Православен Пат 28

Списание на Скопската епархијаГодина X • Број 28мај - јуни 2011

Православен Пат 1 ВОВЕДНИК

Светителство и просветителство

2711141823262933384246525456

житиеСветите Кирил и МетодијЧудотворниот белег на правата словенска азбукаМитрополит Американско - канадски МетодијКако да се сочува јазикот во туѓина?Отец Серафим РоузКако да го читаме Светото писмоАлександар Трајановски Можниот македонски фактор во покрстувањето на Киевска РусијаПротоереј-ставрофор Јован ТаковскиПросвештението во проповедите на свети Климент ОхридскиПротоереј Златко АнгелескиСвети Климент Охридски и нашето модерно времеСвети Игнатиј БрјанчаниновЗа неотстапната доследност во учењето на Светите Отци, за мноштвото лажни учители,за исчезнувањето на наставниците на побожностаИлија ОрачкиПравославие vs РимокатолицизамАрхимандрит Симеон БрјушвајлерСлушање на Бога и послушаниеАрхимандрит Рафаил КарелинЗа воспитувањето на децатаСвети Теофан ЗатвореникКако започнува во нас христијански животЃакон Оливер СуботиќМисијата на книгата во 21 век Бисери од духовното сокровиште на светите отциСтарец Гаврил СветогорецПеј Му на Бога пофалба

ако создавањето на светот и човекот како и целокупниот Божествен

домострој е дело на Пресвета Троица, сепак Личноста на Бог Логосот во тој Божествен промислителен домострој на спасение и обожување на сé од Бога создаденото, зазема преден план. Бог Отец го создава светот преку Својот Вечен Логос, во Пресветиот и Животворен Свој Свет Дух што значи дека, откривањето и остварувањето на полнотата на човечката личност (светоста и просветлувањето) е можно единствено во откровението на полнотата на Логосот Божји во човекот. Очистувањето на човекот од гревот, темнината и незнаењето, како и стекнувањето на добродетели во неговиот живот, се негово вистинско усовршување, т.е. осветување и просветлување. Тие се само подготовка за крајната цел: преку осветувањето – негово вечно соединување со Бога, а преку просветлувањето – негово прославување на од Бога дадената му боголикост. Таа вечна цел зададена и поставена во човекот, како негов краен дострел во овој свет и век, ја прикажува смислата на целокупната човечка историја, како и историскиот континуитет на човечката синергија (заедница) со Бога. Впрочем, Христовите пораки: „Но бидете совршени, како што е совршен вашиот Отец небесен“ Мт. 5, 48; и „Одете и научете ги сите народи, крштевајќи ги во името на Отецот и Синот и Светиот Дух и учејќи ги да пазат сé што сум ви заповедал;“ Мт. 28, 19-20, се совршени поуки во однос на вистинската смисла за човековото постоење, се разбира контекст на она што се нарекува вистинско православно светителство и просветителство. М-р Илија Орачки

2 Православен Пат

Светите Кирил и Методиј житие

в.Кирил и Методиј се родени браќа од Солун, од угледни и богати родители, Лав и Марија. Постариот брат, св. Методиј,

како офицер помина десет години меѓу Македонските Словени. Потоа се оддалечи на гората Олимп и се предаде на монашки подвиг. Овде подоцна му се придружи и Кирил (Константин Филозоф). Кирил и Методиј, познати како солунските браќа просветители, имаат голема улога во македонската и општо во словенската историја. Нивното дело ги описмени словенските народи. Во почетокот на IX век била веќе подготвена солидна основа за поширока и поорганизирана мисионерска активност во Македонија. Во тоа време Византиската Империја доживува нов расцут на културен план, па овој бран ги заплиснува и градовите што биле оддалечени од Цариград, посебно Солун. Во првите децении на IX век во Солун живее и семејството на висок службеник на царската власт, помошник на византискиот стратег на Солун и солунската област. Тоа бил Лав со својата сопруга Марија. Нивната народност е нејасна. Семејството имало повеќе деца, но се спомнуваат само имињата на најстариот - Методиј и најмалиот Константин. Дури не се спомнува и световното име на Методиј, кој ова го добил при замонашувањето. Побожните родители ги упатиле своите рожби уште од најраното детство во христијанството, трудејќи се да им помогнат

да ги применуваат возвишените христијански вистини во својот живот. Костантин уште од својата младост се занимавал со списите на свети Григориј Назијанзин и на Дионисиј Аеропагитски. Татко му го испратил во Цариград да го продолжи своето образование во императорското Магнаурско училиште, каде, освен богословските науки, се изучувале и граматика, аритметика, географија, астрономија, музика, поезија, реторика. Покрај овие науки, Константин учел и јазици - латински, еврејски и сириски. Откако го завршил своето високо образование, Константин бил назначен за библиотекар при црквата Света Софија, а потоа бил поставен за професор по философија во училиштето што го завршил. Тогаш го добил и името Константин Филозоф. Како високо образовени и талентирани личности на Кирил и Методиј ќе им бидат доделувани многу тешки и одговорни задачи од страна на византискиот двор. Најпрвин биле испратени во мисија кај Сарацените (Арапите) во Багдад, која како и Хазарската и Моравската мисија претставувале дел од политичката програма на Византија, чија основна цел е да ги христијанизираат Сарацените, Хазарите, Моравските Словени, Бугарите, Русите и другите народи на исток и север од Византија. Кога хазарскиот цар Каган побара од царот Михаил проповедници на верата во Исус Христос, тогаш на заповед на царот беа пронајдени овие двајца браќа и беа

Православен Пат 3

Тогаш Методиј се врати во Моравија и до смртта се потруди на утврдувањето на Христовата вера меѓу Словените. По неговата смрт - а тој се упокои во Господа на 6 април 885 година - неговите ученици Петочисленици, на чело со свети Климент Охридски како епископ, го преминаа Дунав и се спуштија на југ во Македонија, каде што од Охрид продолжија да работат меѓу Словените на истото дело што го започнаа Методиј и Кирил на север. Што се однесува до Методиј, постојат мошне оскудни извори, според кои тој се здобил со световно образование и се посветил на државната и воена служба. Бил надарен со

испратени меѓу Хазарите. Откако го уверија Каган во верата Христова, тие го крстија овој цар и голем број негови доглавници и уште помногуброен народ. По извесно време се вратија во Цариград, каде што ја составија словенската азбука од триесет и осум букви и почнаа да ги преведуваат црковните книги од грчки на словенски. На повик од царот Ростислав отидоа во Моравија и таму ја распространија и ја утврдија православната вера, па ги умножија книгите и им ги дадоа на свештениците за да ја подучуваат младината. А подоцна на повик од папата заминаа за Рим, каде што Кирил се разболе и умре, на 14 февруари 869 година.


ПОБОЖНИТЕ РОДИТЕЛИ ГИ УПАТИЛЕ СВОИТЕ

РОЖБИ УШТЕ ОД НАЈРАНОТО ДЕТСТВО ВО

ХРИСТИЈАНСТВОТО, ТРУДЕЈЌИ СЕ ДА ИМ

ПОМОГНАТ ДА ГИ ПРИМЕНУВААТ ВОЗВИШЕНИТЕ

ХРИСТИЈАНСКИ ВИСТИНИ ВО СВОЈОТ ЖИВОТ.

КОСТАНТИН УШТЕ ОД СВОЈАТА МЛАДОСТ СЕ

ЗАНИМАВАЛ СО СПИСИТЕ НА СВЕТИ ГРИГОРИЈ

НАЗИЈАНЗИН И НА ДИОНИСИЈ АЕРОПАГИТСКИ.

христијански добродетелен живот и државнички и воени способности. Подолго време управувал со брегалничката област и придонесол христијанството длабоко да се всади во македонската душа во тој дел на Македонија. За овој успех бил особено заслужен и неговиот брат Константин. Мисионерската дејност на светите браќа меѓу Македонците, посебно возобновувањето и применувањето на македонското говорно наречје во словенската азбука е забележано во житието на свети Наум. Ова му претходело на преведувањето на светите книги на јазикот на Македонците од солунско и на мисионерското дело меѓу западните Словени во Моравија. Извесно време пред својата мисионерска дејност, светите браќа се повлекле во манастирот Полихрон на планината Олимп, каде всушност конечно се подготвиле за своето епохално мисионерско дело. Манастирското осамување го прекинале двапати кога биле испраќани од византиската власт од цариградскиот патријарх во мисии меѓу Сарацените и Хазарите. Овие мисии ги извршиле со голем успех. Во Краткото житие на

Константин-Кирил, напишано од неговиот ученик свети Климент Охридски, се кажува дека Кирил открил пред Хазарскиот каган дека не потекнувал од византиски род, ами дедо му бил од хранените луѓе на туѓ „цар„, но побегнал во Византија. Ростислав, кнезот на Велика Моравија, испратил молба до византискиот император Михаил III овој да испрати, епископ и учител, кој ќе им ja објаснува на нивни јазик вистинската христијанска вера. Изборот паднал на светите браќа.. Тие биле речиси подготвени и за оваа

мисија, зашто голем број од светите книги веќе ги превеле на македонски јазик, кој јазик бил разбирлив и за сите Словени. Тие веќе мисионерствувале во брегалничката област и во некои други области низ Македонија, на четвртиот по ред библиски, македонски јазик. Тие избрале достојни ученици и помошници и тргнале во Моравија. Таму биле пречекани со голема радост и со големи почести. Набргу потоа отвориле училиште, во кое ги подготвувале идните свештенослужители и учители за западните словенски народи. Тука наишле на голем отпор од германски свештеници: обвинувани за ерес. биле принудени да појдат во Рим и да го докажат своето правоверие. Во Рим биле примени со големи почасти од папата Адријан II. Тој ги одобрил македонско-


словенските богослужбени книги и наредил да бидат поставени во олтарот на црквата Санта Марија Маџоре и богослужби да се вршат на словенски јазик во три римски цркви. Свети Кирил во Рим тешко се разболел и починал на 14 февруари 869 година. Свети Методиј епохалното мисионерско дело меѓу западните Словени го продолжува сам со помош на своите ученици, кои во Рим биле ракоположени во свештенички чин. Непријателството од германските свештеници не престанувало. Истоштен од напори и измачувања, свети Методиј починал во Нитра, 885 година. Неговите ученици биле подложени на измачувања и прогони. Некои од нив распродадени како робови. Браќата Константин - Кирил и Методиј, славните солуњани од IX век, се

централни личности на севкупната словенска самобитност. Нивната заслуга како создатели на првото словенско писмо, првите преводи од грчки на словенски јазик и на најстариот словенски книжевен јазик - старословенскиот, е трајна. Денеска тешко може да се замисли каков ќе бил патот на етничкиот и на духовниот развој на словенските народи и каде би се нашле тие меѓу другите народи во Европа, да не бил тој судбоносен потфат на Солунските браќа. Браќата Кирил и Методиј стапуваат на светската историска сцена во еден многу значаен период од животот на словенскиот свет: само неколку столетија по нивното раселување од прасловенската татковина, кога со својата материјална и духовна култура, во родовски општествени односи, дошле во допир со други култури и со различни асимилаторски погубни влијанија. Нивниот акт - составувањето на првото словенско писмо и преводот на евангелските книги на еден јужнословенски дијалект, во 863 година, има чисто религиозни побуди, во духот на раниот среден век, и во својот почетен стадиум е поврзан со животот на Словените во Моравија и во Панонија. Но тој акт далеку ги надминал и своите идеолошки и територијални рамки, зашто со него сите словенски народи стапиле на светската културна сцена, давајќи го својот удел во создавањето на трајни и општи духовни вредности. Познати се голем број извори што се однесуваат на животот и за делото на Солунските браќа Кирил и Методиј. Еден значаен дел од нив се со литур-гиски и химничен карактер: служби, тропари, канони и проложни житија. Вториот дел е панегиричен. Во него спаѓаат две похвали, едната посветена на Кирила, а другата на обајцата браќа. Сите тие се со високи уметнички и поетски вредности и вдахновено го величаат нивното дело. Во нив е испреплетена љубовта и благодарноста на авторите и на следбениците за големото дело на творците на словенската писменост. Третата група извори е од посебно значење. Неа ја претставуваат историските извори за светите Кирил и Методиј. Поголем дел од нив се напишани на словенски јазик, а другите се на грчки и на


латински. Од нив се црпат податоци за животот на Браќата и за сите околности во кои се одвивал за нас најзначајниот дел од него - Моравската мисија во 863 година и целокупната нивна дејност меѓу Словените. Меѓу тие извори на прво место доаѓаат Панонските легенди, најзначаен и најкомплетен извор за браќата просветители, напишан на словенски јазик. Панонските легенди претставуваат опширни житија: житие за св. Кирил и житие за св. Методиј. Во нив има најмногу податоци, историски потврдени, наместа мошне прецизни, и всушност претставуваат заокружени биографии за Браќата. Бидејќи не е зачуван автограф на Легендите, ниту е означено некаде името на авторот, во науката се искажуваат различни претпоставки за тоа кој би можел да биде автор на овие житија. Живоста и

веродостојноста на расказот доведува до претпоставка дека автори на Панонските легенди би можеле да бидат некои од учениците на браќата, кои добро го познавале нивниот живот и работа. Во последно време се затврдува мислењето дека автор на Панонските легенди е Климент Охридски, најзаслужниот и најистакнатиот ученик на Солунските браќа, најплоден и најталентиран писател меѓу нивните ученици, човек кој го прифатил делото на своите учители и широко го развил. Од анализата на најважните одлики на сигурно утврдените творби на Климент Охридски, споредени со оние на Панонските легенди се откриваат многу совпаѓања што ја потврдуваат претпоставката дека Климент ги составил опширните житија на Кирил и на Методиј. Кон тоа наведува уште и фактот дека Климент напишал Похвала на нашиот блажен татко и учител словенски Кирил Филозоф, а според традицијата во христијанската литература, авторот на ваков текст по правило пишувал и опширно житие за односната личност. Најзначаен грчки извор кој содржи и многу важни податоци за Кирил и Методиј е пространото житие на Климент Охридски од охридскиот архиепископ Теофилакт, од последните години на XI век. Изворите напишани на латински јазик, заедно со оние од словенската провениенција ни овозможуваат да се оформи и заокружи мозаикот на нашите сознанија за личноста, животот и дејноста на двата славни солунски браќа, чие дело останува засекогаш подвиг и споменик од неизмерлива и непроценлива вредност за сиот словенски свет.

