ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 2

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 2

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

Φοιτήτριες : Μπέρκη Αικατερίνη Σαραντινούδη ΠαναγιώταΔιδάσκουσα : Ελίζα Παναγιωτάτου

ΘΕΜΑ :

«Ο ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ»

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ……………………………………………………………..…….... Σελ. 3

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ……………………………………………………………..…………...……. Σελ. 4

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ – ΑΘΗΝΑΣ ……………………………………….……………………………...………. Σελ.5

ΟΡΙΑ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ……………………………….………………………………………………..……… Σελ. 6

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ …………..…….……………..……………….…………..… Σελ. 7

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ..………………………………………………………..……... Σελ. 9

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ……….…………..……………………………………………………………….. Σελ. 11

ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ………………………………………………………………………………………….….. Σελ. 12

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ……. …. .……………………………………………………………………………………….…… Σελ. 13

ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ………….……………………………………………………………………………………. Σελ. 14

ΖΗΤΗΜΑ 1ο

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ….…………………………..………………………….… Σελ. 15

ΖΗΤΗΜΑ 2ο

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ; Σελ. 20

ΖΗΤΗΜΑ 3ο

α) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ; ΠΟΙΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ;……………..……..… Σελ. 26

β) ΤΙ ΟΡΙΖΕΙ Η ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ

«ΜΑΡΑΘΩΝΑ»; ΔΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ;………………………………………. Σελ. 28

ΖΗΤΗΜΑ 4ο.

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ;

ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ;

ΤΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΝ; ……………………………………………..…………. Σελ. 36

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ………………………..…………………………………………………………….……....……... Σελ. 37

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

O Δήμος Μαραθώνα βρίσκεται στα Βορειοανατολικά παράλια της Αττικής και απέχει 42 χλμ από την Αθήνα. Ανήκει στην Περιφέρεια Αττικής και εντάσσεται διοικητικά στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής. Η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, με έκταση 1459 km2 , καταλαμβάνει το βορειοανατολικό και νοτιοανατολικό χερσαίο τμήμα του Νομού Αττικής. Περιλαμβάνει διοικητικά 20 δήμους και 26 κοινότητες και υποδιαιρείται στις γεωγραφικές ενότητες της Βορειοανατολικής Αττικής, των Μεσογείων και της Λαυερωτικής.

Πιο συγκεκριμένα, •Η Βορειοανατολική Αττική περιλαμβάνει τους παρακάτω Δήμους και Κοινότητες:Μαραθώνας | Νέα Μάκρη | Ραφήνα | Γραμματικό | Βαρνάβας | Καπανδρίτι | Αφίδνες |Πολυδένδρι | Κάλαμος | Μαλακάσα | Αυλώνα | Μαρκόπουλο Ωρωπού | Ωρωπός | Σκάλα Ωρωπούκαι Χαλκούτσι | Νέα Παλάτια και Άγιος Κωνσταντίνος | Συκάμινο | Αχαρνές | Θρακομακεδόνες Κρυονέρι | Άγιος Στέφανος | Άνοιξη | Δροσιά | Ροδόπολη | Διόνυσος | Σταμάτα•Τα Μεσόγεια περιλαμβάνουν τους παρακάτω Δήμους και Κοινότητες: Γέρακας | Γλυκά Νερά | Ανθούσα | Παλλήνη | Παιανία | Πικέρμι | Σπάτα | Αρτέμιδα | Ραφήνα |Μαρκόπουλο Μεσογαίας | Κερατέα | Κορωπί | Καλύβια Θορικού | Βάρη | Κουβαράς•Η Λαυερωτική περιλαμβάνει τους παρακάτω Δήμους και Κοινότητες: Σαρωνίδα | Ανάβυσσος | Παλαιά Φώκαια | Λαύριο | Άγιος ΚωνσταντίνοςΈδρα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ανατολικής Αττικής είναι η πόλη της Παλλήνης.

Βορειοανατολική ΑττικήΜεσόγειαΛαυρεωτικήΔήμος Μαραθώνα

Χάρτης 1: Νομαρχία Ανατολικής Αττικής

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

4

Η πρόσβαση στο Μαραθώνα εξυπηρετείται από δύο βασικούς οδικούς άξονες υπερτοπικής σημασίας, την Εθνική Οδό Αθηνών - Λαμίας και την Αττική Οδό, που όμως δεν συνδέονται άμεσα με την περιοχή, αλλά με γειτονικούς της δήμους. Στο Μαραθώνα φθάνεις:• από την Εθνική Οδό, μέσω διαδρομής που περνά είτε από τον Άγιο Στέφανο, την Άνοιξη, τη Λίμνη του Μαραθώνα και το Καλέντζι, είτε από το Καπανδρίτι και το Γραμματικό.• από την Αττική Οδό μέσω της Ραφήνας και της Νέας Μάκρης.• από το κέντρο της Αθήνας μέσω των Λεωφόρων Κηφισίας, Μεσογείων, Μαραθώνος. Η Λεωφόρος Μαραθώνος αποτελεί τη σπουδαιότερη οδική αρτηρία της περιοχής. Αποτελεί βασικό τμήμα της σύνδεσης του Μαραθώνα με τις κεντρικές λεωφόρους του λεκανοπεδίου (Μεσογείων, Κηφισίας κλπ) , και με τους άξονες υπερτοπικής σημασίας (Εθνική Οδός Αθηνών-Λαμίας κλπ). Ακόμη, συνδέει το Δήμο με το αεροδρόμιο ,μέσω της Αττικής Οδού, αλλά και με το λιμάνι της Ραφήνας (έναν ισχυρό πόλο, που συνδέει την Ανατολική Αττική με τα νησιά των Κυκλάδων). Εκτός από το Οδικό Δίκτυο, σημαντικό ρόλο για την περιοχή διαδραματίζει η σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών-Θεσσαλονίκης και οι σταθμοί της σε δήμους της ευρύτερης περιοχής.Εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης αποτελούν τα δρομολόγια των ΚΤΕΛ αλλά και η γραμμή των μέσων μεταφοράς Μαραθώνας- Άγιος Στέφανος.Τέλος, προβλέπεται στη μελλοντική επέκταση του προαστιακού σιδηροδρόμου προς Χαλκίδα να δημιουργηθούν νέες στάσεις σε γειτονικούς δήμους.

Χάρτης 3: Οδικό Δίκτυο – Πρόσβαση στο Μαραθώνα

5

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ - ΑΘΗΝΑΣ

Μέχρι πρόσφατα, τα διοικητικά όρια του Δήμου Μαραθώνα καθορίζονται βόρεια από τις κοινότητες Γραμματικού και Βαρνάβα, ανατολικά από την ακτογραμμή, νότια από το Δήμο της Νέας Μάκρης και δυτικά από τον ορεινό όγκο Πεντέλης και τα όρια της Λίμνης του Μαραθώνα. (πρόγραμμα “ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ” 1997).

Με το πρόγραμμα “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” 2011, ο δήμος Μαραθώνα συνενώνεται με το Δήμο Νέας Μάκρης και τις κοινότητες Γραμματκού και Βαρνάβα. Με τον τρόπο αυτό, διευρύνονται τα όρια του, και προκύπτουν γειτνιάσεις βορειοδυτικά με το Δήμο Ωροπού, δυτικά με το Δήμο Διονύσου και νότια με το Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου. Η συνολική έκταση του είναι 135.000 στρέμματα.

Χάρτης 2: Όρια Δήμου Μαραθώνα μετά την εφαρμογή του προγράμματος “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ”

Επέκταση συνόρων του δήμου σύμφωνα με το σχέδιο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

Δήμος Μαραθώνα

ΟΡΙΑ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

6

7

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

ΔΗΜΟΣ, ΟΙΚΙΣΜΟΙ 1991 2001 91-01

Δήμος Μαραθώνα 12.979 8.882 -31,57

Δ.Δ. Μαραθώνα 12.979 8.882 -31,57

Μαραθώνας 5.453 4.399 -19,33

Άγιος Παντελεήμων

3.289 1.489 -54,73

Άνω Σούλι 219 188 -14,16

Αύρα 537 235 -56,24

Βόθων 257 207 -19,46

Βρανάς 1.293 731 -43,46

Κάτω Σούλι 1.427 1.477 3,50

Σχοινιάς 504 156 -69,05

Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται ο αριθμός των μόνιμων κατοίκων σε κάθε οικισμό του Δήμου Μαραθώνα,σύμφωνα με τις απογραφές του 1991 και του 2001. Παρατηρούμε ραγδαία μείωση του πληθυσμού που σε περιπτώσεις όπως ο Σχοινιάς και η Αύρα αγγίζει το 69% και το 56% αντίστοιχα. Τα παραπάνω στοιχεία δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, καθώς είναι εξαιρετικά μεγάλος ο αριθμός των οικογενειών που ενώ κατοικούν, πλέον, μόνιμα στην περιοχή επιλέγουν να απογραφούν στις περιοχές όπου διέμεναν παλαιότερα.Αντιθέτως, παρατηρείται ραγδαία αύξηση του πληθυσμού τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου. Το μέγεθος και η κατανομή του πληθυσμού αυτού βρίσκονται σε μία ρευστή κατάσταση εξαιτίας της έντονης κινητικότητας και της εισροής μόνιμου πληθυσμού.

Πίνακας 1: Κατανομή πληθυσμού στους οικισμούς του Δήμου Μαραθώνα το έτος 1991 και 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ

8

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Σύμφωνα με την απογραφή του 2001,λοιπόν, ήταν αρκετά υψηλός ο αριθμός των παραθεριστών, κυρίως στους οικισμούς κοντά στην παραλιακή ζώνη και τον κεντρικό οικισμό του Μαραθώνα. Σήμερα, εκτιμάται πως σε ορισμένους οικισμούς, εκτός του Μαραθώνα που συγκέντρωνε πάντοτε τον μεγαλύτερο αριθμό μόνιμων κατοίκων, το ποσοστό των μόνιμων κατοίκων αγγίζει το 60%. Η περιοχή μετατρέπεται σταδιακά από Β’ σε Α’ κατοικία, γεγονός που δημιουργεί ποικίλα προβλήματα, καθώς απουσιάζει η πρόβλεψη και ο σχεδιασμός.

