социјални и еколошки прашања, итн.

Вработување и работни односи:– придржување до основните стандарди за

работните услови зацртани од меѓународната организација на трудот, итн.

Животна средина:– воспоставување на системи за менаџмент

на животната средина, транспарентно известување за влијанието врз животната средина, усвојување на претпазлив пристап во однос на животната средина, итн.

Борба против поткупувањето:– одбивање на поткуп, транспарентност

во поглед на мерките за борба против поткупувањето, итн.

Интереси на потрошувачите:– обезбедување на правични деловни,

маркетинг и рекламни практики и сигурност и квалитет на стоките и услугите, итн.

Наука и технологија:– заштита на правата на интелектуална

сопственост, трансфер на техничко знаењеКонкуренција:– придржување до правилата за правична

конкуренција, избегнување на спогодби за ограничување на конкуренцијата, итн.

Оданочување:– придонес кон јавните финансии на земјите

во кои се работи, почитување на даночните закони, итн.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

12

ниција, често се случува компаниите да ја изедначат вклученоста во ооП со донации, спонзорства и доб-ротворни прило зи. Причината за ова може да се најде во фактот што повеќето компании ја разбираат ооП како надворешна компонента која зависи од барањата што ги поставува опкружувањето, на кои тие реагираат и одговараат во согласност со своите можности, но не и како компонента што треба да се вгради во страте-гиските одлуки и мисијата на компанијата.

Додека во развиените земји ооП претежно се поврзува со доброволна акција што ги надминува законските обврски во обидот да се минимизираат нега тив ните и да се максимизираат позитивните ефекти врз општес-твото и животната средина, за македонските менаџери е прилично вообичаено да го означат сообразувањето со законските обврски како ооП. „редовна исплата на платите на вработените, навремено намирување на даночните обврски кон државата, исплата на обврските кон снабдувачите и навремена испорака на производите на муштериите се главните прашања од областа на ооП кои ги засегаат сите компании во земјата”, забележа еден менаџер на хемиска компанија со средна големина при истражувањето за потребите на референтната студија за ооП во македонија. ова отсликува опкружување во кое владеењето на правото сè уште не може да се земе здраво за готово.

Друга разлика во локалното разбирање на концептот е дека ооП, честопати, се доживува како обврска само за профитабилните компании. При гореспоме на то то истра-жување, во текот на анкета со менаџер во реномирана банка, соговорникот тврдел дека „прерано е да се мисли на воведување на концептот на ооП бидејќи општата деловна клима е пооптоварена со други приоритети и тешко е да се направи профит”. Без да се потценуваат тешко тиите кои влијаат врз однесувањето на деловната заедница, со ова гледиште се превидува дека прогре-сивните менаџери ја развиваат ооП како платформа за одржлива конкурентност, користејќи го нејзиниот потенцијал да додаде вред ност, да генерира оперативни заштеди, да се употреби за менаџмент со ризи ци те и да ги привлече и задржи вработените и инвеститорите.

имајќи го сето тоа предвид, општествената одговор-ност на претпријатијата во локалниот амбиент може да се дефинира на следниот начин, дејствувајќи на три клучни нивоа:

Прво, вклучува • придржување до законските об-врски (пр. даноци, здравје и безбедност, права на работниците, права на потрошувачите, еколошки регу лативи) и стандардите на дејноста.

Второ, вклучува • минимизирање или отстранување на негативните ефекти од деловното работење врз општеството и менаџмент со ризи ци те (на при-мер, од прекршување на човековите права или од загаду вање).

конечно, се однесува на • зголемување на позитив-ните ефекти од де лов ното работење и создавање вредност преку иновација, инвестиции и партнерство насочено кон социјалното и еколошкото добро (на пример, создавање на работни места, социо-еко-номски развој и решавање на конфликти).

Б. Оправданост за ООП во контекстот на Македонија

1. ДЕЛОВНА ПЕРСПЕКТИВА

Тековниот процес на економска глобализација и појавата на нови комерцијални и технолошки можности ја поместија границата на одговорностите на владите и оние на бизнисите. Деловните субјекти сега се соочуваат со сè поголем притисок покрај почитувањето на законите изрично да се заложат и за доброволни мерки за животната и социјалната средина. од нив се бара да ги прифатат одговорностите што се простираат и надвор од капиите на нивните објекти и границите на нивната матична земја.

компаниите кои остваруваат вистински постигнувања во заштита на животната сре дина, обезбедување на добросостојбата на своите вработени и помагање на општеството да развие одржливост, не само што ги исполнуваат очекувањата на своите засегнати страни, туку исто така им служат на и сопствените витални интереси. Деловните субјекти кои се прилагодуваат кон зголемените очеку вања во средината во која работат, во рана фаза промовираат прифаќање на нивните дејства, стекнуваат нови конкурентни предности и ја намалуваат својата изло женост на ризици. оттука, резултатите на едно претпријатие во поглед на прашањата околу одржливоста имаат важно влијание врз неговите шанси за долго ро чен комерцијален успех.

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

13

како резултат, и финансиските пазари почнуваат да посветуваат поголемо внимание на општествената одговорност на претпријатијата, одржливоста и општествено одговорното инвестирање (оои). релативно подобрите резултати кои ги покажуваат голем број на берзански индекси за оои поттикнуваат сè повеќе конвенционални инвеститори да ги земат предвид и процените за влијанието на компаниите врз животната и социјалната средина како начин за натамошно намалување на ризиците на кои се изложени нивните инвестиции.7

Деловната логика за ооП се заснова на сфаќањето дека постојат можности добрите социјални и еко лошки резултати од работењето да се претворат во добри економски резултати од работењето. оваа деловна логика функционира на три клучни нивоа:

„Гаснење на пожари“/заштита на репутација• – притисок од невла дини организации, потрошувачи, медиуми, државата и други јавни тела што води до одговорно дејствување за да се избегне потенцијална финансиска загуба и да се заштити имиџот на брендот.

Поволен однос меѓу трошоците и финансиските •придобивки – мерлива финансиска придобивка, на пример, заради подобрување на про дук тивноста или намалување на енергетската и матери-јалната неефи касност, што може да ги надомести или надмине направените трошоци (поточно речено инвестиции) за остварување на таквите подобрувања.

стратегиско ниво• – ооП како основен дел од стратегијата за развој на дадена компанија, како што е суштинска промена во производите, ооП како составен дел од идентитетот на брендот или како метод за учење и иновација.

ооП носи позитивен придонес кон конкурентноста бидејќи води кон кон курент на предност, особено преку подобрување на имиџот на компанијата, зголему вање на лојалноста на клиентите и негување на мотивираноста на вработените и задоволството од работното место. Што се однесува до ова, значајно е на

7 Corporate Social Responsibility: An Introduction From The En-vironmental Perspective, Sabine Braun, Thomas Loew, Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety, 2006.

ооП да не се гледа како на нешто „модерно“, туку да се развие и примени стратегија за ооП која е вградена во целокупната деловна стратегија за да се гарантира нејзината одржливост.

Сепак, треба да се има предвид дека притисоците што ги чувствуваат македонските претпријатија од медиумите, невладините организации, потрошувачите, синдикатите, инвеститорите, деловните партнери и државата, како реакција на општествено неодговорно однесување се неспоредливо послаби одошто оние во развиените земји. од друга страна, претпријатијата со општествено одговорни активности честопати не добиваат доволно силно признание од домашниот пазар (т.е. од домашните потрошувачи, деловни партнери и инвеститори), од медиумите и државата.Со оглед на процесот за интегрирање во ЕУ, од една страна се отвора поголема можност нашите претпри-јатија да настапуваат на заедничкиот пазар на Унијата, но таму потрошувачите, регулаторите и инвеститорите имаат очекувања во однос на примена на практики на ооП. Покрај тоа, за македонските претпријатија кои претендираат да склучат аутсорсинг договори со голе-ми странски компании или да бидат нивни снабдувачи се наметнува потребата да воведат практики на ооП, затоа што честопати тоа ќе биде барано од нив како експлицитен услов за деловна соработка согласно политиките на водечките светски компании.

2. ВЛАДИНА ПЕРСПЕКТИВА

2.1. Пристапување кон ЕУ

Европската комисија гледа на општествената одговор-ност на претпријатијата (ооП) како на дел од деловниот придонес кон одржливиот развој и кон Европската стратегија за раст и работни места, бидејќи ооП има потенцијал да придонесе кон различни заеднички цели, како што е социјалната кохезија, економската конкурентност и порационална употреба на природ-ните ресурси. Во ЕУ, ооП е втемелена во политиката на вработувањето и социјалните прашања, политиките на претпријатијата, еколошката политика, потрошу вачката политика, политиката на јавните набавки и политиката на надворешни односи.

За македонија, пристапувањето кон ЕУ ќе бара при-фаќање на нормите и принципите на ЕУ, вклучително

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

14

и оддавање на признание и промовирање на ооП и нејзиниот придонес кон социјалната кохезија и одржли-вата конкурент ност и развој. ова неизбежно би барало ревидирање на владините политики во подрачјата засегнати со концептот на ооП, развивање на сеоп-фатна агенда на ооП, спроведување на активности за поддршка и следење на напредокот во постигнувањето на поставените цели за ооП.

