Embed Size (px)
Citation preview
ဒးေမာဆၿမ႕နယအလယပငးရ စကပးေရးလပငနးမားတြင
ပးသတေဆးသးစြမႈအေျခအေနက ေလလာစမးစစျခငး
စာတမး
၂၀၂၀ ခႏစ ၾသဂတ
CERTIFICATE COURSE ON INTRODUCTION TO BASIC RESEARCH AND PUBLIC POLICY TRAINING
FOR HUMAN AND INSTUTIONAL DEVELOPMENT
PAÑÑĀ INSTITUTE
သေတသနျပသ သငတနးသား/ သမား
၁။ ေကဇငမငးနင (အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ)
၂။ ေနာသဂ ၤစး (ေဂဘားကရငလငယကြနယက)
၃။ သနးတးေအာင (လျခမးေျမ- Youth Platform for Social Change)
၄။ မာက (Kantarawaddy Times)
၅။ ေအာငသကပင (ေရာငနလႈငး - CBO)
၆။ ေစာေကာေဇာဟနး (ေဂဘားကရငလငယကြနယက)
မာတကာ ေကးဇးတငလႊာ........................................................................................................................၁
အတေကာကစာရငး................................................ .............................................................. ၂
အႏစခပတငျပခက............. ............................................................................................... ၃
၁. နဒါနး .......... ............................................................................................................... ၆
၂. သေတသနျပရျခငးရညရြယခကႏငေလလာစမးစစမႈနညးပညာ .................. .................................. ၉
၂.၁ သေတသနျပရျခငးရညရြယခက ....... ............................................................................... ၉
၂.၂ ေလလာစမးစစမႈနညးပညာ .............. ............................................................................ ၁၀
၂.၂.၁ ေျဖဆမညသမားကေရြးခယပနညးစနစ ...... ................................................................... ၁၁
၂.၂.၂ စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာအလကေတြ႔ဆေမးျမနးသမားရာခငႏနးျပဇယား .... ................ ၁၁
၂.၃ ကန႔သတခကမား .... ................................................................................................ ၁၂
၃. ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာေတာငသလယသမားမသားစမား .......................................................... ၁၃
၃.၁ ကယေရးအခကအလက ............................................................................................... ၁၃
၃.၂ ပငဆငမႈႏငစကပးမႈ...................................................................................................... ၁၆
၄. စကပးေရးလပငနးမားတြငပးသတေဆးသးစြမႈ ..................................................................... ၁၇
၄.၁ ပးမႊားၾကတငကာကြယျခငးႏငပးသတေဆးသးစြမႈ................................................................. ၁၇
၄.၂ ပးသတေဆးမား၏ေဂဟစနစအေပၚထခကမႈ ...................................................................... ၃၀
၄.၃ သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႔ပစမႈ ........................................ ၃၄
၄.၄ ဓာတပးသတေဆးမားသးစြမႈေလာခနငေရးႏငပတသကေသာထငျမငယဆခကမား...................... ၃၈
၅. ေတြ႔ရခက ................................................................................................................... ၄၁
၅.၁ အခကအခမား ............................................................................................................ ၄၃
၅.၂ အၾကျပခက ............................................................................................................... ၄၄
၆. နဂး ............................................................................................................................ ၅၀
၇. ကးကားစာရငး ............................................................................................................... ၅၁
၈. ေနာကဆကတြ .............................................................................................................. ၅၂
ေကးဇးတငလႊာ
ဤသေတသနစာတမးက ေအာငျမငစြာေရးသားျပစနငရန ပပးကညေပးခေသာ KONRAD
ADENAUER STIFTUNG အဖြ႔၊ အေျခခသေတသနနညးလမးမား ကေလလာသငယ နငေစရနအတြက
သငတနး စစဥေပးပါေသာ ပညာအငစတကႏငသငၾကားေပးပါေသာ ဆရာေဒါကတာသနးသနး၀ငး၊ ဆရာ
ဥးေကာေကာသြင၊ ဆရာမေဒါကတာသေျပထြနး တ႔အား အထးေကးဇးတငရပါသည။
သေတသနစာတမးအတြက ဌာနဆငရာမားႏငေတြ႔ဆ၍ အခကအလကမားေကာကယနငရန ကည
ေပးပါေသာ ကယားျပညနယ အစးရအဖြ႔၀နၾကးခပႏငကယားျပညနယ လယယာစကပးေရးႏငဆညေျမာငး
၀နၾကးဌာန၀နၾကး တ႔အားအထးေကးဇးတငရပါသည။
ကၽြနပတ႔သလသမက ေျဖၾကားေပးပါေသာ ကယားျပညနယ လြငေကာၿမ႕ျပညနယ စကပးေရးဥးစး
ဌာန၊ သးႏပးမႊားကာကြယေရးဌာနခြမ တာ၀နရသမား၊ ဒးေမာဆၿမ႕နယ စကပးေရးဥးစးဌာနမ တာ၀န
ရသမား၊ အခကအလကမားေကာကယရန သြားေရာကခသည ေကးရြာအပစမားမ အပခပေရးမးမား၊
စကားျပနအျဖစ လကပါကညေဆာငရြကေပးခေသာေဒသခမား၊ ကၽြနပတ႔၏သေတသန ေမးခြနးမားက
အခနေပး၍ စတပါ၀ငစားစြာ ပါ၀ငကညေျဖၾကားေပးခေသာ ေဒသခေတာငသ လယသမားမားႏင စကပးေရး
ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားမ တာ၀နရသမားအားလညး အထးပငေကးဇးတငရပါသည။
သေတသနျပ သငတနးသား/သမား
1
အတေကာကစာရငး
- WHO World Health Organization
- PAN Pesticide Action Network
- CSO Civil Society Organization
- GAP Good Agriculture Practice
2
အႏစခပတငျပခက
မမတသေတသနအဖြ႔ စစတမးေကာကယခေသာ ဒးေမာဆအလယပငးရ ေတာငသအမားစသည
အမား အားျဖငစပါး၊ ေျပာငးေကာကစသည သးနနစမးက အဓကစကပးျပး ေျမပ၊ ပစငးင၊ ေျပာငး စေသာ
သးနမားက တစနငတစပငစကပးၾကသညက ေတြ႔ရရပါသည။ ထသးနတအနက စပါးတြငပးကမႈ ၆၂% ၊
ေျပာငးတြငပးကမ ၃၃% နင တစနငတစပငစကပးေသာသးနမားတြင ပးကေရာကမ ၅% ရေၾကာငး
ေတြ႔ရရပါသည။
စစတမးေကာကယခေသာေတာငသမားအနက ၇၆% သည သဘာ၀နညးလမးျဖင ပးမႊားအႏရာယ
ကာကြယနငေစရန အသပညာေပးေသာ ေဆြးေႏြးပြသငတနးမားက တကေရာကဖးျခငးမရဘ ေတာငသ
၂၄%သာ တကေရာကဖးသညက ေတြ႔ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပေသာ
ေတာငသဥးေရမာ အလြနနညးပါးပါသည။ ထတကေရာကခဖးေသာ ေတာငသမားတြငလညး ၆၂%သည
ျပနလညအသးခမႈမရဘ ၃၈%သညသာ ထနညးလမးမားက ျပနလညအသးျပေၾကာငး ေျဖၾကားခပါသည။
သဘာ၀နညးလမးမားကအသးျပရာတြင ထေရာကမရ/မရျပနလညအသးျပေသာ ေတာငသမားက
ေမးျမနးရာတြင၈၃%ေသာေတာငသမားသည ထေရာကမႈရေၾကာငးေျဖၾကားခပါသည။ထ႔ေၾကာင သဘာ၀
နညးလမးသည အမားအားျဖင ထေရာကမႈရသညဟ ယဆနငေသာလညး ေတာငသအနညးစသညသာ
သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပၾကေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။
စကပးေရးဥးစးဌာနသည သဘာ၀နညးလမးျဖင ပးမႊားမားကာကြယနငရန ေတာငသမားအား
နညးလမးေပးေသာလညး ေတာငသမားသညစတ၀ငစားမႈနညးပါသည။ ေတာငသမားသည သဘာဝပးသတ
ေဆးကၾကကေသာလညး ထေရာကမႈမာ ဓာတပးသတေဆးေလာကမျမနျခငး၊ ထေရာကမႈ အားနညးျခငး
တ႔ေၾကာင ေတာငသမားက ပးကလာလင သးႏဆးရႈးမာစးရမသျဖင ကာကြယျခငးက ထထေရာကေရာက
လပခငသညအတြက ဓာတပးသတေဆးက ပအားသနေၾကာငး စကပးေရးဥးစးဌာနမ ေျဖၾကားထားပါသည။
သးစြျပးေသာ ဓါတပးသတေဆးဘးခြမားနင ဆကစပပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစရမည နညးလမး
မားနငပတသကသည ဗဟသတမားနညးပါးသညက ေတြ႔ရပါသည။ ပးသတေဆးသးစြေသာ ေတာငသမား
3
တြငလညး အနညးစသညသာ ပးသတေဆးနင ဆကစပေသာပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစနညး သငတနး
မားက တကေရာကဖးသညက ေတြ႔ရရပါသည။ အသပညာေပးသငတနး တကေရာကသမားထတြင ၉၃%
သည လကနာကငသးမႈရေၾကာငး ေတြ႔ရျပးသငတနးတကေရာကဖးသ ၇%သည လကနာကငသးမႈ
မရေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။ သငတနးမတကေရာကဖးသ ၆၂%သည သးစြၿပးေသာ ပးသတေဆးဘးခြမားႏင
ဆကစပပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစၿပး ၃၈%မာ စနစတကစြန႔ ပစမႈမရေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။
ေတာငသမားထတြင အသပညာေပးသငတနး တကေရာကသ နညးပါးေသာလညး တကေရာကသမားသည
သးစြၿပးေသာ ဓာတပးသတေဆးဘးခြမားက စနစတကစြန႔ ပစရမည နညးလမးမားအတငး လကနာ
ကငသးၾကေၾကာငးက သႏငပါသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသည ေတာငသမားႏင ပးေပါငး၍စျပကြကမား၊
စမးသပကြကမားစကျပပါသည။ နညးပညာေပးသငတနးမား၊ ေဆြးေႏြးပြမား၊ မးေစမားျဖန႔ျဖး ေပးပါသည။
မးေကာငးမးသန႔မးေစမားက သေတသနျခမားမ မးထတ၍ ေတာငသမားအား ခတဆကေပးလက
ရသညကလညး သရပါသည။
ဓါတပးသတေဆးမားအား ဒးေမာဆျမနယတြင တားျမစထားသည အမးအစား (၄၁) မး ရသည။
တားျမစထားသည ပးသတေဆးမားအား ေဒသအတြငးသြားေရာကစစေဆးသညအခါ ေရာငးခေနသညက
မေတြ႔ရပါ။ ဓါတပးသတေဆး အသးျပျခငးသည အသးမျပျခငးထက အကးေကးဇး ရမရ
ေလလာစမးစစထားေသာ သေတသန မတတမးမားမရပါ။
စစတမးေကာကယခေသာ ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးတြင ငေျမာငေတာငပးမား စတငကေရာက
လာျပး ထပးမႊားမား၏ ျပနာမားက ေျဖရငးရန ဓာတပးသတေဆး အမားအျပား အသးျပလာၾကသည။
၂၀၁၉ခႏစတြင ဓါတပးသတေဆးသးစြမႈမာ သသာစြာျမငတကလာသညဟ စကပးေရးဥးစးဌာန သးႏ
ကာကြယေရးဌာနခြမ ေျပာၾကားခပါသည။
သးႏမားေပၚကေရာကေသာ ပးမႊားမားႏမနငးရာတြင ဓာတပးသတေဆးျဖနးျခငးႏင သဘာ၀
