กรกฎาคม 2554

ค ำ น ำ

หลายปทผานมา เหตการณภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนอยางรนแรงในหลายพนท ทงภายในและภายนอกประเทศ ไดสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสน และ สงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคมและสภาพแวดลอมซงไมสามารถประเมนคาได ภยพบตมความเชอมโยงกบมตการพฒนาและประเดนปญหาอนของประเทศ เชน ความยากจน ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทำใหการบรหารจดการภยพบตเปนประเดนทาทาย ทจะมความสำคญมากยงขนในอนาคต

บทเรยนจากเหตการณภยพบตหลายกรณ พบวาสงคมสามารถหลกเลยงการสญเสย ทไมจำเปนได หากแนวคดเรองการเตรยมพรอมสำหรบชวงวกฤต การปองกนลวงหนา และกระบวนการชวยเหลอฟนฟ ไดรบความเอาใจใสอยางจรงจงจากทกภาคสวน ซงจะนำไปสการพฒนาระบบการบรหารจดการภยพบตในพนทตางๆ อยางเหมาะสม และชวยใหผประสบภยสามารถกลบไปใชชวตไดอยางปกตในระยะเวลาอนรวดเรว

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ตระหนกถง ความสำคญของปญหาดงกลาว จงไดทำการศกษาและวเคราะหความพรอม ในการบรหารจดการเหตการณภยพบตขนาดใหญจากอดต โดยเปรยบเทยบทงกรณท เกดขนในประเทศและตางประเทศ เพอนำเสนอตอรฐบาล ในการใชเปนขอมลประกอบ การกำหนดนโยบายของหนวยงานตางๆ และนำมาปรบปรงกลไกและมาตรการ การรบมอในปจจบน เพอบรรเทาความสญเสยทอาจเกดขน และเพอเปนการเผยแพร ขอมลทเปนประโยชนตอทกภาคสวน สศช. จงไดนำรายงานผลการศกษาดงกลาว มาจดพมพเผยแพรสสาธารณชนและผทสนใจ รวมทงหนวยงานทเกยวของ โดยหวง เปนอยางยงวา รายงานฉบบนจะเปนการจดเรมตนของการศกษาวเคราะหบทเรยน จากภยพบตทผานมาและมขอมลทสามารถนำไปใชประโยชนได เพอเตรยมพรอม รบมอกบการเกดภยพบตทางธรรมชาตทมแนวโนมเกดขนบอยครงไดอยางม ประสทธภาพยงขน ตอไป

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กรกฎาคม 2554

ส า ร บ ญ

บทท 1 ภยพบตกบการพฒนาประเทศ 1

บทท 2 เหตการณแผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหวทโกเบ) ประเทศญปน ป 2538 (ค.ศ. 1995) 8

บทท 3 กรณพายเฮอรรเคนแคทรนา ประเทศสหรฐอเมรกา ป 2548 (ค.ศ. 2005) 16

บทท 4 พายหมนนารกส ประเทศพมา ป 2551 (ค.ศ. 2008) 33

บทท 5 เหตการณแผนดนไหวและคลนยกษสนาม ในเขตโทโฮกของเกาะฮอนช ประเทศญปน เมอวนท 11 มนาคม 2554 39

บทท 6 การเกดคลนยกษสนาม ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมอป 2547 68

บทท 7 เหตการณอทกภยในประเทศไทย ระหวางวนท 10 ตลาคม - 14 ธนวาคม 2553 87

บทท 8 เหตการณอทกภยและดนโคลนถลมในพนทภาคใต เมอเดอนมนาคม 2554 96

บทท 9 บทวเคราะหและประเดนสำคญจากการศกษา 102

บทท 10 บทสรป 116

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

1

1. ภยพบต : สถานการณและแนวโนมทศวรรษทผานมาเปนชวงเวลาทภยพบตขนาดใหญเกดขนเปนจำนวนมาก สรางความเสยหาย

ทงตอชวต ทรพยสน ระบบเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมคดเปนมลคามหาศาล ประชากร

ทไดรบผลกระทบจากภยพบตทวโลกมจำนวนถง 4,000 ลานคน จำนวน ผเสยชวตประมาณ

2 ลานคน ประชากรจำนวนมากตองกลายเปนผอพยพไรทอยอาศยและทำใหชมชนลมสลาย

สำหรบประเทศกำลงพฒนา ภยพบตเปนอปสรรคสำคญในการบรรลถงเปาหมายการพฒนา

ทจะทำใหชวตความเปนอยของสงคมมนษยดขน เนองจากตองนำทรพยากรทมอยอยางจำกด

บทท 1

ภยพบตกบการพฒนาประเทศ

1 International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. 2009. World Disaster Report 2009: Focus on Early Warning, Early Action. ATAR Roto Presse: Switzerland, p 163-165.

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

2

มาใช เพอการฟนฟบรณะความเสยหาย

ทเกดขน แทนทจะนำมาใชเพอการลงทน

ในการพฒนาประเทศ ทำใหประ เทศ

มรายจายเพมขน ในขณะทรายได ผลผลต

และขดความสามารถทางเศรษฐกจของ

ประเทศลดลง โดยธนาคารโลกประเมนวา

ภยพบตสงผลกระทบตอรายไดประชาชาต

ของประเทศตางๆ ระหวางรอยละ 1-152 นอกจากนภยพบตยงสงผลกระทบตอเสถยรภาพ

ของรฐบาลอกดวย เพราะเมอเกดภยพบต รฐบาลจะถกเรยกรองใหแกไขสถานการณ

หากการจดการของรฐบาลไมมประสทธภาพ ไมสามารถตอบสนองความคาดหวงของ

ประชาชนไดแลว เสถยรภาพและความมนคงของรฐบาลยอมถกกระทบกระเทอน

ในอนาคต แนวโนมการเกดภยพบตและผลกระทบตางๆ จะทวความรนแรงมากขน เนองจาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอน ซงมสวนทำใหเกดพายคลนลมในทะเล

ภาวะนำทวมและความแหงแลงขนในทกภมภาคของโลก ดวยความถ ลกษณะ ขนาด และ

ความรนแรงทเพมขน นอกจากนน การขยายตวของประชากร และการเตบโตของเมองในชวง

ทผานมา เปนการขยายพนทการตงถนทอยอาศยและพนทประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ

เขาไปในเขตพนทเสยงตอภยพบตมากขน ทำใหแนวโนมความสญเสยและการรบมอกบ

ภยพบตมความซบซอนยงขน อยางไรกตาม ประเทศตางๆ ไดพฒนาระบบการจดการภยพบต

ททนสมย ทงระบบการเตรยมพรอม การเตอนภย การสอสาร และการจดการในภาวะฉกเฉน ซง

ชวยใหตวเลขผเสยชวตลดจำนวนลง แตระบบการจดการภยพบตในภาพรวม ยงมความจำเปน

ตองไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพมากขน

ภยพบตขนาดใหญทเกดขนในชวงสองทศวรรษทผานมา เชน แผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหว

ทโกเบ) ป 2538 พายเฮอรรเคนแคทรนา ประเทศสหรฐอเมรกา เมอป 2548 ซงมผเสยชวต

จำนวน 1,836 คน มลคาความเสยหาย 81,000 ลานเหรยญสหรฐฯ3 การเกดคลนยกษ

2 แหลงทมา: http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/0,,contentMDK:20169861~ menuPK:34457~pagePK: 34370~piPK:34424~theSitePK:4607,00.html3 แหลงทมา: http://en.wikipedia.org/wiki/Hurricane_Katrina

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

3

สนามในประเทศชายฝงมหาสมทรอนเดยเมอป 2547 มผเสยชวตจำนวน 250,000 คน

มลคาความเสยหายประมาณ 10,000 ลานเหรยญสหรฐฯ4 โดยตองใชงบประมาณเพอ

การชวยเหลอฟนฟจากทวโลกเปนวงเงนราว 14,000 ลานเหรยญสหรฐฯ5 พายไซโคลนนารกส

ประเทศพมา เมอป 2551 มผเสยชวตเปนจำนวนถง 138,366 คน มลคาความเสยหาย

ราว 4,000 ลานเหรยญสหรฐฯ6 และเหตการณแผนดนไหวและคลนยกษสนามในเขตโทโฮก

ของเกาะฮอนช ประเทศญปน เมอวนท 11 มนาคม 2554 ซงมผเสยชวตและสญหาย

จำนวนมาก รวมทงสงผลตอโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรทเสยหายจนเกดการแพรกระจาย

ของกมมนตภาพรงสและสงผลกระทบตอการผลตในภาคอตสาหกรรมและการดำเนนชวต

ของประชาชน อนเนองมาจากการขาดกระแสไฟฟา

4 แหลงทมา: http://www.rms.com/publications/indianoceantsunamireport.pdf5 แหลงทมา: http://en.wikipedia.org/wiki/Tsunami 6 แหลงทมา: http://en.wikipedia.org/wiki/Cyclone_Nargis

สำหรบประเทศไทย คงไมอาจกลาวไดวาประเทศไทยอยในกลมประเทศ

ทตองเผชญกบภยพบตอยางรนแรงเมอเปรยบเทยบกบประเทศอน ในอดต

ประเทศไทยมประสบการณในการเผชญกบภยธรรมชาตตามฤดกาล อาท

นำทวม พาย และภยแลง ซงเกดขนบอยครง แตอยในขอบเขตทจำกด

และอยในภาวะทสามารถจดการได นอกจากน ชมชนในพนทยงไดเรยนร

และสงสมภมปญญาเพอปรบวถชวตใหสามารถอยรวมกบความแปรปรวน

ของธรรมชาตตามฤดกาลไดเปนอยางด เชน ลกษณะบานใตถนสง รปแบบ

การเพาะปลกของเกษตรกรในลมนำ และการเลอกใชและปรบปรงพนธขาว

ทเหมาะสมกบสภาพพนทและปรมาณนำ ซงเปนการแสดงถงววฒนาการ

ในการปรบตวเมอเผชญกบภยธรรมชาตทไมรนแรงนกของประชาชน

อยางไรกตาม ในชวง 10 ปทผานมา ประเทศไทยตองประสบกบภยพบตทรนแรง

บอยครงมากขน และสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศมากขนโดยลำดบ

เชน การเกดคลนยกษสนาม เมอป 2547 รวมทงการเกดอทกภยเมอ

ปลายป 2553 และตอเนองถงอทกภยทางภาคใตเมอเดอนมนาคม 2554

ซงนบเปนเหตการณทมความรนแรงมากทสดครงหนงของประเทศ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

4

2. แนวคดการจดการภยพบตการปองกนการเกดภยพบตทางธรรมชาตเปนเรองยาก แตการวางระบบบรหารจดการทด

จะทำใหลดความสญเสยไดมาก การจดการภยพบตเปนกระบวนการทตอเนอง ตงแต

การเตรยมการกอนเกดเหต การรบมอในภาวะฉกเฉน การบรรเทาทกข ชวยชวต และการฟนฟ

บรณะหลงเหตการณ ในอดตการจดการภยพบตมกเนนเรองการชวยเหลอบรรเทาทกขเปนหลก

แตแนวโนมของการจดการภยพบตสมยใหมจะมลกษณะของการเตรยมการเชงรกมากขน

โดยดำเนนการดวยวธการตางๆ เพอหลกเลยงการสญเสยชวตและทรพยสนทจะเกดขนจาก

ภยพบต รวมทงมาตรการทครอบคลมการแกไขปญหาทงระยะสนและระยะยาว ซงเปน

การวางแผนเพอเผชญหนากบสถานการณตงแตกอนเกดเหต ระหวางเกดเหต และหลงเกดเหต

ทตอเนองจนครบกระบวนการ เรยกวา ‘วงจรการจดการสาธารณภย’ ประกอบดวย

การปองกน (Prevention) คอ การดำเนนการเพอหลกเลยงหรอขดขวางมใหภยพบตและ

ความสญเสยเกดขนแกชวต ทรพยสนและชมชน เชน การสรางเขอน เพอปองกนนำทวม

การควบคมไฟปา การออกกฎหมายหามใชทดนในพนทเสยงภย และการกำหนดมาตรฐาน

ความปลอดภยของสงกอสราง เปนตน

การบรรเทาผลกระทบ (Mitigation) คอ กจกรรมทมงในการลดผลกระทบ

และความรนแรงของภยพบตทกอใหเกด

อนตรายและความสญเสยแกชมชนและ

ประเทศชาต เนองจากการปองกนและ

การบรรเทาผลกระทบมความหมาย

ใกล เคยงกนในหลายประเทศจงใช

มาตรการทง 2 ดานควบคกน การบรรเทา

ความสญเสยจากภยพบต เปนเร อง

กวางขวางและครอบคลมการดำเนนงาน

หลายดาน จงตองการการประสานงานทด

มาตรการทสำคญ ไดแก การกำหนด

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

5

มาตรฐานความปลอดภยของกจกรรมตางๆ การปรบปรงระบบแจงเตอนภย การวางแผน

ควบคมการใชทดน การปรบแผนการเกษตรเพอกระจายความเสยง รวมถงการสรางความ

ตระหนกรของสาธารณชนผานการใหการศกษาและฝกอบรม

การเตรยมพรอม (Preparedness) คอ การเตรยมการลวงหนาเพอเพมขดความสามารถ

ใหกบรฐบาล องคกรปฏบต ชมชน และปจเจกบคคล ในการเผชญกบภาวการณเกดภยพบต

ไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยการปองกนและบรรเทาตองการผลกดนในเชงนโยบาย

ขณะทการเตรยมพรอมเปนบทบาทหนาทของหนวยปฏบตจำนวนมากทตองประสานงานกน

มาตรการทสำคญ ไดแก การจดทำแผนรองรบภาวะฉกเฉน การเตรยมการอพยพประชากร

การวางระบบแจงเตอน และระบบการสอสารในภาวะฉกเฉน รวมถงการฝกซอมและอบรม

ใหความรแกสาธารณชนดวย เนองจากในกรณทการเตรยมพรอมของรฐมขอจำกด

การเตรยมพรอมในระดบบคคลและครวเรอนจะสามารถชวยรกษาชวตและทรพยสน

ไดเชนกน

การรบสถานการณฉกเฉน (Emergency Response) คอ การปฏบตอยางทนททนใด

เมอภยพบตเกดขนโดยมมาตรการตางๆ เพอชวยชวต ปองกนอนตราย และความสญเสยตางๆ

เชน การคนหาชวยชวต การกภย การอพยพ การผจญเพลง การแจกจายอาหารและยา

การจดทำทพกชวคราว การปฐมพยาบาลเบองตนและการนำสงโรงพยาบาล เปนตน

การฟนฟบรณะ (Recovery) การฟนฟบรณะเปนขนตอน

ทดำเนนการเมอเหตการณภยพบตผานพนไปแลว เพอให

พนทหรอชมชนทไดรบภยพบตกลบคนสสภาพทดขน

ระดบหนง ซงอาจจะตองใชระยะเวลา 5-10 ป มาตรการ

ทสำคญ ไดแก การซอมแซมโครงสรางพนฐาน สงกอสราง

ทอยอาศย การจดตงชมชนใหม การใหความชวยเหลอ

ฟนฟชวตความเปนอยของประชาชนทประสบภยสำหรบ

มาตรการฟนฟบรณะในระยะยาวจะนำไปสเรองของการ

พฒนาตอไป

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

6

การพฒนา (Development) ขนตอนการพฒนาภายหลงเหตการณภยพบตเปนเรองทม

ขอบเขตกวางกวาการพฒนาเฉพาะพนททไดรบความเสยหายเทานน โดยครอบคลมถง

การทบทวน และศกษาประสบการณการจดการภยพบตทเกดขนแลวทำการปรบปรงระบบ

การดำเนนงานตางๆ ทมอยใหมประสทธภาพมากขนเพอลดความสญเสยใหนอยทสด

เปนทตระหนกวา ภยพบตกบการพฒนาประเทศมความเชอมโยงกน

หลายมต ภยพบตขนาดใหญ ทำใหกระบวนการพฒนาตองหยด

ชะงกลง ประชาชนและเศรษฐกจไดรบความเสยหาย สำหรบ

ประเทศดอยพฒนาและกลมคนยากจน มกจะไดรบผลกระทบ

จากภยพบตบอยครง เกดความสญเสยมากกวา และฟนตวยากกวา

เพราะความยากจนและดอยพฒนากอใหเกดจดออนดานตางๆ

ทงทางกายภาย ชวภาพ เศรษฐกจและสงคม ทงายตอการถกทำลาย

อยางไรกตาม ในหลายกรณ การเกดภยพบต ไดกอใหการเปลยนแปลง

ในทางทดขน ยงความเสยหายรนแรง กยงสรางความสนใจและ

ความตระหนกของสาธารณชนไดมากขน ทำใหเกดการปรบปรง

มาตรฐานการกอสราง การพฒนารปแบบการเพาะปลกเพอลด

ความเสยงตอความเสยหายจากภยธรรมชาต ซงรปแบบการพฒนา

เหลานสงผลดตอระบบเศรษฐกจโดยตรง การปรบกจกรรม การสราง

ความรความเขาใจตอภยพบต รวมถงการผนวกมาตรการเพอบรรเทา

ภยพบตไวในการพฒนาสาขาตางๆ เชน การวางแผนพฒนาการเกษตร

อตสาหกรรม การกอสราง การศกษาและการพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลย เปนตน ดวยเหตน การเชอมโยงเรองภยพบตกบกระบวนการ

พฒนาประเทศอยางเหมาะสม จะสงผลโดยตรงตอประสทธภาพ

ในการรบมอและการสรางความเขมแขงใหกบประชาชน

การจดการภยพบตขนาดใหญ

และการชวยเหลอฟนฟ :

กรณศกษาของตางประเทศ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

8

แผนดนไหวฮนชน (The Great

Hanshin earthquake) หรอ

แผนดนไหวทโกเบ เกดขนเมอ

วนองคารท 17 มกราคม เวลา

05:46 น. ตามเวลาทองถน

โดยเกดแผนดนไหวความรนแรง

7.2 รกเตอร7 ขนทบรเวณตอนใต

ของจงหวดเฮยวโงะ ประเทศ

บทท 2

เหตการณแผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหวทโกเบ) ประเทศญปน ป 2538 (ค.ศ. 1995)

7 มาตรารกเตอร (Richter) เปนมาตรวดความรนแรงของแผนดนไหว เดมใชวดแผนดนไหวทางใตของแคลฟอรเนย ในสหรฐทวดไดโดยเครองวดความไหวสะเทอน (seismograph) มาตรารกเตอรแบงเปนระดบ โดยทกๆ 1 รกเตอร ทเพมขนแสดงวาแผนดนไหวแรงขน 10 เทา มาตรารกเตอรไมมการกำหนดคาสงสด แตโดยทวไปกำหนดไวในชวง 0 – 9 ภายหลงเมอเครองวดความไหวสะเทอนมความละเอยดมากขนสามารถวดขนาดของแผนดนไหวไดละเอยด ทงในระดบทตำกวา 0 (สำหรบคาทไดนอยกวา 0 ถอเปนคาตดลบ) และทสงกวา 9

ญปน มศนยกลางอยทระดบ 16 กโลเมตร ใตจดเหนอศนยกลางแผนดนไหว

บรเวณเกาะอาวาจ ซงอยหางจากเมองโกเบ 20 กโลเมตร เปนเวลาประมาณ 20 วนาท

ทำใหมผเสยชวตทงสน 6,434 คน (นบถงวนท 22 ธนวาคม 2538) บาดเจบราว 26,000 คน

และประชาชนกวา 300,000 คน ขาดทพกอาศย จากความเสยหายของแผนดนไหวครงน

ทำใหมผเสยชวตมากทสดทเมองโกเบ ซงเปนเมองใหญทอยใกลทสด มผเสยชวตประมาณ

4,600 คน จากประชากรทงสน 1.5 ลานคน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

9

1.9 ไมรสก ไมม 8,000 ลงไป (Micro) ครง/วน

2.0-2.9 เบามาก คนทวไปมกไมรสก แตกสามารถรสกไดบาง 1,000 (Minor) และตรวจจบไดงาย ครง/วน

3.0-3.9 เบามาก คนสวนใหญรสกได และบางครงสามารถ 49,000 (Minor) สรางความเสยหายไดบาง ครง/ป

4.0-4.9 เบา (Light) ขาวของในบานสนไหวชดเจนสามารถ 6,200 สรางความเสยหายไดปานกลาง ครง/ป

5.0-5.9 ปานกลาง สรางความเสยหายยบเยนไดกบสงกอสราง 800 (Moderate) ทไมมนคง แตกบสงกอสรางทมนคงนนไมมปญหา ครง/ป

6.0-6.9 แรง สรางความเสยหายทคอนขางรนแรงได 120 (Strong) ในรศมประมาณ 80 กโลเมตร ครง/ป

7.0-7.9 รนแรง สามารถสรางความเสยหายรนแรง 18 ครง/ป (Major) ในบรเวณกวางกวา

8.0-8.9 รนแรงมาก สรางความเสยหายรนแรงไดในรศม 1 ครง/ป (Great) เปนรอยกโลเมตร

9.0-9.9 รนแรงมาก ‘ลางผลาญ’ ทกสงทกอยางในรศม 1 ครง/20 ป (Great) เปนพนกโลเมตร

10.0 ทำลายลาง ไมเคยเกด จงไมมบนทกความเสยหายไว 0 ขนไป (Epic)

ตวเลข อตราการเกด รกเตอร จดอยในระดบ ผลกระทบ ทวโลก1. ลกษณะของภยธรรมชาต

แผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหว

ทโกเบ) เปนแผนดนไหวทเกดจาก

การเคลอนตวของเปลอกโลก

ใตพ นดน 8 ท ม การ เสยดสกน

แลวปลดปลอยพลงงานทสะสมไว

ออกมาเปนแรงสนสะเทอนทม

ความรนแรงวดความสนสะเทอน

ของแผนดนไหวได 6.8 รกเตอร

ตอมาศนยอ ตน ยมวทยาแห ง

ป ร ะ เ ท ศ ญ ป น ( J a p a n

Meteorological Agency: JMA

ไดปรบความรนแรงเปน 7.2 รกเตอร

โดยศนยกลางแผนดนไหวเกดขน

บรเวณทแผนเปลอกโลก 3 แผน

มาบรรจบกน ไดแก แผนแปซฟก

(Pacific Plate) แผนฟลปปนส

(Philippines Plate) และแผน

ยรสเซยน (Eurasian Plate)

และอยใกลเมองโกเบมากทสด

จงสรางความเสยหายตอเมองโกเบ

อยางรนแรง

ทมา: http://www.georesources.co.uk/kobelow.htm

8 เปลอกโลกมแผนหลายแผนเรยงชดตดกนเรยกวา เพลต (Plate) ซงมอยประมาณ 20 แผน แผนเปลอกโลกทม ขนาดใหญ ไดแก แผนแปซฟก แผนอเมรกาเหนอ แผนอเมรกาใต แผนยเรเซย แผนแอฟรกา แผนอนโดออสเตรเลย และแผนแอนตารกตก เปนตน แผนเปลอกโลกทกแผนเคลอนตวเปลยนแปลงขนาดและรปรางอยตลอดเวลา

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

10

2. ความเสยหายจากแผนดนไหวโกเบ เหตแผนดนไหวทประเทศญปนครงน เปนแผนดนไหวทรายแรงทสดในรอบ 72 ป นบตงแต

การเกดแผนดนไหวทคนโต (Kanto)9 เมอป 2466 ทมผเสยชวตมากกวา 140,000 คน

โดยความเสยหายจากแผนดนไหวทโกเบเกดขนเปนสองระยะ โดยในขณะเกดแผนดนไหว

ไดสงผลใหเกดการพงทลายของสงปลกสรางตางๆ เนองจากพนดนมการขยบตวอยางรนแรง

ทงแนวตงและแนวนอนโดยมการขยบตวแนวตง 12 เซนตเมตร และแนวนอน 18 เซนตเมตร

ซงผเสยชวตจำนวนมากจากการถกอาคารถลมทบ หลงจากนนจงมความเสยหาย

ระยะทสอง คอ การเกดเพลงไหมลกลามขนในหลายพนท ซงความเสยหายเบองตน

ทำใหบานเรอนพงทลายกวา 200,000 หลง โดยจำนวน 1 ใน 5 พงทลายอยางราบคาบ

โครงสรางยกระดบของทางดวนสายฮนชน พงทลายเปนระยะทางประมาณ 1 กโลเมตร

ปนจนของทาเรอโกเบเสยหายกวา 100 ตว มลคาความเสยหายทงสนประมาณ

10 ลานลานเยน (ประมาณ 102.5 พนลานเหรยญสหรฐ) คดเปน 2.5% ของจดพ

ของญปนในปนน

9 แผนดนไหวทคนโต (วนท 1 กนยายน พ.ศ. 2466 เวลา 11:58:44 น.) ตามเวลาในทองถน บรเวณทราบคนโต บนเกาะฮอนช มจดศนยกลางอยใตทะเล บรเวณเกาะอซ โอชมะ ในอาวซะงะม ทำความเสยหายใหโตเกยว โยโกฮามา ชบะ คะนะงะวะ และชซโอะกะ โดยเกดเพลงไหมประกอบกบกระแสลมแรงจากพายไตฝน ทางตอนเหนอทำใหเพลงลกลาม และระบบทอสงนำชำรดจากแผนดนไหว ทำใหการดบเพลงตองใชเวลา ถง 3 วน และเกดดนถลมในหลายพนทดวย จากวกพเดย

โครงสรางระบบสาธารณปโภค ซงวางไวใตดน เชน ประปา ทอกาซ ไฟฟา

ทอระบายนำ ไดรบความเสยหายจากแผนดนไหว ทอใตดนจำนวน 3 ใน 4

ถกทำลายเสยหาย เกดการรวไหลของกาซซงเปนสาเหตททำใหเกดเพลงไหม

ถง 300 จดพรอมกน เมองโกเบมไฟไหมอยางตอเนองนานถง 48 ชวโมง

หนวยดบเพลงทำงานอยางยากลำบาก เนองจากถนนเตมไปดวยซากปรกหกพง

ในวนตอมาหนวยดบเพลงจงสามารถควบคมเพลงไวได มรายงานวา

มผเสยชวตจากเพลงไหมประมาณ 500 คน และอาคาร 7,000 แหงถกทำลาย

จากเพลงไหม ระบบไฟฟา และสญญาณโทรศพทไมทำงาน 6 วนหลงการเกด

แผนดนไหว เมองโกเบไมมนำ ไฟฟา กาซหงตม ผประสบภยหลายแสนคน

ตองอาศยอยภายในศนยอพยพ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

11

ความเสยหายทางเศรษฐกจ เหตแผนดนไหวโกเบ สรางความเสยหายทาง เศรษฐกจใหกบ

ญปนอยางมาก เนองจากโรงงานอตสาหกรรมรอยละ 5 ของญปนตงอยโดยรอบพนท

เมองโกเบ โดยเหตการณครงนสงผลใหเศรษฐกจหดตวประมาณรอยละ 2 ภยพบตครงนน

ยงกระทบตลาดนำมนโดยทำใหราคานำมนดบโลกซงแกวงตวอยท 17 - 21 เหรยญสหรฐฯ

ตอบารเรล พงสงขนไปทระดบ 100 เหรยญสหรฐฯ ตอบารเรลในชวงเกดเหตการณ

3. การใหความชวยเหลอผประสบภยจากแผนดนไหวทโกเบ การจดการในภาวะฉกเฉน ของรฐบาล

ญปนในกรณแผนดนไหวท โกเบยง

ดำเนนการอยางขาดประสทธภาพ

เนองจากแผนดนไหวโกเบเกดขน

ใ น ช ว ง เ ว ล า ท ก า ร พ ฒ น า ร ะ บ บ

โทรคมนาคมยงไมกาวหนามากนก

โทรศพท เคลอนทและการสอสาร

ทางอนเตอร เนทย ง ไมแพรหลาย

เมอเกดแผนดนไหว ระบบไฟฟาและ

ระบบโทรศพทพนฐานถกทำลาย พนทประสบภยภยพบตจ งถกตดขาดจาก

รฐบาลกลาง ในขณะทคณะรฐมนตรไดรบรายงานทผดพลาดวาแผนดนไหวเกดขน

ทเมองเกยวโต ซงหางจากโกเบถง 50 กโลเมตร รฐบาลกลางจงไมมขอมลและการประเมน

สถานการณอยางถกตองและทนทวงท ประกอบกบในขณะนน รฐบาลญปนซงเปน

พรรคสงคมนยมมความลงเลในการขอความชวยเหลอจากกองทพ และตอมา แมวา

รฐบาลทองถนจะรองขอความชวยเหลอฉกเฉนจากหนวยทหารแลว แตเจาหนาท

ยงไมสามารถดำเนนการไดทนท เนองจากตองรอคำสงจากรฐบาลกลาง ซงตองใชเวลา

ถง 4 วน จงสามารถจดตงหนวยกภยฉกเฉนโดยใชบคคลภายนอกทำใหหนวยดบเพลง

ของโกเบและพนทใกลเคยงตองเผชญกบสถานการณทรนแรงเกนกวาทจะควบคมได

ในชวงเวลาดงกลาว10

10 http://the-diplomat.com/2011/03/23/lessons-for-japan-from-kobe-quake

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

12

ความชวยเหลอของภาครฐ เปนไปอยางลาชาและยากลำบากเนองจาก

เสนทางคมนาคมถกตดขาด การเดนทางเขาสพนทตองใชถนนสายยอย

ทอยระดบพนดน แตเสนทางกถกปดทบดวยเศษซากปรกหกพงตางๆ

ททบถมกน ทำใหไมสามารถใชสญจรได อยางไรกตาม มรายงานวา

กลมยากซา (Yakuza)11 ซงมสำนกงานใหญตงอยทเมองโกเบและ

มเครอขายกวางขวางทวประเทศเปนผชวยเหลอกลมแรกทขนสงสงของ

บรรเทาทกข เชน นำ อาหารเครองนงหม และเครองสขอนามยตางๆ

เขาสพนทเมองโกเบและแจกจายใหกบผประสบภยอยางรวดเรว

นอกจากนน ยงมภาคเอกชน เชน Daiei และ Seven-Eleven ทให

ความชวยเหลอโดยสามารถเขาไปชวยเหลอผประสบภยกอนภาครฐ12

11 ยากซา หรอ มาเฟยญปน เปนสมาชกของกลมอาชญากรรมทกอตงขนตงแตสมยโบราณในประเทศญปน ปจจบนน ยากซาเปนกลมอาชญากรรมทใหญทสดในโลก12 JPRI Occasional Paper No.2 March 1995 The Great Hunsin Earthquake: Glen S. Fukushima13 http://factsanddetails.com/japan.php?itemid=863&catid+26&subcatid=161

โครงสรางพนฐานและการเตรยมความพรอม แมวาประเทศญปนจะมความพรอม และ

การเตรยมการรบมอกบแผนดนไหว โดยสงปลกสรางยคใหมทงอาคารและถนนมการออกแบบ

เพอรองรบแผนดนไหว แตเมอเกดแผนดนไหวขนยงมอาคารเกาจำนวนมากทกอสรางดวย

เทคโนโลยทลาสมยไมสามารถตานทานความรนแรงไดจงพงถลมลงมาหรอไดรบความเสยหาย

จากการเกดเพลงไหม

แผนดนไหวโกเบทำใหเหนจดออนหลายประการของการเตรยมการโดยภาครฐ โดยเฉพาะ

จดออนทสำคญคอ แนวทางปองกนภยพบตทเนนมาตรการดานโครงสรางและวศวกรรม

เปนหลก นอกจากนน ลกษณะทตงของเมองโกเบซงไดรบการประเมนวาเปนพนททไมนา

จะเกดแผนดนไหว จงมประชาชนสวนหนงอพยพมาตงถนฐานในเมองโกเบ เพราะเหนวาเปน

เมองทปลอดภยกวาเมองอน จงทำใหทงรฐบาลทองถนและประชาชนขาดการเตรยมพรอม13

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

13

การรบความชวยเหลอจากตางประเทศ ญปนมความลงเลทจะรบ

ความชวยเหลอจากตางประเทศ ซงมาจากสาเหต 3 ประการ คอ

1) ความหยงทะนงในเชอชาตของตน ไมตองการรบความชวยเหลอ

จากประเทศทอยในกลมดอยพฒนากวาญปน 2) ระบบราชการและ

กระบวนการตดสนใจทซบซอน ไมสามารถตดสนใจอยางทนททนใด

ตอขอเสนอการใหความชวยเหลอจากหลายประเทศทวโลก 3) ระเบยบ

ราชการไมอนญาตใหนำเขาเวชภณฑ สงของบรรเทาทกข สนขกภย

และอนๆ เขามาในประเทศ โดยไมผานการตรวจสอบ และกระบวนการ

ตรวจสอบตองใชเวลานาน ทำใหผประสบภยไมไดรบความชวยเหลอ

ทเหมาะสมทนเวลา

4. การฟนฟความเสยหายจากแผนดนไหวทโกเบ ธนาคารกลางประเทศญปน (Bank Of Japan: BOJ) และรฐบาลไดดำเนนมาตรการ

ชวยเหลอฉกเฉนเรงดวนเพอฟนฟเศรษฐกจ มาตรการเหลานน ไดแก

l BOJ อดฉดเงนเสรมสภาพคลองผานตลาดเงน และเพมสภาพคลองสวนเกนราว

5 แสนลานเยน เพอตรงอตราดอกเบยกยมชวขามคนแบบไมมหลกประกนอยทรอยละ 2

และลดอตราดอกเบยมาตรฐานในเดอนเมษายนและกนยายน เพอดงอตราดอกเบย

ใหลงมาอยทรอยละ 0.5

l รฐสภาญปนอนมตงบประมาณ เพมเตม 2.7 ลานลานเยน ในเดอนพฤษภาคม 2538

เพอใชจายในการบรณะและฟนฟพนทประสบเหตในโกเบ หนวยงานรบผดชอบ ไดแก

กระทรวงทดน โครงสรางพนฐานและการขนสง ซงทำงานรวมกบองคกรและหนวยงาน

ทองถน ในการบรณะซอมแซมสาธารณปโภคและโครงสรางพนฐานตางๆ จนสามารถ

ใชการได ดงน

l การใหบรการนำประปา ไฟฟา แกสและโทรศพทใชงานไดทงระบบเมอเดอนกรกฎาคม

l ระบบคมนาคมและขนสงทางรางเปดใชงานไดในเดอนสงหาคม

l หนงปหลงแผนดนไหว ทาเรอสวนใหญเปดใหบรการแตระบบทางดวนยงไมสามารถให

บรการได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

14

l ถงเดอนมกราคม 2542 บานพกอาศย

จำนวน 134,000 หลง ไดรบการกอสรางใหม

แตผประสบภยสวนหนงยงคงตองอาศยอย

ในทพกฉกเฉน

l การฟนฟบรณะสวนใหญแลวเสรจกลบส

สภาพเดม ภายในระยะเวลา 7 ป

หนวยงานทองถนไดปรบการวางผงเมองซงชวยปองกนแผนดนไหว กำหนดแนวปองกนไฟ

สรางถนนและสงกอสรางทมมาตรฐานสง สามารถตานทานแรงสนสะเทอนแผนดนไหว

รวมทงสงเสรมใหมการใชวสดกนไฟในการกอสรางบานและทอยอาศย

รฐบาลญปน ไดรณรงคและใหความรแกประชาชนถงการปฏบตตนในบาน ในโรงเรยน

และสถานททำงาน ทำใหชาวญปนตระหนกในขนตอนการปฏบตตนอยางขนใจ เชน

การปดทอแกส การตดไฟฟากอนอพยพไปสทกำบงทมนคง เมอเกดแผนดนไหว เดกนกเรยน

จะอพยพไปอยในสนามหญาเปดโลง ในขณะทหนวยกภยทพรอมจะออกใหความชวยเหลอ

อยางเปนขนตอน ซงเปนมาตรการรบมอแผนดนไหวทชาวญปนไดถายทอดความรตอกน

โดยรฐบาลมการจดทำคมอเรองภยแผนดนไหว รวบรวมลำดบขนตอนตงแตกอนเกด

ระหวางเกด และหลงเกด เพองายตอการศกษาและการปองกนทสามารถใชไดจรง

ในป 2550 รฐบาลญปนไดผานกฎหมาย

ซงเพมความเขมงวดกบระเบยบกอสราง

อาคาร ตลอดจนกำหนดใหสงปลกสรางใหม

จะตองตานทานแรงสนสะเทอนจาก

แผนดนไหว อยางไรกตามกฎหมายน

ยงไมครอบคลมถงอาคารเกาจำนวนมาก

ทยงเสยงตอความเสยหายจากแผนดนไหว

ในอนาคต

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

15

5. การเปลยนแปลงนโยบายการจดการภยพบตของญปน ภายหลงการเกดภยพบต รฐสภาญปนไดพจารณาประเดนการจดการภยพบตของประเทศ

โดยไดเรยกรองใหรฐบาลยกระดบขดความสามารถในการประเมนสถานการณ ปรบปรง

มาตรฐานการกอสรางอาคาร สงปลกสรางถนน และระบบสาธารณปโภค เพอใหโครงสราง

พนฐานเหลานมความแขงแรงและยดหยนพอทจะรบมอกบแรงสนสะเทอนจาก

แผนดนไหวได รวมทงการเตรยมความพรอมใหกบรฐบาลกลาง รฐบาลทองถน และชมชน

อยางจรงจง

หนวยงานทปรกษาดานการพฒนาของญปน (Official Development Assistance)

สรปบทเรยนสำคญจากเหตการณแผนดนไหวโกเบวา เนองจากหนวยงานของรฐ

มขดความสามารถจำกดในการรกษาชวตของประชาชน ชมชนจงเปนกลไกทมบทบาท

สำคญในการจดการชภยพบตทเกดขนขอสรปนไดนำไปสขอเสนอการเปลยนแปลง

นโยบายดานการจดการภยพบตจากเดมทเนนวศวกรรมปองกน (Engineer-Oriented)

ไปสแนวทางจดการแบบบรณาการซงรวมถงการจดการภยพบตทเนนบทบาทของชมชน

และการตระหนกถงความจำเปนในการจดตงหนวยงานจดการภาวะฉกเฉนระดบชาต

เชนเดยวกบ FEMA ของสหรฐอเมรกา

แผนดนไหวโกเบ เปนจดเปลยนสำคญ ทกอให

เกดการเปลยนแปลงนโยบายดานการจดการ

ภยพบตภายในประเทศและขยายไปสการ

ดำเนนนโยบายระหวางประเทศของญปนเชน

การกำหนดบทบาทเปนผนำในภมภาคดาน

การจดการภยพบต มการรเรมและผลกดน

การจดทำแผนงานปองกนและบรรเทาภย

พบตเฮยวโกะ เปนตน รวมทงไดยกระดบ

ประสทธภาพการจดการภยพบตของประเทศ

ญปนจนไดรบการยอมรบวาเปนระบบทด

ทสดในโลก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

16

เฮอรรเคนแคทรนา (Katrina) เกดขน

ในมหาสมทรแอตแลนตกเมอป 2548 ถอเปน

ภยพบตทางธรรมชาตทมมลคาความเสยหาย

ส งท สดและนบเปนหน ง ในหาของพาย

เฮอรร เคนททำใหมผ เสยชวตมากทสด

ในประวตศาสตรของสหรฐอเมรกา และเปน

พายทมความรนแรงเปนอนดบ 6 ในมหาสมทร

แอตแลนตกทมการบนทกไว มผไดรบผลกระทบ 1.5 ลานคน มผเสยชวตถง 1,836 คน

ระหวางการเกดพายและนำทวม มการประเมนมลคาการสญเสยทรพยสนประมาณ

81 พนลานเหรยญสหรฐฯ ประชากรราว 800,000 คน ไมมทอยอาศยซงมจำนวนมากทสด

ในประวตศาสตรอเมรกานบแตกรณ Dust Bowl14 โดยเมอเกดพายเฮอรรเคนแคทรนา

ทำใหเกดปรากฎการณคลนพายหมนยกซดฝง (storm surge) คอ คลนทเกดจากการยกตวขน

ของนำทะเลนอกชายฝงดวยอทธพลของความกดอากาศและอทธพลของพายหมนเขตรอน

ซงคลนพายหมนยกซดฝงขณะเกดเฮอรรเคนแคทรนาสามารถวดความสงของยอดคลน

ไดถง 7.6 เมตร

บทท 3

กรณพายเฮอรรเคนแคทรนา ประเทศสหรฐอเมรกาป 2548 (ค.ศ. 2005)

14 Dust Bowl: ชวงป ค.ศ. 1930 เกดพายฝนทเกดจากความแหงแลงสรางความเสยหายใหกบสหรฐฯ โดยเฉพาะ ภาคการเกษตร และสรางความเจบปวยใหกบประชาชนจำนวนมาก โดยคาดวาในชวงเวลาประชากรสหรฐฯ กวา 3 ลานคน ตองอพยพทงทอยโดยเฉพาะในมลรฐแคลฟอรเนย โอคลาโฮมา และอารคนซส