2.2. Привлекување на странски директни инвестиции

Промовирањето на ооП е значајно и за привлеку-вање на странски инвестиции, со оглед на тоа што постои брзо зголемување на инвестициски средства со кои располагаат инвеститорите кои ги надопол-нуваат финансиските цели со соци јал ни, еколошки

или етички согледувања при изборот, реализа ци ја та и задржувањето на инвестициите. ова „општествено одговорно инвестирање” означува одоб ру вање на заеми за или инвестирање во хартии од вредност на претпријатија кои исполнуваат некои од критериумите за општествена одговорност. на пример, во 2007 година, вкупните инвестициски средства во професионално управувани портфолија кои ги прифаќаат практиките на општествено одговорните инвестиции се покачи на 2,71 билиони долари8 во САД. Европскиот пазар на општествено одговорно инвестирање порасна од 336 милијарди евра во 2003 година на над 1 билион евра на крајот на 2005 година9. За да искористат дел од овие инвестициски средства, македонските прет при јатија ќе мора да го сменат начинот на кој ги водат секојдневните деловни активности за да се вградат принципите на општествено одговорно одне су вање.

8 референтната студија за ооП во македонија, УнДП и Европска комисија, 2007.

9 Eurosif, Европски форум за општествени инвестиции, 2006 год.

ОО

П К

АКО

РА

МК

А З

А П

ОЛ

ИТИ

КИ

ТЕ

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

15

АН

АЛ

ИЗА

НА

СО

СТО

ЈБА

ТА

АНАЛИЗА НА сОстОЈБАтАВ. Swot-анализа за развивање на ООП во Mакедонија

Силни страни Слабости

историја на присуство на социјални согледувања во •деловното работење;историја на поддршка на локалните заедници од страна •на деловните субјекти;Зголемена свесност за потенцијални придобивки од •ооП за репутацијата на деловните субјекти;основано тело од повеќе засегнати страни (национално •координативно тело за ооП) за креирање на политиките за ооП - форум, но и тело со функција за спроведување на ооП;Присуство на мотивираност и ентузијазам кај •клучните засегнати страни за прифаќање на ооП и продлабочување на своето разбирање на концептот;Силен развој на корпоративната филантропија •(развивање на врски помеѓу деловниот сектор и граѓанското општество).

недоволно познавање и разбирање на концептот на •ооП, нејзиниот опсег и деловната оправданост за ооП;непредвидлива деловна клима; •недостиг од општествено одговорни инвестиции; •ниско ниво на свесност и слабо остварување на •потрошувачките права како и недостиг на активизам кај потрошувачите; Слабости кај корпоративното управување; •непостоење на доминантен модел на корпоративно •управување/финансирање;раширена корупција што ги поткопува вредностите и •принципите на пазарната економија (претпријатијата не се стимулирани да развиваат ооП практики кога корумпирањето, наместо квалитетот на деловната стратегија и вредностите, е критериум што го одредува деловниот успех);недоволен капацитет за застапување на своите •интереси на одредени засегнати страни и на нивните организации.

Можности Закани

Вредноста и потенцијалот на стратегискиот пристап •кон ооП за деловните субјекти;Зголемената важност која се дава на ооП во ЕУ и во •глобалниот контекст (економски и политички);можности за финансирање за ооП, обезбедено од ЕУ;•можности за малите и средни претпријатија да бидат •вклучени и прифатени во глобалните синџири за снабдување;можности за малите и средни претпријатија •кои произлегуваат од унапредување на нивното прифаќање на ооП;Потенцијалот на ооП за изградба на конкурентна •предност за нацијата и деловните субјекти (само во случај земјата да е брза и доследна во создавање на поволно опкружување за ооП и на збир на напредни практики на ооП кои би можеле да бидат забележани на меѓународно ниво);Позитивен став на граѓаните кон активното •вклучување на претпријатијата во решавањето на проблемите во заедницата.

немање на доследна регулативна рамка;•недостатоци во механизмите на спроведување и •слабо придржување до постојните регулативи со кои се покриваат прашањата поврзани со ооП;Заостанување зад останатите земји-кандидатки за ЕУ •и зад земјите-членки на ЕУ;ризик од исклучување од одредени сегменти на •пазарот на ЕУ;Поставување на низок праг за она што може да се •смета за добра практика во ооП (неиздржан пристап кон наградувањето на добрите практики во ооП);ризик да се маргинализира улогата на владата во •раните фази на промовирање на ооП;ризик од недоволна поддршка и недоволно залагање •на владата.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

16

Г. Визија за развивање на ООП во Македонија

Целокупна визија: промовирање на одржлив деловен раст кој поттикнува социјална инклузија и спречува деградирање на животната средина.

Улога на владата во целокупната визија: создавање на поволен амбиент за ооП што промовира раст, со-цијална инклузија и одржливост.

напорите на Владата на македонија за пристапување кон ЕУ и привлекување странски инвестиции овозможу-ваат усогласување помеѓу веќе постојните актив нос ти во овие области и можноста да се создадат единствени партнерства со бизнисите за зголемување на практи-кувањето на ооП.

можноста да се привлече меѓународното внимание врз основа на ооП, што би произлегло од амбициозен пристап кон ооП кај една земја во развој, се базира врз создавање на конкурентни предности. Земјите во развој се гледаат како фокусни подрачја за примена на ооП; било како менаџмент со ризици или како проактивен придонес кон одржливиот развој. мултинационални-те корпорации се фокусираат на ризикот во своите програми за менаџмент со синџирите за снабдување, при што средина во која има напредни практики во областа на ооП се смета како олеснителен фактор при деловното работење во земјите во развој. меѓутоа, заради растечкотo меѓународно сосредоточување на ооП, особено во земјите во развој, само оние земји што ќе се наметнат како предводници ќе исползуваат најмногу придобивки.10

конечно, Владата не треба да гледа можност само во промовирањето на ооП во деловното работење, туку

10 Final report of the international consultant on Corporate Social Responsibility commissioned by the EC/UNDP project to assist in the preparation of the national CSR agenda, Mr. Sune Skade-gaard Thorsen, 2008.

и да сфати дека е од највисоко значење и владините институции да станат општествено одговорни. Јавниот углед е суш тин ски не само за да се обезбеди доверба во јавните институции, туку и да им се овозможи да привлечат и задржат квалификуван кадар. 11

оттука, Владата треба да прифати една амбициозна визија за општествената одговорност на претпријатијата која би вклучувала:

проактивна употреба на современата меѓународна •фокусираност на ооП за да се привлечат и поттикнат инвестициите во македонија;

поттикнување на организациите од деловниот, •граѓанскиот и јавниот сектор да ги земат предвид своите економски, социјални и еколошки влијанија;

поттикнување на организациите од деловниот, граѓан-•скиот и јавниот сектор да преземат дополнителни дејствија за да се справат со клучните предизвици – на локално, регионално и национално ниво – врз основа на нивните суштински компетенции;

издвојување на средства за да се овозможи изградба •на капацитети;

да се разгледа можноста за законски промени со •кои би се создал поволен амбиент.

Д. Цели

За да се спроведе визијата се определени следните среднорочни цели:

Цел 1: Подигнување на свесноста за ооП

Цел 2: развивање на капацитети и компетенции за да се помогне етаблирањето на ооП

Цел 3: обезбедување на поволен амбиент за ооП

11 Ibid.

ВИЗИЈА, ЦЕЛИ И ПрИОрИтЕтНИ МЕрКИ

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПРИ

ОРИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

17

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

Ѓ. Приоритети, мерки и активности

Цел 1: Подигнување на свесноста за ООП

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

1.1. Јавни кампањи за ООП

1.1.1. Спроведување на јавни кампањи – насочени кон граѓаните, потрошувачите и деловните субјекти – за значењето на ооП, опфатот, придобивките од ооП и спроведувањето на принципите на ооП во дело

организации на граѓанското општество; Владата

2008–2009

1.1.2. Поттикнување на објавување на прилози за ооП во медиумите

невладини организации; медиуми; делов-ни здруженија; синдикати; организации на работодавачи

2008–2009

1.1.3. Зголемување на свесноста за потребата за развој на механизми за јакнење на финансиската неза-висност на невладините организации и медиумите во однос на одделни деловни субјекти за да се зацврсти нивната надзорна улога врз деловниот сектор

невладини организации; медиуми; делов-ни здруженија; синдикати; организации на работодавачи

2009–2010

1.1.4. Пренесување на искуствата и водечките практики од странство од областа на ооП

невладини организации; медиуми; делов-ни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; меѓународни развојни институции

2008–2012

1.2. Истражувања за ООП

1.2.1. Поддршка на независни истражувачки проекти насочени кон теми од областа на ооП

невладини организации; деловни здруже-нија; синдикати; организации на работо-давачи

2009–2012

1.2.2. Поддршка и координација на истражување на ооП (за идентификување на мерки за поддршка на ооП; за собирање на информации за иниција-тиви на претпријатијата и развивање на локални анализи на конкретни случаи на примена на ооП и примери за најдобри практики; за оценување на ефективноста на специфични инструменти и прак-тики на ооП; за воспоставување на показатели за ооП и следење на напредокот)