Подготвил:Александар Божиновски


За Македонците, еден од најзначајните настани кои особено го изменија и влијаеја на историскиот тек на

македонската азбука беше првичната средба и симбиоза помеѓу античките Македонци и Словенските народи кои постепено ја населувале и колонизирале етничката територија на античка Македонија. Секако, Словенските племиња што доаѓале во Македонија не нашле пуста пустелија, туку територија во која и претходно постоеше својствена историја на традиција и слава. „Изградена на темелите на Византиската култура, словенската азбука беше длабоко исполнета со христијанството. Познато е дека христијанството било психолошка и идеолошка основа на целокупниот општествен и политички живот на Византија .... Словените од Македонија беа првите племиња кои се населиле на земја која била Боговдахновена со древно христијанско културно наследство... Нашите претци постепено ги апсорбирале придобивките на христијанизираната древна култура. Живеејќи меѓу христијаните, не можеле да се држат понастрана од новата религија, иако не се откажувале од старата религија“. Говорејќи за св. Кирил и Методиј,

научникот Петар Илиевски вели: „Просветителската мисија на Солунските браќа е една од најголемите настани во историјата на Словенските народи... Добро е познато дека словенската мисија дала неколку особени резултати. Прво, верувањето во еден Бог, милостивиот Отец на сите луѓе, кое ги ослободило нашите предци од стравот на осветувачките божества. Второ, по почетните, први фази на мисијата, биле постигнати следниве резултати: нова азбука, нов литургиски јазик и превод на колекција на најважните религиозни книги“. Од претходно кажаното, повторно да го цитираме големиот схолар: „Генијалниот пронајдок на Константин, или Кирил, првата Словенска азбука, била наречена Глаголица поради нејзината чудотворна моќ на зборување (проповедање) – {црк. ’глаголати’ – да се зборува}. Сочинувајќи свети христијански симболи, таа азбуката била наменета за визуелна евангелска проповед.“ Ниеден Mакедонец не може да остане рамнодушен на фактот што јазикот на неговите предци од Суха и Висока во Солун, прераснал во книжевен и литургиски јазик на сите Словени! Македонецот не може да остане занемен од јазикот на неговите предци кој

Чудотворниот белег на првата

Словенска азбука

8 Православен Пат8 Православен Пат

бил осветен, претворени во леб и вино, а потоа во Тело и Крв Христови! Македонецот е горд да се искаже на јазикот на кој св. Кирил му воспеваше химна на неговиот духовен патеводител, св. Григориј Богослов, класично ремек дело, напишано во византиски хексаметри. Тоа е пример на високо поетско мајсторство на словенски јазик. „Тоа е јазикот на кој св. Кирил ја напишал својата инспирирана објава за Светото писмо, за кое Р. Јакобсон вели дека се карактеризира со „монументална композиција, прецизен и деликатен ритам, разноврсност и хармонија на синтаксични фигури“.

Хронолошки четврти книжевен јазик во Европа – Прв нов јазик воведен во европскиот духовен живот

Истакнатиот бугарски историчар и славист, д-р Владимир Топенчаров, во својата извонредна студија „Кирил философот – АБВ на Ренесансата“, укажува на фактот дека средновековните црковни догми го ограничиле просветувањето и напредокот на тријазичниот круг. Всушност, тоа бил принцип наметнат од Рим и Византија преку нивните догматски овластувања на само три светски јазици: грчки, латински и еврејски. Аргументот што оди во прилог на таа догма е дека „тоа беа трите јазици на кои Пилат наредил да биде испишан Господовиот крст“. Според Топенчаров, латинскиот и грчкиот прво служеле како мост помеѓу античкиот

свет и средниот век, но подоцна прераснале во пречка за прогрес. „Во таква општествена клима“, д-р Топенчаров забележува: „Првиот чекор на Кирил да се проповеда на четврти јазик, словенски, претставува интелектуален и политички пресврт на настаните во Европа. Не е претерано да се нагласи дека достигнувањето на св. Кирил и Методиј бил првиот предизвик на континентална обемност против тријазичната догма. Заклучокот е јасен: „Четвртиот јазик во Европа, јазикот кој се користел од св. Кирил и Методиј бил првиот нов јазик на ерата воведена во европскиот духовен живот... Во својата форма и нејзината историска насока, одбраната изнесена пред тријазичната догма од светите браќа ги засенува последователните борби на Џон Бол, Томас Манцер, Мартин Лутер, Јан Хус и хуманистите“. Иако сè уште се сметаа за „свети јазици“, латинскиот и грчкиот биле „мртви и апстрактни“ во тоа време, но сепак извршиле цивилизирачка и прогресивна улога во антиката; „Во средниот век тие сè уште имаа важна улога во високото образование. Сепак, овие јазици не беа познати на новоформираните европски нации и не ги задоволувале нивните социјални потреби. Тие беа повеќе од верска мистерија отколку социјален инструмент“. Македонецот не може да остане рамнодушен и радосен од фактот дека „јазикот на неговите предци бил единствен со својата

религиска содржина во 9-от век во Европа“, дека јазикот на неговите предци бил претставен како жив јазик на новата книжевност. Ова е особено важно, бидејќи Светото писмо што било преведено на старофранцуски на почетокот на 12-от век било јавно запалено во името на тријазичното мракобесие по наредба на папата Инокентиј III. А што да се каже за фактот дека преводот на Светото

Четвртиот јазик во Европа, јазикот кој се користел од св. Кирил и Методиј бил првиот нов јазик на ерата воведена во европскиот духовен живот... Во својата форма и нејзината историска насока, одбраната изнесена пред тријазичната догма од светите браќа ги засенува последователните борби на Џон Бол, Томас Манцер, Мартин Лутер, Јан Хус и хуманистите

Православен Пат 9 Православен Пат 9

писмо што го направиле светите браќа на црковнословенски јазик е далеку пред преводот на англиски, чешки и германски јазик. А црковнословенскиот јазик бил јазикот на кој говореле македонските словени од околината на Солун. „Ова прекрасно културно наследство, нивниот заеднички јазик, ги поткрепил словените да бараат своја национална потврда“, вели Петар Илиевски и додава: „Трудот на солунските браќа беше пан-словенски од самиот почеток. Ова е очигледно во Прологот за Светото писмо во кое Константин ги просветуваше словенскитенароди со четирите Евангелија на црковнословенски и ја најави словенската

Слушајте сега сите Словени,слушајте ги зборовите што доаѓаат од Бога,кои ги хранат човечките души,зборови кои ги исцелуваат нашите срца и умови...образовна мисија. Тој им се обраќаше на сите словени:

Слушајте сега сите словени, слушајте ги зборовите што доаѓаат од Бога, кои ги хранат човечките души, зборови кои ги исцелуваат нашите срца и умови...

Македонецот е благословен поради фактот дека христијанството во Македонија прераснало во официјална народна религија во времето на Самоиловата империја и особено поради фактот дека Охридската архиепископија прераснала во Охридска патријаршија. Со други зборови, според историчарите името на Охрид се нашло на исто рамниште како Рим и Византија, именувајќи ги сите три како „трите претстолнини на просветителството“.

Превод од Англиски јазик: Александар Божиноски



Jазикот е свето нешто. Најголема скапоценост на секој човек и на секој народ. Тој е почеток и полнота на секоја

култура, бидејки не е ограничен ниту со времето ниту со просторот. За него нема ни политички ни физички граници. Тој е многу повеќе од звуците, од движењата на умот и устата. Јазикот е нешто што ни припаѓа само нам и истовремено им припаѓа на сите. Кога замолкнаа јазиците на нашите предци, прозбореа нашите јазици. Кога ќе замолкнат нашите јазици, ќе прозборат јазиците на нашите потомци. И така сé додека има што да се каже. Јазикот е жива твар. Тој постојано се менува, запазувајќи ја својата суштинска функција: да ја сочува светоста на зборот, или поточно: да сведочи за светоста на Словото, од Кое сé станало.

Во јазикот се чува мудроста на еден човек и мудроста на еден народ, како што и во Библијата, во секој препев на библиските книги на нашите јазици, како и на јазиците на нашите предци и потомци, се чува мудроста на јазикот. Јазикот на едно време и на една посветеност. Јазикот е боговдахновена вештина. И уште повеќе јазикот е богоизворен дар. Тој одвереме-навреме се скаменува во вешто обликувана азбука, која тежнее да го преточи недофатливото во едноставни и разбирливи знаци. Се скаменува како што и вистината, т.е. историјата се скаменува во митот. Да се зборува на некој јазик тоа значи да се припаѓа некаде или некому. Тоа е припадност која не нé ограничува и не ја нарушува нашата слобода. Со јазикот се идентификуваме, а

К ?

Митрополит Американско-канадски Методиј

Ако Те заборавам тебе, Ерусалиме, - нека ме заборави мојата десница, нека се залепи јазикот мој за непцето мое, ако не те помнам, ако не го поставам Ерусалим над секоја моја радост (Пс.136,5-6).


тоа значи се дефинираме повеќе одошто со цртите на лицето, обичаите или облеката. Кога човек ќе прозбори, во тој момент се создава еден нов свет, еден цел нов универзум се открива осветлен со значење како со сончева светлина. Јазикот е нешто што го носиме со нас како Диогенова светилка. Со јазикот ги наоѓаме оние коишто не сме ги знаеле и им го откриваме она што е невидливо во нас. Човек може да научи многу јазици, и може да зборува на многу јазици, па дури и на ангелски, но мајчиниот јазик е оној со кого сме се родиле. Тој е поврзан со нашата крв и со нашите гени. Со нашето пренатално сеќавање. Како белег од јазикот на нашите предци, кој, со нашето раѓање, станал наш белег, наш знак. Така продолжува словесното наследство. Јазикот треба да се негува и да се чува. Зашто ако јазикот занеме, тогаш преданието завршува како невидливо пресекување на семејната папочна врвца. Затоа во древниот славјански јазик зборот јазик значи исто што и зборот род или племе. Да му припаѓаме на еден јазик и тој да ни припаѓа нам, како мајчин, како личен, тоа значи суштински за бидеме поврзани со севкупната ризница на една фамилијарна култура. Културата на нашиот род. Она што го мислиме, што сакаме да го соопштиме може да се каже на било кој јазик и да се преведе со било кои зборови, но кога ќе го изговориме на нашиот (мајчин) јазик тогаш се кажуваме себеси. Тогаш тоа не е само порака, не е само информација, тоа е откровение. Затоа толку многу нешта на овој свет остануваат непреводливи и разбирливи само на еден јазик, само на еден идиолект. Јазикот треба да се учи и да се познава, како што се спознаваме себеси и учиме за нашите предци. Јазикот треба да се памети и да се ползува. Ако само молчиме на мајчиниот јазик, тоа е како да исчезнува најважниот дел од нас самите. И кога заминуваме на некоја друга страна од светов, во некоја туѓа земја, со

нас не можеме да понесеме сé. Всушност носиме едвам неколку нешта. Јазикот секако треба да е едно од нив. Задолжително. Како Диогеновската светилка, да не забораваме. Подарок, подеднакво скапоцен како и убавината на образот со кој нé украси Бог, јазикот ни го покажува патот до нашите сродници, до оние со кои сме врзани со православната вера и со крвта. Кога Бог нé создаде луѓе, Тој ни даде јазик, место под сонцето и Ангел Пазител што ќе ни го чува срцето од искушенија. Дури и кога човекот намисли да ја гради Вавилонската кула, споменикот на безбожниот егоизам, Бог нé заштити од таа погубна идеја разделувајќи ги јазиците, та градителите да не можат да се разберат и секој да се прибере при родот свој. Така јазикот од еден стана многу за да напише еден важен белег на човечката природа. И кога се исполни времето, кога Бог ја образува Црквата своја, на денот на Педесетница, со слегувањето на Светиот Дух, Тој ги обдари апостолите секој да зборува на друг јазик, за секој што ќе слуша, да го разбере Евангелието на својот мајчин јазик. Да го слушне гласот на божественото откровение на јазикот на својот род, та секој јазик, а тоа значи и секое племе, да Го прослави Бога со својата беспрекорна вера. Мисијата на светите браќа Кирил и Методиј во таа смисла е првенствено мисија на јазикот. По Божјо вдахновение Константин Философ, свети Кирил Солунски, ја состави азбуката глаголица, ползувајќи ги најсовршените геометриски облици: крстот, кругот и триаголникот. Потоа со украсот на таа

Јазикот треба да се негува и да се

чува. Зашто ако јазикот занеме, тогаш

преданието завршува како невидливо

пресекување на семејната папочна

врвца. Затоа во древниот славјански

јазик зборот јазик значи исто што и

зборот род или племе.


азбука, заедно со свети Методиј, ги преведоа библиските книги на древниот македонски јазик, поставувајќи го првиот негов книжевен стандард. За тоа зборува и Црноризец Храбар. И конечно, како круна на својата јазичка мисија, претворајќи го јазикот на нашиот род во темел на сите славјански јазици, тие ја разобличија тријазичничката ерес, давајќи му го богомдаруваното право на секој народ и на секој човек да Го слави Бога и да ги чита божествените Писма на својот мајчин јазик. Затоа, велиме, јазикот треба да се чува како најголема светост, бидејќи е свештен неговиот происход и неговиот пат до нашето срце и до нашиот ум. Затоа е и толку важно прашањето: како да го сочуваме нашиот мајчин јазик кога живееме во туѓа земја? Да го зачуваме за себе и во себе, а потоа да го пренесеме на нашите потомци. Јазикот е предание. На нашите деца не им ја даваме само крвта, бојата на очите и благата ни нарав. Далеку од родното огниште, полесно е да прозбориме на десет други, туѓи јазици, одошто да го негуваме и чуваме својот мајчин јазик. Но, она што е полесно, како по правило, не е и најдобро. Грижата да си го сочуваме јазикот има многу подлабоки корени во нашето опстојување од афирмирањето на било кој друг културен белег. Правото и должноста да бидеме добри и успешни граѓани во нашите нови татковини, да зборуваме уште еден или повеќе јазици, не е причина да го заборавиме мајчиниот јазик. Не треба ни да се спомнува колку е погрешно да се прави компромис со јазикот, во смисла на срам или опортунизам. Се собираме Македонци и зборуваме англиски. Го величаме патриотизмот, но не на мајчин јазик. Една организирана дијаспора мора да најде и организиран начин да го сочува јазикот. Тогаш кој е одговорот на прашањето како да се сочува мајчиниот јазик?

Меѓу своите треба да се зборува својот јазик. Така тие ќе нé разберат и ќе нé запаметат. Дури и ликот на најблиските со годините може да избледи во сеќавањето, но кажаниот збор на мајчин јазик никогаш не се заборава. Светињата на јазикот треба да се негува и употребува во најсветите места за нас: дома и во црква. Тоа не е само практична можност, туку пред сé должност. Не велиме дека не е христијански или не е македонски да се зборува на друг јазик (дома или во црква), но секако не е македонски и не е христијански да си го заборавиме јазикот. Некогаш, некои, името да не им се спомнува, ни забрануваа да говориме македонски, сега ние тоа доброволно го правиме. Си го забораваме ли јазикот? Ако нашиот јазик замолкне и исчезне, како ќе прозбори јазикот на нашите потомци? Туѓината не треба да нé направи туѓинци. Јазикот во тоа е нашата најголема поткрепа. Ако нашите деца не разбираат што се зборува дома и што се зборува во црква, тогаш со какво наследство сме ги дарувале? Јазикот и православната вера имаат сила да ја сочуваат во човекот неговата најсвета припадност.