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

17

1. ลกษณะของภยธรรมชาตพายเฮอรรเคนมลกษณะเปนพายหมน มแหลงกำเนด

ในมหาสมทรบรเวณเสน Tropics15 โดยเมออากาศ

เหนอผวนำในมหาสมทรใกลเสนศนยสตรมอณหภมสงขน

และลอยตวขนสทองฟา จะเคลอนทมาปะทะมวลอากาศเยน

จากบรเวณเสนรงกอใหเกด Warm Front (มวลอากาศ

รอนดนมวลอากาศเยนใหเคลอนท) และ Cold Front

(มวลอากาศเยนดนมวลอากาศรอนใหเคลอนท) หมนรอบ

แกนกลาง (Low-Pressure Center) แลวเคลอนทเขาสแผนดน ซงปกตพายหมนประเภทน

มขนาดใหญ บางลกมเสนผานศนยกลางหลายรอยกโลเมตร และอาจมความเรวลม

ใกลจดศนยกลางถง 100-150 กโลเมตรตอชวโมง หากเกดในฝงมหาสมทรแปซฟค เรยกวา

พายไตฝน (Typhoon) และหากเกดในมหาสมทรแอตแลนตค เรยกวา พายเฮอรรเคน

(Hurricane) เมอเกดขนจะสรางความเสยหายจากพายลมและฝน และการเกดอทกภย

ในบรเวณกวาง แตละปพายหมนประเภทน เกดขนบอยครงขนและสรางความเสยหายตอชวต

และทรพยสนมากมาย ซงถอเปนภยจากธรรมชาตทรายแรงทสด

15 บรเวณทอยระหวางเสนเขตรอนของโลก หรอบรเวณเขตรอนของโลก

2. ลำดบการเกดพายเฮอรรเคนแคทรนาในสหรฐอเมรกา เฮอรรเคนแคทรนากอตวเปนพายโซนรอนขนกลางมหาสมทรแอตแลนตก

สะสมพลงจากหวงนำอนและทวความรนแรงเปนเฮอรรเคนระดบ 5 ซงม

ความเรวลมสงสด 280 กโลเมตรตอชวโมง ศนยเฮอรรเคนแหงชาต

(National Hurricane Center:NHC) ประกาศยกระดบสถานการณเตอน

จากระดบการ ‘เฝาระวง’ เปนการ ‘แจงเตอนภย’ โดย ประธานาธบดสหรฐฯ

ไดออกประกาศภาวะฉกเฉนในพนทนวออรลนส หลยสเซยนา อลาบามา

และมสซสซปป เปนเวลา 2 วน กอนการขนฝงของพายเฮอรรเคน

แคทรนา โดยประกาศครอบคลมพนทบรเวณชายฝงระหวางนวออรลนส

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

18

และหลยสเซยนาไปจนถงเขตแดนระหวางมลรฐอลาบามาและฟลอรดา ตอมา NHC

ไดแจงเตอนภยพายโซนรอนครอบคลมพนทชายฝงสวนใหญของอาวเมกซโก และ

ศนยอตนยมวทยาของทองถนไดประกาศพยากรณอากาศในพนททอาจจะไมสามารถ

อาศยอยไดหลายสปดาหหลงการขนฝงของเฮอรรเคนแคทรนา

28 สงหาคม 2548 พายแคทรนาพดขนฝงทมลรฐหลยสเซยนาและสรางความเสยหาย

บรเวณฝงตะวนออกของสหรฐอเมรกาเปนพนทกวาง 900,000 ตารางไมล โดยมผลกระทบ

จากการเกดคลนพายซดฝงทมความสง 5-9 เมตร โถมเขาสมลรฐตางๆ ทตงอยรมอาวเมกซโก

ความแรงของคลนสงผลใหเขอนกนนำ 3 แหงของนวออรลนสถกทำลาย ปรมาณนำจำนวน

มหาศาลไหลเขาทวมพนทถงรอยละ 80 ของนวออรลนส โดยในบางพนทมระดบนำทวม

สงถง 7 เมตร และมนำทวมขงอยนานหลายสปดาห

3. ความเสยหายจากเฮอรรเคนแคทรนา

3.1 ความเสยหายทางเศรษฐกจ l ผลกระทบทางเศรษฐกจ เฮอรรเคนแคทรนา

สรางความเสยหายและผลกระทบทางเศรษฐกจตอ

สหรฐอเมรกาเกนกวาทคาดหมาย รฐบาลตองใช

งบประมาณกวา 105 พนลานเหรยญสหรฐฯ

เพอซอมแซมและกอสรางสงปลกสรางรวมทงโครงสรางพนฐานตางๆ นอกจากนน

ยงสงผลกระทบทางเศรษฐกจจากการสญเสยศกยภาพการสงนำมน โครงสราง

พนฐานการคมนาคม รวมทงผลกระทบตอการสงออกสนคาอปโภคบรโภคเชนพชผล

ตางๆ โดยเฮอรรเคนแคทรนาไดสรางความเสยหายใหกบแทนขดเจาะนำมน

30 แหง ทำใหมการปดโรงกลนนำมน 9 แหง สงผลใหตองปดการผลตนำมนในอาว

เมกซโก 6 เดอน ผลผลตนำมนลดลงรอยละ 24 ผลผลตกาซลดลงรอยละ 18

l ผลกระทบตออตสาหกรรม เฮอรรเคนแคทรนาสงผลกระทบตออตสาหกรรม

การสงออกสตวปกของสหรฐฯ ถงรอยละ 75 อนเปนผลจากการปดทาเรอหลายแหง

ทไดรบความเสยหายในครงน ไดแก ทาเรอ นวออรลนส กลฟพอรท และมสซสซปป

รวมทงคลงสนคาหองเยนทไดรบความเสยหายทนวออรลนสและกลฟพอรท

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

19

นอกจากนโรงผลตเนอสตวปกในมลรฐมสซสซปป จำนวนรอยละ 80 ไดรบ

ความเสยหาย โรงเลยงสตวปกหลายรอยโรงตองถกเฮอรรเคนแคทรนาพดถลม

จนสตวปกในโรงเลยงจำนวนมากสญหายไปกบพาย

l ผลกระทบตอภาคปาไม พนทปาไมในมลรฐมสซสซปป จำนวนประมาณ 5,300

ตารางกโลเมตร (ประมาณ 2.046 ตารางไมล) ถกทำลาย คดเปนมลคาความสญเสย

กวา 5 พนลานเหรยญสหรฐฯ และยงสงผลใหเกดภาวะการวางงาน ซงทำใหรฐบาล

ทองถนตองสญเสยรายไดจากภาษในเวลาตอจากนน ซงกอนเกดพายพนททไดรบ

ผลกระทบมอตราการจางงานหนงลานคน โดยเปนการจางงานในนวออรลนส

6 แสนคน จากการประเมนคาดวาผลกระทบทางเศรษฐกจในมลรฐหลยสเซยนา

และมสซสซปปอาจมมลคากวา 150 พนลานเหรยญสหรฐฯ

l ผลกระทบตอภาคประกนภย ปญหาหนงทเกดขนภายหลงการเกดพบตภย คอ

บรษทประกนภยบางแหงไดยตการประกนทอยอาศยในพนท เนองจากมลคา

ความสญเสยทสงมากจากผลของพายเฮอรรเคน รวมทงบรษทประกนภยบางแหง

ไดเพมเบยประกนสงขนเปนพเศษสำหรบเจาของบาน เพอครอบคลมความเสยง

ทอาจเกดขนอกในอนาคต

3.2 ความเสยหายทางสงคม lการอพยพประชากร เฮอรรเคนแคทรนาสงผลใหเกดการอพยพของประชากร

สหรฐฯ กวา 10 ลานคน จากพนทประสบพบตภยไปสพนทอนทวสหรฐ เกดการยายถน

ของประชากรครงใหญสดในประวตศาสตรสหรฐอเมรกา โดยหลงเกดพายแลว

เหลอประชากรทยงอาศยอยในนวออรลนสประมาณ 2 แสนคน นอยกวากอน

เกดพายกวาครงหนง

l อาชญากรรมและการกระทำผดกฎหมาย หลงจากพายเคลอนผานไป เมอวนท

30 สงหาคม 2548 ปญหาการขาดแคลนอาหารและสงของบรรเทาทกขทำให

ผประสบภยทยงอาศยอยในนวออรลนสบางราย เรมลกทรพยและขโมยของในรานคา

โดยพยายามคนหาอาหารและนำ นอกจากนยงมรายงานเกยวกบการขโมยรถ

การฆาตกรรม และการขมขนดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

20

3.3 ความเสยหายดานสงแวดลอม lการกดเซาะชายฝง เฮอรรเคนแคทรนาสงผลกระทบตอสงแวดลอม โดยทำใหเกด

การกดเซาะชายฝงอยางรนแรง เกดการเปลยนแปลงระบบนเวศนจากการพดพา

ตะกอน ทำใหพนทชายหางบางสวนหายไป ในขณะทเกาะบางแหงทอยใกล

แผนดนใหญเชอมตอกบแผนดนใหญ สงผลใหแหลงอาหารและทอยอาศยสำหรบ

สตวนำเปลยนแปลงเกดการอพยพยายถนของสตวตางๆ และทำใหตองปดศนย

อพยพสตวปา 16 แหง นอกจากนน พนทชมนำประมาณรอยละ 20 ถกนำทวม

อยางถาวร

l การรวไหลของนำมน ความรนแรงของเฮอรรเคนแคทรนาทำใหเกดการรวไหล

ของนำมนจากคลงนำมน 44 แหง ทวพนทตะวนออกเฉยงใตของหลยสเซยนา ทำให

สญเสยนำมนเปนจำนวนกวา 26 ลานลตร และนำมนบางสวนไหลเขาสระบบนเวศ

และปนเปอนลงในนำททวมบางเมอง ซงรฐบาลสหรฐไดพยายามจดการทำ

ความสะอาด โดยระบายนำททวมนวออรลนสเขาสทะเลสาบ Pontchartrain

ซงใชเวลา 43 วน อยางไรกตาม เนองจากนำททวมมทงสาหราย แบคทเรย โลหะหนก

ยาฆาแมลง สารเคมเปนพษ และนำมนเจอปน ทำใหเกดความกงวลวาสงผลตอ

ปลาในทะเลสาบ Pontchartrain

4. กลไกการเฝาระวง การชวยเหลอผประสบภยและการฟนฟความเสยหาย 4.1 การดำเนนงานของรฐบาลกลาง lหนวยงานกลางเพอการจดการในภาวะฉกเฉน การรบมอกบภาวะฉกเฉน

(Emergency Response) ของสหรฐอเมรกา มหนวยงานรบผดชอบระดบประเทศ

คอ Federal Emergency Management

Agency (FEMA) โดยประธานาธบดเปน

ผมอำนาจแตงตงผอำนวยการ FEMA

l การประสานงานระหวางหนวยงานกลาง และหนวยงานทองถน เมอเกดภาวะฉกเฉน

หรอภยพบต หนวยงานทองถนของรฐ (State)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

21

จะเขารบผดชอบดำเนนการเปนอนดบแรก โดยผวาการรฐจะพจารณาประกาศ

เขตภยพบต หากหนวยงานทองถนระดบรฐไมสามารถชวยเหลอแกไขปญหาได

รฐบาลกลาง (Federal) จะเขาควบคมสถานการณ ประธานาธบดจะประกาศให

พนทนนๆ เปนพนเขตภยพบต และรฐบาลกลางจะจดสรรงบประมาณสนบสนน

เพอแกไขปญหา โดยมระบบการจดการเรยกวา National Incident Management

System: NIMS16 มผทรบผดชอบสงการอยางมเอกภาพ (unified command)

เรยกวา Incident Commander (IC) โดยประสานการสนบสนนและนโยบาย

จากหนวยงานระดบชาตทกแหงทเกยวของไปสหนวยงานในพนทตามระบบ

การสงการ (Incident Command System) ใหสามารถรวมกนปฏบตงานได

อยางมประสทธภาพ

l ศนยเฮอรรเคนแหงชาต (National Hurricane Center: NHC) จะทำหนาท

เฝาตดตามพายและแจงไปยงพนททเปนเสนทางผานของพาย หนวยปองกนภย

ชายฝงของสหรฐจะเปนผเตอนภยตามพนททคาดหมายวาจะไดรบผลกระทบ

หนวยงานอนๆ เชน ศนยฝกอบรมการบนจะมการบนเพอทำการสำรวจและ

ชวยเหลอ

4.2 การดำเนนงานของรฐบาลทองถน l การจดตงหนวยปองกนภยระดบทองถน รฐบาลทองถนไดตงหนวยปองกนภย

ของตนเพอเตรยมพรอมรบการขนฝงของเฮอรรเคนแคทรนาและรฐบาลแหงรฐ

ไดตงศนยฉกเฉนขน โดยรฐบาลทองถนจะรบผดชอบการปฏบตหากมคำสงอพยพ

และไดเตรยมการโดยสรางทพกชวคราวฉกเฉนในชมชนแถบชายฝง รวมทงม

ทพกชวคราวทเตรยมสำรองไว โดยทพกชวคราวทเตรยมไวไดแกสนามกฬา

ซปเปอรโดม ซงรองรบคนได 26,000 คน และมการจดเตรยมนำและอาหาร

สำรองไว

16 NIMS เปนระบบการจดการรวมถงการวางแผน การฝกอบรมบคลากร การฝกซอม การจดการทรพยากร การรบรองคณภาพของบคลากรและเครองมอ ระบบการสอสารและจดการขอมล

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

22

l การอพยพประชาชน ไดเตรยมแผนอพยพไวเพอใหรฐบาลทองถนทำการอพยพ

ประชาชนออกจากพนท โดยแบงเปน 3 ชวง เรมจาก 50 ชวโมง 40 ชวโมง และ

30 ชวโมงกอนพายเขาฝง ซง อาสาสมครและเจาหนาทไดอพยพประชาชนในพนท

สวนใหญทางตะวนออกเฉยงใตของหลยสเซยนา ชายฝงมสซสซปปและอลาบามา

โดยในแผนฉกเฉนของรฐบาลทองถนไดกำหนดใหใชรถประจำทาง รถโรงเรยน

รถพยาบาลและขนสงสาธารณะอนๆ เพอการอพยพ อยางไรกตาม รฐบาลทองถน

ไมสามารถทำการอพยพประชาชนไดทน แมวาจะมยานพาหนะจำนวนมากแตก

ไมมคนขบรถทเพยงพอ

5. ปญหาการจดการในภาวะฉกเฉน 5.1 การชวยเหลอทหยดชะงกไปขณะเกดภย เมอเฮอรรเคนแคทรนามความ

รนแรงขนและพดเขาสชายฝงไดกอใหเกดฝนตกหนก เกดคลนลกใหญโถมทำลาย

บานเรอนบรเวณชายฝง ทำใหเกดนำทวมเปนบรเวณกวาง อาคารบานเรอนเสยหาย เสนทาง

คมนาคมหลกถกทำลาย ไฟฟาดบนำประปาไมไหล โทรศพทเสยหายใชการไมได เมอพาย

พดผานพนทประสบภยแลว ไดเกดภาวะสญญากาศ โดยความชวยเหลอไดหยดชะงกไป

ชวงเวลาหนง ทำใหเกดปญหากบผประสบภยในพนทหลบภย เชน ในชวงสวนแรก ผอพยพ

ในซปเปอรโดมนบหมนคน ขาดอาหาร และนำ เดกทารกขาดนม ผสงอายไมไดรบยาทจำเปน

ไมมการจดการเรองสขอนามย นำสะอาด และหองนำไมเพยงพอ

5.2 ระบบการตดตอสอสารไมมประสทธภาพเพยงพอ

เมอเกดพบตภยจากเฮอรรเคนแคทรนา ระบบการตดตอสอสาร

เกดความเสยหาย ทำใหไมสามารถตดตอประสานงานใหผประสบภย

ทราบแนวทางทควรปฏบต เชน เสนทางหลกเลยงภยพบต และ

การใหความชวยเหลอของรฐดานตางๆ โดยกรณเฮอรรเคน

แคทรนานนพบวา ระบบการสอสารของรฐไมมประสทธภาพ

เพยงพอในระยะแรก รฐบาลกลางไมทราบหรอประเมนระดบ

ความรนแรงของความหายนะทเกดขนตำกวาทเกดจรง ความลาชา

ของความชวยเหลอจากรฐบาลกลาง ประกอบกบอปสรรคตางๆ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

23

ทำใหประชาชนตองรองขอความชวยเหลอผานสอมวลชน ประธานาธบดและรฐบาลกลาง

จงถกตงขอสงเกตวาไรประสทธภาพในภาวะฉกเฉน ซงมผลตอความมนคงของรฐบาล

และทำใหเกดความสนคลอนทางการเมองตอมา

5.3 การระดมสรรพกำลงและการใชทรพยากรในภาวะฉกเฉนยงขาด ประสทธภาพ เชน

l กอนเกดเหตรฐบาลไมไดประสานงานเพอขอความรวมมอจากบรษทรถโดยสาร

เพอนำประชาชนอพยพออกจากพนท

l ในขณะทความชวยเหลอยงไปไมถงรฐบาลไมไดพยายามหาอาหารออกมาแจกจายให

เพอประชาชนใชประทงชวตเบองตน ซงสามารถขอจดสรรจากซปเปอรมารเกต

ทมอาหารสำรองอย

l กองกำลงทหาร 40,000 นาย ทรฐบาลสงเขาไปรกษาการในพนทเกดเหต

ใหความสำคญกบการควบคมความรนแรงและการปลนชงทรพยสน โดยได

ทำหนาทการชวยเหลอบรรเทาทกขเพยงเลกนอย

6. การฟนฟบรณะหลงภยพบต การทำลายลางของเฮอรรเคนแคทรนา ไดกอใหเกดการทำลายทนทางเศรษฐกจ โครงสราง

ทางสงคม และทรพยากรของประเทศ การฟนฟบรณะจงจำเปนตองเรงดำเนนการโดยดวน

เพอชวยเหลอผไดรบผลกระทบในภาวะฉกเฉนใหกลบมาดำรงชวตในสภาวะปกต รวมทง

การฟนฟประเทศในภาพรวม ทงดานโครงสรางพนฐาน การพฒนาเศรษฐกจ การจดการ

ดานประชากร สงคม และสงแวดลอม สำหรบเหตการณเฮอรรเคนแคทรนาไดสรางปญหา

ทรอการแกไขและฟนฟทงระยะสนและระยะยาว ไดแก

lการฟนฟวถการดำรงชวต อาชพ รายได และการจางงาน

l การบรณะซอมแซม การระบายนำออกจากเมอง การซอมถนน เสนทางคมนาคม

สาธารณปโภค

l การดแลทรพยสนของประชาชนทตองอพยพออกจาทพก

l การดแลเดกทพลดพรากจากครอบครว หรอสญเสยบดามารดา

l การจดการกบขยะและของเสยตางๆ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

24

ในการฟนฟความเสยหายรฐบาลสหรฐฯ ไดออกกฎหมายเรยกวา New Orleans and

Louisiana: Hurricane Katrina Disaster Relief and Economic Recovery Act

โดยประกาศ ณ วนท 22 กนยายน 2548 มสาระสำคญสรปได ดงน

lดานความมนคงภายในรฐ กำหนดใหจดสรรงบประมาณใหแกกองกำลงทหาร

ในการเขาไปชวยเหลอและบรรเทาสถานการณภยพบตทเกดขน และสำหรบจดซอ

วสดอปกรณทจำเปนในการชวยเหลอและฟนฟ รวมทงการซอมแซมและปรบปรง

อาคารของสวนราชการ

l ดานการคาภายในทองถน โดยรฐบาลสหรฐฯ ไดจดสรรงบประมาณ เพอฟนฟการคา

ภายในทองถน ไดแก การฟนฟพนททำประมงและทาเทยบเรอ การฟนฟพนทแนวชายฝง

ทเปนแหลงเพาะเลยงหอยนางรมทสำคญของรฐ การเรงชวยเหลอผประกอบการ

เจาของเรอประมงขนาดใหญทไดรบความเสยหาย การชวยเหลอชาวประมงและผแปรรป

อาหารทะเลในพนทใหสามารถเขาถงแหลงตลาดไดมากยงขน และการกอสรางโครงสราง

พนฐานทสำคญทสามารถใหบรการ ตลอดจนจดสรรงบประมาณสนบสนนการวางระบบ

เพอชวยในการตดสนใจในภาวะฉกเฉนและจดทำคมอทสามารถนำไปใชในกจกรรม

การชวยเหลอและฟนฟไดอยางมประสทธภาพ

lการชวยเหลอดานสงคม สาธารณปโภค และการศกษา โดยรฐไดจดสรรงบประมาณ

แกหนวยใหบรการดานสขภาพจตและการบำบดผตดยาเสพตด รวมถงผมปญหา

ดานอนๆ เพอชวยเหลอผประสบภยทไดรบผลกระทบจากพายเฮอรรเคน รวมทง

ฟนฟและปรบปรงสงกอสราง และอาคารเรยน อปกรณเพอการศกษาอนๆ โดยให

ความสำคญตอการรกษาระดบมาตรฐานการเรยนการสอนเชนเดม และให

การชวยเหลอดานคาใชจายดานพลงงานสำหรบครวเรอนทมรายไดนอย และซอมแซม

ระบบการจายไฟฟาและพลงงานในพนทไดรบความเสยหาย

l การเตรยมการและชวยเหลอเรงดวนในสถานการณฉกเฉน โดยระดมความชวยเหลอ

ทงจากสวนกลางและภมภาค ในการเรงฟนฟและปรบปรงสงกอสรางทไดรบผลกระทบ

รวมถงจดสรรงบประมาณเฉพาะสำหรบศนยขอมลขาวสารเพอตดตามและประเมนผล

การเกดภยพบตในภาวะฉกเฉน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

25

l ดานทอยอาศย สนบสนนงบประมาณ

ช ว ย เ ห ล อ ด า น ส น เช อ ท อ ย อ า ศ ย แ ก

ผประสบภย และพจารณาใหผไดรบผลกระทบ

เปนผมสทธสมครเขารวมโครงการชวยเหลอ

ด านสน เช อท อย อาศยของร ฐบาลเปน

ลำดบแรกl ดานการเกษตร จดสรรงบประมาณฟนฟ

โครงสรางพนฐานดานการเกษตรและ

ออกมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบ เชน โครงการฟนฟและชวยเหลอ

ผปลกออยโรงงานทไดมการประมาณการความเสยหายแลว และในสวนทมผลผลต

ลดตำลงในปการเพาะปลกถดไป อนเนองมาจากผลกระทบและความเสยหายจาก

พายทเกดขน รวมถงพนททไดรบผลกระทบจากการทมนำทะเลรกเขามาในพนท

เพาะปลกผก ผลไม และดอกไมของรฐ ทำใหเกษตรกรไมสามารถเพาะปลกทดแทนได

จากสภาพดนทมความเคมเพมขน

l ดานการฟนฟพนทลมนำและปาไม จดสรรงบประมาณผานโครงการปองกน

ความเสยหายบรเวณลมนำในภาวะฉกเฉน เพอทำการซอมแซมทางนำและสนปนนำ

Where the Money WentGulf Coast Recovery

Available Spent (billions) (billions)FEMA Disaster Relief Fund $ 41.0 $ 26.1

HUD $ 17.1 $ 1.2Small Business Adminstration $ 1.7 $ 0.4

HHS $ 2.7 $ 1.8Dept of Education $ 1.9 $ 1.3Corps of Engineers $ 7.0 $ 2.1Dept of Transport $ 3.5 $ 1.1Dept of Defense $ 8.6 $ 1.2Veteran’s Admin $ 1.2 $ 0.1Other Agencies $ 4.5 $ 1.4National FloodInsurance Program $ 20.8 $ 16.1

TOTAL $ 110.0 $ 52.8Source: Office of Management & Budget

ทไดรบความเสยหาย รวมถงบรเวณใกลเคยงทเปน

ทราบลมการเกษตรทไดรบความเสยหาย ทงน

การฟนฟพนทปาไมทงทเปนปาปลกเพอการใชสอย

และพนทปาโดยธรรมชาตทไดรบความเสยหาย

ร ฐ จะทำการฟ นฟ และปล ก ใหม พร อมท ง

ให งบประมาณสนบสนนการวจยและศกษา

ความเสยหายของผนป า ในการดแลของร ฐ

ทไดรบผลกระทบในครงนดวย

l ดานการพฒนาเศรษฐกจ รฐจดสรรงบประมาณ

เพอเปนเงนทนสนบสนนกจกรรมตางๆ ทจะสามารถ

ฟนฟและพฒนาภาคธรกจใหกลบมาดำเนนธรกจได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

26

อยางเดม รวมทงสนบสนนเงนทนแกหนวยงานดานการพฒนามาตรฐานและเทคโนโลย

เพอเขาไปชวยเหลอผประกอบการผลตภายในรฐทไดรบความเสยหายจากภยพบตครงน

และมอบหมายใหฝายดแลดานเศรษฐกจสนบสนนเงนงบประมาณปละ 35 ลานเหรยญ

สหรฐฯ เปนระยะเวลา 5 ป สำหรบการสงเสรม และรกษาศกยภาพการสงออกของรฐ

ซงประกอบดวยกจกรรมการฝกอบรม และการพฒนาการดำเนนธรกจแกภาคเอกชน

รวมถงการชวยเหลอในการขยายตลาดสงออกและการทำการตลาด นอกจากนยงจดสรร

งบประมาณสงถง 200 ลานเหรยญสหรฐฯ เพอการฟนฟเศรษฐกจในภาพรวมของรฐ

หลยสเซยนา ในรปของการใหเงนทนเพอฟนฟธรกจและกระตนเศรษฐกจของรฐ

7. การฟนฟชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากพายเฮอรรเคนแคทรนา มการมาตรการดำเนนการ ดงน

7.1 มาตรการเรงฟนฟชมชนเพอตอบสนองความตองการดานทอยอาศย ในระยะยาว ประกอบดวยแนวทางยอย คอ (1) จดหาเงนทนใหเปลา เชน โครงการ

Community Development Block Grants ของ U.S. Department of Housing

and Urban Development (HUD) เพอสนบสนนการฟนฟทอยอาศยและระบบเครอขาย

สาธารณปโภคตางๆ ทไดรบความเสยหาย (2) จดหาแหลงเงนกยม ระยะผอนผน

การใชหน และแหลงใหคำปรกษาสำหรบเจาของบานทไดรบความเสยหายสำหรบ

การซอมแซมบานเดมหรอการจดซอบานใหม โดยความรวมมอของ Federal Housing

Administration (FHA), HUD, และ U.S. Department of Agriculture (USDA)

(3) อพยพผประสบภยออกจากพนทและจดหาบานเชา เพอแกปญหาทอยอาศย

ในระยะยาว โดยความรวมมอระหวาง HUD กบ Federal Emergency Management

Administration (FEMA) และองคกรทองถนทรบผดชอบในการจดหาทอยอาศย เชน

Housing Authority of New Orleans (HANO) และ (4) สรางเครอขายพนธมตร

เพอชวยผประสบภย อาท นกศกษา ผประกอบการภาคเอกชน และเครอขาย

อาสาสมครอนๆ ในการชวยสนบสนนในอปกรณกอสรางและเปนอาสาสมครเขาชวย

ชมชนทประสบภยในดานตางๆ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

27

7.2 มาตรการซอมแซมและเพมความแขงแรงของระบบโครงสรางพนฐาน ประกอบดวยแนวทางยอย คอ (1) ฟนฟเครอขายคมนาคม ระบบขนสง ทาเรอ และอาคาร

สถานทสาธารณะ โดย U.S. Army Corps of Engineers (Corps) เปนหนวยงานหลก

ในการซอมแซมกำแพงปองกนนำทวมยาวกวา 220 ไมล และซอมบำรงระบบปองกน

พายเฮอรรเคนของเมองนวออรลนส ไมวาจะเปนสถานสบนำและประตระบายนำ ซงม

เปาหมายทจะพฒนาระบบสาธารณปโภคตางๆ ใหมความแขงแรง สามารถปองกน

นำทวมและพายไดถง 100 ปขางหนา นอกจากน FEMA และ U.S. Department of

Transportation (DOT) ไดอดหนนเงนรวมกวา 7.5 พนลานเหรยญสหรฐฯ เพอซอมบำรง

ระบบโครงสรางพนฐานทไดรบความเสยหาย อาท ทางหลวง ถนน สะพาน โรงเรยน

ระบบประปา อาคารสาธารณะ และเพอการเคลอนยายซากปรกหกพง สวน U.S. Coast

Guard (USCG) ไดเรงซอมแซมทาเรอนวออรลนสและทาเรออนๆ รอบอาว จนสามารถ

เปดดำเนนการไดตามปกต รวมทงดำเนนการฟนฟการดำเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ

ทเกยวของระบบการขนสงทางนำดวย (2) ฟนฟดานพลงงานและนำโดย U.S. Department

of Energy (DOE) เปนหนวยงานหลกทำหนาทประเมนความเสยหายและอปสงคของ

นำมน แกส และไฟฟาหลงเกดภยพบต เรงซอมแซมระบบทอขนสงนำมน ระบบจาย

ไฟฟาและอปกรณทเสยหายจากพาย โดยมการประสานงานอยางใกลชดกบบรษท

ทประกอบธรกจดานพลงงานในพนทชายฝงตะวนออก และ (3) ฟนฟระบบการสอสาร

โทรคมนาคม โดย U.S. Department of Commerce (DOC) ใชงบประมาณกวา

1.3 ลานเหรยญสหรฐฯ เพอสรางสถานกระจายเสยงเตอนภยจากพายเฮอรรเคนเพมเตม

รวมทงประสานงานกบ Federal Communication Commission ในการอนญาตใหใช

ระบบการสอสารผานดาวเทยมเอกชน Ultrawideband และคลนไมโครเวฟ ระหวาง

การกภยและการชวยเหลอฟนฟในเขตพนทประสบภยพบต

7.3 มาตรการการฟนฟระบบเศรษฐกจและปกปองแรงงานประกอบดวย

แนวทางยอย คอ (1) ฟนฟภาคการผลต โดย USDA ไดอนมตงบประมาณ 250 ลาน

เหรยญสหรฐฯ ชวยเหลอเกษตรกรและผประกอบการสวนปาหลายพนคนทไดรบผลกระทบ

จากเฮอรรเคน โดยใหเงนชวยเหลอชดเชยความเสยหายของพชผลและฟารมปศสตว

รวมทงการเคลอนยายตนไมและซากปรกหกพง สวน Emergency Conservation Program

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

28

ซงเปนหนวยงานสงกด USDA ไดชวยบรรเทาความเสยหาย โดยเคลอนยายซากปรกหกพง

ปรบสภาพพนทในพนทเกษตรกรรม และซอมแซมรวและโครงสรางโรงเรอนปศสตว

ทเสยหาย สำหรบ Risk Management Agency ไดใชงบประมาณ 187 ลานเหรยญ

สหรฐฯ ประกนภยผลผลตทไดรบผลกระทบจากเฮอรรเคนแคทรนา (2) กระตน

ภาคธรกจ โดย Small Business Administration (SBA) ไดอนมตวงเงนกสำหรบ

ผประสบภยพบตมากกวา 10.3 พนลานเหรยญสหรฐฯ สวน DOC รบพนธกจในการสงเสรม

การลงทนในภมภาค Gulf Coast เนนการชวยเหลอผประกอบการชาวอเมรกน

โดยเฉพาะกลมธรกจขนาดเลก นอกจากน HUD และ Internal Revenue Service

(IRS) ไดรวมกนจดการอบรมเชงปฏบตการในชมชนตางๆ

4 มลรฐท ไดรบผลกระทบจากภยพบต เพอชแจง

รายละเอยดขอเสนอและแรงจงใจทางภาษเพอสงเสรม

และกระตนการลงทนในภมภาค Gulf Coast (3) พฒนา

ตลาดแรงงาน โดย U.S. Department of Labor

(DOL) ซงทำหนาทพฒนาและเยยวยากลมผใชแรงงาน

ในพนทประสบภย โดยสำรวจแหลงเงนทนเพอชวยเหลอ

ผวางงานระหวางทภาคเศรษฐกจยงไมฟนตวและไดรวมกบ The Business Roundtable

ซงเปนการรวมตวของผนำ CEO กวา 160 บรษทชนนำของสหรฐฯ ในการสนบสนน

และสงเสรมการสรางงานในภาคการกอสรางกวา 20,000 ตำแหนง ในภมภาค Gulf Coast

ภายในป 2552 (4) จดหาเงนชวยเหลอ เพอบรรเทาภาระสำหรบภาคธรกจ เกษตรกร

ผลงทน และผเสยภาษทวไป โดย U.S.Department of Treasury ไดชวยเหลอ

ผเสยภาษทไดรบผลกระทบจากเฮอรรเคน โดยเสนอใหผลประโยชนและสรางแรงจงใจ

ทางภาษเปนกรณพเศษ ภายใตกฎระเบยบ Katrina Emergency Tax Relief Act

และ the Gulf Opportunity Zone Act (5) จายเงนประกน โดยการดำเนนการ

ภายใตโปรแกรมการประกนภยนำทวมแหงชาต (National Flood Insurance

Program: NFIP) ของ FEMA ซงจายเงนประกนไปแลวกวา 16.1 พนลานเหรยญสหรฐฯ

แกผเอาประกน 205,000 ราย และ (6) ซอมแซมสถานทราชการ และเรงดำเนนการของ

หนวยงานรฐเพอฟนฟการจางงานภาครฐ โดยไดรบความรวมมอจากหลายหนวยงาน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

29

อาท General Services Administration (GSA) U.S. Office of Personnel

Management, U.S. Department of the Interior, U.S. Department of Homeland

Security (DHS) และ U.S. Department of Defense (DOD) เปนตน

7.4 มาตรการฟนฟสงแวดลอมและพนทสเขยว ประกอบดวยแนวทางยอยคอ

(1) เคลอนยายซากปรกหกพง ซง FEMA ไดจดสรรงบประมาณชวยเหลอการเคลอนยาย

ซากปรกหกพงในมลรฐอลบามา หลยสเซยนา และมสซสซปป และ USDA โดยหนวย

อนรกษทรพยากรธรรมชาตไดขดลอกคคลองเปนความยาวกวา 1,450 ไมล ขณะท

U.S. Forest Service ไดเรงเปดชองการจราจรทถกกดขวางดวยตนไมเปนความยาวกวา

1,300 ไมล สรางแนวกนไฟกวา 938 ไมล และจดสรรงบประมาณถง 22 ลานเหรยญสหรฐฯ

เพอเปนกองทนสำหรบผประกอบการสวนปา (2) ฟนฟสภาพแวดลอม โดยไดรบ

ความรวมมอจากหลายหนวยงาน โดย Environmental Protection Agency (EPA)

ไดเขาสำรวจคณภาพสงแวดลอม ทงนำ อากาศ ตะกอนดนและขยะพษ ในพนทกวา

400,000 จด เพอฟนฟสภาพแวดลอมใหกลบสภาวะปกตใหเรวทสดและปองกน

การรวไหลของสารพษทอาจเกดขนสบเนองจากเหตภยพบต สวน the Coast Guard

ไดสงเจาหนาทเขากำจดคราบนำมนกวา 8 ลานแกลลอนทลอยอยในทะเล ขณะท

U.S. Fish and Wildlife Service (FWS) ไดรบการจดสรรงบประมาณเพอเรงฟนฟ

แหลงทอยอาศยของพนธพชพนธสตวทไดรบผลกระทบโดยตรงจากพายเฮอรรเคน และ

(3) ฟนฟสวนสาธารณะและพนทสเขยว โดยมหนวยงานหลก คอ หนวยอทยานแหงชาต

Interior ไดนำกำลงเขาเคลอนยายเศษซากปรกหกพงและขยะตางๆ ออกจากพนท

ของ Gulf Island National Seashore ซง FEMA ไดใชเปนพนทรองรบผอพยพจาก

พนทประสบภยพบต

7.5 มาตรการรกษาความตอเนองของการใชจายภาครฐ รวมทงผลประโยชน

และการใหบรการตางๆ โดยรกษาสภาพคลองและการใชจายของภาครฐมใหขาดชวง

เนองจากจะสงผลโดยตรงตอการหมนเวยนของระบบเศรษฐกจในชวงวกฤตของพบตภย

และการฟนตวทางเศรษฐกจภายหลงการเกดพบตภย ซงทกหนวยงานไดรบนโยบาย

ไปปฏบต

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

30

7.6 มาตรการใหบรการดานสาธารณสข สวสดการสงคม ประกอบดวยแนวทางยอย

คอ (1) จดบรการสาธารณสขและสวสดการสงคม โดย U.S. Department of Health

and Human Services (HHS) เปนหนวยงานหลกในการวางระบบดแลสขภาพในชวง

ระหวางเกดและภายหลงการเกดภยพบต โดยจดกำลงบคลากรและเครองมอสนบสนน

จากสวนกลางเขามาชวยเจาหนาทในระดบมลรฐและระดบทองถน นอกจากน ยงไดจดสรร

งบประมาณกวา 2,000 ลานเหรยญสหรฐฯ เพอชวยเหลอผประสบภยดานสาธารณสข

รวมทงจดบรการดานสขภาพเพอบำบดความเจบปวยทงทางกายและทางจตในพนท

ประสบภยเปนการเฉพาะ (2) จดเตรยมนำ อาหาร โภชนาการและยารกษาโรค โดยไดรบ

ความรวมมอจากหลายหนวยงาน อาท FEMA ไดจดหานำดม 85 ลานลตร (อตรา 3 ลตร

ตอคนตอวน) นำแขง 176 ลานปอนด (อตรา 8 ปอนดตอคนตอวน) และอาหาร 46.5 ลานมอ

(อตรา 2 มอตอคนตอวน) สวน USDA ไดบรการคปองอาหารมลคารวม 557 ลานเหรยญ

สหรฐฯ สำหรบผประสบภยกวา 936,000 ครวเรอน สำหรบ HHS ไดเขาสำรวจ

ความปลอดภยดานสขภาวะในรานคาขายปลก โรงพยาบาล หมบาน สถานสงเคราะห

และบานพกคนชรา และ (3) ชวยเหลอดานการศกษา โดย U.S. Department of

Education (ED) ไดใหความชวยเหลอฟนฟอาคารเรยนและสาธารณปโภคในโรงเรยน

ทไดรบความเสยหาย งดเวนการเกบคาประกนสขภาพเดกในพนทประสบภย ใหเงน

ชวยเหลอนกเรยน ครและผปกครอง รวมทงจดหาสอการเรยนการสอนและอปกรณ

คอมพวเตอรใหกบโรงเรยนในพนทประสบภย

8. ปญหาดานการฟนฟบรณะ 8.1 ความลาชาของการดำเนนงาน แมรฐบาลสหรฐและรฐสภาไดอนมต

งบประมาณกวา 110 พนลานเหรยญสหรฐฯ สำหรบฟนฟชวยเหลอผไดรบผลกระทบ

จากเฮอรรเคนแคทรนา แตการฟนฟบรณะเปนไปไดชามากประชาชนยงไมไดรบ

ความชวยเหลอทจำเปนจำนวนมาก 1 ปหลงเหตการณ หลายพนทยงคงมนำทวมขง

ไมไดรบการฟนฟ 5 ปผานไป ผประสบภยทไรทอยอาศยนบพนยงคงอาศยอยในทพก

ชวคราว ชาวนวออรลนสทเคยมอยเกอบหาแสนคน ซงกวาครงเปนชาวผวดำ ปจจบน

ลดลงเหลอเพยงสองแสนคน โดยชาวเมองจำนวนมากไมยอมกลบมายงถนเดมอก เพราะ

ความรสกแบงแยกสผวเกดขนกบผประสบภยจำนวนมาก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

31

8.2 ความยงยากของระเบยบขนตอน การชวยเหลอเรองบานภายใตโครงการ

The Road Home มความยงยากเพราะกฎระเบยบการใชเงนของรฐ รวมทงกระบวนการ

ตรวจสอบขอเทจจรง ทำใหจำนวนประชากรทไดรบอนมตเงนชวยเหลอ มเพยง 500 ราย

จากจำนวนทยนของรบความชวยเหลอรวม 104,000 ราย (ณ เดอนกมภาพนธ 2550)

8.3 การบรหารจดการทไมมประสทธภาพ สอมวลชนสหรฐฯ ตงขอสงเกตวา

การขาดภาวะผนำทงระดบรฐและทองถน ทำใหการประสานงานระหวางรฐบาลกลาง

กบรฐบาลทองถนไมมประสทธภาพ มการบรหารจดการแบบสงการตามลำดบขนจาก

ระดบบนสระดบลาง (Top-Down) การประชาสมพนธและการสอสารเกยวกบแนวทาง

การฟนฟบรณะมอยจำกด ทจรงแลวควรมการทำงานเชงรก เปดกวาง เพอรบฟง

เสยงสะทอนและความเหนจากสาธารณะ นอกจากนน ยงมความไมโปรงใสในระบบ

บรหาร ทำใหตองมการตรวจสอบการคอรรปชนในขนตอนตางๆ ทำใหการดำเนนงานลาชา

มากขน

ภยพบตจากเฮอรรเคนแคทรนาสงผลกระทบ

เปนวงกวางไปจนถงพนทใกลเคยง ซงผลกระทบ

อยางหนงททำใหรฐบาลสหรฐฯ ถกวจารณอยางรนแรง

เนองจากการดแลผประสบภย เนองจากในพนท

เมองนวออรลนสมคนผวส อาศยอยประมาณ 2 ใน 3

และสวนใหญเปนคนยากจน มอาชพขายของทระลก

ใหนกทองเทยวโดยอาศยรถเขน เมอเกดการอพยพ

กอนมภยพบต คนผวขาวและคนรำรวยกสามารถ

อพยพหนภยไดทน รฐบาลจงถกตงขอสงเกตวาการท

ชวยเหลอชาเพราะผประสบภยสวนใหญเปนคนผวส

ทำใหรฐบาลไมใหความสนใจและไมเรงรดการชวยเหลอ

เทาทควร นอกจากน เนองจากการบรหารงาน

สวนใหญของรฐบาลสหรฐฯ ชดนเปนไปในลกษณะ

ของระบบศนยรวมอำนาจ (Centralization) ซงทำให

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

32

สำนกงานจดการฉกเฉนกลาง (Federal Emergency

Management Agency: FEMA) มรปแบบ

การบรหารทขนตรงกบรฐบาลกลาง คอสงกดอย

ภายใตกระทรวงความมนคงแหงมาตภม (U.S.