министерство за економија; министерство за образование и наука; министерство за труд и социјална политика; министерство за животна средина и просторно плани-рање

2009–2012

1.2.3. Вршење на истражувања за ооП Високообразовни институции; невладини организации

2008–2012

1.3. Поттикнување на соработка и дијалог

1.3.1. Поттикнување на соработка за промовирање на ооП меѓу владините институции, невладините организации, високообразовните институции, синдикатите, организациите на работодавачи и деловните субјекти и здруженија

невладини организации; високообра-зовни институции; деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; деловни субјекти; министерство за еко-номија; министерство за труд и социјална политика; одделение за соработка со не-владините организации при Генералниот секретаријат на Владата; министерство за образование и наука; eдиници на локална-та самоуправа; министерство за локална самоуправа

2008–2009

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

18

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

1.4. Создавање на бази на податоци од областа на ООП

1.4.1. Создавање на регистар на компании сертифицира-ни за стандарди поврзани со ооП, или на кои им било доделено правото да користат еколошки и социјални ознаки

министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика

2009

1.4.2. Воспоставување на ресурсен центар за ооП, што ќе обезбеди совети или ќе ги упатува деловните субјекти и граѓанските организации кон ресурси што можат да им обезбедат натамошна поддршка и информации

меѓународни развојни институции; рело-кација на активности (outsourcing)

2009–2010

1.5. Обезбедување на обуки и образование за ООП

1.5.1. Сеопфатно вклучување на ооП во образовниот процес, а посебно во наставната програма на ви-сокообразовните институции од областа на делов-на администрација, јавна администрација и правни студии, вклучително и последипломски студии за менаџери

образовни институции 2009–2012

1.5.2. Поддршка за вклучување на ооП во образовниот процес

министерство за образование и наука (вк-лучително и Биро за развој на образовани-ето); интеруниверзитетска конференција на рм

2009–2012

1.5.3. организирање на обуки и публикации за ооП на-сочени кон претставници на деловните здруженија и на медиумите

невладини организации; деловни здруженија; деловни субјекти; синдикати; организации на работодавачи; високообразовни инсти-туции; меѓународни развојни институции

2008–2010

1.5.4. иницирање и поддршка на обуки и публикации за ооП насочени кон менаџери

невладини организации; деловни здруже-нија; синдикати; организации на работода-вачи; високообразовни институции; меѓуна-родни развојни институции; министерство за економија; министерство за животна средина и просторно планирање; минис-терство за труд и социјална политика

2008–2010

Цел 2: Развивање на капацитети и компетенции за да се помогне етаблирањето на ООП

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

2.1. Обука и размена на искуства

2.1.1. развивање на способностите на невладините орга-низации да стапат во дијалог со приватниот сектор во насока на негово вклучување во остварувањето на нивната мисија

невладини организации; деловни здруже-нија; високообразовни институции; меѓу-народни развојни институции; деловни субјекти

2009–2012

2.1.2. Поддршка на претпријатијата за воспоставување на структуриран јавен дијалог со своите засегнати страни

невладини организации; деловни здру-женија; синдикати; организации на рабо-тодавачи; високообразовни институции; меѓународни развојни институции; делов-ни субјекти

2009–2010

2.1.3. Зајакнување на размената на искуства и добри практики во областа на ооП, со цел деловните субјекти кои усвоиле одредени ооП принципи да ги поттикнат и другите да ги согледаат придобив-ките и начините на примена на концептот

Деловните субјекти; деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; високообразовни институции

2008–2009

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

19

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

2.1.4. обука за ооП на организации за поддршка на де-ловниот сектор

Деловни здруженија; синдикати; органи-зации на работодавачи; високообразовни институции; министерство за економија

2008–2010

2.1.5. Зајакнување на капацитетите на консултантските и ревизорските куќи да понудат услуги во областа на ооП

министерство за економија 2009–2010

2.2. Развивање на менаџмент со резултатите во областа на ООП

2.2.1. Воведување на стандарди и менаџмент системи што се релевантни за ооП

министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика; деловни здруженија; деловните субјекти

2008–2010

2.2.2. Воведување на стандарди за интеракција со за-сегнатите страни

министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика; деловни здруженија; деловните субјекти

2008–2010

2.3. Подобрување на корпоративното управување

2.3.1. Промовирање на практика за делегирање на одговорноста за прашања од областа на ооП на посебно лице во одборот на директори, односно во управниот одбор

Деловните субјекти; деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; министерство за економија

2009–2012

2.3.2. Воспоставување на доброволни општи или сектор-ски стандарди и кодекси од областа на ооП

Професионални и деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; деловните субјекти

2008–2011

2.3.3. Воведување на формални кодекси на етичко де-ловно однесување

Деловните субјекти; деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; министерство за економија

2009–2011

Цел 3: Обезбедување на поволeн амбиент за ООП

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

3.1. Создавање на стимулации за ООП

3.1.1. Даночни олеснувања министерство за финансии; министерство за економија; министерство за животна средина и просторно планирање; минис-терство за труд и социјална политика

2009–2010

3.1.2. Воведување на еколошки и социјални ознаки за производи и услуги

министерство за животна средина и про-сторно планирање; министерство за труд и социјална политика; министерство за финансии

2009–2010

3.1.3. Промовирање на национални системи за социјал-но и еколошко означување

министерство за животна средина и про-сторно планирање; министерство за труд и социјална политика; невладини орга-низации; деловни здруженија; синдикати; организации на работодавачи; министерс-тво за финансии

2009–2010

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

20

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

3.1.4. Делумен надомест на трошоците за компаниите што ќе воведат и сертифицираат стандарди и ме-наџмент системи поврзани со ооП (вклучително и органско производство)

министерство за финансии; министерство за економија; министерство за животна средина и просторно планирање; минис-терство за труд и социјална политика; ми-нистерство за земјоделство, шумарство и водостопанство

2008–2010

3.1.5. Преференцијален третман во јавните набавки, поед-ноставени административни процедури и фискални стимулации за компаниите кои обезбедиле сертифи-кација за стандарди поврзани со ооП, им било доде-лено правото да користат еколошки или социјални ознаки, или имаат воведено кодекси на однесување засновани на меѓународно признати принципи

министерство за финансии (вклучително и Биро за јавни набавки); министерство за економија; министерство за животна средина и просторно планирање; минис-терство за труд и социјална политика; ми-нистерство за земјоделство, шумарство и водостопанство

2010–2011

3.1.6. Вклучување на ооП во критериумите за претква-лификација и избор на јавните тендери; вклучу-вање на социјални и еколошки обврски во догово-рите за јавни набавки

министерство за финансии (вклучително и Биро за јавни набавки); министерство за економија; министерство за животна сре-дина и просторно планирање; министерс-тво за труд и социјална политика

2010–2011

3.1.7. Воспоставување и унапредување на систем на годишни награди за ооП и доделување на награди на компаниите и другите организации кои придо-неле за промовирање на ооП

министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика; единици на локалната самоуп-рава; невладини организации; синдикати; деловни здруженија; организации на рабо-тодавачи

2008–2010

3.1.8. Поттикнување на воведување на принципите на општествена одговорност во односите со снабду-вачите и кооперантите и давање на поддршка за нивно спроведување

Деловните субјекти; невладини организа-ции; синдикати; деловни здруженија; орга-низации на работодавачи

2009–2012

3.1.9. Доделување на почетно финансирање за проекти од доменот на ооП

министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика; министерство за финансии

2009–2012

3.1.10. Поттикнување на вклучување на ооП во визиите и мисиите на компаниите

Деловните субјекти; невладини организа-ции; синдикати; деловни здруженија; орга-низации на работодавачи

2008–2012

3.1.11. Поттикнување на воведување на стимулации за вработените за остварување на целите на претп-ријатијата поврзани со општествената одговорност

Деловните субјекти; невладини организа-ции; синдикати; деловни здруженија; орга-низации на работодавачи

2009–2010

3.2. Создавање на законски обврски за ООП

3.2.1. Пропишување на обврска за државните органи, јавните претпријатија и претпријатијата во држав-на сопственост да имплементираат системи за менаџмент на животната средина и да поднесуваат годишен извештај за своето влијание врз животна-та средина и општеството

министерство за животна средина и про-сторно планирање; единици на локална самоуправа

2009–2010

3.2.2. Воведување на обврска за управувачите со пен-зиските фондови, инвестиционите фондови и приватните фондови да даваат годишен извештај за тоа дали вклучуваат аспекти за ооП во инвес-тициските одлуки во однос на фондовите со кои управуваат, и како тие аспекти се земени предвид

министерство за финансии; министерство за труд и социјална политика; комисија за хартии од вредност; Агенција за суперви-зија на капитално финансирано пензиско осигурување

2008–2009

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

21

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

Мерки и активности Одговорен сектор/организација Период за спроведување

3.2.3. Вклучување на ооП во стратегијата за одржлив развој

министерство за животна средина и про-сторно планирање

2008–2009

3.2.4. Воведување на надворешна верификација на веродостојноста и корисноста на извештаите на претпријатијата за нивната општествена одговор-ност