Πίνακας 2: Πλήθος κατοίκων και παραθεριστών στους οικισμούς του Δήμου Μαραθώνα το έτος 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ.

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΩΝ

Μαραθώνας 4.399 2.244

Άγιος Παντελεήμων 1.489 4.162

Άνω Σούλι 188 46

Αύρα 235 525

Βόθων 207 98

Βρανάς 731 459

Κάτω Σούλι 1.477 1.743

Σχοινιάς 156 1.176

Δήμος Μαραθώνα 8.882 10.451

Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε πως ο συνολικός πληθυσμός του κάθε οικισμού που έχει καταγραφεί θα μπορούσαμε να πούμε πως εκφράζει συγχρόνως και τον αριθμό των μόνιμων κατοίκων του. Αυτό δικαιολογείται διότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παραθεριστών δεν απογράφονται στο Δήμο Μαραθώνα, με αποτέλεσμα να μην συμπεριλαμβάνονται στα στοιχεία της απογραφής του 2001. Ίσως οικισμός του Μαραθώνα έχει τους περισσότερους κατοίκους που λόγο καταγωγής από την περιοχή απογράφονται σε αυτή, παρόλο που η κατοικία τους λειτουργεί ως παραθεριστική.

9

Παρατηρούμε πως είναι αρκετά υψηλός ο αριθμός των συνταξιούχων και των μικρών παιδιών και μαθητών, γεγονός που καθιστά έντονη την ανάγκη ύπαρξης κοινωνικών υποδομών. Επιπλέον, για τα δεδομένα της εποχής είναι εξαιρετικά μεγάλος ο αριθμός των ατόμων που ασχολούνται με οικιακές εργασίες και δεν συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική ζωή.Το ποσοστό των εργαζόμενων ατόμων ανέρχεται στο 42% του συνολικού πληθυσμού. Από αυτούς περίπου το 50% εργάζεται σε περιοχές εκτός των ορίων του Δήμου. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι απασχολούνται στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα παραγωγής, με ποσοστά 34% και 35% αντίστοιχα. Στις αγροτικές καλλιέργειες τις περιοχής απασχολείται το 21% του οικονομικώς ενεργού πληθυσμού, ποσοστό που φανερώνει πως ο Μαραθώνας εξακολουθεί να έχει έναν αναπτυγμένο πρωτογενή τομέα παραγωγής με δυνατότητες εξέλιξης. Μάλιστα ο πραγματικός αριθμός των ατόμων που απασχολούνται πρέπει να είναι αρκετά μεγαλύτερος, καθώς είναι πιθανό να μην έχει απογραφεί μεγάλος αριθμός μεταναστών που εργάζεται στα χωράφια της περιοχής.

Είδος απασχόλησης Αριθμός κατοίκων

Άτομα κάτω των 10 ετών 3004Μαθητής(-τρια)/Σπουδαστής(-τρια) 3228

Εργαζόμενος (-ή) 13284

Ζητούσε εργασία 1048

Ζητούσε εργασία για πρώτη φορά 412

Συνταξιούχος 4732

Εισοδηματίας 68

Οικιακά 4496Άλλη περίπτωση 1372Σύνολο 31644

ΠΙΝΑΚΑΣ 3 : Απασχόληση πληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα το 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

ΓΡΑΦΗΜΑ 1: Ποσοστά απασχόλησης του πληθυσμού του Μαραθώνα στους τρεισ τομείς απασχόλησης το έτος 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ.

10

Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, τα όρια του Δήμου διευρύνονται και τα δεδομένα αλλάζουν σημαντικά. Πλέον, λαμβάνοντας υπόψην το σύνολο των οικισμών οι περισσότεροι κάτοικοι απασχολούνται στους τομείς του χονδρικού και του λιανικού εμπορίου και ακολουθούν οι τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Η γεωργία δεν παύει να είναι μία από τις κύριες πλουτοπαραγωγικές πηγές του Δήμου, και η κυριότερη όσο αφορά το ρόλο του Μαραθώνα στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Το 60% περίπου των γεωργικών προϊόντων που ικανοποιούν ανάγκες των κατοίκων της Αττικής παράγονται στις αγροτικές εκτάσεις του Μαραθώνα. Σημαντικός αριθμός εργαζομένων απασχολούνται, επίσης, στους τομείς των κατασκευών και της μεταποιητικής βιομηχανίας.

Πίνακας 2: Τομείς απασχόλησης τουπληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα, του υφιστάμενου και αυτού που προκύπτει με την εφαρμογή του “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ”. Πηγή: ΕΣΥΕ

Κλάδος δραστηριότητας Αριθμός εργαζομένωνΝέος Δήμος Μαραθώνα

Μαραθώνας (υφιστάμενος δήμος)

Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα, δασοκομία. 1.509 1.087

Αλιεία. 24 2

Ορυχεία και λατομεία. 25 6

Μεταποιητικές βιομηχανίες. 1.008 303

Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου και νερού.

117 65

Κατασκευές. 1.304 386

Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή αυτοκινήτων, οχημάτων, μοτοσικλετών και ειδών ατομικής και οικιακής χρήσης.

1.895 568

Ξενοδοχεία και εστιατόρια. 773 230

Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες. 628 178

Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. 324 61

Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες.

683 176

Δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση.

799 216

Εκπαίδευση. 518 130

Υγεία και κοινωνική μέριμνα. 433 98

Δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού ή ατομικού χαρακτήρα.

341 107

Ιδιωτικά νοικοκυριά που απασχολούν οικιακό προσωπικό.

165 40

Ετερόδικοι οργανισμοί και όργανα. 2 0 2 0 0 2 0

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

11

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Αρχαιολογικοί Χώροι

Οικισμοί

Προστατευόμενες Δασικές Εκτάσεις

Πάρκο Σχινιά

Προστατευόμενες εκτάσεις υδάτινων όγκων

Κωπηλατοδρόμιο

Εκτάσεις Ανάπτυξης Ήπιου Τουρισμού

Εκτάσεις Ανάπτυξης Παραθεριστικής Κατοικίας

Αγροτικές Εκτάσεις (καλλιέργειες- βοσκότοποι)

Χάρτης 4: Υφιστάμενες χρήσεις γης Μαραθώνα

Κατοικία. Πρόκειται για τους διάσπαρτους οικισμούς στη συνολική έκταση της περιοχής. Νόμιμοι ή αυθαίρετοι, οι παραπάνω οικισμοί συγκεντρώνουν χρήσεις τόσο μόνιμης όσο και παραθεριστικής κατοικίας. Η παραθεριστική κατοικία κατέχει μεγάλο ποσοστό από το σύνολο της κατοικίας στην περιοχή του Μαραθώνα.

Δασικές εκτάσεις. Εκτός από τον υγροβιότοπο και το πευκοδάσος του Σχοινιά, ο Μαραθώνας περιβάλλεται από εκτάσεις πρασίνου, καθώς και το Πεντελικό όρος, το οποίο αποτελεί σημαντικό πνεύμονα της περιοχής. Οι δασικοί όγκοι, αποτελούν τοπία εξαίρετης ομορφιάς. Για την προστασία του φυσικού πλούτου έχουν θεσπιστεί ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν κάθε είδους εκμετάλλευση.

Αγροτικές εκτάσεις. Όπως αναφέρθηκε, ο Μαραθώνας αποτελούσε καθαρά γεωργικό πόλο μέχρι τη δεκαετία του ’60. Ακόμη και σήμερα, παρά τις μεταβολές και τη στροφή της απασχόλησης στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την αποκατάσταση αυτού του αγροτικού χαρακτήρα. Παράγοντες που την ενισχύουν είναι ο υδροφόρος ορίζοντας και η γεωμορφολογία της περιοχής. Παρόλα αυτά, μεγάλο τμήμα των εκτάσεων προς γεωργική εκμετάλλευση χρησιμοποιείται σε άλλους τομείς και ιδιαίτερη στην ανοικοδόμηση.

Αρχαιολογικοί χώροι και σημεία τοπικού και υπερτοπικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για μία περιοχή με πλούσιο πολιτιστικό και ιστορικό παρελθόν που φιλοξενεί σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία. Επίσης, διαθέτει το κωπηλατοδρόμιο, μία από τις εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, που με την κατάλληλη αξιοποίηση θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό πόλο έλξης.

Τουριστικές εγκαταστάσεις. Συγκεντρώνονται κατά μήκος της ακτογραμμής του Σχοινιά, που αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων λουόμενων τους θερινούς μήνες. Το επίπεδο των υποδομών είναι αρκετά χαμηλό.

12

ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Το δομημένο περιβάλλον στο δήμο Μαραθώνα χαρακτηρίζεται από αναρχία και ετερογένεια. Η εικόνα αυτή είναι αποτέλεσμα των αυθαιρεσιών που έγιναν κατά την οικοδόμηση μεγάλου ποσοστού αυτού του περιβάλλοντος. Οι αυθαιρεσίες έγκειται είτε στην καταστρατήγηση των όρων δόμησης είτε στην καταπάτηση εκτάσεων όπου η δόμηση είναι απαγορευμένη. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία οικισμών χωρίς σχεδιασμό και με σοβαρές ελλείψεις σε εξυπηρετήσεις και υποδομές. Οι μεγάλες αγροτικές και δασικές εκτάσεις της περιοχής μετατρέπονται σε περιοχές κατοικίας μέσα από παράνομες κατατμήσεις, που υποβαθμίζουν το φυσικό πλούτο της περιοχής και την ποιότητα ζωής. Δεδομένου του έντονου ρυθμού της οικιστικής ανάπτυξης, οι οικιστικοί θύλακες συνεχίζουν σήμερα να επεκτείνονται σε όλο το εύρος του δήμου. Τα διαφορετικά οικονομικά, νομικά και κοινωνικά πλαίσια μέσα στα οποία οικοδομήθηκαν έχουν επηρεάσει αποφασιστικά την μορφή τους.