Department of Homeland Security) ทำให

เกดความลาชาอนเปนจดบอดหนงททำใหการ

ชวยเหลอผประสบภยในระยะเรมตนประสบ

ความลมเหลวโดยสนเชง โดยเหนไดจากรายงาน

ขาวทางโทรทศน เชน CNN ทสะทอนภาพผประสบภย

ทตดอยตามทตางๆ และผเสยชวตทปลอยใหซากศพ

ลอยอยในนำ เผยแพรไปทวโลกซงเหนไดวาสวนใหญ

เปนคนผวดำ คนชราบางรายยงตดอยกบรถเขน

แมจะถกอพยพมาไวทซปเปอรโดมแลว แตตอง

เสยชวตเพราะขาดการดแลรกษาพยาบาล การขาด

นำและการขาดอาหาร

รฐบาลสหรฐฯ พยายามชแจงตอเสยง

วพากษวจารณถงการใหความชวยเหลอ

ทลาชาและไมมประสทธภาพ วาไมใชเกด

จากการเหยยดสผวหรอการแบงชนชน แตก

ไมสามารถชแจงสาเหตของความลาชาตอ

นานาชาตได ภายหลงจากพายเฮอรรเคน

แคทรนาพดถลมได 16 วน ประธานาธบด

สหรฐฯ กออกแถลงยอมรบผดชอบตอ

การทำงานทลาชาไรประสทธภาพในการ

ชวยเหลอผประสบภย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

33

พายหมนนารกส (Cyclone Nargis)17 กอตวในฤดมรสมพดเมอป 2551 สราง

ความเสยหายในพนทโดยรอบมหาสมทรอนเดยตอนเหนอโดยเฉพาะในพมา ระหวางปลายเดอน

เมษายนถงตนเดอนพฤษภาคม 2551 ซงผลของพายไซโคลนนารกสไดกอความเสยหาย

เปนวงกวาง โดยปรากฏรายงานผเสยชวตกวา 50,000 คน และผสญหายกวา 40,000 คน

ซงจากการเกดภยพบตครงน รฐบาลพมาไมไดใสใจแกไขสถานการณเทาทควรทงการให

ความชวยเหลอผบาดเจบ การคนหาผสญหายและการจดการศพผเสยชวต ทำใหเกดเสยง

วพากษวจารณและความพยายามจากหลายฝายทจะเรยกรองใหรฐบาลพมายอมรบความ

ชวยเหลอจากนานาชาต

บทท 4

พายหมนนารกส ประเทศพมา ป 2551(ค.ศ. 2008)

17 นารกส เปนชอของเดกหญงชาวมสลม แปลวา ดอกไม และใชเปนชอพายไซโคลนทเสนอโดยประเทศปากสถาน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

34

1. ลกษณะของภยธรรมชาต พายไซโคลน เปนพายหมนเขตรอน (Tropical

Cyclone) เกดขนบรเวณอาวเบงกอล หรอกอตว

จากหยอมความกดอากาศตำในทะเล แลวไตระดบ

ขนไปเรอยๆ จนกลายเปนพายดเปรสซน พาย

โซนรอนและพายหมนเขตรอน ตามระดบ

ความเรวลมสงสดใกลศนยกลางของพาย

18 เรยบเรยงจาก http://en.wikipedia.org/wiki/Cyclone_Nargis

2. ลำดบการเกดพายหมนนารกสในประเทศสาธารณรฐ แหงสหภาพพมา18 27 เมษายน 2551 พายไซโคลนนารกสกอตวขนในอาวเบงกอลตอนกลางมความเรวลม

215 กโลเมตรตอชวโมง

2 พฤษภาคม 2551 กรมอตนยมวทยาของไทยประกาศเตอนภย ‘ไซโคลนนารกส

ฉบบท 4’ วา ไซโคลนนารกส ทกอตวขนบรเวณอาวเบงกอล กำลงเคลอนทดวย

ความเรวลม 18 กโลเมตรตอชวโมง โดยมความเรวลมสงสดใกลศนยกลางประมาณ

148 กโลเมตรตอชวโมง คาดวาจะเคลอนตวขนฝงของประเทศในคนวนท 2 พฤษภาคม

2551

3 พฤษภาคม 2551 พายไซโคลนนารกสพดขนฝงพมาโดยไดพดกระหนำเขาพนท

แถบสามเหลยมปากแมนำอระวดและนครยางกง เมองหลวงของพมา ทำใหมผบาดเจบ

ผเสยชวต และผสญหายจำนวนมาก

วนท 5 พฤษภาคม 2551 สำนกขาวตางประเทศอางสถานโทรทศนของรฐบาลพมา

รายงานวาพายดงกลาวมความเรวลม 190 กโลเมตรตอชวโมง สรางความเสยหายโดยม

ผเสยชวตอยางนอย 351 คน (ภายหลงมรายงานจากทางการพมา วามยอดผเสยชวตจรง

กวา 50,000 คน ขณะทเจาหนาทตางชาตประเมนวาอาจมผเสยชวตถง 100,000 คน

ผสญหายอกกวา 40,000 คน และจำนวนผประสบภยอกนบลานคน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

35

3. ความเสยหายจากพายนารกส ผลกระทบจากพายหมนนารกส สงผลตออาวเบงกอลฝงตะวนตกหลายประเทศโดย

กอใหเกดภาวะฝนตกหนกในประเทศศรลงกา เกดภาวะนำทวมและดนถลมในหลายพนท

โดยตำบลรตนประและตำบลเคกลเลไดรบผลกระทบมากทสด ประชาชนมากกวา

3,000 ครวเรอนไดรบความเดอดรอนจากการทบานเรอนหลายพนหลงจมนำ หรอถกทำลาย

จากแรงพาย ชาวศรลงกากวา 35,000 คน ตดอยบนเกาะโดยไมสามารถชวยเหลอได

สวนทประเทศอนเดย กรมอตนยมวทยาแหงสาธารณรฐอนเดยไดออกประกาศเตอน

ชาวประมงใหงดออกทะเลในระหวางทพายหมนนารกสพดผาน โดยมพยากรณวาพาย

รนแรงจะเคลอนผานชายฝงรฐทมฬนาฑและรฐอานธรประเทศ นอกจากน อทธพล

ของพายหมนดงกลาวทำใหอณหภมในอนเดยลดลง หลงจากทไดสงขนอยางรนแรง

เพราะคลนความรอน

หลงเหตการณพายหมนนารกสไดพดเขาทำลายพนทแลว ทางการพมา

ไดรายงานวามผเสยชวตประมาณ 50,000 คน และผคนหลายลานคน

สญเสยทอยอาศย เนองจากมอาคารบานเรอนถกทำลายหลายแสนหลง

ในเมองละบตร เขตอรวด ซงถอเปนความเสยหายทไมเคยปรากฏมากอน

ในพมา ซงจำนวนดงกลาวอาจมากกวาจำนวนผเสยหายในเหตการณ

สนามทประเทศศรลงกาหลายเทา นอกจากนน ยงมทำใหเกดภาวะ

นำเนาทวม (waste flood) ซงเกดจากนำขงทปนดวยสงปฏกลและ

สงเนาเสยตางๆ สงผลใหนาขาวเสยหายหลายแหงราคาสนคาตางๆ

ในพมาปรบตวสงขน 2-3 เทาตว ในพนทเมองกไดรบความเสยหาย

ทงอาคารรานคาโดยสภาพแวดลอมในนครไดรบความเสยหาย

อยางหนก รานคาสวนใหญตองปดกจการ ประชากรตองดำรงชวต

โดยขาดแคลนเครองอปโภคบรโภค การประเมนความเสยหาย

ดานทรพยสนคดเปนเงนประมาณ 4,057 ลานเหรยญสหรฐฯ

(134,650.87 ลานบาท)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

36

4. การชวยเหลอผประสบภยและการฟนฟความเสยหายจากพาย ไซโคลนนารกส รฐบาลทหารพมาไดประกาศใหเขตยางกง เขตอรวด เขตหงสาวด ตลอดจนรฐมอญและ

รฐกะเหรยงเปนเขตประสบพบตภย อยางไรกด รฐบาลทหารพมาไมไดมการดำเนน

มาตรการใดๆ ทเปนการชวยเหลอผประสบภยและฟนฟความเสยหายในพนทอยาง

เหมาะสม ประชาชนพมาตางไมพอใจรฐบาลทไมมระบบการเตอนภยทมประสทธภาพ

และไมมมาตรการจดการกบศพผเสยชวต จำนวนมากทำใหเกดความกงวลวาจะเกด

โรคระบาดลกลามตามมาอกระรอกหนง

6 พฤษภาคม 2551 ผแทนรฐบาลทหารพมา

ประจำเมองนวยอรกไดรองขอความชวยเหลอจาก

สหประชาชาตอยางเปนทางการสำหรบความเสยหาย

จากพายหมนนารกสในประเทศพมา ซงหลายประเทศ

ใหการตอบรบและพรอมใหการชวยเหลออยางเตมท

โดยเตรยมจดสงคณะแพทยและพยาบาลเขาไป

ชวยเหลอ รวมทงการบรจาคเงนและเสบยง ทงอาหารและยา ตลอดจนสงของทจำเปน

อนๆ อยางไรกด รฐบาลทหารพมากลบแสดงความประสงคทจะไมรบความชวยเหลอ

จากนานาชาตหรอองคกรใดๆ และไมอนมตบตรผานแดนใหแกบคคลตางดาว แมวา

บคคลเหลานนประสงคจะเดนทางเขาไปในประเทศเพอใหความชวยเหลอผประสบภย

กตาม

8 พฤษภาคม 2551 รฐบาลทหารพมาไดอนญาตใหกลมเทยวบนจากอตาล ซงได

นำเครองบรรเทาทกขและเจาหนาทภาคสนามจากองคการสหประชาชาตลงจอด

ณ สนามบนยางกง แตเจาหนาทและเครองบรรเทาทกขจากนานาชาตสวนใหญยงคงคาง

อยในประเทศไทยและสนามบนยางกงเพอรอความยนยอมจากรฐบาลทหารพมา

อยางเปนทางการเพอนำไปแจกจายใหความแกผประสบภย ซงทำใหประเทศตางๆ

เกดความวตกวา เสบยงอาหารและยาอาจเสยหายเสยกอนไดรบอนญาตจากรฐบาล

ทหารพมาได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

37

9 พฤษภาคม 2551 รฐบาลทหารพมาไดยอมรบความชวยเหลอจากนานาชาต

อยางเปนทางการเฉพาะเครองอปโภค บรโภคและเวชภณฑตางๆ แตไมอนญาตใหบคลากร

ตางชาตเขาไปปฏบตหนาทในประเทศพมา โดยรฐบาลไดตดปายชอบคคลจากกองทพ

บนสงของบรรเทาทกขทไดรบบรจาคจากตางชาตแทนชอผบรจาคทแทจรง ซงเปน

อกสาเหตหนงททำใหการชวยเหลอเปนไปดวยความลาชา

รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของประเทศสมาชกอาเซยนไดจดตง

คณะทำงานเฉพาะกจดานมนษยธรรมอาเซยน (ASEAN Humanitarian Task Force)

และจดการประชมรวม อาเซยน-สหประชาชาต เพอรบความชวยเหลอจากทวโลก

(ASEAN-United Nations International Pledging Conference) จากนนไดจดตง

กลมแกนกลางไตรภาค (Tripartite Core Group: TCG) ประกอบดวยตวแทน

รฐบาลพมา อาเซยน และองคการสหประชาชาต ทำหนาทประสานงานการชวยเหลอ

ผประสพภยจากพายไซโคลนนารกสทกรปแบบ พรอมกบประเมนผลความชวยเหลอ

และการฟนฟชวตและชมชนทไดรบผลกระทบจากพาย (Post-Nargis Joint Assessment:

PONJA) เพอศกษาผลกระทบโดยรวมตลอดจนความชวยเหลอฟนฟระยะแรก

ระยะกลาง และระยะยาว โดย TCG ไดประเมนผลการชวยเหลอเปนระยะๆ และไดม

บนทกความกาวหนาการฟนฟชวตความเปนอยของผคนและชมชนโดยประเมนวา

จะดำเนนการใหลลวงตามเปาหมายภายในเดอนกรกฎาคม 2553

TCG ไดรายงานผลการศกษาทบทวนและประเมนผลงานการชวยเหลอชาวพมา

ผประสพภยจากพายไซโคลนนารกส สรปไดดงน

l ดานสาธารณสข และสขอนามย ความชวยเหลอดานอาหาร สขอนามยสวนใหญถกสง

ถงครอบครวผประสบภย สขภาพอนามยของผประสบภยดขนชมชนมการเขาถง

โภชนาการทมคณภาพและนำสะอาด จากการสำรวจและสมภาษณประชาชน 1,400

ครวเรอน ใน 30 เมอง พบวาประชาชน รอยละ 80 ไดรบการบรการสาธารณสข

พรอมเวชภณฑอยางเหมาะสม

l ดานคณภาพอาหารและโภชนาการ เดกบางพนทขาดธาตอาหารทจำเปน อตรา

การเสยชวตของเดกแรกเกดในพนททประสบภยมนอยกวาเดกในพนทรอบนอกเขต

พายรอยละ 11 ซงแสดงถงประสทธภาพของเจาหนาทและอาสาสมคร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

38

l ความมนคงดานอาหาร ปรมาณอาหารหรอ “ความมนคงดานอาหาร” ดหรอดขน

ในพนทสวนใหญทไดรบ และเรมลดการพงพาอาหารจากบรจาค เนองจากสามารถ

ผลตอาหารไดเพยงพอสำหรบครอบครวแลว สวนทไมสามารถผลตอาหารไดกม

กำลงซอเพยงพอ อยางไรกตาม ยงตองมการใหความชวยเหลอแกผประสพภย เพอให

สามารถพงพาตนเองดานอาหารตอไปในระยะยาว

l การฟนฟชวตและความเปนอย PONJA สรปวาจะตองใชเวลาหลายเดอนในการ

ฟนฟชวตความเปนอยของชาวบานทงหมด ทผานมาหลงเหตการณพายนารกสแลว

18 เดอน ชวตความเปนอยของผคนในพนทกยงไมกลบสภาวะปกต พายไดพดทำลาย

ทรพยสนเงนทองขาวของเกอบทงหมด ชาวบานสวนใหญตองขายทรพยสนทเหลอ

เพอยงชพ การซอมแซมถนนและสะพานทเชอมตอชมชนในหมบานทไดรบผลกระทบ

ยงเปนไปอยางลาชา ทำใหการดำรงชพยงคงลำบาก

lการฟนฟอาชพ ในภาพรวม ยงมความชวยเหลออยางจำกด ทงดานการจดหาพนธพช

เครองมอการเกษตร ปศสตว และการสนบสนนเงนทน โดยเฉพาะอาชพประมงและ

การเกษตร สำหรบชาวประมงมการชวยเหลอในการจดหาเรอหาปลาจำนวนหนง

แตไมพอเพยงทจะฟนฟชวตชาวประมงใหกลบสสภาพปกตได

lการฟนฟทอยอาศย ยงประสบปญหาจากการซอมแซมบานเรอนทไมครอบคลม

บานเรอนทไดรบความเสยหายทงหมด นอกจากน ยงมเรองคณภาพการซอมแซม

และไมสามารถรองรบจำนวนสมาชกในครอบครวทอาศยอยไดอยางเพยงพอ โดยทอย

อาศยหลงการเกดพายมสภาพแยกวาและตองอยอยางแออดมากกวาชวงกอนพาย

5. ปญหาการใหความชวยเหลอผประสบภยจากไซโคลนนารกส

ปญหาและอปสรรคหลกในการใหความชวยเหลอผประสบภยจากพายไซโคลนนารกส

คอการทรฐบาลทหารพมาไมยนยอมใหหนวยแพทย อาสาสมครและบคลากรตางชาต

เขาประเทศ กวาทรฐบาลทหารพมาจะอนญาตใหนานาชาตเขาไปใหความชวยเหลอ

กไดผานไปแลวกวา 10 วน ซงผประสบภยทรอดชวตสวนใหญ เปนผทไดรบบาดเจบ

แตบาดแผลไมไดรบการดแลอยางถกตองทำใหบาดแผลตดเชอลกลามมากขน รวมทง

ตองเรงฟนฟสภาพจตใจผประสบภยทยงมความวตกถงการดำเนนชวตในอนาคตดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

39

ภยพบตครงลาสดทประเทศญปนเมอวนท 11 มนาคม 2554 มความรนแรง

ถง 8.9 รกเตอร สรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมหาศาล โดยเกดแผนดนไหว

อยางรนแรงหลายครงและทำใหเกดคลนยกษสนามพดถลมชายฝงดานตะวนออกของเกาะ

ฮอนช ซงเปนเกาะใหญทสดของประเทศญปน

1. ลกษณะของภยธรรมชาตประเทศญปนตงอยในแนวรอยเลอนของเปลอกโลกทเรยกวา “วงแหวนแหงไฟ” (Pacific Ring

of Fire หรอ the Ring of fire) มลกษณะเปนเสนเกอกมาในมหาสมทรแปซฟก ความยาว

รวมประมาณ 40,000 กโลเมตร วางตวตามแนวรองสมทรทแผนเปลอกโลกยงมการเคลอนตว

และชนกน โดยครอบคลมพนทหลายประเทศตงแตทวปอเมรกาจนถงทวปเอเชย มภเขาไฟ

บทท 5

เหตการณแผนดนไหวและคลนยกษสนามในเขตโทโฮกของเกาะฮอนช ประเทศญปน

เมอวนท 11 มนาคม 2554

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

40

อยภายในวงแหวนแหงไฟทงหมด 452 ลก และเปนพนททมภเขาไฟทมโอกาสปะทอยมากกวา

รอยละ 75 ของภเขาไฟทยงคกรนทวโลก ซงการเกดแผนดนไหวและภเขาไฟระเบดทเกดขน

ทวโลก สวนใหญจะเกดขนบรเวณวงแหวนแหงไฟ และการเกดแผนดนไหวบรเวณรอยเลอน

ของเปลอกโลกในทะเลสวนใหญจะสงผลใหเกดคลนยกษสนามตามมา สรางความเสยหายตอ

ชวตและทรพยสนของประชาชนในพนทโดยรอบมหาสมทรแปซฟก

คลนสนาม (tsunami) เปนคลนซงเคลอนตวในมหาสมทรดวยความเรวสง มพลงรนแรง

สามารถเคลอนทไปไดเปนระยะทางไกลๆ เมอเคลอนทเขาสบรเวณชายฝงจะทำใหเกดเปน

คลนขนาดใหญ ซงกอนทคลนยกษจะเคลอนตวเขาสฝง ระดบนำชายฝงจะลดลงอยางผดปกต

หลงจากนนระยะหนงกจะมคลนสงมากเคลอนทเขาหาฝงตดตามกนมาเปนชด โดยชดแรก

อาจมความสงไมมาก แตคลนลกตอๆ มาจะเพมความสงมากขนกอใหเกดความเสยหายตอ

ชวตและทรพยสนของผคนทอาศยอยตามบรเวณชายฝง19

19 รองศาสตราจารย ดร.ปญญา จารศร และศาสตราจารยกตตคณ ไพฑรย พงศะบตร. ความหมายและลกษณะ

ของคลนสนาม.

การเกดคลนสนามทมการบนทกไวเกาแกทสด ไดแก

คลนขนาดใหญทเกดจากภเขาไฟระเบดในทะเล

อเจยน ซงอยทางตะวนออกของทะเลเมดเตอร

เรเนยน เมอประมาณ 3,600 ปมาแลว ในครงนน

ปรากฏวาภเขาไฟทเกาะซานโตรน (Santorini)

ซงปจจบนเรยกชอวาเกาะทรา (Thira) อยทาง

ตอนใตของประเทศกรซ เกดการปะทอยางรนแรง

จนทำใหตวเกาะหายไปเกอบหมด และเกดคลน

ขนาดใหญตดตามมา สงผลใหผคนลมตายและ

อาคารบานเรอนเสยหายเปนอยางมาก ผลจาก

พบตภยในครงนน ทำใหวฒนธรรมมโนอา (Minoan

Culture) ของกลมชนโบราณ ซงมศนยกลางอยท

เกาะครตตองเสอมสลายลง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

41

เมอป 2398 เกดแผนดนไหวบรเวณชายฝงตะวนตกของคาบสมทรไอบเรย20 ในยโรปตอนใต

สงผลใหเกดคลนขนาดใหญเคลอนทเขาสชายฝงของประเทศโปรตเกส สเปน และโมรอกโก

มผเสยชวตจากแผนดนไหวและคลนยกษประมาณ 60,000 คน

วนท 27 สงหาคม 2426 ภเขาไฟบนเกาะกรากะตว (Krakatoa) ซงอยระหวางเกาะสมาตรา

กบเกาะชวาในชองแคบซนดาของประเทศอนโดนเซย เกดการปะทอยางรนแรง เกดคลนยกษสง

มากกวา 30 เมตร ซดเขาฝงเกาะสมาตราและเกาะชวา มผเสยชวตประมาณ 36,000 คน

หมบานตามชายฝงถกทำลายเสยหายประมาณ 165 แหง นบเปนพบตภยครงใหญทเกด

จากภเขาไฟระเบดและคลนสนาม ในภมภาคตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชยเปนครงแรก

เมอป 2521 องคการยเนสโกแหงสหประชาชาต ไดจดพมพเอกสารเผยแพรการศกษาของ

นกธรณวทยาชอ โซโลเวยฟ (Soloviev) เกยวกบความถของการเกดคลนสนามในโลก

ซงใหความเหนตอการเกดคลนสนามทมความรนแรงระดบตางๆ ดงน

l ความรนแรงมากมกเกดขนโดยเฉลย 10 ปตอครง

l ความรนแรงปานกลางเกดขน 1 - 3 ปตอครง

l ความรนแรงนอยเกดขน 4 - 8 เดอนตอครง

ประเทศญปนมประสบการณและบนทกทเกยวของกบเหตการณแผนดนไหวและคลนสนาม

หลายครง เชน กรณ Mejji-Sanriku Tsunami21 เมอป 2439 (ค.ศ. 1896) ทมความรนแรง

8.2-8.5 รกเตอร เกดคลนสนามสง 38.2 เมตร มผเสยชวตและสญหาย 21,959 คน ซงถอเปน

20 คาบสมทรไอบเรย อยบรเวณตะวนตกเฉยงใตของทวปยโรป มพนทประมาณ 582,860 ตารางกโลเมตร ตงอย ระหวางทะเลเมดเตอรเรเนยนกบมหาสมทรแอตแลนตก เปนคาบสมทรทใหญเปนอนดบ 2 ของทวปยโรป รองจากคาบสมทรสแกนดเนเวย ทศเหนอตดเทอกเขาพเรนสและประเทศฝรงเศส ทศตะวนออกตดทะเลเมดเตอร เรเนยน ทศตะวนตกตดมหาสมทรแอตแลนตก ทศใตตดชองแคบยบรอลตาร มความยาวประมาณ 900 กโลเมตร กวางประมาณ 900 กโลเมตร พนทสวนใหญเปนทราบสงและเทอกเขาเมองสำคญทอยในคาบสมทรไอบเรย ไดแก มาดรด บารเซโลนา บาเลนเซย เซบยา บลบาโอ ลสบอน โปรต และยบรอลตาร แหลงขอมล: http://en.wikipedia.org/wiki/Iberian_Peninsula 21 Satoru NISHIKAWA Ph.D Director of Regional Planning, Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

42

ความสญเสยอยางมหาศาลในพนททางเหนอของประเทศญปน และกรณ Showa-Sanriku

Tsunami เมอป 2476 (ค.ศ. 1933) ความรนแรง 8.1 รกเตอร เกดคลนสนามสง 28.7 เมตร

มผเสยชวตและสญหาย 3,064 คน

จากประสบการณและลกษณะทางภมศาสตรของประเทศ รฐบาลญปนไดประเมนวาอาจเกด

แผนดนไหวและคลนสนามรนแรงขนาด Mejji-SanrikuTsunami ในอนาคตอนใกล โดยคาดวา

จะมผเสยชวตประมาณ 2,700 คน “สภาการจดการภยพบตแหงชาต” (Central Disaster

Management Council)22 จงไดจดทำแผนรองรบภยพบตจากแผนดนไหวและคลนสนาม

บรเวณภาคเหนอของชายฝงทะเลแปซฟค เมอป 2549 และตอมาในป 2551 สภาการจดการ

ภยพบตแหงชาตไดกำหนดยทธศาสตรเพอลดจำนวนผเสยชวตจากภยพบตขน เมอประกอบกบ

การจดเตรยมระบบการปองกน เตอนภย และชวยเหลอประชาชนจากภยแผนดนไหวและ

คลนยกษสนาม ซงถอวาเปนระบบทดทสดในโลก แตการเกดแผนดนไหวและคลนยกษสนาม

เมอวนท 11 มนาคม 2554 มความรนแรงมากกวาทไดคาดการณไว จงสรางความเสยหาย

ตอประเทศญปนอยางมหาศาล

22 ภายหลงการตงรฐบาลญปนเมอป 2544 รฐบาลไดตงกรรมการขน 4 คณะ เพอสนบสนนการปฏบตงานของรฐบาล ไดแก 1) Council on Economy and Fiscal Policy 2) Council for Science and Technology Policy 3) Central Disaster Management Council 4) Council for Gender Equality โดยมนายกรฐมนตรหรอ เลขาธการคณะรฐมนตรเปนประธาน ทมา: www.cao.go.jp/en/importantcouncil.html

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

43

2. ลำดบเหตการณ 2.1 ลำดบเหตการณแผนดนไหวและคลนสนาม 9 มนาคม 2554 เกดเหตการณแผนดนไหวและอาฟเตอรชอกจำนวน 24 ครง23

ในมหาสมทรแปซฟกวดแรงสนสะเทอนได 7.3 รกเตอร โดยศนยกลางแผนดนไหวอย

ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะฮอนช ลกลงไปในทะเล 10 กโลเมตร หางจาก

กรงโตเกยวไปทางตะวนออกเฉยงเหนอราว 372 กโลเมตร ผลจากแผนดนไหวทำให

อาคารสงในกรงโตเกยวสนไหว และศนยอตนยมวทยาของญปน (The Japanese

Meteorological Agency: JMA) ไดออกประกาศเตอนใหเฝาระวงการเกดคลนยกษสนาม

ความสงประมาณ 0.5 เมตร บรเวณชายฝงทะเลของเขตโตโฮก (Tohoku) และภายหลง

ไดยกเลกประกาศเตอนภยดงกลาว

10 มนาคม 2554 เกดแผนดนไหวรนแรงและอาฟเตอรชอกอก 13 ครง ทตำแหนงใกลเคยง

กบแผนดนไหววนท 9 มนาคม มความสนสะเทอนสงสด 6.0 รกเตอร โดย JMA

ออกประกาศเฝาระวงการเกดคลนสงและสนามในเขตมยะงและโซมะ และไดยกเลก

ประกาศเตอนภยเมอเวลา 19.30 น. ตามเวลาทองถน

11 มนาคม 2554 เกดแผนดนไหวบรเวณตำแหนงเดม 5 ครง เรมตงแตเวลา 01.45 น.

ตามเวลาทองถน แตไมมการออกประกาศเตอนภยสนาม ตอมาเวลา 14.46 น. ศนยขอมล

สนามระหวางประเทศ (International Tsunami Information Center: ITIC)

ทเกาะฮอลโนลล สหรฐอเมรกา ไดตรวจพบการสนสะเทอนอยางรนแรงจากแผนดนไหว

ขนาด 8.9 รกเตอร โดยศนยกลางแผนดนไหวอยในมหาสมทรแปซฟกหางจากชายฝง

เกาะฮอนชประมาณ 150 กโลเมตร และอยหางจากกรงโตเกยวประมาณ 372 กโลเมตร

แรงสนสะเทอนของแผนดนไหวทำใหอาคารขนาดใหญหลายแหงในกรงโตเกยวสนไหว

อยางรนแรง อาคารแหงหนงในกรงโตเกยว พงถลมลงมาขณะทมนกเรยนกวา 600 คน

รวมพธสำเรจการศกษา นอกจากน รถไฟชนกนเซนและรถไฟใตดนในกรงโตเกยว

ตองหยดใหบรการ มรายงานวามผบาดเจบจำนวนมากในจงหวดมยะง

23 ขอมลจากศนยอตนยมวทยาของญปน (The Japanese Meteorological Agency: JMA)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

44

เวลา 14.49 น. 3 นาท จากการเกดแผนดนไหว JMA

ไดตรวจพบการเกดคลนสนามในมหาสมทรแปซฟก

จงไดออกประกาศเตอนอนตรายจากคลนสนาม

โดยประกาศเตอนใหประชาชนในเขตอวาเตะ มยะง

และฟกชมะ อพยพไปสทปลอดภยทนท และมประกาศ

เพมเตมเมอเวลา 14.50 น. คาดการณวาสนามจะพด

ขนฝงในพนทดงกลาวเวลา 15.00 น. มความสงคลน

ประมาณ 6 เมตร โดย ITIC ไดมการประกาศเตอน

และตดตามการเกดสนามไปยงหมเกาะตางๆ ทงมหาสมทรแปซฟกครอบคลมหมเกาะ

ฮาวายรสเซยและญปน JMA ไดตดตามการเกดคลนสนามและออกประกาศเตอนเปนระยะ

ซงเมอเวลา 15.10 น. คลนยกษสนามทคาดวามความสงประมาณ 6 เมตร ไดพดเขาส

ชายฝงเขตอวาเตะ มยะง และฟกชมะ ดวยความสงถง 38.9 เมตร สรางความเสยหาย

ทงชวตและทรพยสน โดยเฉพาะทเมองเซนได ในเขตมยะง ซงเบองตนมรายงานวา

คลนสนามพดเขาไปในแผนดนลกถง 10 กโลเมตร โดยสำนกขาวรอยเตอรมรายงานวา

มผเสยชวต 44 ราย และบาดเจบจำนวนมาก ทงนคณะรฐมนตรญปนไดเรยกประชม

ฉกเฉนจากกรณแผนดนไหวและคลนยกษสนาม ในขณะททางการฟลปปนสมคำเตอน

ใหประชาชนตามแนวชายฝงทางตะวนออกระวงอนตรายจากคลนยกษสนาม

เวลา 18.00 น. จากอทธพลของแผนดนไหว ทำใหเกดเกดคลนสนาม

ความสง 30 เซนตเมตร ทเกาะลซอน ประเทศฟลปปนส เกาะสลาเวส

และเกาะโมลกกะ ประเทศอนโดนเซย วดความสงได 10 เซนตเมตร สำหรบ

ประเทศไทยศนยประสานการชวยเหลอเยยวยาผประสบอทกภย (คชอ).

ไดออกประกาศเตอนประชาชนโดยคาดวาอาจเกดสนามในพนทจงหวด

นราธวาสระหวางเวลา 02.00-03.00 น. และภายหลงไดมประกาศยกเลก

การเตอนภยในประเทศไทย

เวลาประมาณ 21.00 น. ไดมรายงานการพบผเสยชวตราว 200-300

ราย ในพนทชายฝงเมองเซนไดทางตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ

และยงมผสญหายจำนวนมาก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

45

13 มนาคม 2554 JMA เผยแพรรายงานการเกดแผนดนไหวและการเกดคลนยกษ

สนาม โดยตงชอแผนดนไหวครงนวา “The 2011 off the Pacific coast of Tohoku24

Earthquake” JMA ไดออกประกาศปรบเพมความรนแรงเหตแผนดนไหวทเกดขนจาก

8.9 เปน 9.0 รกเตอร ซงถอวารนแรงทสดในประวตศาสตรการเกดแผนดนไหวของญปน

และรนแรงเปนอนดบท 4 ของโลก ในขณะทองคการสำรวจธรณวทยาของสหรฐฯ

มรายงานวา เหตแผนดนไหวทญปน ทำใหเกาะญปนเคลอนทไปจากตำแหนงเดม

ประมาณ 2.4 เมตร หรอ 8 ฟต

หลงการเกดแผนดนไหว JMA ตรวจพบการเกดแผนดนไหวและอาฟเตอรชอคอกหลายครง

(ถงวนท 16 มนาคม 2554 มการเกดแผนดนไหวมากถง 416 ครง) ซงศนยเตอนภย

สนามแปซฟกไดออกประกาศเตอนภยสนามในหลายประเทศอยางนอย 20 ประเทศ

ไดแก

l ประเทศตวาล อเมรกนซามว หมเกาะคก ออสเตรเลย ฟจ นวแคลโดเนย ประเทศตองกา

รสเซย ไตหวน ฟลปปนส อนโดนเซย ปาปว-นวกน นวซแลนด เมกซโก กวเตมาลา

เอล ซลวาดอร คอสตารกา นคารากว ปานามา ฮอนดรส ชล เอกวาดอร โคลมเบย

เปร และหมเกาะฮาวาย (ประกาศเตอน 11 มนาคม 2554)

l เฟรนชโปลนเซย ประเทศนวซแลนด (North Cape) หมเกาะพตแครน เกาะอสเตอร

(ประกาศเตอน 12 มนาคม 2554) ประเทศชล (ประกาศ 13 มนาคม 2554)

24 โทโฮะก (Tohoku) แปลวา “ทศตะวนออกเฉยงเหนอ” ครอบคลมพนทหนงในสทางเหนอของเกาะฮอนช มชอเดมวา “มจโนก” แปลวา ถนนภายในหรอถนนสายแคบเนองจากในอดตยากตอการเขาถง ดวยภมประเทศสวนใหญเปน เทอกเขาขรขระ และฤดหนาวอนโหดราย โทโฮะกเปนดนแดนทยงคงธรรมชาตอนสวยงาม และเปนแหลงนำพรอน จำนวนมาก ภมอากาศในโทโฮะก ถกแบงโดยเทอกเขาเปนแนวยาวจากเหนอลงมาเปนสองดาน คอ ทางดานฝงทะเลญปนจะมอากาศหนาวเยนหมะตกหนกในฤดหนาวในขณะททางดานฝงมหาสมทรแปซฟก จะมอากาศอบอนกวา ประชากรทอาศยอยในแถบโทโฮะกมอยประมาณ 9.85 ลานคน หากเทยบกบมาตรฐาน ของญปนแลว จดวามประชากรคอนขางเบาบาง บนพนทราบและลมแมนำเปนแหลงเกษตรกรรม หนงในส ของขาวทผลตในญปนมาจากภมภาคน ขอมลจากจากวกพเดย สารานกรมเสร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

46

12 มนาคม 2554 เวลา 06.00 น. นายกรฐมนตรนาโอโตะ คง ของญปน เดนทางตรวจสอบ

พนทและโรงไฟฟาพลงนวเคลยรทไดรบความเสยหาย โดยตอมารฐบาลญปนไดสงอพยพ

ประชาชนในเมองฟกชมะรศม 10 กโลเมตร หลงพบสารกมมนตภาพรงสรวงไหลและ

มการแผรงสสงกวาปกต บรเวณโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรฟกชมะ เนองจากเตาปฏกรณ

นวเคลยรหยดทำงาน โดยบรษทพลงงานไฟฟาโตเกยว (TEPCO) ไดยอมรบวามการปลอย

สารกมมนตภาพรงสออกมาเพอลดแรงดนภายในเตาปฏกรณนวเคลยร แตยนยนวา

จะไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม ตอมามรายงานวาพบเจาหนาทโรงงานผลตไฟฟา

พลงงานนวเคลยร 2 ราย เสยชวตบรเวณเตาปฏกรณนวเคลยร หลงจากนน รฐบาลญปน

จงออกประกาศภาวะฉกเฉนนวเคลยร จากการรวไหลของกมมนตภาพรงสทโรงไฟฟา

นวเคลยรดงกลาว พรอมทงออกประกาศปรบระยะการอพยพประชาชนจากโรงไฟฟา

ฟกชมะจากเดม ภายในรศม 10 กโลเมตร เปน 20 กโลเมตร

12 มนาคม 2554 เวลาประมาณ 15.30 น. โรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ หมายเลข 1

เกดระเบดขน รฐบาลญปนไดประกาศ “ภาวะฉกเฉนพลงงานนวเคลยร” และเรงอพยพ

ประชาชนหลายพนคน ในรศม 20 กโลเมตรรอบโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ หมายเลข 1

และรศม 10 กโลเมตรรอบโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ หมายเลข 2 ออกจากพนท พรอมทง

2.2 ลำดบเหตการณโรงไฟฟาฟกชมะโรงไฟฟานวเคลยรซงตงอยในเมองโอคมะ เขตฟตาบะ จงหวด

ฟกชมะ นบเปนหนงในยสบหาโรงไฟฟานวเคลยรขนาดใหญ

ทสดในโลก และเปนโรงไฟฟานวเคลยรแหงแรกซงไดรบการ

กอสรางและบรหารจดการทงหมดโดยบรษทพลงงานไฟฟา

โตเกยว (TEPCO) เมอเกดแผนดนไหวและคลนสนามถลมเซนได

และเกดความเสยหาย เตาปฏกรณนวเคลยรอยางนอยสองเตา

ไดรบความเสยหาย ซงทำใหเกดการอพยพผอยอาศยจากพนท

ทไดรบผลกระทบ และยงไดมการประกาศสถานการณฉกเฉน

ตามมา โดยลำดบเหตการณกรณโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ

มดงน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

47

มการประกาศเตอนประชาชนในพนทใหอยแตในบาน ปดเครองปรบอากาศ และไมดมนำ

จากกอก สวนผคนทอยกลางแจงกไดรบคำเตอนใหหลกเลยงการเปดเผยผวหนงสมผส

อากาศ โดยแนะนำใหปกปดใบหนาดวยหนากาก หรอผาเปยกแทน

13 มนาคม 2554 เวลาประมาณ 08.25 น. มรายงานวาเตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 3

โรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ เรมประสบปญหาขดของทระบบระบายความรอนและ

แทงเชอเพลงนวเคลยรเรมมการหลอมละลายบางสวน ประกอบกบการเกดอาฟเตอรชอค

ขนาด 6.2 รกเตอร รฐบาลญปนจงสงอพยพประชาชนราว 300,000 คน รอบรศม 10-20

กโลเมตรจากโรงงานไฟฟาพลงงานนวเคลยรหมายเลข 2 และ 3 เนองจากเกรงอนตราย

จากสารกมมนตภาพรงสรวไหล และการระเบดของเตาปฏกรณ โดยโรงพยาบาลในพนท

ใกลเคยงโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรไดตรวจพบประชาชนมการปนเปอนกมมนตภาพรงส

เพมอก 19 คน

14 มนาคม 2554 เกดอาฟเตอรชอค 5.8 รกเตอร มการประกาศเตอนการเกดคลนสนาม

ทเมองโซมะ คาดวามความสงประมาณ 3 เมตร โดยเจาหนาททหารไดมการแจงเตอน

ใหประชาชนอพยพขนสทสงในขณะเดยวกนไดเกดการระเบดของไฮโดรเจน ทมหนาท

หลอเยนเตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 3 ของโรงไฟฟาฟกชมะ ซงมลกษณะเหมอนกบ

การระเบดของระบบหลอเยนเตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 1 ทเกดขนกอนหนานน

ซงรฐบาลไดมคำสงอพยพประชาชนในรศม 20 กม. ของเตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 3

โดยหลงจากการระเบดของเตาปฏกรณนวเคลยรฟกชมะ หมายเลข 3 บรษท TEPCO

ไดรายงานวามเจาหนาทไดรบบาดเจบจากการระเบด 3 คน และมรายงานวา

พบผไดรบสารกมมนตภาพรงสจากโรงไฟฟาพลงงาน

นวเคลยรแลวกวา 160 ราย

ในขณะเดยวกนบรษท TEPCO ไดเรมใชนำทะเล

ลดความรอนของเครองผลตไฟฟาพลงงานนวเคลยร

เครองท 2 ทเรมมปญหาทระบบระบายความรอน

ทเตาปฏกรณเชนเดยวกน เนองจากหลงจากเกด

แผนดนไหวระบบหยดทำงานอตโนมตไดเรมทำงาน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