министерство за економија; министерс-тво за финансии; невладини организации; синдикати

2010–2012

3.3. Објавување на информации за ООП

3.3.1. Воведување и промовирање на периодични сооп-штенија, извештаи, како и индекси за влијанието врз животната средина и социјалното милје

Деловните субјекти; министерство за еко-номија; министерство за животна средина и просторно планирање; министерство за труд и социјална политика; комисија за хартии од вредност; македонска берза на хартии од вредност

2008–2010

3.3.2. Поттикнување на мултинационалните компании кои работат во р.м. да објавуваат извештаи за влијанието врз животната средина и социјалното милје не само на меѓународно ниво, туку и во ло-калната средина

Деловни субјекти; деловни здруженија; министерство за економија; министерство за животна средина и просторно плани-рање; министерство за труд и социјална политика

2008–2009

3.3.3. Промовирање на користење на меѓународно при-фатени упатства при изработката на извештаите за ооП од страна на деловните субјекти

Деловните субјекти; министерство за еко-номија; министерство за животна средина и просторно планирање; министерство за труд и социјална политика; комисија за хартии од вредност; македонска берза на хартии од вредност

2008–2010

1. ПОНАТАМОШНА ОБРАБОТКА И ОБЈАС-НУВАЊЕ НА ПРИОРИТЕТНИТЕ МЕРКИ И АКТИВНОСТИ ЗА ВЛАДАТА

1.1. Подигнување на свесноста12

Секторските министерства и владините агенции би можеле да ја разгледаат можноста за поддршка на следните активности, насочени од доле кон нагоре и од горе кон надоле, како дел од пошироки напори за подигнување на свесноста:

водење со пример – промовирање на ооП преку •семинари и споделување на најдобрите практики кај носителите на одлуки во владините институции, локалните власти, компаниите во државна и јавна сопстве ност и други претпријатија во кои државата има значително учество во сопственоста; вове-дување на ооП во јавните набавки, воведување

12 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под целта 1.

на систем за менаџмент на животната средина и проверка (EMAS) во јавните институции, итн.;

етаблирање на ооП меѓу македонските претп-•ријатија – поддршка за постојните програми на организации како што се Стопанската комора на македонија, мрежата на глобалниот договор на обединетите нации, Сојузот на стопански комори, организацијата на потрошувачи на македонија, Американската стопанска комора во македонија, Центарот за институционален развој, итн.;

водич за компаниите за спроведување на ооП – •подготoвка на водич и негово промовирање меѓу организациите на работодавачите и сто пан ските комори;

ооП и потрошувачите – развивање на национална •кампања фокусирана на објаснување на придобив-ките од активностите за ооП за потро шу ва чи те и поттикнување на модели на одржлива потрошу-вачка.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

22

1.2. Воведување на ооП во јавните набавки 13

Преку вклучување на еколошки и социјални клаузули во процедурите за јавни набавки, снабдувачите се стимулираат да ги развијат своите активности за ооП, додека јавните власти служат како пример за другите засегнати страни. Јавните набавки ориентирани кон ооП ги промовираат компаниите ангажирани на полето на ооП со подобрување на условите на пазарот за нивните активности. Со тоа се наградува одредено однесување и се подвлекува сериозноста на владата во поглед на ооП. Во ЕУ постојат примери на поврзување помеѓу јавните набавки и ооП во повеќе земји-членки:

Анкетата на Европската комисија од 2005 година за •состојбата на зелените јавни набавки14 во држави-те-членки откри дека седум земји-членки (Австрија, Данска, Финска, Германија, Холандија, Шведска и Велика Британија) практикуваат значителен број на зелени јавни набав ки. Во овие земји меѓу 40–70 про-центи од сите тендери објавени во Tenders Electronic Daily во текот на една година (2004–2005) вклучувале еколошки критериуми.

Според Полскиот закон за јавни набавки на набаву-•вачот му е дозволено да користи еколошки крите-риуми за да избере понудувач. набавувачот може да ја користи цената или цената во комбинација со „други критериуми” – вклучително и барање предме-тот на набавката да биде на ниво на најнапредните еколошки технологии достапни на пазарот.15

Францускиот закон за јавни набавки овластува вк-•лучување на соци јал ни те и еколошките аспекти во клаузулите на договорите за јавни набавки (чл. 14).

Белгиската влада одобри воведување на социјална •клаузула за одредени федерални договори за јавни набавки во кои се дава предност на инклузијата на обесправените групи (пр., процент од вкупниот

13 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под броевите 3.1.5. и 3.1.6.

14 Европската комисија, ГД за животна средина дава детални упатства за тоа како да се воведат и промовираат зелените јавни набавки во Прирачник за еколошки јавни набавки (Handbook of Environmental Procurement) и Упатства за позеленување на јавните набавки (Guidelines on Greening Public Procurement) преку употреба на критериумите за еко-ознака на ЕУ. исто така, од полза на ова поле може да бидат Директивите на ЕУ 2004/18/WE и 2004/17/WE.

15 CSR Implementation Guide: Non-legislative Options for the Polish Government, World Bank, 2006.

удел од договорот треба да се употреби за да се ангажираат долгорочно невработени луѓе).16

Во неколку региони во италија, социјалните критери-•уми, врз основа на стандардот СА8000, се воведени во јавните набавки.17

Владите на земјите-членки на ЕУ веќе им оддадоа при-знание на зелените јавни набавки како инструмент за поддршка на одржливиот развој. од друга страна, практиките на социјални јавни набавки, поврзани со работните услови кај снабдувачите и нивните синџири на снабдување, се помалку развиени низ Европа. Владата на Велика Британија ги дефинира социјалните јавни набавки како: а) земање предвид на општествените влијанија кои произлегуваат од самата набавка, б) оп-ределување на проблематичните социјални подрачја кои се поврзу ваат со производот или услугата што се набавува, в) управување со овие влијанија преку внимателно подготвени спецификации и употреба на соодветни услови во договорот за набавка, и г) стапување во врска со договорените снабдувачи за да се подобрат социјалните резултати од нивната работа, вклучително во под рач јата како што се здравјето и безбедноста, промовирање на правични плати и работни услови, и еднакви можности.18

Во Соединетите Американски Држави, федералната влада ги има употребувано јавните набавки како една од бројните мерки за да се обезбеди придржување на снабдувачите и изведувачите на владата кон оп-сежните законски забрани за дискриминација при вработувањето.19

1.3. Промовирање на менаџмент системи повр-зани со ооП 20

не постои менаџмент систем кој ги покрива сите аспек-ти на ооП. меѓутоа, за одредени области, како што е животната средина и здравјето и безбедноста, постојат

16 “Corporate Social Responsibility: National public policies in the European Union”, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2004.

17 CSR Implementation Guide: Non-legislative Options for the Polish Government, World Bank, 2006.

18 Ibid.19 Ibid.20 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под

броевите 2.2.1., 2.2.2., 3.1.4., 3.1.5. и 3.2.1.

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

23

стандардизирани менаџмент системи. Системите обично опсежно го покриваат планирањето, спроведувањето, сметководството, проверката, известувањето, надво-решната верификација на извештаите и аспектите за подобрување на типичното деловно работење. некои од попопуларните менаџмент системи се: иСо 9000, иСо 14000, СА 8000, AA 1000, оХСАС 18000.

обично деловните партнери бараат од компаниите (во рамките на синџирите за снабдување) да го сертифици-раат своето производство или услуги за да се исполнат барањата на овие менаџмент рамки и стандарди. Преку нарачување на сертифицирани стоки и услуги деловниот партнер обезбедува директна фи нан сиска стимулација. меѓутоа, прилично често, трошоците кои се поврзуваат со сертифицирањето се премногу високи за малите и средни претпријатија. оттука, македонската Влада нуди делумен надомест на финансиските трошоци поврзани со процесот на сертификација.

Сепак, постои потреба да се подобри веродостојноста на оваа шема. Во минатото владата не успеа ги исполни своите обврски кон значителен број на компании вклу-чени во оваа програма. Покрај тоа, за одреден број на компании, особено за малите и средни претпријатија, претставува тешкотија однапред да се покријат тро-шоците за сертификацијата и да се чека надоместокот од Владата.21

Се препорачува и да се размисли за поврзување на доброволните социјални и еколошки менаџмент рамки и стандарди со правилата за јавни набавки.

1.4. Промовирање на социјални и еколошки ознаки 22

Социјалните и еко-ознаките се широко распространети како инструмент за информирање на потрошувачот и можен механизам за наградување на компаниите за нивните социјални и/или еколошки заложби од страна на потрошувачите и/или владите. ознаките обезбе-дуваат директен начин да се поттикне промена во однесувањето на потрошувачите. Тие создаваат и нови и премиски пазарни можности за производителите и трговците на мало.

21 Baseline study on CSR in Macedonia, UNDP, 2007.22 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние

под броевите 3.1.2., 3.1.3. и 3.1.5.

ознаките обично ги издаваат националните организации за стандардизација (владини агенции) или невладини организации, но исто така и деловни здруже нија или поединечни компании.