ပးသတေဆး အသးျပ၍ ႏမနငးျခငးဟ၍ နညးလမး(၂) မးျဖင ကာကြယႏမနငး ၾကသည။ သ႔ေသာ
ဓာတပးသတေဆး အသးျပမႈမာ စစတမးေကာကယခေသာ ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ ေျဖဆသ (၂၂၀)
4
ဥးတြင ဓါတပးသတေဆးသးစြသမားမာ ၈၃ ရာခငႏႈနးရၿပး၊ ၁၇ ရာခငႏႈနးသာလင သဘာ၀ပးသတေဆး
အသးျပ၍ ႏမနငးေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။
ဓာတပးသတေဆးသးစြမေၾကာင အကးျပပးမႊားမားက ေသေစနငေလာကသညအျပင ေရထႏင
ေလထက ညစညမးေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဓာတပးသတေဆးသည လတ႔၏ ကနးမာေရး၊ သဘာ၀
ပတ၀နးကငႏင ေဂဟစနစက မားစြာထခကေစနငပါသည။ အစးရတစရပအေနျဖငလညး တရားမ၀င
ဓာတပးသတေဆးမား ထတလပေရာငးခေနမႈႏင တငသြငးေနမႈမားက စနစတကစစစေဆာငရြကရန
လအပေၾကာငး အသေပးအပပါသည။
ေဒသမစကပးေရးဆငရာအဖြ ႕အစညးမားနငေတြ႔ဆေမးျမနးရာတြငသဘာ၀ပးသတေဆးနငအျခား
သဘာဝနင ညညြတေသာနညးလမးမား (ဥပမာ...မတေဆြပးမားတးပြားလာေအာငလပေပးျခငး) သည
သးႏပးမႊားမားကကာကြယရသာမက သးႏမားကလညးကနးမာေရးႏင ညညြတေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင
သဘာ၀ပးသတေဆးႏငအျခားေသာသဘာဝနငညညႊတသညနညးလမးမားကသာပမထတလပသးစြသငပါ
သည။သဘာ၀ပးသတေ ဆးသည ပးမႊားမားကခကခငးမေသေစႏငေသာလညး တစပတအတြငး ထေရာကမႈ
ရသညကေတြ႕ရပါသည။ေျမဆလႊာမားကလညး ပကစးဆးရႈးမႈမရသညအတြက ႏစစဥသးႏၤအထြကႏႈနးက
ထခကမႈမရဘ စားသးသမားအတြက ေဘးထြကဆးကးမားမျဖစေစေသာေၾကာင စားသးသေဘးအႏ ရယ
ကငးရငးေစပါသည။ သဘာ၀ပးသတေဆးသည ျပလပရနအခနၾကာျမငေသာလညး လႏငသဘာဝပတဝနး
ကငက ထခကမႈမရသညအတြက သဘာဝပးသတေဆးထတလပသးစြမႈ တးတကလာေစရန လအပသည။
သကဆငရာ ဌာနမားမလညး သဘာဝပးသတေဆး ထတလပသးစြသည နညးပညာအကအညေပးရသာမက
ရာဌာနမားမလညးသဘာ၀ပးသတေဆးထတလပသးစြသညနညးပညာအကအညေပးရသာမက လအပသည
ပစၥညးမားလညး ကာလတစခသတမတ၍ အေထာကအပေပးၿပး သးစြသမား ပမစတဝငစားလာေစရန စမ
ေဆာငရြကေပးမညဆလင ဓာတပးသတေဆးထက သဘာဝပးသတေဆးက သးစြမႈျမငတကလာမည
ျဖစပါသည။
5
၁. နဒါနး
ျမနမာနငငသည စကပးေရးလပငနးက အဓကထား လပကငေသာ နငငျဖစၿပး အေရေတာငအာရတြင
ဒတယအၾကးဆး နငငျဖစသည။ နငငလဥးေရ၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးသည စကပးေရးလပငနးက အဓကထား
လပကငၾကၿပး တငးျပည၀ငေငြ၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးသည စကပးေရးလပငနးမ ရရသည။ 1စပါးသည
ျမနမာနငင၏ အဓကစကပးေသာသးႏျဖစၿပး နငင၏စကပးေျမဧရယာ ၆၅ ရာခငႏႈနးတြင စပါး
စကပးပါသည။ မးရာသတြငစပါးက အဓကစကပးၿပး ေႏြရာသႏငေဆာငးရာသတြင ဆထြကသးႏမား၊
ေျပာငးႏင ပအမးမးတ႔က စကပးၾကပါသည။ ေႏြစပါးမားလညး စကပးၾကပါသည။ သးထပစကပး
ျခငးမားေၾကာင ပးမႊားေရာဂါမားကေရာကတတၿပး ပးသတေဆးသးစြမႈႏႈနး ပမမားျပားလာေၾကာငး
ေတြ႔ရရပါသည။
ျမနမာနငငရ ေတာငသလယသမားမားသည အျခားေသာ အေရ႔ေတာငအာရဖြ႔ၿဖးဆနငငမားနညးတ
ႏစစဥသးႏမား အထြကတးေစရန ပးသတေဆးမား အသးျပၾကသည။ သ႔ေသာလညး ပးသတေဆး အသးျပ
ျခငးေၾကာင ကနးမာေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ထခကမႈျပနာမားက ေတြ႔ရရပါသည။1
2
မမတ႔သေတသနအဖြ႕သည ဒးေမာဆၿမ႕နယတြငးရ လယယာစကပးေရးလပငနးမားတြင ေတာငသမား
၏ ပးသတေဆးသးစြမႈပစက သရနငရန စကပးေရး အမနတကယလပကငေနေသာ ေတာငသမား၊
ျပညနယသးနပးမႊားကာကြယေရးရး၊ ဒးေမာဆျမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာနင အရပဖက အဖြ႕အစညးမားက
ေတြ႕ဆေမးျမနးခပါသည။
ျမနမာနငငသည ပးသတေဆးမား ထနးခပျခငးအတြကထေရာကၿပး အျပညအ၀ေစာငၾကညထနးခပ
နငသည စနစမရေသးေပ။ လယသမားမားအတြက ပးသတေဆး အသးျပမႈႏင ေရရညတညတခငျမေသာ
ပးမႊားစမခန႔ခြမႈတ႕က အေထာကအပျပေပးနငသည ထေရာကေသာ စနစမရေသးပါ။
1Population and Housing Census 2014 2 The Impact of Pesticides Used in Agriculture on Human Health : Case Study from Myanmar, Ms May Lin Aung Associate Professor, Co-0perative University ,Thanlyin
6
ပးသတေဆးမားသည အပငမားက ကာကြယရနထတကနျဖစၿပး စကပးေရးက႑တြင အသးျပရန
ႏစစဥတးျမင ထတလပထားသည။ ဥေရာပသမဂၢတြင ႏစစဥပးသတေဆးမားက တန ၂၀၀၀၀၀ ေကာ
အသးျပေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။
၁၉၅၀ ခႏစမ ၂၀၁၀ အထ တစကမၻာလး ေရာငးအားစစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ ၃၈ ဘလယသ႔
တးလာသည။ ၁၉၅၀ ခႏစမစ၍ ကမၻာေပၚတြင ပးသတေဆးမား အသးျပမႈသည အဆ ၅၀
ျမငတကလာသည။ ယခအခါ ပးသတေဆးထတလပမႈႏင အသးျပမႈအမားဆး နငငမာတရတနငင ျဖစသည။
WHO ၏ ခြျခားသတမတခကအရ ပးသတေဆးမားသည အလြနအႏရာယမားေသာ (Class Ia)
အနညးငယအႏရာယမားေသာ (Class III) ႏင စးရေသာအႏရာယ (Class U) မ အဆင ၅ဆင
ခြျခားထားသည။ Pesticide Action Network (PAN International) သည ကမၻာတစ၀မးရေစးကြကတြင
နငငတကာအဆငသတမတ ခကအဆငမားအျဖစ အလြနအမငးအႏရာယရေသာ ပးသတေဆးပါ၀ငပစၥညး
ေလးရာပါ၀ငေသာ အလြနအႏရာယရေသာ ပးသတေဆးစာရငးက ထတေ၀ခပါသည။ အာရတြင
အမားဆးအသးျပေသာ ပးသတေဆး ၁၀ ခအနက ၇ ခသည အလြနအႏရာယရေသာ
ပးသတေဆးစာရငးတြင ပါ၀ငသည။ ပးသတေဆး ၁၅၀ အနက ၈၂ ခသညတြင အသးျပေနသညဟ PAN
Asia ႏင Pacific သေတသနတြင ေဖာျပထားသည။ ဖြ႔ၿဖးဆနငငမားတြင တရားမ၀ငေရာငး၀ယသည
ပးသတေဆးမား၏ ၃၀ ရာခငႏႈနးသည နငငတကာ အသအမတျပ ေဘးကငးလျခမႈ စႏႈနးမားႏင
မကကညပါ။
ပးသတေဆးမားႏင ဆကႏႊယေသာ ေရာဂါမားသည ပနးနာရငၾကပေရာဂါ၊ အယလဇငးမား၊
မသနစြမးမႈမား၊ မးဆကပြားကနးမာေရးဆငရာျပနာမား၊ ဆးခေရာဂါ ၊ ပါကငဆနႏင ကငဆာေရာဂါ
အမးမးျဖစပြားေစတတသည။ ဓာတပးသတေဆးသးစြမႈက တားဆးရန၊ ေလာခရနႏင အႏရာယအကျဖတမႈ
အေပၚအေျခခသညမ၀ါဒက ကငသးေနေသာလညး ပးသတေဆးသးစြမႈႏင ထေတြ႔မႈမာတးပြားလက
ရသည။2
3
3 Pesticides Literacy and Pesticide Exposure Prevention Practices among Farm Workers in Bago Region. Min Thura Aung, 2017
7
ျမနမာနငငတြင ဓါတပးသတေဆးတငသြငးမသည ၂၀၀၂ ခနစတြင ၃၀၀၀ တနခနေအာကရသညဟ
ေဖာျပချပး၊ ၂၀၁၁ ခႏစတြင မတနခန ၁၁,၀၀၀ ေကာအထတငသြငးလာသညက ျမနမာနငင၏ ၂၀၁၈
စစတမးတြင ေဖာျပထားခသည။3
4 ထငးနငင၏ ဓါတပးသတေဆးတငသြငးမမာ ၂၀၀၇ ခနစတြင တနခန
၁၁၀,၀၀၀ အထရေနျပျဖစျပး၊ ၂၀၁၃ ခနစတြငမ တနခန ၁၇၂၀၀၀ အထ ရလာသညက ထငးနငင၏ ၂၀၁၅
ခနစ သေတသနျပလပထားေသာ စာတမးမားအရ ေဖာျပထားသည။4
5 ဤစာတမးေဖာျပခကမားအရ
ျမနမာနငင၏ ပးသတေဆး သးစြမတနခနသည တးလာေသာလညး၊ ထငးနငင၏ သးစြမ တနခနထက
ေလာနညးေနသညက ေတြ႔ရရပါသည။
ဒးေမာဆျမ႔နယသည ေျမာကလတတြဒ ၁၉ ဒဂရ ၁၅ မနစ နင ၁၉ ဒဂရ ၄၅ မနစအၾကား
အေရ႔ေလာငဂတြဒ ၉၆ ဒဂရ ၁၅ မနစနင ၉၇ ဒဂရ ၂၅ မနစအၾကားတြင တညရျပး အကယအ၀နးမာ
၄၅၉.၆၃ စတရနးမငျဖစသည။ ဒးေမာဆျမ႕နယသည ေအးျမစစြတေသာ ရာသဥတရျပး အျမငဆးအပခနမာ
၃၆.၈ ဒဂရစငတဂရတ နင အနမဆးအပခနမာ ၆ ဒဂရစငတဂရတ ျဖစသည။ ပမနမးေရခနမာ ၃၀. ၆၅
လကမျဖစသည။ ဒးေမာဆျမ႕နယ၏ လဥးေရမာ ၈၇၆၁၀ ဥးရပါသည။
ျမ႔နယလထသည စကပးေရးလပငနး အဓကလပကငၾကသည။ ျမ႕နယ၏ အဓကထြကကနမာ ဆန
စပါး၊ ေျပာငး၊ ေျမပနင အျခားစားသးသးနမားျဖစကာ အထကျမနမာျပညသ႔ အမားဆးတငပ႔ေရာငးခသည။5
6
ဒးေမာဆၿမ႕နယတြင ၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခႏစတြင မးသးႏအစ စစေပါငးစကပးဧက ၆၀၅၄၈ ဧက
စကပးထာၿပးျဖစပါသည။ ဒးေမာဆၿမ႕နယတြင မးစပါးႏင အေစထတေျပာငး အဓကစကပးသည။
ဒတယအဆငအေနျဖင ေျမပ ႏင ႏမး စကပးပါသည။ မးစပါးစကဧက ၃၃၀၀၀ ေကာရၿပး အေစထတေျပာငး
ဧက,၁၄၀၀၀ ေကာစကပးထားပါသည။ ကနသးႏမားအား စကပးေျမဧက ေထာငဂဏနးခန႔သာ ရပါသည။
(ေကးရြာအလက စကပးၿပးစးမႈစာရငးအား ေနာကဆကတြတြင ေဖာျပထားပါသည။)
ျမနမာနငင ပးသတေဆးမတပတငအဖြ႔မ ေရာငးခရန မသငေသာေၾကာင တားျမစထားသည
ပးသတေဆး ၄၁ မး ရပါသည။ ပးသတေဆးမတပတငအဖြ႔မ အစညးအေ၀းလပသညအခါ ယခင ၃၉ မး
4 Overview of Pesticide Market and Registration in Myanmar, Lin Fang 1.feb 2018 5 Pesticides Used in Thailand and Toxic Effects to Human Health, Padet Siriyasatien; e-mail: [email protected] 6 http://www.kayahstate.gov.mm
8
ပတပငထားရာမ ယခ ၄၁ မးအထရ လာပါသည။ ပးသတေဆးမတပတငအဖြ႔မ ထပမစစစရရေသာ
ကန႔သတထားေသာ ပးသတေဆးမားစာရငးက အခါအားေလာစြာ ထတျပနေၾကညာေၾကာငး သရရပါသည။
(ကန႔သတပးသတေဆးႏငပတပငထားေသာပးသတေဆးစာရငအားေနာကဆကတြတြငေဖာျပထားပါသည)7
ဤသေတသနစာတမးက ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ ေတာငသလယသမားမား၏
သးႏမားေပၚတြင ပးမႊားေရာဂါ ကေရာကလင ပးသတေဆးသးစြမႈ၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ပးသတေဆးႏင
ပတသကသည ဗဟသတႏငအျမငမား၊ ပးသတေဆးမား၏ ေဂဟစနစအေပၚထခကမႈႏင ပတသကသည
အျမငမားက သရနငရန၊ သးစြၿပးေသာပးသတေဆး၊ ဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမားက မညကသ႔စြန႔ပစ
သညက သရနငရနႏင ဓာတပးသတေဆးမားသးစြမႈ ေလာခနငေရး နညးလမးမားက သရနငရန ရညရြယ
ပါသည။
ျမနမာနငငသည စကပးေရးလပငနးက အဓကထားလပကငေသာ နငငျဖစသည။ သးထပစကပ
းျခငးေၾကာင ပးမႊားေရာဂါမားကေရာကတတၿပး ပးသတေဆးသးစြမႈႏႈနး ပမမားလာေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။
ျမနမာနငငသည ပးသတေဆးမားထနးခပျခငးအတြက ထေရာကၿပးအျပညအ၀ လညပတနငသညစနစ
မရေသးပါ။ လယသမားမားအတြက ပးသတေဆးအသးျပမႈႏင ေရရညတညတခငျမေသာ ပးမႊားစမခန႔ခြ
မႈအတြက ထေရာကေသာစနစ မရေသးပါ။7
8
၂. သေတသနျပရျခငး ရညရြယခက ႏင ေလလာစမးစစမနညးပညာ
၂.၁ သေတသနျပရျခငး ရညရြယခက
ဤသေတသနစာတမးက ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ ေတာငသလယသမားမား၏ သးႏမားေပၚတြင
ပးမႊားေရာဂါကေရာကလင ပးသတေဆးသးစြမႈ၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ပးသတေဆးႏင ပတသကသည ဗဟသတ
7စကပးေရးဥးစးဌာန 8 Pesticides Literacy and Pesticide Expocure Prevention Practices among Farm Workers in Bago Region,Myanmar.