48

ทนทเพอยตปฏกรยานวเคลยร หลงจากปดระบบ

ไปแลว แตเนองจากยงมความรอนทสะสมอยจงตองใช

“ระบบหลอเยน” เพอระบายความรอนทสะสมอย

แมวาโดยปกตตองใชนำบรสทธในการหลอเยนเพอ

ลดการสกกรอนของ Fuel Rod แตเนองจากระบบ

หลอเยนทกอยางขดของหมด จงจำเปนตองใช

นำทะเลแทน ความหวาดกลวเรองเตาปฏกรณ

นวเคลยรทอาจเกดระเบดขนทำใหชาวตางชาตจำนวนมากพยายามเดนทางออกจาก

ประเทศญปน ทำใหสนามบนนารตะเกดความหนาแนนโดยตลอด

15 มนาคม 2554 เวลา 06.10 น. ไดเกดระเบดขนทบอหลอเยนขางเตาปฏกรณนวเคลยร

ท 2 ในโรงไฟฟาฟกชมะ ทำใหเตาปฏกรณไดรบความเสยหาย มผไดรบบาดเจบ 15 คน

รฐบาลญปนคาดวามความเปนไปไดทจะเกดการรวไหลอยางรนแรงจงเรงอพยพประชาชน

โดยรฐบาลญปนไดแถลงอยางเปนทางการวาไดรบรายงานจาก บรษท TEPCO วาเกด

การระเบดทเตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 2 ของโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ ไดอจ

ซงไดรบความเสยหายจากแผนดนไหวเตาปฏกรณนวเคลยรแหงน วศวกรไดสบนำทะเล

เขาสเตาปฏกรณ เพอปองกนการหลอมละลาย เนองจากระบบระบายความรอนไดรบ

ความเสยหายจากแผนดนไหว ซงการระเบดทเตาหมายเลข 2 เกดจากระดบนำทใช

หลอเยนลดตำลงถงขนอนตราย ทำใหเกดการระเบดของระบบระบายความรอนของ

เตาปฏกรณนวเคลยรหมายเลข 2 ในลกษณะเดยวกบเตาปฏกรณนวเคลยรท 1 และ 3

และอาจจะมผไดรบสารกมมนตภาพรงสถง 190 คน

16 มนาคม 2554 สถานการณดานนวเคลยรเรมทวความรนแรงมากยงขนเมอเกด

เพลงไหมและระเบดทอาคารเตาปฏกรณท 4 ซงทำใหมการรวไหลของปรมาณรงส

ทเปนอนตรายตอมนษยเพมสงกวามาตรฐานถง 8 เทา โดยการรวไหลของกมมนตรงส

ทวดไดเมอวนท 16 มนาคม 2554 เฉลยอยประมาณ 3-4 millisieverts ตอชวโมง

17 มนาคม 2554 เวลา 9:48 น. (ตามเวลาทองถน) กองกำลงปกปองประเทศไดใช

เฮลคอปเตอรโปรยนำทะเลเพอหลอเยนเตาปฏกรณท 3 และ 4 หลงจากทตองยกเลก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

49

ภารกจเนองจากมการแผรงสสงเกนไป ตอมา

เจาหนาท TEPCO ตำรวจและทหารไดใช

รถดบเพลงฉดนำหลอเลยงเตาปฏกรณทมปญหา

ทงหมด แมจะมดนโคลนและสงกดขวางทคลน

สนามซดเขามาทงไว โดยรถดบเพลงนไดรบ

การออกแบบมาเปนพเศษใหเจาหนาทสามารถ

ปฏบตการได โดยไมตองออกมาจากตวถงรถ

ทงนแทงเชอเพลงในเตาปฏกรณท 1 2 และ 3

ถกนำทะเลฉดเขาทวมหมดและเรมเยนลง โดย

ไมการเกดระเบดขนมาอก

19 มนาคม 2554 เวลา 21.00 น. กระทรวง

สาธารณสข แรงงานและสวสดการประเทศญปน

ไดยนยนการพบการปนเปอนไอโอดนในผลตภณฑ

อาหารทจงหวดฟคชมา รอบโรงไฟฟานวเคลยร

ฟคชมา โดยไดมการวดปรมาณรงสในผลตภณฑ

อาหารระหวางวนท 16 - 18 มนาคม และ

พบไอโอดนกมมนตรงส ( ไมพบไอโซโทป

รงสอนๆ) แมวาไอโอดนกมมนตรงสจะมคา

ครงชวตทสนประมาณ 8 วน และสลายลงตาม

ธรรมชาตภายในหนงสปดาห แตกมความเสยง

ตอสขภาพถาปนเปอนในอาหารและถกดดกลน

เขาสรางกายมนษย โดยอาจทำลายตอมไทรอยด

โดย เฉพาะ เด กและคนท ม อ ายน อยจะม

ความเสยงตอการถกทำลายทไทรอยดจาก

การรบประทานไอโอดนกมมนตรงสเขาไป

มาตรก า รจ ด ก า รก บก า ร ปนเปอนไอโอดนกมมนตรงส ใ น ผ ล ต ภ ณ ฑ อ า ห า ร ข อ ง ประเทศญปนl มาตรการท 1 วนท 16 มนาคม คณะกรรมการความปลอดภย นวเคลยรของประเทศญปน ได เสนอแนะใหหน วยงาน ทองถนแจงผอพยพในบรเวณ 20 ก โลเมตร รบประทาน ไอโอดนเสถยร เพอปองกน ก า ร ส ะ ส ม ข อ ง ไ อ โ อ ด น กมมนตรงส ในตอมไทรอยด โดยไดมการเตรยมไอโอดนเสถยร แบบเมด และนำ (สำหรบเดก) ไวแลวทศนยอพยพ

l มาตรการท 2 กระทรวง

สาธารณสข แรงงานและ

สวสดการไดสงใหหยดการขาย

ผลตภณฑอาหารทกชนดท

มาจากจงหวดฟคชมา และ

ทบวงการพลงงานปรมาณ

ระหวางประเทศไดสงขอมลน

ไปยงองคการอาหารและเกษตร

สหประชาชาต (Food and

Agriculture Organization:

FAO) และองคการสาธารณสข

โ ล ก ( W o r l d H e a l t h

Organization: WHO)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

50

27 มนาคม 2554 เจาหนาทตรวจพบระดบกมมนตรงสรวไหลในทะเลใกลโรงไฟฟา

นวเคลยรฟกชมะทเกดการระเบด โดยตรวจพบวามระดบกมมนตรงสรวไหลเพมสงกวาเดม

ถง 1,850 เทา ซงคาดวานาจะเกดจากรอยรวของเตาปฏกรณนวเคลยรเตาใดเตาหนง

ของโรงงาน ซงยงไมมการระบแนชดวาการรวไหลมาจากเตาใด และสำนกงาน

ความปลอดภยทางนวเคลยรและอตสาหกรรมของญปนตรวจพบสารกมมนตภาพรงส

ชนดไอโอไดน-131 ปนเปอนในนำทะเล ใกลโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะในระดบสงกวา

มาตรฐานดานความปลอดภย 1,250 เทา

รฐบาลญปนไดกำหนดใหพนทในรศม 20 กโลเมตร รอบโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร

ฟกชมะ ซงมประชากรประมาณ 177,500 คน เปนเขตอพยพ ซงประชากรสวนใหญ

ไดอพยพแลว สวนผทยงอยในพนทดงกลาวไดรบคำแนะนำใหอพยพหรออยในบาน

เพอหลกเลยงการสมผสสารกมมนตภาพรงส

3. ความเสยหายและผลกระทบ เหตการณภยพบตครงนนบเปนภยธรรมชาตทสรางความเสยหายมากทสดเทาทเคยมมา

โดยมผเสยชวต 15,373 คน (รอยละ 92 เสยชวตเนองจากการจมนำ) สญหาย 8,198 คน

และบาดเจบ 5,364 คน อาคารเสยหายทงหลง 111,044 อาคาร เสยหายครงหลง

71,936 อาคาร และเสยหายบางสวน 320,118 หลง รวมทงยงมวกฤตนวเคลยรท

สงผลกระทบในวงกวาง จากการรวบรวมขอมลเบองตน สรปความเสยหายและผลกระทบ

จากเหตการณแผนดนไหวและสนามในเขตโทโฮะก ของประเทศญปน ดงน

3.1 ผลกระทบดานเศรษฐกจ ผลกระทบทางเศรษฐกจในภาพรวม ภยพบตแผนดนไหวและคลนสนามไดสราง

ความเสยหายไวอยางมหาศาล ธนาคารโลกไดประมาณการความเสยหายไวระหวาง

122,000 ถง 235,000 ลานเหรยญสหรฐฯ เมอวนท 21 มนาคม 2554 ขณะทรฐบาลญปน

ไดประกาศวามลคาความเสยหายจากภยพบตแผนดนไหวและคลนสนามอาจมมลคาสงถง

309,000 ลานเหรยญสหรฐฯ อาจสงผลกระทบตอ GDP ของประเทศญปนประมาณ

รอยละ 0.25-1.5 ในระหวางป 2554-2556 กองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

51

ปรบลดคาดการณการขยายตวของเศรษฐกจญปนลงจากเดม โดยวกฤตนวเคลยรทยดเยอ

มแนวโนมสงผลกระทบเชงลบตอความเชอมนผบรโภคและกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ

อยางหลกเลยงไดยาก

ผลกระทบตอระบบคมนาคม โครงสรางพนฐาน และระบบโทรคมนาคม แผนดนไหว

และคลนสนามไดสรางความเสยหายอยางหนกตอถนน รางรถไฟ และทาเรอ โดยทาเรอ

ทางตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก ฮาชโนเฮะ เซนได อชโนมาก และโอนาฮามะ ถกทำลาย

ในขณะททาเรอชบะ (ซงรองรบอตสาหกรรมไฮโดรคารบอน) และทาเรอคาชมะ ซงเปน

ทาเรอขนสงสนคาขนาดใหญทสดเปนอนดบ 9 ในญปน กไดรบความเสยหายเชนกน

นอกจากน ยงมเหตเพลงไหมในหลายพนท และเขอนชลประทานฟจนมะแตก ทำให

เกดอทกภยและนำไดพดพาบานเรอนหลายหลงไปกบกระแสนำ สวนบรการโทรศพท

เคลอนทและสายดนไดรบผลกระทบอยางมากในพนทแผนดนไหว บรการอนเทอรเนต

สวนใหญไมไดรบผลกระทบในพนททสาธารณปโภคพนฐานยงคงมอยถงแมวาแผนดนไหว

จะสรางความเสยหายแกระบบเคเบลใตทะเลหลายสวนในพนททไดรบผลกระทบ ระบบ

เหลานสามารถเลยงสวนทไดรบผลกระทบไปยงสวนทซำซอนกนแทน หลงเกดภยพบต

ในญปนมเพยงไมกเวบไซตเทานนทไมสามารถเขาถงได โดยผใหบรการ Hot spot Wifi

หลายแหงไดรบมอกบเหตแผนดนไหวโดยใหบรการเขาถงเครอขายโดยไมเสยคาใชจาย

ผลกระทบตอภาคเกษตรกรรม พนททไดรบความเสยหายหนกทสด

จากแผนดนไหวและสนามเปนพนททมศกยภาพสงในการปลกขาวของญปน

โดยเปนแหลงผลตขาวเกอบรอยละ 20 ของปรมาณขาวทงหมดทผลตได

ในประเทศ

ผลกระทบตอธรกจการสงออกอาหาร สวนภาคการสงออกอาหาร

ของญปนกไดรบผลกระทบอยางมากทงจากเสนทางคมนาคมถกตดขาด

การขาดแคลนนำมนในระบบขนสง และจากเหตการณกมมนตภาพรงส

ทรวไหลจากโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะไดอช โดยประเทศคคาไดสงระงบ

การนำเขาอาหารจากญปน หลงจากมการตรวจพบสารกมมนตภาพรงส

เกนมาตรฐานในผลตภณฑอาหาร ไดแก พชผก และนมสดจากฟารม

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

52

ในพนทใกลโรงไฟฟานวเคลยร รวมทงอาหารทะเล โดยประเทศจนไดหามนำเขาผลตภณฑ

การเกษตรของญปนเพมเปน 12 พนท นอกจากนยงมรายงานวาเจาหนาทจงหวดฟกชมะ

ไดสมตรวจปลาทะเลจบจากนอกชายฝง และพบวามปลาแซนดแลนซหรอปลาโคนาโงะ

มปรมาณซเซยมสงถง 570 เบคเคอเรลตอกโลกรม ซงเกนกวาทกฎหมายกำหนด

70 เบคเคอเรล

ผลกระทบตออตสาหกรรมพลงงานนวเคลยร จากวกฤตนวเคลยรในญปน

ทำใหนานาประเทศเรมพจารณาทบทวน หรอถอนตวจากพลงงานนวเคลยรตงแตเอเชย

ไปจนถงยโรป ทำใหบรษทททำธรกจเกยวของกบพลงงานนวเคลยรของญปนไดรบ

ผลกระทบดานยอดขายและรายได เชน โตชบา และฮตาช ซงเปนบรษทผลตเตาปฏกรณ

ชนนำของโลก ทมแนวโนมสงทจะขายสนคาไมได โดยเฉพาะบรษทโตชบา ทมสวน

ชวยสรางเตาปฏกรณ 4 ใน 6 เตาของโรงงานหมายเลข 1 และทสำคญทสด คอ ผลกระทบ

ทมตอความพยายามในการสรางภาพลกษณทดของอตสาหกรรมนวเคลยร ซงตอง

ยอมรบวา วกฤตนวเคลยรในญปนครงนไดสงผลกระทบดานจตวทยาอยางรนแรงไป

ทวโลก

ผลกระทบตออตสาหกรรมยานยนต อตสาหกรรมยานยนตของ

ญปน ซงเปนผจดจำหนายรถยนตรายใหญอนดบ 2 ของโลก

จำนวนมากยงคงอยในภาวะหยดชะงก ทงๆ ทมโรงงานเพยง

ไมกแหงทไดรบความเสยหายอยางรนแรง ซงหลงจากเหตการณ

แผนดนไหว คนงานโรงงานรถยนตหลายพนคนถกสงใหพก

อยกบบาน และบรรดาบรษทผผลตรถยนต เชน โตโยตา

ฮอนดาและอนๆ สญเสยรายไดหลายพนลานเหรยญสหรฐฯ

ขณะทโรงงานผลตรถยนตในญปนพยายามอยางหนกทจะกลบมาเดนเครองเรมตน

การผลตใหม แตเนองจากอะไหลและอปกรณอนๆ ทตองขนสงโดยทางเรอ ถกลำเลยง

อยางลาชา ทำใหการผลตในโรงงานตางๆ ในสหรฐฯ ยโรป และเอเชย ลดลง นอกจากน

โรงงานประกอบชนสวนรถยนตหลายแหงของคายรถยนตของญปนในตางประเทศ

เรมไดรบผลกระทบจากภาวะขาดแคลนชนสวนประกอบรถยนตบางแลว ดงจะเหนได

จากกรณทผผลตรถยนตรายใหญของญปนไดงดการผลตชวงลวงเวลาทโรงงาน 14 แหง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

53

ในอเมรกาเหนอ ซงหากคายรถญปนระงบการผลตในทอนๆ เพมเตม ภาคอตสาหกรรม

ยานยนตทวโลกจะไดรบผลกระทบทรนแรง กลาวไดวา เหตการณครงนสงผลกระทบ

ทรนแรงทสดเทาทเคยเกดขนในประวตศาสตรของอตสาหกรรมยานยนตของญปน

ผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว ปรมาณนกทองเทยวทงภายในและภายนอก

ประเทศลดลง สงผลใหจำนวนการจองหองพกเพอการทองเทยวลดลงกวารอยละ 50

อนเนองจากความวตกจากวกฤตโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ และสงผลตอการลดจำนวน

พนกงานของสถานประกอบการทเกยวของกบการทองเทยวหลายแหง

3.2 ผลกระทบดานสงคมและสงแวดลอมการปนเปอนของสารกมมนตภาพรงสตอดน อากาศ และ

นำทะเลการระเบดของอาคารครอบเตาและการหลอมละลาย

บางสวนของแทงเชอเพลงนวเคลยร ทำใหกมมนตภาพรงส

แพรกระจายสอากาศ ดนและนำ โดยรฐบาลไดสงการให

ทกจงหวด รวม 47 จงหวด เพมความถในการตรวจวด

ปรมาณสารกมมนตรงสทปนเปอนในนำประปา ฝน ฝน

และหมะ รวมไปถงรงสแกมมาในบรรยากาศ เพอความปลอดภย ทงน บรษท TEPCO

และรฐบาลญปนพยายามควบคมความรอนและการปนเปอนของสารกมมนตรงส

อยางเตมท แตคาดวาตองใชเวลาอกหลายเดอน

การอพยพประชากร หลงจากการปนเปอนดงกลาว รฐบาลญปนจงตองประกาศ

ใหประชาชนซงอยอาศยในรศม 20-30 กโลเมตรรอบโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะไดอช

อพยพออกนอกพนท ทงน ยงไมสามารถใหความกระจางไดวาจะสามารถอพยพกลบไป

ใชชวตปกตในพนทเดมไดเมอใด

ผลกระทบตอความมนคงดานอาหาร มการตรวจพบการปนเปอนของสารกมมนตภาพ

รงสในอาหารเกนมาตรฐานความปลอดภย ทำใหมคำสงหามจำหนายนำนมดบจากฟกชมะ

และหามจำหนายผกขมจากอบาราค และเมองรอบโรงไฟฟานวเคลยร หลงจากพบวา

มปรมาณกมมนตรงสไอโอดนและซเซยมมากกวามาตรฐาน และสงระงบการกระจายผก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

54

ในพนทออกนอกจงหวด นอกจากน กมมนตภาพรงสทรวไหลลงทะเล อาจจะยงเพม

การนำเขาอาหารทะเลจากประเทศเพอนบานจากในปจจบนทนำเขาถงเกอบรอยละ 40

สำหรบนำบรโภค รฐบาลไดสงหามประชาชนดมนำประปาในหมบานใกลกบโรงไฟฟา

นวเคลยร หลงตรวจพบการปนเปอนของกมมนตรงสในระดบสงเพมขนถง 3 เทาตว

ผลกระทบตอวถชวตความเปนอยและระบบสาธารณปโภค มอาคารทถกทำลาย

หรอไดรบความเสยหายกวา 125,000 หลง บานเรอนราว 4.4 ลานหลงคาเรอน ทาง

ตะวนออกเฉยงเหนอของญปนไมมกระแสไฟฟาใชและประชาชนกวา 1.5 ลานคน

ไมมนำใช นอกจากน รฐบาลประกาศหามทำการประมงในระยะรศม 30 กโลเมตร

จากโรงปฏกรณนวเคลยร หลงตรวจพบสารกมมนตรงสไอโอดนและซเซยม ปนเปอน

ในนำทะเลใกลกบโรงไฟฟานวเคลยรสงขน ซงจะสงผลโดยตรงตอวถชวตของหมบาน

ชาวประมงพนบานทนท

3.3 ปจจยทสงผลตอความเสยหายจากแผนดนไหวและคลนยกษสนาม ประเทศญปนตงอยในแนวรอยเลอนของเปลอกโลกทเรยกวา “วงแหวนแหงไฟ” (Pacific

Ring of Fire หรอ the Ring of fire) ทำใหตองประสบกบการเกดแผนดนไหวโดยตลอด

ทงแผนดนไหวบนแผนดนและแผนดนไหวใตพนมหาสมทร โดยเฉพาะการเกดแผนดนไหว

และภเขาไฟระเบดทเกดขนใตพนมหาสมทรสวนใหญจะสงผลใหเกดคลนยกษสนาม

ตามมา สรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนในพนทโดยเฉพาะ

ชายฝงทะเลดานมหาสมทรแปซฟกของญปนทตองประสบภยจากคลนสนามมาแลว

หลายครง

เขตปกครองโทโฮก (Tohoku)25 ตงอยบรเวณทศตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะฮอนช

พนทถกแบงออกโดยเทอกเขาในแนวเหนอใตเปนสองดาน คอพนทดานฝงทะเลญปน

ซงจะมอากาศหนาวเยน หมะตกหนกในฤดหนาว ในขณะทพนทดานฝงมหาสมทรแปซฟก

25 เขตปกครองโทโฮก ประกอบดวย 6 จงหวด ไดแก จงหวดอาโอโมร (เมองหลวง คอ อาโอโมร) จงหวดอวาเตะ (เมองหลวง คอ โมรโอกะ) จงหวดมยาก (เมองหลวง คอ เซนได) จงหวดอะกตะ (เมองหลวง คอ อะกตะ) จงหวด ยะมางาตะ (เมองหลวง คอ ยะมางาตะ) และจงหวดฟกชมะ (เมองหลวง คอ ฟกชมะ)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

55

จะมอากาศอบอนกวาการทพนทสวนใหญเปนเทอกเขาขรขระและคนญปนไมนยมอยบน

ภเขา จงมการสรางชมชนบรเวณทราบชายฝงหรอหบเขา โดยประชาชนสวนมากจะอาศย

และทำเกษตรกรรมอยในพนทราบ เรยกวา ทราบโทโฮก

ประชากรทอาศยอยในแถบโทโฮกมอยประมาณ 9.85 ลานคน หากเทยบกบมาตรฐาน

ของญปนแลว จดวามประชากรคอนขางเบาบางซงพนทสวนใหญของทราบโทโฮกถกใช

เพอการเกษตรกรรม โดยผลผลตขาวทปลกในพนทนคดเปนจำนวน 1 ใน 4 ของทงประเทศ

อยางไรกตามการทพนทดงกลาวเปนทราบลม เมอถกคลนยกษสนามพดทำลาย

จงมระดบและขอบเขตของความเสยหายอยางกวางขวาง บางพนทไดรบผลกระทบ

เลวรายจนเหลอเพยงเศษซาก และแทบจะไมเหลอสงปลกสรางใดๆ เหลออย แมวาจะม

การกอสรางกำแพงกนนำเพอปองกนคลนยกษสนาม ซงมความยาวประมาณรอยละ 40

ของแนวชายฝงดานแปซฟกทงหมด (34,751 กโลเมตร) และมความสงถง 12 เมตร

กตาม แตคลนสนามกไหลขามกำแพงกนนำบางสวน และทำใหกำแพงบางแหงพงทลาย

และกระแสนำทรนแรงไดพดทำลายชวตและทรพยสนในพนทโดยรอบเปนจำนวนมาก

4. การเตรยมการปองกนภยพบตของประเทศญปน ประเทศญปนตงอยในเขตเสยงภยทสดของการเกดแผนดนไหวและ

ภเขาไฟระเบด การทตองเผชญกบภยพบตรายแรงอยางตอเนอง

ทำใหตองเตรยมพรอมเพอรองรบภยพบตตลอดเวลา ปจจบน

ระบบการปองกนและการเตอนภยทญปนพฒนาขน ถอวาทดทสด

ในโลก โดยเหตการณภยพบตเมอวนท 11 มนาคม 2554 นน แมจะ

เกดความสญเสยทไมสามารถประมาณได แตเปนทยอมรบโดยทวไปวา

เปนระบบเตอนภยทรวดเรว แมนยำ และมประสทธภาพ ซงไดชวย

รกษาชวตของประชาชนไวไดนบหมนคน

หนวยงานรบผดชอบ ดานตรวจสอบ ตดตามและแจงเตอนภย

อนเกดจากภยธรรมชาต คอศนยอตนยมวทยาของญปน (The

Japanese Meteorological Agency: JMA) โดยในภาวะปกต

JMA จะทำหนาทเปนศนยบรการดานสภาพอากาศของรฐบาลญปน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

56

ทำหนาทรวบรวมและรายงานขอมลสภาพอากาศ รวมทงพยากรณอากาศสำหรบประเทศ

ญปน มฐานะเปนหนวยงานกงอสระสงกดกระทรวงทดน สาธารณปโภคและการขนสง

นอกจากน ยงรบผดชอบการสงเกตการณ การเตอนภยแผนดนไหว คลนสนาม และการปะท

ของภเขาไฟ โดยตดตงจดตรวจวดความรนแรงของแผนดนไหว 627 จด ทวประเทศ

JMA มสำนกงานใหญอยทกรงโตเกยว และมสำนกงาน 6 แหง ในระดบภมภาค ไดแก

เมองซบโปโร เซนได โตเกยว โอซากะ ฟกโอกะ และนาฮา นอกจากน JMA ยงเปน

ศนยกลางอตนยมวทยาสวนภมภาคแปซฟกตะวนตกเฉยงเหนอ และทำหนาท

ใหคำปรกษาเกยวกบไซโคลนเขตรอนในภมภาคดวย

4.1 ระบบแจงเตอนภยแผนดนไหว ระบบเตอนภยแผนดนไหวของประเทศญปนทำงานอตโนมตภายใน 3 วนาท หลงเกด

แรงสนสะเทอนทศนยกลาง โดยคลนแผนดนไหวใชเวลา 90 วนาทในการเดนทางถง

กรงโตเกยว สวนการเตอนภยสนามใชเวลา 3 นาทหลงเกดแผนดนไหว โดยคลนสนาม

ใชเวลาเดนทาง 6 นาทกอนพดถลมชายฝงทอยใกลจดศนยกลางแผนดนไหว ซงพนท

ทถกทำลายรนแรงมากทสด ประชาชนมเวลาราว 15 นาท ในการอพยพไปสทปลอดภย

การไดรบสญญาณเตอนภยลวงหนา แมจะเปนแคชวงวนาท หรอ 1 - 2 นาท กอนท

แรงสนสะเทอนทมพลงมหาศาลจะเขามาถงนบเปนชวงเวลาวกฤตสำหรบการหาทกำบง

และยตกจกรรมตางๆ ซงชวยปองกนการสญเสยทอาจเกดขนตามมาเปนอนมาก

ระบบแจงเตอนภยแผนดนไหวลวงหนา ทำงานโดยรวบรวมขอมลจากหนวยตรวจจบ

สญญาณแผนดนไหวทมมากกวา 1,000 แหงทวประเทศ เมอเกดแผนดนไหว เครองตรวจจบ

สญญาณจะเรมทำงานโดยจะหาจดพกดของศนยกลางการไหว ความรนแรง และประเมน

ความเสยงของพนทโดยรอบจดศนยกลาง แลวสงคลนขนาดเลกเรยกวา คลนปฐมภม

(P-wave: Preliminary Tremor) ออกมา เมอเครองตรวจจบสญญาณจะประมวลผล

ตางๆ แลวสงเขาไปยงศนยขอมลแผนดนไหวสวนกลาง คอ สำนกงานอตนยมวทยา

ของญปน ภายในเวลาไมกวนาท กอนทคลนแผนดนไหวแบบรนแรง S-wave (Principal

Motion) จะแผขยายออกมา ระบบนไดมการทดลองใชมานานและพฒนาขนมาจนสามารถ

ประกาศใชอยางเปนทางการเมอตนเดอนตลาคมป 2550

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

57

เมอเกดแผนดนไหว ระบบจะสงสญญาณเตอนภย

อตโนมตถงประชาชนโดยตรงทางโทรศพท

เคลอนท และผานสถานโทรทศน วทย รวมทง

การแจงเตอนในสถานประกอบการ โรงงาน

โรงพยาบาล และโรงเรยน ผานระบบ Area Mail

Disaster Information Service

แผนดนไหวเมอวนท 11 มนาคม 2554 เกดขน

เวลา 14 นาฬกา 46 นาท 45 วนาท ระบบ

เตอนภยแผนดนไหว ทำงานอตโนมตเมอเวลา 14 นาฬกา 46 นาท 48 วนาท โดยคลน

แผนดนไหวซงเคลอนทดวยอตราเรว 4 กโลเมตรตอวนาท ใชเวลา 90 วนาท ในการ

เดนทางจากศนยกลางแผนดนไหวไปยงกรงโตเกยว แสดงใหเหนถงประสทธภาพของระบบ

การเตอนภยทชวยรกษาชวตประชาชนไวไดเปนจำนวนมาก

4.2 ระบบแจงเตอนภยสนาม การเตอนภยสนามครงแรกเกดขนเมอป 2484 (ค.ศ. 1941) ทหนวยงานอตนยมวทยา

ทองถน ในเขตเซนได ซงเปนเขตทตองเผชญกบการเกดสนามบอยครง ในสมยนน

เปนการเตอนภยระดบทองถน โดยใชสถาน

กระจายเสยงของทองถน และการตดตอผาน

โทรศพทถงสถานตำรวจ โดยใชเวลาประมาณ

10-20 นาท หลงการเกดแผนดนไหว รฐบาล

ญปนไดพฒนาระบบเตอนภยสนามขนพรอมกบ

ประเทศสหรฐอเมรกาภายหลงการวางระบบ

เตอนภยสนามในมหาสมทรแปซฟค

รฐบาลญปนตดตงระบบเตอนภยสนามแลวเสรจ

เมอป 2495 (ค.ศ. 1952) ประกอบดวย

เซนเซอร 300 ตว รอบพนผวมหาสมทร และ

เซนเซอรใตนำ 80 ตว เพอตรวจจบแรงสนสะเทอน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

58

และตดตามความเปลยนแปลงปจจยทจำเปนในการพยากรณการเกดสนาม ไดแก

การเคลอนไหวของศนยกลางใตพนผวมหาสมทร และระดบความรนแรงของแผนดนไหว

ซงไดรบการคำนวณโดยคอมพวเตอรอตโนมต มการจดทำแบบจำลองเพอชวย

ในการคำนวณมากกวา 100,000 แบบจำลอง รวมกบการตรวจสอบรวมกนทงคนและ

เครองมอ เพอแสดงผลของการเกดสนาม โดยแสดงความสง ความเรว ตำแหนง และ

ระยะเวลาทจะซดถงชายฝง ศนยเตอนภยสนามภมภาคจะเผยแพรขอมลเตอนภย โดย

สายการตดตอภาคพนดน และดาวเทยม ตอไปยงองคกรและสาธารณะ สวนประชาชน

ทอาศยอยนอกพนทดงกลาวกจะมการแจงใหเตรยมพรอม และคอยเฝาตดตาม

สถานการณจากศนยเตอนภย

4.3 ความรวดเรวแมนยำ หลกการสำคญในการเตอนภย คอการแขงกบเวลาและตองมความแมนยำ โดยการ

เตอนภยสนามจะใชเวลายาวนานกวาการเตอนภยแผนดนไหว เนองจากตองมการคำนวณ

โดยละเอยด ทงน เทคโนโลยในการวดการเกดแผนดนไหวและการประเมนระดบ

ความรนแรงของสนาม ไดรบการพฒนามาตลอด ทำใหเปาหมายระยะเวลาการเตอนภย

ลดลงทกป จาก 20 นาท ในป 2508 (ค.ศ. 1965) ลดมาเปน 13 นาทในป 2522

(ค.ศ. 1979) และ 3 นาท ในป 2537 (ค.ศ. 1994) ตามลำดบ

เมอเกดเหตการณวนท 11 มนาคม 2554 ขน การแจงเตอน

อยางรวดเรวและมประสทธภาพ ทำใหเดกนกเรยนประถมสามารถ

อพยพไปสทปลอดภยไดอยางรวดเรว ประชาชนสวนใหญสามารถ

อพยพขนทสงหรออาคารสงทอยใกลชายฝงทถกกำหนดใหเปนสถานท

รองรบกรณสนามโดยตดตงปายสญลกษณอยางชดเจนบนผนง

ดานบนของอาคาร ในขณะทบานทกหลงมระบบเซนเซอรตดตง

ทมเตอรแกส หากตรวจจบแผนดนไหวทมความรนแรงเกน 5 รกเตอร

จะตดการจายแกสโดยอตโนมต ทำใหชวยลดโอกาสการเกด

เพลงไหมเมอเกดแผนดนไหว

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

59

4.4 โครงสรางพนฐานเพอรองรบแผนดนไหว ประเทศญปนมการปรบปรงมาตรฐานการกอสราง โครงสรางอาคาร โรงเรยน โรงพยาบาล

ระบบสาธารณปโภคพนฐาน ทงระบบคมนาคม ระบบไฟฟา ระบบประปา โครงขายโทรศพท

สงอำนวยความสะดวก และอปกรณตางๆ เพอใหสามารถรองรบเหตภยพบตโดยเฉพาะ

แผนดนไหวขนาดใหญได โดยในป 2524 (ค.ศ. 1981) ประเทศญปนปรบปรงมาตรฐาน

การกอสรางโดยคำนงถงหลกวทยาศาสตรเพอรองรบภยแผนดนไหว ตอมาเมอเกด

แผนดนไหวทเมองโกเบซงมผเสยชวตถง 5,100 คน ยงทำใหมการวจยและพฒนา

วธการปองกนแผนดนไหวทละเอยดมากยงขน และนำไปสการปรบปรงมาตรฐานการ

กอสรางของประเทศอกครงในป 2543 (ค.ศ. 2000) ซ งมความเขมงวดและ

มรายละเอยดเพมมากขน

ปจจบน อาคารและสงกอสรางในประเทศญปนไดรบการออกแบบให

มความยดหยน มระบบปองกนภยทรบมอแผนดนไหวไดด ใชวสดทนไฟ

ลาสดไดออกแบบใหอาคารทสรางใหม โดยเฉพาะอาคารสงทกแหง

เอนไปมาไดขณะแผนดนไหว เทคโนโลยอจฉรยะ ทำใหระบบรถไฟฟา

ทงใตดนและบนดนจะหยดวงทนทขณะเกดแผนดนไหว และรฐบาล

ไดมการเตรยมการปองกนเหตแผนดนถลมและการจดหาเครองมอ

และยานพาหนะสำหรบระบบการกภย-กชพในสถานการณฉกเฉนดวย

4.5 โครงสรางพนฐานเพอปองกนสนาม การปองกนสนามใหความสำคญกบการวางผงเมองชายฝงทวประเทศฝงตะวนออก

ของประเทศซงตองเผชญกบภยจากคลนสนามและแผนดนไหวบอยครง จะมการกอสราง

สถานทหลบภย สถานทรองรบการอพยพ และกำหนดเสนทางการอพยพ สำหรบ

บรเวณดานหนาของชายฝงทมประชากรหนาแนน บางแหงไดมการสรางกำแพงกนนำทวม

และทางระบายนำเพอปรบเปลยนทศทางของคลนและลดแรงกระแทกของคลน

มการสรางกำแพงปองกนสนามหรอเขอนกนนำ ทมความสงตงแต 4-10 เมตร แมวา

คลนสนามทเขากระทบจะมความสงมากกวาเครองกดขวางทไดสรางขน แตกำแพงเหลาน

ยงอาจชวยลดความเรวหรอความสงของคลนได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

60

ในเขตมยาก ไดมการกอสรางเขอนกนนำตามแนวชายฝงมความสง 5 เมตร รวมทง

มการปลกปาสนทมความกวางตงแต 50 เมตร ไปจนถงหลายรอยเมตร เพอปองกน

ความเสยหายจากคลนสนาม ซงเปนโครงการของรฐบาลทองถน ซงคาดการณจาก

ประสบการณในอดตวาพนทแถบนมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามความสง

ประมาณ 3 เมตร แตคลนสนามทพดขนฝงเมอวนท 11 มนาคม 2554 กลบมความสง

เกนกวาทคาดการณไวถง 2 เทา จงไมสามารถปองกนความเสยหายได

4.6 การเตรยมพรอมใหกบประชาชน

ประเทศญปนถอวาปจจยสำคญในการรบมอกบ

ภยพบต คอ การสรางความร ความเขาใจ และ

การกระตนใหประชาชนเกดความตระหนกรถง

ภยพบตทอาจเกดขนไดตลอดเวลา โรงเรยนและ

หนวยงานตางๆ มการบรรจหลกสตรและกจกรรมตางๆ

เกยวกบภยพบต และการเตรยมพรอม กำหนดวธปฏบต

และมการฝกซอมกรณ เกดภยพบต โดยเฉพาะ

แผนดนไหวเปนประจำ ประเทศญปนกำหนดใหวนท 1 กนยายน ของทกป เปนวน

ปองกนภยพบตแหงชาต เพอรำลกถงเหตการณแผนดนไหวรนแรงทสดทคนโต ซงเกดขน

เมอวนท 1 กนยายน 2496 (ค.ศ. 1953) มผเสยชวต กวา 140,000 คน เหตการณครงนน

ทำใหเมองโตเกยวและโยโกฮามาถกทำลายไปทงหมด จนมการเสนอใหยายเมองหลวง

แตภายในเวลาไมนาน ญปนสามารถฟนฟเมองใหกลบมาเจรญกาวหนาและทนสมย

เทยบเทาเมองใหญในยโรป

ในวนปองกนภยพบตแหงชาตของทกป โรงเรยน สถานดบเพลง และภาคเอกชน ไดรวมกน

ฝกซอมแผนรบมอแผนดนไหวและเหตเพลงไหม รวมถงการสอนเดกอนบาลใหจดแถว

อยางเปนระเบยบ สวมสงปองกนศรษะกระแทก ซงปกตใชเปนทนงในหองเรยน นอกจากน

ในทองถนทมความเสยงมากกมการเตรยมพรอมในระดบทองถน เชน ทเมองชซโอกะ

ในเขตโตไกจะจดสปดาหของการปองกนภยพบตและอาสาสมครปองกนภยพบต และ

มการฝกซอมอพยพหนภยสนามตามแนวชายฝง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

61

การฝกซอมเพอรบมอตอภยแผนดนไหวและคลนยกษสนามทรฐบาลญปนดำเนนการ

มขอบเขตทครอบคลมครบทกดานและทกคน แมคณะรฐมนตรญปนกมการซอม

จดประชมฉกเฉน โดยมการฝกซอมเพอชวยเหลอประชาชนจากชายฝงทไดรบผลกระทบ

จากคลนยกษทงทางอากาศและทางนำ รวมทงการฝกซอมการใหความชวยเหลอ

ทางการแพทยทเตรยมการเพอการกภยหรอชวยเหลอฉกเฉน การเตรยมพรอมของรฐบาล

และประชาชน รวมถงการฝกฝนอยางสมำเสมอ ทำใหประชาชนญปนจำนวนมาก

ปลอดภยในคราวเกดภยพบตทรนแรงครงน

5. การชวยเหลอและบรรเทาทกขผประสบภย 5.1 การคนหาชวยชวต

เมอเกดเหตแผนดนไหวและคลนยกษสนามทางตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะฮอนช

นายกรฐมนตรนาโอโตะ คง ของประเทศญปนไดเรยกระดมกองกำลงปองกนตนเอง

ของญปนเขาพนทประสบภยพบตแผนดนไหว เพอใหความชวยเหลอประชาชน

ผประสบภย และมการจดตงศนยฉกเฉนเพอประสานการตอบสนองของรฐบาล นอกจากน

ทมคนหาและกภยในเมองของญปนทถกสงตวไปยงนวซแลนด ภายหลงแผนดนไหว

ทเมองไครสตเชรช เมอเดอนกมภาพนธ 2554 ไดถกเรยกตวกลบประเทศเพอรวม

คนหาผสญหาย อยางไรกตาม ประชาชนญปนจำนวนมากยงตองประสบปญหาเพมขน

อนเนองมาจากความเสยหายของโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรฟกชมะ ทเกดการรวไหล

ของสารกมมนตภาพรงส สงผลใหเกดความลาชาตอการใหความชวยเหลอและ

ฟนฟพนทประสบภยจากคลนยกษสนาม เจาหนาทไมสามารถนำรางผเสยชวตในระยะ

อนตรายรอบโรงไฟฟานวเคลยรออกมาไดจำนวนมาก เนองจากมความเสยง

ตอการสมผสกบสารกมมนตรงส นอกจากนน ยงเกดการรวไหลของสารกมมนตภาพ

รงสปะปนกบนำทมการพยายามนำมาใชในการหลอเยนแทงปฏกรณเนองจากยงม

ความรอนสงและเสยงตอการหลอมละลายของแทงปฏกรณ ซงบรษท TEPCO

คาดวาการพยายามปดการทำงานของเครองอยางสมบรณตองใชเวลาระหวาง 6-9 เดอน

ซงสงผลกระทบตอการฟนฟพนทโดยรอบโรงไฟฟาและการอพยพกลบสบานเรอนของ

ประชาชนอยางหลกเลยงไมได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

62

5.2 การชวยเหลอบรรเทาทกข รฐบาลญปนไดจดทพกพรอมอาหาร นำดม

ผาหม และสงอำนวยความสะดวกใหผประสบภย

ทงกรณบานเรอนถกทำลายจากคลนยกษสนาม

และกรณตองอพยพ เนองจากอยในพนทใกลเคยง

โรงไฟฟานวเคลยรทเสยหาย โดย ณ วนท 29

มนาคม 2554 มประชากรในญปนจำนวน

175,020 คน ยงพกอยในศนยชวยเหลอทวประเทศ รวมทงในทพกพงชวคราว 2,367 แหง

โดยรฐบาลญปนไดกำหนดใหพนทในรศม 20 กโลเมตรรอบโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร

ฟกชมะ ซงมประชากรประมาณ 177,500 คน เปนเขตอพยพ ซงประชากรสวนใหญ

ไดอพยพแลว สวนผทยงอยในพนทดงกลาวไดรบคำแนะนำใหอพยพหรออยในบาน

เพอหลกเลยงการสมผสสารกมมนตภาพรงสตองยายออกจากบานและอาศยอยทอน

5.3 ความชวยเหลอจากตางประเทศ ประเทศญปนมระบบจดการภาวะฉกเฉนทกาวหนามากทสดในโลก ในเหตการณภยพบต

ทเกดขน รฐบาลญปนรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศเพยงเลกนอยเทานน ขณะท