меѓутоа, примерите од земјите каде што познавањето на овие знаци од страна на потрошувачите е на многу ниско ниво покажуваат дека иницијативите за означување се ограничени во опсегот и потенцијалното влијание затоа што се лимитирани на одредени ниши во рамките на малопродажниот пазар и често се применуваат само на увезени производи.23

Постои потреба Владата на рм да утврди национални еко и социјални ознаки, да утврди критериуми на озна-чување за различни групи на производи и да работи на покачување на пазарниот удел на стоките со еколошки и социјални ознаки преку подобру вање на нивната видливост и транспарентност во издавањето, како и преку подигну вање на свесноста на потрошувачите за нивната присутност и значајност.

1.5. Промовирање на кодекси на однесување24

Во македонија, постојат неколку национални и меѓуна-родни кодекси на однесување – и од општа природа и наменети за одредени стопански гранки. Ќе наведеме неколку од нив: кодексот за корпоративно управување на македонска та берза (кој делумно се однесува на од-редени аспекти на интер акција со засегнатите страни во склоп на ооП), начелата на Глобалниот договор на он, моделот за кодекс за деловна етика кој го промовираше Проектот на УСАиД за корпоративно управување и закон за трговски друштва и кодексот на македонс-ката асоцијација на агенции за маркетинг. Покрај тоа, и одредени претпријатија развија сопствени кодекси на однесување.

министерствата и другите владини агенции може да придонесат во засновањето, развојот и примената на доброволните кодекси на многу начи ни. Вклучувањето на владата во процесот на развивање на кодекси на однесу вање се охрабрува од страна на Директивата

23 ABC of the main instruments of Corporate Social Responsibility, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2004.

24 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под броевите 2.3.2. и 2.3.3.

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

24

на ЕУ за неправични комерци јални практики од мај 2005 година.

Владата исто така треба да започне дијалог со маке-донската берза со цел експлицитно да ја вклучи ооП во својот кодекс за корпоративно управување, каде внимателниот менаџмент со ооП би означувал добро корпоративно управување.

Во некои околности, владините сектори или агенции може експлицитно да поддржат одреден кодекс (пр. Глобалниот договор на он) или здружение чии членки ги исполнуваат одредбите на одреден кодекс. како и да е, важно е да постои јасно законско овластување за такви поддржувања. иако законо дав ство то не наложува доброволни кодекси, постоењето на таквите кодекси може да помогне при постигнување на регулативни цели и може да има регулативни импликации. на пример, при мерки за спроведување на регулативата одредена компанија може да посочи на свето придржување до одреден доброволен кодекс за да демонстрира пру-дентно однесување. Згора на тоа, Директивата на ЕУ за неправични комерцијални практики го смета непо-читувањето од страна на една компанија на обврските што ги превземала преку кодексите на однесување како заведувачка активност која може да биде казнива на суд.

1.6. Промовирање на известување за ооП25

Скорешното зголемување на известувањето на ком-паниите за својата општествена одговорност – што ги покрива економските, еколошките и/или општестве-ните резултати на една организација (а понекогаш и целокупната одржливост) – е поврзано со барањата за поголема отчетност и транс па рент ност на компаниите. Главните засегнати страни не само што очекуваат бизни-си те да го земат предвид своето социјално и еколошко влијание, но исто така сакаат да бидат информирани и за тоа какви се резултатите на компаниите во овие области.26

објавувањето на извештаи за одржливоста е сè уште во голема мера на доброволна основа. Сепак, во некои

25 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под броевите 3.2.1., 3.2.2., 3.3.1., 3.3.2. и 3.3.3.

26 ABC of the main instruments of Corporate Social Responsibility, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2004.

земји, во законите за сметководство и објавување на податоци за трговските друштва се воведуваат нови ба-рања кои изискуваат известување за одредени аспекти на резултатите од областа на одржливот развој.

Јавните иницијативи сè повеќе го поддржуваат развојот на социјалното и еколошкото известување:

Франција стана првата земја која воведе задолжи-•телно известување за трите вида на нето-добивка (економска, социјална и еколошка) на котираните друштва преку усвојувањето на законот за новите економски прописи (Закон бр. 2001-240, член 116) кој наложува сите котирани друш тва да ги земат предвид „социјалните и еколошките последици“ од нивна та активност во годишните извештаи, но не обезбедува упатства за таквото известување.27

Во неколку јуриздикции (пр. Данска, Холандија, •норвешка и Шведска) донесено е законодавство што бара извештај за животната средина од одредени стопански гранки – било во склоп на нивните финан-сиски сметки или како посебна „зелена сметка“.28

Во Шведска сите претпријатија во државна сопстве-•ност мораат да известуваат за нивните социјални, еколошки и економски резултати употребувајќи ја рамката на Глобалната иницијатива за известу-вање.29

Други земји (пр. Велика Британија) имаат создадено •упатства за известу ва ње за влијанието врз живот-ната средина.30

Владата на рм треба да воведе задолжение за друшт-вата со одредена големина и за одредени индустрии да известуваат за нивните влијанија врз животната средина и социјалното милје. Владата и комисија-та за хартии од вредност треба да започнат дијалог, вклучително и со македонската берза, со цел да се поттикне известувањето за ооП преку нивно повр-зување со општествено одговорното инвестирање и/

27 Ibid.28 CSR Implementation Guide: Non-legislative Options for the

Polish Government, World Bank, 2006.29 Guidelines for external reporting by state-owned companies,

Ministry of Enterprise, Energy and Communications of Sweden, 2008.

30 ABC of the main instruments of Corporate Social Responsibility, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2004.

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

25

или правилата и практиките за јавни набавки. Владата треба да обезбеди насоки за известување за ооП, на пример преку подготвување на упатство за тоа како да се примени рамката за известување за одржливоста на Глобалната иницијатива за известување и да ги избере најважните показатели за македонската деловна заед-ница. на овој начин би се создал споредлив механизам и би се отстранила опасноста од произволен избор на показатели од страна на компаниите.

1.7. Поддршка на општествено одговорно инвестирање31

Во последните неколку години, општественото од-говорно инвестирање (оои) доживеа силен наплив на популарност меѓу главните инвеститори. оои ги комбинира финансиските цели на инвеститорите со нивната заинтересираност за социјалните, еколошките и етичките прашања. Бидејќи притисокот доаѓа дирек-тно од сопствениците или акционерите на друштвата, оои претставува моќен механизам за да се предизвика промена во однесувањето на трговските друштва и да се поттикне социјален и еколошки напредок.

Помеѓу 1999 и 2005, Велика Британија, Шведска, Бел-гија, Германија и италија усвоија законодавство кое бара пензиските фондови да декларираат како, и дали воопшто, социјалните, еколошките и факторите за квалитетот на корпора тив но то управување влијаат на нивните инвестициски одлуки.32

Згора на тоа, постоењето на голем капитал кој се ме-наџира според еколошко-социјални критериуми и критериуми поврзани со квалитетот на корпоративното управување може да ги охрабри трговските друштва да ги сменат нивните политики со цел да ги направат своите акции и удели достапни за купување од страна на овој капитал. Денес, скоро еден од секои десет долари на професионално управувани средства во САД е вклучен во општествено разумно инвестирање.33 Воведени се голем број на берзански индекси за етичко инвестирање

31 Во табелите со мерките и активностите видете ги оние под броевите 3.2.2, 3.3.1. и 3.3.3.

32 CSR Implementation Guide: Non-legislative Options for the Polish Government, World Bank, 2006.

33 Social Investment Forum Industry Research Program 2005, Report on Socially Responsible Investing Trends in the United States, јануари 2006.

и индекси за одржливост, како на пример индексот на одржливост на Dow Jones, FTSE4 Good, општествениот индекс на Domini 400, индексот на одржливост Ethibel и индексот Bovespa SR. овие индекси се создадени за да ги прикажуваат и да ги споредуваат резултатите на општествено одговорните претпријатија. Берзанските индекси може да играат значителна улога за утврдување на финансиските резултати на фондовите за оои и на тој начин да го олеснат прифаќањето на оои.

македонската влада треба да обезбеди активности за поддршка на оои, и тоа:

подготовка на сопствени или прифаќање на постојни •упатства за известување за резултатите во областа на ооП, кои би ги вклучиле барањата на инвести-торската заедница;

воведување обврска за институционалните ин-•веститори да ги обелоденат нивни те општествено одговорни инвестициски практики;

цврсто позиционирање на ооП во иницијативите •за поттикнување на инвестициите што би било под-држано со преформулирање на про мо тив ните ма-теријали за поттикнување на инвестициите за истите да ги одразуваат основните принципи на ооП.34

2. СЕОПфАТЕН ПРИСТАП НА ВЛАДАТА КОН ПРОМОВИРАЊЕ НА ООП

регионалната референтна студија за ооП35 овозможи споредба на нивото на развој на ооП помеѓу пет нови држави-членки на ЕУ и три земји кандидати. македо-нија беше рангирана на последно место за неколку аспекти, особено во однос на „правното и политичкото окружување“. Лекциите од другите земји и од сегаш-ните држави-членки на ЕУ наведуваат на тоа дека во опкружување каде пазарните стимули за ооП се сè уште слаби владата мора да игра важна улога за давање поддршка и создавање на поволен амбиент во склоп

34 Final report of the international consultant on Corporate Social Responsibility commissioned by the EC/UNDP project to assist in the preparation of the national CSR agenda, Mr. Sune Skade-gaard Thorsen, 2008.