Οικισμοί προ του 1923

Οικοδομικοί συνεταιρισμοί

Αυθαίρετοι οικισμοί

Χάρτης 5: Θέσεις οικισμών Μαραθώνα

13

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ

14

Προκύπτουν τα παρακάτω ζητήματα προς διερεύνηση:

1.Γενικά χαρακτηριστικά οικισμού. Κάτοικοι οικισμού( κοινωνικό, οικονομικό, πνευματικό υπόβαθρο, ηλικία κ.τ.λ).

2. Ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν

3. α. Τι είναι το ΓΠΣ και ποιο το περιεχόμενο του;

β. Τι ορίζει Πολεοδομική Μελέτη σχετικά με τον «Οικισμό Μαραθώνα»; Ποια προβλήματα επιλύει και ποια νέα δημιουργεί;

4.Τελικά που οφείλεται η καθυστέρηση της πολεοδομικής μελέτης; Ποιες οι συνέπειες της καθυστέρησης; Τι δυνατότητες προς υλοποίηση υπάρχουν;

ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΜΑΡΑΘΩΝΑ»

ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Έχει εκπονηθεί πολεοδομική μελέτη προκειμένου ο οικισμός του Μαραθώνα Αττικής, ο οποίος υπάρχει πριν από το έτος 1923, να αποκτήσει σχέδιο πόλης, το οποίο θα ενταχθεί στα όρια του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Οι διαδικασίες υλοποίησης καθυστερούν λόγω αντιδράσεων των ιδιοκτητών γης και κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι αρνούνται την εισφορά σε γη και χρήμα που απαιτείται και καταφεύγουν στη Δικαιοσύνη προκειμένου να διεκδικήσουν ευνοϊκότερους όρους.

15

ΖΗΤΗΜΑ 1ο : ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ

ΑΝΩ ΣΟΥΛΙ

ΒΟΘΩΝ

Χάρτης 6: Οικισμοί προ του 1923

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟ 1923 Ο Μαραθώνας, μαζί με τους οικισμούς «Βόθων»(Καλέντζι) και «Άνω Σούλι» είναι οι παλαιότεροι οικισμοί στην περιοχή του Μαραθώνα. Προϋπήρχαν του 1923 και για αυτούς υπάρχει συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο προβλέπει όρους και περιορισμούς δόμησης, σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα 2-3-81. Οι οικισμοί προ του ‘23, αναπτύχθηκαν στην ηπειρωτική χώρα, μακριά από τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χρήζουν προστασίας, την παραλία του Μαραθώνα και το βιότοπο του Σχινιά. Βρίσκονται σε σχετικά μεγάλο υψόμετρο και σε σημεία όπου η πρόσβαση είναι πιο άμεση, μέσω των λεωφόρων της περιοχής. Το Άνω Σούλι βρίσκεται ανάμεσα στο Γραμματικό και τον Μαραθώνα, πάνω στον άξονα Μαραθώνος-Γραμματικού. Βορειότερα και σε μεγαλύτερο υψόμετρο από το Μαραθώνα (220 μέτρα), είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από αυτόν, καθώς οι υποδομές (σχολείο, υπηρεσίες κ.α.) είναι ανύπαρκτες. Και εδώ η πλειοψηφία των κατοίκων είναι μόνιμοι, με σχετικά χαμηλά εισοδήματα και ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σύμφωνα με στοιχεία του 2001 οι μόνιμοι κάτοικοι ανέρχονται μόλις στους 188. Ο οικισμός Βόθων βρίσκεται επί της λεωφόρου Λίμνης Μαραθώνα σε πολύ μικρή απόσταση από τη λίμνη. Στην τελευταία απογραφή οι κάτοικοι του ήταν 207. Η κύρια ασχολία τους είναι οι αγροτικές εργασίες. Ο Βόθωνας επλήγη ιδιαίτερα από την καταστροφική πυρκαγιά του 2009 που κατέκαψε μεγάλο μέρος της ανατολικής Αττικής. Ο οικισμός του Μαραθώνα, έδρα του ομώνυμου δήμου, χωροθετείται στο σημειο όπου η λεωφόρος Μαραθώνος συναντά τη λεωφόρο λίμνης Μαραθώνος. Ο Μαραθώνας είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση και πληθυσμό οικισμός μεταξύ των τριών. Συγκεντρώνει τις περισσότερες παροχές και υπηρεσίες.

16

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Στον αστικό ιστό διακρίνονται, παρά τις επεμβάσεις, ακόμη τα τυπικά χαρακτηριστικά των αγροτικών και ημιαγροτικών οικισμών της σχετικά πρόσφατης ιστορίας της Αττικής όπως η οχυρωματική διάταξη των κατοικιών, η έλλειψη κοινόχρηστων χώρων εξαιτίας της κλειστής ζωής της αρβανίτικης οικογένειας, η εμφάνιση υπαίθριων ελεύθερων χώρων μόνο στις συμβολές των οδών και στις διευρύνσεις εμπρός από τις εκκλησίες. Οι τύποι των κατοικιών είναι αυτοί που εμφανίζονται στις πεδινές και ορεινές περιοχές της Αττικής με ποικιλία παραλλαγών στα ισόγεια σπίτια, πλατυμέτωπα μακρινάρια και σπανιότερα στα διώροφα που και στις δύο περιπτώσεις ανήκουν σε ένα συγκρότημα από κτίσματα σε επαφή με τις πλευρές του ψηλού λιθόκτιστου περιβόλου. Η διάταξη αυτή δίνει τον χαρακτήρα ενός πυκνά κτισμένου οικισμού ενώ στην πραγματικότητα υπερτερούν οι ακάλυπτοι χώροι της αυλής.


Χάρτης 7: Οικισμός «Μαραθώνας». Πηγή: google earth

17


Παρατηρούμε πως το ποσοστό του πληθυσμού του παλαιού οικισμού συγκριτικά με το συνολικό πληθυσμό του Δήμου μειώνεται συνεχώς. Αυτό οφείλεται, πιθανότατα, στο γεγονός πως οι νέοι κάτοικοι προτιμούν περιοχές κοντά στην παραλιακή ζώνη της περιοχής, όπου οι αξίες γης μεγεθύνονται τα τελευταία χρόνια, αλλά και στο ό,τι ο οικισμός δεν διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές ώστε να φανεί ανταγωνιστικός .

Παρόλα αυτά ο παλαιός οικισμός του Μαραθώνα εξακολουθεί να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό κατοίκων του Δήμου, καθώς σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001 συγκεντρώνει πληθυσμό 4.399 κατοίκων.

Έτος Οικισμός Μαραθώνα Σύνολο Δήμος Μαραθώνα

1940 2095 2515

1951 2313 2782

1961 2167 3090

1971 1976 3440

1981 2052 4841

1991 5453 12979

2001 4399 8882

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Εξέλιξη του πληθυσμού του παλαιού οικισμού του Μαραθώνα από το έτος 1941 έως το 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ.

Γράφημα 1: Κατανομή του πληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα στους επιμέρους οικισμούς το έτος 2001. Πηγή: ΕΣΥΕ.

18

Εδώ σναντάμαι χρήσεις, κυρίως, Α΄ κατοικίας, καθώς το 2001 οι μόνιμοι κάτοικοι έφθαναν το 78 % του συνολικού πληθυσμού του οικισμού. Από στοιχεία του Δήμου φαίνεται πως περίπου το 95% του πληθυσμού είναι ντόπιοι κάτοικοι, ενώ εξακολουθεί να είναι μικρός ο αριθμός των μεταναστών.

Γράφημα 2: Αναλογία μόνιμου/ πραγματικού πληθυσμού το έτος 2001 στην περιοχή του παλαιού οικισμού του Μαραθώνα. Πηγή: ΕΣΥΕ.


Ο οικισμός του Μαραθώνα, σε σύγκριση με άλλες περιοχές της ανατολικής Αττικής, αναπτύχθηκε ανεξάρτητα από πολύ παλιά, λόγω της έντονης αγροτικής δραστηριότητας που συγκέντρωνε εκεί μεγάλο αριθμό μόνιμων κατοίκων. Οι κάτοικοι, σήμερα, συνεχίζουν να απασχολούνται σε μεγάλο βαθμό στον αγροτικό τομέα. Πρόκειται για μεσαίου – χαμηλού εισοδήματος πληθυσμό, γεγονός που συμπεραίνουμε από στοιχεία του Δήμου και έρευνα πεδίου.

19

Όπως φαίνεται στον παραπάνω χάρτη ο οικισμός Μαραθώνας αποτελεί πόλο συγκέντρωσης υπηρεσιών (τράπεζες, σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες κτλ ). Ακόμη, διαθέτει την μεγαλύτερη εμπορική αγορά που εξυπηρετεί ανάγκες της ευρύτερης περιοχής. Θα μπορούσαμε ,λοιπόν, να τον χαρακτηρίσουμε ως το κέντρο του Δήμου. Οι περιοχές τουριστικής έλξης στην παραλία λειτουργούν ανταγωνιστικά ως προς τον οικισμό, ο οποίος αναπτύσσεται πλέον με πολύ αργούς ρυθμούς. Παρόλα αυτά, συνεχίζει να αποτελεί διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, αφού εκεί βρίσκεται το δημαρχείο και οι διοικητικές υπηρεσίες, σημείο αναφοράς για όλους τους κατοίκους της περιοχής. Για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, στο Μαραθώνα κατασκευάστηκαν αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις, όπως η αφετηρία του Μαραθωνίου δρόμου και το μουσείο του μαραθωνίου, σε μια προσπάθεια ανάδειξης του ιστορικού πλούτου της περιοχής.


ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Χάρτης 8: Χάρτης υποδομών στο δήμο του Μαραθώνα

Οικισμός «Μαραθώνας»

20

ΖΗΤΗΜΑ 2ο : ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ;

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ

•Απουσία δικτύου αποχέτευσης•Κακή κατάσταση εσωτερικού οδικού δικτύου•Υποβάθμιση φυσικού περιβάλλοντος•Αυθαίρετη δόμηση, μπαζωμένα ρέματα, πλημμύρες•Έλλειψη κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων•Έλλειψη υποδομών κάλυψης των βασικών αναγκών•Ανεπαρκές δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιώνΥποθέτουμε πως βασικότερη αιτία των παραπάνω προβλημάτων είναι η απουσία χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού.

Για να κατανοήσουμε πλήρως την κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή θεωρήσαμε χρήσιμο να έρθουμε σε επαφή με κατοίκους αυτής, να γνωρίσουμε τα προβλήματα μέσα από μία διαφορετική και σωστότερη ματιά, να μάθουμε πως οι ίδιοι αντιμετωπίζουν την πιθανότητα ένταξης της περιοχής τους στο σχέδιο. Παρακάτω αναρτώνται συνεντεύξεις διαφορετικών προσώπων που κατοικούν στον οικισμό. Οι εισαγωγικές ερωτήσεις αφορούν προσωπικά δεδομένα του κάθε προσώπου και μας βοηθούν ώστε να καταλάβουμε πως άτομα διαφορετικού κοινωνικού, μορφωτικού, οικονομικού επιπέδου, διαφορετικών συμφερόντων αντιλαμβάνονται την ίδια πραγματικότητα.

21


1ος κάτοικος

περιοχή: Μαραθώνας

•Πως κρίνετε την κατάσταση στην περιοχή του Μαραθώνα με μία λέξη;Ανοργάνωτη. •Είστε μόνιμος κάτοικος της περιοχής;Ναι. Μένουμε σε δικό μας σπίτι.•Ποιος είναι ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού, ποια η δομή του και η ηλικία;Είμαστε 6 μέλη στην οικογένεια. Δύο γονείς 40 ετών, τρία παιδιά 5, 3 ετών, και 7 μηνών, γιαγιά 65 ετών.•Ποιο το μορφωτικό επίπεδο αυτών; Εγώ έχω τελειώσει μία τεχνική σχολή, η σύζυγός μου το λύκειο, τα παιδιά πηγαίνουν νήπιο και προνήπιο στην περιοχή μας.•Πόσα μέλη εργάζονται και συνεισφέρουν οικονομικά;Εγώ και η μητέρα μου εργαζόμαστε στο φούρνο, η σύζυγος μου είναι στρατιωτικός.•Είστε ντόπιος κάτοικος; Αν όχι ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής της περιοχής;Όχι. Ήρθαμε από την Καρδίτσα πριν 7 χρόνια. Η ποιότητα ζωής είναι αρκετά καλή, βρίσκεται κοντά στην Αθήνα. Οι λόγοι για να μετακομίσουμε ήταν πολλοί. •Πείτε μας τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή.1.Έλλειψη αποχέτευσης. Τα λύματα βγαίνουν στους δρόμους.2. Ξεχασμένος ο φυσικός πλούτος του Μαραθώνα, ανεκμετάλλευτη η ιστορία του. Οι περιοχές φυσικού κάλους δεν φροντίζονται. Οι ιστορικοί τόποι, μοιάζουν με σκουπιδότοποι. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο τουρισμός, όμως οι κινήσεις που γίνονται από τη δημοτική αρχή είναι ανοργάνωτες. Δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο αγροτουρισμός, η περιοχή δεν έχει τις δυνατότητες.3. Κακό οδικό δίκτυο. Δεν υπάρχουν υποδομές, ελλιπής ή λανθασμένη η σηματοδότηση.•Πως καλύπτονται οι βασικές σας ανάγκες;Τα περισσότερα τα βρίσκουμε στην περιοχή. Αν χρειαστούμε κάτι παραπάνω πηγαίνουμε στην Αθήνα ή στα κοντινά εμπορικά κέντρα.•Γνωρίζετε αν η περιοχή είναι ενταγμένη στο σχέδιο πόλης;Ναι γνωρίζω πως δεν είναι ενταγμένη. Από όσο ξέρω γίνεται προσπάθεια να ενταχθεί, όμως τίποτα δεν προχωράει πιθανότατα λόγω ύπαρξης διαφόρων συμφερόντων. •Θα θέλατε να ενταχθεί;Ναι, με την προϋπόθεση πως θα βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής χωρίς να αλλάξει ο χαρακτήρας της περιοχής.

22



περιοχή: Μαραθώνας

•Πως κρίνετε την κατάσταση στην περιοχή του Μαραθώνα με μία λέξη;•Είστε μόνιμος κάτοικος της περιοχής;Ναι. Μένουμε σε δικό μας σπίτι.•Ποιος είναι ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού, ποια η δομή του και η ηλικία;Η οικογένεια μας είναι τετραμελής. Δύο γονείς 48 ετών, δύο παιδιά 7,9 ετών.•Ποιο το μορφωτικό επίπεδο αυτών; Εγώ και η σύζυγος μου είμαστε απόφοιτοι γυμνασίου. Τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο. •Πόσα μέλη εργάζονται και συνεισφέρουν οικονομικά;Εγώ και η σύζυγός μου είμαστε γεωργοί, ασχολούμαστε με τα χωράφια και τα θερμοκήπια. Δεν είχαμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε το επάγγελμα μας, οι γονείς μας ήταν αγρότες.•Είστε ντόπιος κάτοικος; Αν όχι ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής της περιοχής;Ναι. Μένουμε πολλές γενιές στο Μαραθώνα. Ο κόσμος από την Αθήνα που έρχεται να κατοικίσει μόνιμα επιλέγει το Μαραθώνα επειδή η γη είναι αρκετά φθηνή(π.χ. σε σχέση με τη γειτονική Νέα Μάκρη).•Πείτε μας τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή.•Πως καλύπτονται οι βασικές σας ανάγκες;Τα περισσότερα τα βρίσκουμε στην περιοχή. Αν χρειαστούμε κάτι παραπάνω πηγαίνουμε στην Αθήνα. Δεν νιώθουμε αποκομμένοι γιατί είμαστε κοντά σε αυτή.•Γνωρίζετε αν η περιοχή είναι ενταγμένη στο σχέδιο πόλης;Δεν είναι ενταγμένη στο σχέδιο, αλλά γίνονται προσπάθειες να ενταχθεί. •Θα θέλατε να ενταχθεί;Η ένταξη στο σχέδιο αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, καθώς δεν αφήνει τον οικισμό να αναπτυχθεί. Για παράδειγμα, σε μία κεντρική λεωφόρο εμποδίζεται η ανάπτυξη εμπορίου και προβλέπεται αμιγής κατοικία. Υπάρχουν συμφέροντα να παραμείνει ο πληθυσμός του Μαραθώνα αγροτικός, ώστε να συνεχίσει να τροφοδοτεί την πρωτεύουσα με το 60% των οπωροκηπευτικών. Επιπλέον, η εισφορά σε γη γίνεται αυθαίρετα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η θέση του υπάρχοντος κτιρίου στο οικόπεδο και χωρίς συνεννόηση με τους κατοίκους. Τέλος, το Πεντελικό κάλλος και η προστατευόμενη περιοχή εμποδίζουν την κατασκευή τουριστικών εγκαταστάσεων. Ο Μαραθώνας παραμένει χωριό χωρίς ανάπτυξη.

23



περιοχή: Καλέντζι (λίγο έξω από το χωριό του Μαραθώνα)

•Πως κρίνετε την κατάσταση στην περιοχή του Μαραθώνα με μία λέξη;Σχετικά καλή, αλλά έχει πέσει αισθητά η δουλειά. •Είστε μόνιμος κάτοικος της περιοχής;Ναι. Μένουμε σε δικό μας σπίτι.•Ποιος είναι ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού, ποια η δομή του και η ηλικία;Είμαστε 6 μέλη στην οικογένεια. Δύο γονείς 48 ετών, τρία παιδιά 27,22,18 ετών, γιαγιά 70 ετών.•Ποιο το μορφωτικό επίπεδο αυτών; Εγώ και ο σύζυγός μου έχουμε ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση, τα 2 παιδιά έχουν τελειώσει το λύκειο, το άλλο φοιτεί στην τελευταία τάξη του λυκείου.•Πόσα μέλη εργάζονται και συνεισφέρουν οικονομικά;Τέσσερα μέλη εργάζονται. Εγώ και ο σύζυγος μου έχουμε φούρνο, το μεγάλο παιδί εργάζεται σε ιδιωτική επιχείρηση και το μεσαίο είναι δασοπυροσβέστης.•Είστε ντόπιος κάτοικος; Αν όχι ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής της περιοχής;Ναι. Είμαστε από την περιοχή.•Πείτε μας τα ση•μαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή.•Έλλειψη αποχέτευσης. Όλα τα λύματα πέφτουν στο ποτάμι προκαλώντας δυσοσμία και μόλυνση. Χρόνια τώρα οι δημοτικές αρχές υπόσχονται πως θα λύσουν το πρόβλημα. Οι κατοικίες αυξάνονται. Ομοίως και τα απόβλητα.•Κακή έως ανύπαρκτη η δημόσια συγκοινωνία. Υπάρχει μία φορά την ημέρα (στις 7 πμ) λεωφορείο που πηγαίνει Μαραθώνα. Από εκεί η πρόσβαση στην Αθήνα εξυπηρετείτε από τα ΚΤΕΛ.•Γίνονται ληστείες. (Μας αφηγείται την ιστορία ενός συγγενή της που έπεσε θύμα ληστείας και ξυλοκοπήθηκε άγρια).•Πως καλύπτονται οι βασικές σας ανάγκες;Ό,τι χρειαζόμαστε το βρίσκουμε στο Μαραθώνα. Εκεί βρίσκεται η αγορά και το σχολείο της περιοχής•Γνωρίζετε αν η περιοχή είναι ενταγμένη στο σχέδιο πόλης;Όχι. Αυτά τα γνωρίζει ο άντρας μου.•Θα θέλατε να ενταχθεί;Δεν γνωρίζω να σας απαντήσω.