Min thura Aung.2017
9
အျမငမား၊ ပးသတေဆးမား၏ ေဂဟစနစအေပၚ ထခကမႈႏင ပတသကသညအျမငမားက သရနငရန၊
သးစြၿပးေသာ ပးသတေဆး၊ ဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမားက မညကသ႔ စြန႔ပစသညက သရနငရနႏင
ဓာတပးသတေဆးမားသးစြမႈ ေလာခနငေရး နညးလမးမားက သရနငရန ရညရြယပါသည။
၂.၂ ေလလာစမးစစမနညးပညာ
ဤသေတသနစာတမးအတြက စစတမးေကာကယရာတြင အေျခခမလေဒတာမားက ကယားျပညနယ
ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ စကပးေရးလပကငသ၊ ေတာငသလယသမားမား၊ သးႏပးမႊားကာကြယေရး
ဥးစးဌာန၊ စကပးေရးဥးစးဌာန၊ CSO အဖြ႕အစညး၊ ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားက ဥးတညအပစ
အျဖစသတမတ၍ စစတမးေကာကယခပါသည။ ဤသေတသနစာတမးအတြက စစတမးေကာကယရန
ကယားျပညနယလြငေကာၿမ႕သ႔ (၂၄.၉.၂၀၁၉)ရကေန႔တြင ေရာကရ၍ (၂၄.၉.၂၀၁၉) မ (၄.၁၀.၂၀၁၉)
ရကေန႔အထ စစတမးေကာကယခပါသည။ စစတမးေကာကယရနအတြက ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ
ေကးရြာအပစ (၃) အပစက ေရြးခယရျခငးမာ ဒးေမာဆၿမ႕နယအလယပငးတြင စကပးေရးအမားဆး
လပကငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။
ေဒတာစေဆာငးျခငးက စနစတကဖြ႔စညးထားေသာ ေမးခြနးမားျဖင မကႏာခငးဆင ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး
မားျပလပခပါသည။ စစတမးေကာကသမားမ ေတြ႕ဆေမးျမနး၍ ေျဖဆသကယစားစစတမးပစမားက
ျဖညစြကထားပါသည။
အမေထာငစမားအား အေရအတြကစထားသေတသနနညး (Quantitative Method) က အသးျပ၍
အစးရဌာနဆငရာမားႏင လမအသငးအဖြ႔အား ေမးျမနးရာတြင အရညအေသြးစထားသေတသနနညး
(Qualitative method) ျဖင ေကာကယခပါသည။ စစတမးေကာကရာတြင ေကးရြာအပစ (၃) အပစမ
ေကးရြာ (၁၀) ရြာရ အမေထာငစ (၂၂၃) အမမ လဥးေရ (၂၂၃) ဥးက ေကာကယခပါသည။
ကယားျပညနယစကပးေရးဥးစးဌာန၊ သးႏပးမႊားကာကြယေရးဌာနခြ၊ ဒးေမာဆၿမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာန၊
KSFU ( Karenni State Farmer Union) မားႏင ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားက
အငတာဗေမးျမနးျခငးျဖင စစတမးမားေကာကယ ခပါသည။ သေတသနသငတနးသား/သ (၆) ဥးမ
10
သြားေရာကေကာကယချပး၊ တစဖြ႔လင (၂) ဥးျဖင အဖြ႔ (၃) ဖြခြျပး စစေပါငး (၁၁) ရကတတ ေကာကယ
ခပါသည။
၂.၂.၁ ေျဖဆမညသမားက ေရြးခယပနညးစနစ
၂.၂.၂ စစတမးေကာကယခေသာေကးရြာအလကေတြ႕ဆေမးျမနးသမားရာခငႏနးျပဇယား (n=၂၂၀)
ေကးရြာအလက ေတြ႕ဆေမးျမနးသမားစာရငး
ပးသတေဆးသးစြမႈ အေျခအေနႏင ဓါတပးသတေဆးေလာခမအတြက စစတမးေကာကရန
ဒးေမာဆျမ႕နယလယပငးအတြငး ေကးရြာအပစ (၃) အပစက ခြတမးနမနာပစနညး (Quota sampling) ျဖင
ေရြးခယချပး၊ ေကးရြာအပစ (၃) အပစထမ စနစတကကပနးနညး (Systematic Random) ျဖင ေကးရြာ
(၁၀) ရြာက ေရြးခယခသည။ ထေကးရြာ (၁၀) ရြာအနကမ ေငြေတာင၊ အမတ(၂)ေအာငသေျပ၊
ေအာငခမးသာစေသာ ရြာ (၃) ရြာသည စကပးေရးလပကငသ နညးပါးေသာေၾကာင စနစတကကပနးနညး
၁၅%
၆% ၅%
၂၀%
၆% ၇%
၁၄% ၁၄%
၅%
၈%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
11
(Systematic Random) ျဖင ထးဖးကလး၊ ေဒါဆႏင တနးလာလစသည ေကးရြာမားက ျပနလည
ေရြးခယခသည။ Household မားကလညး စနစတကကပနးနညး (Systematic Random) ျဖင
အမေထာငစ (၂၂၃) အမမ လဥးေရ (၂၂၃) ဥးက ေကာကယခပါသည။ ကယားျပညနယစကပးေရးဥးစးဌာန၊
သးႏပးမႊားကာကြယေရးဌာနခြ၊ ဒးေမာဆၿမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာန၊ KSFU ( Karenni State Farmer
Union)မားႏင ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားက အရညအေသြးစထားသေတသနနညး (Qualitative
method) ျဖင သြားေရာကေတြ႔ဆေမးျမနးမမား ျပလပခပါသည။
၂.၃ ကန႔သတခကမား
ဒးေမာဆအလယပငးရ အပစသးအပစမေကးရြာ (၁၀) ရြာက စစတမးေကာကယရန
ေရြးခယခသည။ ထ႔ေကးရြာ (၁၀) ရြာအနကမေကးရြာ (၃) ရြာမာ စကပးေရးလပကငသ မရေသာေၾကာင
စကပးေရးလပကငေသာ ေကးရြာမားအနကမ ေနာကထပေကးရြာ (၃) ရြာက စနစတကကပနးနညးျဖင
ထပမေရြးခယ ေကာကယခပါသည။ ဓါတပးသတေဆး ေလာခမဆငရာ သေတသနစစတမး ေကာကယရန
ဒးေမာဆအလယပငးကသာ ေရြးခယရျခငးမာ ထေဒသတြင စကပးေျမဧကအမားဆးရျပး စကပးသ
ေတာငသမားလညး အမားဆးေနထငရာေဒသျဖစေသာေၾကာင ျဖစပါသည။8
9 တခ႕ေသာ ေကးရြာမားတြင
ဘာသာစကားအခကအခမားရ၍ စကားျပနမားေခၚယျပး ေမးျမနးျခငးမား ျပလပခပါသည။ စစတမးေကာက
ယရနအတြက ဒးေမာဆျမ႕နယအလယပငးရ ေကးရြာအပစ (၃) အပစကသာ ေရြးခယရျခငးမာ ဒးေမာဆ
ၿမ႕နယအလယပငးတြင စကပးေရးကအမားဆးလပကငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ဒးေမာဆၿမ႕နယတြင
စကပးေျမဧက ၆၀၄၂၂ ဧကရၿပး၊ ေငြေတာငအပစတြင ၅၃၉၁ ဧက၊ ေဒါကေလာဒအပစတြင ၃၄၇၄ ဧက၊
ထးဖးကလးအပစတြင ၃၄၉၆ ဧက အသးသးရၾကသည။ စစတမးေကာကယခေသာ အမေထာငစ
အေရအတြကမာ (၂၂၃) အမျဖစေသာလညး သေတသနစစတမးလႊာ (၃) ေစာငမာ အခကအလက
မျပညစမႈေၾကာင ပယခရသညအတြက သေတသနစစတမးလႊာ (၂၂၀) သာ ထညသြငးတြကခကခပါသည။
9ဒးေမာဆၿမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာန၏ ၂၀၁၉-၂၀၂၀ မးရာသစကပးသးႏမား ေကးရြာအလက အသားတငစကပးၿပးစးမႈအေျခအေနစာရငး
12
၃. ေတြ႕ဆေမးျမနးခေသာ ေတာငသလယသမား မသားစမား
၃.၁ ေျဖဆသ၏ ကယေရးအခကအလကမား
အေၾကာငးအရာ အမးအစားမား အေရအတြက ရာခငႏနး
လင ကား ၁၀၁ ၄၅.၉%
မ ၁၁၈ ၅၃.၆%
မေဖာျပလသ ၁ ၀.၅%
အသက ၁၈ႏစေအာက ၂ ၀.၉%
၁၈ - ၃၅ႏစ ၁၀၉ ၄၉.၅%
၃၆ - ၅၃ႏစ ၆၈ ၃၀.၉%
၅၄ႏစႏငအထက ၄၀ ၁၈.၂%
မေဖာျပလသ ၁ ၀.၅%
အမေထာငရ/ မရ အမေထာငရ ၁၅၉ ၇၂.၃%
အမေထာငမရ ၄၃ ၁၉.၅%
အမေထာငကြ ၈ ၃.၆ %
မဆးမ/မဆးဖ ၈ ၃.၆%
မေဖာျပလသ ၂ ၀.၉%
13
လမး ကယား ၂၀၅ ၉၃.၂%
ကယနး ၇ ၃.၂%
အျခား ၈ ၃.၇%
ပညာအရညအခငး မလတနး ၄၂ ၂၄.၅%
အလယတနး ၆၈ ၃၀.၉%
အထကတနး ၄၅ ၂၀.၅%
အဆငျမငပညာ(ဘြ႔ရ၊ဘြ႔လြန) ၇ ၃.၂%
ေကာငးမေနဖးသ ၃၉ ၁၇.၇%
မေဖာျပလသ ၁၈ ၃.၂%
မသားစဥးေရ ၅ေယာကေအာက ၆၉ ၃၁.၄%
၅ - ၁၀ေယာက ၁၃၁ ၅၉.၅%
၁၀ေယာကႏငအထက ၁၁ ၅.၀ %
မေဖာျပလသ ၉ ၄.၁ %
ဇယား (၁) ေျဖဆသမား၏ကယေရးအခကအလက (n=၂၂၀)
ဤသေတသနစစတမးသည ေတာငသလယသမားဥးေရ (၂၂၀) ဥးက ေမးျမနးထားျခငးျဖစၿပး
ေျဖဆသအမားစမာ (အသက ၁၈ ႏစမ ၅၃ ႏစ) အၾကားျဖစသည။
14
စကပးေရးက အဓကဥးေဆာငလပကငေနသမား
စကပးေရးက အဓက ဥးေဆာငလပကငေနသမားတြင အသက ၃၆ နစမ ၅၃ ႏစ အၾကားရသမားမာ
အမားဆးျဖစျပး ရာခငနနးအရ ၈၆ ရာခငနနး ထရသည။ အသက၁၈ႏစမ ၃၅နစအၾကားရသမားမာ ၈၄
ရာခငနနးရျပး၊ အသက ၅၄ နစ အထက ရသမားမာ ၄၉ ရာခငနနး ရသည။ ထသမားသည စကပးေရးက
အဓကဥးေဆာငလပကငေနသမားျဖစသည အေလာကပးသတေဆး အသးျပမတြငလညး ဆးျဖတခက
ခသမားၿဖစသည။
ပ(၁)စကပးေရးကအဓကဥးေဆာငလပကငေနသမား၏အသက (n=၂၂၀)
စကပးေရးကအဓကဥးေဆာငလပကငေနသမား၏ပညာအရညအခငး
စကပးေရးက ဥးေဆာငလပကငေနသမား၏ ပညာအရညအခငးမားမာ မလတနး (၃၃ ရာခငနနး)၊
အလယတနး (၂၉ ရာခငနနး)၊ အထကတနး (၁၆ ရာခငနနး)၊ ေကာငးမေန (၁၆ ရာခငနနး) တ.ၿဖစၾကျပး
အဆငျမငပညာ (ဘြ.ရ)မာ ၂ ရာခငနနးျဖစသည။
၈၄% ၈၆%
၄၉%
၁% 0
102030405060708090
100
၁၈ - ၃၅ ႏစ ၃၆ - ၅၃ ႏစ ၅၄ ႏစႏငအထက အသကမေဖာျပလသ
စကပးေရး ဥးစးလပကငသ၏ အသက
15
ပ(၂)စကပးေရးကအဓကဥးေဆာငလပကငေနသမား၏ပညာအရညအခငး (n=၂၂၀)
၃.၂ ပငဆငမ ႏင စကပးမ
လယေျမဧကပငဆငမ
ေလလာေတြ႔ရခကအရ စကပးေရးလပကငသမား၏ ၄၃ ရာခငနနးမာ လယေၿမဧက ၃-၅
ဧကပငဆငျပး ၂၄ရာခငနနးမာ ၂ ဧကေအာကနင ၆-၉ဧက ပငဆငၾကပါသည။ လယေျမဧက ၁၀ဧက
အထကပငဆငမမာ ၁၀ရာခငနနးသာရပါသည။
ပ(၃) လယေျမဧကပငဆငမ(n=၂၂၀)
၁၆%
၃၃% ၂၉%
၁၆%
၂%
၄%
စကပးေရး ဥးစးလပကငသ၏ ပညာအရညအခငး ေကာငးမေန
မလတနး
အလယတနး
အထကတနး
အဆငျမငပညာ (ဘြ႔ရ)
ပညာအရညခငး မေဖာျပလသ
၂၄%
၄၃%
၂၄%
၁၀%
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀%
၂ ဧကေအာက
၃ - ၅ ဧက
၆ - ၉ ဧက