35 „Baseline study on CSR practices in the new EU member states and candidate countries “, Групен извештај за националните референтни студии во осум земји: Бугарија, Хрватска, Унгарија, Литванија, македонија, Полска, Словачка и Турција; УнДП-Ек, jуни, 2007 г.

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

26

на напорите за промовирање на ооП. Препораките од студијата вклучу ваа и предлози владата да назначи свој орган кој би бил одговорен да има водечка улога за прашања за ооП, да врши широка консултација со засегнатите страни со цел да се развијат стратегии за ооП и стратегии за одржлив развој кои би се граделе околу одговорни деловни практики и учество на при-ватниот сектор. оттука, владата би требала:

Да назначи владино тело• одговорно за координи-рање на напорите на разните владини сектори кои ќе комуницираат и соработуваат со националното координативно тело за ооП;

Да воспостави годишен владин извештај за ООП• (во кој ќе се излага владиниот работен план за ооП, вклучително и иницијативите за развој на деловната логика за ооП, за вклучување на поширок спектар на деловни субјекти – особено мали и средни претп-ријатија – за поттикнување на добрите практики и за координирање на политиките на ооП меѓу владините органи);

Да поддржува и координира истражување на •ООП, дизајнирано за: да идентификува мерки за поддршка на ооП што се потребни на деловниот сектор; да се соберат информации за иницијативи на претпријатијата и за развивање на локални анализи на конкретни случаи на примена на ооП и примери за најдобри практики; да ја истражи ефективноста на специфични инструменти и практики за подобрување на социјалното, економското и еколошкото влијание на деловните субјекти; да воспостави показатели за ооП и редовно да го следи напредокот.36

Текстот во продолжение ги проучува специфичните мерки и активности што одредени министерства тре-ба да ги преземат доколку Владата има волја за да се обврзе на сеопфатен пристап.

2.1. министерство за економија

Прашања поврзани со корпоративното упра-1. вување:

Промовирање меѓу компаниите на кодекси на •етичко однесување и на добро корпоративно управување, и обезбедување на поддршка за

36 Во табелите со мерките и активностите видете ја онаа под број 1.2.2.

нивна имплементација (број 2.3.3. во табелите со мерки и активности);обезбедување на поддршка за компании кои •ги прифаќаат начелата на ооП за приготвување на стратегија и политики, и вклучување на ооП во општата деловна стратегија (број 3.1.10. во табелите со мерки и активности);изменување на Законот за трговски друштва за •воведување на обврс ка годишните извештаи на котираните и големите трговски друштва да содр-жат информации за тоа како компанијата ги зема предвид соци јал ните и еколошките последици на своите активности (на пример, односи со вра-ботени, потрошувачи и снабдувачи, и влија ни е то на прет пријатието врз пошироката заедница и животната средина) (броеви 3.2.1, 3.3.1. и 3.3.2. во табелите со мерки и активности);изменување на Законот за трговски друштва со •цел да се воведе обврска за директорите да го земат предвид социјалното и еколошко влијание на компаниите.

Заштита на потрошувачи и одговорна пот-2. рошувачка:

иницирање на развој на кодекси во интерес на •потрошувачот што дополнително би ги регу-лирале комерцијалните реклами и практиките за промовирање на продажбата (број 2.3.3. во табелите со мерки и активности);Промовирање на свесност помеѓу потрошувачите •и доброволните организации за општествено одговорна потрошувачка (на пример, преку обез-бедување на материјали за обука и организирање на тркалезни маси со засегнатите страни) (број 1.1.1. во табелите со мерки и активности);Забрана на заведувачко рекламирање во врска •со ефектите на компа ни ите и производите врз животната и социјалната средина и монито ринг на рекламирањето на еколошки и социјални ознаки.

Одговорна екстракција на минерали, енергетска 3. ефикасност и обновливи минерални ресурси:

обезбедување на стимули за обновлива енергија •и енергетска ефикасност (на пример, со овоз-можување на финансиска поддршка за малите и средни претпријатија за развој на еколошки поволни политики преку консултантски услу-ги за зачувување на енер ги ја, обука, воведу-

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

27

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

вање на системи за менаџмент на животната среди на и инвестирање во обновлива енергија).

Технички прописи: 4. организирање и поддршка на обука за воведу-•вање на стандарди и најдобри практики за ооП (броеви 1.5.4., 2.1.4. и 2.1.5. во табелите со мерки и активности);Делумен надомест на трошоците за компании кои •се во процес на воведување и сертифицирање на стандарди и менаџмент системи поврзани со ооП (број 3.1.4. во табелите со мерки и активности).

Мониторинг на ООП:5. одржување на актуелизиран регистар на друштва •сертифицирани за стандарди поврзани со ооП, и оние на кои им е дадено право да корис тат еколошки и социјални ознаки (број 1.4.1. во табелите со мерки и активности);Воспоставување национални показатели за ооП •и редовен монито ринг на состојбата.

Промовирање на стимули за ООП:6. Промовирање на воведувањето на привилегиран •третман при јавните набавки, како и поед но ста-ве ни административни процедури и фискални стимули за друштва кои се здобиле со сертифи-кати за стандарди кои се однесуваат на ооП, или социјални и еколошки ознаки (број 3.1.5. во табелите со мерки и активности);Воспоставување и доделување на годишна награ-•да за известување за општествена одговорност на најдобрите извештаи за општествена одго-ворност (броеви 3.1.7., 3.3.1. и 3.3.2. во табелите со мерки и активности);Доделување на буџетски средства на компаниите •за надоместување на трошоците за спроведување на кодексите на однесување кои се во согласност со Глобалниот договор на он, трошоците за подготовка на годишни извештаи за ооП или одржливоста на претпријатијата, и воведување на SA8000 и други трудови стандарди поврзани со ооП (броеви 2.3.3., 3.1.4. и 3.3.1. во табелите со мерки и активности).

Распространување на информации за ООП:7. организирање и поддршка на таргетирани кам-•пањи за значењето на ооП, неговиот опсег, кон-

курентната предност која ја создава ооП и како клучните начела може да се преведат во пракса (број 1.1.1. во табелите со мерки и активности);обезбедување на поддршка при градење на ка-•пацитети за локални консултантски и ревизорски куќи за нудење на услуги поврзани со ооП (број 2.1.5. во табелите со мерки и активности).

2.2. министерство за животна средина и просторно планирање

Вклучување на • ООП во стратегијата за одржлив развој, и поставување на задачи и цели во однос на влијанието на делов ниот сектор во области како што е одржливата конкурентност (број 3.2.3. во табелите со мерки и активности);Забрзување на процесот на воспоставување на •национални критериуми за еко-означување; вос-поставување на доброволна национална еко-ознака (или ознаки); промовирање на доброволна еко-оз-нака (или ознаки) (на пример, преку поставување на веб-сајт на кој ќе се прет ставуваат организациите и производите со еко-ознаки, или преку зала гање за привилегиран третман при јавни набавки, поед-ноставени административни процедури и фискални стимулации поврзани со еко-ознаки) (броеви 3.1.2., 3.1.3. и 3.1.5. во табелите со мерки и активности);Поддршка на воведувањето на системите за •менаџмент на животната средина преку обезбе-дување на бенефиции/стимули за орга ни за циите и делумно надоместување на трошоците за орга-низациите кои се во процес на имплементирање и сертифицирање на системите за менаџмент на животната средина (број 3.1.4. во табелите со мерки и активности);обврзување на владините агенции и претприја-•тијата во државна и јавна сопственост да воведат системи за менаџмент на животната средина и да известуваат годишно за нивниот напредок (број 3.2.1. во табелите со мерки и активности);одржување на актуелизиран • регистар на компании со сертифицирани системи за менаџмент на жи-вотната средина, и оние со доделени еко-ознаки (број 1.4.1. во табелите со мерки и активности).