24



οικισμός: Μαραθώνας

•Πως κρίνετε την κατάσταση στην περιοχή σας;Καλά είμαστε εδώ. Είναι καλύτερα από την Αθήνα.•Είστε μόνιμος κάτοικος της περιοχής; Ναι. Μένουμε μόνιμα εδώ. Έχουμε χτίσει το σπίτι μας λίγο πιο κάτω. •Ποιος είναι ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού, ποια η δομή του και η ηλικία;Εγώ και η γυναίκα μου έχουμε τρία παιδιά. Τα μεγάλα είναι 18 και 20 χρονών και σπουδάζουν σε άλλες πόλεις. Έχουμε και ένα μικρό, 6 χρονών, τώρα ξεκίνησε το δημοτικό. Μαζί μας μένει τώρα και η μητέρα της γυναίκας μου.•Ποιο το μορφωτικό επίπεδο αυτών; Δεν έχουμε σπουδάσει γι αυτό έχουμε αυτό το κατάστημα με ψιλικά.•Πόσα μέλη εργάζονται και συνεισφέρουν οικονομικά;Εργαζόμαστε εγώ και η σύζυγος σε αυτό το μαγαζί. Το ανοίξαμε εδώ γιατί είχαμε το οικόπεδο.•Είστε ντόπιος κάτοικος; Αν όχι ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής της περιοχής;Εγώ έμενα παλιά στην Αθήνα αλλά η σύζυγος μου είναι από εδώ και όταν παντρευτήκαμε, αποφασίσαμε να μείνουμε εδώ στο Μαραθώνα. •Πείτε μας τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή.Το σημαντικότερα πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου είναι η έλλειψη αποχετευτικού συστήματος. Όλα τα σπίτια χρησιμοποιούν βόθρους και ειδικά το καλοκαίρι έχουμε πρόβλημα με τις οσμές. Επίσης, το οδικό δίκτυο είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Δεν υπάρχουν περιφερειακοί δρόμοι και περνάει όλη η κίνηση μέσα από το χωριό.Ένα ακόμη πρόβλημα για μένα είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για απασχόληση εδώ. Οι περισσότεροι ασχολούνται με τη γεωργία και λιγότεροι στον κατασκευαστικό τομέα. Τα παίδια θα πρέπει να πάνε σε άλλες πόλεις για να βρουν εργασία στο αντικείμενο που σπουδάζουν. •Πως καλύπτονται οι βασικές σας ανάγκες;Βρίσκουμε ότι χρειαζόμαστε εδώ. Δεν έχουμε πρόβλημα. Γενικά δε νιώθουμε αποκομμένοι από την Αθήνα, παρά μόνο από άποψη διασκέδασης. Για να πάμε στον κινηματογράφο ή στο θέατρο πρέπει να πάμε στην Αθήνα. •Γνωρίζετε αν η περιοχή είναι ενταγμένη στο σχέδιο πόλης;Ξέρω πως η περιοχή δεν έχει σχέδιο.•Θα θέλατε να ενταχθεί;Δεν γνωρίζω πολλά πράγματα σχετικά με το σχέδιο, αλλά πιστεύω πως θα ήταν καλό να ενταχθεί η περιοχή μας. Θα πάρουν μεγαλύτερη αξία τα σπίτια μας.

25

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ:

Ο οικισμός του Μαραθώνα συγκεντρώνει όλα σχεδόν τα προβλήματα που συναντάμε στην ευρύτερη περιοχή. Ως οικισμός προϋφιστάμενος του 1923, ισχύουν ειδικές διατάξεις για τη δόμηση στο εσωτερικό του. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε ποτέ μέριμνα για το σχεδιασμό της οικιστικής εξάπλωσης μέσα στα χρόνια. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, είναι η σημερινή μορφή του οικισμού. Το οργανικό του σχήμα είναι αποτέλεσμα της οικοδόμησης (τουλάχιστον αρχικά) παράλληλα με τους οδικούς άξονες. Σήμερα, μεγάλος είναι ο αριθμός των κατοικιών που έχουν κατασκευαστεί εκτός των ορίων, που όρισε το προεδρικό διάταγμα 2-3-81, το οποίο αναγνώρισε το Μαραθώνα ως οικισμό προϋφιστάμενο του 1923. Το φυσικό περιβάλλον υποβαθμίζεται, με τον τρόπο αυτό, αφού γύρω από τον οικισμό υπάρχουν ζώνες απολύτου προστασίας, όπως το Πεντελικό Κάλλος. Στο εσωτερικό του οικισμού, η δόμηση είναι άναρχη, χωρίς να τηρούνται ρυμοτομικές και οικοδομικές γραμμές. Σοβαρές είναι οι ελλείψεις σε υποδομές, όπως πεζοδρόμια και γενικά δημόσιους χώρους και κοινόχρηστους χώρους πρασίνου. Η τοποθέτηση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας έχει γίνει με αποσπασματικό τρόπο, με αποτέλεσμα να μην επαρκούν για τις ανάγκες του πληθυσμού που διαμένει στο Μαραθώνα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Για παράδειγμα, όλος ο δήμος του Μαραθώνα εξυπηρετείται από το μικρό κέντρο υγείας εντός του οικισμού. Για την ικανοποίηση πολλών αναγκών, (νοσοκομεία, δημόσιες υπηρεσίες, ψυχαγωγία κα) οι κάτοικοι καταφεύγουν σε γειτονικές περιοχές είτε στην Αθήνα. Ο οικισμός δεν απέκτησε ποτέ οργανωμένο δίκτυο διοχέτευσης των λυμάτων. Οι κατοικίες εξυπηρετούνται από ιδιωτικούς βόθρους. Η συχνή υπερχείλιση των βόθρων δημιουργεί απειλές για τη δημόσια υγεία. Ταυτόχρονα, η έλλειψη αποχετευτικού δικτύου δυσχεραίνει την απορροή των όμβριων υδάτων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την καταστροφή πολλών στρεμμάτων δασικών εκτάσεων στην ευρύτερη περιοχή, προκαλεί φαινόμενα πλημμύρων. Σε κακή κατάσταση είναι το οδικό δίκτυο. Οι κύριοι άξονες της περιοχής που διασχίζουν τον οικισμό, είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, αφού είχαν συντηρηθεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Οι υπόλοιποι δρόμοι, όμως, φέρουν σοβαρές βλάβες στο οδόστρωμα, δεν έχουν επαρκές πλάτος για τη διέλευση οχημάτων και πεζών, πολλές φορές δεν είναι καν ασφαλτοστρωμένοι. Δημιουργούνται, έτσι επικίνδυνες συνθήκες τόσο για τους οδηγούς όσο και τους πεζούς. Δεδομένης της διοχέτευσης της υπερτοπικής κίνησης μέσα από το εσωτερικό του οικισμού, λόγω της απουσίας περιφερειακών οδών, η κατάσταση γίνεται ακόμη δυσμενέστερη. Αν και οι κάτοικοι λένε, πως δε νιώθουν αποκομμένοι από την Αθήνα, λόγω της μικρής απόστασης που τους χωρίζει από αυτήν, η συγκοινωνιακή σύνδεση των δύο πόλεων δεν είναι επαρκής. Η μετακινήσεις πραγματοποιούνται, τις περισσότερες φορές με ιδιωτικό αυτοκίνητο, καθώς το ΚΤΕΛ έχει περιορισμένα δρομολόγια. Όσον αφορά τις χρήσεις γης, απαγορεύεται η τοποθέτηση εμπορικών χρήσεων παράλληλα με τον κεντρικό οδικό άξονα του οικισμού. Το γεγονός αυτό, βρίσκει αντίθετους πολλούς κατοίκους με ιδιοκτησίες που έχουν πρόσωπο πάνω στο δρόμο, καθώς δεν είναι δυνατόν να τις εκμεταλλευτούν. Τέλος, ο ιστορικός πλούτος του Μαραθώνα παραμένει πλήρως αναξιοποίητος. Τα Ολυμπιακά έργα έφεραν τον οικισμό ένα βήμα πιο κοντά στην ανάδειξη της ιστορίας του, με τη χωροθέτηση εντός του οικισμού της Αφετηρίας του Μαραθωνίου Δρόμου και του Μουσείου του Μαραθωνίου. Παρόλα αυτά δεν γίνεται σήμερα σωστή εκμετάλλευση των υποδομών αυτών.


26

ΖΗΤΗΜΑ 3ο : ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ; ΠΟΙΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ;

Προκειμένου να μπορέσουμε, αρχικά, να κατανοήσουμε και, στη συνέχεια, να κρίνουμε το περιεχόμενο του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Μαραθώνα, κρίθηκε αναγκαία η γνώση του τι είναι ένα Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. 1

Γενικότερα, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο είναι το πρώτο στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού. Αποτελεί το πιο σημαντικό εργαλείο του, καθώς σε αυτό δίνονται οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την πολεοδομική μελέτη και την πράξη εφαρμογής. Η πρωτοβουλία για την εκπόνηση ενός ΓΠΣ ανήκει στη Δημοτική ή Κοινοτική Αρχή ή στο ΥΠΕΚΑ(Νόμος Καλλικράτη ν. 3852/2010).

Το Γ.Π.Σ αποτελεί τη «γενική πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης» των πολεοδομικών ενοτήτων2. Με το ΓΠΣ ορίζονται τα όρια κάθε πολεοδομικής ενότητας, η γενική εκτίμηση που αφορά τους κοινόχρηστους χώρους που απαιτούνται, οι διαφορετικές ποιότητες των χρήσεων γης, ο μέσος συντελεστής δόμησης, καθώς και η γενική εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Ο παραπάνω σχεδιασμός εξειδικεύεται στην Πολεοδομική Μελέτη, που αποτελείται από το πολεοδομικό σχέδιο και τα διαγράμματα του, τον πολεοδομικό κανονισμό, καθώς και έκθεση που αιτιολογεί τις προτεινόμενες ρυθμίσεις. Με την Πολεοδομική Μελέτη οριστικοποιούνται τα όρια των προς πολεοδόμηση ζωνών, ορίζονται οι χρήσεις γης και οι περιορισμοί τους, τα διαγράμματα των δικτύων υποδομής, οι προβλεπόμενοι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι, οι οικοδομήσιμη χώροι, οι όροι και περιορισμοί δόμησης. Τέλος, η Πράξη Εφαρμογής αναλαμβάνει την υλοποίηση των παραπάνω. Στο σημείο αυτό χαράσσονται οι ιδιοκτησίες και ορίζεται το πώς θα συνεισφέρει κάθε ιδιοκτήτης σε γη και χρήμα.