Како да го читаме

Светото писмо

Отец Серафим Роуз

обро е познато дека протестантите му посветуваат големо внимание на Светото писмо (Библијата). За нив,

Светото писмо е сѐ. За нас, православните христијани, Библијата исто така е од суштествено значење. Сепак, честопати не успеваме да се ползуваме од тоа и не согледуваме колкава важност има Светото писмо за нас, или пак, доколку успеваме да го увидиме тоа, сепак, не му пристапуваме со прав дух, оти протестантскиот пристап и протестантските книги за Библијата се широко распространети, додека нашиот православен пристап е мошне поинаков. Фактот дека Библијата е суштествен дел од нашата вера може да се согледа преку нашите, православни, богослужби. Богослужбените читања од Новиот завет, како од Посланијата така и од Евангелијата, се секојдневни. Во текот на годината ние читаме од речиси целиот Нов завет. Во првите три дена од неделата пред Пасха – благденот на Христовото воскресение, во храмовите се читаат четирите Евангелија, а во ноќта на Велики четврток се читаат дванаесет долги дела од Евангелијата, во кои се опишани Страдањата на нашиот Господ, а помеѓу тие читања се пејат стихови во кои се дава

коментар за прочитаните евангелски пасуси. Стариот завет, исто така, се употребува на богослужбите. Во вечерните богослужби на секој голем празник се читаат три паримии кои претставуваат праобраз на празникот. А и самите богослужби се исполнети со цитати од Светото писмо, со алузии на Светото писмо и со инспирации кои доаѓаат директно од Светото писмо. Православните христијани ја читаат Библијата и вон богослужбите. Свети Серафим, во својот монашки живот, секоја недела го препрочитуваше целиот Нов завет. И можеби токму затоа што имаме толку големо богатство на Светото писмо во нашето православно предание, често сме виновни за земање на Библијата здраво за готово, за нејзино недоволно вреднување и исползуваме. Еден од најголемите толкувачи на Светото писмо е свети Јован Златоуст, свет отец од почетокот на петтиот век. Тој пишуваше толкувања на речиси целиот Нов завет, вклучително на сите посланија на свети Павле, како и на голем број старозаветни книги. Во една проповед за Светото писмо, тој на своето паство му се обраќа на следниов начин: „Ве повикувам и нема да престанам


да ве повикувам да обраќате внимание за она што е тука речено, но кога сте дома ,исто така, треба внимателно да се ангажирате со читање на Светото писмо“. Никој нека не ми кажува такви студени зборови достојни за осуда како овие: `Зафатен сум со судење, имам обврски кон градот, имам сопруга, треба да ги нахранам моите деца, не е моја обврска да го читам Светото писмо, тоа е обврска на оние кои отфрлија сѐ земно`. Та што велите? Не е ваша должност да ја читате Библијата, затоа што сте спречени од голем број грижи? Напротив, ваша обврска е повеќе отколку на другите, повеќе отколку на монасите, оти тие немаат таква потреба од помош како вие, вие кои живеете во виорот на тие грижи. Вие имате дотолку повеќе потреба од лекување затоа што сте непрестано под такви удари и непрестано сте ранувани. Читањето на Писмото е голема заштита од грев. Непознавањето, пак, на Писмото е голема несреќа, голема празнина. Да не се знае ништо од Словото Божјо е катастрофа. Тоа е она што ѝ дало сила за растење на ереста, на неморалноста; тоа преврте сѐ наопаку“.

Гледаме дека читањето на Светото писмо нѐ обезбедува со големо оружје во борбата против световните искушенија кои нѐ опкружуваат – а ние не чиниме доволно за тоа. Православната црква, бивајќи далеку против читањето на Светото писмо, сосема го охрабрува. Таа е само против

погрешното читање на Светото писмо, против вчитувањето на сопствените лични размислувања и страсти, дури и гревови во светиот текст. Кога слушаме дека сите протестанти се возбудени за нешто за кое велат дека е во Писмото, на пример духовниот занес, или учењето за милениумот, тогаш ние всушност не сме против нивното читање на Писмото, туку против нивното погрешно толкување. За да се одбегне замката самите мора да сфатиме што значи тој свет текст и како да му пристапиме. Библијата – Светото писмо, Стариот и Новиот завет – не е само обична книга. Тоа е книга која не содржи човечка вистина, туку божествено откриени вистини. Таа е слово Божјо. Затоа, мора да ѝ пристапиме со почит и сокрушеност на срцето, а не само со едноставно, голо љубопитство и академска студеност. Денес, не можеме да очекуваме личност која нема симпатија за христијанството и нема симпатија за Писмото да има правилен однос на богопочитување. Сепак, во зборовите на Библијата – а особено на Евангелијата – има такви зборови, кои можат да преобразат личност дури и без тој соодветен однос. Сме слушале за случаи во комунистичките земји, полицијата во посебни одреди оди со цел да прогонува верници и ги растура нивните собори; ја конфискуваат целата богословска литература: Библии, богослужбени книги, патристички текстови – голем број од кои се напишани на рака. Тие текстови треба да ги спалат, но, понекогаш или личноста која е назначена да ги спали, или личноста која ги собира, станува љубопитна и започнува да ги чита осудените материјали. Постојат случаи во кои тоа го менува животот на таа личност. Одеднаш тој Го сретнува Христа и е шокиран од таа средба, особено доколку е израснат со мислењето дека тоа е големо зло; а ете тука открива дека не станува збор за никакво зло, туку за нешто навистина фантастично. Многу модерни научници пристапуваат

Светото Писмо содржи вистини и

ништо освен вистини. Затоа, мора

да го проучуваме Писмото верувајќи

во неговата вистина, без каков

било сомнеж или критицизам. Во

нашиот пристап не смееме да бидеме

софистицирани, комплицирани

научници, туку да бидеме едноставни.

И ако сме едноставни зборовите

ќе имаат значење за нас.


кон Евангелието со студен, академски дух; не сакаат да ги спасат своите души со читање на Светото писмо; единствено сакаат да докажат колку големи научници се, какви сѐ нови идеи можат да изнедрат; сакаат да си направат име за себе. Но, ние православните, мора да имаме голема богопочит и смирение, т.е. мора да му пристапиме на Словото Божјо со желба да ги промениме своите срца. Светото писмо го читаме со цел да стекнеме спасение, не како што веруваат некои протестанти, затоа што веќе сме спасени без можност да отпаднеме, туку затоа што сме луѓе кои очајнички се обидуваат да го очуваат спасението кое Христос ни го дари, целосно свесни за нашата духовна сиромаштија. За нас, читањето на Светото писмо е буквално прашање на живот или смрт. Како што напиша цар Давид во Псалмите: „ср-цето мое се уплаши само од Твоите зборови. Се радувам на Твоето слово, како оној кој нашол големо благо“.

Светото писмо содржи вистини и ништо освен вистини. Затоа, мора да го проучуваме Писмото веру-вајќи во неговата вистина, без каков било сомнеж или критицизам. Доколку имаме таков став нема да стекнеме никаква корист од чи-тањето на Светото писмо, туку ќе се видиме себеси заедно со оние

„мудри“ луѓе кои мислат дека знаат повеќе од Божјото откровение. Всушност, муд-рите на светот често го промашуваат значењето на Светото писмо. Нашиот Господ се молеше: „Те прославувам, Оче, Господи на небото и на земјата, оти си го сокрил ова од мудрите и разумните, а си го открил на простите“ (Лк. 10, 21). Во нашиот пристап не смееме да бидеме софистицирани, комплицирани научници, туку да би-деме едноставни. И ако сме едноставни зборовите ќе имаат значење за нас.

Превод од англиски јазик: Даниел Јовановски


ПОДОБРО ОД ДЕВИЗНО ШТЕДЕЊЕ

ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНДКБ ПУБЛИКУМ ОБВРЗНИЦИ

www.kbpublikum.com.mk


Александар Трајановски

Можниот македонски фактор

во покрстувањето на Киевска Русија

ојавата на христијанството во Јужна Русија е поврзано со патувањето на апостолот Андреј, најпрво во областа

Скитија. Таму, подоцна, во изворите се спомнува Скитската епархија. Како резултат на престојот и дејноста на св. Климент Римски (94 г.), во Крим се спомнуваат Воспорската и Херсонската епархија. Откако во II и III век овие пространстава биле покорени од Готите, таму се проширила Готска епархија. Нивниот епископ Теофил учествувал дури на Првиот вселенски собор (325 г.), а во IV век епископот Улфила ја превел Библијата на готски јазик, што овозможило да се прошири христијанството и меѓу Готите. Во VI и VII век меѓу словенските племиња на црноморскиот брег се вгнездила турано-бугарската, а подоцна туранската иноверна држава на Хазарите. Меѓу нив во 860 година, проповедале свв. Кирил и Методиј Солунски. Како што е познато, нивната Хазарска мисија имала делумен успех за проширување на христијанството меѓу тие народи, затоа што хазарските ханови биле воглавно припадници на муслиманскта и јудејската вероисповед. Христијанството среде словенските племиња, поголем успех имало меѓу

Тиверците и Угличите, кои живееле во близина на дунавските Бугари и веќе биле покрстени од нив. Незначаен продор на христијанството во Киевска Русија е регистриран, кога вселенскиот патријарх Фотиј ги убедил тамошните велможди, да им испрати византиски епископ. Како резултат на тоа, на гробот на киевските кнезови Асколд и Дир во Киев била изградена црквата Св. Никола. Сето ова овозможило во времето на киевскиот кнез Игор (околу 944 г.), населението во Киевска Русија да се подели на покрстени и непокрстени (христијани и пагани). Тогаш била изградена и црквата Св. Илија. Игоровата жена Олга допатувала во (957 г.) Цариград каде се покрстила, добивајќи го христијанското име Елена. Меѓутоа, киевската владетелка не се осмелила да му го наложи христијанството на својот народ, ниту имала храброст да го покрсти својот син Свјатослав. Тој како и неговиот насленик брат му Јарополк, и покрај тоа што имале словенски имиња, понатаму биле пагани, иако од Олга биле воспитувани во христијанство. Откако нејзиниот трет син Владимир (978-1015) стапил на престолот во Киев, како паганин ги прогонувал христијаните. Имал 5 жени, од кои едната била од веќе христијанскиот Охрид,

Православен Пат 19 Православен Пат 19

која пак, му вршела извесен притисок за прифаќање на христијанството, како официјална религија на киевските Руси. Таа му ги родила синовите Роман и Давид, односно Борис и Глеб. Бидејќи граничеле со соседите – христијанските земји: Скандинавските Варјаги, Полска, Германија, Унгарија, подунавската покрстена Бугарија, Визатија, а откако била уништена Бугарија и со државата на Самуил Охридски (976-1015 г.), Киевските Руси на чело со Владимир дошле во непосреден допир со христијанството. Киевскиот кнез Владимир ги следел овие христијански земји, кои во културно-просветен поглед биле далеку на повиско ниво од неговата држава. Поради тоа, а за потребите на понатамошните трговско-културни и црковно-просветни потреби на неговата држава, особено кога се склучувале одделни трговски договори, се покажала неопходноста да создаде учени и писмени луѓе во својата земја. Во Киев, веќе патувале мисионери проповедници муслимани, јудејци и христијани од Германија, Византија, Бугарија и други земји. За да не направи некоја грешка, која религија и култура ќе ја прифати во својата земја, испратил 10 мудри и учени луѓе меѓу јудејците, муслиманите и христијаните. Од нив најголем впечаток му оставиле мисионерите кои пропатувале и ги следеле богослужбите во цариградската црква Св. Софија. Сите тие околности воделе кон тоа киевските Руси да го прифатат христијанството според источно-православните христијански обичаи и обреди. Во однос на тоа, како киевските Руси го прифатиле христијанството во науката постојат три хипотези. Според првата теорија (Н. Баумгартен, М. Жуда и др.), Владимир христијанството го прифатил од Рим. Втората група научници (Е. Хонигман, Г. Острогорски и др.) сметале дека, киевските Руси христијанството го прифатиле од Константинопол и Византија. Трета група научници (М. Приселков, В. Мошин и

повеќемина македонски истражувачи) застапуваат дека, руското покрстување настанало со помошта на Самуил Охридски и Охридската архиепископија. По поразот на Василиј II (1976-1025) кај Ихтиман (986) од Самуил, византискиот император го замолил рускиот киевски кнез Владимир (987 г.), да му помогне да се опорави. За возврат му ја ветил својата сестра Ана дека, ќе му ја испрати за жена, но доколку пред тоа го прифати христијанството, а градот Херсонес (Корсуњ) да им го врати на Византијците. Откако Владимир го освоил опсадениот Корсуњ, Василиј II не побрзал да му ја испрати сестра му Ана на „еден варварски пагански владетел“, дотолку повеќе што Владимир сè уште не покажувал сигурни знаци, дека ќе го прифати христијанството. Тоа мошне го налутило Владимир Киевски, кој наскоро „стапил во врска со Самуил Охридски поради неговиот сојуз против Василиј, а во врска со започнатата акција за покрстување и организирање на Христијанска црква со словенска богослужба во Русија“.

Во текот на овие историски настани, кои сè уште не се доволно осветлени, се случиле извесни дипломатски активности меѓу Владимир Киевски и Самуил Охридски. Според пишувањето на В. Шкловски, поддржа-

Во однос на тоа, како киевските Руси

го прифатиле христијанството во

науката постојат три хипотези.

Според првата теорија, Владимир

христијанството го прифатил од Рим.

Втората група научници сметале

дека, киевските Руси христијанството

го прифатиле од Константинопол

и Византија. Трета група научници

застапуваат дека, руското покрстување

настанало со помошта на Самуил

Охридски и Охридската архиепископија.


но и од акад. Б. Ристовски, „жената на Влади-мир Преосвештениот била од Охрид”. Во оваа смисла, во изворите се спомнува дека четвртата Владимирова жена од Охрид му ги родила синовите Борис и Глеб, кои по нивната трагична смрт биле прогласени за први светци во црковната историја на Русија. Меѓутоа, овој „политички брак” на Владимира сè уште не е доволно истражен и проучен. Затоа пак, бракот со византиската принзеца Ана е доста расветлен. Имено, откако Владимир се покрстил во Корсуњ, веројатно со помошта на самуиловите охридски епископи и „свештениците Словени-Корсуњани”, Василиј II бил приморан во тој град да ја испрати својата сестра Ана. Таму корсуњските епископи и свеш-тенството го извршиле чинот на венчавката. На тој начин,

кнезот Владимир од паганско „многуженство” ја примил христијанската моногамност, се вра-тил во Киев како христијанин, а Хер-сонес го предал на Византијците. За време на Владимиривото покрстување во градот се спомнуваат свештениците Анастас и Јаким Корсуњанин. Пред тоа во расказот за канонизацијата на првите руски светци Борис и Глеб, се спомнува митрополитот Јоан, кој според Б. Конески, „не е никој друг, ами охридскиот патријарх, а потоа архиепископ Јоан (Јован Дебарски), којшто по своја должност доаѓал и во Русија”. Без оглед што историските извори во врска со покрстувањето на Русија, не се комплетни и единствени, сепак денес повеќе преовладува мислењето дека, покрстувањето на Киевска Русија настанало во 988 година, со


учество на Византија и Цариградската патријаршија, непосредно поврзано со женидбата на Владимир со византиската принцеза Ана. Меѓутоа, покрај тоа доста истражувачи и научници ја истакуваат македонско-охридската варијанта и учество во христијанизацијата на Русија. Така на пример И. Ф. Оксијук подвлекол дека „мудриот кнез Владимир спроведувал своја сопствена политика и претпочитал да си остане верен на сојузот со Византија, преку единството со православната Охридска архиепископија во Бугарија”. Дека Руската православна црква (РПЦ) своите зачетоци ги влечела од Охрид во 1913 година пишувал и М. Д. Приселков (1881-1941 г.). Оваа теорија ја подржувал и А. В. Караташев, А. В. Соловјев, а особено од почетокот на XX век од В. А. Мошин. Според последниот и најавторитетен автор, РПЦ се организирала откако Владимир „упатил послание до Самуил Охридски, со предлог за сојуз и молба за организирање на Христијанска црква со словенска богослужба. Тоа било извршено со испраќањето на епископот Леон (Лав) во Русија на позицијата руски митрополит, кој заминал на оваа должност со низа мисионери - свештеници и ѓакони и со голем број словенски богослужбени книги”. Оваа констатација се поткрепува според руските летописи на новгородскиот владика од 991 година, каде што меѓу другото се спомнува: „Крстися Блажений Владимир... и доведе митрополита Леону Кїеву, а Якима Корсунянина Новгороду. И прийде въ семъ 6499 к Новгороду

архїепископа Якима”. Заедно со тоа во Русија (Киев, Новгород) биле испратени и донесени богослужбени книги со религиозно-просветен карактер. Тоа овозможило, подоцна во Новгород да се основа познатата Новгородска школа за руска писменост. Тука во 991 година архиепископот Јаким Корсуњанин го донел раскошното царско евангелие, подарок од царот Самуил до кнезот Владимир. Од ова познато и ретко Охридско евангелие, напишано во крајот на X и почетокот на XI век, денес остатоци се новгородските ливчиња. Имено, од евангелието се сочувале 2 пергаментни листови од голем формат, откупени во 1865 година од Ј. К. Кипријану. Врз таа основа, ова Охридско евангелие, му послужило на ѓаконот Григориј во 1056-1057 година на 294 страници- пергаментни листови – да го напише Остромировото евангелие, копирајќи го главно Охридското евангелие, со доста позајмени македонско-охридски јазични прилошки. Остромировото евангелие претставува засега најстар зачуван руски ракопис, кој се чува како најголема руска реликвија. Со тоа, аргументирано се потврдуваат македонско-руските односно, охридско-киевско-новгородските културно-просветни и духовни врски и влијание врз старата руска писменост и воопшто врз историјата на РПЦ. Напоредно со ова, во Русија се развило чуството на поклонување на свети места, востановување на нови црковни празници, иконопочитување кон одделни икони со чудотворна моќ, како што се: иконите на св. Богородица Печерска (Киевска), Смоленска, Владимирска и Новгородска. Со покрстувањето на Русија, од Охридската и Преславската школа во Киев и други руски градови биле пренесени доста книги, главно со црковно-религиозна и поучителна содржина. Со тоа, се поставиле основите на руската писменост и библиотекарство.

