ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ‘21ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ

Κέντρο Τοπικής Ιστορίας Κ.Ε.Π.Α. Δ. ΒέροιαςΒέροια 2016

Με αφορμή την έκθεση“Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης”

από τις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ“ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ”

Επιμέλεια: Δρ. Εμμανουήλ Γ. Ξυνάδας

ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ‘21ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ

7

Περιεχόμενα

Α. ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

1. Α. Κουρτίδη - Γ. Κονιδάρη, Βασανισμένα και Δοξασμένα χρόνια, Αθήναι, 1927- Η Σουλιώτισσα Θειάκω- Η Μάνθω η Μεσολογγίτισσα- Η Σουλιωτοπούλα- Ο Γεροσουλιώτης- Το ψυχομάχημα του Σουλιώτη

2. Π. Νιρβάνα - Δ. Γ. Ζήση - Δ. Κοντογιάννη - Δ.Π. Δαμασκηνού, Αναγέννησις, Αθήναι, 1931- Ρήγας ο Φεραίος- Ο Σαμουήλ- Αι τελευταίαι στιγμαί του Μιαούλη- Ο πατριωτισμός του κλήρου κατά την Επανάσταση του 1821

3. Π. Νιρβάνα - Δ. Γ. Ζήση - Δ. Κοντογιάννη - Δ.Π. Δαμασκηνού, Για την Πατρίδα, Αθήναι, 1929- Ένα γράμμα του Ανδρούτσου

4.Δημοσθ. Μ. Ανδρεάδου, Αναγνωστικόν Καθαρευούσης, Αθήναι, 1932- Ο Σουλιώτης Τζήμας Ζέρβας- Λάμπρος και Φώτος Τζαβέλλας - Η Σουλιώτισσα Δέσπω- Θ. Κολοκοτρώνης και Δ. Υψηλάντης- Όθων και Κανάρης- Η καρδιά του Μάρκου Μπότσαρη- Ο θάνατος του Χρίστου Καψάλη

5. Γ. Α. Μέγα, Αναγνώσματα Καθαρευούσης, Αθήναι,1933- Ο Ρήγας- Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

6. Κωνστ. Λαγουμιτζάκη, Η Αγάπη, Αθήναι, 1936- Εν στρατήγημα του Κολοκοτρώνη

7. Ν. Κοντόπουλου - Δ. Κοντογιάννη - Γ. Καλαματιανού - Θ. Γιαννόπουλου - Θ. Μακρόπουλου,

8

Αναγνωστικόν, Αθήναι, 1949- Ευσέβεια- Το τάμα του Κανάρη- Ο Πατριάρχης δε φεύγει- Το τσομπανάκι- Το Έθνος μας θα πληρώσει

Β΄ ΣΧΕΔΙΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

9

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Μια από τις συλλογές που βρίσκεται στην κατοχή της Κ.Ε.Π.Α. Δ. Βέροιας είναι και αυτή του Μουσείου Εκπαίδευσης Βέροιας “Χρίστος Τσολάκης”. Πρόκειται για μια πλούσια συλλογή, η οποία περιλάμβανει ποικίλο εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στα ελληνικά σχολεία από τον 19ο αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα. Κεντρική συλλογή του μουσείου είναι αυτή του αείμνηστου καθηγητή Χρίστου Τσολάκη στη διάθεση και τις ενέργειες του οποίου οφείλεται και η ίδρυση του Μουσείου Εκπαίδευσης Βέροιας.

Στην παρούσα έκδοση χρησιμοποιείται υλικό από τη συλλογή του καθηγητή Χριστού Τσολάκη με σκοπό να δοθεί η ευκαιρία στον αναγνώστη να διαπιστώσει πώς παρουσιαζόταν η εθνική επέτειος της 25ης Μαρτίου στα Αναγνωστικά βιβλία περασμένων δεκαετιών. Η έκδοση αποτελεί την αρχή μια γενικότερης προσπάθειας αξιοποίησης και προβολής, τόσο της Συλλογής του Καθηγητή Τσολάκη, όσο και ευρύτερα της σπουδαίας συλλογής του Μουσείου Εκπάίδευσης Βέροιας “Χρίστος Τσολάκης”.

Το υλικό που περιλαμβάνεται στις συλλογές του Μουσείο Εκπαίδευσης, θεωρούμε ότι αποτελεί Κοινό Κτήμα που ανήκει τόσο στο επιστημονικό - ερευνητικό, όσο και στο ευρύ κοινο και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται. Για τον παραπάνω λόγο καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια και διευκολύνουμε την πρόσβαση σε αυτό με διάφορα μέσα, είτε διευκολύνοντας τους επισκέτες, είτε παρέχοντας ελεύθερη ηλεκτρονική πρόσβαση σε αυτό.

Κ.Ε.Π.Α. Δ. ΒΕΡΟΙΑΣ

11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα “Αλφαβητάρια” και τα “Αναγνωστικά” αποτελούσαν τα βασικά εκπαιδευτικά εγχειρίδια που χρησιμοποιούνταν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία στο παρελθόν. Η έκδοσή τους ξεκίνησε, αρχικά, από τον 19ο αιώνα, ενώ νωρίτερα, ως “Αλφαβητάρια” και “Αναγνωστικά” χρησιμοποιούνταν θρησκευτικά - λειτουργικά βιβλία. Αργότερα, μετά το 1910 έγιναν προσπάθειες από πλευράς του Ελληνικού Κράτους για τη δημιουργία και έκδοση σειράς “Αναγνωστικών”.