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

28

2.3. министерство за труд и социјална политика

кампања со граѓанските организации за подигнување •на свесноста кај деловните субјекти дека социјалната добросостојба не е грижа само за јавниот сектор (броеви 1.1.1. и 1.3.1. во табелите со мерки и активности); Соработка со деловните здруженија и синдикатите •за промовирање и придржување до слободата на здружување и правото на социјално осигурување (броеви 1.1.1. и 1.3.1. во табелите со мерки и активности);Соработка со министерството за економија, •стопанските комори, синди катите, организациите на работодавачите и другите граѓански органи зации за воспоставување и промовирање на социјални ознаки (на пример, преку поставување на веб-сајт на кој ќе се претставуваат претпријатијата, организациите и производите со социјални ознаки; воспоставување на социјален индекс кој ќе информира за тоа колку еден деловен субјект е општествено одговорен спрема вработените и надворешните засегнати страни, на кој начин воведува деловни практики кои се поволни за семејствата на вработените, и доделување сертификат или право на употреба на специјална ознака на своите производи за компании со високи оцени) (броеви 3.1.2., 3.1.3. и 1.3.1. во табелите со мерки и активности);Подготовка на предлог до министерството за •финансии за воведување привилегиран третман при јавните набавки, поед но ста вени адми нис-тративни процедури и фискални стимули за трговски друштва кои воведуваат трудови стандарди и системи за менаџ мент со здравјето и безбедноста или доделување на социјална ознака за нив, и создавање на заедничка работна група која би подготвила предлози за именување и дополнување на Законот за јавните набавки и даночните закони (броеви 3.1.5. и 3.1.6. во табелите со мерки и активности);Поттикнување на компаниите да им • даваат на вработените еквивалент на еден платен работен ден за да се пријават за доброволна работа во заедницата; воспоставување на иницијатива за промовирање на таков систем (број 1.1.1. во табелите со мерки и активности);

изградба на коалиција од деловни субјекти и •поединци од сите групи во општеството кои би се вклучиле во борбата против невработеноста преку форуми за совети, информации и контакти; воспоставување на мрежа на доброволци од компаниите со задача да најдат места за обука и стажирање за млади луѓе (броеви 1.1.1. и 1.3.1 во табелите со мерки и активности);Покренување на иницијатива која би ги охрабрила •и би им помогнала на трговските друштва да ги отстранат техничките, физичките/структурните, комуникациските и препреките на однесување на работното место кои ги засегнуваат лицата со хендикеп, жените и етничките малцинства; промовирање на даночни стимулации за таквите иницијативи како помош при покривање на трошоците (броеви 1.1.1. и 1.3.1 во табелите со мерки и активности);Воспоставување • мрежа на деловни луѓе кои предлагаат и промовираат активности за социјална инклузија (на пример, за интегрирање на етничките малцинства и долгорочно невработените) (броеви 1.1.1. и 1.3.1 во табелите со мерки и активности);Покренување на иницијатива за промовирање •на проекти и партнерства помеѓу социјалните партнери, јавните власти и деловните субјекти насо-чени кон промовирање на флексибилно работно време, спречување на стрес поврзан со работа и охрабрување на доживотно учење (броеви 1.1.1. и 1.3.1 во табелите со мерки и активности); организирање натпревари и доделување на годишни •награди на компании кои промовирале различни трудови аспекти на ооП – здравје и безбедност на работа, подобрување на условите за работа, флекси-бил ност на работното време и место, рамнотежа меѓу работата и приват ниот живот, политики за помош при одгледувањето на деца, интеграција во општеството и еднакви можности (број 3.1.7. во табелите со мерки и активности);измени на• Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување и Законот за доброволно капитално финансирано пензиско осигурување со вклучување на обврска друштвата кои управуваат со пензиските фондови да обелоденуваат дали земаат предвид етички, социјални и аспекти на животна средина при своите инвестициски одлуки и обврска да даваат годишен извештај за постигнатото во оваа сфера (број 3.2.2. во табелите со мерки и активности);

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

29

изработување на • водич за социјални извештаи за мали и средни претпријатија што ќе информира што е тоа социјален извештај, кои се придобивките од известувањето, ќе нуди упатства за тоа како да се започне со известување и ќе ги потцрта минатите искуства при извес ту ва ње на други трговски друштва (број 1.5.4. во табелите со мерки и активности).

2.4. министерство за финансии

Воведување на социјални и еколошки критериуми •(како што е сертифицирање за стандарди кои се однесуваат на ооП; поддршка за осумте суштин-ски конвенции на меѓународна организација на трудот или начелата на Глобалниот договор на он) при предизборот и доделувањето на големи јавни тендери (број 3.1.6. во табелите со мерки и активности);Вклучување на социјални и еколошки обврски по-•меѓу клаузулите на договорите за јавни набавки (на пример, наклонетост на вклучувањето на хенди-кепираните групи во реализацијата на договорот) (број 3.1.6. во табелите со мерки и активности);Доделување на • поедноставени административни процедури и фис кал ни стимули за компании кои се сертифицирани за стандарди кои се однесуваат на ооП (број 3.1.5. во табелите со мерки и актив-ности);Промоција на донирањето од бруто-плата• како начин за вработените да донираат за добротворни цели по нивен избор од нивната бруто плата пред оданочување;Вклучување на • директивите на ЕУ за транспарен-тност во Законот за хартии од вредност;Измени на законот за инвестициони фондови• за вклучување на обврска за институционалните инвеститори да обелоденуваат дали зема ат предвид етички, социјални и еколошки аспекти во нивните инвести циски одлуки и да обезбедат годишен из-вештај за постигнатото при примената на таквите согледувања (број 3.2.2. во табелите со мерки и активности);Воспоставување и промовирање на • ознака за одговорност за финан сис ки производи, што би го потврдила нивниот социјален и еколошки квалитет (броеви 3.1.2. и 3.1.3. во табелите со мерки и активности).

2.5. министерство за образование и наука

Поттикнување и поддршка на • вклучувањето на ООП во образовниот процес, особено во наставните планови и програми на бизнис школите (број 1.5.2. во табелите со мерки и активности);Поддршка и координација на истражувањето на ооП •(број 1.2.2. во табелите со мерки и активности).

2.6. министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство

Промовирање на • органско производство; поддр-шка за фармери и друштва за време на процесот на имплементација и сертифицирање; лобирање за соодветни фискални стимули (броеви 3.1.4. и 3.1.5. во табелите со мерки и активности).

2.7. министерство за локална самоуправа

Воспоставување на • регионални мрежи за започну-вање на партнерства помеѓу компаниите, граѓанските организации и единиците на локалната самоуправа за справување со локалните општествени, еко-номски и еколошки предизвици преку мерки за развој и стратегии за обнова на населбите кои ќе се осврнуваат на проблеми на социјална исклученост, сиромаштија и невработеност во одредени нераз-виени области (броеви 1.1.1. и 1.3.1 во табелите со мерки и активности).

3. МЕРКИ ЗА ПРОМОВИРАЊЕ НА ООП ВО ДРУГИ ВЛАДИНИ ДОКУМЕНТИ

Владата на рм веќе има предвидено конкретни мерки за промовирање на ооП или одделни аспекти на ооП во своите официјални документи.

Скорешната Програма за стимулирање на инвестиции во Република Македонија (2007–2010), подготвена од страна на министерството за економија на република македонија, за прв пат на ниво на централната власт предвидува мерки специјално насочени кон ооП. Програмата и Програмската матрица имаат пододдел за општествена одговорност на претпријатијата, во рамките на делот за корпоративно управување, кој повикува на воспоставување на работна група за про-мовирање на ооП во рамките на Економско-социјал-

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

30

ниот совет на Владата до 2008 година. ова, како и зацртаната сеоп фат на анализа на активностите кои се однесуваат на ооП во земјата и идентификување на клучните двигатели за компаниите да се вклучат во овие активности, веќе е реализирано, една го-дина пред крајниот рок. Други мерки предвидени во документот се:

воспоставување на основни показатели за мони-•торинг на ооП, до 2008 година;

спроведување на редовни кампањи за подиг-•нување на свеста за ооП помеѓу компаниите и главните засегнати страни, до 2008 година;

подобрување на капацитетите на националните и •локалните засегнати страни со што ќе се овозможи нивен ефективен придонес кон про мови ра њето и имплементирањето на ооП (2007 година);

усвојување на национална агенда за ооП, како •резултат на дијалог помеѓу повеќе клучни за-сегнати страни (2008 година).

Поглавјето 4.6 „Создавање на финансиски услови за одржливост на граѓанскиот сектор“ од Стратегијата за соработка на владата со граѓанскиот сектор, заедно со Акционен план за имплементација (2007–2011), подготвен од страна на Владата на република македонија (Генерален секретаријат, јануари 2007 година) вклучува:

создавање на поповолна политика за индиректно •финансирање на граѓанските организации (вклу-чувајќи бенефиции од данокот на добивка, ДДВ, данок на имот, итн. и стимулирање на развојот на филантропија, општествена одговорност и волонтерството);

мониторинг на примената на постојните даночни •одредби кои се однесуваат на филантропијата и обезбедување бенефиции и стимуланси за делов-

ните субјекти и граѓаните во поголема мера да ги поддржат граѓанските организации;

развивање на соработка со деловните субјекти со •цел да се зголеми нивното позитивно влијание врз развојот на заедницата и заеднички да се промо-вира поголема општествена одговорност;

соработка со деловните субјекти и граѓанските •организации за поддршка на програмите за оп-штествено одговорни претпријатија;

подготoвка и усвојување на закон за волонтерс-•тво, како и стратегија за промовирање и развој на волонтерството.

Се предвидува да се преземат следните активности за промовирање на филантропијата:

приготвување на предлог-измени на даночните •закони (данок на добивка, ДДВ, персонален данок на доход);

план за следење на примената на Законот за до-•нации и спонзорства во јавните дејности;

заедничко меѓусекторско организирање настани •за промовирање на фи лан тропијата и општест-вената одговорност.