၁၀ ဧကအထက
လယေျမဧကပငဆငမ
16
သးႏစကပးမ
ေလလာေတြ႕ရခကအရ ၂၀၁၉ ခႏစအတြငး စကပးေျမဧကသည ၂၀၁၈ ခႏစ စကပးေျမဧကထက
၃၈၄.၄၃ ဧက ပတးလာၿပး ေျပာငးဖး၊ စပါး၊ ေျမပႏင ေျပာငးေကာကစသည သးနမားတး၍
စကပးလာႀကသည။ စပါးသညအမားဆးစကပးေသာ သးနျဖစျပး ပစငးငသည အနညးငယစကပးေသာ
သးနျဖစသည။
ပ (၄) သးႏစကပးမ (n =၂၂၀)
၄. စကပးေရးလပငနးမားတြငပးသတေဆးသးစြမ
၄.၁ ပးမႊားၾကတငကာကြယျခငးႏင ပးသတေဆးသးစြမသးနၾကတငကာကြယျခငး
သးႏအလကကေရာကတတေသာ ေရာဂါႏင ပးမႊားမားအႏရာယက ၾကတငကာကြယမမားႏင
ပတသက၍ စစတမးေကာကယရာတြင ေျဖဆသမား၏ ၈၃ ရာခငႏနးသည ၾကတငကာကြယမမား
မျပလပေၾကာငးႏင ၁၇ ရာခငႏနးကသာ ၾကတငကာကြယမမား ျပလပၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
0
100
200
300
400
500
600
700
၂၀၁၉ ခႏစ
၂၀၁၈ ခႏစ
349.0 278.0
677.79
403.86
51.00
28.50
1.00 8.50 .50
.50
58.00
34.50 6.00
5.00
၂၀၁၈ ႏင ၂၀၁၉ ခႏစအတြငးသးႏ စ ကပ းမ
ေျပာငးဖး စပါး ေျမပ ပစမးင ငရပသး ေျပာငးေကာက အျခား
17
ပ(၅) သးနၾကတငကာကြယျခငး(n=၂၂၀)
ပးမႊားမားႏမနငးမ
ေလလာေတြ႕ရခကအရ ေမးျမနးခေသာေတာငသ ၁၀၀ ရာခငႏနးအနက သးႏမားအေပၚ
ပးမႊားမားကေရာကလာပါက ၂၃ ရာခငႏနးသည သဘာဝေျမၾသဇာ ႏင ဓါတေျမၾသဇာက
အခ႕ကသးစြသညဟ ေျဖၾကားပါသည။ ၁၉ ရာခငႏနးသည စနစတက ေရအသြငး၊ အထတလပသည။ ၁၇
ရာခငႏနးသည အရညအေသြးေကာငးေသာ မးေစကေရြးခယစကပးပါသည။ ၁၂ ရာခငႏနးသည
ေပါငးပငမားက မးရ႕သည။ ၁၀ ရာခငႏနးသည အပငစပစပစကျခငး ေရာင ကဥသည။ ၉ ရာခငႏနးသည
အႏမထြကမ မသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆး ျဖနးျခငးျဖင ျပလပသည။ ၇ ရာခငႏနးသည ေရာဂါရစကခငးမ
ေရျဖတသြငးျခငးက ေရာငကဥသည။ ၂ ရာခငႏနးမာ မးေစမားက ဆားေရစမျခငး ျပလပခသညဟ
ေျဖၾကားခပါသည။
၀% ၂၀% ၄၀% ၆၀% ၈၀% ၁၀၀%
ျပလပခဖးပါသည
မျပလပခဖးပါ
၁၇%
၈၃%
သးနၾကတငကာကြယျခငး
ျပလပခဖးပါသည မျပလပခဖးပါ
18
ပ(၆) ပးမႊားမားနမနငးမ(n=၂၂၀)
ပးမႊားအႏရာယကေရာကျခငး ေလလာေတြ႕ရအရ ၉၆ ရာခငနနးေသာ ေတာငသမားမာ စကပးေသာသးႏမားတြင ေရာဂါႏင ပးမႊားအႏရာယ ကေရာကဖးသညဟ ေျဖဆၾကျပး ကန ၄ ရာခငနနးေသာေတာငသမားမာ ေရာဂါႏငပးမႊား အႏရာယမကေရာကဖးပါဟ ေျဖဆၾကပါသည။
ပ (၇) ပးမႊားအႏရာယကေရာကျခငး(n=၂၂၀)
၀% ၅% ၁၀% ၁၅% ၂၀% ၂၅%
အရညအေသြးေကာငးမးေစကေရြးခယသည
မးေစမားက ဆားေရစမသည
ေပါငးပငမားက မးရႈ႕သည
အပငစပစပစကပးျခငး ေရာငကငသည
ေရာဂါရစကခငးမ ေရျဖတသြငးျခငးကေရာငကငသည
စနစတက ေရ အသြငး အထတလပသည
သဘာဝေျမၾသဇာႏငဓါတေျမၾသဇာကအခးကကအ…
အႏမထြကမ မႈသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆးျဖနးျခငး
၁၇%
၂%
၁၂%
၁၀%
၇%
၁၉%
၂၃%
၉%
ပးမႊားမားႏမနငးမ
၀%
၂၀%
၄၀%
၆၀%
၈၀%
၁၀၀%
ကေရာကခဖးပါသည မကေရာကခဖးပါ
၉၆%
၄%
ပးမႊားအႏရာယကေရာကဖးျခငး
19
ပးအမားဆးကေရာကသညသးနမား
ေလလာမဧရယာအတြငးရ စကပးသးႏမားအနက စပါးတြငပးကမႏနး ၆၂ ရာခငႏနး၊ ေျပာငးတြင ၃၃
ရာခငႏနး၊ ေျမပတြင ၃ ရာခငနနး၊ ငရပတြင ၂ ရာခငနနး ေတြ႕ရျပး ပစငးငနင ေျပာငးေကာကတြင
ပးကမမေတြ႕ရပါ။
ပ (၈) ပးအမားဆးကေရာကသညသးနမား(n=၂၂၀)
ပးမြားမားေၾကာငသးနပကစးဆးရးမ
ပးမႊားမားေၾကာင သးႏပကစးဆးရးမ အေျခအေနက ေလလာရာတြင ေလလာမဧရယာအတြငးရ
ေတာငသ ၇၈ ရာခငႏနးက သးႏပကစးဆးရးမရေၾကာငး၊ ေတာငသ ၂၂ ရာခငႏနးက သးႏပကစးဆးရးမ
မရေၾကာငး ေျဖဆထားပါသည။
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀%
ေျပာငး
စပါး
ေျမပ
ပစမးင
ငရတ
ေျပာငးေကာက
အျခား
၃၃%
၆၂%
၃%
၀%
၂%
၀%
၀%
ပးအမားဆး ကေရာကသညသးန မား
20
ပ (၉) ပးမႊားမားေၾကာငသးနပကစးဆးရးမ n=၂၂၀)
ပးမႊားမားကနမနငးမ
သးႏမားအေပၚကေရာကေသာ ပးမႊားမားက ႏမနငးရာ ေတာငသမားသည နညးလမး (၂) မးျဖင
ကာကြယႏမနငးၾကသညက ေလလာေတြ႕ရရပါသည။ ေတာငသမားအနက ဓါတပးသတေဆးျဖင
ကာကြယႏမနငးသည ရာခငႏနးသည ၈၃ ရာခငႏနးျဖစျပး၊ ေတာငသ ၁၇ ရာခငႏနးမာ သဘာဝနညးျဖင
ကာကြယႏမနငးသညက ေလလာေတြ႕ရရပါသည။
ပ(၁၀) ပးမႊားမားက ႏမးနငးမပစ (n=၂၂၀)
၇၈%
၂၂%
၀%
၁၀%
၂၀%
၃၀%
၄၀%
၅၀%
၆၀%
၇၀%
၈၀%
၉၀%
ရပါသည မရပါ
ပးမႊားမားေၾကာင သးန ပကစးဆးရ းမ
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀% ၈၀% ၉၀%
ဓါတပးသတေဆး
သဘာဝပးသတေဆး
၈၃%
၁၇%
ပးမႊားမားက နမနငးမႈပစ
21
သဘာ၀ပးသတေဆးသးဆြမပညာေပးသငတနးတကေရာကမ
သဘာဝပးသတေဆးသးစြမ ပညာေပးသငတနးမားက ေလလာမဧရယာအတြငးရ ေတာငသ၇၆
ရာခငႏနးမာ မတကေရာကခဖးေၾကာငး၊ ေတာငသ ၂၄ ရာခငႏနးသာ တကေရာကခဖးေၾကာငး
ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
ပ (၁၁) သဘာ၀ပးသတေဆးသးဆြမပညာေပးသငတနးတကေရာကမ(n=၂၂၀)
သဘာ၀ပးသတေဆးသးဆြမပညာေပးသငတနးမၿပနလညအသးခမ
သဘာဝပးသတေဆး သးစြျပလပနညး ပညာေပးသငတနးမား တကေရာက၍ ျပနလညအသးခမ
အေျခအေနႏင ပတသတ၍ ေျဖဆသေတာငသ ၆၂ ရာခငႏနးသည ျပနလညအသးချခငးမျပဘ ၃၈
ရာခငႏနးကသာ ျပနလညအသးခေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
၂၄%
၇၆%
သဘာဝပးသတေဆးသးစြမ ပညာေပးသငတနး တကေရာကမ
တကဖးပါသည
မတကဖးပါ
22
ပ (၁၂) သဘာ၀ပးသတေဆးသးဆြမပညာေပးသငတနးမၿပနလညအသးခမ(n=၂၂၀)
သဘာ၀ပးသတေဆးျပနလညအသးခရာတြငထေရာကမ
သဘာဝပးသတေဆး သးစြျပလပနညးအတငး ျပနလညအသးခရာတြင ေျဖဆသည ေတာငသ ၈၃
ရာခငႏနးက ထေရာကမ ရပါသညဟ ေျဖၾကားျပး၊ ေတာငသ ၁၇ ရာခငနနးက ထေရာကမမရပါဟ
ေျဖၾကားပါသည။
ပ (၁၃) သဘာ၀ပးသတေဆးျပနလညအသးခရာတြငထေရာကမ(n=၂၂၀)
၃၈%
၆၂%
သဘာ၀ပးသတေဆးသးဆြမ ပညာေပးသငတနးမ ၿပနလည အသးခမ
ျပနလညအသးခသည
အသးမခပါ
၈၃%
၁၇%
သဘာ၀ပးသတေဆး ျပနလညအသးခရာတြငထေရာကမ
ရပါသည
မရပါ
23
ပးသတေဆးသးစြမႈ
ေလလာေတြ႕ရခကအရ ပးသတေဆးသးစြမမားက ခႏစအလကႏငးယဥ စစေဆးရာတြင ၂၀၁၅ -
၂၀၁၆ ခႏစတြငအသးျပေသာ ပးသတေဆးအသးျပမ ပမာဏထက ၂၀၁၇ - ၂၀၁၈ ခႏစတြင ပးသတေဆး
ပမအသးျပလာၾကသညကေတြ႕ရရပါသည။ထ႔ေနာက၂၀၁၉ ခႏစတြငလညး ယခငႏစမပးသတေဆး
အသးျပမထကတျဖညးျဖညးျမငမားလာသညကေလလာေတြ႕ရရပါည။
ပ(၁၄)ပးသတေဆးသးစြမႈ (n=၂၂၀)
လယေျမဧကပငဆငမ ႏင ပးသတေဆးသးစြမ
ေလလာေတြ႔ရခကအရ လယယာေျမ ၃ဧကမ ၅ဧကအထ လပကငေနေသာ ေတာငသမား၏ ၃၀
ရာခငႏနးသည တစႏစလင ပးသတေဆးသးႀကမေအာက၊ ၆ဧကမ ၉ဧကအထ လပကငေနေသာ
ေတာငသမား၏ ၂၈ ရာခငႏနးသည တစႏစလင ပးသတေဆး ၃ ႀကမေအာက အသးျပၿပး ၂ဧက
အထကပငဆငေသာ ေတာငသ ၁၆ ရာခငႏနးမာ တစႏစလင ပးသတေဆး ၃ ႀကမေအာက
အသးျပသညက ေတြ႔ရရပါသည။
၀%
၁၀%
၂၀%
၃၀%
၄၀%
၅၀%
၆၀%
၇၀%
၈၀%
၉၀%
၂၀၁၅-၂၀၁၆ ၂၀၁၇-၂၀၁၈ ၂၀၁၉
၆၄%
၈၅% ၈၈%
၁၉% ၁၃% ၁၁%
၂% ၁% ၁%
၁၅%
၁% ၀%
ပးသတေဆးသးစြမႈ
၃ ၾကမေအာက ၃ - ၆ ၾကမ ၁၀ ၾကမအထက မမတမသ
24
လယယာေျမဧက ၆ဧကမ ၉ဧက အထလပကငေနေသာ ေတာငသမား၏ ၆ ရာခငႏနးသည
တစႏစလင ပးသတေဆး ၃ ႀကမမ ၆ ႀကမအထ အသးျပေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။ ၁၀ဧကႏင
အထကလပကငေသာ ေတာငသမား၏ ၃ ရာခငႏနးသည တစႏစလင ပးသတေဆး ၃ ႀကမမ ၆ ႀကမအထ
အသးျပၿပး၊ လယယာေျမဧက ၃ဧကမ ၅ဧကအထ လပကငေသာ ေတာငသမားအနက ၁ ရာခငႏနး
သညသာ တစႏစလင ပးသတေဆး ၁၀ ၾကမအထက အသးျပသညက ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
ပ(၁၅)လယေျမဧကပငဆငမနငပးသတေဆးသးစြမႈ(n=၂၂၀)
၀%
၅%
၁၀%
၁၅%
၂၀%
၂၅%
၃၀%
၂ ဧကအထက ၃-၅ ဧက
၆-၉ ဧက ၁၀ ဧကအထက
၁၆%
၃၀%
၂၈%
၁၄%
၂% ၆%
၃% ၁%
လယေျမဧကပငဆငမ ႏင ပးသတေဆးသးစြမႈ
၃ ၾကမေအာက
၃-၆ ၾကမ
၁၀ ၾကမအထက
25
ဓါတပးသတေဆးသးစြရသညအေၾကာငးရငး
ေလလာေတြ႔ရခကအရ ေျဖဆသ၏ ၆၉ ရာခငနနးသည ပးကေသာေၾကာင ဓါတပးသတေဆးသး
စြၾကျပး ၁၆ ရာခငနနးသည သမားေျပာေသာေၾကာင ဓါတပးသတေဆးသးစြသညက ေတြ႕ရရပါသည။
ပ (၁၆) ဓါတပးသတေဆးသးစြရသညအေၾကာငးရငး(n=၂၂၀)
တစႏစတာပးသတေဆးသးစြမကနကစရတ
ပးသတေဆးသးစြသဥး၏ ၃၈ ရာခငႏနးသည တစႏစအတြက ကနကစရတ ကပ၂၀၀၀၀ မ ၅၀၀၀၀