Владимир Киевски стапил во

врска со Самуил Охридски поради

неговиот сојуз против Василиј,

а во врска со започнатата акција

за покрстување и организирање

на Христијанска црква со

словенска богослужба во Русија


Заедно со архиереите и богослужбените книги, во Русија биле испратени и монаси. Всушност, монаштвото се појавило паралелно со појавата на христијанството. Тоа дало можност за развој на домашната руска просвета. Новонастанатата Киевска епархија околу 40-тина години се наоѓала под диецезата на Охридската архиепископија. На територијата на оваа епархија и особено во Киев, во тоа време се изградиле повеќе цркви. Од сите нив, најзаначајна била Св. Софија во Киев. При изработката на монументалниот живопис на овој храм, во преден план избиле стилските и иконорафските сличности меѓу Св. Софија во Охрид и оваа Михајловска црква - Св. Софија

во Киев. Во таа смисла, познатиот македонски истражувач и историчар на уметноста акад. Ц. Грозданов, наоѓа сличности меѓу развиениот цветен стил, мозаиците и живописот на спомнатите цркви. Во 70-те години на XII век во Киев била изградена Кириловската црква. Таа била градена и зографиcана од македонски мајстори и зографи. Во неа, на севераната апсида доминирале македонските светители свв. Кирил и Методиј Солунски, св. Климент Охридски, Јован Македонски, Јосиф Солунски и други личности од македонската црковно-просветна и национална историја. Поради сето ова со векови, киевјаните внатрешната страна на оваа црква ја именувале како „македонский

залъ“, односно македонска страна. Во заклучните сознанија кон оваа проблематика ќе констатираме дека, покрстувањето на Русите и примањето на христијанството како државна официјална религија имало повеќедимензионално значење. Најпрво, тоа овозможило заздравување на руската државност. Повеќето словенски племиња се обединиле во единствен народ под името Рус или Русија, (Киевска Рус или Киевска Русија), чие име станало идно национално име, исто така, и на Руската православна црква. За потебите на државата и црквата се изградиле многу цркви, манастири, училишта, библиотеки, се проширил црковно-словенскиот јазик со кирилско писмо; се појавиле првите почетоци на писменоста, книжевноста, просветата, монаштвото и библиотекарството. Сето ова дало можност за појава и на рускиот јазик, како општ црковен и книжевен јазик на сите Руси, кој впрочем од словенските јазици е најблизок со старомакедонскиот јазик.


о проповедите (слова и поуки) на св. Климент Охридски често го сретнуваме терминот просвештение. Тој е преполн

со значења кои навлегуваат во најсуштестве-ните сфери на православното христијанско учење, во теоријата и во практиката. Во осно-вата на овој збор лежи именката - светлина, од која е изведен и глаголот - просветлува, како и многу други зборови од оваа основа. Основно е сознанието на св. Климент дека Бог е светлина и дека во Него нема никаква темнина (Јован 1, 5). Една и иста е светлината на Отецот и Синот и Светиот Дух: една светлина во Три Светилника. Светлина е Отецот, светлина е Синот, светлина е и Светиот Дух. Сето тоа е една светлина, како што велат светите Отци (Слово за Богојавление). Свети Климент разликува три вида светлини: - Бог, ангелите и човекот. Бог е вечната Светлина - бесконечна, недопирлива, недостижна за разумот, со збор неискажлива, неопфатна. Таа го просветлува секое разумно создание. Таа е за духовниот свет она што е сонцето за видливиот (свет). Колку што се очистуваме, таа бива почувствувана од нас; колку повеќе ја чувствуваме, таа поттикнува љубов кон Себе; и колку повеќе е возљубена од нас, толку повеќе станува спознатлива за нашиот разум. Над неа никој не може да се издигне, ниту пак некој

може да ја опфати.... Само таа се познава Себе си, таква каква што е... покажувајќи им малку од Себе и на оние што се надвор од Неа... Ние зборуваме за таа Светлина која е во Отецот и Синот и Св. Дух, чие Божество е Три Ипостаси, а блесокот на Светлината е еден. Втората светлина се ангелите кои, преку служење, примаат светлина од Првата Светлина. Трета светлина е човекот, кој се доближува до Бога колку што повеќе се очистува, и кој во светлината Господова ќе ја види светлината; тој (човекот) ќе свети како сонце при онаа Светлина, кога Бог ќе застане среде боговите (по благодат, м.б) - алузија на Пс., 35.10; Мт., 13. 43; Пс., 81.1; Слово за Богојавление). Просветлувањето со Божјата светлина се извршува, главно, преку писменост и проповед; преку св. тајни: крштение, покајание и причесна - евхаристија; и преку практика на добродетелите. Св. Климент зборува за просветлување со букви, писменост и книги, односно со литература. Со ова се означува просветителската мисија на словенските и македонски Апостоли и на нивните ученици, почнувајќи со азбуката, преводот на богослужбените книги и нивните лични творби. Обично ги среќаваме следниве

Просвештението во проповедите на свети Климент Охридски

Протоереј-ставрофор Јован Таковски


термини: просештение со букви, со писменост, со Свети книги, со боговдахновени книги, со законопоучни книги. Термините букви и писменост се синоними и означуваат и азбука и книги. Под книги свети, законопоучни и боговдахновени се подразбира на прво место Светото писмо, како и други богослужбени книги и литература со дидактичка содржина. Покрај писменоста - книгите, св. Климент придавал особено значење и на усната проповед или поучување, која била поткрепувана и со чуда, по примерот на св. апостоли и нивните последователи, со власта што им била дадена од Учителот - Господ Исус Христос. Просвештението преку книги и усна проповед води кон Богопознание. За ова св. Климент зборува во една од неговите најубави творби - Похвалата за св. Кирил Философ, кој на сите народи им ги возвести скриените тајни со достапни зборови: на едни преку писмо, а на други преку проповед, учење. Преку неговата богогласна уста “Бог збогати со богопознание многу народи”. Преку неговата уста ние го познаваме Трисоставното Божество - Отецот и Синот и Св. Дух. Св. Климент

обрнува особено внимание на стекнувањето на Премудроста Божја, која води кон Богопознание, а Премудроста Божја е Христос - овоплотениот Логос. Оттука Христопознанието води кон вистинско Богогопознание. Просвештението со писменост и со книги се надополнува со светотаинското просветлување. Св. Климен се задржува особено на трите основни свети тајни: крштението, покајанието и причесната. 1. Св. Климент обрнува особено внимание на св. тајна Крштение. Најпогодниот момент да говори за неа е, секако, празникот на Христовото крштение, односно Богојавление, како и денот по Богојавление, посветен на св. Јован Крстител, во словата и поуките што ги изговорил по повод овие празници. Еве што, на пр. вели во Похвалното слово на св. Јован Крстител: Спасителот наш Исус Христос..., сакајќи да ги потопи нашите гревови во Јордан, дојде при болните како лекар, при заблудените овци - како вистински пастир, ...при мртвите - како Живот, ... при помрачените - како Светлина,...при слепите - како Просветител, при оние што седат во мрак

Просветлувањето со Божјата светлина се

извршува, главно, преку писменост и проповед;

преку Св. тајни: крштение, покајание и причесна -

евхаристија; и преку практика на добродетелите.


и смртна сенка - како Светлина што никогаш не заоѓа..., прогонувајќи ја измамата и просветлувајќи нè со бањата на повторното раѓање. За да ја објасни силата и големината на оваа св. тајна, за благодатта што се добива преку неа, св. Климент зборува за три раѓања: - телесното, преку крштението, и со воскресението. Сите овие раѓања ги примил на Себе Самиот Христос: првото - со овоплотувањето; второто - со крштението во Јордан од Јован Крстител, иако немал потреба, бидејќи сиот чист, но за пример на нам; а третото - преку воскресението од гробот. Оставајќи ги на страна првото и третото, св. Климент се задржува на второто крштение, кое го именува уште и бања за повторно раѓање - преку вода и Дух, повикувајќи се на зборовите Христови: “Ако некој не се роди со вода и Дух, нема да влезе во Царството Божјо” (сп. Јован 3.5). Св. Климент зборува и за символиката на водата во св. тајна крштение: - таа очистува, но и потопува (гревот). Бидејќи има повеќе видови крштение во Стариот и Новиот завет, тој дава кусо резиме за пет вида крштение: 1. Мојсеево - само со вода; 2. Јованово - за покајание; 3. Христово - со Дух Свети; 4. - Преку мачеништво и во сопствената крв, со кое се крсти и Самиот Господ и е посвето од другите; 5. - во солзи, но тоа е мошне тешко. 2. Св. Климент го знаел огромното значење на св. тајна покајание која, по крштението, на човекот му е дадена од Бога како еден дополнителен лек против гревот, едно повторно “крштение” кое, во Слово за Св. Троица, го именува “светилник на душата”, а во Слово за покајанието - “светилник на душата што не заоѓа”. Со искрено покајание се станува “чедо на Светлината и на денот”. За да ја увери својата паства во огромното значење на оваа света тајна, св. Климент јасно вели дека оној што умира непокајан, неисповеден, не е христијанин, и дека за таквиот не треба ни

да се бара свештеник за неговото погребение. 3. Централно место во проповедите на св. Климент зазема св. тајна Евхристија (при-чесната), затоа причестувањето во текот на целата година била редовна практика во неговата Црква, како за време посните денови, така и надвор од нив. Речиси во секоја негова проповед тој на крајот зборува за значењето на оваа света тајна, за подготовката за нејзи-ното примање, и повикувањето на верниците да пристапат и да се причестат. Интелектуалното и светотаинското просвештение се дополнува и усовршува со моралното просветлување, преку практиката на добродетелите. Св. Климент имал мошне деликатна и одговорна задача во својата пастирско-мисионерска дејност во борбата против паганските култови и обичаи и разните пороци, поради што добар дел од неговите проповеди се со етичка содржина. Главно мото, при ова, му се зборовите на пророк Давид: “Клони се од злото и прави добро” (Пс., 33.15). Злото, пороците се дело на сатаната: идоложртвување (курбани), братоомраза, грабежи, гатање... и др. На злото, пороците, св. Климент им ги спротивставува добродетелите. При ова тој го следи примерот на ранохристијанските отци и учители кои злото и доброто го претставуваат како два пата: - пат на смрт и пат на живот (Дидахи), и пат на темнина и пат на светлина (Варнавино послание). Како средство за просвештение св. Климент се задржува на следниве добродетели: братољубие и странољубие (гостопримство), вера, молитва, пост, смирение, милостина, чистота и љубов - круната на добродетелите. Св. Климент често ѝ се обраќа на својата паства: „Да побрзаме, браќа, со добри дела да ги запалиме нашите светилници - со милостина, вера и љубов, зашто со нив се просветлува и душата и телото“ (Поука за претпразненство на Рождество на Богородица).


из трагичното умирање на старото и раѓањето на новото, нашите претци се труделе, а тоа го сметале како свое

животно прашање, да ги сочуваат своите древни вредности со кои живееле, а кои ги поттикнувале во барањето на нов, подобар и посигурен живот. Говориме дека времињата се менуваат. Заради тоа ни се наметнува и прашањето: во каков однос е ова наше модерно време кон делото на свети Климент Охридски? Карактеристиката на времето, во кое денес живееме, бара од нас, можеби повеќе отколку минатите години, да си го поставиме прашањето за улогата на свети Климент меѓу нас, во однос на нашата сегашност и иднина. Денес имаме за задача посебно да обрнеме внимание на прашањето, колку свети Климент и понатака со својот дух, може да го држи во прегратките расположението на нашиот модерен дух и зошто е потребно ние и понатака да бидеме оние, кои го прославуваат, но не само од благодарност за она што го направил за нас, туку и заради потребата од него и денес, и во иднина. Во рамките на светиклиментовата мисла, и во ова наше модерно време, нашиот интелект повторно бара целосна слика за животот, како што и нашето лично Јас бара целосен интегритет на својата личност, што е

посебен случај и со нашето национално Јас. Во сета своја национална разноликост, во смисла на интелектуалниот плурализам, и понатаму сме во целосна потрага по апсолутното и последните реалности. Сите наши модерни и културни изрази сведочат за тоа. Без вербализам, самата потрага во слободата, прекрасен е израз за самата убавина на животот. Без присилувања за оваа или онаа вистина, апсолутната вистина на Евангелието секогаш низ вековите се нудела, од времето на нејзиниот Основач, па преку апостолите, а кај нас посебно од свети Климент, кого црковните стихири го нарекуваат рамноапостолен. За христијанството не би можеле да речеме дека, како толеранција, претставува и сентименталност од свој вид. Напротив, ваквиот став ни укажува на својата моќ, чие творештво ни се открива од векови во векови. Оттука Евангелието, како поглед на светот, својата вистинитост ја изразува и во тоа што, како инспирирачка сила, ги наткрилила сите други погледи и се покажала посилна од сите други поттикнувачки сили. Евангелието има задача да го преобразува светот, па според него, и ние го усвојуваме или прифаќаме светот каков што е. Преку нашата Црква, преку проповедта на Евангелието од свети Климент и неговите ученици, во одредена смисла почнува и преобразувањето на подрачјето од

протоереј Златко Ангелески

Свети Климент Охридски и нашето модерно време


светот во кое денес се наоѓаме. Тоа е процес кој трае и денес, со сите свои падови и подеми. Токму тука е клучната улога на свети Климент и денес, во културниот плурализам, во кој сме се нашле. Барањето на Црквата за воведување на предметот Веронаука во школството, значи и барање за одржување на духот на свети Климент меѓу нас и во модерното време. Кога го почувствувавме присуството на другите идеји меѓу нас, побрзавме и ние да видиме, што има меѓу тие идеи највредно за прифаќање. Но, почувствувавме дека духот и вредноста на христијанскиот универзализам, духот на Откровението, може да биде нешто најсигурно и најдоверливо и во модерните услови на живот. Тоа го почувствувавме и во искуството на другите. Но, секогаш бегајќи пред политичкото ропство, никогаш не сме го посакувале ниту духовното. Тогаш се свртивме кон своето поднебје, за во него да го пронај-деме она, кое најуспешно би не приближило кон универзализмот на заедничките човечки вредности и кое би ни било понатамошна основа за нашиот понатамошен развој.