Η εκπόνηση της μελέτης του ΓΠΣ περιλαμβάνει 2 στάδια:

Την Προμελέτη Συλλέγονται στοιχεία από το παρελθόν, εκτιμάται η υφιστάμενη κατάσταση, καθορίζονται οι ανάγκες και οι τάσεις για το μέλλον, διατυπώνεται η καταρχήν πρόταση ή οι εναλλακτικές προτάσεις. Ο Δήμος βοηθά τον μελετητή παρέχοντας τα στοιχεία που απαιτούνται ώστε να γίνει όσον το δυνατόν σωστότερη εκτίμηση για το μέλλον.

Την Μελέτη Στο στάδιο αυτό παρουσιάζονται το βασικό προγραμματικό πλαίσιο για τους ανθρώπινους πόρους, τους οικισμούς, τις βασικές αρχές οργάνωσης του χώρου. Εδώ, αποτυπώνεται η οργάνωση των χρήσεων γης και των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος. 3 Τέλος, περιλαμβάνει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις για τις αναπλάσεις και τις οικιστικές παρεμβάσεις. Η Μελέτη δημοσιοποιείται, οι πολίτες και οι εμπλεκόμενες διοικητικές υπηρεσίες έχουν δικαίωμα να υποβάλουν τις απόψεις τους. Η διαδικασία εκπόνησης ολοκληρώνεται με τη σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και τη γνωμοδότηση του ΣΧΟΠ, που θα διαβιβαστούν στην Περιφέρεια ή στο ΥΠΕΧΩΔΕ, προκειμένου να εκδοθεί η σχετική εγκριτική πράξη. 4

2 :Συμβούλιο Επικρατείας 2675/2001

1 : Τα στοιχεία σχετικά με το ΓΠΣ αντλήθηκαν από το σύγγραμμα του κ. Δημήτρη Κ. Μέλισσα με τίτλο «Οι Χρήσεις Γης,Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο & Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου», εκδ. Σάκκουλα, 2010, καθώς και από τις παραδόσεις του μαθήματος Ειδικά Θέματα Πολεοδομίας 9ου εξαμήνου

3,4 :Δημήτρης Κ. Μέλισσας, «Οι Χρήσεις Γης,Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο & Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου» σελ.158,160

27

Τα όρια του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου

Η χωρική εμβέλεια ενός ΓΠΣ εκτείνεται στις περιοχές τουλάχιστον ενός Δήμου ή μιας Κοινότητας, όπου υπάρχει τουλάχιστον ένας οικισμός με 2000 κατοίκους. Στην περίπτωση που ο αριθμός των κατοίκων είναι μικρότερος συντάσσεται Σχέδιο Χωρικής κ Οικιστικής Οργάνωσης της Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ). Το περιεχόμενο του ΓΠΣ 5

Το ΓΠΣ περιλαμβάνει χάρτες, σχέδια, διαγράμματα και κείμενα με περιεχόμενο:•Τα όρια της κάθε πολεοδομικής ενότητας•Την υποδιαίρεση της περιοχής σε ζώνες, πυκνοδομημένες, αραιοδομημένες ή αδόμητες•Τη γενική εκτίμηση των αναγκών σε κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους, δημόσιες παρεμβάσεις ή ενισχύσεις στον τομέα της στέγης•Τη γενική πρόταση της πολεοδομικής οργάνωσης των πολεοδομικών ενοτήτων•Τις χρήσεις γης, τα κέντρα, το κύριο οδικό δίκτυο•Την πυκνότητα, το μέσο συντελεστή δόμησης και τυχόν απαγορεύσεις•Την επιλογή των τρόπων ανάπτυξης ή αναμόρφωσης με τις αναμενόμενες επιπτώσεις •Τις ζώνες ειδικής ενίσχυσης•Τους πόρους για την εφαρμογή της πολεοδομικής μελέτης.

Ισχύς ΓΠΣ

Ένα ΓΠΣ ισχύει για τουλάχιστον πέντε έτη. Σε αυτό το χρονικό διάστημα απαγορεύεται οποιαδήποτε αναθεώρηση και τροποποίηση του. Εξαιρέσεις αποτελούν:•Οι αλλαγές προκειμένου:•Να καθοριστούν περιοχές ειδικής προστασίας•Να καθοριστούν ζώνες περιβαλλοντικών ενισχύσεων•Να αντιμετωπιστούν εξαιρετικές πολεοδομικές ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν στο πλαίσιο του ισχύοντος ΓΠΣ, για παράδειγμα μεγάλη εισροή μεταναστών.•Περιπτώσεις στις οποίες διαπιστωθεί ό,τι επιμέρους οικισμοί και ρυθμίσεις του ΓΠΣ διατυπώθηκαν κατά πλάνη περί τα πράγματα, δηλαδή παραγνώρισης πραγματικών δεδομένων. Για την τροποποίηση απαιτείται ειδική μελέτη, το περιεχόμενο της οποίας συνοψίζεται σε μία θεμελιώδη και λεπτομερή αξιολόγηση όλων των πραγματικών στοιχείων και δεδομένων, και ιδιαίτερα, στην επίδραση της νέας πολεοδομικής πρότασης.

ΖΗΤΗΜΑ 3ο: α) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ; ΠΟΙΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ;

5 :Δημήτρης Κ. Μέλισσας, «Οι Χρήσεις Γης,Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο & Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου» σελ.149,150

28

ΖΗΤΗΜΑ 3Ο: β) ΤΙ ΟΡΙΖΕΙ Η ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ «ΟΙΚΙΣΜΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ»; ΔΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ;

Η περιοχή προικοδότησης με σχέδιο πόλης έχει επιφάνεια 1200 στρεμ. περίπου, που αποτελείται από τον οικισμού τον προϋφιστάμενο του έτους 1923, έκτασης 740 στρεμ., και τις νεότερες περιοχές επέκτασης, 460 περίπου στρεμ.. Ο νέος σχεδιασμός δεν επεκτείνει τα όρια του οικισμού.Παρατηρούμε λοιπόν πως:•οι εκτάσεις που θα αξιοποιηθούν από το Δημόσιο αλλά και αυτές που θα αποζημιώσουν τους ιδιοκτήτες(που θα χάσουν ολοκληρωτικά ιδιοκτησίες) θα πρέπει να βρεθούν από την αφαίρεση μεγάλου ποσοστού ιδιοκτησιών.•η ένταξη δεν διευκολύνει τους ιδιοκτήτες εκτάσεων πέρα από τα όρια του οικισμού, οι οποίοι δεν θα επιτρέπεται να οικοδομήσουν. Πιθανότατα, μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών να υποστήριζε την ένταξη αν αυτή προϋπέθετε την ένταξη των ιδιοκτησιών τους στο σχέδιο και κατά συνέπεια την αύξηση της αξίας τους.

.ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

Ο προβλεπόμενος μόνιμος πληθυσμός στην περιοχή μελέτης ανέρχεται σε 6.000 κατοίκουςΣτον παρακάτω πίνακα 6 καταγράφονται οι επιφάνειες των απαιτούμενων και αναγκαίων νέων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων ανά κατηγορία χρήσης.

6 :Πίνακας 1.3.1 των προδιαγραφών σελ.6 της αιτιολογικής έκθεσης της Οριστικής Πολεοδομικής Μελέτης.

Παρατηρούμε πως για πληθυσμό 6000 κατοίκων:•η απαιτούμενη κοινωνική υποδομή υπολογίζεται 103 στρεμ. μονάδες. , •η αξιοποιούμενη υπάρχουσα κοινωνική υποδομή είναι 69 στρεμ. μονάδες. •η αναγκαία νέα κοινωνική υποδομή υπολογίζεται 58 στρεμ μονάδες.

29

Στον παρακάτω πίνακα7 καταγράφονται οι προβλεπόμενοι από την Οριστική Πολεοδομική Μελέτη κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι.

7 :Πίνακας 7 σελ.. 9 της αιτιολογικής έκθεσης της Οριστικής Πολεοδομικής Μελέτης.


Παρατηρούμε ότι οι προβλεπόμενοι από την οριστική μελέτη κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι υπερκαλύπτουν τις ανάγκες σε κοινωνικές εξυπηρετήσεις του προβλεπόμενου πληθυσμού, ορίζοντας ανάγκη για επιφάνεια 149.2 στρ. μονάδων. Αν λάβουμε υπόψη μας την αξιοποιούμενη υπάρχουσα κοινωνική υποδομή, που ανέρχεται σε 69 στρ. μονάδες, θα πρέπει να βρεθούν 80 στρεμ. μονάδες. Είχε ενδιαφέρον να αναζητήσουμε αν στην πολεοδομική μελέτη έχει οριστεί, πιο συγκεκριμένα, ποιες λειτουργίες θα εξυπηρετηθούν με την εύρεση νέων εκτάσεων, που θα βρεθούν οι παραπάνω χώροι, και αν η επιφάνεια τους είναι κατάλληλη. Στους χάρτες που συνοδεύουν την οριστική πολεοδομική μελέτη παρατηρούμε πως στον προβλεπόμενο κοινωνικό εξοπλισμό περιλαμβάνεται:•η δημιουργία δύο νέων Δημοτικών Σχολείων συνολικής επιφάνειας 10 στρεμ.,• η δημιουργία Χώρου Πολιτιστικών λειτουργιών 2,8 στρεμ. στη θέση του 1ου Δημοτικού Σχολείου,• η διεύρυνση του υπάρχοντος χώρου Γυμνασίου- Λυκείου της περιοχής κατά 2,26 στρεμ.,•η δημιουργία δύο νέων Παιδικών Σταθμών συνολικής επιφάνειας 2,4 στρεμ.,•δημιουργία χώρων Διοίκησης και Πνευματικού Κέντρου επιφάνειας 10,7 στρεμ. μονάδων,•η δημιουργία χώρων στάθμευσης επιφάνειας 4,8 στρεμ.. Οι θέσεις των παραπάνω έχουν ,πράγματι, οριστεί και φαίνονται κατάλληλες. Η συνολική επιφάνεια των εκτάσεων που θα πρέπει να βρεθούν ώστε να εξυπηρετηθούν οι παραπάνω λειτουργίες είναι 30 στρεμ. μονάδες. Μένει να δούμε αν έχει οριστεί τι θα γίνει με τις λοιπές νέες επιφάνειες 50 περίπου στρεμμάτων.