အထ အမားဆးရေနၿပး ၃၄ ရာခငႏနးသညကပ၂၀၀၀၀ ေအာက၊ ၁၉ ရာခငႏနးသည ကပ ၅၀၀၀၀ မ ၁
သနးၾကား ႏင ၈ ရာခငႏနးသည ကပ ၁ သနးအထက ကနကေနသညက ေတြ႔ရရပါသည။
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀%
၆၉%
၂% ၃% ၉%
၁၆%
၂%
ဓါတပးသတေဆး သးစြရသညအေၾကာငး
26
ပ(၁၇) တစႏစတာပးသတေဆးသးစြမကနကစရတ(n=၂၂၀)
စကပးေရးဥးစးဌာနမပညာေပးျခငး
စကပးေရးဥးစးဌာနမ ပးသတေဆးေဘးအႏရာယကငးရငးစြာ ကငတြယအသးျပျခငး
နညးလမးမားႏင ပတသတ၍ အသပညာေပးျခငးမားက စစတမးေကာကယရာတြင ေျဖဆသ ၅၀
ရာခငႏနးမ အသပညာေပးျခငးမားရပါသညဟ ေျဖဆပါသည။ ေျဖဆသ ၂၉ ရာခငႏနးမ
ပညာေပးလပငနးမားမရပါဟ ေျဖဆျပး ၂၁ ရာခငႏနးမ မသရေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
ပ (၁၈) စကပးေရးဥးစးဌာနမပညာေပးျခငး(n=၂၂၀)
၀%
၅%
၁၀%
၁၅%
၂၀%
၂၅%
၃၀%
၃၅%
၄၀%
ကပ ၂၀၀၀၀ ေအာက
ကပ ၂၀၀၀၀-၅၀၀၀၀
ကပ ၅၀၀၀၀- ၁သနး
ကပ ၁ သနးအထက
၃၄% ၃၈%
၁၉%
၈%
တစႏစတာပးသတေဆးသးစြမ ကနကစရတ
၅၀% ၂၉%
၂၁%
စကပးေရးဥးစးဌာနမ ပညာေပးျခငး
ရပါသည
မရပါ
မသပါ
27
ဓါတပးသတေဆးသးစြျခငးႏငအကာအကြယပစၥညးမားကအသးျပမ
ပးသတေဆးသးစြရာတြင ေတာငသအမားစသည ဥးထတ၊ ႏာေခါငးစညး၊ လကအတ၊
ေဘာငးဘရည အကၤရညႏင လညရညဖနပစသည အကာအကြယပစၥညး ၅ မးက ၄၁ ရာခငႏနးက
အသးျပၿပး မညသညအကာအကြယပစၥညးမ အသးမျပသသည ၅ ရာခငႏနး ရသည။၁၁ ရာခငႏနးေသာ
ေတာငသမားသည အထကပါအကာကြယပစၥညး ၅ မးအျပင ဆငကယဥးထတ၊ မကႏာႏင မးကာ
အစရေသာ ပစၥညးမားကလညး အသးျပသညက ေတြ႔ရရပါသည။
ပ(၁၉) အကာအကြယပစၥညးမားကအသးျပမ (n=၂၂၀)
ပးသတေဆးသးျပေနစဥျဖစပြားသညလကၡဏာ
ေလလာခသညဧရယာတြင ေမးခြနးေမးျမနးခသည ေတာငသမားသညကယတငေသာလညးေကာငး
နးစပရာပတဝနးကငတြငေသာလညးေကာငး၊ ၾကေတြ႔ဖးေသာေဝဒနာမားက ေအာကပါရာခငႏနးျဖင ေဖာျပ
ထားပါသည။ ၄ငးတ႔မာ
• ရတတရမးေမျခငး ၃၂%
• အေရျပားယားယျခငး ၁၉%
• ေအာအနျခငး ၁၃%
၀% ၅% ၁၀% ၁၅% ၂၀% ၂၅% ၃၀% ၃၅% ၄၀% ၄၅%
အသးျပျခငးမရသ
အကာအကြယပစၥညးတစခအသးျပသ
အကာအကြယပစၥညးႏစခအသးျပသ
အကာအကြယပစၥညးသးခအသးျပသ
အကာအကြယပစၥညးေလးခအသးျပသ
အကာအကြယပစၥညးငါးခအသးျပသ
၅%
၈%
၈%
၉%
၂၉%
၄၁%
အကာအကြယ ပစၥညးမားက အသးျပမ
28
• အသကရကပျခငး ၁၂%
• အဖထြကျခငး၊အနစကထြကျခငး ၁၀%
• ရငဘတေအာငျခငး ၈%
• ေခၽြးထြကလြနျခငး ၇% တ.ျဖစသည။
ပ (၂၀) ပးသတေဆးသးျပေနစဥျဖစပြားသညလကၡဏာ(n=၂၂၀)
၀%
၅%
၁၀%
၁၅%
၂၀%
၂၅%
၃၀%
၃၅% ၃၂%
၁၉%
၁၃% ၁၂% ၁၀%
၈% ၇%
ပးသတေဆး အသးျပေနစဥ ျဖစပြားသည လကၡဏာ
ပးသတေဆး သးျပေနစဥ ျဖစပြားသည လကၡဏာ
29
၄.၂ ပးသတေဆးမား၏ေဂဟစနစအေပၚထခကမႈ
ပးသတေဆးမား၏ေဂဟစနစအေပၚထခကမႏငပတသကသညဗဟသတ
ပးသတေဆးမား၏ ေဂဟစနစအေပၚ ထခကမႏင ပတသကသည အသပညာႏင ဆငေသာ
ေမးခြနးမားျဖစသည (၁) ဓါတပးသတေဆးေၾကာင လတ႔၏ ကနးမားေရးက တကရကထခကသည။ (၂)
ဓါတပးသတေဆးေၾကာင လတ႔၏ ကနးမားေရးကအစားအစာမ တဆငထခကသည။ (၃) ဓါတပးသတေဆး
ေၾကာင ေလထညစညမးသည။ (၄) ဓါတပးသတေဆးေၾကာင ေျမဆပကစးေစသည။ (၅) ဓါတပးသတေဆး
ေၾကာင ေျမတြငးအႏဇဝသကရမားက ေသေစသည။ စသညတ႔က ေတာငသမားအား ဆနးစစရာ ၄၆
ရာခငႏနးသည ေမးခြနးအားလး မနကနစြာ ေျဖဆနငသည။ ၂၄ ရာခငႏနးသည ေမးခြနး ၅ ခက မနကနစြာ
ေျဖဆႏငပါသည။ ေမးခြနးတစခကသာ မနကနစြာေျဖဆႏငသည ေျဖဆသမာ ၂ ရာခငႏနးသာရေၾကာငး
ဤစစတမးအရ ေတြ႔ရရပါသည။
30
ပ (၂၁)ပးသတေဆးမား၏ေဂဟစနစအေပၚထခကမႏငပတသကသညဗဟသတ(n=၂၂၀)
ပးသတေဆးသးစြျပးျပနလညေဆးေၾကာမ
ေလလာမဧရယာအတြငးရ ေမးခြနးေမးျမနးခသည ေတာငသ ၁၀၀ ရာခငႏနးအနက
ဓါတပးသတေဆး သးစြ/ျဖနးျပးပါက ေဆးျဖနးကရယာႏင ခႏၶာကယက ၉၃ ရာခငႏနးမာ ျပနလည
ေဆးေၾကာသညဟ ေျဖဆၾကျပး၊ ၇% မာ မေဆးေၾကာပါဟ ေျဖဆထားသညက ေတြ႔ရရသည။
၀% ၅% ၁၀% ၁၅% ၂၀% ၂၅% ၃၀% ၃၅% ၄၀% ၄၅% ၅၀%
အေျဖမနတစခမမေျဖဆသ
အေျဖမနတစခေျဖဆသ
အေျဖမနႏစခေျဖဆသ
အေျဖမနသးခေျဖဆသ
အေျဖမနေလးခေျဖဆသ
အေျဖမနငါးခေျဖဆသ
အေျဖမနေျခာကခေျဖဆသ
၁%
၂%
၄%
၈%
၁၄%
၂၄%
၄၆%
ပးသတေဆးမား၏ ေဂဟစနစအေပၚထခကမႏင ပတသကသည ဗဟသတ
31
ပ(၂၂)ပးသတေဆးသးစြျပးျပနလညေဆးေၾကာမ(n=၂၂၀)
ပးသတေဆး ေဆးျဖနးပးႏင ဆကစပပစၥညး ေဆးေၾကာသညေနရာမား
ဓါတပးသတေဆး သးစြ/ ျဖနးျပးပါက ေဆးျဖနးကရယာ ႏင ခႏၶာကယကျပနလညေဆးေၾကာ
သန႔စငသအနက ၄၆ ရာခငႏနးသည ျမစေခာငးမားတြငလညးေကာငး၊ ၄၆ ရာခငႏနးသည ေရတြငး၊
ေရကနမားတြငလညးေကာငး ေဆးေၾကာျပး၊ ကန ၉% မာ လယထႏင ေနအမစေသာ အျခားေနရာမားတြင
ေဆးေၾကာပါသည။
ပ(၂၃) ပးသတေဆးဆကစပပစၥညးေဆးေၾကာသညေနရာမား(n=၂၂၀)
၉၃%
၇%
ပးသတေဆးသးစြျပး ျပနလညေဆးေၾကာမ
ေဆးေၾကာပါသည
မေဆးေၾကာပါ
၄၆% ၄၆%
၉%
ပးသတေဆး ဆကစပပစၥညး ေဆးေၾကာသညေနရာမား
ျမစ
ေရကန
အျခား
32
ပးသတေဆးႏငထားသရမညဗဟသတ
ပးသတေဆးထားသျခငး ႏင ပတသကသည အသပညာဆငရာ ေမးခြနးမားျဖစေသာ (၁)
ပးသတေဆးက ကေလးမားလကလမးမေသာေနရာတြင ထားျခငး၊ (၂) သးသန႔သေလာငခနးျဖငျခငး၊
(၃)အစားအေသာကေရစည ႏင နးေသာေနရာတြငထားျခငး၊ (၄) မးေလာငလြယသည ေနရာတြငထားျခငး
စသညတ႔က ေတာငသမားအား အသးသးေမးျမနးဆနးစစျခငးမား ျပလပခၾကပါသည။ ၄ငးေမးခြနးမား
ေျဖဆရာတြင (ေလးခေျဖဆနငေသာသ ၁၀ ရာခငနနး၊ သးခေျဖဆနငေသာသ ၅၆ ရာခငႏနး၊
ႏစခေျဖဆနငေသာသ ၂၅ ရာခငႏနး၊ တစခေျဖဆႏငေသာသ ၅ ရာခငႏနး ႏင တစခမမေျဖဆႏငေသာသ
၄ ရာခငႏနး ရသညက ေတြ႔ရရပါသည။
ပ(၂၄) ပးသတေဆးထားသျခငးဗဟသတ(n=၂၂၀)
33
ပးသတေဆး အဆပသငမလကၡဏာမား
ထ႔အျပင ပးသတေဆး အဆပသငမလကၡဏာသပါသလားဟ ဆနးစစရာတြင ၃၁ ရာခငႏနးသည
အဆပသငမ လကၡဏာမားသျပး ၆၉ ရာခငႏနးသည အဆပသငမလကၡဏာမားက မသပါ။
ပ (၂၅)ပးသတေဆး အဆပသငမလကၡဏာမား(n=၂၂၀)
၄.၃ သးစြျပးေသာ ပးသတေဆး၊ ဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမားက စြန႔ပစမ
ပးသတေဆးဘးခြမား ႏင ဆကစပပစၥညးမား စနစတကစြန႔ပစသည နညးလမးမား ႏင
ပါတသကသည အသပညာေပး သငတနးေဟာေျပာပြမားက တကေရာကဖးသမား နင မတကေရာကဖး
သမား ၾကားစနစတကစြနပစသည နညးလမး နင ပတသကျပး နႈငးယဥရာတြင တကေရာကဖးသမားတြင
စနစတကစြန႔ပစသည နညးလမးမားက သရသမာ ၉၃ ရာခငႏနးျဖစျပး သငတနးေဟာေျပာပြ
မတကေရာကဖးသမားတြင ၆၂ ရာခငႏနး ရပါသည။
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀%
သပါသည
မသပါ
၃၁%
၆၉%
ပ းသတေဆး အဆပ သင မ လကၡဏာမ ာ း
သပါသည
မသပါ
34
ပ (၂၆) သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႕ပစမႈ(n=၂၂၀)
သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႕ပစသညအေလအထမား
သးစြၿပးေသာ ပးသတေဆးဘးခြမား ႏင ဆကစပပစၥညးမားက စြန႔ပစရာတြင ေျဖဆသ ၃၆
ရာခငႏႈနးသည ေျမျမပဖကစးပါသည။ ၁၅ ရာခငႏႈနးမာ သးစြသညဥယာဥျခထတြင စြန႔ပစၾကၿပး၊ ကန ၁၅
၀%
၁၀%
၂၀%
၃၀%
၄၀%
၅၀%
၆၀%
၇၀%
၈၀%
၉၀%
၁၀၀%
ဟတပါသည မဟတပါ
၉၃%
၆၂%
၇%
၃၈%
သးစြျပးေသာ ပးသတေဆး၊ ဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမားက စြန႕ပစမႈ
သငတနးတက စနစတကစြန႔ပစသ ၉၃% သငတနးတက စနစတကမစြန႔ပစသ ၇%
သငတနးမတက စနစတကစြန႔ပစသ ၆၂% သငတနးမတက စနစတကမစြန႔ပစသ ၃၈%
35
ရာခငႏႈနးသည အျခားေနရာတြငစြန႔ပစၾကသည။ မးရႈ႔ဖကစးသ ၁၃ ရာခငႏႈနး၊ အျခားအမႈကမား ႏင
ေရာေႏာစြန႔ပစသ ၁၂ ရာခငႏႈနး၊ ေခာငးမားေျမာငးမားသ႔ စြန႔ပစသရရာခငႏႈနး ႏင ျပနလညအသးျပသ ၁
ရာခငႏႈနးရေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
ပ(၂၇) သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႕ပစသညအေလအထမာ(n=၂၂၀)
၀%
၅%
၁၀%
၁၅%
၂၀%
၂၅%
၃၀%
၃၅%
၄၀% ၃၆%
၁၃%
၇%
၁၂%
၁၅%
၁%
၁၅%
သးစြျပးေသာ ပးသတေဆး၊ ဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမားက စြန႕ပစသည အေလအထမား
36
သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႕ပစရနအခကခမား
သးစြျပးေသာ ပးသတေဆးဘးခြမား ႏင ဆကစပပစၥညးမားက စြန႔ပစရနအတြက အခကအခ