Тоа свое барање го изразуваме преку одржувањето на споменот на свети Климент, преку чествувањето на неговиот ден, преку светата Литургија, која се богослужи на него-виот ден. Токму преку светата Литургија ја изразуваме сета своја радост, што ги имаме во

посед сите оние вредности, кои нè издигну-ваат на истото ниво со сите културни народи, со кои сме дошле во допир. А за плодовите на тие вредности, гледаме и денес дека сè повеќе им се зголемува апетитот на нашите комшии. Зарем на таков начин не се исполнуваат пора-ките на свети Климент: до каде што допира учењето на нашиот Спасител Господ Исус Христос, до таму допираат и зраците на учење-то и просветата. Тоа учење и таа просвета го преобразуваат светот, а неговите релативни вистини се издигнуваат во вистината на Еван-гелието, што претставува и задача на светикли-ментовата мисла на нашето национално тло. Тоа наше национално тло, како културна почва, дел е од христијанското тло под нашиот етнички живот, она христијанско тло, кое е како рамка, како низа на разнолични идеи или погледи, и кое денес е основа на светот, кој очекуваме да биде во полнота на своето един-ство, во кругот на своите спротивставености, и кое ќе овозможи и понатамошно внесување во живот на доволно убавина, доволно добри-ни, за да може животот и понатака да го чув-ствуваме како највеличествен дар, чиј крај не е во амбисот на ништожноста. Останува фактот, кој постојано треба да го истакнуваме, дека развојот на нашата маке-донска историја, нашата македонска култура, секогаш се развивал вдолж евангелската мисла, која е поттик за највисоките достигну-вања во човечката историја, меѓу сите други култури и нивните идеи. Евангелската мисла, низ светиклименто-вата дејност, го преобразувала нашиот живот, нашите обичаи, го одредувала и дефинирала нашиот карактер, од што и нашиот дух извлекувал свои цели. Токму низ евангелската мисла и ние сме го добиле начинот на живеење, кој денес го имаме. Делумно сме одговорни за тоа, како што делумно и не сме. Не сме одговорни за тоа, зашто и без наша волја или намера сме влегле во рамките на поредокот, кој веќе бил востановен како христијански свет со својата природа. Но,

Преку нашата Црква, преку проповедта

на Евангелието од свети Климент

и неговите ученици, во одредена

смисла почнува и преобразувањето на

подрачјето од светот во кое денес се

наоѓаме. Тоа е процес кој трае и денес,

со сите свои падови и подеми. Токму

тука е клучната улога на свети Климент

и денес, во културниот плурализам, во

кој сме се нашле.


токму тој христијански свет почнал да нè озрачува и исполнува, во почетокот речиси и без наша волја, сè додека свети Климент не го направил потполно свесен акт на усвојување и прифаќање. Денес, исто така, одговорни сме и за секое „ново“, кое го внесуваме во нашиот живот. Но, од друга страна сме дел не еден веќе утврден поредок со свој универзален карактер, како што е евангелската мисла, која му е духовна основа, и преку која карактерот прогресивно се шири низ целиот свет. Овој свет, неговата евангелска мисла, врз нас светли со целата своја снага, без разлика дали ние ја повикуваме или не. Заради тоа, секое наше ново, и борбата за новото, носи печат на поредокот на универзализмот, чиј дел сме и ние, од кој ниту со својата волја, доколку би ја покажале, не би биле во можност да излеземе. Свети Климент не посакувал да биде државен владетел или судија над својот народ, туку сакал да просвети и освети. Посакувал да го сврти нивното лице кон Бога, да ги упати неговите желби кон Бога, да го осветли неговиот лик со името Божјо. Зашто, тоа е исконска желба на човекот – светост и живот поминат со Божјиот лик во срцето. Низ целиот живот на свети Климент, гледаме постојана присутност на идејата за светост, зашто тој постојано бил свртен кон Бога, мо-

литвата и вечноста. Неговите желби и интере-си ги надминуваат нештата од моменталната вредност, од нивното значење за сега и овде. Свети Климент постојано е насочен кон вечно-то и непроменливото. Потсетувајќи се на ликот на свети Кли-мент, се поставува и една прашање: „Зошто денес многумина се сомневаат во важноста на идеалот на светоста? Зошто некои говорат за живот без религија?“. Не е тешко да се одговори на овие прашања. Тоа е можно, зашто денес се изгра-дени слики за светот од гледна точка на авто-номната наука и уметност. Лесно е да се заста-не на една од овие две и да не се поставува прашање – што понатака? Науката си овозмо-жува за себе сигурност со својата егзактност, со точноста на своите резултати. Со запозна-вање на овие резултати, можно е одрекување од понатамошните и поинакви обиди за реша-вање на загонетките на светот. Некому му изгледа дека другото решение би било помал-ку сигурно, недоволно јасно. Затоа и се отка-жуваат. За време на целиот свој земен живот, свети Климент создаде грандиозно дело и со него толку многу го задолжи својот народ, кој до крајот на светот и векот ќе треба да го почитува и слави како Божји апостол и свој духовен родител и просветител.


ашто преку срцето се верува за правед-ност“, вистина рекол Апостолот, „а преку устата се исповедува за спасение“:

Праведноста треба да се исповеда усно, дури и тогаш кога е можно и преку самите дела. Праведноста исповедана преку зборови и дела се остварува и станува човечка карактеристика. И затоа што таа е суштествена, постанува верен влог за спасение. Вие сте се увериле дека, единствениот непогрешив пат кон спасението е неотстапната доследност во учењето на Светите Отци, преку решително избегнување на секакво друго учење од страна, пропратено со свои сопствени сфаќања, сè додека разумот не се исцели од својата телесна и душевна немоќ и не стане духовен. Признавајќи ја преку умот и срцето таа праведност, исповедајте ја усно, дајте ветување пред Бога дека ќе се раководите според учењето на светите отци, отргнувајќи се од секое друго учење кое само по себе

не е посведочено од Светиот Дух, кое не е прифатено од Светата Источна Црква. Исповедувајќи ја Божјата праведност усно, исповедајте ја преку дела и давајќи ветување, исполнувајте го. Немојте да се уплашите од тоа ветување, истото е задолжено да го даде секое православно чедо на Црквата и секој духовен отец при вршењето на Тајната покајание и исповест, должен е од своето духовно чедо тоа да го побара. Најпрвин помеѓу прашањата кои се одредени да бидат поставени на оној кој се исповеда, како почетни треба да се вбројат следните: 1. „Кажи ми чедо, дали веруваш во она кое нам ни се предава во верата и во Вистината, во која нè учи Православната, соборна и апостолска Црква, која од Истокот настанала и израснала и од Истокот се раширила по целата вселена, во која до сега во вистината неизменливо и непоколебливо опстојува?

Свети Игнатиј Брјанчанинов

За неотстапната доследност во учењето на светите отци,

за мноштвото лажни учители,за исчезнувањето на

наставниците на побожноста


Да не се сомневаш во Светото преда-ние? Кажи ми чедо да не си бил еретик - отстапник? Дали си се дружел со нив или си ги посетувал нивните идолопоклоништа, си ги слушал ли нивните поуки или си ги читал нивните книги?“. Читањето на еретичките книги и слушањето на нивните поуки е тежок грев против верата, грев против умот, кој боледува од гордоста и кој поради тоа го отфрлил јаремот на послушноста кон Црквата, кој има безумна и гревовна слобода. А сега, тој грев повеќе не го сметаат за грев и си дозволуваат непробирливо да ги читаат сите можни еретички писатели. Против таквите Црквата згрмела со анатема, но заслепените грешници не ги слушаат црковните громогласија или ги минимизираат до степен, да го исмејат гласот

на Црквата кој, предупредува на погибел и нејзиниот суд и определување неразумно да го наречат ограничување и варварство. Мноштво еретички книги се преведени на руски јазик, а на една од нив покрај сите светоотечки дела, ѝ даваат предност веднаш по книгите на Светото писмо. Претерана и неверојатна безобзирност изразена во јавниот печат. Вистинските христијани од сите времиња со сиот можен труд се чувале од смртоносниот еретички отров и другите лажни учења. Тие неотстапно се придржувале до догматското и моралното предание на Црквата. Не само што Православно верувале во Бог Пресвета Троица, туку и својот живот и своите подвизи и постапки ги раководеле според Светото Предание. Посебна карактеристика на сите свети отци било, непоколебливото раководење


според црковното морално предание. Тие наложиле за вистински духовен наставник да се смета само оној кој, доследно се придржува кон учењето на Отците на Источната црква и преку нивните дела и списи го посведочува и запечатува своето учење. А оној кој, мисли да ги раководи ближните според земското мудрување, врз основа на паднатиот разум, без оглед колку и да е блескав, самиот себе си се

наоѓа во самоизмама и кон тоа ги води своите следбеници. Светите Отци одлучиле дека обврзано правило за оној кој сака да се спаси, е следењето на моралното црковно предание. Поради тоа, тие му наложуваат на оној кој сака да живее побожно и богоподобно, да се раководи од поуките на вистински учител или да се управува според светоотечките списи, кои одговараат на индивидуалниот начин на живот. Осум столетија по Христовото Рождество, светите црковни писатели почнале да негодуваат поради недостатокот на духовни наставници и на појавата на мноштво лажни учители. Тие заповедале поради недостатокот на учители, верните да се посветуваат кон читање на светоотечките списи и да се одалечуваат од читањето на книги, кои се

создадени вон закрилата на Православната црква. Колку повеќе одминувало времето од појавувањето на Божествената светлина на земјата, толку сè повеќе се чувствувал недостатокот од вистински свети наставници, со што растело мноштвото на лажните учители, кои од времето на откривањето на печатењето на книгите, со своите лажни дела ја преплавиле земјата како потоп, како горчливи апокалиптични води, од кои загинале многумина во душевна смрт. „И ќе се појават многу лажни пророци“ предблаговестил Господ, „и ќе излажат многумина. И затоа што ќе се намножи безаконието, ќе се олади љубовта на многумина“. Ова пророштво се исполнило: неговата потполност е пред нашите очи. Има уште едно друго Господово претскажување за белегот на времето, во кое ќе се случи Неговото второ доаѓање на земјата. „Синот човечки“ рекол Господ укажувајќи на идната судбина на верата; „кога ќе дојде, дали ќе пронајде вера на земјата?“ Тогаш на неа ќе господари лажно наречениот разум, премудроста човечка, непријателска кон верата и Бога. Што значи иночката добродетел – послушноста? Таа е сведоштво дека човечкиот разум паднал и затоа нејзиното отфрлување претставува лудост во верата. Од верата е послушноста, од послушноста – смирението, од смирението – духовниот разум, преку кој се потврдува верата. Иночката послушност би процветала во изобилството на духовните наставници. Со

Читањето на еретичките книги и

слушањето на нивните поуки е тежок

грев против верата, грев против умот,

кој боледува од гордоста и кој поради

тоа го отфрлил јаремот на послушноста

кон Црквата, кој има безумна и

гревовна слобода.


нивниот недостаток, исчезнал големиот подвиг на послушание, кој пак брзо ги изведува послушниците кон светоста: верата од која се состои суштината на тие подвизи, настојува нејзините субјекти да бидат вистински и духов-ни: тогаш таа приведува кон Бога. Верата во човекот доведува до духовен фанатизам. Раководството според списите на светите отци предводи бавно, зашто на тој пат има мноштво искушенија: книгата напишана на хартија, не може да ја замени живата човечка книга. Умот и срцето претставуваат чудесна книга; која е напишана од Светиот Дух и која од себе го блеснува животот и само на оние кои со вера ја слушаат им се предава тој жи-вот. Но раководството според светоотечките списи станало единствено можно раководство, кон спасението по целосното исчезнување на наставниците. Кој ќе му се потчини, тој ќе може да биде спасен. Кој ќе биде заведен од сопствените сваќања или од учењето на лажните учители, треба да се смета за изгубен. Познавајќи го патот кон спасението, немојте да се двоумите да појдете по него. Склучете блажен завет – сојуз со светата Вистина и во вашата душа одлучете, целиот ваш живот да биде верна Вистина. Од таа добра намера во вашите срца ќе се излее леснотија, радост и сила – кои ќе посведочат дека светата Вистина е прифатена. Со срцето се верува за праведност, заш-то таа е вистина, а со устата се исповеда за спасение.

Превод од руски јазик: Илија Орачки

Умот и срцето претставуваат чудесна

книга; која е напишана од Светиот Дух

и која од себе го блеснува животот и

само на оние кои со вера ја слушаат им

се предава тој живот.


оделбата на Христијанската црква која, de jure се случи во 860-тата година, а de facto на 16-ти јули 1054-тата година,

несомнено претставува еден од најкобните моменти во нејзината историја. До денес, Православната црква остана верен наследник на Едната света соборна и апостолска црква, бидејќи правоверно опстојува според правилата и одредбите донесени на 7-те Вселенски и 10-те Помесни свети собори. Дел од новите учења кои во верата ги воведе Рим (еден од петте Патријархати) како центар на западното христијанство, станаа препрека, која трајно го оддели од останатиот христијански свет. Наоѓајќи се во центарот на една политичка престолнина (Рим), во контекст на таа поделба, Римскиот патријархат за себе го присвои терминот католицизам, што значи соборност. Меѓутоа, станува збор за квантитативна (бројна), а не за квалитативна (единствена, света, апостолска) соборност, каква што ја запазија источните Патријархати. Од тогаш со намера тие да се одвојат од западната Римо-католичка црква, за себе го присвоија терминот Православна односно Ортодоксна (изворна, автентична) црква. Иако

се појавија многу разлики во исповедувањето на верата кај Римокатоличката во однос на Православната црква, сепак како повидливи се забележани следните:

Ф (FILIOQUE). Според Никејо-цариградскиот Символ на верата (325, 381 г.), 8-от член гласи дека, Светиот Дух произлегува од Отецот. Како одбрана од Аријанската ерес (наречена по творецот – презвитерот Ариј, според која Синот не бил единосуштен со Отецот, но Негова најсовршена креација), во западнато христијанство полека се вовлекло учењето дека Светиот Дух освен од Отецот, произлегува и од Синот. Тоа наведува кон субординација (подреденост на Св. Дух), преку која пневматологијата како наука за Светиот Дух, практично се минимизира. Учењето активно заживеало од 589 година, по соборот во Толедо (Шпанија).

П ( ) . Според учењето на

Православната црква, Господ Исус Христос е глава на црквата, додека епископите како наследници на светите апостоли, управуваат со неа преку благодатта на Светиот Дух.

Православие vs

РимокатолицизамИлија Орачки


Римокатолиците пак сметаат дека, Христос е невидлива глава на Црквата на Небесата, додека римскиот поглавар како „легитимен наследник на апостол Петар“ (кој бил прв Христов апостол), е видлива глава на Црквата на земјата. Неговата титула гласи: „Епископ римски, заменик Христов, наследник на Петар - Кнезот на апостолите, врховен првосвештеник на Вселенската црква, патријарх на западот, првенец на Италија, архиепископ и митрополит на провинцијата Романија, суверен на градот - држава Ватикан, слуга на Божјите слуги“. Ова сфаќање во западните црковни кругови (особено по Првиот ватикански собор 29. 06. 1868 г.) неминовно довело до заклучок дека, папата не може да подлежи на никаков суд и дека никој нема право да го предупреди или обвини, дека греши како врховен пастир во вероисповедувањето, особено кога говори ex cathedra. Меѓутоа треба да се земе предвид фактот дека, свети Петар не бил римски, туку антиохиски епископ и не бил непогрешив, но покрај останатото и три пати се одрекол од Христос (Мт 26, 69-75; Лк 22, 56-62; Јн 18, 15-18, 25-27).