มขอเสนอความชวยเหลอจาก 142 ประเทศทวโลก รฐบาลญปนไดประเมนความตองการ

ทจำเปนอยางรอบคอบ และยอมรบความชวยเหลอจาก 24 ประเทศเทานน ความชวยเหลอ

หลกทตองการ ไดแก ทมกภยทมความเชยวชาญ และทมแพทยฉกเฉน โดยประเทศญปน

เปดรบความชวยเหลอดานการกภยจากสหรฐอเมรกา องกฤษ จน ออสเตรเลย และ

สหภาพยโรป ทมกภยตางประเทศทเขาชวยเหลอในการคนหาผรอดชวตตามเมองชายฝง

ของญปน ในเขตอวาเตะ มทมกภยขององกฤษ อเมรกา และจน แตละทมประกอบดวย

เจาหนาทดบเพลง หนวยคนหา ผเชยวชาญดานการกภย จำนวน 59 คน สนข 2 ตว

และทมสนบสนนทางการแพทย 4 คน

การชวยชวตหลงสนาม เปนเรองยาก เนองจากอาคารถลม ประชาชนตดอยภายใน

ซากปรกหกพงอาจไดรบบาดเจบ จากคลนทซดเขามาหรอถกกระแทกโดยซากรถ เรอ

หรอสงกอสรางจากบรเวณใกลเคยง โดยเฉพาะเศษไม ทมชวยชวตจะตตารางแบงพนท

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

63

การคนหาอยางเปนระบบ สนขกภยชวยบงชบรเวณทอาจมผตดอยภายใน สนขเหลาน

มาจากหนวยคนหาและกภยซงไดรบการฝกมาอยางดจากศนยในรฐเวอรจเนย หนวยกภย

ใหเครองมอรบฟงและเครองรบคลนความรอน เพอคนหาผประสบภยทอาจตดอยภายใน

ซากอาคาร ซงเครองมอเหลานไดรบการจดเตรยมจากจน สวนทมกภยของประเทศองกฤษ

ขนสงเครองมออปกรณราว 11 ตน และเครองมอสำหรบการยกและการตดคอนกรต

อยางไรกตาม แมจะมทมกภยทเชยวชาญและสมบรณแบบแตทมกภยกสามารถคนพบ

ผรอดชวตเพยงเลกนอยเทานน

5.4 การจายเงนชดเชย 1 เมษายน 2554 นายกรฐมนตรนาโอโตะ คง ไดยนยนวาคณะรฐมนตรจะเรงพจารณา

งบประมาณเพมเตมเพอชดเชยตอผไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวและคลนยกษสนาม

ภายในเดอนเมษายน รวมทงจะมการทบทวนนโยบายดานพลงงานนวเคลยรภายหลง

เกดความเสยหายทโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ ประชาชนหลายหมนครอบครว

ทยงไมสามารถยายกลบไปยงทพกทตงอยใกลกบโรงไฟฟาได ตองประสบการสญเสย

สทธ ในการครอบครองและการใชชวตประจำวน และยงไมมความชดเจนวา

บรษท TEPCO จะสามารถแกไขปญหาไดเมอใด จงเรมมการเรยกรองคาชดเชยไปยง

บรษท TEPCO

รฐบาลญปนไดมคำสงใหบรษท TEPCO จายเงนคาชดเชย

ใหกบครอบครวทตองอพยพทงบานเรอน ในพนทรอบโรงไฟฟา

ฟกชมะครอบครวละ 1 ลานเยน หรอราว 360,000 บาท

ซงกระทรวงการคา ประเทศญปนไดชแจงวา บรษท TEPCO

จะเรงรดจายคาชดเชยโดยเรว ซงครอบครวทตองอพยพ

ทงบานเรอนจะไดรบเงนชดเชย ครอบครวละ 1 ลานเยน

สวนถาเปนรายบคคลจะไดคนละ 750,000 เยน หรอราว

270,000 บาท ซงจะตองใชเวลาระยะหนงจงจะไดรบคาชดเชย

ครบทกคน การจายเงนชดเชยครงน เปนการบรรเทา

ความเดอดรอนชวคราว โดยคาดวา บรษท TEPCO จะตอง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

64

จายเงนชดเชยเปนจำนวนมาก ซงจากการประเมนเบองตน พบวามประชาชนอาศยอย

ในรศม 30 กโลเมตรรอบโรงไฟฟา มากถง 48,000 ครวเรอน ทงน บรษท TEPCO

กำลงพจารณาขายหนทถอครองอยในบรษท KDDI ซงเปนผประกอบการโทรศพทเคลอนท

อนดบ 2 ของประเทศ มลคาประมาณ 2.17 พนลานเหรยญสหรฐฯ เพอนำเงนไปใช

ในการชดเชยความเสยหายจากวกฤตทเกดขนดวย

6. วฒนธรรมรบมอภยพบต ญปนตองเผชญกบแผนดนไหวขนาด 9.0 รกเตอร ตามมาดวยสนามทมความรนแรง

อยางยง และยงตองเผชญกบวกฤตโรงงานนวเคลยรทไดรบความเสยหายจากแผนดนไหว

และคลนยกษสนาม นบเปนภยพบตครงรายแรงทสดในประวตศาสตรยคปจจบนของ

ประเทศ สงทปรากฏแกสายตาชาวโลกและมความโดดเดนทสด ไมใชความกาวหนา

ทางเทคโนโลยในการรบมอกบภยพบต แตเปนคนญปน ทมระเบยบวนย ทรหดอดทน

มงมน ทกคนรวมมอกนแกไขปญหาทกำลงเผชญอยอยางเปนขนตอน ตามระบบ

ทออกแบบและวางไวลวงหนา โดยปราศจากความวนวาย ตนตระหนก แมในชวงเวลาทวกฤต

อยางยง แสดงถงความเขมแขงและพลงของความยดหยน ทจะนำไปสการฟนฟและ

การสรางประเทศขนมาใหมไดในอนาคต

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

65

คนญปนมสำนกของการควบคมอารมณ

ไมใหเกดความสบสนและตนตระหนก

โดยช วยก น เพ อ ให ส ง คมส วนรวมอ

ยในความเปนระเบยบ ความสำนกตอ

สวนรวม เสยสละ ซอสตย และการคำนงถง

ผอน เปนสงทไดรบการปลกฝงตงแตเดก

ภายหลงเกดเหตแผนดนไหว การจราจร

ในเมองใหญตดขดอยางมาก แตไมมผใด

บบแตรหรอแซงรถคนอน ประชาชนมความ

กงวลแตไมแสดงออก เพราะระมดระวง

พฤตกรรมของตนทอาจสงผลทางลบตอ

สวนรวม เชน ทำใหเกดการแตกตน สงคม

ไมอยในระเบยบซงจะทำใหสถานการณ

โดยรวมแยลง

แมวามความขาดแคลนสงของจำเปนและปจจยสอยทวไป แตจากรายงานของทางการ

พบวา มเหตลกทรพยเกดขนในพนทประสบภย 250 ครง และสนคาถกขโมยไปจากรานคา

รวมมลคา 4.9 ลานเยน เงนสด 5.8 ลานเยน ประชาชนทไดรบผลกระทบจากภยพบตหลายลานคน

ในประเทศญปน ยงคงเลอกทจะตอแถวเขาควถงสองชวโมง เพอซอของ แทนทจะไปหยบฉวย

จากรานคาทไมมคนเฝา ปญหาในศนยผอพยพ มทงการขาดแคลนนำ อาหาร และสขภณฑตางๆ

แตกไมมการเรยกรองวพากษวจารณ เปนการแสดงถงความอดทนของชาวญปนทไดรบ

การสรรเสรญไปทวโลก ผอพยพแสดงถงความเขาใจตอความยากลำบากของรฐบาลและ

เจาหนาท และพรอมทจะรวมมอ หรอชวยกนแกไขสถานการณดวยการรวมแรงรวมใจ โดย

ไมหวงพงใคร นอกจากพงกนเอง วฒนธรรมนเปนวฒนธรรมทชวยใหชาวญปนสามารถ

ผานชวงวกฤตไดอยางรวดเรว และสามารถฟนฟ สรางชาตขนใหม วกฤตจงเปนโอกาส

ในการยกระดบประเทศใหเกดการพฒนากาวหนาขนอกระดบหนง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

66

การจดการภยพบตขนาดใหญ

และการชวยเหลอฟนฟ :

กรณศกษาประเทศไทย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

68

วนท 26 ธนวาคม 2547 คลนยกษสนามไดพดถลมพนท 6 จงหวดภาคใต

ชายฝงทะเลดานฝงอนดามนของประเทศไทย ไดแก ภเกต พงงา ระนอง กระบ ตรง

และสตล โดยมสาเหตจากการเกดแผนดนไหวนอกชายฝงดานตะวนตกของเกาะสมาตรา

ประเทศอนโดนเซย แลวเกดคลนใตนำเคลอนตวแผขยายไปทวทะเลอนดามน โดยคลนยกษ

สนามไดสรางความสญเสยทงชวตและทรพยสนของผคนเปนจำนวนมากนบเปนพบตภย

ทางธรรมชาตทเกดขนอยางรนแรงและรวดเรวโดยไมมผใดคาดคดมากอนวาจะเกดขน

ในประเทศไทย จงไมมการระมดระวงและปองกนไวลวงหนา

บทท 6

การเกดคลนยกษสนามในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมอป 2547

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

69

1. ลกษณะการเกดสนามในประเทศไทย จากขอมลทางภมศาสตร เดมเคยเปนทยอมรบวาชายฝงทะเลดานมหาสมทรอนเดย

มโอกาสนอยทจะประสบภยจากปรากฏการณคลนสนาม ถงแมดานตะวนออกของ

ทะเลอนดามนจะเปนแนวรอยตอระหวางแผนเปลอกโลกอนเดย (Indian Plate)

กบแผนเปลอกโลกยเรเชย (Eurasian Plate) และมแผนดนไหวเกดขนบอยครงกตาม

แตไมเคยมคลนสนามททำลายชวตและทรพยสนของผคน26

วนท 26 ธนวาคม 2547 เกดแผนดนไหวนอกชายฝงดานตะวนตกของเกาะสมาตรา

ในประเทศอนโดนเซย แลวเกดคลนใตนำเคลอนตวแผขยายไปทวทะเลอนดามน จนถง

ชายฝงตะวนออกเฉยงใตของประเทศอนเดยและศรลงกาโดยบางสวนของคลนยงเคลอนตว

ไปถงชายฝงตะวนออกของทวปแอฟรกาดวยรวมประเทศทประสบภยจากคลนสนาม

ครงนน 11 ประเทศ คอ อนโดนเซย มาเลเซย ไทย พมา อนเดย บงกลาเทศ ศรลงกา

มลดฟส โซมาเลย แทนซาเนยและเคนยา

กรณของประเทศไทย พบตภยจากคลนสนามไดสรางความสญเสยทงชวตและทรพยสน

ของผคนเปนจำนวนมากในพนทภาคใต 6 จงหวด ทมพนทบรเวณชายฝงทะเลอนดามน

ไดแก ภเกต พงงา ระนอง กระบ ตรง และสตล โดยเฉพาะพงงา กระบ และภเกต ซงม

การสญเสยมากทสด นบเปนพบตภยทางธรรมชาตทเกดขนอยางรนแรงและรวดเรว

โดยไมมผใดคาดคดมากอนวาจะเกดขนในประเทศไทย จงไมมการระวงและปองกนไว

ลวงหนา

2. ลำดบการเกดเหตการณสนามในประเทศไทย 26 ธนวาคม 2547 เวลา 07.59 น. ตามเวลาประเทศไทย ไดเกดแผนดนไหวมศนยกลาง

อยทบรเวณนอกฝงดานตะวนตกทางตอนเหนอของหวเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย

ทละตจด 3.3 องศาเหนอ ลองจจด 95.8 องศาตะวนออก ลกลงไปในแผนดนประมาณ

26 รองศาสตราจารย ดร.ปญญา จารศร และ ศาสตราจารยกตตคณ ไพฑรย พงศะบตร. การเกดคลนสนามในทะเล อนดามน เมอวนท 26 ธนวาคม 2547.

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

70

30 กโลเมตร มขนาดความรนแรง 9.0 ตามมาตรารกเตอร นบเปนแผนดนไหวครงรนแรง

ทสดทเกดขนในทะเลอนดามน และรนแรงมากเปนอนดบ 5 ของโลก นบตงแตป 2500

คลนสนามเคลอนตวเขาสฝงทางตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะสมาตรา ในเมองบนดา

อาเจะห (Banda Ajeh) ความสงและความรนแรงของคลนทำใหเมองและชมชน

ตามชายฝงถกทำลายเปนวงกวาง มผเสยชวตทงหมดกวา 150,000 คน โดยเมอง

บนดาอาเจะห ซงเปนเมองหลกของจงหวดเปนบรเวณทมผเสยชวตมากทสด รองลงมา

คอ เมองเมอลาโบะห (Meulaboh) ซงเปนเมองชายทะเลอยไปทางใตของเมอง

บนดาอาเจะห นบเปนการสญเสยชวตของผคนจากภยธรรมชาตครงใหญทสดในประเทศ

อนโดนเซย

คลนสนามเคลอนตวมายงชายฝงตะวนตกของคาบสมทรมลาย เมอเวลา 10.00 น.

ซงอยหางจากจดศนยกลางแผนดนไหวประมาณ 500-600 กโลเมตร กอใหเกด

ความเสยหายในบรเวณชายฝงตอนเหนอของประเทศมาเลเซยและชายฝงภาคใต

ของไทย มผเสยชวตทเกาะปนงในประเทศมาเลเซยประมาณ 70 คน และใน 6 จงหวด

ภาคใตของไทย ไดแก สตล ตรง กระบ พงงา ภเกต และระนอง รวมกนประมาณ

5,400 คน

คลนสนามสวนหนงเคลอนตวตอไปทางเหนอจนถงชายฝงของ

ประเทศพมาและประเทศบงกลาเทศ ซงอยหางจากจดศนยกลาง

แผนดนไหวประมาณ 1,500 - 1,700 กโลเมตร มผเสยชวตทบรเวณ

ปากแมนำอรวดของประเทศพมาประมาณ 60 คน สวนในประเทศ

บงกลาเทศมรายงานผเสยชวต 2 คน

คลนสนามเคลอนตวจากเกาะสมาตรามงไปทางตะวนตก เคลอนทผาน

หมเกาะอนดามนและหมเกาะนโคบาร ซงเปนดนแดนของประเทศ

อนเดยในทะเลอนดามน จากนนไดเคลอนตวตอไปถงชายฝงของรฐ

ทมฬนาฑและทางตะวนออกเฉยงใตของประเทศอนเดย รวมทง

บรเวณชายฝงตะวนออกของประเทศศรลงกา ซงเปนเกาะใหญ

ทางใตของประเทศอนเดย มผเสยชวตทหมเกาะอนดามนและ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

71

หมเกาะนโคบารประมาณ 900 คน และทรฐทมฬนาฑ ประมาณ 8,000 คน ซงสวนใหญ

อาศยอยทเมองนาคาปตตนม (Nagapattinum) สวนในประเทศศรลงกามผเสยชวต

ประมาณ 40,000 คน

คลนสนามเคลอนตวผานมหาสมทรอนเดยไปถงหมเกาะมลดฟส ซงเปนประเทศเลกๆ

ในมหาสมทรอนเดย หางจากเกาะศรลงกาไปทางทศตะวนตกเฉยงใต 650 กโลเมตร

เนองจากประเทศนมภมประเทศทเปนหมเกาะปะการงเตยๆ จงไดรบความเสยหายมาก

คลนสนามเคลอนตวตอไปจนถงชายฝงตะวนออกของทวปแอฟรกา ซงอยหางจากจดกำเนด

แผนดนไหว ประมาณ 5,500 กโลเมตร แมจะออนกำลงบางแลวแตกทำความเสยหาย

ใหแกบรเวณชายฝงของประเทศโซมาเลยและประเทศเคนยาอกมาก มผเสยชวต

ทประเทศโซมาเลยประมาณ 300 คน และทประเทศเคนยา 1 คน

3. ความเสยหายจากเหตการณสนามในประเทศไทย พบตภยจากคลนสนามเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 ถอเปนภยธรรมชาตรายแรงทสด

เทาทประเทศไทยเคยไดรบ โดยมผเสยชวตมากเปนอนดบ 4 รองจากประเทศอนโดนเซย

ศรลงกา และอนเดย โดยเกดความเสยหาย ดงน

พนทประสบภยพบต ไดแก พนทใน 6 จงหวดภาคใต คอ จงหวดพงงา กระบ ภเกต ระนอง

ตรง และสตล รวม 407 หมบาน

ตาราง 1 : พนทประสบภยพบตจากคลนสนาม หนวย: แหง

จงหวด อำเภอ/กงอำเภอ ตำบล หมบาน

พงงา 6 19 69

กระบ 5 22 112

ภเกต 3 14 58

ระนอง 3 10 47

ตรง 4 13 51

สตล 4 17 70

รวม 25 95 407

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

72

จำนวนผเสยชวต บาดเจบและสญหาย เนองจากเปนเหตภยพบตทเกดขนอยางรวดเรว

โดยไมมการเตอนภย ประกอบกบพนทประสบภยเปนพนททองเทยวและเปนชวงเทศกาล

จงมผประสบภยจำนวนมาก โดยเมอวนท 5 เมษายน 2548 กระทรวงมหาดไทยไดรายงาน

ตอคณะรฐมนตรถงความเสยหาย ไดระบวา เบองตนมผเสยชวต 5,309 คน เปนชาวตางชาต

1,240 คน นอกจากน ยงมผเสยชวตทไมทราบสญชาตอก 2,341 คน สวนผสญหาย

จำนวน 3,370 คนนน เปนขอมลทญาตพนองของผประสบภยแจงตอทางราชการ

ภายหลงการเกดเหต ตอมาจำนวนผสญหายไดลดลงเนองจากการพบตวผสญหายบางคน

การคนพบศพผเสยชวตเพมขน รวมทงมการตรวจสอบเอกลกษณของศพทเกบรกษาไว

จนทราบวาเปนผใด

ไทย ตางชาต

ไมสามารถ รวม ไทย ตางชาต รวม ไทย ตางชาต รวม ระบได

ภเกต 151 111 17 279 591 520 1,111 245 363 608

พงงา 1,389 2,114 722 4,225 4,344 1,253 5,597 1,352 303 1,655

กระบ 357 203 161 721 808 568 1,376 314 230 544

ระนอง 153 6 - 159 215 31 246 9 - 9

ตรง 3 2 - 5 92 20 112 1 - 1

สตล 6 - - 6 15 - 15 - - -

รวม 2,059 2,436 900 5,395 6,065 2,392 8,457 1,921 896 2,817

ตาราง 2 : จำนวนผเสยชวต ผไดรบบาดเจบ และผสญหายในเหตพบตภยจาก

คลนสนาม

เสยชวต (ราย) บาดเจบ (ราย) สญหาย (ราย)

หมายเหต : ขอมลกรณรบแจงสญหายไดผานการตรวจสอบเบองตน ณ วนท 5 กนยายน 2548

โดยตดรายชอแจงซำซอน / กลบภมลำเนาเดม / บาดเจบ / เสยชวต / พบตว

ทมา : กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

73

3.1 ความเสยหายดานเศรษฐกจ นอกจากจะมผเสยชวต บาดเจบ และสญหายเปนจำนวนมากแลว คลนยกษสนาม

ยงสรางความเสยหายกบทรพยสนตางๆ ทงอาคารโรงแรมขนาดใหญ ทพกนกทองเทยว

ประเภทบงกะโลและเกสตเฮาส รานคาและรานอาหารบรเวณชายหาด บานเรอนของ

ราษฎรทมอาชพทางการประมง ทรพยสนสวนตวของนกทองเทยวทประสบภย ยานพาหนะ

เรอประมง และเรอของหนวยงานราชการ ตลอดจนระบบสาธารณปโภคของทองถน

เชนไฟฟา ประปา โทรศพท และถนน คดเปนมลคาหลายพนลานบาท โดยมความเสยหาย

แตละดานโดยสรป ดงน

ความเสยหายดานการทองเทยว ภาคเศรษฐกจสำคญทไดรบผลกระทบจากเหตการณ

สนามคอ อตสาหกรรมการทองเทยว เนองจากบรเวณทไดรบพบตภยหลายแหงเปนสถานท

ทองเทยวทไดรบความนยมสง มการลงทนสรางโรงแรมทพกรวมทงสงอำนวยความสะดวก

แกนกทองเทยวทกระดบ เมอไดรบความเสยหายจนผประกอบการตองมการฟนฟ

ขนใหมแลว ยงสงผลตอการจางงานของพนกงาน และลกจางทตองสญเสยรายได รวมทง

สงผลถงรายไดของธรกจเกยวเนองทตองประสบภาวะรายไดลดลงแมไมไดรบผลกระทบ

จากพบตภยโดยตรง ซงภายหลงการเกดภยคลนสนาม พบวา จำนวนนกทองเทยวใน

6 จงหวด ภาคใตลดลงอยางเหนไดชด โดยจงหวดทไดรบผลกระทบมากทสด คอ

ภเกต พงงา และกระบ ซงเปนจงหวดทมนกทองเทยวบาดเจบและเสยชวตมากทสด

โดยสรป แหลงทองเทยวทไดรบความเสยหายอยางรนแรงม 8 แหง ดงน

l ชายทะเลเขาหลก ในอทยานแหงชาตเขาหลก-ลำร ตำบลคกคก อำเภอตะกวปา

จงหวดพงงา เปนจดทนกทองเทยวเสยชวตและบาดเจบมากทสด เนองจาก

เปนแหลงทองเทยวทสำคญ มโรงแรมและทพกนกทองเทยวตงอยเปนจำนวนมาก

l เกาะสมลน อำเภอตะกวปา จงหวดพงงา

l หาดราไวย ตำบลราไวย อำเภอเมอง จงหวดภเกต

l หาดกะรน ตำบลกะรน อำเภอเมอง จงหวดภเกต

l หาดกะท ตำบลกะท อำเภอกะท จงหวดภเกต

l หาดกมลา ตำบลกมลา อำเภอกะท จงหวดภเกต

l หาดปาตอง ตำบลปาตอง อำเภอกะท จงหวดภเกต

l เกาะพพ อำเภออาวนาง จงหวดกระบ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

74

ความเสยหายดานประมง นอกจากความเสยหายทเกดขน

กบอตสาหกรรมการทองเทยวแลว ยงมความเสยหายทสำคญ

อกประเภทหนงทสงผลกระทบทางเศรษฐกจในพนทโดยตรง

คอ การประมง เนองจากมหมบานประมงหลายแหงไดรบ

ความเสยหายจากภยคลนสนาม ทงบานพกอาศยและเรอประมง

ทใชในการประกอบอาชพ โดยหมบานประมงทไดรบความ

เสยหายมากทสด คอ บานนำเคม ซงตงอยทปากคลองปากเกาะ

ในอาวแหลมปอม ตำบลบางมวง อำเภอตะกวปา จงหวดพงงา

และทบานสขสำราญ ตำบลกำพวน กงอำเภอสขสำราญ

จงหวดระนอง

3.2 ความเสยหายดานสงแวดลอม คลนยกษสนามซดเขาสชายฝงดวยพลงรนแรงกอใหเกดความเสยหายแกระบบนเวศ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมบนชายฝงเปนวงกวาง ซงความเสยหายของทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมทสำคญไดแก

ดานประมง ปศสตว การเกษตร สถานประกอบการ รวม

พงงา 913,218,491 13,660,585 2,458,363 6,456,085,000 7,385,422,439

กระบ 191,696,510 325,240 342,900 2,683,651,780 2,876,016,430

ภเกต 344,911,169 303,650 184,146 3,510,849,852 3,856,248,817

ระนอง 170,737,983 3,049,138 636,065 830,000 175,253,186

ตรง 68,934,000 43,292 1,838,700 6,600,000 77,415,993

สตล 119,393,730 243,600 1,165,000 - 120,802,330

รวม 1,808,891,883 17,625,505 6,625,174 12,658,016,632 14,934,159,194

หมายเหต : ความเสยหายดานประมงเปนความเสยหายเบองตน และยงไมไดรวมความเสยหายของเรอ ทองเทยวทมา : กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

ตาราง 3 : ความเสยหายดานตางๆ ในเหตพบตภยจากคลนสนามหนวย: บาท

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

75

l ปะการงใตนำ ถกคลนกระแทกแตกหกเสยหาย รวมทงถกตะกอนและวสดตางๆ

ทนำพดพามาจากทองทะเลและบนพนดนทบถมกนบนสวนยอดของปะการง

l ปาชายเลนถกคลนซดจนหกโคน หรอหลดลอยไปกบมวลนำ ทงน มพนทบางสวน

ไดรบความเสยหายนอยกวาทควรจะเปน เนองจากมปาชายเลนทำหนาทเปน

กำแพงธรรมชาตรองรบความรนแรงของคลนชนหนงกอนทคลนจะซดเขาถงพนท

l แนวชายหาดเกดการเปลยนแปลง บางสวนถดถอยเขามาบรเวณชายฝงเนองจาก

การกดเซาะของพลงคลน และบางสวนเกดการทบถมของตะกอนทนำพดพามา

กลายเปนพนทงอกในทะเล

l ปากแมนำมการเปลยนแปลงจากเดม เนองจากพลงการกดเซาะของคลน และ

การเปลยนเสนทางนำไหลจากปากนำออกสทะเลนอกจากนยงตองเรงปรบภมทศน

และทำความสะอาดจากการมซากปรกหกพงของสงกอสรางและเศษขยะตางๆ

ทคลนซดมากองไวเปนจำนวนมากตามบรเวณชายหาด

3.3 ปจจยทกอใหเกดความเสยหายจากพบตภยสนาม ประเทศไทยไมมระบบเตอนภยคลนสนาม และขาดเจาหนาทซ งมความร

ความชำนาญเกยวกบเรองคลนสนามโดยตรง เนองจากบรเวณทะเลอนดามนไมเคยปรากฏ

พบตภยจากคลนสนามมากอน ประเทศไทยและประเทศอนๆ ทอยตดชายฝงทะเลอนดามน

จงขาดการระมดระวงปองกนภย27 ตางกบประเทศทอยในบรเวณมหาสมทรแปซฟก ซงม

การสรางระบบเตอนภยจากคลนสนามไวแลว อยางไรกตาม ชวงเชาของเหตการณวนท

26 ธนวาคม 2547 กรมอตนยมวทยา ซงสามารถตรวจจบความสนสะเทอนของ

แผนเปลอกโลกจากแผนดนไหว ไดตรวจพบการเกดแผนดนไหวบรเวณนอกฝงตะวนตก

ของเกาะสมาตรา จงไดออกประกาศแจงใหประชาชนทราบ แตมไดมการเตอนภยวา

จะมคลนสนามเกดขน เพราะไมมอปกรณตรวจวดความสงของคลนในทะเล และ

27 คลนยกษสนามเดนทางดวยความเรวประมาณ 500-600 กโลเมตรตอชวโมง ลกษณะทางภมศาสตรมสวนทำให คลนสนามครงนมความรายแรงมาก โดยการเคลอนทไปทางทศตะวนตก ไมมสงขวางกน เมอถงฝงประเทศศรลงกา และอนเดยกเกดแรงกระทบฝงดวยพลงงานมหาศาล แตทางกลบกน สนามเคลอนทมาทางทศตะวนออก เขาสประเทศพมาและไทย ตองผานหมเกาะนอยใหญในทะเลอนดามนทดดซบพลงงานสวนหนงไวได คลนแรก ทมาถงประเทศไทยจงไมมพลงงานมากเทาใด แตคลนสามสลกหลงมความรนแรงมากกวา

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

76

เจาหนาทไมมความรความชำนาญเกยวกบการเกดคลนสนาม เมอเกดคลนสนามขนท

เกาะสมาตรา และกำลงเคลอนตวเขามาทพนทชายฝงภาคใตของไทย จงไมมขอมล

การแจงเตอนภยใหประชาชนในพนทไดทราบลวงหนา ทำใหเกดความสญเสย

เปนจำนวนมาก

บรเวณทมผ เสยชวตและบาดเจบจำนวนมาก เปนแหลงทองเทยว

ชายฝงทะเลทสำคญเปนทรจกทวโลก นกทองเทยวทงชาวไทยและ

ชาวตางประเทศนยมเดนทางมาพกผอนกนมาก ประกอบกบอยในชวง

เวลาเทศกาลครสตมาสและใกลวนปใหมจงมนกทองเทยวมากเปนพเศษ

นกทองเทยวและคนในทองถนสวนใหญขาดความรและประสบการณเกยวกบ

พบตภยสนาม จงขาดการะวงตวและการหนภย โดยเหนไดจากการท

นกทองเทยวจำนวนหนงลงไปทชายหาดเมอเกดนำลงผดปกตกอนทคลนใหญ

จะเคลอนตวเขามา ทำใหไมสามารถหนภยไดทน28 เชนเดยวกบผทพกผอน

อยในบงกะโล รานคาและรานอาหารบรเวณชายหาด สวนใหญไมสามารถ

หนภยไดทน จงมจำนวนผเสยชวตและบาดเจบจำนวนมาก

เนองจากเปนพบตภยทเกดขนอยางรวดเรว มไดมการเตรยมแผนแกไขสถานการณ

ไวลวงหนา การชวยเหลอผรอดชวตและบาดเจบจงเปนไปอยางขลกขลกและลาชา

โดยเฉพาะอยางยงในแหลงทองเทยวทเปนเกาะหางจากฝง ความชวยเหลอไปถงลาชากวา

บนพนแผนดนใหญ จำนวนผเสยชวตจากการบาดเจบจงมเพมมากขน ประกอบกบการ

เกดความเสยหายตอระบบสาธารณปโภคและระบบการสอสาร ทำใหไมสามารถ

ตดตอสอสารระหวางกนไดอยางมประสทธภาพ กอใหเกดความสบสนในการสงการและ

ใหความชวยเหลอผประสบภย

28 Joseph Curray นกสมทรศาสตร แหงสถาบนสมทรศาสตรสครปส รฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา สนนษฐานวาคลนรนแรงทซดฝงประเทศไทยนนเปนผลมาจากแผนดนไหวจากแรงสะทอนของการไหว ครงแรก (Aftershock) มากกวา หรอไมกเกดจากการทแผนเปลอกโลกพมาถกหนนขนไปทางเหนอจาก จดศนยกลางแผนดนไหวออกไป

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

77

4. การชวยเหลอผประสบภยและการฟนฟความเสยหาย แมวาการเกดสนามบรเวณชายฝงประเทศไทยจะไมรนแรงเทากบประเทศอนๆ เชน

อนโดนเซย และบงคลาเทศ แตพนทชายฝงทะเลอนดามนทถกคลนยกษสนามทำลาย

กสงผลใหประเทศไทยเกดการสญเสยทงชวตและทรพยสน รวมทงสงผลกระทบ

ตอจตใจของประชาชนทวประเทศ จากการทไดเหนภาพความเสยหายและรบทราบ

การเสยชวตของคนจำนวนมาก ซงรฐบาลไดเรงดำเนนการเพอชวยเหลอผประสบภยโดย

4.1 การดำเนนงานของภาครฐ การลงพนทและการบญชาการของฝายบรหาร นายกรฐมนตรและผเกยวของในขณะนน

ไดแก รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย รฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข รฐมนตรชวยวาการกระทรวงมหาดไทย

ปลดกระทรวงมหาดไทย และอธบดกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยไดเดนทางไป

จงหวดภเกตทนททเกดเหต เพอประสานงานและสงการใหทกภาคสวน ทงภาครฐ

ภาคเอกชนและองคกรระหวางประเทศ ระดมสรรพกำลงชวยเหลอประชาชนผประสบภย

อยางเตมท

การจดตงศนยอำนวยการรวมชวยเหลอผประสบภย นายกรฐมนตรไดสงการใหจดตง

ศนยอำนวยการรวมชวยเหลอผประสบภยภาคใตขนทจงหวดภเกต โดยมอบหมายให

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนผอำนวยการศนยฯ รฐมนตร ปลดกระทรวงและ

หวหนาสวนราชการทเกยวของเปนกรรมการ มอธบดกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย

เปนกรรมการและเลขานการ เพอเปนศนยกลางอำนวยการและประสานงานชวยเหลอ

แกผประสบภยในพนท 6 จงหวดภาคใต

ขอสงการเพอการระดมสรรพกำลง นายกรฐมนตรไดประชมรฐมนตรและผเกยวของ

ทศนยอำนวยการรวมชวยเหลอผประสบภยภาคใตและมขอสงการใหหนวยงานท

เกยวของดำเนนการเบองตน ดงน

l ใหกองทพภาคท 4 สงรถสอสารดาวเทยมสนบสนนการตดตอสอสารในพนท

จงหวดภเกต

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

78

l ใหระดมเจาหนาทและอาสาสมครสนบสนนคนหาผประสบภยในพนทเขาหลก

อำเภอตะกวปา จงหวดพงงา อยางตอเนอง

l ใหจงหวดภเกตและจงหวดอนๆ ทประสบภย ประกาศแจงเตอนใหประชาชน

พกอาศยในจดทหางจากชายฝงทะเลอยางนอย 300 เมตร เพอปองกนเหตการณ

อาฟเตอรซอกทอาจเกดขนอก

l ใหกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยประสานกบมลนธปอเตกตง มลนธรวมกตญญ

และอาสาสมครอนๆ จดเจาหนาทอาสาสมครกภยเดนทางไปชวยเหลอคนหา

ผรอดชวตและผเสยชวตในพนทบรเวณเขาหลก อำเภอตะกวปา จงหวดพงงา

ในเชาวนท 27 ธนวาคม 2547 โดยใหกองทพอากาศจดเครองบน ซ 130 สนบสนน

การเดนทางและใหกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยรวมประสานงาน

l ใหกองทพเรอจดสงเรอลาดตระเวนไปเพมเตมในการคนหาชวยเหลอผประสบภย

และใชเฮลคอปเตอรสงอาหาร นำดม และอพยพประชาชน นกทองเทยว

ไปอยในทปลอดภย

l มอบหมายพนทใหรฐมนตรดแลและอำนวยการ สงการ แกปญหา โดยรฐมนตร

วาการกระทรวงมหาดไทย ดแลอำนวยการทจงหวดภเกต รฐมนตรวาการกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดแลอำนวยการทจงหวดพงงา รฐมนตรชวย

วาการกระทรวงมหาดไทย ดแลอำนวยการทจงหวดกระบ และรองนายกรฐมนตร

ดแลอำนวยการทจงหวดระนอง

การจดตงศนยอำนวยการเฉพาะกจเพอชวยเหลอผประสบภยระดบพนท รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในฐานะผอำนวยการปองกนภยฝายพลเรอน

แหงราชอาณาจกร ไดประกาศใหพนทจงหวดภเกต พงงา กระบ ตรง สตลและระนอง

เปนพนทประสบภยพบตฉกเฉน ตงแตวนท 26 ธนวาคม 2547 และใหทกจงหวดท

ประสบภยตงศนยอำนวยการเฉพาะกจ เพอชวยเหลอผประสบภยและจดตงศนย

ประสานงานการรบแจงคนหาและชวยเหลอผประสบภยทงชาวไทยและชาวตางประเทศ

ณ ศาลากลางจงหวดทกจงหวด โดยมศนยโทรศพทสำหรบรบแจงผสญหาย และ

บรการขอมลแกประชาชนและญาตของนกทองเทยว รวมทงประสานงานกบหนวยงาน

ทเกยวของ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

79

การจดตงศนยอำนวยการเฉพาะกจชวยเหลอผประสบภยสวนหลง (กรงเทพ มหานคร) สำนกเเลขาธการปองกนภยฝายพลเรอน กรมปองกน และบรรเทาสาธารณภย

กระทรวงมหาดไทย ไดจดตงศนยอำนวยการเฉพาะกจชวยเหลอผประสบภยจาก

แผนดนไหวและคลนซดชายฝงทะเลอนดามนสวนหลง (กรงเทพมหานคร) ณ กรมปองกน

และบรรเทาสาธารณภยโดยใหมศนยโทรศพทบรการขอมลสถานการณ รายชอ

ผบาดเจบและผเสยชวตตลอด 24 ชวโมง

การแตงตงผรบผดชอบในพนทประสบภย รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย

ไดแตงตงขาราชการกระทรวงมหาดไทยปฏบตหนาทชวยเหลอการปฏบตงานของจงหวด

ทประสบภย โดย รองปลดกระทรวงมหาดไทย คนท 1 ปฏบตหนาททจงหวดภเกต

รองปลดกระทรวงมหาดไทย คนท 2 ปฏบตหนาททจงหวดพงงา ผตรวจราชการกระทรวง

มหาดไทย คนท 1 ปฏบตหนาททจงหวดกระบ และผตรวจราชการกระทรวง มหาดไทย

คนท 2 ปฏบตหนาททจงหวดระนอง

การใหขอมลขาวสารแกสาธารณชน ศนยอำนวยการเฉพาะกจฯ สำนกเลขาธการ

ปองกนภยฝายพลเรอน ไดจดทำแถลงการณเพอใหขอมลขาวสารเกยวกบสถานการณ

แกสาธารณชนผานสอมวลชนอยางตอเนองตลอดเวลาจนกวาสถานการณจะเขาสสภาวะ

ปกต

4.2 บทบาทของอาสาสมครและความรวมมอจาก ภาคเอกชน

นอกเหนอจากการใหความชวยเหลอของภาคราชการแลว

ความรวมมอจากภาคเอกชนและอาสาสมครตางๆ ทเขารวม

ทำหนาททงการกภยการตดตอประสานงานกบนกทองเทยว

สญชาตตางๆ การนำสงของบรรเทาทกขลงพนทแจกจาย

ผประสบภย ไปจนถงหนวยงานพสจนเอกลกษณบคคล

กสามารถดำเนนการไดอยางมประสทธภาพเชนเดยวกน ซงนบวาเปนการทำงานของ

อาสาสมครจำนวนมากทเขาไปทงในนามสวนตวและองคกร และอาจนบเปนจดเรมตน

ของขบวนการอาสาสมครในประเทศไทย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

80

4.3 การจดสรรงบประมาณสนบสนนเรงดวน ในขนตอนการชวยเหลอฟนฟสภาพพนททไดรบความเสยหายนน ภาคราชการไดให

ความชวยเหลอโดยการจดงบประมาณสนบสนนเรงดวน ทงการชวยเหลอรายบคคล

และการสนบสนนงบประมาณเพอหนวยงานราชการใชในการดำเนนการฟนฟ โดยรฐบาล

อนมตงบกลางและกองทนเงนบรจาค รวมทงระบบสนเชอของธนาคารและสถาบน

การเงนเพอใหความชวยเหลอผประสบภยรวมเปนเงน 43,823 ลานบาท (สงหาคม

2548) เปนเงนงบกลาง 5,630 ลานบาท เงนบรจาค 385 ลานบาท และระบบสนเชอธนาคาร

37,808 ลานบาท

4.4 การบรหารขอมลความเสยหายจากพบตภย

ไดมการสงการใหกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทยเปนผจดทำ

ระบบฐานขอมลกลาง (Data Base) ในการบรหารจดการเกยวกบความเสยหายทงดาน

ประชาชนทประสบภย ทรพยสน การประกอบอาชพ สงสาธารณประโยชน และ

การใหความชวยเหลอประชาชนผประสบภยทหนวยงานของรฐไดดำเนนการแลว

เพอประโยชนในการตดตามการใหความชวยเหลอใหเปนไปอยางถกตอง รวดเรวและทวถง

ตารางท 4 : งบประมาณชวยเหลอกรณพบตภยคลนสนาม

หนวย: ลานบาท

ความชวยเหลอ งบประมาณ

ชวยเหลอผประสบภยเรงดวน 317

ชาวประมงและผเลยงสตวนำ 515

ผประกอบการรายยอย 135

จดหาทอยอาศย 83

จดทำฐานขอมลการชวยเหลอ 5.5

ผประกอบการรายใหญ 37,808 (สนเชอธนาคาร)

ชดเชยคาสำรองจายของหนวยงาน 678

สวนราชการทเสยหาย 623

ทมา: มตคณะรฐมนตร เมอวนท 6 กนยายน 2548

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

81

ประกอบกบมหนวยงานภาคเอกชน องคกรการกศล องคกรระหวางประเทศ มลนธและ

บคคลตางๆ ทแสดงความประสงคจะใหความชวยเหลอแกผประสบภยเปนจำนวนมาก

จงจำเปนตองมหนวยงานกลางรวบรวมขอมลดงกลาว เพออำนวยความสะดวกในการ

ตดตอประสานงานรบความชวยเหลอนน กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ไดดำเนนการ

จดทำระบบฐานขอมลกลางเกยวกบความเสยหายและการใหความชวยเหลอผประสบภย

ในดานตางๆ เพอใชเปนขอมลกลางในการตดสนใจกำกบดแล และตดตามการให

ความชวยเหลอแกประชาชนผประสบภยของทกหนวยงาน ตลอดจนองคกรตางๆ

ทเกยวของ อยางไรกตาม ขอมลดงกลาวมการปรบปรงเปลยนแปลงตามผลการดำเนนการ

ของหนวยงานทใหความชวยเหลอเพมขนเปนระยะๆ ทำใหจำเปนตองมการปรบปรง

แกไขขอมลใหเปนปจจบน ดงนน ศนยอำนวยการฯ ณ จงหวดภเกต จงขอความรวมมอ

จากหนวยงานทเกยวของในการเชอมโยงระบบฐานขอมลทหนวยงานจดทำไวเพอ

บรณาการเชอมโยงขอมลกน สวนหนวยงานทมไดจดทำระบบฐานขอมลไว ขอใหจดสง

ขอมลความเสยหายและการใหความชวยเหลอทไดดำเนนการแลวเสรจไปยงผจดทำ

ระบบฐานขอมล เพอปรบปรงฐานขอมลใหเปนปจจบนและใชประโยชนในการตดตาม

และประเมนผลการใหความชวยเหลอของรฐบาล

5. ปญหา อปสรรคและขอจำกดในการใหความชวยเหลอ ผประสบพบตภยคลนสนาม 5.1 การดำเนนงานระยะเรงดวน การตดตอสอสาร โดยเฉพาะเมอในระยะ 3 วนแรกของเหตการณ ซงระบบสอสาร