မရသမာ ၇၉ ရာခငနနး ရျပး၊ အခကအခရသမာ ၂၁ ရာခငႏနးရေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။
ပ (၂၈) သးစြျပးေသာပးသတေဆး၊ဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႕ပစရနအခကခမား(n=၂၂၀)
သးစြျပးေသာပးသတေဆးအၾကြငးအကနမားစနစတကသမးဆညးရနသရမ
သးစြျပးေသာ ပးသတေဆးအၾကြငးအကနမား စနစတက သမးဆညးရနသရမ အေျခအေန ႏင
ပတသက၍ ေမးျမနးရာေျဖဆသ ၇၇ ရာခငႏနးသည သးစြျပးေသာ ပးသတေဆးအၾကြငးအကနမားက
စနစတကသမးဆညးရနသရျပး၊ ေျဖဆသ ၂၃ ရာခငႏနးမာ ပးသတေဆးအၾကြငးအကနမားက စနစတက
သမးဆညးရမညက မသရေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀% ၈၀%
ရပါသည မရပါ
၂၁%
၇၉%
သ း စ ြ ျ ပ း ေသာ ပ းသတေဆး ၊ ဘ းခ ြ မ ာ းႏ င ဆကစပ ပစ ၥည းမ ာ းက စ ြန ႕ ပစ ရန အခကခ မ ာ း
37
ပ(၂၉) သးစြျပးေသာပးသတေဆးအၾကြငးအကနမားစနစတကသမးဆညးရနသရမ(n=၂၂၀)
၄.၄ ဓါတပးသတေဆးမားသးစြမ ေလာခႏငေရးနညးလမးမားက သရႏငရန
ဓါတပးသတေဆးအစားထးနညးလမးအသးျပလမ
ဓါတပးသတေဆး အသးျပမအစား အျခားနညးလမးမားရပါက ျပလပလမရမရ ေမးျမနးရာတြင ၇၅
ရာခငႏနးသည အျခားနညးလမးက အသးျပလျပး၊ ၁၂ ရာခငႏနးသည အသးမျပလေၾကာငး
ေျဖၾကားခပါသည။ ကနရေသာ ၁၄ ရာခငႏနးမာ မသပါဟ ေျဖၾကားခပါသည။
ပ (၃၀) ဓါတပးသတေဆးအစားထးနညးလမးအသးျပလမ(n=၂၂၀)
၀% ၁၀% ၂၀% ၃၀% ၄၀% ၅၀% ၆၀% ၇၀% ၈၀%
သပါသည မသပါ
၇၇%
၂၃%
သးစြ ျပးေသာ ပ းသတေဆး အၾကြငးအကနမား စနစတကသမးဆညးရန သရ မ
၀%
၂၀%
၄၀%
၆၀%
၈၀%
ျပလပလပါသည မျပလပလပါ မသပါ
၇၅%
၁၂% ၁၄%
ဓါတပးသတေဆး အစားထးနညးလမး အသးျပလမ
38
သဘာ၀နညးလမးမားနငထေရာကစြာကာကြယနငမသေဘာထားထငျမငခက
ဓါတပးသတေဆးအစား သဘာ၀နညးလမးမားျဖင ပးမႊားမားက ကာကြယမညဆပါက ထေရာကမ
ရမရ ေမးျမနးရာတြင ၅၆ ရာခငႏနးမာ ထေရာကမရနငသညဟ ေျဖဆျပး၊ ၁၈ ရာခငႏနးသည
ထေရာကမမရဟ ေျဖဆခသည။ ကန ၂၆ ရာခငႏနးမာမ မသပါဟ ေျဖဆခၾကပါသည။
ပ (၃၁) သဘာ၀နညးလမးမားနငထေရာကစြာကာကြယနငမသေဘာထားထငျမငခက(n=၂၂၀)
ပးသတေဆးစနစတကအသးျပသငသညဟသေဘာထားထငျမငခက
စကပးေရးပးသတေဆး သးစြမအေေပၚ စနစတကဂရတစက အသးျပသင မသငထငျမငခက
ေမးျမနးရာတြင ၈၉ ရာခငႏနးသည စနစတက အသးျပသငေၾကာငး ေျဖဆျပး၊ ၄ ရာခငႏနးမာ စနစတက
အသးမျပသငေၾကာငး ေျဖဆခပါသည။ ကနရေသာ ၇ ရာခငႏနးမာ မသပါဟ ေျဖၾကားခပါသည။
၀%
၂၀%
၄၀%
၆၀%
ထငပါသည မထငပါ မသပါ
၅၆%
၁၈% ၂၆%
သဘာ၀နညးလမးမားနင ထေရာကစြာ ကာကြယနငမ သေဘာထားထငျမငခက
39
ပ (၃၂) ပးသတေဆးစနစတကအသးျပသငသညဟသေဘာထားထငျမငခက(n=၂၂)
၀%
၁၀%
၂၀%
၃၀%
၄၀%
၅၀%
၆၀%
၇၀%
၈၀%
၉၀%
ထငပါသည မထငပါ မသပါ
၈၉%
၄% ၇%
ပးသတေဆးစနစတက အသးျပသငသညဟ သေဘာထားထငျမငခက
40
၅.ေတြ႔ရခက
မမတ႕စစတမးေကာကယခေသာ ေတာငသအမားစမာ စကပးေရးလပငနးက အဓကလပကငၾကျပး
အသက ၁၈ နစအထက ေတာငသမား ျဖစၾကသည။ အဆငျမငပညာ (အထကတနး ေကာလြန၍
တကသလအဆင) တကေျမာကသ နညးပါးျပးအမားစမာ မလတနး၊ အလယတနး၊ အထကတနးမား ျဖစၾက
သည။ ဤအခကကၾကညျခငးအားျဖင ေတာငသအမားစသည အတနးပညာနညးပါးေၾကာငး သရႏငပါသည။
စစတမးေကာာကယခေသာ ဒးေမာဆအလယပငးရ ေတာငသအမားစသည ပးမႊားအႏရာယက
ၾကတငကာ ကြယမ မျပလပထားေၾကာငးေတြ႔ရရပါသည။ ပးမႊားကေရာကေသာအခါမားတြငသာ
နမနငးမမား ျပလပၾကရာ ၈၃ ရာခငႏနးေသာ ေတာငသမားသည ဓါတပးသတေဆးက အသးျပျပး
ပးမႊားအႏရာယက ကာကြယနမနငးၾကသညက ေတြ႔ရရပါသည။ ဓာတပးသတေဆးမားက စပါးတြင
အမားဆးသးပါသည။ စပါးႏင ဟငးသးဟငးရြကတြင သးစြမပမား သည။ ေျမခကတညးက
ေျမေအာငးပးမားေသရန ကာဘျဖရမ ထညသည။ ပးကမယဆလင ပးမားက ကာကြယႏမ နငးမလပရန
ဓာတပးသတေဆးကသးၾကသညဟျပညနယသးႏပးမႊားကာကြယေရးဥးစးဌာနမသရပါသည။
စစတမးေကာကယခေသာ ေတာငသမားအနက ၇၆ ရာခငႏနးသည သဘာ၀နညးလမးျဖင
ပးမႊားအႏရာယ ကာကြယနငေစရန အသပညာေပးေသာ ေဆြးေႏြးပြ သငတနးမားက တကေရာကဖးျခငး
မရဘ ေတာငသ ၂၄ ရာခငႏနးသာ တကေရာကဖးသညက ေတြ႔ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင
သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပေသာ ေတာငသဥးေရမာ အလြနနညးပါးပါသည။ ထတကေရာကခဖးေသာ
ေတာငသမားတြငလညး ၆၂ ရာခငႏနးသည ျပနလညအသးခမႈမရဘ ၃၈ ရာခငႏနးသညသာ
ထနညးလမးမားကျပနလညအသးျပေၾကာငးေျဖၾကားခပါသည။
သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပရာတြင ထေရာကမႈရမရ ျပနလညအသးျပေသာ ေတာငသမားက
ေမးျမနး ရာတြင ၈၃ ရာခငႏနးေသာ ေတာငသမားသည ထေရာကမႈရေၾကာငး ေျဖၾကားခပါသည။ ထ႔ေၾကာင
သဘာ၀နညးလမးသည အမားအားျဖင ထေရာကမႈရသညဟ ယဆနငေသာလညး ေတာငသအနညးစ
သညသာ သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပၾကေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသည
သဘာ၀နညးလမးျဖင ပးမႊားမားကာကြယနငရန ေတာငသမားအား နညးလမးေပးေသာလညး ေတာငသမား
41
သည လကနာမႈနညးပါသည။ ေတာငသမားသည သဘာ၀ ပးသတေဆးက ၾကကေသာလညး ထေရာကမႈမာ
ဓာတပးသတေဆးေလာကမျမနျခငး၊ ထေရာကမႈအားနညးျခငးတ႔ ေၾကာင ေတာငသမားကပးကလာလင
သးႏဆးရႈးမာက စးရမသျဖင ကာကြယျခငးက ထထေရာကေရာက လပခင သညအတြက ဓာတပးသတေဆး
ကပအားသနေၾကာငးစကပးေရးဥးစးဌာနမေျဖၾကားထားပါသည။
သးစြျပးေသာ ဓါတပးသတေဆးဘးခြမားနင ဆကစပပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစရမည နညးလမး
မားနင ပတသကသည ဗဟသတမား နညးပါးသညက ေတြ႔ရပါသည။ ဓါတပးသတေဆး သးစြေသာ
ေတာငသမားတြငလညး အနညးစသညသာ ပးသတေဆးနင ဆကစပေသာ ပစၥညးမားက စနစတက
စြန႔ပစနညးသငတနးမားက တကေရာကဖးသညက ေတြ႔ရရပါသည။ အသပညာေပးသငတနး တကေရာကသ
မားထတြင ၉၃ ရာခငႏနးသည လကနာကငသးမႈ ရေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။ ေတာငသမားထတြင အသပညာ
ေပးသငတနး တကေရာကသနညးပါးေသာလညး တက ေရာကသမားသည လကနာကငသးၾကေၾကာငးက
သႏငပါသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသညလညး ေတာငသႏင ပး ေပါငး၍ စျပကြကမား၊ စမးသပကြကမား
စကျပပါသည။ နညးပညာေပးသငတနးမား၊ ေဆြးေႏြးပြမား၊ မးေစမား ျဖနျဖးေပးပါသည။ မးေကာငးမးသန႔
မးေစမားက သေတသနျခမားမ မးထတ၍ ေတာငသမားအား ခတဆကေပး လကရသညကလညး
သရပါသည။ ဒးေမာဆျမ႕နယတြင တားျမစထားသည ဓါတပးသတေဆး အမးအစား ၄၁ မးရသည။
တားျမစထားသည ပးသတေဆး မားအား ေဒသအတြငး သြားေရာကစစေဆးသညအခါ ေရာငးခေနသညက
မေတြ႔ရပါ။
ဒးေမာဆျမ႕နယတြင ယခအခါ IFDC, Care Myanmar,PEP ျမစမးေရာငစသည အဖြ႔ေပါငးစမ
၀ငေရာကလာျပး ၄ငးတ႔မာ အေထာကအပမားေပးနငျပး၊ စကပးေရးဥးစးဌာန၏ အခကအခသည ထသ႔
မပပးေပးနင သည အခကအခရပါသည။ နညးပညာသာ ေပးနငပါသည။
ပးသတေဆးဆငမားအား စစေဆးသညအခါတြင လငစငမဆငမားလညး ေတြ႔ရရပါသည။
ေတြ႔သညအခါ လငစငလပရန အျမတမးေျပာၾကားေလရသညက ေလေတြ႕ရပါသည။ ေျပာသညအခါတြင
တခ႕က လကနာျပး တခ႕က လငစငလပလေသာလညး လငစငေၾကးသးႏစစာ ၃ သနး
လငစငေၾကးမားသညအတြက ၄ငးတ႔အေနျဖင အခကအခရသညအတြက ခကခငးလာ၍ မလပႏငပါ။
ဌာနအေနျဖင အတငးအၾကပလပရန ခကခပါသည။ ဌာနအေနျဖငလညး လပပငခြငမရပါ။ ထ႔ေၾကာင
42
ဥပေဒမားေျပာျပ၍ စညးရးရပါသည။ ဥပေဒအတငး မလပနငလင ေရာငးခခြငမရေၾကာငး သရေအာင
ေျပာျပထားရေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။
ဒးေမာဆၿမ႕နယရ စကပးေရးလပငနးမားတြင ပးသတေဆးသးစြမႈအေျခအေနက ေလလာရာတြင
ပးသတေဆးက စပါးစကခငးမားတြင အဓကအသးျပေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။ ဒးေမာဆအလယပငးတြင
ငေျမာငေတာငပးမား စတငကေရာကလာျပး တစနငငလးအတငးအတာတြငအ၀ါ (အနညးငယ ကေရာက
သည) အဆငသ႔ ေရာကရလာၾကသည။ ထပးမႊားမား၏ ျပနာက ေျဖရငးရန ဓာတပးသတေဆး အမား
အျပား အသးျပလာၾကသည။ ၂၀၁၉ ခႏစတြင ဓါတပးသတေဆး သးစြမႈမာ သသာစြာ ျမငတကလာ သညဟ
စကပးေရးဥးစးဌာနသးႏကာကြယေရးဌာနခြမေျပာၾကားခပါသည။
ပခးတငးေဒသႀကး အေနာကျခမးရ ေတာငသလယသမား ၂၉၁ဥးတြင ၃၈.၈၃ ရာခငႏႈနးသည
ပးသတေဆးသးစြမႈ အေတြ႔အၾကဆယႏစေအာက၊ ၃၅.၄ရာခငႏႈနးႏင ၂၅.၇၇ ရာခငႏႈနးသည ပးသတ