Τα “Αναγνωστικά” διδάσκονταν από τη Β΄ έως την Στ΄ τάξη του δημοτικού σχολείου και μέσα από αυτά οι μαθητές ερχόταν σε επαφή με διάφορα θέματα, η θεματολογία των οποίων αντλούνταν από διάφορους τομείς όπως π.χ. η ιστορία, η θρησκεία, η κοινωνία, η φύση κ.α. Με τον τρόπο αυτό τα “Αναγνωστικά” πέρα από φορείς γνώσης γινόταν και φορείς της κυρίαρχης, κάθε εποχή, ιδεολογίας (εκπαιδευτικής, πολιτικής κ.τ.λ.) και ως τέτοια αντιμετωπίζονταν και χρησιμοποιούνταν.

Μεταξύ της ποικίλης θεματολογίας που περιέχεται στα “Αναγνωστικά” εντοπίστηκαν και κείμενα που αφορούν την Ελληνική Επανάσταση και πιο συγκεκριμένα τους αγωνιστές του ‘21, άλλους γνωστούς και άλλους άγνωστους. Μέσα από τα κείμενα αυτά αναδεικνύεται καταρχήν ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζονταν το ζήτημα της Ελληνικής Επανάστασης 100 χρόνια και πλέον από την έκρηξή της. Επιπλέον, αναδεικνύονται μηνύματα και αξίες, οι οποίες έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών της εποχής εκείνης. Ως τέτοιες μπορούν να αναφερθούν οι έννοιες της Πατρίδας και της Θρησκείας. Η θυσία για την πατρίδα, πολλές φορές, υπερβαίνει το θάνατο και δημιουργεί, ακόμα και, αισθήματα χαράς στους θυσιαζόμενους Έλληνες αγωνιστές. Αξίες όπως η Ανδρεία, το Θάρρος και η Γενναιότητα προβάλλονται μέσα από τα πρότυπα επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών. Παράλληλα, αναδεικνύονται τα αγαθά της Ελευθερίας και της Ανεξαρτησία ως ύψιστα, για τα οποία αξίζει να πεθάνει ο άνθρωπος αγνοώντας οποιαδήποτε πρόσκαιρη δόξα ή τιμή.

Με αφορμή τη φιλοξενία της έκθεσης “Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης” από τις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Βέροιας, και με σκοπό την αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού από τις συλλογές του Μουσείου Εκπαίδευσης “Χρίστος Τσολάκης” συντάχθηκε το παρόν τεύχος μέσα από το οποίο προβάλλονται μορφές αγωνιστών του ‘21, γνωστών και άγνωστων. Ρήγας Φεραίος, Κωνσταντίνος Κανάρης, Ανδρέας Μιαούλης, Θόδωρος Κολοκοτρώνης, ιεομόναχος Σαμουήλ, Μάρκος Μπότσαρης, Μάνθω και Δέσπω οι Σουλιώτισσες, Τζήμας Ζέρβας κ.α. είναι ορισμένοι από τους πρωταγωνιστές των κειμένων που ακολουθούν. Το τεύχος αυτό απευθύνεται τόσο στο εκπαιδευτικό κοινό (δασκάλους και μαθητές), όσο και στο ευρύ κοινό που επιθυμεί να έλθει σε επαφή με τα αναγνωστικά βιβλία του παρελθόντος.

Για τη δημιουργία του τεύχους επιλέχτηκαν, ενδεικτικά, κείμενα από επτά “Αναγνωστικά” της Στ΄ Δημοτικού, διαφορετικών ετών έκδοσης, από τα τέλη της δεκαετίας του ‘20 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘40. Το υλικό που περιέχεται στις συλλογές του Μουσείου Εκπαίδευσης είναι πολύ περισσότερο και πιθανότατα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη ευρύτερων ερευνών και εργασιών. Επίσης, στο Β΄ Μέρος του τεύχους επιλέχτηκαν σκίτσα, προερχόμενα από τα ίδια βιβλία, τα οποία με κατάλληλη επεξεργασία, προτείνονται ως θέματα ζωγραφικής ή καλλιτεχνικής δημιουργίας για τους μικρούς αναγνώστες.

Κλείνοντας, εκφράζεται η ελπίδα το παρόν τεύχος να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές, καθώς και η σιγουριά ότι θα δημιουργήθούν συναισθήματα και μνήμες στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, το οποίο θα έχει την ευκαιρία να γυρίσει χρόνια πίσω και ίσως κάποιοι να θυμηθούν τα δικά τους παιδικά και εκπαιδευτικά χρόνια.

Βέροια, Μάρτιος 2016

Δρ. Εμμανουήλ Γ. Ξυνάδας

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

Ζωγραφίζονταςτους αγωνιστές του ‘‘21

78

79

Η Ελευθερία

80

Σε γνωρίζω από την κόψητου σπαθιού την τρομερή...

81

Το κενοτάφιο των ιερολοχιτών

82

Οδυσσέας Ανδρούτσος

83

Ανδρέας Μιαούλης

84

Μακεδόνας Οπλαρχηγός

85

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

86

Ο κλήρος στον αγώνα του ‘21

87

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

88

Η ανατίναξη στο Κούγκι

89

Μικρός Σουλιώτης

Κέντρο Τοπικής Ιστορίας και ΠολιτισμούΚ.Ε.Π.Α. Δ. Βέροιας

XΩΡΟΣ ΤΕΧΝΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ4ος όροφος - 2331078127

veriahistory.gr - info@veriahistory.gr