Б С . Д М . Според официјалното учење на Црквата, протерувањето на прародителите Адам и Ева довело до тоа, сите луѓе во светот да се раѓаат со првородниот грев, кој е последица од тој настан. Исклучок од тоа е единственото бестелесно (безгрешно) овоплотување на Господ Исус Христос, од Светиот Дух и Марија Дева. Тезата за

безгрешното зачнување на св. Дева Марија за прв пат се појавила во Шпанија во IX век, а почнувајќи од XII век (кога црквата формално веќе била поделена), масовно се проширила низ Римокатоличката црква. Се темели на ставот дека, св. Дева Марија во мигот на своето зачнување, по благодатта на Бога и поради идните заслуги на Господ Исус Христос била сочувана од првородниот грев. Православната црква го запазила светоотечкото учење дека, св. Дева Марија очистување од гревот примила преку благодатта на Светиот Дух, во моментот на Христовото овоплотување, а предходно поседувала високо свето достоинство. Слична новина која била вметната од половината на минатиот век (во 1950 г. од папата Пиј XII), се однесува на вознесувањето на Пресвета Богородица, според која таа немала успение (успивање) како што учи Православната црква, но бесмртно се вознела на Небесата.

С . Римокатоличката црква за разлика од Православната, учи за механичко дејство на Светите тајни врз верниците, односно дека тие служат како канали преку кои Божјата благодат слегува, без оглед на нивните чувства или духовни расположенија. Евхаристијата не содржи епиклеза (призив на Светиот Дух) и се извршува со бесквасен леб (азимитизам), за разлика од квасниот леб кој се употребува во Православната црква. Прифатени се учења за: Конкомитанца (пропратност, поистоветување) на телото со крвта Христови, поради што верниците се причестуваат само со „хостии“ тенки бесквасни лебови, додека со телото и крвта се причестува само клирот. Се нагласува значењето на Христовите зборови во анафората (евхаристискиот канон) при осветувањето на Даровите (телото и крвта) Христови, наместо епиклезата; Трансубстанција т.е. „толкување“ за материјалната природа при промената на лебот и виното во тело и крв Христови.

Римокатоличката црква за разлика

од Православната, учи за механичко

дејство на светите тајни врз верниците,

односно дека тие служат како

канали преку кои Божјата благодат

слегува, без оглед на нивните чувства

или духовни расположенија.


Крштевањето се извршува само преку покропување (полевање) со вода врз главата на катихуменот (оној кој се крштева), наместо со погружување (потопување) на главата во вода, што е правилно православно крштевање. Миропомазанието и исповедувањето како свети тајни во римокатолицизмот се извршуваат во 14-тата година на верникот. Првоспомнатата тајна ја врши исклучиво епископот, додека свештеникот само во исклучителни или итни случаи. Елеосвештението како Света тајна во православието има за цел, на принесување на молитвословија за излекување на тешко болни, за разлика од римокатолицизмот во кој се употребува како обред за последна подготовка за смрт.

Ч ( ). Според римокатолицизмот, по смртта постои средна состојба на душите, кои не се доволно праведни за да влезат во рајот или дотолку грешни за да заминат во адот (пеколот), па одат во пургаториум, каде поминуваат еден одреден период на очистување. Од таму доаѓа и учењето за постоење на лимб – место во кое се сместени душите на оние кои не заслушуваат ни вечна казна, ниту вечно блаженство и го чекаат Страшниот суд. Првенствено, преку индулгенциите можело да се откупат гревовите на овие души, за да можат да влезат во рајот. Ова учење било прогласено на два собори во Фиренца и во Трент.

П . По учењето на Православната црква, секој човек во животот е должен, преку правење добри дела духовно

да се издигнува кон Бога. Со заминувањето од овој свет, секој со себе ја понесува количината добри дела кои ги стекнал во животот, како одговор пред Бога за своите постапки. Затоа Црквата се моли за Божја милост кон душите на упокоените. Во Римокатоличката црква се смета дека, Христос и останатите светители создале доволно залихи на добри дела (вишок), сместени во црковните ризници, со кои му е доверено да располага исклучиво папата. Тој вишок на добри дела можело да се продава за пари преку папски индулгенции. Со нив можеле да се откупат гревови во минатото, но и гревови кои би се направиле во иднина. Индулгенциите во почетокот биле наменети само за живите огревовени луѓе, а подоцна нивната намена била предвидена и за упокоените. Се чини дека преку оваа новина се направиле најголем

Според римокатолицизмот, по смртта

постои средна состојба на душите, кои

не се доволно праведни за да влезат

во рајот или дотолку грешни за да

заминат во адот (пеколот), па одат во

пургаториум, каде поминуваат еден

одреден период на очистување.


број злоупотреби, преминувајќи во општа трговија, што било една од причините за шизмата во римокатолицизмот и појавата на протестантизмот во XVI век.

Ц . До 1582 година Јулијанскиот календар бил во употреба во Римокатоличката црква. Тогаш неаполскиот астроном Алојзиј Мириј, на папата Григориј XII му предложил да направи реформа во календарот, така што во него би се вметнале сите вредности, кои според дотогашните астрономски пресметки, се појавиле како разлика помеѓу тропското-соларно (времетраење од 365 дена, 5 часа, 48 минути и 46 секунди, според кој денес се раководи Грегоријанскиот календар) и сидеричкото-ѕвездено (времетраење од 365 дена, 6 часа, 9 минути и 9 секунди, по кој се управува Јулијанскиот календар) пресметување на годината. Разликата помеѓу овие две години (од 11 минути и 14 секунди), на 24 февруари

1582 година изнесувала 10 дена, така што тој ден папата издал папски проглас (Inter Gravisimus), со кој одредил денот 5 октомври истата година, да биде нумериран како 15 октомври. Бидејќи природната разлика помеѓу двете години и понатаму продолжувала да се појаву-ва, речиси секој век бил додаван по еден ден, (XVII век-10 дена, XVIII в.-11 дена, XIX в.- 12 дена, XX в.-13 дена), така што разликата помеѓу двата календара денес изнесува 13 дена. Грегоријанскиот календар не исполнува некои правила од Првиот вселенски собор (пр. VII Апостолско правило), кој обврзува христијанската Пасха (Велигден), никако да не се празнува пред или заедно со еврејската Пасха и затоа, само во периодот од 1851-1950 година, Велигден ѝ предходел 15 пати, а се поклопил со неа 5 пати. Божественото чудо – палењето на Благодатниот оган, се случува секоја година во Ерусалим (во црквата во која се наоѓа Христовиот гроб), исклучиво само на православна Пасха.

Ц ( )

. Во 1075 година папата Григориј VII завел целибат (безбрачност) во целокупниот клир во Римокатоличката црква. Првиот латерански помесен собор одржан во 1123 година, го прифатил целибатот во целата Римокатоличка црква како задолжителен, како за вишиот така и за нижиот клир. Безбрачноста во клирот во апостолско време и во ранохристијанскиот период не се

Православен Пат 37 Православен Пат 37Православен Пат 37

практикувала (1 Кор 9, 5). Некои папи (Феликс III 483-493, Хормизд 514-523, Силвестер 536-537 и др.) и сите западни свештеници од ранохристијанскиот период исто така биле брачни. Во Православната црква безбрачноста е обврзна исклучиво за епископите (но не и за свештениците), затоа што тие произлегуваат од монаштвото.

Н ( ) . Римокатоличката црква дозволува

физичко одделување на брачните партнери, во случај кога нивниот меѓусебен заеднички живот во продолжение е невозможен, со предзнак за нивно повторно понатамошно соединување, дури и во случај на тешки престапи на пр. прељуба или сл. Развод издава само во одредени случаи, т.е. доколку некои „дискутабилни“ брачни врски ги прогласи за неважечки. Само во тој случај, сопружниците се слободни да стапуваат во други бракови. Исто така таа не признава граѓански брак на предходно разведени сопружници и истите ги отстранува од евхаристијата (причеста). Во Православната црква постои црковен развод, кој е оправдан единствено доколку еден од сопружниците ја осквернил светотаинската брачна врска со прељуба (Мт 5, 31-32; Мк 19, 9; Лк 16, 18) или пак извршил апостазија (тешки отстапи во исповедувањето на верата), со што дирекно претставува духовна опасност за соблазнување на својот сопружник.

Овде можат да се вбројат и некои други моменти кои ја одвоиле Римокатоличката од Православната црква, а се однесуваат на: Предестинација (предодреденост), која ја минимизира улогата на човечката слободна волја и води кон фатализам – вера во одредена и непроменлива судбина; Инквизиција (основана на 29. VIII 1289, укината 1834 г.), суд на Римокатоличката црква за заштита на верата, кој имал право да донесува и спроведува најтешки казни, дури и лишувања од живот на одредени

престапници, доколку биле обвинети за ерес. Во тој поглед, придонело и учењето кое се однесувало на потполното скратување на Божјата благодат кај еретиците, без никакви траги од каква било боголикост кај нив; Кај Римокатоличката во однос на Православната црква, постојат разлики во чинот на канонизацијата на светители (во однос на условите кои треба да се исполнат: чудотворност, мироточивост и сл.), потоа правниот поредок и организациската поставеност помеѓу двете цркви. Римока-толичката е силно централизирана и папата е врховен поглавар на целата нејзина дие-цеза (територија). Православната црква е децентрализирана на повеќе помесни Цркви, кои имаат своја автократија (автокефалија или автономија), но заедно претставуваат еднакви делови од едно неделиво тело. Вселенскиот (царигратски) патријарх повеќе номинално (по чест), претставува врховен поглавар, кој сепак задржал одредени права во однос на помесните православни поглавари. Осенувањето со крсниот знак римокатолиците го извршуваат пет прсти од десната рака, крстејќи се од лево кон десно, во спомен на петте рани на Господ Исус Христос, за разлика од православните, кои се крстат со првите три прсти на десницата – од десно кон лево, исповедувајќи ја со тоа верата во Името на Отецот, Синот и Светиот Дух. Амин.

По учењето на Православната

црква, секој човек во животот е

должен, преку правење добри дела

духовно да се издигнува кон Бога.

Во Римокатоличката црква се смета

дека, Христос и останатите светители

создале доволно залихи на добри

дела (вишок), сместени во црковните

ризници, со кои му е доверено да

располага исклучиво папата. Тој вишок

на добри дела можело да се продава за

пари преку папски индулгенции.


Слушање на Бога и послушаниеАрхимандрит Симеон Брјушвајлер

Неколку забелешки

Практиката на духовништво често се сретнува со забелешки, особено во нашите дни. Ќе напоменам четири критички забелешки кои најчесто можеме да ги слушнеме:

1. Се цитира Евангелието од Матеј: „и никого на земјата не викајте го свој татко, оти еден е вашиот Отец, Кој е на небесата“ (Мт. 23, 9) 2. Идејата на духовништво ги шокира нашите современици, кои се приврзани кон демократија и рамноправност. 3. Од тоа што вистински духовни отци се сретнуваат ретко, се донесува заклучок, дека е можно да се живее православно и без нив. 4. Опасности од злоупотреба

Што е духовен отец?

Да размислиме за тоа какво место зазема духовништвото во животот на Црквата. Соловјов, во своето философско завештание „Три разговори“, напишано во последните месеци од неговиот живот, изложува свои погледи за крајот на времето. Тој опишува како антихристот во Ерусалим свикува Вселенски собор за обединување на христијаните. Најголемиот дел од учесниците на тој собор ќе го примат обединувањето, како што него го замислил Соловјов. Исклучок ќе бидат мали групи, кои ќе се спротивстават. Во неа ќе бидат католици, на чело со папата Петар II, протенстанти на чело со Ернст Паули – познат германски богослов. За православните е речено дека нивен вистински, макар што неофицијален водач ќе биде старец Јован,

екои од вас живеат во близина, други пак, пријдоа оддалеку. Да се дојде од далечина, од географска гледна точка и не е толку тешко, благодарејќи на брзината на

современиот транспорт, но да се премине духовната далечина - е тоа е далеку посложено. Сепак, не е толку важно од каде дојдовме, важно е да се знае каде одиме и како да ја достигнеме нашата цел. За тоа неопходни ни се луѓе, кои како планинарските инструктори ќе можат да ни го покажат патот и да ги пронајдат и да ги приберат оние кои се заблудиле или стојат на раб на пропаст. Имено, тоа е улогата на духовништвото.


многу познат меѓу рускиот народ. Избирајќи старец како личност кој ќе го претставува православието, Соловјов, се разбира, покажал многу длабока интуиција, но во исто време не ја определил целосно таа личност. И навистина што е тоа старец? Да се сфати што е папа или што е универзитетски професор е прилично лесно. Но што е старец? Неговото служење не е определено од каноните на Црквата, туку има пророчки размер, кому не му се непотребни надворешни критериуми. За старецот можат да се применат евангелските слова: „Ветрот дува каде што сака и гласот негов го слушаш, но не знаеш од каде доаѓа и на каде оди; така и со секој човек роден од Дух“ (Јн. 3, 8). За вистинскиот старец можат да се однесуваат зборовите на преподобен Силуан Атонски: „совршените не говорат ништо од себе, туку го говорат она што им го внушува Духот“. Но, ретко се сретнуваат такви луѓе. Наспроти старчеството постои тајната исповедание, тајна која е востановена од Црквата, која се определува од каноните и се регулира со црковна дисциплина.

Така, имаме – шематски – нешто налик на две половини. Од една страна свештеник кој исповедува, заснован на канонската традиција на Црквата, кој со расудување ја извршува тајната исповед и дава простување на гревовите. Во таа смисла тајната покајание се извршува налик на судски процес и се завршува со одлука: гревовите или се простуваат, или не. Од друга страна, старецот, следејќи го преданието на Добротољубие го пренесува исцелувачкото слово на животот. Тука веќе не сме во сфера на суд, туку, напротив, во духовна болница, таму каде што оние кои веруваат добиваат лекување преку слово. Според мене, духовните отци, гравитираат кон едната или другата од тие половини: едни се побиску до исповедувачките свештеници, другите до старците. Со оглед на тоа што духовништвото се наоѓа помеѓу тие полови, тоа може да биде сфатено и применето на неколку начини; следствено на тоа, неговите граници не можат да бидат јасно оцртани.


Колку е важно да се слуша

Со каква дефиниција, со какви зборови би било можно најдобро да се определи духовништвото, онака како што го разбирам јас? Поинаку кажано, каков внатрешен дух лежи во основа на духовништвото и му дозволува да биде вистинска тајна на Црквата? Во потрага по таа определба, а притоа знаејќи дека може да биде предложено и поинакво, можеби поправилно определување, јас го дефинирав како сослушување. Во тој збор, во сузбиена форма се присутни сите духовни деланија на отецот и неговите духовни деца во нивниот заемен однос. Да се слуша, тоа се клучните зборови, сослушувањето е добродетел која лежи во основа на духовништвото и која му овозможува да биде она што тоа е, и принесува неопходни плодови.