ေဆးသးစြမႈအေတြ႔အၾကဆယႏစမတစဆယငါးႏစအထကရေၾကာငးေတြ႔ရရပါသည။
ေလလာေတြ႔ရခကအရ ဒးေမာဆၿမ႕နယအလယပငးရ ေတာငသလယသမားမား၏ ပးသတေဆး
သးစြမႈက ခႏစအလကႏႈငးယဥ စစေဆးရာတြင ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ခႏစတြငပးသတေဆးအသးျပမႈ ပမာဏထက
၂၀၁၇-၂၀၁၈ခႏစတြင ပးသတေဆး ပမအသးျပလာၾကသညက ေတြ႔ရရပါသည။ ထ႔ေနာက ၂၀၁၉ခႏစ
တြငလညး ယခငႏစမ ပးသတေဆး အသးျပမႈထက တျဖညးျဖညး ျမငမားလာသညက ေလလာေတြ႔ရ
ရပါသည။
၅.၁ အခကအခမား
ေလလာမဧရယာအတြငး ဓါတပးသတေဆး သးစြမႏင ပတသကသည ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ
ေတာငသမားမာ အသပညာေပးမ၊ သငတနးမားအတြက လကလမးမမေသာေၾကာင ဗဟသတႏင
ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ ဓါတပးသတေဆး သးစြမ၏ ဆးကးမားအေၾကာငး ေသာလညးေကာငး
စသညအေၾကာငးအရာမားႏင ပတသကသည အခကအလကမားက သရနငရနခကခပါသည။ ထ႔ေၾကာင
43
ဓာတပးသတေဆးက စနစတက အသးျပမႈႏင ဆကစပပစၥညးမားက စနစတက စြန႔ပစျခငးႏင ပတသက၍
ဗဟသတမား အသပညာေပးမႈမားက ေကးရြာအပစတစခတြင တစေနရာျပလပေပးျခငးမဟတဘ (ဥပမာ -
ေကးရြာအပစတစခတြင (၁၅) ရြာရပါက ေတာငသမား လကလမးမနငသည အနညးဆး (၃)
ေနရာခြ၍ျပလပေပး သငပါသည။ သဘာဝပးသတေဆး ျပလပရနအတြကမာလညး နညးလမးမား မသမႏင
အခနအတငးအတာအရ ၾကာျမငေသာေၾကာင ျပလပရနမလြယကေၾကာငး သရပါသည။ အခ႕ေသာ
ေတာငသမားသညလညး ဘာသာစကားအခကအခႏင စာတတေျမာကမ နညးပါးေသာေၾကာင အသပညာ
ေပးမ၊ သငတနးမားတကေရာကရန ခကခေနေၾကာငးလညး သရပါသည။ အသးျပျပးေသာ ပးသတေဆး
ဘးခြႏင ဆကစပပစၥညးမားက စနစတကစြန႔ပစႏငရနအတြက မနကနေသာ နညးလမးမားက ပမသရ
လေၾကာငးႏင အခ႕မာ စနစတကစြန႔နငရန ေနရာအခကအခမားရေၾကာငးကလညး ေျဖဆသ (၂၂၀) တြင
၇၉ ရာခငႏႈနးသည စြန႔ပစရနအခကအခမရေၾကာငးေျဖဆၿပး၊ ၂၁ရာခငႏႈနးမာ စြန႔ပစရန ေနရာအခကအခ
ရေနေသးေၾကာငး သရပါသည။ ထ႔ေၾကာင စြန႔ပစပစၥညးမား စြန႔ပစရနအခကအခ ရေနေသာေဒသမား
တြငလညး ဓာတပးသတေဆးဘးခြမားႏင ဆကစပပစၥညးမား စြန႔ပစရနအမႈကကနမား စစဥေပးသငပါသည။
၅.၂ အၾကျပခက
မမတ႔သေတသနအဖြ႕သည ဒးေမာဆၿမ႕နယတြငးရ လယယာစကပးေရးလပငနးမားတြင
ေတာငသမား၏ ပးသတေဆးသးစြမႈပစက သရနငရန စကပးေရး အမနတကယလပကငေနေသာ
ေတာငသမား၊ ျပညနယသးနပးမႊားကာကြယေရးရးနင ဒးေမာဆျမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာနင အရပဖက
အဖြ႕အစညးမားက ေတြ႕ဆေမးျမနးခရာ အၾကျပခကမားရရခသည။
ဓာတပးသတေဆးကေဘးအႏရာယကငးရငးစြာအသးျပတတေစရနပညာေပးျခငး
မမတ႕စစတမးေကာကယခေသာ ေတာငသအမားစမာ စကပးေရးလပငနးက အဓကလပကငၾကျပး
အသက ၁၈ နစအထက ေတာငသမား ျဖစၾကသည။ အဆငျမငပညာ (အထကတနးေကာလြန၍
44
တကသလအဆင) တကေျမာကသ နညးပါးျပးအမားစမာ မလတနး၊ အလယတနး၊ အထကတနးမား
ျဖစၾကသည။ ဤအခကကၾကညျခငးအားျဖင ေတာငသအမားစသည အတနးပညာနညးပါးေၾကာငး
သရႏငပါသည။ အခ႕ေသာ ေတာငသမားသည ပးသတေဆးအသးျပေသာ အညႊနးစာမားကပင
ဖတရနအခကအခရေၾကာငးက ေကာကယခေသာ စာတမးမားအရ ေျဖၾကားေသာ ေတာငသမားထမ
ေတြ႕ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားအေနႏင လညးဝယယသမားအား အညႊနးမားႏင
အကာအကြယပစၥညးမားမညသ႔ အသးျပရမညက ေသခာစြာရငးျပရန လအပပါသည။ ထ႔ေၾကာင
ေတာငသမားဓာတပးသတေဆး ၀ယယသညအခနတြင အေရာငးဆငမားအေနျဖငလညး အညႊနးမားက
ေသခာစြာ ရငးျပသငပါသည။ ဓာတပးသတေဆး အသးျပေနခနတြငလညး အကာအကြယပစၥညးမား
အေရးပါေၾကာငးက ရငးျပသငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အေရာငးဆငမားသည ေတာငသမားႏင
အမားဆးထ ေတြ႔ရသမားျဖစေသာေၾကာင အသပညာေပးရန ပ၍လြယကပါသည။ အခ႕ေသာ ေတာငသမား
အေနျဖင ဓါတပးသတေဆးအသးျပပမားႏင ပတသကေသာ အသပညာေပးေဟာေျပာပြမားက တကေရာက
ရန လကလမးမမမႈႏင အခနမေပးနငမႈမား ရေနေသာေၾကာင အေရာငးဆငမားမ ထအသပညာမားက မေ၀
ေပးျခငးသညလညး ထေရာကမႈရနငပါသည။
ဓာတပးသတေဆး၏ေဂဟစနစထခကမႈႏငပတသတသညအျမငမား
အကာအကြယပစၥညးမားမပါဘ ေဆးျဖနးျခငးေၾကာင ဖားနာျခငးအျပင အျခားေသာ နာတာရည
ေရာဂါမား ပနးနာရငၾကပေရာဂါ ျဖစတတေၾကာငးႏင ဓါတပးသတေဆးမားသည ေလထညစညမးလာျခငး၊
ေရထညစညမးလာျခငး၊ ေျမတြငးရမျမငနငေသာ အကးျပပးမႊားမားက ေသေစျခငးတ႔က ျဖစေစပါသည။
ထ႔ေၾကာင ဓာတပးသတေဆးသည လသားႏင ပတ၀နးကငထခကမႈမားေသာေၾကာင သးစြမႈႏႈနးက
အညႊနးပါအတငးသာ ေသခာစြာစစစ အသးျပသငပါသည။ အညႊနးပမာဏထကမားစြာ အသးျပပါကလညး
အခ႕ပးသတေဆးမားသည ဓာတၾကြငးအာနသငမားၿပး ၄ငးတ႔၏ ဓာတၿပကြမႈမာ လြယလြယကက
မေပာကသြားဘ ၆ လမ ၁ ႏစအထ ချခငးမားရပါသည။ ထ႔ေၾကာင လတ႔၏ကနးမာေရးအတြကအႏရာယရရ
သာမက သဘာဝေျမဆလႊာမားပါ တေျဖးေျဖးပကစးလာႏငေၾကာငးကလညး ရငးျပေပးရနလအပပါသည။
45
ဓါတပးသတေဆးနင ပတသတ၍ အသပညာရေသာ ေတာငသမားသည ကယတင ပးသတေဆးျဖနး
ျခငးမားက မျပလပဘ ငားရမးထားေသာ လပသားမားက ေစခငးလကရသညက ေတြ႔ရရပါသည။
ထ႕ေၾကာင လယယာလပသားမား၏ ေဘးကငးလျခငးအတြက ဥပေဒမားျပဌာနး၍ ျပညသမား
ကယကယျပန႔ျပန႔သရနားလညေစရန ျဖန႔ေ၀ျခငး၊ ေဟာေျပာျခငးမားျပလပရန လအပပါသည။
ဓာတပးသတေဆးဘးခြမားႏငဆကစပပစၥညးမားကစြန႔ပစသညအေျခအေန
ေလလာခေသာ ေဒသအတြငးရ ေတာငသမားသည ပးသတေဆး ျဖနးျပးေသာ အခါတြင ခႏၶာကယနင
ေဆးျဖနးကရယာမားက ျမစေခာငးမားႏင လယရေရတြငးေရကနမားတြင ေဆးေၾကာတကေသာ
အမအကငမားရရာ ဓါတပစၥညးမားသည ျမစမား၊ ဆညးေျမာငး၊ တးေျမာငးမား၊ ကနမားႏင တေသာ
ေရအလႊာမားအတြငးသ႔ ယစမထြကသြားႏငျပး၊ ငါး၊ ဖား၊ လပႏင ေျမြမားကသ႔ေသာ သတဝါမားက
ေသေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအမအကငမား ပေပာကရနလညး လအပပါသည။ ပးသတေဆးႏင
ဆကစပပစၥညးမားက သးစြျပးေသာအခါတြင ဥယာဥျခမားတြင စြန႔ပစသမားရျပး အခ႕ ရြာမားတြင
ရြာအျပငဘကတြင ကငးမားျပလပထား၍ ထကငးမားတြငသာ ပးသတေဆးဘးခြမားက
စနစတကစြန႔ပစၾကသည။ ထကသ႔ အသပညာတးပြားလာေစရန ပညာေပးေရးလပငနးမားကလညး
ဆကလကေဆာငရြကရနလအပပါသည။
ေတာငသလယသမားအမားစမာ ပညာေရးႏင ဗဟသတနညးပါးေသာေၾကာင ပးသတေဆးက
ေဘးအႏရာယကငးရငးစြာ အသးျပသည နညးလမးမား၊ ပးသတေဆးႏင ဆကစပပစၥညးမားက
စနစတကစြန႔ပစရမည နညးလမးမားက ေကာငးစြာမသရျခငး၊ ေငြေၾကးအခကအခေၾကာင
ပးသတေဆးျဖနးသညအခနတြင ၀တဆငရမည အကာအကြယပစၥညးမားက ျပညစစြာအသးျပနငျခငး
မရေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည။ ေတာငသလယသမားသည ပးသတေဆးမားက အသးျပေနၾကေသာလညး
ပးသတေဆးဘးမားက သးသန႔သေလာငထားျခငးလညးမရ၊ သးစြၿပးေသာ ပးသတေဆးဘးခြမားက
ဥယာဥျခမား၊ ျမစေခာငးမားတြငသာ ၾကသလ စြန႔ပစျခငးမား ျပလပၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ငါးမားႏင
အျခားအကးျပပးမႊားမားက ေသေစနငျပး ေျမဆလႊာပကစးျခငးမားလညး ျဖစေပၚေစပါသည။
46
ဓာတပးသတေဆးသးစြမႈေလာခနငသညနညးလမးမား
ပးသတေဆးသးစြမေလာကေစရန GAP စစနစက သြားရမညျဖစသည။ GAP စနစသည
ဓာတေျမၾသဇာႏင ပးသတေဆးတ႔က အလြနအကၽြမသးစြဘ လအပမသာထညသြငးသည
နညးစနစျဖစသညအတြက GAP စကဧက တးခ႕လာလင ေတာငသမားလညး ပးသတေဆးသးစြမႈ
ေလာနညးသြားမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင စကပးေရးဌာနအေနျဖင ေတာငသမားအား GAP
စနစကပမစတ၀ငစားမႈရလာေစရန ပညာေပးလပငနးမားႏင စမးသပစကဧကမား တးခ႕လပကင
သငပါသည။
ေတာငသအမားစမာ ဓါတပးသတေဆးအစား သဘာ၀နညးလမးမားက အသးျပလေသာလညး
သဘာ၀ပးသတေဆး ျပလပရန အခနကာလၾကာျမငျခငး၊ သဘာ၀ပးသတေဆး ေဖာစပရန လအပေသာ
ကနၾကမးႏင ဆကစပပစၥညးမား၀ယယရန ေငြေၾကးမတတနငျခငး၊ သဘာ၀ပးသတေဆးသည ပးမႊားမားက
ခကခငးမေသေစျခငးတ႔ေၾကာင ေစးကြကတြင အလြယတက ၀ယယနငၿပးပးမားက လငျမနစြာႏင
ထေရာကစြာႏမနငးႏငေသာ ဓါတပးသတေဆးမားကသာ အသးျပေၾကာငး ေျဖၾကားထားပါသည။
ဒးေမာဆၿမ႕နယရ အရပဖကအဖြ႔အစညးတစခက ေမးျမနးရာတြင ေတာငသအမားစမာ မမတ႔ေဒသထြက