Националната стратегија за европска интеграција на Република Македонија во ЕУ, од 2005 година, вклучува референца за подобрување на корпора-тивното управувањето во контекстот за потреба од реформи во делов ни от сектор.

Сепак постои потреба за поголем напор во имп-лементација на спомнатите мерки и активности. Ако Владата сака да заземе амбициозен пристап во промовирањето на ооП треба да покаже поголеми заложби и да демонстрира континуирани напори па дури и да ги надградува овие мерки.

ВИ

ЗИЈА

, ЦЕЛ

И И

ПР

ИО

РИ

ТЕТН

И М

ЕРК

И

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

31

СП

РО

ВЕД

УВ

АЊ

Е

сПрОВЕДУВАЊЕ

Состав на националното Координативно тело за ООП

Деловни здруженија- Стопанска комора на македонија- Сојуз на стопански комори на македонија- Стопанска комора на северозападна

македонијаОрганизации на работодавачи

- организација на работодавачи на македонија- конфедерација на работодавачи на република

македонија- Здружение на работодавачите од сообраќајот

и врскиСиндикати

- Сојуз на синдикати на македонија- Унија на независни и автономни синдикати- конфедерација на слободни синдикати

Високообразовни институции и експерти- Економски факултет – Скопје, Универзитет „Св.

кирил и методиј“- независен експерт за ооП

Други организации- македонска мрежа на Глобалниот договор на он- организација на потрошувачите на македонија

Медиуми- Претставник од медиумите

Државни органи- министерство за економија- министерство за труд и социјална политика - министерство за животна средина и

просторно планирање

Е. Организација и координирање на активностите

националното координативно тело за ооП, како пос-тојана работна група на Економско-социјалниот совет на Владата, е задолжено за развивање на дијалог меѓу засегнатите страни и идентификување на заеднички активности за промовирање и спроведување на ооП. министерството за економија дејствува како коор-динатор на активностите за промовирање на ооП на страната на државните институции и оваа улога треба да биде формализирана со владина одлука.

Телото служи како клучна фокусна точка за активностите за про мо ви ра ње на ооП во македонија, како коорди-натор на различни сектори и актери кои се вклучени во ова поле, и, врз основа на референтната студија за ооП и на оваа национална агенда, ќе развива акциски планови за ооП. националното координативно тело треба да поднесува предлози, стратешки насоки и акциски план до Економско-социјалниот совет.

координативното тело: ќе служи како форум на повеќе засегнати страни за •дијалог за политики и консултации;ќе организира активности за промовирање на ооП •помеѓу членовите и другите организации кои рабо-тат во македонија и ќе служи како движечка сила за заедничко дејствување;ќе го распространи знаењето и случаите на најдобра •пракса помеѓу членовите и другите организации кои работат во македонија преку започнување и под-готвување на информативни материјали за ооП како и преку настани за учење, дијалог и лобирање.ќе лобира за подобар амбиент за ооП за организа-•циите кои работат во македонија;ќе промовира и ќе покренува поддршка и ресурси •за активности за промовирање на ооП;ќе нуди помош за развој на проекти и политики;•ќе иницира истражувања за прашања од сферата •на ооП;

ќе воспостави показатели за резултатите во областа •на ооП;ќе ги проучи и „локализира“ главните меѓународни •документи, реле вант ни за ооП, со цел да ги иденти-фикува прашањата на кои може да се осврне приват-ниот сектор, граѓанското општество и владата.

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

32

работниот план на националното координативно тело за ооП предвидува подготовка на национален извештај за спроведувањето на ооП во 2009. Таква анализа би обезбедила актуелизиран преглед на состојбата во однос на ооП и ќе овозможи евалуирање на направе-ниот напредок.

Ж. Потенцијални извори на финансирање

ооП се повеќе привлекува финансиски средства и од мултилатерални како и билатерални донатори, врз основа на подготвени акциони планови, особено ако се во прашање фондовите на ЕУ. Другите меѓународни развојни агенции, како што се Светска банка (институтот на Светска банка), УнДП, УСАиД, InWent, исто така, обез-бедуваат финансирање за одредени области на ооП.

Во однос на фондовите од ЕУ, македонија како земја-кан-дидат која се доближува до фазата на одредување на да-тум за започнување на преговори за приклучување треба на повисок степен да смета на овој потенцијален извор на финансирање. Тие средства се особено релевантни во однос на малите и средни претпријатија. Понатамошни можности за финансирање постојат според Европската иницијатива за демократија и човекови права како и кофинан сира ње со европски невладини организации.

на долг рок, откако македонија ќе стане држава-членка на ЕУ, ќе може да го користи Социјалниот фонд на ЕУ,

кој исто така предвидува грантови согласно ооП и особено во однос на стручна обука. Финансирањето на ЕУ за проекти во полето на социјалниот дијалог, работните односи и ооП согласно буџетската ставка 04.03.03.01 (под вработување и социјални работи) исто така би било важно.37

Владата, со нејзините долгорочни стратешки визии и планови, може да ги насочи надворешните финансиски средства во најпотребните области и да обезбеди коор-динација помеѓу различни иницијативи. Владата може да создаде платформа и добри услови за да привлече натамошно надворешно внимание и финансирање преку демонстрирање на добри резултати во клучни области, каква што е заштитата на општествено ранливите групи, правата на работ ни ци те и јакнењето на социјалниот дијалог помеѓу социјалните партнери.

и покрај надворешните можности за финансирање, средствата на македон ската влада се од голема важност и треба да создадат поттик за финансиското учество на локалните власти и на други засегнати страни. имајќи го ова пред вид, Владата мора да ги вклучи активностите на ооП и механизмите за под дрш ка на ооП во процесот на планирање на буџетот. на овој начин таа не само што ќе ја преземе одговорноста за развој и имплементација на ооП, туку и ќе привлече дополнителни средства врз основа на можности за кофинан си ра ње од македонскиот приватен сектор и од надворешни извори.

37 Final report of the international consultant on Corporate Social Responsibility commissioned by the EC/UNDP project to assist in the preparation of the national CSR agenda, Mr. Sune Skade-gaard Thorsen, 2008.

СП

РО

ВЕД

УВ

АЊ

Е

НАЦИ

ОНАЛ

НА А

ГЕНД

А ЗА

ОПШ

ТЕСТ

ВЕНА

ОДГ

ОВОР

НОСТ

НА

ПРЕТ

ПРИЈ

АТИЈ

А

33

Baseline study on CSR in Macedonia, UNDP, 2007.—

Baseline study on CSR practices in the new EU member — states and candidate countries; збирен извештај за националните референтни студии во осум земји: Бугарија, Хрватска, Унгарија, Литванија, македонија, Полска, Словачка и Турција; UNDP/EC, 2007.

Green Paper “Promoting a European Framework for — Corporate Social Responsibility”, COM(2001) 366 Final, Commission of the European Communities, Brussels, 2001.

Final report of the international consultant on Corporate — Social Responsibility commissioned by the EC/UNDP project to assist in the preparation of the national CSR agenda, Mr. Sune Skadegaard Thorsen, 2008.

The State оf Responsible Competitiveness 2007, Ac-— countAbility, Fundação Dom Cabral.

Програма за поттикнување на инвестициите (2007–— 2010), Поглавје 3.10: корпоративно управување и коо, 2007, министерство за економија.

кодекс на корпоративно управување за компаниите — котирани на македонската берза, јуни 2006, маке-донска берза, поддржано од УСАиД и иФЦ.

Програма за подобрување на конкурентноста на — македонските производи и услуги на странските пазари во 2007 година („Службен весник на република македонија“, бр. 38/07).

Стратегијата за соработка на Владата со граѓанс-— киот сектор, заедно со Акционен план за импле-ментација (2007–2011), 2007, Влада на република македонија.

националната стратегија за европска интеграција — на република македонија во ЕУ, 2005, Сектор за европска интеграција.

CSR Implementation Guide: Non-legislative Options — for the Polish Government, World Bank, 2006.

CSR in Republic of Macedonia, Survey, 2006; prepared — by the Institute of Sociological, Political and Juridical Research; commissioned by UNDP.

Corporate Social Responsibility: National public poli-— cies in the European Union, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2004.

ABC of the main instruments of Corporate Social Re-— sponsibility, European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportuni-ties, 2004.

Guidelines for external reporting by state-owned — companies, Ministry of Enterprise, Energy and Com-munications of Sweden, 2008.

Global Reporting Initiative, http://www.globalreport-— ing.org/.

Guide to instruments of corporate responsibility, Rab — Goel, 2005.

CSR and Competitiveness – European SMEs’ Good — Practice: Consolidated European Report, Irene Mandl, Andrea Dorr, 2007.

Register of companies with internal quality certifi-— cates of the Ministry of Economy, 2007, Ministry of Economy.

Corporate Social Responsibility: An Introduction From — The Environmental Perspective, Sabine Braun, Thomas Loew, Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety, 2006.

White paper on Corporate Governance in South East — Europe, 2003, OECD.

КОрИстЕНА ЛИтЕрАтУрА

КО

РИ

СТЕ

НА

ЛИ

ТЕРА

ТУ

РА