Да се слуша Бог

Духовниот отец треба, пред сѐ, во своето срце, да го слуша она што во време на молитва му го говори Бог, за да биде во состојба на својот ученик да му каже спасително слово. Тој го слуша Бога, за да говори не од своите познавања, приберени од книги, дури и не опирајќи се на својот опит, туку врз основа на тоа што Бог му дава да го каже. Апостол Павле вели: „Веруваме, па затоа и зборуваме“ (2 Кор. 4, 13). И уште, бидејќи со срцето се верува за оправдание, а со устата се исповеда за спасение (Рим. 10, 10). Постои ди-ректна врска помеѓу вдахновението, стекнато во срцето и спасителните слова, произнесени од усните и упатени кон другите. Еве што вели за тоа во една од своите духовни беседи вели отец Софрониј: „Не го-ворете само од својот ум, туку имајте во пред-вид дека вашето срце секогаш треба да биде страдално, тажно, во доволна степен за да го привлече умот (грчки noaj) кон срцето. Во оној кој има таква молитва, тој живее без мисли. И тогаш од тоа отсуство на идеи, од таа пустота

излегува слово, изнедрено преку благодат“. Во својата кнга „За молитвата“ отец Софрониј додава: „И во самиот момент на беседење со човека, јас се обидував да го држам “слу-хот“ на умот на моето срце, за да ја стекнувам Божјата мисла, а често дури и словата кои се неопходни да ги кажам“. Имено така, преку слово, родено од благодат, духовниот отец може правилно да раководи со своите чеда. Токму тоа слово е она кое го бара ученикот. Тој приоѓа кон својот духовен отец и му вели: „Оче кажи ми спаси-телно слово“, израз кој често се сретнува во исказите на египетските пустински отци од IV и V век. Таа жива духовна жед е сосема иста во текот на сите векови и сѐ до наши дни. Еве како отец Софрониј го опишува својот однос кон старец Силуан Атонски: „Се сеќавам на годините во кои одев при Силуан, за да го слушам неговото слово. Тоа поучно слово ми беше од корист повеќе отколку сѐ останато. Благодарејќи на неговата поддршка можев да ги издржам искушенијата кои ме навасаа и кои ги надминуваа моите сили. Но што беше Силуан за мене? Тој беше оној за кога пророкот Исаија говори: од оној кој е сиромав, непотребен, несреќен, ќе излезе нешто драгоцено, и ќе биде како устата на Бога. За мене уста Божја беше Силуан“. Сѐ досега ја потцртував неопходноста духовниот отец да Го слуша Бога во своето срце. Но тој, само по себе се подразбира, треба да го слуша и својот ученик, - да го слуша не само она што тој го говори, туку и да влезе во однос на сопричесност со него, сочуство во древната смисла на тој збор. Апостол Павле тоа го изразува на следниов начин: Радувајте се со оние кои се радуваат и плачете со оние кои плачат (Рим. 12, 15). Отец Амфилохиј (+1970), игумен на манастирот „Св. Јован Богослов“ на островот Патмос, говореше дека „духовниот отец страда, љуби, плаче и се моли повеќе за оние кои приоѓаат кон него, отколку што тоа го чинат и тие самите“. Само при тие услови тој може навистина да им


служи на луѓето. Објаснувајќи ги тие зборови, отец Софрониј до-полнува: „Односот на духовниот отец не може да биде ваков: на 14-ти и 15-ти јас ги примам само оние кои се радуваат, а на 16-ти и 17-ти само оние кои страдаат. Не, во секоја минута тој носи во себе и радост и страдање.“

Христовото послушание

Како што духовниот отец треба да го слуша Бога, со цел да му каже духовно слово на својот ученик, така ученикот треба да го слуша својот ду-ховен отец. Тука да се слуша значи да се има послушание. Во најголемиот број словенски јазици зборот „послушание“ етимолошки води кон глаголот „да се слуша“. Христос ни даде пример на совршено послушание: Он беше целосно послушен. Апостол Павле за Него говори: „Сам се смири, откако стана послушен дури до самата смрт, и тоа смрт на крст“ (Флп. 2, 8). Апостол Јован во своето Евангелие ни го предава словото на Христа, потцртувајќи го Неговото послушание кон Отецот: „оти слегов од небото не да ја извршувам Мојата волја, туку волјата на Отецот, Кој Ме прати“ (Јн. 6, 38). Апостолот потенцира и дека Христос, Кој е Слово на Отецот, не говорел Самиот од Себе, туку од Отецот Кој Го испрати, Го говорел она што Отецот Му велел Нему да го каже и да го возвести (види Јн. 12, 49). Сите ја знаат Него-вата молитва во Гетсиманската градина: „Оче Мој, ако е можно, нека Ме одмине оваа чаша; но не како Јас што сакам, туку како Ти“ (Мт. 26, 39). Доколку Христос бил послушен на Оте-цот , тогаш треба да го подржуваме и ние. Доколку ученикот го слуша својот духовен отец, доколку ги следи неговите упати, тогаш и тајната на Црквата, која е духовно татковство,

може да ја исполни својата вистинска назнака и да принесе плодови. Во спротивен случај тајната останува бесплодна. Тогаш се случува тоа за кое се говори во еден од патерницитте на отците – пустиножители: браќата земајќи со себе луѓе од светот, пристапиле при ава Феликс и барале поука од него. Меѓутоа, ста-рецот молчел. Потоа, откако долго го молеле, рекол: „Сакате де чуете поука“. Тие одговори-ле: „Да отче!. Тогаш старецот рекол: „Отсега натаму веќе нема зборови“. Кога браќата ги прашувале старците и го исполнувале тоа што тие го говореле, Бог им внушил што да говорат. Но, сега прашуваат, а не го чинат она што го велат старците. Бог во старците избра благодат на слово, а тие веќе не наоѓаат, што да кажат затоа што нема луѓе кои би ги испол-нувале зборовите“. И браќата слушајќи ги тие зборови, се расплакале и кажале: „Моли се за нас, отче“. Ќе завршам со реченица која ја позај-мив од Антоан де Сент Екзипери, кој еднаш кажа дека добро се гледа единствено со срце-то. Всушност, се слуша единствено со срцето!

Превод од руски јазик: Даниел Јовановски


Ќе започнеме со општо познатите вистини. Кога билката не ја полеваме, таа венее и се суши. Кога обилно ја

налеваме, така што нејзиниот корен цело време е потопен во вода, таа скапува и исто така пропаѓа. За жал, некои родители забораваат дека детските души имаат потреба за разумна строгост и разумна нежност. Недостатокот или вишокот на едното или другото, подеднакво ги расипува нивните души. Првата грешка е како кога, несмасниот градинар ги потонува младите фиданки во водата – тоа е култот кон детето. Тоа станува некрунисан цар во семејството, неговите желби без приговор се исполнуваат, а родителите казнувањето или скратувањето на што било на детето го сметаат за најтежок престап. Детето добива впечаток дека, неговите родители се создадени само за да му служат. Подоцна тоа од нив ќе побара таков однос кон себе, однос што се граничи со паганско идолопоклонство. Разгаленото дете со нежност и внима-ние кога ќе се судри со животните тешкотии, ќе биде неспособно самото себе да се проце-ни, ќе му се чини дека сиот свет е неправеден кон него, дека неговите замислени таленти смислено се игнорираат и дека над него се поставени луѓе кои се ништожни достојни за презир.

Животот на таквото дете најчесто е во непрекинат конфликт со средината која го опкружува и во некаква скриена перманентна војна со своите содружници, па дури и со сопственото семејство. Во детството, родите-лите ненамерно му ја всадиле во главата мислата дека, треба да биде центар на внима-ние и грижи, но животот непријатно го изнена-дува со своите лекции и постојано го исфрлува на периферија, а всушност го става на своето место – и тој човек собира во себе навреда и болка. Детето кое се научило само да зема, а да не дава ништо во замена, кое научило само да ја впива туѓата топлина, најчесто станува егоист, а неговите родители стануваат првите жртви на неговата бездушност. Тие самите ја избришале својата личност пред детето и научиле да гледаат на себе само како инстру-мент на неговата волја и желба. Источните народи имаат мошне жална поговорка: „таткото и мајката до крајот ќе го гледаат немилиот син“. Ако родителите се богати, „обожуваното“, едноставно речено со претерано внимание разгаленото дете, ќе настојува да ја претвори во злато дури и нив-ната крв, а доколку се сиромашни ќе заборави дека тие постојат и ќе ги погребе во своите сеќавања, пред нивните коски да бидат спуштени во гроб. Полнотата и среќата во животот ја дава љубовта.

За воспитувањето

на децатаАрхимандрит Рафаил Карелин


Подигнувајќи го своето дете како егоист, родителите со самото тоа го украле и лишиле најважното – умеш-носта да љуби и го направиле неговиот живот банален, празен и длабоко не-среќен. Тие мислејќи дека направиле за своето дете сè што е можно, а всушност постапиле како да му се најголеми непријатели. А колку ли често разгале-ната, самоволна и страсна душа станува паразит за своите ближни и бара нови уживања во пороците. Втора грешка. Родителите ги лишуваат своите деца од љубовта и нежноста. Тие настапуваат како строги контролори на нивниот целокупен живот. Нивните правила се – да се забрани и да не се допушти. Секоја самостојност на детето, тие ја сфаќаат како потенцијална опасност и сметаат дека се должни да ги раководат сите постапки, во сè да се вмешуваат и за сè да даваат своја оценка. Детето се чувс-твува како во полициска станица, каде не смее ниту да се помрдне во спротив-но би добило остра опомена, како со удар од стап. Родителите со него разго-вараат со тон на безгрешен пророк и го убеду-ваат дека, тоа постојано психичко насилство е најголемо добро за детето, за кое тоа ќе им благодари цел живот. Таквото воспитување може да создаде два типа луѓе. Во првиот случај тоа е човек со притаена иницијатива. Нему му е тешко да донесе каква било одлука, очекува да му заповедаат, во него постои вечен страв од навреда, подвикнување и од тоа дека грубоста ќе продре во неговата душа. Овој човек лесно се потчинува на други-те, оние кои имаат појака волја, дури и повеќе: тој тежнее кон оние кои наместо него би носе-ле одлуки. Човек кој многу години поминал во затвор, потоа може да почувствува страв од слободата. Него го плаши просторот зад за-творската капија, на кој заборавил, бивајќи

притеснет во затворската ќелија. Имало случаи кога таквите затвореници не можеле да живе-ат во светот и настојувале на секој начин пов-торно да се вратат во затвор. Родителите со наметнато мислење за себе, претежно постанувале „полицајци“ кон своето дете, загушувајќи го и кршејќи ја него-вата нејака волја го направиле суштество без волја за живот, кое постојано се двоуми. Додека во првиот случај родителите кои ги потиснуваат своите деца во претерана нежност и внимание, ја задоволуваат страста на душевното сластољубие, во вториот случај родителите – насилници, ја задоволуваат страста на своето властољубие на штета на детето. Освен безволните луѓе од таквото воспитување можат да израснат и такви тира-ни, кои би го надоместиле ропството на своето детство, со иста таква психичка тиранија над


Сега ќе го разгледаме духовниот аспект на овој проблем. Свети Григориј Богослов рекол: „Телото е до родителите, а душата од Бога“, затоа родителите своето и си го сакаат. А душата на детето, неговото срце, неговиот морал се потиснати, маргинализирани пра-шања. Овие родители му купуваат на детето „место“ во животот, но она што лесно се здо-бива, малку се цени и лесно се губи. Моралот на таквите луѓе претежно се сведува на тоа дека сè може да се купи, а ако постои пеколот, тогаш веројатно и таму се продава вода. Роди-телите кои ги задоволуваат каприците на своите деца, во суштина се трудат да ја купат нивната љубов. Во детето се развива одредена насоче-ност: со љубовта може да се тргува. Кога роди-телите што било ќе му скратат, тоа почнува да им докажува дека љубовта „поминала“ или почнува да плаче или одбива да јаде. На тој начин, поткупувајќи го, детето го учат на улич-ни методи. Претежно пружениот отпор роди-телите брзо го совладуваат, поткупувајќи ја љубовта на детето со слатки и играчки. Таквите деца стануваат лицемери и измамници и одглумуваат цела низа чувства, за да предизвикаат ефект и да ја постигнат својата цел. Грешките во воспитувањето скапо ги чинат родителите. Затоа тие треба да запамтат неколку златни правила: треба да развијат иницијатива во детето, да не го казнуваат за случајните грешки, но само за свесно направеното зло. Во сите случаи треба да се почитува детето како човечка личност, не правејќи од него ниту идол, ниту роб. Детето ќе им биде благодарно на родителите доколку го научат на морал-ност, пред сè преку свој пример, отколку ако му „купуваат“ место во животот кое не му припаѓа. Бидете само онакви, какви би сакале да ги видите вашите деца.

Превод од руски јазик: Илија Орачки

останатите и кои поради претрпените навреди од своите родители, натрупани во потсвеста, ќе се осветат на своето семејство или потчине-тите во својата служба. Умешноста за воспитувањето на детето е една од највисоките уметности, за која роди-телите пред сè треба да се воспитаат себе си и да ги научат децата преку лични примери. Но ова умеење многумина од нив го претвориле во некаква љубезна игра или пак во непреки-ната војна со своите деца, како со непријатели.

Јапонците имаат една поговорка: „По-деднакво сурово е да се разгали детето или да се истера од домот“. И во едниот и во другиот случај детето ќе се почувствува отфрлено и запоставено во овој свет. Има родители кои без прекин на своите деца им говорат: „Сиот свој живот тебе ти го посветив, го жртвував за тебе и твојата среќа“, како да сакаат детето да го направат вечен должник, со долг кој нико-гаш не може да го отплати. Детето може оправдано да праша: „А кој барал од вас поради мене да ја жртвувате својата среќа? Јас воопшто не сакам да бидам во улога на престапник, кој ја одзел среќата на своите родители“. Оној кој сака, со радост дарува на други-от. Кога родителите го прекоруваат своето дете поради мајчиното млеко кое го цицало, поради пелените кои ги потрошило, тогаш тоа ќе посака да собере сè што добило за да им врати на родителите и да им каже: „Земете си го своето и дадете ми само едно – слобода од вечното робување на вашата грижливост и добродетелство“.

Подигнувајќи го своето дете како

егоист, родителите со самото тоа

го украле и лишиле најважното –

умешноста да љуби и го направиле

неговиот живот банален,

празен и длабоко несреќен.


TEDIKO SUPERTEDIKO SUPER

Тедико Супер е една од водечките ланци на

супермаркети во Македонија основана во 1996 година.

Тедико Супер маркетите се простираат на 34 локации низ земјава со вкупна површина

од 20.000 m2 во Скопје, Велес, Кочани, Неготино, Гевгелија,

Битола, Прилеп, Охрид и Струга.

Потрошувачите се наша главна стимулација за работа, поради

што произлезе и Тедико Супер Тим Картичката, наменета за лојални

потрошувачи. Со нејзино членство потрошувачите добиваат поширок

избор на намалени производи при пазарањето и учество во

посебни акции и наградни игри.