သဘာ၀ဓါတေျမၾသဇာမားက အထငမၾကးၾကပ နငငျခားျဖစ ဓါတဓါတေျမၾသဇာမားကသာ
အသးျပလၾကသည။ ထ႕ေၾကာင ေတာငသမားအေနျဖင မမတ႔ေဒသမ အလြယတကရရၿပး
ေဘးထြကဆးကးနညးေသာ သဘာ၀ပးသတေဆးမားက အသးျပေစလေၾကာငး အၾကေပးထားပါသည။
အကယ၍ ဓါတပးသတေဆး အသးျပလလငလညး စနစတကအသးျပတကေစရန ပညာေပးပြေဆြးေႏြးပြ
မားက စတပါ၀ငစားစြာ တကေရာကသငေၾကာငး အၾကျပထားပါသည။ ထ႔ျပင ေတာငသမားအေနျဖငလညး
မရးဖလာ စကပးေရးပစအျပင ေခတႏင အည စနစတကစကပး တကေစရနလညး ေလလာသငေၾကာငး
အၾကျပထားပါသည။
ေတာငသအမားစမာ စကပးေရးလပငနးမားတြင အသပညာမားနညးပါးေသးေသာေၾကာင
စကပးေရးဌာနႏင ျပငပအရပဖကအဖြ႕အစညးမား၊ နငငတကာအဖြ႔အစညးမားျဖစေသာ IFDC၊ Care
47
Myanmar ၊ PEP စသည အဖြ႔အစညးမားႏင ခတဆက၍လညး အသပညာေပး လပငနးမားက
ယခငကထက ပမ၍ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆာငရြကၾက ရနလအပပါသည။
ေတာငသမားအား သဘာ၀ပးသတေဆးက ပမကယျပန႔စြာ အသးျပလာနငေစရန
စကပးေရးဥးစးဌာနမ သဘာ၀ပးသတေဆး ေဖာစပထတလပသည နညးပညာ သာမက
သဘာ၀ပးသတေဆး ေဖာစပရာတြင လအပေသာပစၥညးမားအေထာကအပေပးျခငး၊ စကပးေရးဥးစးဌာနမ
သဘာ၀ပးသတေဆးမား ေဖာစပထတလပ၍ ေတာငသမားအား သငတငေသာေစးႏႈနးျဖင အလြယတက
၀ယယနငေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင ေတာငသမားသည သဘာ၀ပးသတေဆးက ကယကယျပန႔ျပန႔
အသးျပလာနငၿပး၊ ဓာတပးသတေဆး သးစြမႈေလာက လာမညျဖစပါသည။
ေတာငသအမားစသည စကပးေရးနင ပတသတျပး အသပညာမား တးပြားလာေစရန
စကပးေရးဆငရာ အသပညာေပးပြမား ျပလပၾကသညအခါတြင စတပါ၀ငစားစြာ တကေရာကၾကရန
လအပပါသည။ သ႔မသာ မရးဖလာစကပးသည ပစအတငးမဟတဘ ေခတႏင အညအဆငျမငစြာ
စကပးလာႏငမည ျဖစပါသည။
မ၀ါဒမားခမတ၍လပေဆာငသငသညအခကမား
၁။ ဓာတပးသတေဆးမားက စနစတကအသးျပတတရန ပညာေပးလပငနးမား၊ လပေဆာငေပးၿပး အသးျပ
ရမည အကာအကြယပစၥညး( ဥးထပ၊ လကအပ၊ ႏာေခါငးစညး)မား အခမျဖန႔ေ၀ေပးျခငး။
၂။ ပးမႊားေရာဂါမား ၾကတငကာကြယေသာ နညးစနစက အသပညာေပးျခငး။
၃။ ဓာတပးသတေဆးႏင သဘာ၀ပးသတေဆးမားက နငငျခားမ နညးပညာမားက ယ၍ျပညတြငးတြင
စနစတက ကယပငထတလပနငရန ကညပပးေပးျခငး။
၄။ ပးသတေဆးအေရာငးဆငမားသ႔ ဌာနမ သြားေရာကစစေဆးသညအခါ ဌာန တစခတညးမဟတဘ ၿမ႕ခ
ေစးမေစးဖမား၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငေသာ စစေဆးေရးေကာမတအဖြ႔ျဖင စစေဆးသငပါသည။
48
၅။ သးႏမားတြင ဓါတဓာတၾကြငးမား ပါ၀ငမႈက စစေဆးရန ဓာတခြခနးမား တညေဆာက၍ ၀နထမးမားက
လညး စမးသပမႈအတြက ျပညတြငးတြငေသာလညးေကာငး၊ ျပညပတြငေသာလညးေကာငး နညးပညာမား
သငယေစရန ေဆာငရြကေပးရပါမည။
၆။ စားသးသမား ဓာတအႏာရာယကငးစငၿပး ကနးမာအသကရညရနအတြက အစားအစာေဘးကငးလျခေရး
စမကနးမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက ေပးသငပါသည။
၇။ လယယာထြက ကနပစၥညးမားေစးကြကတြင ေစးေကာငးရရေရးအတြက ဓာတခြစစေဆးၿပးသးႏ မားက
ဓာတဓာတၾကြငးအာနသင ကငးရငးေၾကာငး အသအမတျပ လကမတထတေပးသငပါသည။
၈။ စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဘကစအဆငျမင နညးပညာသး၍ GAP စျပစကကြကမား လပေဆာငရာတြငလညး
ေတာငသမားအေနျဖင စကပးေရးဥးစးဌာနမ လာေရာက၍ နညးပညာႏင ပစၥညးမားေထာကပေပးသည ႏစ
တြငသာ GAP စနစကငသးၿပး ေနာကႏစမားတြင GAP စနစဆကလကကင သးျခငးရ/
မရျပနလညစမးစစရန လအပပါသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနမ ပပးေပးခေသာ နညးစနစအားဆကလက
ကငသးျခငးမရပ ၄ငးတ႔ ယခငစကပးခေသာ နညးအတငး လပကငေနသညက ေတြ႔ရပါက
အေရးယနငသည မ၀ါဒရရန လအပပါသည။ ထကသ႔ မ၀ါဒအရေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒအရ
ေသာလညးေကာငး တကစြာေဆာငရြကမသာ မမတ႔၏ အခန၊ ေငြအား၊ လအားတ႔ျဖင ၾကးစားေဆာငရြက
ခမႈမား ေအာငျမငမညျဖစပါသည။ ထကသ႔ မ၀ါဒမားေရးဆြရနအတြက လႊတေတာကယစားလယမား၊
ဥပေဒပညာရငမားႏင သကဆငရာဌာနတ႔ ေပါငးစပေဆာငရြကသငေၾကာငး အၾကျပတငျပအပပါသည။
49
၆. နဂး
နဂးခပတငျပျခငး
ယခေလလာစမးစစမႈသည ကယားျပညနယ ဒးေမာဆၿမ႕နယအလယပငးရ ေတာငသလယ သမား
မား၏ စကပးေရးလပငနးမားတြင သးႏၾကတငကာကြယျခငးႏင ပးသတေဆးသးစြမႈအေျခအေန၊
ပးသတေဆးသးစြမႈႏႈနး၊ ပးသတေဆး၏ ေဂဟစနစထခကမႏင ပတသကသညအျမငမား၊
ပးသတေဆးဘးခြႏင ဆကစပပစၥညးမား မညကသ႔စြန႔ပစပ၊ ဓာတပးသတေဆးသးစြမႈေလာခသညနညးလမး
မားကေလလာေမးျမနး၍ သေတသနျပလပချခငးျဖစပါသည။
ဤစစတမးေကာကယရာတြင ပါ၀ငေျဖဆသမားမာ ေတာငသလယသမားမားသာမက စကပး
ေရးႏငပတသကေသာ ဌာနမားႏင စကပးေရးပးသတေဆးအေရာငးဆငမား ကလညးစစတမး
ေကာကယေမးျမနးခပါသည။ စစတမးတြင ေတာငသလယသမားမား၏ ေျဖၾကားခကမား၊ စကပးေရးဌာ
နမားမေျဖၾကား ခကမား၊ စစတမးေကာက ယသမား၏ေလ လာေတြ႔ရခကမား ကထညသြငးေရး
သားထားပါသည။
အနာဂတတြင ဓာတပးသတေဆးအသးျပမႈႏင ပတသက၍ သေတသနလပငနးမား ဆကလကလပ
ေဆာငၿပး၊ ယခစာတမးမေတြ႔ရခကမားက ထပမျဖညစြကနငလမမညဟ ေမာလငပါသည။ သေတသနျပ
သမားအေနျဖင ယခစာတမးမေတြ႔ရခကမားႏင အၾကျပခကမားသည ဒးေမာဆၿမ႕နယတြင သာမက
ကယားျပညနယတခလးတြင ဓာတပးသတေဆးမားသးစြမႈက ေလာခနငၿပးလႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင
ထခကပကစးမႈမားက ကာကြယနင၍ ျပညသမား၏ စကပးစးပြားလပငနးမား တးတကလာေစရန
တစဖကတလမးမ အေထာကအကျပနငမညဟ ယၾကညေမာလငပါသည။
50
၇. ကးကားစာရငး
၁။ ကယားျပညနယစကပးေရးဥးစးဌာန၊ သးႏပးမႊားကာကြယေရးဌာနခြ
၂။ ဒးေမာဆၿမ႕နယစကပးေရးဥးစးဌာန
၃။ KSFU ( Karenni State Farmer Union)
၄။ ပးသတေဆးအေရာငးဆငမား
၅။ The Impact of Pesticides Used in Agriculture on Human Health: Case Study From
Myanmar Ms May Lin Aung, Associate Professor, Co-operative University,Thanlyin
၆။ Pesticides Literacy and Pesticide Expocure Prevention Practices among Farm Workers in
Bago Region. Min Thura Aung, 2017
၇။ Overview of Pesticide Market and Registration in Myanmar, Lin Fang, 1 feb 2018
၈။ Pesticides Used in Thailand and Toxic Effects to Human Health, Padet Siriyasatine;
e-mail:[email protected]
၉။ kayahstate.gov.mm
51
၈. ေနာကဆကတြြ
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
သေတသနျပသမား၏ကယေရးအခကအလက
Kay Zin Min Naing
Former President
Bago Region NLD Youth Wing
PERSONAL INFORMATION
• Date of birth : 15 July 1985
• Nationality : Myanmar
• Race : Burma
• Religious : Buddhist
• Sex : Female
• Marital Status : Single
EDUCATION
B.A(Myanmar),Diploma in International Relations
EMPLOYMENT RECORD SUMMARY
2009 to 2012 Vice President in NLD Youth Wing , Bago Township
2014 to 2017 President in Bago Region National League for Democracy Youth Wing
2017 to till now Bago Region NLD Executive Committee
68
Than Toe Aung La Chan Myay's (Youth Platform for Social Change) PERSONAL INFORMATION Date of birth း 5 August 1996 Nationality : Myanmar Race : Rakhine Sex : Male Martial Status : Single EDUCATIONAL Bachelor Grade B.A (History, Sittwe University) EMPLOYMENT RECORD SUMMARY 2018 December to till now La Chyan Myay's(Youth Platform for Social Change) Duty - Executive Committee Member
69
Naw Theingi Soe
Date of birth 27.3. 1996
Nationality Myanmar
Race Kayin
Religious Roman Catholic
Sex Female
Marital Status Single
Education B.A (Geography), Taungoo University
Employment Record Summary
2016 May to till now
ေဂဘားကရငလငယ ကြနယကအဖြ႔၀င
70