ทงโทรศพทพนฐานและโทรศพทมอถอไมสามารถใชงานไดในหลายพนททประสบภย

เนองจากอปกรณของชมสายตางๆ ถกทำลาย การรายงานความเสยหายและการ

ตรวจสอบผบาดเจบหรอเสยชวตจงไมสามารถดำเนนการได

การจดระเบยบ ขนตอน หรอสงการในสภาวะฉกเฉน เนองจากภยธรรมชาต

ลกษณะนไมเคยปรากฏมากอน ประกอบกบการสญเสยชวตและความเสยหายตอทรพยสน

ทเกดขนมเปนจำนวนมากภายในระยะเวลาอนสน เมอเกดเหตขนแลวจงกอใหเกด

ความวนวายและสบสน โดยเฉพาะในระยะแรกทยงไมสามารถหาผรบผดชอบสงการได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

82

การระดมสรรพกำลง เครองจกรและเครองมอ การขนยาย

เครองจกรกลเขาไปชวยเหลอ และการใชเครองจกรกล

ขณะปฏบตการจำเปนตองใชงบประมาณและไดรบการอนมต

จากผมอำนาจสงการ ในกรณดงกลาว ระยะแรกเจาหนาท

ระดบปฏบตการไมสามารถตดสนใจเคลอนยายเครองจกรได

เนองจากไมมอำนาจในสายบงคบบญชา นอกจากน

เครองจกรกลบางประเภททมความตองการใชงานสง

ขณะทเจาหนาทควบคมเครองมจำนวนจำกด ทำใหบางสวนเกดความเหนอยลาเมอตองอย

ปฏบตงานภาคสนามตดตอกนเปนระยะเวลานาน

การขาดผเชยวชาญเฉพาะดาน เชน การกภยชวยชวต และลามแปลภาษา เมอเกดเหต

ระยะแรก มจำนวนเจาหนาทกภยไมเพยงพอ เนองจากมผบาดเจบและเสยชวตจำนวนมาก

และผบาดเจบจำนวนมากไมสามารถสอสารดวยภาษาไทยหรอภาษาองกฤษได ภายหลง

เมอไดรบการสนบสนนหนวยกภยจากพนทตางๆ เขาใหการชวยเหลอ รวมทงอาสาสมคร

จากพนทตางๆ ชวยทำหนาทลามแปลภาษา ทำใหการชวยเหลอสามารถดำเนนการได

อยางตอเนอง

5.2 ปญหาการฟนฟและพฒนาในระยะยาว

การฟนฟระยะยาวยงขาดมตดานสทธของชมชน ทำใหการจดระเบยบชายหาด

การปรบเปลยนภมทศน การวางผงเมอง และการจดหาทอยอาศยเปนไปอยางไมมระบบ

และกอใหเกดปญหาทสำคญ 2 ประเดน คอ

l ปญหาความขดแยงเรองทดน ปญหาทดนเปนประเดนทสำคญและรนแรงมากทสด

ในกระบวนการฟนฟ ผประสบภยทอยในศนยอพยพนานทสด คอ ชาวบานท

ประสบปญหาทดนและยงไมไดรบความชวยเหลอ สวนใหญอยในฐานะผเชาทดน

ชมชนสวนใหญทเขารวมโครงการประสบปญหาความขดแยงเรองทดน29 ประเดน

เรองทดนมการอภปรายกนมาก โดยเฉพาะเรองของนโยบายการกำหนดแนวเขต

29 ACHR Summary on Land Tenure แหลงทมา: http://www.achr.net/000ACHRTsunami/

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

83

ปองกนภยพบต โดยนโยบายนไดถกนำเสนอในประเทศอนเดย ศรลงกา

อนโดนเซย และไทย ซงไดมการนำเสนอแนวคดในการกำหนดแนวเขตปองกน

ภยพบตประมาณ 2 กโลเมตรจากชายฝง การบงคบใชนโยบายนสรางปญหา

ทสำคญตอการเลยงชพของชาวประมงพนบาน

กรณพพาทเรองทดนทำใหมการแตงตงคณะอนกรรมการแกไขปญหาทดนในพนท

ธรณพบตสนาม 6 จงหวด เพอมาดำเนนการแกไขปญหาดงกลาว แนวทางแกไข

ปญหาทสำคญคอชมชนไดรบอนญาตและมสทธในการใชประโยชนทดนของรฐ

ไดในนามของชมชน โดยชาวบานคนใดคนหนงไมสามารถทจะขายทดนหรอ

ตดแบงขายได เพราะทดนนถอเปนทรพยสนของชมชนทงหมดรวมกน เรยกวา

‘สทธรวมของชมชน’ ซงถอเปนกรณแรกของประเทศไทย มพธลงนามในบนทก

ขอตกลง ซงไดระบใหชมชนเปนผดแลและฟนฟพนทชายเลนในบรเวณพนท

ฟนฟดงกลาว แนวคดนเปนทมาของการจดทำโฉนดชมชนของประเทศไทย

l ปญหาการจดหาทอยอาศย การออกแบบและ

กระบวนการในการสรางบาน ถอเปนปจจยสำคญ

ตอการฟนฟ แตปญหาการสรางทอยอาศยเกดขน

ในหลายๆ กรณ โดยทหนวยงานตางๆ จะสรางบาน

สำเรจรปทเหมอนกนทกพนท กรณทเปนปญหา

มากทสด คอ การสรางบานในชมชนบานนำเคม

จำนวนประมาณ 700 หลง ซงการออกแบบบานไมได

คำนงถงลกษณะเฉพาะของพนทและไมสามารถ

ตอบสนองความตองการของชาวบานทอยอาศยได การสรางทอยอาศยโดยวธดงกลาว ทำให

ความรสกของการเปนผพลดถนยาวนานขน แตกตางจากกรณของกลมสถาปนก CASE

ซงทำงานรวมกบชมชนในระยะยาวเพอปรบปรงพนทและทอยอาศย โดยจดประชม

เชงปฏบตการหลายครงเพอรวมกนวางโครงสรางผงชมชนและการออกแบบบาน ทำให

การออกแบบครอบคลมการวางผงทด ไดรบการยอมรบจากชมชนและสามารถใชประโยชน

ไดจรง ซงนอกจากจะชวยตอบสนองความจำเปนหลายประการของชมชนแลว ยงทำให

สภาพแวดลอมของทองถนดขนดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

84

6. แนวทางการเตรยมการรบมอภยพบตคลนยกษสนามในอนาคตภยพบตภยจากคลนสนามกอใหเกดความเสยหาย

ตอชวตและทรพยสนไดอยางมาก โดยไมสามารถ

พยากรณลวงหนาไดชดเจนและแนนอนวาจะ

เกดขนเมอใดและทใด การปองกนไมใหเกดความ

สญเสยทสามารถทำไดดทสด คอ การสราง

ระบบการเตอนภย และการเฝาระวงเพอแจงให

ประชาชนทราบลวงหนาและมเวลาเตรยมตวหรอหลบภยไดทน

6.1 ระบบเตอนภยสนามในภมภาคแปซฟค โดยทวไป คลนสนามจะเกดขนบอยครงในมหาสมทรแปซฟก ดงนน ประเทศตางๆ

ทตงอยโดยรอบมหาสมทรแปซฟกจงรวมมอกนสรางระบบเตอนภยจากคลนสนามขน

เปนแหงแรก โดย

l คณะกรรมการระหวางประเทศดานสมทรศาสตร (Inter-govern-mental

Oceanographic Commission: IOC) ซงเปนหนวยงานอสระภายใตองคการ

ยเนสโก ไดสนบสนนใหมการจดตงศนยขอมลสนามระหวางประเทศ (International

Tsunami Information Center: ITIC) ขนทฮอลโนลล สหรฐอเมรกา

l ในป 2508 (ค.ศ. 1965) การตงกลมประสานงานระหวางประเทศ ดานการเตอนภย

คลนสนามในแปซฟก (International Coordinating Group for the Tsunami

Warning System in the Pacific: ICG/ITSU) ประกอบดวยสมาชก 25 ประเทศ

มภารกจสำคญในการสรางความรวมมอและประสานงานเพอปองกนและบรรเทาภย

จากคลนสนาม โดยมศนยเตอนภยจากคลนสนามในภมภาคแปซฟก (Pacific

Tsunami Warning Center: PTWC) เปนศนยปฏบตการ ของกลมประสานงาน

ดงกลาว30

30 รองศาสตราจารย ดร.ปญญา จารศร และศาสตราจารยกตตคณ ไพฑรย พงศะบตร. การสรางระบบเตอนภยจาก คลนสนามในมหาสมทรแปซฟก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

85

ภารกจของ PTWC คอ การตรวจหาตำแหนงและวดคาทเกยวของกบแผนดนไหวททำให

มโอกาสเกดคลนสนามในมหาสมทรแปซฟกและบรเวณใกลเคยง โดยศนยเตอนภยฯ

จะรบขอมลความสนสะเทอนของพนดนจากสถานตรวจวด ซงตงอยในมหาสมทร

แปซฟกมากกวา 150 สถาน หากพบวาแผนดนไหวมตำแหนง ความลกและระดบความรนแรง

ตรงตามเงอนไขทจะเกดคลนสนามได กจะแจงขอมลเตอนภยใหประเทศสมาชก

ทราบลวงหนา จากนนศนยเตอนภยฯ จะตดตามขอมลระดบนำทะเล เพอดการกอตวของ

คลนสนาม โดยรบขอมลจากสถานวดมากกวา 100 สถาน หากตรวจพบการกอตวของ

คลนสนามกจะขยายการเตอนภยไปยงประเทศตางๆ ในบรเวณมหาสมทรแปซฟกทงหมด

นอกจากศนย PTWC แลว บางประเทศยงจดตงศนยเตอนภยคลนสนามขนเฉพาะ

สำหรบประเทศตนอกดวย เชน ญปน รสเซย ชล หมเกาะโปลนเชยของฝรงเศส เปนตน

จากเหตพบตภยคลนยกษสนามในป 2547 ประเทศตางๆ ทประสบพบตภยในทะเล

อนดามน มความเหนพองรวมกนในการสรางระบบเตอนภยรวมเชนเดยวกบประเทศ

ในมหาสมทรแปซฟก แตจากการประชมระหวางประเทศหลายครงไดมมตวา แตละประเทศ

ควรสรางระบบเตอนภยของตนเอง โดยไมตองตงศนยควบคมกลางในประเทศใดโดยเฉพาะ

แตใหมการแจงและแลกเปลยนขาวสารขอมลกนอยางรวดเรว เมอเกดคลนสนามขน

6.2 การวางระบบเตอนภยสนามของประเทศไทย

ระบบเตอนภยคลนสนามทประเทศไทยมแผนดำเนนการ ประกอบดวยอปกรณ เครองมอ

และมาตรการตางๆ ดงน

l คาดการณและแจงเตอนภยพบตจากคลนสนาม อปกรณทใชในระบบเตอนภย

คลนสนาม ประกอบดวยฐานเกบบนทกขอมลใตทะเลและทนลอยสงสญญาณ

ผวทะเล รวมเรยกวา DART ยอมาจาก Deep Ocean Assessment and Reporting

of Tsunami System โดยจะสงสญญาณขอมลตางๆ ทงความดนของนำทะเล

การสนสะเทอนของเปลอกโลก และการเปลยนแปลงของคลนทะเล ไปยงทนลอย

บนผวนำ ในขณะททนลอยบนผวนำจะเกบวดขอมลตางๆ เพมเตม เชน ความเรว

ของกระแสลม อณหภม และความกดของอากาศ แลวสงขอมลทงหมดผาน

ดาวเทยมไปยงฐานรบสงขอมลคลนสนามบนฝงจากนน นกวชาการดานสมทรศาสตร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

86

อทกศาสตรและธรณวทยา จะรวมกนประเมนและ

วเคราะหขอมลทไดรบ โดยใชคอมพวเตอรจำลองรปแบบ

เพอทำนายแนวโนมของการเกดคลนสนาม หากผล

การวเคราะหพบวามความเปนไปไดทจะเกดคลนสนาม

จะแจงใหศนยเตอนภยตามชายฝงตางๆ ทราบ เพอ

สงสญญาณเตอนภยใหประชาชนในทองถนเตรยมตว

อพยพหนภยไดทนเวลา

l เชอมโยงฐานขอมลเกยวกบการเกดและการตงรบภยคลนสนามระหวาง หนวยงานตางๆ ทเกยวของ เชน ศนยเตอนภยพบตแหงชาต ศนยปฏบตการของ

สำนกนายกรฐมนตร ศนยปฏบตการของหนวยงานทงในระดบกระทรวงและระดบ

กรม เพอใหการเตอนภยและการเตรยมพรอมปองกนภยเปนไปอยางมประสทธภาพ

และรวดเรว รวมทงใหมกลไกในการดำเนนงานและการวนจฉยสงการในพนท

รบผดชอบแตละแหงอยางรวดเรว

l ตดตงระบบเตอนภยในทองถน ในทองถนตางๆ ทอาจ

ไดรบภยจากคลนสนามใหมการตดตงระบบเตอนภยแก

ประชาชน เชน การสงสญญาณจากหอเตอนภยทสรางไว

ตามจดตางๆ การออกขาวดวนทางสถานวทยและสถาน

โทรทศน การตดตงปายบอกเสนทางอพยพหนภยไปยง

จดปลอดภยทอยใกลทสด พรอมทงคำแนะนำในการหนภย

ตลอดจนการวางแผนและซอมปฏบตการตามแผนของ

ผทเกยวของ เพอรบมอกบคลนสนามทอาจเกดขนเมอใด

กได

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

87

อทกภยในประเทศไทยเมอ 2553 เปนเหตการณการเกดนำทวมในประเทศไทย

หนกทสดในรอบหลายสบป เนองจากมฝนตกหนกในหลายพนท ในชวงเดอนตลาคม-

พฤศจกายน 2553 กอใหเกดความเสยหายอยางหนกทงชวตและทรพยสน โดยอทกภยครงน

เรมขนตงแตวนท 10 ตลาคม 2553 จนกระทงสถานการณคลคลายทงหมดเมอวนท 14

ธนวาคม 2553

บทท 7

เหตการณอทกภยในประเทศไทยระหวางวนท 10 ตลาคม - 14 ธนวาคม 2553

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

88

1. ลกษณะของภยธรรมชาต อทกภยครงนเกดจากอทธพลของรองความกดอากาศตำ พาดผานภาคใตตอนบน

ภาคกลางและภาคตะวนออก และมรสมตะวนตกเฉยงใต ทำใหประเทศไทยมฝนตกชก

หนาแนนและมฝนตกหนกถงหนกมาก หลายพนทเกดนำทวมเฉยบพลน นำปาไหลหลาก

เขาทวมบานเรอนราษฎรและพนทการเกษตร รองมรสมกำลงแรงดงกลาวมสาเหต

จากปรากฏการณลานญา (La Niña31) ทมาเรวกวาปกต

ความแปรปรวนของรองฝนทำใหปรมาณนำในอางเกบนำหลายแหงมปรมาณนำเกนกวา

ระดบกกเกบ โดยเฉพาะเขอนลำพระเพลง เขอนลำตะคอง และเขอนปาสกชลสทธ จนตอง

เรงระบายนำออกสพนททายเขอน ซงทำใหหลายพนทเกดอทกภยอยางหนก สาเหตสำคญ

ททำใหสถานการณอทกภยในพนทจงหวดนครราชสมามความรนแรงเนองจากมการรกลำ

ลำนำลำตะคองและ ลำพระเพลง ทำใหพนทไมสามารถเกบกกนำเอาไวได โดยการรกลำ

ดงกลาว รวมถงการใชพนทเพอธรกจโรงแรมและรสอรทอกดวย

สำหรบการเกดอทกภยในภาคใต เกดจากอทธพลของพายดเปรสชนบรเวณอาวไทย

ตอนลางเคลอนตวผานภาคใต ทำใหภาคใตมฝนตกชกหนาแนน และมฝนตกหนกถง

หนกมากในหลายพนท ทำใหเกดนำทวมเฉยบพลน นำไหลหลากเขาทวมบานเรอนราษฎร

และพนทการเกษตร รวมทงเกดปญหาดนโคลนถลม ซงสรางความเสยหายตอชวตและ

ทรพยสนเปนอยางมาก สถานการณอทกภยในป 2553 ถอเปนอทกภยครงรายแรงทสด

31 ลานญา (La Niña) เปนปรากฏการณตรงขามกบเอลนโญ (El Niño) คอ อณหภมผวนำทะเลบรเวณเสนศนยสตร ในมหาสมทรแปซฟกกลางและตะวนออกมคาตำกวาปกต เนองจากลมคา (trade wind) ตะวนออกเฉยงใตทพดอย เปนประจำในแปซฟกเขตรอนทางซกโลกใตมกำลงแรงกวาปกตจงพดพาผวนำทะเลทอนจากแปซฟกเขตรอนตะวนออก (บรเวณฝงเอกวาดอร เปร และชลตอนเหนอ) ไปสะสมอยทางแปซฟกเขตรอนตะวนตก (บรเวณชายฝงอนโดนเซย และออสเตรเลย) มากยงขน จงทำใหทางแปซฟกเขตรอนตะวนตก ซงเดมมอณหภมผวนำทะเลและระดบนำทะเล สงกวาทางแปซฟกเขตรอนตะวนออกอยแลว กลบยงมอณหภมผวนำทะเลและระดบนำทะเลสงกวาทางแปซฟก เขตรอนตะวนออกมากขนอก ทำใหทางแปซฟกเขตรอนตะวนตกมปรมาณฝนมากขน ขณะททางแปซฟกเขตรอน ตะวนออก จะมความแหงแลงรนแรงมากขนเชนกน ปรากฏการณลานญาจะเกดโดยเฉลย 5 - 6 ป ตอครง และแตละครงกนเวลานานประมาณ 1 ป (ทมา: ดร.สมบต เจรญวงศ จดหมายขาวราชบณฑตยสถาน ปท 8 ฉบบท 86 กรกฎาคม 2541)

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

89

นบตงแตการเกดอทกภยทจงหวดสงขลาเมอเดอนพฤศจกายน 2543 ซงมผเสยชวต 20 คน

ในอำเภอหาดใหญ และอำเภอใกลเคยงอก 16 อำเภอ หลายพนทมนำทวมสงถง 3 เมตร

พนทในเขตเมองไดรบผลกระทบรอยละ 80 มผไดรบผลกระทบ 30,000 ครวเรอน

และประชาชนประมาณ 10,000 คน ไมสามารถออกจากทพกอาศยได

2. ความเสยหายจากสถานการณอทกภยระหวาง 10 ตลาคม - 14 ธนวาคม 2553 กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย รายงานวา มพนทประสบอทกภย

ในภาคใตตอนบน ภาคกลาง และภาคตะวนออก รวมทงสน 39 จงหวด 425 อำเภอ

3,098 ตำบล 26,226 หมบาน ราษฎรไดรบความเดอดรอน 2,002,961 ครวเรอน

7,038,248 คน พนทการเกษตรคาดวาจะไดรบความเสยหาย 7,784,368 ไร มผเสยชวต

จากเหตอทกภย 180 ราย สวนในพนทภาคใต มจงหวดประสบภยทงสน 12 จงหวด

133 อำเภอ 874 ตำบล 6,197 หมบาน ราษฎรไดรบความเดอดรอน 609,511 ครวเรอน

1,932,405 คน มผเสยชวตทงสน 80 คน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

90

ตารางท 5 : พนททไดรบผลกระทบรวม 39 จงหวด

ลำดบท จงหวด ลำดบท จงหวด ลำดบท จงหวด

1 พจตร 14 หนองบวลำภ 27 สงหบร

2 เพชรบรณ 15 ปราจนบร 28 ชยนาท

3 ระยอง 16 สมทรปราการ 29 สระบร

4 จนทบร 17 นครปฐม 30 ขอนแกน

5 ตราด 18 อทยธาน 31 มหาสารคาม

6 ตาก 19 บรรมย 32 ศรสะเกษ

7 ชลบร 20 ฉะเชงเทรา 33 อบลราชธาน

8 ลำพน 21 อางทอง 34 ปทมธาน

9 เชยงใหม 22 ชยภม 35 นนทบร

10 สระแกว 23 นครสวรรค 36 สพรรณบร

11 นครนายก 24 นครราชสมา 37 กาฬสนธ

12 กำแพงเพชร 25 สรนทร 38 รอยเอด

13 พษณโลก 26 ลพบร 39 พระนครศรอยธยา

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

ตารางท 6 : พนททไดรบผลกระทบจากอทกภยในภาคใต 12 จงหวด

ลำดบท จงหวด ลำดบท จงหวด

1 สราษฎรธาน 6 ยะลา

2 พทลง 7 นราธวาส

3 สตล 8 ตรง

4 กระบ 9 สงขลา

5 ระนอง 10 นครศรธรรมราช

6 ปตตาน 12 ชมพร

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

91

อทกภยครงน ไดสรางความเสยหายตอทรพยสนของ

ประชาชนและทางราชการจำนวนมากโดยเฉพาะ

ภาคการเกษตรนน เบองตนพบวามมลคาความเสยหาย

ประมาณ 20,666 ลาน บาท โดยรฐมนตรวาการ

กระทรวงเกษตรและสหกรณไดใหขอมลวาพนท

การเกษตรไดรบความเสยหายกวา 2.4 ลานไร

เกษตรกรไดรบความเดอดรอน 150,000 ราย นาขาว

ไดรบผลกระทบมากทสด คดเปน 1.7 ลานไร

ดานปศสตวและดานประมงไดรบผลกระทบกวา

100,000 ราย ซงเมอนบรวมกบความเสยหายจาก

อทกภยนบตงแตเดอนสงหาคมเปนตนมา พบวา

พนทการเกษตรไดรบความเสยหายเกอบ 4 ลานไร

เกษตรกรไดรบความเดอนรอนประมาณ 290,000

ราย

สำหรบสถานการณอทกภยในภาคใตไดกอใหเกดความกงวลวาจะสงผลกระทบตอ

การผลตยางธรรมชาต โดยคาดวาปรมาณการผลตอาจลดลงถงรอยละ 4.1 ในไตรมาสท 4

ของป 2553 ซงความกงวลดงกลาวสงผลใหราคายางธรรมชาตเพมสงขน นอกจากน

ยงมความเสยหายทเกดกบการทำนากงฟารมหอยนางรมและหอยแครงในพนทชายฝง

ในอำเภอบานดอนและอำเภอไชยา จงหวดสราษฎรธานทถกกระแสนำพดพาไปดวย

ศนยบรหารงานอบตภย กรมทางหลวงไดรายงาน

ความเสยหายของเสนทางคมนาคมวา ณ วนท 24

ตลาคม 2553 สถานการณอทกภยไดทำใหเกดภาวะ

นำทวมและสะพานชำรดไป 13 จงหวด จำนวน

70 เสนทาง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

92

3. การชวยเหลอผประสบภยและการฟนฟความเสยหาย 3.1 การชวยเหลอระยะเรงดวน l กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ไดจดสงอปกรณกภย ยานพาหนะ

เครองอปโภคบรโภค เวชภณฑ และเจาหนาทสนบสนน เขาชวยเหลอ และ

อพยพผประสบภย

l ทหาร 3 เหลาทพ สงอปกรณ ยานพาหนะ และกำลงพลในการชวยขนยาย

สงของและอพยพประชาชนไปยงพนทปลอดภย

l กรมชลประทาน จดสงอปกรณ ยานพาหนะ และผเชยวชาญดานการบรหาร

จดการนำในภาวะวกฤต ลงพนทเพอตดตามประเมนสถานการณอยางใกลชด

l หนวยงานราชการตางๆ ในพนท เชน สำนกงานปศสตวจงหวด สำนกงาน

สาธารณสขจงหวด กรมอทยานแหงชาตฯ สถานควบคมไฟปา กาชาดจงหวด

องคกรปกครองสวนทองถน พาณชยจงหวด และรฐวสาหกจตางๆ ไดสงอปกรณกภย

ยานพาหนะ เครองอปโภคบรโภค เวชภณฑ และกำลงเจาหนาทชวยขนยาย

สงของและอพยพประชาชน ตลอดจนการสบนำออกจากพนททำคนดนและ

สรางแนวกระสอบทรายกนนำรวมทงการแจกจายอาหารแกผประสบภยสงของ

l นอกจากน ยงไดรบพระมหารกรณาธคณ โดยไดพระราชทานความชวยเหลอ

ผานทางมลนธราชประชานเคราะห ในพระบรมราชปถมภพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว สำนกงานบรรเทาทกขและประชานามยพทกษ สภากาชาดไทย

กองงานพระวรชายาฯ ในสมเดจพระบรมโอรสาธราชสยามมกฎราชกมาร และ

มลนธเพอนพง (ภาฯ) ยามยาก รวมทงความชวยเหลอจากภาคเอกชนหลายราย

ในการสนบสนนอาหารและเครองอปโภคบรโภค

l 24 ตลาคม 2553 นายกรฐมนตรไดลงนามแตงตงศนยประสานการชวยเหลอ

เยยวยาผประสบอทกภย (ศชอ.) โดยมคณะกรรมการอำนวยการ กำกบ ตดตาม

การชวยเหลอผประสบอทกภย (คชอ.) ทำหนาทเปนศนยกลางจดการระบบขอมล

สถานการณอทกภย รบเรองรองเรยน เฝาตดตาม และกำหนดมาตรการตางๆ

ในการรบมอสถานการณอทกภยในแตละพนท โดยประสานงานกบหนวยงาน

ในพนท แพทย พยาบาล และฝายอนๆ เพอรวมแกไขปญหา และจดทำศนยขอมล

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

93

ชวยเหลอผประสบภยนำทวม ซงเปนการบรณาการขอมลจากหนวยงานตางๆ

ทงภาครฐและเอกชนทรบแจงเหตขอความชวยเหลอ และประสานการให

ความชวยเหลอโดยสงผลใหแบงแยกขอมลไดชดเจนวา พนทใดทตองการ

ความชวยเหลอเรงดวน ตองการความชวยเหลอ ไดรบผลกระทบ หรอไดรบ

การชวยเหลอแลว

l 26 ตลาคม 2553 คณะรฐมนตรอนมตในหลกการใหใช

งบประมาณรายจายประจำปงบประมาณ 2554 งบกลาง

รายการเงนสำรองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจำเปน เพอ

ชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน (อทกภย) ครวเรอนละ

5,000 บาท ใน 2 กรณ ไดแก (1) ราษฎรผประสบอทกภย

จากกรณเกดนำทวมฉบพลน ทำใหไมสามารถขนยาย

ทรพยสนไปส ในทปลอดภยได (2) ผทมทพกอาศย

อยในพนทนำทวมขงตดตอกนไมนอยกวา 7 วน

2 พฤศจกายน 2553 คณะรฐมนตรมมตใหความชวยเหลอผประสบภยจากอทกภย

โดยกำหนดมาตรการชวยเหลอ โดยกำหนดใหการใหความชวยเหลอครอบคลม 3 กลม ไดแก

ผดอยโอกาส ผทชวยเหลอตนเองไมได เกษตรกร และผประกอบการ รวมทงระบบโครงสราง

พนฐาน โดยกำหนดมาตรการ ดงน

มาตรการชวยเหลอเรงดวนในชวงวกฤต ไดแก การแจกถงยงชพ การจดหาปจจยสซงม

อาสาสมครและภาคเอกชนจำนวนมากเขามารวมดำเนนการ และการใหเงนชวยเหลอ

ผประสบภย 5,000 บาท/ครวเรอน

มาตรการชวยเหลอหลงนำลด ไดแก

l ชดเชยพชผลเสยหาย 30,000 บาท/ครวเรอน

l ชดเชยเครองมอประกอบอาชพ 10,000 บาท/ครวเรอน

l ชวยเหลอการฟนฟอาชพ รอยละ 55 ของตนทนการผลต

l มาตรการดานการเงนการคลง ไดแก สนเชอเพอประกอบอาชพ และทอยอาศย

งดพกชำระหน ยกเวนภาษ อำนวยความสะดวกการเบกจายเงนทดรองราชการ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

94

l ฟนฟโครงสรางพนฐาน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล ถนน ไฟฟา ประปา และ

สถานทราชการ

2 พฤศจกายน 2553 รฐมนตรชวยวาการ

กระทรวงมหาดไทย มขอสงการถงหนวย

ปฏบต ในพนทประสบอทกภยภาคใต

ดงน

l ใหอำเภอในพนทประสบอทกภย

เปนศนยกลางในการประสาน

การใหความชวยเหลอประชาชน

โดยใหหนวยงานทจะเขามาปฏบตการใหความชวยเหลอประชาชน ประสาน

การปฏบตกบอำเภอ เพอใหการชวยเหลอเปนไปอยางทวถงไมเกดการซำซอน

l ใหหนวยงานในสงกดกรมทางหลวง กรมทางหลวงชนบท และทองถน สำรวจ

เสนทางคมนาคมทไดรบผลกระทบ โดยเฉพาะจดทไมสามารถสญจรได เพอ

ประชาสมพนธใหประชาชนทราบอยางทวถง

l หากขายการสอสารหลกไมสามารถใชการได ใหใชระบบการสอสารของ

กรมการปกครอง (Trunk Radio) เปนเครอขายสำรอง

l ในการชวยเหลอบรรเทาทกขผประสบภยในภาวะเรงดวนนน อาสาสมครและ

ภาคเอกชน ไดรวมมอกนดำเนนการโดยไดมการเรยกรองใหสาธารณะชวยกน

บรจาคและลงพนทใหความชวยเหลอในขณะทความชวยเหลอของภาคราชการ

ยงเขาไมถง ซงผประสบภยตางชนชมในความรวดเรวและการรวมมอของ

กลมอาสาสมครตางๆ

3.2 การฟนฟและมาตรการระยะยาว รฐบาลไดกำหนดมาตรการระยะยาวเพอปองกนและฟนฟสภาพพนทอนเนองมาจาก

ปญหาอทกภยโดยไดสงการใหดำเนนการ เพอจดทำระบบการเตอนภยทมเอกภาพ จดทำ

ระบบบรหารจดการนำ ปรบปรงแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยเพอนำไปสการปฏบต

ไดทนตอสถานการณ และการพฒนากลไกประกนความเสยง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

95

นอกจากนน รฐบาลไดกำหนดพนทเปาหมาย 3 จงหวด คอ นครราชสมา

ชยภม และลพบร เพอใหเครอขายประชาชน สภาหอการคา สภา

อตสาหกรรม และสถาบนการศกษา รวมหารอเพอเรงฟนฟและแกไข

ปญหาระยะยาว โดยกำหนดพนทนำรองท ตำบลกระเบองใหญ อำเภอ

พมาย จงหวดนครราชสมา และกำหนดแนวทางดำเนนการทสำคญ

อาท การวางผงเมอง การแกไขสงปลกสรางขวางทางนำ และการเพม

พนทแกมลง

4. ปญหา อปสรรคและขอจำกดในการใหความชวยเหลอผประสบภย การไมมนโยบายการเตอนภยธรรมชาตทชดเจนของภาครฐ ทำใหหนวยงานตางๆ

ขาดการบรณาการขอมลเพอใหความชวยเหลอผประสบภย แมวากรมอตนยมวทยา

จะออกประกาศเตอนภยเปนระยะกวา 20 ฉบบ ทงรายละเอยดของพนทและปรมาณนำฝน

ทอาจกอใหเกดนำทวมฉบพลน แตการขาดการเฝาระวงและการประเมนสถานการณ

ทตอเนองบนพนฐานของขอมลทไดรบ ทำใหไมมการปองกน การเตอนภยและการเตรยม

การอพยพประชาชนในพนทเสยงภย เมอเกดอทกภยขนจงไมสามารถแกไขสถานการณ

ไดทน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

96

ภายหลงการเกดอทกภยเมอปลายป 2553 หลายพนทภาคใตของประเทศไทย

กำลงอยระหวางการฟนฟความเสยหาย กเกดภยธรรมชาตซำขนในหลายพนทในภาคใต

เมอวนท 23 มนาคม 2554 โดยเกดอทกภยและดนโคลนถลมอนเนองมาจากความกดอากาศสง

กำลงคอนขางแรงจากประเทศจนแผปกคลมประเทศไทยตอนบน สงผลใหลมตะวนออกทพด

ปกคลมอาวไทยและภาคใตมกำลงแรง ทำใหหลายพนทในจงหวดภาคใตมนำปาไหลหลาก

นำทวมฉบพลน และนำลนตลง กอใหเกดความเสยหายในพนท 10 จงหวด 100 อำเภอ 651 ตำบล

ประชาชนเดอดรอน 628,998 ครวเรอน 2,094,595 คน และมผเสยชวต 64 คน32

บทท 8

เหตการณอทกภยและดนโคลนถลมในพนทภาคใตเมอเดอนมนาคม 2554

32 ขอมลจากกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย ณ วนท 18 เมษายน 2554

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

97

1. ลกษณะของภยธรรมชาตอทกภยในพนทภาคใตเมอเดอนมนาคม 2554 เปนผล

มาจากอทธพลของความกดอากาศตำจากประเทศจน

ทแผปกคลมประเทศไทยตอนบนตงแตวนท 18 มนาคม

มากระทบกบกบความกดอากาศตำในบรเวณอาวไทย

ระหวางวนท 24-25 มนาคม เมอเกดการรวมตวกน

ของความกดอากาศทงสองและเคลอนเขาสพนทภาคใต

จงทำใหเกดพายทมลกษณะคลายพายดเปรสชน ทำใหเกดฝนตกหนกในหลายพนท

ตงแตจงหวดสราษฎรธานถงจงหวดพทลง โดยมปรมาณนำฝนมากกวา 200 มลลเมตร

ตอชวโมง

2. ลำดบเหตการณ อทกภยครงนเรมตนจากการเกดฝนตกหนกในจงหวดสราษฎรธานและพทลง ตงแต

วนท 21-25 มนาคม ทำใหนำปาจากเทอกเขาบรรทดไหลเขาทวมพนทในจงหวด

สราษฎรธาน 7 อำเภอและพทลง 8 อำเภอ โดยจงหวดพทลง ไดออกประกาศเตอนให

ประชาชนรมทะเลสาบสงขลาเตรยมอพยพทรพยสน เนองจากกรมอตนยมวทยาประกาศวา

จะมฝนตกหนกจนถงวนท 26 มนาคม ซงจะมผลกระทบจากนำในทะเลสาบสงขลาลนตลง

และสำนกงานปองกน และบรรเทาสาธารณภยจงหวดไดสงเรอทองแบนจำนวน 15 ลำ

ใหความชวยเหลอผประสบภย ตอมานำททวมในพนทจงหวดพทลงไดขยายวงกวาง

เพมเปน 10 อำเภอ ระดบนำเฉลยสงกวา 1.20 เมตร อางเกบนำและคลองสำคญ

หลายแหงมนำเออทวม ประชาชนไดรบความเดอดรอนกวา 18,000 ครวเรอน นอกจากน

ไดเกดโคลนถลมรมปาเทอกเขาบรรทด ซงหนวยงานรบผดชอบคอสำนกงานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยจงหวดไดประกาศเตอนประชาชนทอยอาศยในพนทใกลเคยงให

อพยพออกจากพนทเสยงภย

26 มนาคม 2554 ฝนทตกสะสมมาตลอดหลายวนทำใหนำจากเทอกเขาไหลเขาทวม

หลายอำเภอของจงหวดนครศรธรรมราช ระดบนำในเขตเทศบาลสงประมาณ 30-50

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

98

กโลเมตร การจราจรและเสนทางคมนาคมหลายเสนทางถกตดขาด ชาวบานในหลายอำเภอ

ตองตดคางอยในพนทประสบภยเปนจำนวนมาก นอกจากนนฝนทตกหนกตออยางเนอง

ทำใหเกดเหตดนโคลนถลมทบบานเรอนประชาชนหลายพนท และสงผลกระทบของ

อทกภยขยายวงกวางไปเกอบทงจงหวด รวมทงทาอากาศยานนครศรธรรมราชทถก

นำปาไหลหลากเขาทวมพนทสนามบน โดยเฉพาะรนเวยทนำทวมสงกวา 1 ฟต เปนระยะทาง

กวา 2 กโลเมตร ระบบไฟฟาทงหมดจมอยใตนำซงตองมการตรวจสอบกอน จงจะ

พจารณาเปดสนามบนอกครงหนง สวนโรงพยาบาลทาศาลามนำทวมสง โดยบางจด

สงถง 2 เมตร ตองหยดใหบรการและอพยพผปวยไปยงโรงพยาบาลใกลเคยง เวชภณฑ

และระบบไฟฟาไดรบความเสยหาย ผลกระทบคาดวาไมตำกวาสบลานบาท

อทกภยไดขยายวงกวางกระจายไปในจงหวดตางๆ ในพนทภาคใตเกอบ

ทกจงหวดทงจากปรมาณฝนทตกหนกอยางตอเนอง นำเออลนตลงและ

นำปาไหลหลากสงผลกระทบตอความเปนอยและทรพยสนของประชาชน

พนทการเกษตรและผลผลตทางการเกษตรถกทำลาย ระบบคมนาคมขนสง

ถกตดขาดทำใหเกดปญหาความลาชาในการเขาชวยเหลอ ซงกองกำลง

ทหารไดมการระดมกำลงและเครองมอรวมทงเรอและเฮลคอปเตอร

เขาชวยเหลอผประสบภยจนสถานการณเรมคลคลาย

3. ผลกระทบและความเสยหายจากอทกภยและดนโคลนถลม อทกภยและดนโคลนถลมเมอเดอนมนาคม 2554 สงผลกระทบตอทรพยสนดานการเกษตร

และการประกอบอาชพของประชาชนจำนวนมาก ดงน

ดานการเกษตร มพนทประสบภยดานการเกษตร 12 จงหวด ไดแก กระบ ชมพร ตรง

พงงา พทลง นราธวาส นครศรธรรมราช ปตตาน ระนอง สงขลา สราษฎรธาน และสตล

เกษตรกรประสบความเดอดรอน 189,649 ราย พนทการเกษตรประสบภย 1,106,150 ไร

แบงเปน ขาว 319,955 ไร พชไร 59,282 ไร พชสวนและอนๆ 726,913 ไร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

99

ดานปศสตว มพนทประสบภย 9 จงหวด ไดแก นราธวาส นครศรธรรมราช ตรง พงงา

พทลง สงขลา ชมพร สราษฎรธานและกระบ เกษตรกรไดรบผลกระทบ 118,877 ราย

สตวไดรบผลกระทบ 5,788,482 ตว แบงเปนโคและกระบอ 201,572 ตว สกร แพะ

และแกะ 240,030 ตว สตวปก 5,346,880 ตว

ดานประมง มพนทประสบภย 10 จงหวด ไดแก กระบ ชมพร ตรง นครศรธรรมราช

พทลง สงขลา สราษฎรธาน ภเกต สตล และพงงา เกษตรกร 22,183 ราย พนทเพาะเลยง

สตวประสบภย 36,814 บอ คดเปนพนท 58,160 ไร และ 4,922 กระชง คดเปน

พนท 88,048 ตารางเมตร และมเรอประมงประสบภย 62 ลา

จากการประเมนสถานการณนำทวมภาคใต โดย

หอการคาจงหวดภาคใต และหนวยงานดานเศรษฐกจ

ตางๆ พบวา ผลกระทบจากอทกภยครงนสงผลเสยหาย

คดเปนมลคาประมาณ 2.1-2.6 หมนลานบาท โดย

ภาคการคา การขนสงและบรการไดรบผลกระทบ

มากทสดเสยหายกวา 4,000-5,000 ลานบาท โดย

แยกความเสยหายทรพยสน 2,832-3,453 ลานบาท

ดานเกษตร 10,048-12,889 ลานบาท ประมงและ

ปศสตว 8,869-8,932 ลานบาท และอนๆ 427-475 ลานบาท ซงเมอ

พจารณาผลกระทบในระดบประเทศพบวาสงผลกระทบตอจดพ

ของไทยประมาณรอยละ 0.24-0.29 อยางไรกตาม เมอประเมน

ผลกระทบทมตอจดพของประเทศทงป จะสงผลใหจดพไทยปรบลดลง

รอยละ 0.2-0.3 โดยจะสงผลใหจดพไตรมาสท 2 ของป ลดลง

ประมาณรอยละ 0.5-1.0 ทงน เชอวาการเยยวยาดานสนเชอของ

ภาครฐภายใตวงเงน 1-1.5 หมนลานบาท จะชวยเยยวยาใหสถานการณ

ดขนไดในระยะสน เมอรวมผลกระทบจากกรณภยพบตในญปน

คาดการณวาจะสงผลให GDP ของประเทศไทยป 2554 อยทรอยละ

3.5-4

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

100

4. มาตรการชวยเหลอ 27 มนาคม 2554 รฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตร ไดลงพนทประสบภย จงหวด