30


ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΓΗΣ

Στον παρακάτω πίνακα 8 εμφανίζεται η οφειλόμενη και η πραγματοποιούμενη εισφορά σε γη και χρήμα όπως ορίζεται από την Πολεοδομική Μελέτη.

8 :Πίνακας 11 σελ. 12 της αιτιολογικής έκθεσης της Οριστικής Πολεοδομικής Μελέτης.

Παρατηρούμε πως για τις ανάγκες κοινόχρηστων, κοινωφελών χώρων και οδικού δικτύου θα αφαιρεθούν εκτάσεις συνολικής επιφάνειας 115.589 στρεμμάτων. Το αρχικό εμβαδόν των ιδιοκτησιών ανέρχεται σε 310.305 στρ. μονάδες. Συνεπώς, η εισφορά σε γη υπολογίζεται σε 37,3% του συνόλου των ιδιοκτησιών, ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό που δικαιολογεί τις αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής.

ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ

Στο γραπτό κείμενο της πολεοδομικής μελέτης παρουσιάζονται οι χρήσεις γης σε επίπεδο πινάκων. Προκειμένου να κατανοήσουμε τα προβλήματα που δημιουργούν και τις ενστάσεις που δέχεται ο σχεδιασμός σχετικά με καθορισμό τους ήταν απαραίτητο να έχουμε στη διάθεσή μας τους σχετικούς πίνακες που, όμως, δεν βρήκαμε στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου. Από μαρτυρίες πολιτών φαίνεται πως οι χρήσεις γης που ορίζονται θίγουν συμφέροντα και αποτέλεσαν τη βασική αιτία καθυστέρησης της υλοποίησης του πολεοδομικού σχεδιασμού.

31


9 :Πίνακες 17 & 18 σελ. 16 της αιτιολογικής έκθεσης της Οριστικής Πολεοδομικής Μελέτης.

ΝΕΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ

Μέχρι σήμερα ο μέσος συντελεστής δόμησης στον οικισμό είναι 0,8, ένας συντελεστής αρκετά υψηλός για εξοχικές περιοχές. Στους παρακάτω πίνακες 9 εμφανίζονται τα μεγέθη των οικοπέδων ανά κατηγορία και πολεοδομική ενότητα όπως αυτά διαμορφώνονται στην οριστική μελέτη σε συνδυασμό με τον υπολογισμό της συνολικής δομήσιμης επιφάνειας όπως προκύπτει από τους προτεινόμενους όρους δόμησης. Ο οικισμός διαιρείται σε δύο τμήματα για τις ανάγκες της μελέτης, στο πυκνοδομημένο και το αραιοδομημένο.

Με την υιοθέτηση της πολεοδομικής μελέτης ο μέσος συντελεστής δόμησης στο πυκνοδομημένο τμήμα του οικισμού γίνεται 0,64 (όχι μεγάλη διαφορά από το 0,8). Συγκεκριμένα, Τα οικόπεδα έως 300 τ.μ., που αποτελούν το 45% του αριθμού των οικοπέδων και το 10% της συνολικής επιφάνειας, χτίζουν με συντελεστή από 1 έως 1,6. Τα οικόπεδα από 300 έως 600 τ.μ., που ανέρχονται σε ποσοστό 31,4% του συνολικού αριθμού και η επιφάνειά τους σε 33,2% της συνολικής επιφάνειας, χτίζουν με μέσο συντελεστή μεγαλύτερο του 0,8. Οπότε, στο τμήμα του οικισμού που προϋφίσταται του 1923 ο μεγαλύτερος αριθμός ιδιοκτησιών εξακολουθεί να χτίζει με συντελεστή δόμησης μεγαλύτερο του 0,8.

32



Σε αντίθεση με τους όρους δόμησης του πυκνοδομημένου τμήματος, ορίζονται αυτοί στο αραιοδομημένο τμήμα όπου:• Τα οικόπεδα έως 400 τ.μ., που αποτελούν το 47,2% του αριθμού των οικοπέδων και το 8,7%της συνολικής επιφάνειας, έχουν σ.δ. 0,4.• Τα οικόπεδα από 400 τ.μ. και πάνω έχουν σ.δ μικρότερο του 0,4. Εντονότερη είναι η διαφορά σε ό,τι αφορά τις μικροιδιοκτησίες, όπου:•Στο πυκνοδομημένο τμήμα:~100 τ.μ σδ=1,6 100~200τ.μ. σδ=1,24 200~300τ.μ. σδ=1,00•Στο αραιοδομημένο τμήμα:~100 τ.μ σδ=0,4 100~200τ.μ. σδ=ο,4 200~300τ.μ. σδ=0,4 Παρατηρούμε πως αυτοί που πλήττονται περισσότερο από τους όρους της πολεοδομικής μελέτης είναι οι μικροϊδιοκτήτες του αραιοδομημένου τμήματος.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ

Προκειμένου να αποφευχθούν παράνομες κατατμήσεις οικοπέδων που θα είχαν σαν στόχο την μεγιστοποίηση της οικοδομήσιμης επιφάνειας δημιουργούνται τρεις τομείς αρτιοτήτων 200, 400 και 800 τ.μ. για ιδιοκτησίες έως 250τ.μ., από 400 έως 800τ.μ., και για μεγαλύτερες των 800 τ.μ. αντίστοιχα.

33



ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

Στην Πολεοδομική Μελέτη προτείνεται:•η δημιουργία δύο επιπλέον δεξαμενών αποχέτευσης νερού ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες ύδρευσης των κατοίκων,•η κατασκευή δικτύου αποχέτευσης όμβριων υδάτων, η έλλειψη του οποίου αποτελεί μείζον πρόβλημα για τους κατοίκους του οικισμού. Έχουν γίνει οι απαραίτητοι υπολογισμοί και τα σχέδια για τη δημιουργία αποχέτευσης ακαθάρτων.

34


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

• Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα ο οικισμός του Μαραθώνα παρουσιάζει έντονες ελλείψεις σε βασικές υποδομές, με αποτέλεσμα το επίπεδο ζωής των κατοίκων να είναι εξαιρετικά χαμηλό. Στην παραπάνω πολεοδομική μελέτη έχουν, πράγματι, οριστεί και σχεδιαστεί οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι που απαιτούνται σε σχέση με τον προβλεπόμενο πληθυσμό του οικισμού.

• Για την υλοποίηση κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού ορίζεται η εισφορά σε γη χρήμα που αφορά όλους τους κατοίκους της προς πολεοδόμηση περιοχής. Όλοι πρέπει να συνεισφέρουν και όλοι πρέπει να ωφελούνται από τους χώρους που προκύπτουν. Στο πολεοδομικό σχέδιο του οικισμού η εισφορά σε γη υπολογίζεται σε 37,3% του συνόλου των ιδιοκτησιών. Τα δικά μας συμπεράσματα από τη μελέτη των χαρτών που συνοδεύουν τη μελέτη αλλά και από την έρευνα πεδίου είναι πως πράγματι οι χώροι που δεσμεύονται είναι ικανοί προς αξιοποίηση. Οι οδικές αρτηρίες διευρύνονται, οι μεγάλες αδόμητες εκτάσεις αποκτούν χρήσεις κοινόχρηστων και κοινοφελών χώρων. Παρόλα αυτά το ποσοστό εισφοράς είναι εξαιρετικά υψηλό για μία περιοχή στην οποία διαμένουν ,κυρίως, κάτοικοι χαμηλού εισοδήματος και μικροιδιοκτήτες.

• Επίσης, είναι μεγάλος ο αριθμός των εκτάσεων που απαλλοτροιώνονται, γεγονός που δημιουργεί έντονες αντιδράσεις. Στην περίπτωση απαλλοτρίωσης όπως ορίζεται ο χώρος που θα χρειαστεί να απαλλοτριωθεί θα πρέπει να καθορίζεται και ο τρόπος αποζημίωσης, σε συμφωνία πάντα με τον ιδιοκτήτη. Πρέπει πάντα να δηλώνεται ο φορέας υπέρ του οποίου γίνεται η απαλλοτροίωση, για παράδειγμα υπέρ της δημιουργίας ενός σχολείου, ενός δημαρχείου και ο λόγος που καθιστά αναγκαία αυτήν . Αφού γίνει η απαλλοτροίωση πρέπει η εφαρμογή να συμπίπτει με τον αρχικό σκοπό που έχει δηλωθεί, π.χ αν έχει οριστεί πως θα οικοδομηθεί ένα κτίριο εκπαίδευσης η χρήση θα είναι αυστηρά αυτή. Αν συμφωνηθεί για αντάλλαγμα ένα κομμάτι γης θα πρέπει να καθορίζεται επακριβώς η θέση του. Στην περίπτωση χρηματικής αποζημίωσης το ποσό αμοιβής εξαρτάται άμεσα από τις αντικειμενικές αξίες γης και συμφωνείται με τον ιδιοκτήτη ενώπιον του Δικαστηρίου. Τα χρήματα θα πρέπει να έχουν κατατεθεί εντός 18 μηνών, αλλιώς αίρεται η απαλλοτροίωση. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία που θα δηλώνουν ακριβέστερα τις αμοιβές των ιδιοκτητών που χάνουν τα οικόπεδα τους, πιθανότατα διότι αυτές δεν έχουν συμφωνηθεί.

• Όσον αφορά τους συντελεστές δόμησης φαίνεται να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τις περιοχής χωρίς να δημιουργούν έντονες αντιδράσεις.

35


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

• Το ΓΠΣ και η πολεοδομική μελέτη θα έπρεπε να αποσκοπούν στον σχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής ενός Δήμου ή μιας Κοινότητας και όχι αποκλειστικά στην κάλυψη του υπάρχοντος αστικού χώρου. Παρόλα αυτά τα όρια μελέτης του παραπάνω σχεδιασμού διαφέρουν ελάχιστα από τα όρια των υφιστάμενων οικισμών, του Μαραθώνα(που εμείς μελετάμε) και αυτών τις παραλίας, ενώ αφήνουν χωρίς πρόβλεψη πλήθος οικισμών και περιαστικών εκτάσεων, με αποτέλεσμα να μην οριοθετούνται νέες πιθανές επεκτάσεις και να διαιωνίζεται το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης. Σε μία αναπτυσσόμενη περιοχή, με πλήθος περιοχών φυσικού κάλους και πλουτοπαραγωγικών πηγών όπως ο Μαραθώνας, καθίσταται αναγκαίος ένας υπεύθυνος χωροταξικός σχεδιασμός που θα αποσκοπεί στη διαφύλαξή τους.

• Με την ένταξη στο σχέδιο θα ανέβουν οι αξίες γης. Αυτό όμως πιθανότατα να επιφέρει μείωση του νέου πληθυσμού που εισέρχεται στην περιοχή, καθώς βασικός λόγος που ο Μαραθώνας αποτελούσε λύση στην αναζήτηση τόπου κατοικίας ήταν οι εξαιρετικά χαμηλές αξίες γης σε σχέση με τις γειτονικές του περιοχές.

• Στην μελέτη παρατηρείται μία σοβαρότατη έλλειψη. Δεν έχουν οριοθετηθεί τα ρέμματα της περιοχής. Είναι συχνά τα φαινόμενα καταπάτησης των ορίων τους. Καθίσταται αναγκαία η εκπόνηση συμπληρωματικής μελέτης προκειμένου να εξαληφθεί η αυθαίρετη δόμηση που απειλεί τον φυσικό πλούτο της περιοχής .

36

ΖΗΤΗΜΑ 4Ο: ΤΕΛΙΚΑ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ;

Παρόλο που η πολεοδομική μελέτη που έχουμε στα χέρια μας έχει εκπονηθεί το έτος 1997, οι διαδικασίες υλοποίησης της δεν έχουν καν ξεκινήσει.

ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ

α) μεγάλος αριθμός ενστάσεων Όταν ολοκληρωθεί η εκπόνηση του σχεδίου πόλης αυτό δημοσιεύεται, προκειμένου οι άμεσα ενδιαφερόμενοι να υποβάλλουν τις απόψεις τους. Σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι να διερευνήσει ο Δήμος ή η Κοινότητα τις θέσεις των δημοτών του, οι οποίες όμως είναι άτυπες. Στην περίπτωση του Μαραθώνα, η αντίδραση των πολιτών στο περιεχόμενο του σχεδίου πόλης είναι έντονη, και σε ορισμένες περιπτώσεις αδικαιολόγητη. Η προσπάθεια των κατοίκων να μεγιστοποιήσουν την επιρροή τους στον πολεοδομικό σχεδιασμό είχε σαν αποτέλεσμα έναν μεγάλο αριθμό ενστάσεων. Μέσα από έρευνα πεδίου αλλά και από την επικοινωνία μας με τους κατοίκους και την Τεχνική Υπηρεσία προέκυψε το συμπέρασμα πως είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των πολιτών που έχουν υποβάλλει ενστάσεις για δίκαια μέτρα, που αφορούν για παράδειγμα ένα μικρό κομμάτι γης που χρειάζεται να συνεισφέρουν προς κοινό όφελος. Όπως οι περισσότεροι κάτοικοι στην Ελλάδα, έτσι και στον Μαραθώνα προτιμούν να συνεισφέρουν μόνο σε χρήμα και όχι σε γη. Η συντριπτική πλειοψηφία δε τάσσεται αντίθετη σε οποιαδήποτε εισφορά ζητηθεί. Το Δημοτικό Συμβούλιο δεν μπορούσε να αγνοήσει τον εξαιρετικά μεγάλο αριθμό των ενστάσεων, τις οποίες έπρεπε να λάβει υπόψην του και να στείλει στο ΥΠΕΧΩΔΕ, ακολουθώντας μία εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία.

β) συμφέροντα και λόγοι ψηφοθηρίας Όπως, παρόλα αυτά, μάθαμε την Πολεοδομική Μελέτη μπορούν να την ανατρέψουν ενστάσεις που γίνονται κατά την πράξη εφαρμογής και μόνο, και αφορούν στοιχεία του ΓΠΣ. Ενστάσεις που γίνονται στο διάστημα που προηγείται αυτής απλά λαμβάνονται υπόψη. Ανήκει καθαρά στη δικαιοδοσία της Δημοτικής Αρχής και της Τεχνικής Υπηρεσίας το αν θα τις δέχεται καθυστερώντας τη ροή της Μελέτης. Είναι φανερό, λοιπόν, πως υπήρχε ξεκάθαρη πολιτική βούληση η οποία καθυστερούσε σκοπίμως την εφαρμογή της πολεοδομικής μελέτης. Ψηφοθηρικοί λόγοι και συμφέροντα ισχυρών ατόμων της εξουσίας αποτελούσαν, πιθανότατα, αιτίες για τις επιλογές του Δημοτικού Συμβουλίου της περιοχής.

γ) ελλείψεις στην αρχική μελέτη Η παραπάνω μελέτη δεν ήταν ολοκληρωμένη καθώς δεν έδινε τις απαραίτητες κατεθύνσεις και τρόπους επίλυσης για βασικά προβλήματα της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί, όπως αναφέραμε παραπάνω, η μη οριοθέτηση των ρεμάτων της περιοχής που προκάλεσε τις αντιδράσεις των δημοτικών υπαλλήλων της Τεχνικής Υπηρεσίας, προκειμένου να εκπονηθεί η απαραίτητη συμπληρωματική μελέτη.

δ) έλλειψη χρημάτων Τέλος, φαίνεται πως ποτέ δεν υπήρξε το απαραίτητο κεφάλαιο για την εφαρμογή πολεοδομικού σχεδιασμού. Η σύμβαση με τον μελετητή λύθηκε, καθώς δεν είχε καταβληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα η αμοιβή του.

37

ΖΗΤΗΜΑ 4Ο: ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ; ΤΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΝ;

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Εξαιτίας της καθυστέρησης ένταξης νέων περιοχών στο σχέδιο πόλης οξύνεται το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης. Η ρουσφετολογική διαδικασία και ένα γενικότερο καθεστώς διαφθοράς ( πολιτικά και κοινωνικά συμφέροντα ) ευνοούν τις αυθαιρεσίες και τις μη νόμιμες διαδικασίες. Παρατηρείται επίσης μη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου σχετικά με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς.Επιπλέον, δεν υπάρχει μέριμνα για τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου που να προστατεύει τις καμένες εκτάσεις από την οικοπεδοποίησή τους.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

Σήμερα, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες υλοποίησης, καθώς μετά τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές άλλαξε η πολιτική ηγεσία του τόπου. Προς το παρόν δεν έχει αποφασιστεί τίποτα σχετικό με τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Έχουν περάσει 14 χρόνια από την εκπόνησή της. Καθίσταται απαραίτητο, εφόσον έχει περάσει ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στο οποίο έχουν μεταβληθεί οι αντικειμενικοί όροι και οι συνθήκες, εν όψει των οποίων καταρτίσθηκε, και έχουν προκύψει νέες ανάγκες να τροποποιηθεί το περιεχόμενό και να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής. 10

Οι υπάλληλοι της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου γνωρίζουν πως τα τοπογραφικά υπόβαθρα χρειάζονται επικαιροποίηση. Η έλλειψη πόρων καθιστά, σχεδόν, αδύνατη την εκπόνηση νέας μελέτης.

10 :Συμβούλιο Επικρατείας 1507/97,4550/2005

38

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

«Οι Χρήσεις Γης,Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο & Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου», Δημήτρη Κ. Μέλισσας, εκδ. Σάκκουλα, 2010«Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου», Αθανάσιος Αραβαντινός, Εκδόσεις Συμμετρία,Αθήνα 2007«Τα Νέα Αστικά Τοπία και η Ελληνική Πόλη», Α. Γοσποδίνη, Η. Μπεριάτος, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2006«Χωροταξικός Σχεδιασμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη», Μηνάς Αγγελίδης , Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 2000

ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΔΠΜΣ

•Ξεφτέρης Γεώργιος «Στοιχεία αναπτυξιακής χαρτογράφησης: ένταξη παραθεριστικής κατοικίας Τύμβου παραλίας Μαραθώνα στο σχέδιο Πόλεως ως β’ κατοικία», Αθήνα 2006•Ξεφτέρης Γεώργιος «Χωροταξική και πολεοδομική εξέλιξη του Δήμου Μαραθώνα», Αθήνα 2006

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

• www.marathon.gr • www.dhmoths.gr• www.trikorynthos.gr• www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE• www.atticaeast.gr• www.minenv.gr/1/12/123/12305/g1230500.html• www.doxiadis.org• www.wikipedia.org

Στοιχεία αντλήθηκαν, επίσης, από το υλικό για το δήμο Μαραθώνα που παρέχεται στον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας, καθώς και από προπτυχιακές εργασίες προηγούμενων ετών.

39

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κ. Κολοβό και την κ. Θαλασσινού, από τη Τεχνική Υπηρεσία Δήμου Μαραθώνα, για την πολύτιμη βοήθεια τους και τα στοιχεία που μας πρόσφεραν.

Documents

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 2