นครศรธรรมราช โดยอนมตใหผวาราชการจงหวดใชเงนทดรองราชการ 50 ลานบาท

ในการชวยเหลอราษฎรผประสบภยในเบองตน

28 มนาคม 2554 คณะรฐมนตรอนมตงบประมาณ แผนการชวยเหลอใหแก ผประสบภย

โดยรฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตรไดเสนอทประชมพจารณาปญหาภยพบต

ธรรมชาตเปนวาระแหงชาต พรอมทงปรบปรงกลไกการบงคบบญชาใหหนวยงานท

เกยวของทำงานไดอยางรวดเรว โดยมนายกรฐมนตรเปนผสงการไดโดยตรง พรอมใหความร

แกประชาชนในการปฏบตตวขณะเกดภยพบต

4 เมษายน 2554 คณะรฐมนตรมมตทเกยวของกบการชวยเหลอผประสบอทกภยและ

โคลนถลมในภาคใต ไดแก

คณะรฐมนตรอนมตตามทรฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตร ประธานคณะกรรมการ

อำนวยการ กำกบ ตดตาม การชวยเหลอผประสบอทกภย เสนอขอสนบสนนงบกลาง

เพอใหความชวยเหลอเกษตรกรผประสบอทกภยในพนทภาคใต ป 2554 ดงน

l อนมตขยายการใชอตรา หลกเกณฑ วธการจายเงน

และกรอบวงเงนการชวยเหลอเกษตรกรตามมต

คณะรฐมนตรวนท 2 พฤศจกายน 2554 วนท

16 พฤศจกายน 2553 วนท 30 พฤศจกายน 2553

และวนท 24 มกราคม 2554 เพอนำมาใชกบภยพบต

ในจงหวดภาคใตทเกดขนไปจนสนสดภย ทงน

เฉพาะเกษตรกรรายทขนทะเบยนไวกอนเกดภยพบตl อนมตใหกระทรวงเกษตรและสหกรณใชกรอบ

วงเงนท เหลออยตามมตคณะรฐมนตรวนท 2

พฤศจกายน 2553 และวนท 24 มกราคม 2554

จำนวน 1,605.48 ลานบาท เพอใหการชวยเหลอ

ดานเกษตรกร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

101

l อนมตงบกลาง รายการเงนสำรองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจำเปน เพอให

ความชวยเหลอเพมเตม จำนวน 1,632.40 ลานบาท

คณะรฐมนตรอนมตในหลกการการจายเงนชวยเหลอ

แกผประสบอทกภยและดนถลมในภาคใตครวเรอนละ

5,000 บาท รวม 10 จงหวด ตามหลกเกณฑการให

ความชวยเหลอทคณะกรรมการอำนวยการ กำกบ ตดตาม

การชวยเหลอผประสบอทกภย (คชอ.) กำหนดในกรอบ

ไมเกนจำนวน 579,062 ครวเรอน รวมงบประมาณ

ทงสนไมเกน 2,895,310,000 บาท ซงเปนจำนวนประเมน

เบองตน โดยตองมการตรวจสอบใหมความถกตองชดเจนกอนจายเงนชวยเหลอ

ทงน ใหเปนการชวยเหลอกรณพเศษเฉพาะภยพบตครงนเทานน และใหถว

จายขามจงหวดได โดยผานธนาคารออมสน ตามทรฐมนตรประจำสำนก

นายกรฐมนตรประธาน คชอ. เสนอ และเหนชอบหลกเกณฑและแนวทาง

การจายเงนชวยเหลอผประสบอทกภยภาคใตครวเรอนละ 5,000 บาท สำหรบ

อทกภยตงแตวนท 23 มนาคม 2554 ใหสนสดในเวลา 3 เดอน ภายในวนท

22 มถนายน 2554 และมอบหมายใหกระทรวงมหาดไทยประสานขอความ

รวมมอองคกรปกครองสวนทองถนในการใหความชวยเหลอแกผประสบภย

และดนถลมในภาคใตดงกลาวดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

102

ภยพบตถอเปนปญหาความมนคงประการหนงทสรางความเสยหายตอชวต

และทรพยสน รวมทงสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของประเทศ

อยางมหาศาล โดยเฉพาะในปจจบนทการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบตกลายเปน

ภยคกคามใหม ซงโลกยคปจจบนจะตองเผชญและตองปรบตวรวมกน (Non-Traditional

Threat) เนองจากพบตภยทเกดขนทวโลกมความถและความรนแรงเพมมากขน แมวา

แตละประเทศจะมการพฒนามาตรการและแนวทางการจดการภยพบตทเกดขน โดยประเทศ

ทพฒนาแลวมกมการพฒนาดานโครงสรางพนฐานทมนคง แขงแรง มอปกรณ เครองมอ

และสรรพกำลง รวมทงระบบการบรหารจดการทมประสทธภาพมากกวาประเทศดอยพฒนา

ทำใหมความเสยงตอการสญเสยชวตและทรพยสนจากภยพบตนอยกวาประเทศดอยหรอ

ประเทศยากจน

บทท 9

บทวเคราะหและประเดนสำคญจากการศกษา

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

103

อยางไรกตาม แมจะมการเตรยมมาตรการและแนวทางตลอดจนอปกรณ

กภยและชวยชวต แตการชวยเหลอบรรเทาทกขผประสบภยจากพบตภยตางๆ ยงขน

อยกบการตอบสนองในภาวะฉกเฉนของผบรหารประเทศระดบตางๆ ทจะประเมน

สถานการณเพอสงการสงกำลงชวยเหลอหลงเหตการณ และการฟนฟบรณะอยางม

ประสทธภาพ ซงตลอดระยะเวลาทผานมา พบวาในหลายพนทเมอเกดความสญเสย

ในระหวางเกดภยพบตแลว ยงมความสญเสยเพมขนในระยะหลงเหตการณภยพบต

อกดวย การศกษาน จงไดวเคราะหความสำคญขององคประกอบตางๆ ทมผลตอการ

ชวยเหลอผประสบภยโดยเปรยบเทยบการชวยเหลอผประสบภยกรณตางๆ ดงน

1. ระบบการวางแผนเตรยมพรอม

การตดสนใจและการตอบสนองทรวดเรวและ

มประสทธภาพ จะสรางความเชอมนใหกบ

ประชาชนวา ภาครฐและฝายบรหารมความพรอม

ในการเขาชวยเหลอหากเกดพบตภยในพนท

ซงจะสามารถลดความสญเสยชวตและทรพยสน

ในพนทภยพบตได โดยในหลายประเทศ แมวา

จะมการวางแผนและจดตงหนวยงานรบผดชอบโดยเฉพาะ เพอเปนกลไกดำเนนการ

ตางๆ ในการใหความชวยเหลอผประสบภย แตยงคงประสบปญหาการพจารณาตดสนใจ

ทไมรวดเรวเพยงพอ ดงจะเหนไดจาก

กรณแผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหวทโกเบ) ในประเทศญปน ป 2538 รฐบาล

ญปนตอบสนองตอสถานการณอยางลาชาเนองจากพนทประสบภยถกตดขาด ประกอบ

กบการรายงานสถานการณทลาชาและคาดเคลอน ทำใหผประสบภยตองดำรงชวต

อยางยากลำบากในทพกฉกเฉนทมทวางไมพยงพอตอจำนวนผประสบภย รวมทง

การขาดแคลนอาหาร นำดม ผาหมและเครองใชตางๆ ทงนเนองจากการขาดการเตรยมการ

ทมประสทธภาพและการประเมนความเสยงทตำกวาความเปนจรง แมวาในพนท

ใกลเคยงจะมประสบการณการเกดแผนดนไหวอยางรนแรงมากอน จงทำใหเกดความเสยหาย

ตอชวตและทรพยสนจำนวนมาก

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

104

กรณพายเฮอรรเคนแคทรนาในประเทศสหรฐอเมรกา ป 2548 รฐบาลสหรฐฯ

ทงรฐบาลกลางและรฐบาลทองถนใหการตอบสนองตอภยพบตชาเกนไป ประกอบกบ

การประเมนสถานการณทผดพลาดและการรายงานสถานการณทคลาดเคลอน ทำให

ประธานาธบดและรฐบาลกลางสงการใหความชวยเหลอใหกบผประสบภยลาชา

ผประสบภยทรอดชวตตองประสบปญหาการดำเนนชวตหลงพบตภยอกระยะหนง

ทงปญหาการขาดแคลนเครองอปโภคบรโภค ยาและเวชภณฑ และสงของจำเปน

สงผลใหเกดปญหาการปลนจและลกขโมยจำนวนมาก ยกตวอยางเชน ประชาชน

ในซปเปอรโดม ซงรอดชวตจากภยพบตตองรอคอยเปนเวลาหลายวนกวาจะไดรบ

การชวยเหลอกองกำลงทหารจำนวนมากทเขาไปในพนทใหความสำคญกบการคมครอง

ทรพยสนมากกวาการใหความชวยเหลอประชาชน แมวาจะมทงรถยนต อาหาร

และสงของทจำเปนอยในพนท แตไมมการนำมาบรจาคแจกจายใหกบผประสบภย

เพอบรรเทาความเดอดรอนกอน ซงรฐบาลสหรฐฯ ถกประชาชน และประเทศตางๆ

วจารณวาไรประสทธภาพในภาวะฉกเฉนและตอบสนองตอเหตการณชาเกนไป

กรณพายไซโคลนนารกสในประเทศพมา ป 2551 รฐบาลทหารพมาขาดความพรอมในการเตรยมการ

รบภยพบตโดยไมปรากฏมาตรการแนวทางชวยเหลอ

ผประสบภยทชดเจน จงไมสามารถใหการชวยเหลอ

ผประสบภยไดอยางทนทวงท แมวาภายหลงเหตการณ

จะมความพยายามชวยเหลอจากนานาประเทศ และ

อาสาสมครตางๆ แตการตดสนใจทลาชาของรฐบาล

ทหารพมาโดยไมเปดรบความชวยเหลอในระยะแรก

ทำใหประชาชนทประสบภยตองดำรงชวตอยอยางลำบากและขาดแคลนปจจยดำรงชพ

รฐบาลทหารพมาจงถกนานาประเทศและประชาชนพมาวพากษวจารณอยางรนแรง

กรณแผนดนไหวและคลนสนามในเขตโทโฮกของเกาะฮอนช ประเทศญปน เมอวนท 11 มนาคม 2554 รฐบาลญปนมการเตรยมการรบมอภยพบตอยาง

มประสทธภาพ ทงการเตรยมการดานระบบเตอนภย โครงสรางพนฐาน วสดอปกรณ

และบคลากร รวมทงการใหความรแกประชาชนเพอเตรยมรบภยพบตทางธรรมชาต

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

105

มาโดยตลอด เมอเกดเหตการณภยพบตประชาชน จงสามารถหลบภยไดอยางรวดเรว

อยางไรกตาม เนองจากภยพบตทเกดขนมความรนแรงมากกวาทมการเตรยมการไว และ

ยงเกดเหตการณซำซอนคอ การเกดความเสยหายทโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรซงสงผล

ตอการชวยเหลอ และบรรเทาทกขของประชาชน จนภายหลงนายกรฐมนตรและ

รฐบาลญปนถกตำหนจากประชาชนถงความลาชาในการแกไขปญหาโรงไฟฟาพลงงาน

นวเคลยร พรอมทงมเสยงเรยกรองใหรบผดชอบตอความลาชาดงกลาว

กรณคลนยกษสนามในประเทศไทย ป 2547 ประชาชน

ไมไดรบการแจงเตอนภยอยางทนทวงท เนองจากเปน

พบตภยรปแบบใหมทไมเคยเกดขนในประเทศมากอน

หนวยงานราชการทเกยวของจงไมสามารถคาดการณ

ความรนแรงได อยางไรกตาม การท ร ฐบาลโดย

นายกรฐมนตรใหการตอบสนองตอเหตการณอยาง

รวดเรว โดยลงพนทสงการและประสานงานการให

ความชวยเหลออยางรวดเรว ประกอบกบความรวมมอของภาคเอกชนและกลม

อาสาสมครตางๆ ทระดมกำลงใหความชวยเหลอ ทำใหสามารถกำหนดผรบผดชอบ

สงการในแตละพนทและรายงานขอมลทถกตองทนเวลา ทำใหสถานการณคลคลายลง

ในภาพรวม ผประสบภยทงชาวไทยและชาวตางชาตชนชมในการตอบสนองตอภยพบต

ของประเทศไทย

กรณเหตการณอทกภยในประเทศไทย เมอปลายป 2553 หนวยงานทองถน

ประสบปญหาการประเมนสถานการณผดพลาดประกอบกบการขาดผรบผดชอบ

ในการประสานงานและสงการ ทำใหการชวยเหลอของภาครฐในระยะแรกเปนไปอยาง

ลาชา แตดวยความรวมมอของหนวยงานเอกชน โดยเฉพาะสอมวลชนทนำเสนอภาพ

ความรนแรงของอทกภยอยางตอเนอง ทำใหภาคเอกชนและอาสาสมครลงสพนท

เพอชวยเหลอบรรเทาทกขแกผประสบภยในระยะแรกกอนทความชวยเหลอของ

ทางราชการจะมาถง ซงเหตการณทเกดขนไดชใหเหนจดออนในการบรหารจดการ

การคาดการณ และประเมนสถานการณ รวมทงการบรณาการเพอชวยเหลอผประสบ

ภยพบตขนาดใหญของหนวยงานภาครฐซงควรไดรบการปรบปรงใหดขน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

106

กรณเหตการณอทกภยและดนโคลนถลมในประเทศไทย เมอเดอนมนาคม 2554 เหตการณทเกดขนอยในระยะ

เวลาฟนฟของอทกภยเมอปลายป 2553 หนวยงานราชการ

ทงสวนกลาง สวนทองถนกองกำลงทหารและอาสาสมคร

ตางๆ จงสามารถระดมกำลงเขาชวยเหลอประชาชนได

อยางรวดเรว อยางไรกตามพบวาเมอราษฎรในพนทและ

นกทองเทยวจำนวนมาก ไมปฏบตตามประกาศเตอนภย

และอพยพเนองจากหลายพนทไมเคยประสบเหตอทกภยมากอนและการไมมนใจ

ในความปลอดภยของทรพยสนเนองจากเมอมการอพยพออกจากพนทพบวามการ

โจรกรรมทรพยสนเกดขนจำนวนมาก ดงนนเมอเกดฝนตกหนกตอเนองและนำปาไหล

หลากจนเสนทางคมนาคมถกตดขาด จงไมสามารถอพยพหนภยไดทน เกดปญหา

ผประสบภยตดอยในพนทเปนจำนวนมาก

2. กลไกการจดการในภาวะฉกเฉน จากกรณศกษาทกกรณพบวา มปญหาการจดการในภาวะฉกเฉน (ยกเวนประเทศญปน

ทมการกำหนดกลไกรบผดชอบไวอยางมประสทธภาพ) เนองจากในชวงเกดวกฤตไดเกด

ชวงสญญากาศกอนทความชวยเหลอจะเขาสพนทประสบภย โดยพนททไดรบความเสยหาย

รายแรง สาธารณปโภค และเสนทางคมนาคมสวนใหญจะถกทำลายจนไมสามารถใชการได

ทำใหเกดปญหาการอพยพประชาชนทตดอยในเหตการณซงกอใหเกดการสญเสยชวต

และทรพยสนตามมา ทงน ระบบการสอสารขอมลขาวสารในภาวะฉกเฉนและการกภย

มความสำคญมากตอการตดสนใจ จงจำเปนตองวางระบบทด ทงดานกฎระเบยบและ

การมอบหมายหนวยงานรบผดชอบในการอำนวยการ เพอใหเกดการจดการกบสถานการณ

อยางถกตอง ทงการสงการและอปกรณสนบสนน เพอใหเจาหนาทผปฏบตงาน อาสาสมคร

และหนวยกภยตางๆเขาใจสถานการณและสามารถบรณาการการใหความชวยเหลอ

ผประสบภยไดอยางมประสทธภาพ

ประเทศสหรฐอเมรกา มหนวยงานจดการภยพบตระดบชาต คอ Federal Emergency

Management Agency (FEMA) และหนวยปองกนภยของรฐบาลทองถน ซงมการ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

107

เตรยมพรอมและระบบแจงเตอนภยทมประสทธภาพ แตในกรณพายเฮอรรเคนแคทรนา

แมวาศนยเฮอรรเคนแหงชาต (National Hurricane Center: NHC) จะมการตดตาม

เฝาระวงและแจงเตอนภยตอเนองหลายสปดาหกอนพายจะพดเขาสฝง แตการ

เฝาระวงและการประเมนสถานการณทผดพลาดและขนตอนการสงการทลาชา ทำให

รฐบาลกลาง รฐบาลทองถนและ FEMA ไมสามารถเตรยมการทดพอและไมมการสงการใดๆ

เพอทำการอพยพประชาชนไปสทปลอดภยไดอยางทนเวลา

ประเทศพมา รฐบาลทหารพมามการตอบสนองตอภยพบตจากพายไซโคลน

นารกสลาชากวาควรจะเปน โดยในชวงประสบภยไมมการดำเนนการใดเพอ

ชวยเหลอบรรเทาทกขตอประชาชน อกทงการปฏเสธความชวยเหลอจาก

ตางประเทศทสงไปยงผประสบภย ทำใหสงของบรรเทาทกขสวนใหญทไดรบ

จากตางประเทศไมไดแจกจายไปถงมอผทจำเปนตองไดรบความชวยเหลอ

ซงแตกตางจากรฐบาลจนกรณเกดแผนดนไหวอยางรนแรงในภาคตะวนตก

ของจน โดยประธานาธบด Hu Jintao ไดเรยกระดมกำลงทหารและเจาหนาท

บรรเทาทกขเพอปฏบตการกภยในทนท และนายกรฐมนตร Wen Jiabao

ไดเดนทางไปถงพนทประสบภยภายในไมกชวโมง และไมแสดงความพยายาม

ทจะปกปดความรายแรงของภยพบตทเกดขน พรอมกบประกาศยอมรบ

ความชวยเหลอจากตางประเทศดวย

ประเทศญปน ภายหลงการเกดแผนดนไหวทเมองโกเบ รบบาลญปนไดมการออกกฎหมาย

และปรบปรงกฎหมายเพอยกระดบมาตรฐานการเตรยมพรอม ปองกนและรบมอกบ

ภยพบตเปนจำนวนมาก ดงน

(1) กฎหมายทเกยวกบภยพบต ไดแก

l The Disaster and Rescue Act 1961

l The Fundamental Disaster Prevention Act 1962

(2) กฎหมายทเกยวกบแผนดนไหว ไดแก

l The Earthquake Insurance Act 1964

l The Big Scale Earthquake Prevention Act

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

108

l The Special Act to Earthquake Disaster 1995

l The Act of Land Disaster Prevention 1999

(3) กฎหมายเพอปองกนอบตภยจากนวเคลยร ไดแก

l The Special Act of Nuclear Disaster Prevention 1999

นอกจากจะกำหนดแผนปองกนภยพบตไวลวงหนาแลว รฐบาลยงมแผนประสานงาน

ภายหลงการเกดภย โดยสงเสรมใหภาคเอกชน องคกรตางๆ และประชาชนทวไป

เผชญภยพบตดวยหลกความรบผดชอบ สามารถพงตนเองและชวยเหลอกนอยางม

ประสทธภาพ

รฐบาลญปนมโครงสรางการบรหารจดการภยพบตโดยมสภาการจดการภยพบตแหงชาต

ซงมนายกรฐมนตรเปนประธาน เปนองคกรดานนโยบาย และการสงการเมอเกดภยพบต

ระดบประเทศ โดยมเครองมอทสำคญ เชน ระบบขอมลสารสนเทศเพอการจดการภยพบต

ซงเปนสวนหนงของ E-Japan Program โดยระบบขอมลสารสนเทศนมการวางระบบ

ตงแตป 2548 และเชอมตอดวยระบบสอสารไรสายเมอป 2549 เพอการสอสารระหวาง

รฐบาลกลาง เมองใหญ เขตจงหวด องคกรทองถนจนถงระดบหมบานและประชาชน

โดยเชอมตอเขากบเครอขายการสอสารเพอการปองกนภยพบต ผานระบบดาวเทยม

และโทรศพทเคลอนท รวมทงมหนวยงานรบผดชอบการกภยและการจดการในภาวะ

ฉกเฉนโดยตรง ไดแก Fire and Disaster Management Agency (FDMA) ซงอยภายใต

กระทรวงกจการภายในและการสอสารญปน

หลงจากการเกดภยพบตจากเหตแผนดนไหวและ

คลนสนาม เมอวนท 30 มนาคม 2554 รฐบาลญปน

ไดพจารณาแนวทางเพอตงใหพนทประสบภยพบต

จากเหตแผนดนไหวและคลนสนามเมอวนท 11 มนาคม

2554 เปน “เขตฟนฟพเศษ” เพออำนวยความสะดวก

ในการฟนฟบานเมอง โดยจะมมาตรการชวยเหลอตางๆ

เชน การจดเกบภาษอตราพ เศษ และการยกเวน

กฎระเบยบตางๆ ทเปนอปสรรคตอการฟนฟ โดยรฐบาล

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

109

ญปนกำล งพจารณาการใชกฎหมายน

ครอบคลมพนทเมองตางๆ ตลอดชายฝง

มหาสมทรแปซฟค

ประเทศไทย การบรหารจดการภยพบตได

ดำเนนการตามพระราชบญญตปองกนภย

ฝายพลเรอน พ.ศ. 2522 และแผนปองกนภย

ฝายพลเรอนแหงชาต พ.ศ. 2548 อยางไรกตาม

การดำเนนการชวยเหลอผประสบภยจากเหตการณคลนยกษสนามดำเนนการโดย

การออกประกาศของกระทรวงมหาดไทยและประกาศศนยชวยเหลอผประสบภย ซงได

จดตงขนอยางเรวดวนในชวงเวลาวกฤตซงประกาศดงกลาวไดมการกำหนดตวผรบผดชอบ

ในพนทตางๆ อยางชดเจนทำใหสามารถชวยเหลอผประสบภยไดอยางลลวงและ

มประสทธภาพ

สวนการดำเนนการเพอแกไขปญหานำอทกภยเมอปลายป 2553 แมวา

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตจะจดทำแผนการ

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557 ทมกรอบยทธศาสตร

ครอบคลมตงแตระยะกอนเกดภย ระยะเกดภย และระยะหลงเกดภยขน

และคณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบเมอวนท 17 พฤศจกายน 2552 แลว

แตยงประสบปญหาความชดเจนในทางปฏบต ซงปญหาหนง คอ ผมหนาท

รบผดชอบตามแผนฯ ไมสามารถเขาควบคมเหตการณและประเมนสถานการณ

ไดทน ประกอบกบชวงเวลาวกฤตทความเสยหายแผขยายเปนวงกวาง

การระดมกำลงเจาหนาทและอปกรณสนบสนนจงเปนไปอยางยากลำบาก

อยางไรกตาม เมอเกดเหตอทกภยและดนโคลนถลมในพนทภาคใตเมอเดอน

มนาคม 2554 หนวยงานรบผดชอบสามารถเขาใหความชวยเหลอผประสบภย

ไดอยางรวดเรวและสามารถแกไขขอบกพรองจากการปฏบตงานทเกดขน

เมอครงอทกภยปลายป 2553 ไดมากขน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

110

3. การชวยเหลอบรรเทาทกข การชวยเหลอบรรเทาทกขเปนเรองของการจดการบนพนฐานของขอมลและทรพยากร

ทมอยจรง โดยตองทำการประเมนและรายงานสถานการณทเกดขนตอผมอำนาจตดสนใจ

โดยจดระบบฐานขอมลทงทมอยแลว (แผนทภมประเทศพนทประสบภย จำนวน

ประชากรในพนท และสถตขอมลทจำเปน เชน เดก คนชรา และคนพการ) ใหสามารถ

เขาถงไดทนท และผนวกเขากบขอมลสถานการณในเวลาจรง (Real Time Information)

ซงจะมผลในการพจารณาการสงความชวยเหลอเขาสพนท จากกรณศกษาทไดทำ

การศกษาทงหมดพบวา มกรณคลนยกษสนามเพยงกรณเดยวทการชวยเหลอบรรเทาทกข

ไดดำเนนการอยางรวดเรวและมประสทธภาพ โดยมการตดตามสถานการณ และ

ปรบปรงขอมลใหทนเหตการณตลอดเวลา ซงเปนสวนททำใหงายตอการพจารณา

ตดสนใจตางๆ สวนภยพบตในกรณศกษาอนๆ พบวา การขาดขอมลความผดพลาด

ในการประเมนสถานการณ และการไมรายงานความเสยหาย และผลกระทบจรงทเกดขน

ทำใหการชวยเหลอลาชาและไมตรงกบความตองการของผประสบภย

การประชมปฏบตการนานาชาต เรอง People’s Leadership

in Disaster Recovery: Rights, Resilience and

Empowerment ในชวงเดอนตลาคม 2549 ทจงหวดภเกต

ไดเปดโอกาสใหผแทนจากเมองนวออรลนส และจากภมภาค

อนๆ ทไดรบผลกระทบจากพายเฮอรรเคนแคทรนา เขารวม

ประชมกบคณะผแทนจาก 10 ประเทศ ทไดรบผลกระทบ

จากภยพบตตางๆ ทำใหเกดองคความรและความเขาใจ

ในแนวทางการบรรเทาภย และการตอบสนองตอวกฤตการณ

ภยพบตทแตกตางกนและผลลพธทแตกตางกนโดยสนเชง

โดยมประเดนทสำคญ คอ บทบาทของชมชน การระดม

ทรพยากรทมอย และบทบาทของอาสาสมคร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

111

กรณแผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหวทโกเบ) ในประเทศญปน ป 2538 การตอบสนอง

ของรฐบาลทลาชาประกอบกบการเขาสพนท เปนไปอยางยากลำบากทำใหเกด

ความเสยหายกระจายเปนวงกวาง ผทเขาชวยเหลอและบรรเทาทกขกลมแรกเปนกลม

เอกชนรวมทงกลมยากซาในพนท

กรณพายเฮอรรเคนแคทรนาในประเทศสหรฐอเมรกา ป 2548 การตอบสนอง

ในภาวะฉกเฉนและการชวยเหลอ เปนการดำเนนงานของฝายรฐเปนหลกประชาชน

ในซปเปอรโดมตองรอคอยเปนเวลาหลายวนกวาจะไดรบการชวยเหลอ กองกำลงทหาร

จำนวนมากทเขาไปในพนททำหนาทคมครองทรพยสนมากกวาการใหความชวยเหลอ

ประชาชน แมวาจะมทรพยากร เชน รถยนต อาหาร และสงของทจำเปนอยในพนท

แตไมมการนำมาบรจาคแจกจายใหกบผประสบภย

กรณพาย ไซโคลนนารกสในประเทศพมา ป 2551 การตอบสนองในระยะวกฤตเปนไปอยาง

ลาชาทำใหมผบาดเจบและเสยชวตจำนวนมาก

ซงผบาดเจบเหลานตองประสบปญหาทตดตามมา

คอการใหความชวยเหลอบรรเทาทกขทลาชา

ผประสบภยตองดำรงชพอยางลำบาก ซงนานาชาต

ตางมความกงวลวา อาจกอใหเกดการระบาดของ

โรคตดตอรายแรง เนองจากความลาชาในการเกบกรางผเสยชวต และการรกษาพยาบาล

ผทบาดเจบอยางไมถกตอง

กรณแผนดนไหวและคลนสนามในเขตโทโฮกของเกาะฮอนช ประเทศญปน เมอวนท 11 มนาคม 2554 พบวาการใหความชวยเหลอโดยเฉพาะรฐบาลทองถน

เปนไปอยางรวดเรวและมประสทธภาพ อนเปนผลจากการเตรยมการทด อยางไรกตาม

เนองจากพนทประสบภยเปนพนททมประชากรเปนผอยอาศยเปนจำนวนมาก การหลบหน

หรอการชวยเหลอไปยงทปลอดภยจงไมอาจดำเนนการไดทนทงหมด นอกจากนเนองจาก

โรงพยาบาลและเวชภณฑถกทำลายเสยหาย จงมประชาชนทอพยพไปอยในศนยหลบภย

เสยชวตเพมภายหลงอกหลายรายโดยเฉพาะคนชรา

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

112

กรณคลนยกษสนามในประเทศไทย ป 2547 ภายในเวลาไมกชวโมงหลงภยพบต

มการแจกจายนำ อาหาร และสงของบรจาค รวมทงมอาสาสมครจำนวนมากหลงไหล

เขามาสพนทประสบภย การตอบสนองและการชวยเหลอในภาวะฉกเฉนเปนการรวมพลง

ของหนวยงานรฐ องคกรพฒนาเอกชน ภาคเอกชน และการรวมพลงของชมชนโดยเฉพาะ

ผรอดชวตชาวไทย ซงมบทบาทสำคญในการใหความชวยเหลอชมชนของตนเอง

4. การฟนฟบรณะหลงเกดภยพบต ในการฟนฟบรณะพนทประสบภยสวนใหญ รฐบาล

จะจดทำโครงการเพอฟนฟขนเปนกรณพ เศษ

ประกอบดวยโครงการปรบปรงดานโครงสราง (Hard

Structure) และโครงการอนๆ (Soft Structure)

โดยการปรบปรงหรอการกอสรางโครงสรางพนฐาน

ตางๆ ทเนนการปองกนภยพบต เชน การกอสรางเขอนกนนำ ซงตองมระบบบำรงรกษา

และการบรหารจดการทมประสทธภาพ เพอไมใหเกดปญหาการลงทนสญเปลา

สวนโครงการอนๆ ตองพจารณาความเหมาะสมของแตละพนท โดยเฉพาะการดำเนน

โครงการทเปนปจจยชวยลดผลกระทบหากเกดภยพบต เชน การสงเสรมการสราง

คนกนนำขนาดเลกรอบแปลงเพาะปลก การสรางทอพยพ และการปรบชวงเวลา

การเพาะปลก เปนตน โดยการฟนฟบรณะหลงเกดภยทเกดขนมความจำเปนตองพจารณา

ความเหมาะสมใหสามารถปองกนและแกไขภยพบตทอาจเกดขนอกไดอยาง

มประสทธภาพ

กรณแผนดนไหวฮนชน (แผนดนไหวทโกเบ) ในประเทศญปน ป 2538 การฟนฟบรณะพนทและโครงสรางพนฐานในพนทประสบภยใชเวลา

ตอเนองหลายป แมวาระบบไฟฟา ประปาและโทรคมนาคมจะกลบมาใชได

หลงเหตการณแตการฟนฟระบบทางดวนและการปลกสรางอาคาร-บาน

พกอาศยทไดรบความเสยหายยงตองใชเวลานานกวา 4 ป

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

113

กรณพายเฮอรรเคนแคทรนาในประเทศสหรฐ อเมรกา ป 2548 พบวา ภายหลงภยพบต

ผานไปแลว 1 ป กยงไมสามารถคนหาผเสยชวต

และสญหายไดครบ ประชาชนชาวนวออรลนสกวา

750,000 คน ยงไมสามารถกลบไปอยทบานเดมได

ระบบนำประปาในหลายพนทยงไมกลบสสภาพ

ปกต การฟนฟทใชจายงบประมาณไปจำนวนมาก

ยงไมสามารถตอบสนองความตองการของ

ประชาชนในพนท ทำใหมผทตดสนใจอพยพ

ยายถนฐานจำนวนมาก

กรณพายไซโคลนนารกสในประเทศพมา ป 2551 พบวา ปจจบนประชาชนชาวพมา

จำนวนมากยงไมสามารถดำเนนชวตไดเหมอนกอนเกดภยพบต ทงการดำรงชวต

การประกอบอาชพทขาดแคลนอปกรณ เครองมอ และบานพกอาศยทเสยหายซงไมได

รบการซอมแซมทเหมาะสม การฟนฟสภาพความเปนอยและสภาพแวดลอมถกดำเนนการ

โดยประชาชนชาวพมา โดยมการใหความชวยเหลอจากอาสาสมครตางชาตเทาทจะ

สามารถดำเนนการไดเทานน

กรณแผนดนไหวและคลนสนามในเขตโทโฮกของเกาะ

ฮอนช ประเทศญปน เมอวนท 11 มนาคม 2554 พบวา

ยงประสบปญหาการเขาพนทเพอฟนฟความเสยหาย

ถงแมรฐบาลจะมความพรอมทงกำลงคนและเครองมอ

แตเนองจากผลกระทบจากความเสยหายทโรงไฟฟา

นวเคลยรฟกชมะ ไดอจ ททำใหเกดการรวไหลของ

กมมนตภาพรงสจนเมอวนท 11 เมษายน 2554 สำนกงาน

ความปลอดภยนวเคลยรของรฐบาลญปน ไดประกาศ

ยกระดบวกฤตทโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ ไดอจ จาก

ระดบ 5 เปนระดบ 7 ซงเปนระดบเลวรายทสดของ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

114

มาตรฐานสากล33 เนองจากความเสยหายทโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ ไดอจ สงให

เกดการรวไหลของสารกมมนตรงสจำนวนมหาศาล ซงเปนภยคกคามตอสขภาพมนษย

และสงแวดลอมเปนบรเวณกวาง และตอมาเมอวนท 21 เมษายน 2554 รฐบาลญปน

ไดออกประกาศกำหนดใหพนทในรศม 20 กโลเมตรโดยรอบโรงไฟฟานวเคลยร

33 IAEA กำหนดมาตรการระหวางประเทศวาดวยเหตการณทางนวเคลยรในป 2533 เปนมาตราสากล ระดบ 0 ถง 7 ดงน ระดบ 0 เหตการณคลาดเคลอนเลกนอยจากการเดนเครองของโรงไฟฟานวเคลยรตามปกต ไมกระทบตอ ความปลอดภย ระดบ 1 เหตผดปกตแตกตางจากเงอนไขตามทอนญาตใหเดนเครองโรงไฟฟานวเคลยรแตไมมผลกระทบ ดานความปลอดภย ไมมการรวไหลของสารกมมนตรงส ระดบ 2 เกดเหตขดของซงสงผลกระทบดานความปลอดภย แตระบบปองกนอนยงควบคมสภาวะผดปกตได หรอเปนเหตการณททำใหผปฏบตงานไดรบปรมาณรงสเกนเกณฑกำหนด แตยงไมเปนอนตราย รายแรงตอสขภาพโดยฉบพลน และไมมการรวไหลของรงสออกนอกโรงไฟฟา ระดบ 3 เกดเหตขดของรนแรง Serious Incident เหตการณทใกลตอการเกดอบตเหต ซงเหลอเพยงระบบปองกน ขนสดทายยงคงทำงานอย หรอเหตการณททำใหเกดการแพรกระจายของสารกมมนตรงสภายใน โรงไฟฟานวเคลยรอยางรนแรง หรอผปฏบตงานไดรบรงสในระดบทเปนอนตรายตอสขภาพอนามย หรอการแพรกระจายสารกมมนตภาพรงสปรมาณเลกนอยออกสภายนอกโรงไฟฟานวเคลยร (กลม บคคลทลอแหลมตอเหตการณไดรบปรมาณรงสในชวงประมาณ 0.1 มลลซเวรต) ระดบ 4 อบตเหตทกอใหเกดความเสยหายตอสถานปฏบตการนวเคลยรในระดบสำคญ เชน แกนปฏกรณ นวเคลยรหลอมละลายบางสวน หรอ ผปฏบตงานไดรบปรมาณรงสเกนเกณฑกำหนด ทำใหมโอกาส เสยชวตจากเหตการณดงกลาวเปนไปไดสง หรอมการแพรกระจายของสารกมมนตรงสออกสภายนอก ยงผลใหกลมบคคลทลอแหลมตอเหตการณไดรบปรมาณรงสในชวง 2-3 มลลซเวรต ระดบ 5 อบตเหตทกระทบถงนอกโรงงาน เกดความเสยหายรนแรงตอสถานปฏบตการนวเคลยรหรอมการ แพรกระจายของสารกมมนตรงสออกสภายนอก เทยบเทากบกมมนตภาพของไอโอดน-131 ในชวง 100-1,000 เทระเบกเคอเรล ทงน 1 เบกเคอเรล (Becquerel: Bq) มคาเทากบการสลายตวของ สารกมมนตรงส 1 อะตอมใน 1 วนาท ทำใหตองใชแผนฉกเฉนบางสวน ระดบ 6 อบตเหตรนแรงทกอใหเกดการแพรกระจายของสารกมมนตรงสออกสภายนอกโรงไฟฟาปรมาณมาก เทยบเทากบกมมนตภาพไอโอดน-131 ในชวง 1,000-10,000 เทระเบกเคอเรล และตองดำเนนการ ตามแผนฉกเฉนอยางเตมรปแบบ ระดบ 7 อบตเหตรนแรงทสดกอใหเกดการแพรกระจายของกมมนตรงสออกสภายนอกปรมาณมหาศาล เทยบกบกมมนตภาพไอโอดน-131 ในชวง 10,000 เทระเบกเคอเรล มผลกระทบตอสขภาพ อนามยและสงแวดลอมอยางกวางขวาง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

115

ฟกชมา ไดอจเปนเขตควบคมพเศษดานนวเคลยร ทหามประชาชนเขาพนทในทกกรณ

หากฝาฝนจะตองโดนโทษปรบ ซงถอเปนมาตรการลาสดของทางการญปนทพยายาม

ควบคมวกฤตการรวไหลของสารกมมนตภาพรงสจากโรงไฟฟาดงกลาว หลงจากกอนหนาน

มการออกมาตรการใหประชาชนอพยพมากกวา 60,000 คน ออกจากพนทโดยสมครใจ

จากผลกระทบดานวกฤตนวเคลยรดงกลาวจงทำใหรฐบาลญปน ไมสามารถดำเนนการ

ฟนฟพนทประสบภยไดอยางเตมรปแบบ และยงไมสามารถกำหนดไดวาจะสามารถ

ดำเนนการไดเมอใด เนองจากตองดำเนนการแกไขปญหาทโรงไฟฟานวเคลยรให

สำเรจกอน

กรณคลนยกษสนามในประเทศไทย ป 2547 พบวา กระบวนการฟนฟเปนการทำงาน

รวมกนของหลายฝาย กลมอาสาสมครจำนวนมากทำงานบนพนฐานความตองการทแทจรง

ของชมชน หลายชมชนในพนทใชวกฤตดงกลาวเปนโอกาส ทำใหเกดกระบวนการ

พฒนา การสรางจตสำนกและความเขมแขงของชมชนอยางตอเนอง แมจะเกด

ขอผดพลาดบางในระหวางกระบวนการฟนฟ แตความผดพลาดเหลานนกสามารถ

แกไขได

กรณเหตการณอทกภย เมอปลายป 2553 และกรณ

เหตการณอทกภยและดนโคลนถลมในพนทภาคใตของ

ประเทศไทย เมอเดอนมนาคม 2554 พบวา ยงอยในระยะ

กำหนดมาตรการดำเนนการ ซงรฐบาลสามารถใชโอกาสน

ในการทบทวนและกำหนดมาตรการทเหมาะสมชดเจน

เชน สำหรบพนททมการกอสรางขวางทางนำจนเกดภาวะ

นำทวมเปนประจำ ควรใหมการปรบปรงทงพนทและ

โครงสรางพนฐานใหเหมาะสม สำหรบกรณทมความจำเปน

ตองยายชมชน ควรชแจงใหประชาชนเขาใจถงเหตผล

ความจำเปนบนพนฐานของความถกตองทางหลก

วชาการดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

116

บทท 10

บทสรป

1. ขอสงเกตการจดการภยพบตของประเทศไทย ในอดต ประเทศไทยมประสบการณในการจดการภยพบตคอนขางจำกดภยพบตทเกดขน

เปนประจำ ไดแก ภาวะนำทวม พายฝน และภยแลงทเกดขนตามฤดกาล ซงไมมความรนแรง

มากนก การเตรยมการตางๆ จงอยบนสมมตฐานของลกษณะภยพบตดงกลาวภายใน

ขอบเขตความรนแรงระดบหนงเทานน ระบบการเตรยมพรอม การจดการในภาวะฉกเฉน

และการกภยจงไมมประสทธภาพเพยงพอในรองรบภยขนาดใหญ อยางไรกตาม ในชวง

สองทศวรรษทผานมา ประเทศไทยตองเผชญภยพบตขนาดใหญหลายครง อาท ดนถลม

ทจงหวดนครศรธรรมราช เมอป 2533 พายไตฝนเกย ป 2532 และคลนยกษสนาม

เมอป 2547 จงทำใหเกดการตนตวในเชงนโยบายของรฐ ความตระหนกรของสาธารณชน

และระบบอาสาสมคร ทำใหระบบการจดการภยพบตของประเทศไดรบการพฒนา

กาวหนาขนอกระดบหนง โดยมการปรบปรงโครงสรางองคกรและกลไกการบรหาร

จดการ ดงน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

117

1.1 โครงสรางกลไกและองคกร การจดการภยพบตของประเทศไทย เดมดำเนนการภายใตพระราชบญญตปองกนภย

ฝายพลเรอน พ.ศ. 2522 ตอมาไดมการออกเปนพระราชบญญตปองกนและบรรเทา

สาธารณภย พ.ศ. 2550 ขนเพอเปนกฎหมายหลกในการบรหารจดการ กำหนดกรอบ

การบรหารจดการสาธารณภยไวอยางชดเจน ทงแนวนโยบาย การปฏบตการ และ

กรอบการประสานการปฏบต โดยมคณะกรรมการระดบชาตทำหนาทกำหนดนโยบาย

การบรหารจดการสาธารณภยของประเทศ และมกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย

กระทรวงมหาดไทย เปนหนวยงานกลางของรฐในการจดการภยพบตของประเทศ

ซงกำหนดใหมการจดทำแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย 3 ระดบ คอแผนระดบชาต

ระดบจงหวด และแผนของกรงเทพมหานคร คณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบ

แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557 ตงแตวนท 17

พฤศจกายน 2552 ซงแผนดงกลาวไดใชเปนกรอบแนวทางการดำเนนงานเกยวกบ

การจดการภยพบตของประเทศ

1.2 แผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557 ประกอบดวยยทธศาสตร 4 ดาน ไดแก ยทธศาสตรการปองกนและลดผลกระทบ

ยทธศาสตรการเตรยมความพรอม ยทธศาสตรการบรหารจดการในภาวะฉกเฉน และ

ยทธศาสตรการจดการหลงเกดภย ครอบคลมสาธารณภย 14 ประเภท แบงเปน

(1) ดานสาธารณภย ไดแก อทกภยและดนโคลนถลม พายหมนเขตรอน ภยแลง ภยหนาว

คลนสนาม ไฟปาและหมอกควน แผนดนไหวอาคารถลม ภยจากสารเคมและ

วตถอนตราย ภยจาการคมนาคมขนสง อคคภย สารเคมและวตถอนตราย โรคระบาด

ในมนษย โรคระบาดสตว ภยจากโรคแมลงศตรพชระบาด ภยจากเทคโนโลยสารสนเทศ

และ (2) ดานความมนคง ไดแก ภยจากการกอวนาศกรรมระเบด ภยทางอากาศ

และภยจากการชมนมประทวง ซงสามารถแบงความรนแรงของสาธารณภยออกเปน

4 ระดบ โดยผรบผดชอบในการนำไปสการปฏบต คอ ผอำนวยการปองกนและบรรเทา

สาธารณภย ระดบทองถน ระดบอำเภอ ระดบจงหวด และกรงเทพมหานคร

ผอำนวยการกลาง และผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต ทงน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

118

แผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557

ใหความสำคญกบการบรหารจดการสาธารณภยโดยการ

มสวนรวมของทกภาคสวน มงบรณาการการทำงานของ

หนวยงานทเกยวของ และการทำงานเชงรก ซงเปนทศทาง

ทสอดคลองกบการจดการสาธารณภยตามหลกสากล

1.3 ปญหาการบรหารจดการภยพบต

1.3.1 กลไกการบรหารจดการ แมวาประเทศไทยจะมโครงสรางกลไกและองคกรรบผดชอบกรณการเกดสาธารณภย

หลายระดบตงแตการตดตามประเมนโอกาสการเกดภย การแจงเตอน การเขาให

ความชวยเหลอบรรเทาทกขและฟนฟเมอเกดเหตการณ จนถงการฟนฟผประสบภย

และพนทภายหลงการเกดภย โดยมหนวยงานเกยวของหลายหนวยงาน เชน กรมอต

นยมวทยา กรมทรพยากรธรณ กรมชลประทาน ซงแตละหนวยงานไดรวมดำเนนการ

เพอรบมอภยพบตแตละประเภททตองมผเชยวชาญเฉพาะในการกำหนดแนวทาง

จดหาเครองมอและอปกรณรองรบสถานการณ เชน การเตรยมรบภยจากแผนดนไหว

ซงมคณะกรรมการแผนดนไหวแหงชาต ประกอบดวย หนวยงานราชการ มหาวทยาลย

และผเชยวชาญดานแผนดนไหวรวมกนวางแผนงานตาง ๆ เพอการปองกนและบรรเทา

ภยแผนดนไหวของชาต มการตดตงโครงขายสถานตรวจแผนดนไหวกรมอตนยมวทยา

ทวประเทศรวม 12 แหง แตปญหาพนฐาน คอ การขาดเอกภาพในการปฏบตและ

การบรหารจดการ ทงในระดบประเทศ ระดบจงหวด และระดบทองถน ผรบผดชอบหลก

มอำนาจสงการไดไมครอบคลมทกหนวยงาน ทำใหการประสานงานและการผนกกำลง

จากหนวยงานอนๆ ในภาครฐ รฐวสาหกจ ภาคเอกชน กองทพ และอนๆ ไมมประสทธภาพ

เทาทควร การจดทำโครงการดานสาธารณภยมลกษณะตางฝายตางดำเนนการ ซงสวนใหญ

เปนไปเพอแกไขปญหาเฉพาะหนาและไมมการทำงานในลกษณะองครวม เพอประสาน

การทำงานในทศทางเดยวกนและแกไขปญหาระยะยาว

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

119

การพจารณาปรบปรงกลไกและองคประกอบทเกยวของกบการบรหารจดการภยพบต

ตางๆ ใหมความคลองตวและมประสทธภาพจะเปนการสนบสนนใหรฐบาลสามารถ

ตดตามการเกดภยพบตไดอยางตอเนอง ตงแตระยะการตดตามสงเกตการณ การเตอนภย

การสงการในระยะเกดภย และการใหความชวยเหลอและบรรเทาทกข รวมทง

การฟนฟบรณะภายหลงการเกดภย โดยใหมการกำหนดกลไกการสงการอยางชดเจน

และเปนระบบ ซงจะทำใหสามารถชวยเหลอผประสบภยไดอยางทนเวลา

1.3.2 ขดความสามารถของหนวยงานปฏบต ประเทศไทยยงขาดความพรอมในการจดการภยพบตขนาดใหญ ขดความสามารถ

ของหนวยงานปฏบตยงไมสามารถรบมอไดอนเนองมาจากการขาดแคลนงบประมาณ

บคลากร เครองจกร เครองมออปกรณทเหมาะสมและจำเปนในเบองตน รวมทงเครองมอ

พเศษทจำเปนตองใชในกรณตางๆ และบคลากรทมความเชยวชาญเฉพาะดาน

สวนกำลงคนทมอยกยงขาดความรและความชำนาญในเชงเทคนค ซงปจจบนหนวยงาน

รบผดชอบในการตดตามความเปลยนแปลงของภยธรรมชาต ยงไมสามารถตดตามและ

พยากรณไดอยางถกตองและแมนยำ เนองจากการไมไดรบการสนบสนนงบประมาณ

ทเพยงพอ ประกอบกบบคลากรทปฏบตหนาทในหนวยงานทเกยวของกบการจดการ

สาธารณภยยงมจำนวนนอย ขาดการฝกฝนและอบรมอยางมประสทธภาพ จงเกด

ความสบสนและลาชาในการปฏบตการชวยเหลอผประสบภย

1.3.3 ปญหาดานองคความรและอำนาจการตดสนใจในขนตอนการปฏบต ประเทศไทยยงขาดการวจยและพฒนาดานสาธารณภยอยางตอเนอง ยงไมม

ความชดเจนในการกำหนดพนทเสยงภย และการเผชญปญหา ระเบยบและกฎหมาย

ทเกยวของกบการปองกนสาธารณภยและผงเมองยงไมสามารถบงคบใชอยางไดผล

ขณะทกฎหมายอนๆ เปนอปสรรคตอการจดการ

สาธารณภย รวมทงขาดการใหความสำคญในระดบ

นโยบายดวย ซงการจดการสาธารณภยควรมกฎระเบยบ

ท เออตอการปฏบตงานพรอมทงสามารถพจารณา

ตดสนใจดานการใชจายเงนงบประมาณไดอยางทนท

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

120

1.3.4 ปญหาดานการฟนฟ การชวยเหลอฟนฟทผานมาพบวา มระบบ ระเบยบการใชเงนงบประมาณทไมเออตอ

การดำเนนการ ทำใหการฟนฟพนทประสบภยเปนไปอยางลาชาสงผลกระทบตอ

การดำเนนชวตและประกอบอาชพของประชาชน ซงในภาวการณดงกลาวรฐบาลสหรฐ

ไดออกกฎหมายเพอการฟนฟหลงการเกดภยพบต ในการฟนฟความเสยหายจาก

เฮอรรเคนแคทรนา เรยกวา New Orleans and Louisiana: Hurricane Katrina

Disaster Relief and Economic Recovery Act สวนรฐบาลญปนกำลงพจารณา

ประกาศใหพนทประสบภยจากแผนดนไหวและคลนสนาม เมอวนท 11 เมษายน 2554

เปน “เขตฟนฟพเศษ” เพอใหสามารถดำเนนการไดอยางรวดเรว

1.4 การเตรยมการเพอการจดการภยพบต 1.4.1 การเตรยมการดานโครงสรางพนฐาน

หนวยงานภาคราชการทเกยวของจำเปนตองทบทวนและตดตามการเปลยนแปลงของ

ขอมลทเกยวของกบโครงสรางพนฐานตางๆ ทงการเปลยนแปลงลกษณะทางกายภาพ

ของพนท การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน การตงถนฐานและวถชวตของประชาชน

และปรบปรงโครงสรางพนฐานตางๆ เชน ระบบโครงขายถนน คคลอง และสาธารณปโภค

ตางๆ ใหสอดคลองกบพนท ไมกดขวางทางไหลของนำหรอลดความเสยงจากพบตภย

ตางๆ เนองจากทผานมารฐตองใชงบประมาณจำนวนมากในการบรณะซอมแซม

โครงสรางพนฐานทชำรดเสยหายจากการเกดพบตภยทางธรรมชาตเปนประจำ

ซงควรพจารณาทบทวนความเหมาะสมของรปแบบ เทคนคทางวศวกรรมและตำแหนง

ทตงทเหมาะสมดวย นอกจากนในพนททประสบภย

ธรรมชาตเปนประจำ หนวยงานภาคราชการควร

พจารณาแนวปองกนอยางถาวร เชน การกอสรางเขอน

ฝายหรอคนดน

1.4.2 การเตรยมการดานพฒนาพนท ภาคราชการตองสรางความเขาใจกบภาคประชาชน

ใหชดเจนถงผลของการใชทดนอยางไมเหมาะสม เชน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

121

การปลกสรางบานเรอนในพนททมโอกาสประสบอทกภย หรอประสบอทกภยเปนประจำ

ซงจำเปนตองมการโยกยายหรอปรบเปลยนรปแบบบานเรอนใหเหมาะสม การปรบเปลยน

พนททางการเกษตรใหเหมาะสมเพอลดความเสยหายตอชวตและทรพยสนทเกดจาก

ภยธรรมชาต ซงมแนวโนมการเกดทรนแรงมากยงขนโดยตลอด นอกจากนภาคราชการ

ตองมความเครงครดในการควบคมการใชทดนใหเปนไปตามทกำหนด รวมทงมขอมล

เพยงพอในการแนะนำแกประชาชนเพอใหสามารถใชทดนไดอยางเหมาะสมตามมาตรการ

ทางผงเมองและกฎระเบยบทเกยวของ

1.4.3 การเตรยมพรอมของประชาชน

ในพนทเมองทประชากรอยรวมกนจำนวนมากหากเกดภยพบตขนอยางรวดเรวจะ

ประสบปญหาการอพยพคน เนองจากขอจำกดของเสนทางคมนาคม และหากไมสามารถ

ควบคมประชาชนใหอยในความสงบจะประสบปญหาวนวายอยางมาก เชน เหตการณ

เหยยบกนตายเมอเดอนมกราคม 2549 ทผแสวงบญชาวมสลมเหยยบกนตาย 362 คน

ระหวางรวมพธปาหนทประตทางเขาสะพานญะมารตใกลนครเมกกะของซาอดอาระเบย

และการเหยยบกนตายบนสะพานขามเกาะเพชร กลางแมนำโขง ของชาวกมพชา

ซงมยอดผเสยชวตจากเหตการณกวา 375 คน กรณการเกดแผนดนไหวและคลนสนาม

ในประเทศญปนจงถอเปนกรณศกษาและแบบอยางทนาสนใจในการเตรยมการเพอ

รบมอจากเหตการณภยพบต ซงประชาชนญปนสามารถควบคมความรสกและอพยพ

ไปสทปลอดภยไดโดยไมเกดความวนวายอยางรวดเรว

การเตรยมพรอมของประชาชนจงเปนประเดนทตองให

ความสำคญ โดยสามารถจดทำเปนคมอในการสราง

ความรความเขาใจและแนวทางปฏบตในสถานการณ

ฉกเฉน พรอมท งจดเตรยมจดอพยพในทปลอดภย

ในแตละพนทเสยงภย โดยจดเตรยมเครองยงชพเบองตน

ใหเพยงพอกอนการชวยเหลอจากภาครฐจะเขาถง ทงน

ตองมการฝกซอมอยางตอเนองเพอใหประชาชนสามารถ

ชวยเหลอตวเองเบองตนไดอยางปลอดภย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

122

1.5 บทบาทของอาสาสมคร

1.5.1 การขยายตวของงานอาสาสมคร ภยพบตทเกดขนทกกรณแสดงใหเหนวา รฐบาลและหนวยงานภาครฐไมสามารถทจะรบมอ

กบสถานการณภยพบตไดเพยงลำพง ขณะทองคกรสาธารณประโยชนและอาสาสมคร

เปนกำลงสำคญและมสวนอยางมากททำใหการระดมความชวยเหลอมประสทธภาพ

มากขน เนองจากหนวยงานของรฐซงมหนาทโดยตรง แมจะมอำนาจบงคบบญชาชดเจน

แตความเปนทางการทำใหเกดความลาชา ในขณะทระบบอาสาสมครทวโลกมความ

เขมแขงขนอยางมากปจจยสำคญ คอ เหตการณภยพบตทรนแรงและระบบสอสาร

โทรคมนาคมททนสมย ทำใหประชาชนสวนใหญมความรสกรวม และตองการมสวนรวม

ในการชวยเหลอผประสบภย จนกอใหเกดความตนตวของขบวนการอาสาสมคร

ในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทยดวย

ในประเทศจน รฐบาลผานกฎหมายคมครองการทำงานชวยเหลอ

ดานภยพบตในป 2536 และตอกยำใหการชวยเหลอภยพบตเปน

หนาทของคนในสงคม จงทำใหระบบการเตรยมพรอมรบภยและ

กภยของสภากาชาดจนมความเขมแขงมากขน จำนวนองคการ

อาสาสมครของจนเพมขนอยางตอเนอง ตวเลขสถตทไมครบถวน

แสดงวา ปจจบน จนมองคการอาสาสมครชมชนจำนวน 289,000

แหง มอาสาสมครมากกวา 27 ลานคน และเขารวมการใหบรการ

จำนวนเกน 50 ลานครง (คณะกรรมการกจการอาสาสมครแหง

สมาคมกจการสงคมจน, 2553)

ในสหรฐอเมรกา ภายหลงเหตการณ 9/11 ประชาชนรอยละ 90 มสวนรวมในการชวยเหลอ

ในรปแบบใดรปแบบหนง และภายหลงเหตการณพายเฮอรรเคนแคทรนา มอาสาสมคร

ระยะยาวททำงานในพนทมากกวา 40,000 คน

สำหรบประเทศไทย เหตการณอทกภยป 2553 มการจดตงศนยอาสาประชาชนฟนฟ

ภยพบตจากองคกรภาคประชาชนมากกวา 50 องคกร รวมถงสำนกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทวไทย และ thaiflood.com ซงม Google Crisis

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

123

response เปนผใหการสนบสนน โดยเปนการทำงานของภาคประชาชนชวยเหลอ

ผประสบภยนำทวมทวประเทศทเนนเสรมการทำงานของภาครฐใหสามารถเขาถงพนท

ไดรวดเรวและมประสทธภาพมากขน ดำเนนการภายใตแนวคดการประสานเครอขาย

ภาคประชาชนแบบใยแมงมม โดยม node เชอมตอในจงหวดตางๆ มเวบไซต และ

ศนยขอมลชวยเหลอผประสบภยนำทวมเปนชองทางประสานขอมลการชวยเหลอ

ทงหมด ซงสามารถทำงานชวยเหลอผประสบภยไดในวงกวาง ทำใหผประสบภยไดรบ

ความชวยเหลออยางทวถงและรวดเรวมากขน นบเปนพฒนาการอยางเปนระบบ

ของงานดานอาสาสมครของประเทศไทย

1.5.2 ปญหาและอปสรรคของงานอาสาสมคร ในเหตการณภยพบตมกพบวา มอาสาสมครจำนวนมากเขาไปในพนทประสบภย

โดยไมมระบบการจดการทมประสทธภาพรองรบขาดระบบประสานงานและการสอสาร

ขอมล ไมมผมอบหมายงานหลก ทำใหอาสาสมครไมทราบวาควรจะทำหนาทอะไร หรอ

ชวยเหลอใคร ในขณะเดยวกน อาสาสมครแตละคนอาจไมไดรบการฝกฝนเตรยมตว

มากอน ซงแตกตางจากอาสาสมครตางประเทศทคอนขางมความพรอมทงทกษะ

ทจำเปนและอปกรณสนบสนน การขาดทกษะทจำเปนในการชวยเหลอ การกภย หรอ

ดานการแพทยฉกเฉนอาจทำใหผประสบภยตกอยในอนตรายมากขน เชน การขนยาย

ผปวยอยางไมถกวธ เปนตน บทสรปของสภากาชาดไทยกรณการรบมอภยพบตจาก

เหตการณธรณพบตสนาม รายงานวาความรวมมอของอาสาสมครเปนเรองสำคญ

ในการทจะทำใหสงของบรจาคสงถงมอผประสบภยไดทนเวลา แตพบวาการฝกอบรม

ปฐมพยาบาลยงมจดตองแกไขอกมาก โดยเฉพาะตองปรบปรงหลกสตรการอบรมทจดให

อาสาสมคร และเพมการประสานงานกนของหนวยงานทเกยวของใหมากขน

1.5.3 นโยบายสงเสรมระบบอาสาสมครของไทย

มตคณะรฐมนตร วนท 16 ตลาคม 2549 เหนชอบ

ปฏญญาอาสาสมครไทยและนโยบายการพฒนางาน

อาสาสมคร โดยมแนวทางขบเคลอนนโยบายและ

มาตรการตางๆ เชน มาตรการการเงนการคลง

มาตรการดานการศกษา การเพมหลกสตรวาดวย

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

124

การอาสาเพอสงคมและหลกสตรฝกวชาทหารของกระทรวงกลาโหม รวมทงการพฒนา

กลไกการใหและการอาสาชวยเหลอสงคม เชน การจดตงศนยสงเสรมการใหและ

อาสาสมครในกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เพอเชอมประสาน

ขอมลระหวางผใหและผรบ การพฒนาเครอขายและศกยภาพอาสาสมครและองคกร

อาสาสมคร และการสงเสรมงานอาสาสมครในภาวะวกฤต เปนตน

อยางไรกตาม แนวโนบายดงกลาวเปนเพยงการวางพนฐานและการสงเสรมใหเกดระบบ

อาสาสมครขนในสงคมเทานน การพฒนาระบบอาสาสมครดานการจดการภยพบต

มความซบซอนและตองการเทคนควชาการและทกษะอนๆ อยางมาก จงจำเปนตอง

มกระบวนการเชงนโยบายเพอพฒนาเครอขายอาสาสมครทมอยและสรางกระบวนการ

รองรบการทำงานของอาสาสมครในขณะเกดภยพบต รวมทงเตรยมความพรอมเพอให

อาสาสมครสามารถเปนกำลงสำคญในการชวยเหลอบรรเทาทกข ทงน เพอลด

ความสญเสยใหเหลอนอยทสดและสามารถใหความชวยเหลอชมชนและประชาชน

ทประสบภยพบตไดอยางทวถงและมประสทธภาพสงสด

ในสวนของกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ไดวางกลไก

กฎระเบยบ เพอจดตงอาสาสมครปองกนและบรรเทา

สาธารณภย ซงมจำนวนกวา 1.2 ลานคนทวประเทศ

โดยเนนการสรางแรงจงใจ และการวางระบบการสงการ

รวมถงโครงการ 1 ตำบล 1 ทมกภยซงดำเนนการจดตงแลว

7,000 ตำบล นอกจากนน ยงมการอบรมอาสาสมครเฝาระวง

เรยกวา มสเตอรเตอนภย ปฏบตงานในพนท เสยงภย

หมบานละ 2 คน จำนวนประมาณ 20,000 คนทวประเทศ

แตในกรณภยพบตขนาดใหญ ซงมอาสาสมครภายนอก

เขามารวมปฏบตงาน จะประสานผานศนยเฉพาะกจในพนท

โดยมระบบลงทะเบยนและแจกจายงาน แตยงมอาสาสมคร

ภาคประชาชนอกเปนจำนวนมากทปฏบตงานโดยอสระ

ไมผานศนยเฉพาะกจดงกลาว

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

125

เดอนพฤศจกายน 2553 รฐบาลไดสนบสนนงบประมาณจำนวน 50 ลานบาท ใหสำนกงาน

สรางเสรมสขภาพแหงชาต (สสส.) ดำเนนงานดานการชวยเหลอผประสบภย โดยรวมถง

งานพฒนาเครอขายและโครงสรางอาสาสมครอยางเปนระบบ และการศกษาทบทวน

บทเรยนเพอจดทำขอเสนอแนะเชงนโยบายเกยวกบการเตรยมการรองรบการเกด

ภยพบตในระยะยาวใหกบรฐบาลดวย

1.5.4 แนวทางการพฒนาระบบอาสาสมครเพอการจดการภยพบต รฐควรใหการสนบสนนทงอาสาสมครทมการจดตงโดยหนวยงานของรฐ และอาสาสมคร

ภาคประชาชนซงมการขยายตวเพมขนอยางมาก เพอใหอาสาสมครสามารถมอาสาสมคร

สามารถมบทบาทในทกขนตอนของการจดการภยพบต คอ การปองกน การบรรเทา

ผลกระทบ การเตรยมพรอม การจดการในภาวะฉกเฉน การชวยเหลอ บรรเทาทกข และ

การฟนฟบรณะ โดยภาครฐจำเปนตองวางระบบ เพอสงเสรมใหเกดการพฒนาระบบ

อาสาสมครในภาพรวม และยกระดบมาตรฐานใหเปนไปตามหลกสากล ทงน ควรม

การจำแนกกลมอาสาสมครออกเปน 4 กลมหลก ไดแก 1) ผเชยวชาญดานตางๆ

2) บคคลทไมมทกษะเฉพาะแตสามารถฝกฝนได 3) ประชาชนทวไปทอาสาทนททเกด

ภยพบต และ 4) กลมเครอขายทไดรบการฝกฝนสำหรบการทำงานดานการจดการ

ภยพบตอยแลว โดยวางระบบเพอใหสามารถทำงานประสานกบสวนอนไดอยางเตม

ศกยภาพ

อาสาสมครสามารถมบทบาทในการจดการภยพบต ตงแต การเปน

ผประสานงาน การพฒนาระบบขอมลขาวสาร การประเมน

ความตองการของผประสบภย บทบาทดานการเตรยมพรอม

การเขาฝกอบรมทจดโดยองคกรตางๆ เพอรวมในการเผชญเหต

การสรางหนวยประสานงานอาสาสมคร การสรางระบบ

การลงทะเบยนอาสาสมครและชแจงภาระหนาท การประสาน

กบสอมวลชน การสนบสนนงานโลจสตคส หนวยทำงาน

ดานระบบสอสารสำรอง และการสำรวจความเสยหาย เปนตน

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

126

สงสำคญในการพฒนาอาสาสมคร ควรประกอบดวย การฝกฝน

ถายทอดความรเพอสรางทกษะ การชแจงกำหนดตำแหนงหนาท

การทำงาน การใหความรเกยวกบความปลอดภย การคนหา

อาสาสมครทมความเปนผนำ การจดทำบญชรายชอและ

เบอรโทรศพททสำคญ และการจดตงมาตรฐานการทำงาน

นอกจากน ควรมการจดทำแบบสอบถามหลงการปฏบตเพอ

สรปบทเรยนสำหรบการพฒนาระบบอาสาสมครอยางตอเนอง

2. ขอเสนอแนะ

การจดการภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนในประเทศไทยทผานมาทกครงประสบปญหา

ในการบรหารจดการ แมจะมการกำหนดพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แหงชาต พ.ศ. 2550 ซงกำหนดใหมการแตงตงคณะกรรมการปองกนและบรรเทา

สาธารณภยแหงชาต โดยนายกรฐมนตรเปนประธาน และรฐมนตรวาการกระทรวงตางๆ

ทเกยวของรวมเปนกรรมการ พรอมทงไดจดทำแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แหงชาต พ.ศ. 2553-2557 ตามทกำหนดไวในพระราชบญญตปองกนและบรรเทา

สาธารณภยแหลงชาต พ.ศ. 2550 ซงมการกำหนดผรบผดชอบในภารกจระดบตางๆ

ไวชดเจนแลว แตในทางปฏบตเมอเกดเหตการณภยพบตขน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยแหงชาตยงไมสามารถปฏบตหนาทไดอยางมประสทธภาพ

ประกอบกบมการจดตงคณะกรรมการชดตางๆ ขนทำหนาทเปนการซำซอน ทำให

การแกไขปญหาและการสงการเกดความสบสน ไมสามารถดำเนนการไดอยางทนตอ

ความเรงดวน ซงการพจารณาทบทวนเพอปรบปรงกลไกและองคประกอบใหดำเนนการ

ไดอยางสอดคลองกนจะสามารถบรหารจดการสาธารณภยไดอยางมประสทธภาพ ดงน

2.1 ควรเพมอำนาจและบทบาทของกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ใหเปนหนวยงานระดบชาต ในลกษณะเดยวกบหนวยงานดานความมนคง เพอ

ความคลองตวในการบรหารจดการและสงการ โดยใหเปนศนยกลางขอมลภยพบต

ทมการเชอมโยงขอมลกบหนวยงานทเกยวของทกหนวยงาน เชน กรมอตนยมวทยา

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

127

และกรมอทกศาสตร กองทพเรอ และรายงานตอนายกรฐมนตรในฐานะประธานกรรมการ

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตเพอพจารณาสงการ และตดตามความคบหนา

ของการเกดภยพบตและการใหความชวยเหลอบรรเทาทกขไดอยางทนตอสถานการณ

เมอเกดเหตการณภยพบตตางๆ ขน นายกรฐมนตรจะสามารถเขาบญชาการและสงการ

ไดอยางทนท เนองจากแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557

ไดมการกำหนดรายละเอยดการดำเนนการเพอรบมอกบสาธารณภยครอบคลมทกประเภท

พรอมทงมการกำหนดบทบาทและผรบผดชอบไวอยางชดเจนแลว

2.2 จดทำแผนปฏบตการรองรบภยพบตของหนวยงานและภาคเอกชน เพอรองรบการดำเนนงานภายใตพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แหงชาต พ.ศ. 2550 และแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต โดย

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตพจารณาเพอใหเกดบรณาการ

ในภาพรวม โดยรวมถงการฝกซอม การจดตงหนวยกภยฉกเฉน การกำหนดกลไก

เพอการประสานงาน และการชวยเหลอฟนฟภายหลงเหตการณ พรอมทงประสาน

สำนกงบประมาณใหความสำคญตอการพจารณาจดสรรงบประมาณประจำปรองรบ

แผนงานโครงการตางๆ ทเกยวของ

2.3 ปรบปรงกฎระเบยบ ทเปนอปสรรคในการเรงรดดำเนนการชวยเหลอฟนฟ

ผประสบภยในระยะเรงดวน และการดำเนนงานตามแผนระยะยาวดานการชวยเหลอ

ฟนฟบรณะหลงการเกดภยพบต เพอพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการภยพบต

อยางเปนระบบ

2.4 สงเสรมระบบงานอาสาสมครของประเทศอยางจรงจง เหตการณพบตภย

ทเกดขนในประเทศไทยทผานมา อาสาสมครภาคประชาชนรวมทงหนวยงานภาคเอกชน

ตางๆ มบทบาททสำคญในการกภย การชวยเหลอในภาวะฉกเฉน การคนหาผรอดชวต

และการชวยเหลอสงเคราะหผประสบภย โดยเปนกำลงหนนใหกบหนวยงานของรฐ

ซงมกำลงเจาหนาทจำกด อยางไรกตาม ในภาวะฉกเฉนทเกดความวนวาย ขาดการสงการ

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

128

อยางเปนระบบ การใหความชวยเหลอและประสานงานจงเปนไปโดยขาดการบรณาการ

ซงรฐบาลควรวางระบบเพอพฒนางานอาสาสมครใหสามารถใชศกยภาพไดอยางเตมท

และถกตองตามหลกมาตรฐานสากล

2.5 การจดการภยพบตโดยเนนบทบาทของชมชน แมวาภยพบตทเกดขน

จะเกนขดความสามารถในการรบมอโดยชมชน แตจากการศกษา พบวา ชมชนทม

ความเขมแขง และผทรอดชวตจากภยพบตจำนวนหนง ไดเปลยนสถานภาพจาก

ผประสบภยมาเปนผรวมกอบกวกฤต และกลายเปนกำลงสำคญของการคนหาและ

ชวยเหลอผรอดชวต เนองจากเปนผทรจกบคคลในชมชนสภาพทางกายภาพ และ

สงแวดลอมของพนทดทสด นอกจากนน การสรางโอกาสในการจดการเพอชวยเหลอ

กนเองในคายทพกชวคราว และการฟนฟบรณะ

ชมชน จะเปนจดเรมตนสำคญททำใหเกดพลง

ในการพฒนาชมชนตอไปในอนาคต ดงนน

จงควรมการวางระบบการฝกอบรม เพอสราง

องคความรเกยวกบการจดการภยพบตตางๆ

โดยมชมชนเปนฐานการพฒนาทสำคญ

2.6 สงเสรมการผนกกำลงของภาคสวนตางๆ ภยพบตทเกดขนในประเทศไทย

ทงเหตการณคลนยกษสนาม เหตการณอทกภยในป 2553 และเหตการณอทกภย

และดนโคลนถลมในพนทภาคใตเมอเดอนมนาคม 2554 ทผานมา ทำใหเกด

การรวมพลงของภาคสวนตางๆ ทงภาครฐ ภาคเอกชน สอมวลชน กองทพ ประชาสงคม

และอาสาสมครตางๆ ซงลวนมลกษณะภารกจ บทบาทและหนาททมจดแขงแตกตางกน

โดยบคลากรของกองทพมความเขมแขงและมสายการบงคบบญชาทชดเจน สำหรบ

ภาคเอกชน ไดแก บรษทตางๆ และสอมวลชน มงบประมาณชวยเหลอ สามารถ

ระดมเงนบรจาคทสามารถนำมาใชไดอยางรวดเรว และมการบรหารจดการทม

ประสทธภาพ สวนภาคประชาสงคม แมวาจะไมมระบบจดตง แตเปนการรวมตวกน

ดวยจตอาสาทมพลงและมความยงยน ดงนน การผนกกำลงทง 3 สวนจงเปนเรอง

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

129

ทางยทธศาสตรทจำเปนตองดำเนนการอยางจรงจง โดยรฐควรใหการสนบสนน

และชวยประสานเชอมโยงพลงของกลมตางๆ เพอทำงานรวมกนใหบรรลวตถประสงค

ทงน ตองมการพฒนาระบบฐานขอมลตางๆ ทจำเปนทมการรวบรวมขอมลโดย

หนวยงานตางๆ เชน ความเรวลม ปรมาณนำ และปรมาณฝน เปนตน เพอนำมาบรณาการ

และตดตามเฝาระวง เพอนำมาประเมนสถานการณทถกตอง สามารถพจารณา

การออกประกาศเตอนภยไดทนเวลา

2.7 ควรผนวกมาตรการดานการจดการสาธารณภยไวเปนสวนหนงของ กระบวนการพฒนา มาตรการทชวยใหชมชนมความเขมแขงและมภมตานทาน

จะชวยพฒนาขดความสามารถในการปรบตวและชวยลดผลกระทบได โครงการ

ทเพมประสทธภาพการบรหารจดการ เชน การพฒนาระบบฐานขอมล ระบบการสอสาร

โครงสรางพนฐานทออกแบบอยางดคำนงถงความเสยงดานภยพบต รวมทงงานศกษา

วจยตางๆ ทเกยวของ จะชวยยกระดบการบรหารจดการภยพบตและการพฒนาประเทศ

ไปพรอมกนซงสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

จะประมวลประเดนตางๆ เพอนำเสนอไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 11 ตอไป

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

130

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย, แผนแมบทปองกนและ

บรรเทาภยจากคลนสนาม (ระยะ 5 ป), กมภาพนธ 2552

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต แผนการปองกนและบรรเทา

สาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553-2557, เมษายน 2553

ภยธรรมชาตกระหนำเอเชย ฉด ศก.เสยหาย 38% ของทงโลก. ประชาชาต. วนท

1 พฤศจกายน 2553. ปท 34. ฉบบท 4258.

สำนกบรหารงานกลาง สำนกงานเลขาธการวฒสภา. การฟนฟและชวยเหลอผประสบภย

ธรณพบตใน 6 จงหวดภาคใต. รายงานคณะกรรมการชวยเหลอผประสบภย

ภาคใต. 2548.

สำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP), เอกสารรายงานโครงการ

สนบสนนเพอการฟนฟชมชนดงเดมทประสบภยธรณพบตสนาม. ไมระบป

ทพมพ.

เอกสารรายงานคณะรฐมนตร. สรปสถานการณและการชวยเหลอผประสบอทกภย

ป 2553. 20 ธนวาคม 2553.

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

131

ภาษาองกฤษAsian Disaster Preparedness Center. Post-Disaster Damage Assessment

and Need Analysis. www.adpc.ait.ac.th

Beck, Tony. Learning Lessons from Disaster Recovery: The Case of

Bangladesh. Disaster Risk Management World Bank Working

Paper Series No.11, April 2005.

Gill, Duane A., Secondary Trauma or Secondary Disaster? Insight from

Hurricane Katrina, Sociological Spectrum. 27:6.

Gould, Charls W., The Right of Housing Recovery After Natural Disaster.

Harvard Human Rights Journal. Vol.22, 2009.

International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, World

Disaster Report 2009. 2009.

Jung ku kim, Comparative Policy Analysis for Disaster Prevention system

Between Korea and Japan, International Conference, October

22-24, 2009 University of Incheon, 2009

Office of Senator Mary Landrieu. Hurricane Katrina Disaster Relief and

Economic Recovery Act. September, 2005.

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

132

เวปไซต

http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-12802335

http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-12745746

http://www.cnn.com/SPECIALS/2005/katrina

http://www.codi.or.th/Tsunami/

http://www.fema.gov

http://www.globalissues.org/article/564/hurricane-katrina

http://www.ifrc.org

http://www.katrina.com

http://www.universalgiving.org/volunteer/disaster_relief/opportunities.

do?submit=true&reset=true&params.browseCategory=15

http://ems.fire2rescue.com/books.html

http://en.wikipedia.org/wiki/2011_Tohoku_earthquake_and_tsunami

http://pdrv.fire2rescue.com/

http://thai.chinabroadcast.cn

http://thai.cri.cn

http://tsunami.learn.in.th/tsunami/chapter4/chapter4_1p1.htm

http://www.technologyreview.com/computing/35090/?p1=A3

http://www.technologyreview.com/blog/editors/26505/?mod=related

http://www.t ime.com/t ime/world/art icle/0,8599,2059780,00.

html?xid=rss-world

http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2059454,00.html

มตคณะรฐมนตร

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

135

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

136

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

137

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

138

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

139

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

140

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

141

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

142

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

143

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

144

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

145

การเตรยมพรอมยามฉกเฉนสำหรบประชาชน

NASA ไดออกประกาศเตอนเกยวกบการเตรยมชดอปกรณฉกเฉนไวทงในบาน

และในรถของคณเอง เพอใชในยามเกดภยพบตฉกเฉน โดยอปกรณและสงของทควรม

ในชดอปกรณฉกเฉนแตละชด ควรประกอบดวยสงของตามรายการตอไปน

นำo นำคนละ 1 แกลลอนตอ 1 วน (สำหรบ

ดม ประกอบอาหาร และชำระลาง

รางกาย

o นำสำหรบสมาชกในครอบครวไวบรโภค

เปนเวลา 3 วน

o เครองกรองนำ

อาหารสมาชกทกคนในบานควรเตรยมอาหารแหง

สำหรบบรโภคอยางนอย 3 วน โดยเลอก

อาหารทเกบไวไดนาน ไมตองแชเยน และ

ทานไดงาย ซงตองกะปรมาณอาหารไวให

เพยงพอ นอกจากนอาหารทแพคไวใชยาม

ฉกเฉน ควรมขนาดกะทดรดและมนำหนก

เบา และหากยงไมม เหตฉกเฉนเกดขน

ควรเปลยนอาหารในชดอปกรณฉกเฉน

ทกๆ 6 เดอน

o อาหารกระปอง

o นำผลไมกระปอง หรอผงชงนำผลไม

o ซปหมหรอไกกอน ผงปรงรสอาหาร

o อาหารตากแหง เชน ปลาหมก

เนอแดดเดยว

o อาหารทใหพลงงานสง เชน โปรตนบาร

ชดอปกรณปฐมพยาบาลควรเตรยมชดอปกรณปฐมพยาบาลไว 2 ชด คอ

สำหรบในบาน 1 ชด และในรถยนตอก 1 ชด

โดยในชดอปกรณปฐมพยาบาลแตละชด

ประกอบไปดวยสงของดงตอไปน

o ผาพนแผล

o สำลปดแผล

o พลาสเตอรปดแผล ชนดทไมกอใหเกด

การแพ

o ผากอซแบบสามเหลยม และแบบมวน

o กรรไกร

o ปากคบ

o เขม

o สบกอน

o ผาเชดทำความสะอาดแบบเปยก

หรอผาเยน

o สเปรยฆาเชอโรค

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย :กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

146

o เทอรโมมเตอรแบบหลอดพลาสตก

o ไมกดลน

o ปโตรเลยมเจลล หรอเจลหลอลน

o เขมกลด

o นำยาทำความสะอาด

o ถงมอยาง

ยาสามญประจำบานo ยาพาราเซตามอล หรอยาบรรเทา

อาการปวดตางๆ

o ยาแกทองเสย

o ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร

o ยาขบเสมหะ

o วตามนตางๆ

o ยาระบาย

o นำยาลางตา/ยาหยอดตา

o แอลกอฮอล

o ยาฆาเชอ

อปกรณอำนวยความสะดวกo แกว ชาม ชอน ทเปนกระดาษ

หรอพลาสตก

o แผนการฉกเฉนทบนทกไว

o วทยและแบตเตอรหรอถานสำหรบวทย

o ไฟฉายพรอมถานไฟฉาย

o เงน และคาเงนประเทศใกลเคยง

(ไวใชกรณตองอพยพไปประเทศใกลเคยง)

o มดพบเอนกประสงค

o ทเปดขวดและกระปอง

o แผนท

o อปกรณชารจแบตโทรศพทและเครองมอ

สอสารตางๆ

o อปกรณดบเพลงขนาดพกพา

o คมคบหรอคมตดลวด

o เทปพนสายไฟ หรอเทปกาว

o กระเปากนนำ หรอกลองพลาสตก

o แผนฟอยล

o พลสญญาณขอความชวยเหลอ

o ดนสอและกระดาษ

o อปกรณเยบผาแบบพกพา

o หลอดหยดยา

o ประแจสำหรบขนเกลยวและปลดลอก

อปกรณตางๆ

o นกหวด

o พลาสตกมวน หรอถงพลาสตก

o หนากากปองกนฝนและถงมอ

อปกรณเพอสขอนามยo ผาขนหน

o สบ

o ผาอนามย

o อปกรณแตงตวตางๆ

o ถงขยะและเชอก

o พลวสำหรบขดหลมขนาดกะทดรด

การจดการภยพบตและการฟนฟบรณะหลงการเกดภย : กรณศกษาประเทศไทยและตางประเทศ

147

o ถงนำพรอมฝาปด

o ยาฆาเชอโรคสำหรบพนและ

เครองสขภณฑ

o ผงซกฟอก หรอนำยาซกผา

เสอผาและเครองนอนo เสอผาและถงเทาอยางนอย 1 ชด

o รองเทาทแขงแรง

o เสอกนฝน

o ผาหม หรอถงนอน

o หมวกและถงมอ

o ชดชนใน

o แวนกนแดด

สงของจำเปนอนๆสงของจำเปนสำหรบเดกo นมผง อาหารผง

o ผาออม

o ขวดนม

o ยารกษาโรค

o ผาหม

สงของจำเปนสำหรบผใหญo ยารกษาโรค

o ฟนปลอม กาวตดฟนปลอม

o คอนแทคเลนส และอปกรณสำหรบ

ลางคอนแทคเลนส

o แวนตา

o อปกรณสำหรบฟง

o อปกรณทางการแพทยทจำเปนอนๆ

สงของจำเปนสำหรบสตวเลยงo อาหารสตว

o หบ หรอลง

o นำ

o ยารกษาโรค

o เชอกจงสนข/แมว

o ถาดอาหารพบได

o เอกสารเกยวกบการฉดวคซนของสตว

การจดการภยพบต และการฟนฟบรณะหลงการเกดภยกรณศกษาไทยและตางประเทศ

ISBN 978-974-9769-98-0

ผจดพมพ สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

พมพปท กรกฎาคม 2554

จำนวนพมพ 500 เลม

สำนกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

โทร. 0 2280 4085

พมพท บรษท ศนยการพมพเพชรรง จำกด

กรกฎาคม 2554