реба да си објасниме кога и како започнува вистински христијански живот, за да видиме дали во нас е положено

начало на тој живот, и во случај доколку не е положено да знаеме да го положиме во мерата во која тоа зависи од нас. Тоа што некој се нарекува христијанин и номинативно припаѓа на Христовата Црква само по себе сѐ уште не е знак за вистински живот во Христа. Не секој што вели: Господи, Господи, ќе влезе во Царството ... (Мт. 7, 21). И не сите што се од Израилот, се Израилци (Рим. 9, 6). Може да се биде дел од бројот на христијаните и сепак да не се биде христијанин. Тоа го знае секој. Има еден многу забележителен момент кој јасно се одбележува во текот на нашиот живот, момент во кој човекот започнува да живее христијански. Тоа е моментот во кој започнуваат да се создаваат карактеристични карактеристики на христијански живот. Христијанскиот живот е ревност и сила да се пребива во дејствително општење со Бога, според верата во нашиот Господ Исус Христос, преку помошта на Божјата благодат, во исполнување на Неговата света волја, во слава

на Неговото пресвето име. Сржта на христијанскиот живот се состои во богоопштење со Христа Исуса нашиот Господ, - во богоопштење кое во почетокот вообичаено не е скриено само од другите, туку и од себе. Гледаното или чувствувано внатре во нас сведоштво за тој живот е жар на дејствителна ревност, исклучиво за христијанско богоугодување, со полно саможртвување и омраза кон сѐ што е спротивно на тој начин на живеење. Така, кога се започнува тој жар на ревност, тогаш се полага почеток на христијански живот; и во оној што постојано дејствува тој духовен жар, тој живее христијански. Нашето внимание треба да се остави подолго на таа карактеристична црта. Спасителот вели: Јас дојдов да фрлам оган на земјата и колку би сакал да се беше веќе разгорел (Лк. 12, 49). Тоа Он го говори за христијанскиот живот, а го говори затоа што видливо сведоштво на тој живот во Духот Божји распалува ревност за богоугодување, слична на оган, оти како што огинот кој го уништува оној предмет во кој ќе се внедри, така и ревноста за животот според Христа ја

Како започнува во нас

христијански животСвети Теофан Затвореник


опфаќа душата која ја примила. И како што во време на пожар пламените го опфаќаат целото здание, така и примениот оган на ревноста ја прегрнува и исполнува целокуп-ната суштина на човека. На друго место Господ вели: секој со оган ќе се посоли ... (Мк. 9, 49). Тоа е укажување на огнот на духот што со ревност го проникнува сето наше суштествување. Како што кога солта проникува во разградлива природа, ја сочу-вува од гниење така и духот на ревноста, проникнувајќи го сето наше суштествување, од сите дури и најмали негови сокровители и хранители го изгонува гревот кој ја унакажува нашата природа и душевно и телесно, па со тоа нѐ спасува од моралната унакажаност и прлавштина. Апостол Павле заповеда: Не гаснете го Духот (1 Сол. 5, 19), да не сте мрзливи; духот да ви биде пламенен (Рим. 12, 11) – тоа им го заповеда на сите христијани, за да помнат дека пламноста на духот, или не-ленливата внимателност е неотуѓиво својство на христијанскиот живот. На друго место тој говори за себе вака: го заборавам она што е зад мене, а се стремам кон она што е пред мене, трчам кон целта - кон наградата на горното призвание од Бога во Исуса Христа (Фил. 3, 13-14); и на другите им внушува: трчајте..., за да добиете (1 Кор. 9, 24). Така, во христијанскиот живот веднаш по дарот на ревност, постои извесна духовна брзина и виталност преку која верните се потпираат за да можат да извршуваат богоугодни дела повредувајќи се себеси и доброволно прине-сувајќи Му за жртва на Бога трудови од сека-ков вид, без себе-жалењe. Задржувајќи се на таквото разбирање, лесно може да се заклучи дека исполнувањето на Црковните типици, подеднакво како и регуларноста во делата која е воспоставена со пресметливиот ум, потоа: коректноста, одно-сот и чесноста во поведението сѐ уште не се јасни показатели дека во нас постои вистински

православен живот. Сето тоа е во ред, но доколку не го носи во себе духот на живот во Исуса Христа, тогаш нема да има никаква вредност пред Бога. Делата од тој вид пред Бога ќе бидат налик на бездушни идоли. И исправните часовници врват правилно, но зарем некој ќе каже дека во нив има живот?! Така и тука: често имаат само име дека се живи, но во суштина се мртви. (види Отк. 3, 1). Тој код на однесување може да нѐ однесе во правец на заблуда. Неговата вистинска важност зависи од внатрешните расположе-нија во кои се можни значителни отстапувања од вистинската вистина и при правилни дела. Како што и при надворешното воздржување од грешни дела, сепак кон нив можеме да гаиме приврзаност или сослaстие во нашите срца, така подеднакво и чинејќи на надворе-шен облик правилни дела, сепак можеме да немаме срцево расположение кон нив. Вис-тинската христијанска ревност сака да го чини доброто во сета негова полнота и чистoта, а гревот го прогонува и до неговите најмали нијанси. Првото (доброто) таа го бара како насуштен леб, со второто (гревот) постапува како со смртен непријател. Непријателот го мрази својот непријател не само во неговиот лик, туку ги мрази и неговите роднини, негови-те познати, дури ги мрази и неговите предме-ти, неговата омилена боја, воопшто сѐ што и во најмала мера потсетува на него. Така, до-колку духовната ревност е вистинита, таа го прогонува гревот и при најмалите насетувања

Лесно може да се заклучи дека исполнувањето на Црковните типици, подеднакво како и

регуларноста во делата која е воспоставена со пресметливиот ум, коректноста, односот и чесноста

во поведението сѐ уште не се јасни показатели дека во нас постои вистински православен живот.


или предзнаци за него. Оти таа ревнува по вистинска духовна чистота. Колкава само нечистотија може да се вмести во нашето срце доколку нема таква ревност! Каков успех можеме да очекуваме кога нема стремежлива ревност за христијанско богоугодување? За она што не треба труд, тоа ќе го сторат; но колку повеќе за нешто се бара значителен труд или некакво самопожртву-вање – веднаш следи откажување поради неспособноста да се совладаме себеси. Оти тогаш нема ништо на што би можеле да се потпреме, со цел да се подвргнеме за добро дело; самосожалувањето ги поткопува сите напори. Доколку освен укажаното се помешу-ва некаква друга побуда тогаш со тоа и добро-то дело се преобразува во не-добро. Мојсее-вите шпиoни се исплашиле толку многу затоа

што се жалеле себеси. Мачениците, пак, оделе доброволно во смрт затоа што ги горел внатрешен оган. Вистинскиот ревнител не го чини само она што е законито, туку ги исполнува и секој совет и предлог кои таинс-твено нараснуваат во душата; не го исполну-ва единствено очевидното, туку бива инвен-тивен во доброто, целиот внурнат во грижите за Она што е добро, цврсто, висти-

нито, вечно. Свети Јован Златоуст вели: „Секо-гаш ни е потребна ревност и жар на душата која е спремна да се крене и против самата смрт; оти инаку е невозможно да се придобие Царството“ (31-ва Беседа на Дела апостолс-ки). Придобивањето на благочестието и богоопштењето е исклучително тешко и болно дело, особено во првите стази. Каде да пронај-деме сили за да ги издржиме сите тие напори? Преку Божјата благодат – во душевната рев-ност. Трговецот, војникот, судијата, научникот извршуваат работа која изискува исклучителна грижа и голем труд. Со што се подржуваат себеси во своите трудови? – Со воодушеву-вање и љубов кон своето дело. Имено, со она преку кое треба да се одржиме и на патиштата

на благочестието. Без тоа во служењето на Бога ќе пронајдеме темнина, мака, досада, летаргичност. И мрзли-виот ќе помине, но со тешкотија, додека за брзата срна или за агилната верверица движењето и патот претставуваат задовол-ство. Ревносното бого-угодување е добредој-дено, тоа го инспирира двигот кон Бога. Без него може да се униш-ти секое дело. Сѐ треба да се чини во слава на Бога и покрај живиот

Ревносното богоугодување е добредојдено, тоа го инспирира двигот кон Бога. Без него може да се уништи секое дело. Сѐ треба да се чини во слава на Бога и покрај живиот грев во нас.


грев во нас; без свесно христијанско делување произлегува дека сѐ чиниме просто по навика, заради потребата од пристојност, односно затоа што така се постапува од дамнина и затоа што така постапуваат другите. И треба да се исполнува сѐ; во спротивно нешто би испол-нувале, а нешто не, и притоа сето тоа би било без секаква сокрушеност и дури без сеќавање за неисполнетото. Сѐ треба да се прави со внимание и претпазливост, како насуштно дело; во спротивно би постапувале по навика. Значи, јасно е дека без ревност христи-јанинот е лош христијанин – летаргичен, претерано опуштен, безживотен, ниту топол, ниту ладен – и таквиот живот не е живот. Знаејќи ги овие нешта, да се потрудиме да бидеме вистински ревнители по добри дела, за вистински да му угодуваме на Бога, да бидеме нескверни, беспорочни, без никаква духовна прлавштина. Така, вистинско сведоштво за христијански живот е оганот на дејствителната ревност за богоугодување. Се прашуваат како се распалува тој оган? Што е она што го опри-чинува? Таквата ревност се произведува преку дејствието на благодатта, макар што не без учество на нашата слободна волја. Христијанскиот живот не е живот според природата. Таков треба да биде и почетокот на христијанскиот живот, неговата прва побуда. Како што во растителното семе живот се пробудува тогаш кога скриениот во него микроб проникнува влага и топлина а, преку нив – сеобновувачка сила на животот, така и Божествениот живот во нас се пробудува кога во срцето проникнува Божјиот Дух и кога полага почеток на живот според духот, а воедно ги очистува и собира помрачените и скршени црти на Божјиот образ. Тогаш се пробудува желба и слободна потрага (со надворешно дејствие), потоа се спушта благодатта (преку Светите тајни) и, соединувајќи се со слободата, изнедрува моќна ревност. Никој нека не ни помислува самиот од себе да створи таква животна сила:

за неа треба да се молиме и да бидеме спремни да ја примиме. Оган на ревноста со сила – тоа е Господовата благодат. Кога Духот Божји, слегувајќи во срцето започнува да дејствува, не само со разјадувачка, туку и со седејствувачка ревност. На некои им доаѓа на мисла: „зошто ни е тоа дејство на благодатта? Та зарем не можеме да чиниме добри дела самите од себе? Ете го сторивме тоа и тоа добро дело. Ќе поживееме и уште нешто друго ќе сториме“. Едвам некој меѓу луѓето да не застанал на тоа прашање. Други, пак, велат дека самите од себе не можеме да сториме ништо добро. Но, тука не станува збор за одделни добри дела, туку за преродување на целиот живот, за нов живот, живот во целиот свој состав – живот кој води кон спасение. Понекогаш воопшто не е тешко да се стори нешто, та дури и нешто многу позитивно, како што чинеле паганите. Но, оној кој доброволно ќе се определи себеси за добродетелност која нема крај, кој ќе го определи устројството на добредетелноста според укажувањето на Божјите слова – и тоа не во времетраење од еден месец или една година, туку за цел живот – и ќе положи неуклонливо пребивање во тој поредок, и потоа, кога ќе остане верен во тоа, тогаш нека се пофали со својата сила; а додека не успее во тоа, тогаш подобро е да ја обузда својата уста. Зар малку се случувале и се случуваат


обити за самостојно започнување и устројување на христијански живот? И сите завршуваа и завршуваат во ништо. Човекот ќе издржи малку во новоизбраната состојба – и паѓа. Па како поинаку? Нема сила. Единствено на вечната Божја сила ѝ е својствено да нѐ сочува неизменливи во расположението, посреде постојаните плими и осеки во времените промени. Затоа треба да се исполниме со таа сила, да ја измолиме и да ја примиме според нашата мера – и таа ќе нѐ подигне и ќе нѐ извлече од времените неволји.

Обратете се кон опитот и увидете: кога се случуваат такви помисли на самодоволност? Имено, тогаш кога човекот е во спокојна состојба, кога ништо не го измачува, ништо не го искушува и не го влече во грев, тогаш тој е

спремен за најсвет и најчист живот. Но, ќе надојде мало движење на страстите или на соблазните, - и каде се тогаш сите ветувања?! Зарем човекот кој води невоздржан живот не си вели често себеси: сега нема да згрешам. Но, поминало наситувањето со страстите, надоаѓа нов порив и тој повторно греши. Добро е да се размислува за штетноста на нанесувањето навреда тогаш кога сѐ оди според наша волја. Во тие моменти можеби чудно ќе ни се покаже чувството на навреда или зломисла на кое му се предаваат другите. Но доколку се случи самите да се наоѓаме во

слична положба, тогаш и макар едена поглед а не само збор е доволен да не помрачи. И така подеднакво, ние, во нашата арогантна самодоволност можеби мечтаеме за можноста самите од себе, без помош одозгора, да


водими христијански живот, тогаш кога духот ни е спокоен. Но, кога злото кое паѓа на нашето срце се разнесува како правта од ветрот, тогаш секој во сопствениот опит ќе пронајде осуда за својата арогантност. Кога помисла по помисла, желба по желба – една од друга полоша – почнуваат да ја тревожат душата, тогаш секој ќе заборави за себе и неволно ќе повика кон пророкот: влегов во морска длабочина и бура ме потопи. (Пс. 68, 2) О, Господи, спаси! О, Господ, побрзај! (Пс. 117, 25). Зарем не се случува често следново: некој во својата самоувереност мечтае да пребива во добро. Но, ете ќе си вообрази некоја личност или предмет и веднаш се раѓа желба, се возбудуваат страстите; човекот е занесен и духовно паѓа. Потоа му преостанува да се погледне себеси и да рече: колку е тоа лошо! Но, ете повторно доаѓа можност за забава и тој повторно е спремен да заборави сѐ. Понатаму, некој го навредил: започнале злоставувања, прекори, осуда; се појавила можност за неправедна, но профитабилна зделка – се обидува да ја оствари: некого понижал, со друг се раскарал, третиот го отргнал од неговото место – и сето тоа откако претходно се фалел дека е можно самиот, без особена помош од горе, да живее свет живот. Каде е силата? Духот е бодар, но телото е слабо (Мт. 26, 41). Гледаш добрина, а чиниш зло: кога сакам да го правам доброто, злото ми се наметнува (Рим 7, 21). Во заточение сме: Господи спаси нѐ! Еден од првите непријателс-ки напади на нас е помислата за самодовол-ност, односно моментот во кој иако не ја отфр-ламе благодатта, сепак не чувствуваме потреба дека таа ни е насушта. Непријателот небаре ни говори: „Не оди таму – во светлина-та, каде што сакаат да ти дадат некакви нови сили! – На мене си ми добар и ваков“. И чове-кот се предава. А непријателот некаде ќе фрли камен (невољи), некаде ќе нѐ наведе на лизга-во место (прелеста на страстите), некаде ќе постави стапици затскриени од цветови. Не забележувајќи човекот се стреми сѐ повеќе и

повеќе, притоа не забележувајќи дека паѓа сѐ пониско и пониско, додека конечно не падне на самото дно – во предворјето на адот. Не треба ли во тој случај да му се свика, како на првиот Адам: „Човече, каде си? Каде си оти-шол?“ ете тој позив е дејство на благодатта, дејство кое овозможува грешникот за прв пат да погледне на себе. Затоа, ако сакаш да живееш христијанс-ки, барај благодат. Моментот во кој ќе се спушти благодатта и ќе се соедини со твојата волја, ќе биде момент на раѓање на христијан-ски живот, силен, цврст, многуплоден. Каде да се пронајде и како да се прими благодатта, со која се зародува христијански живот? – Стекнувањето на благодатта и осве-штувањето на нашата природа преку неа се извршува преку Тајните. Во Светите тајни ние на дејствието Божјо му ја принесуваме нашата непотребна природа – и Бог, преку Своето дејствување ја преобразува. На Бога Му е угодно, за поразување на нашиот горд ум, во самиот почеток на вистинскиот живот, да ја сокрие Својата сила под сенката на простата материја. Ние не можеме да откриеме како се случува тоа, но опитот на целото христијанс-тво ни сведочи дека тоа навистина се случува. Првенствено во поглед на почетокот на христијански живот се однесуваат две Свети тајни: крштение и покајание. Затоа и правила-та во однос на зародиш на вистински хрис-тијански живот се однесуваат делумно на крштението, а делумно на покајанието.

Превод од руски јазик: Даниел Јовановски

Затоа, ако сакаш да живееш христијански, барај благодат. Моментот во кој ќе се спушти благодатта и ќе се соедини со

твојата волја, ќе биде момент на раѓање на христијански живот,

силен, цврст, многуплоден.


енес, по прв пат во историјата на човечкиот род, се поставува прашањето: Дали книгата во својот класичен облик

ќе преживее до крајот на веков? Ова прашање се поставува затоа што хартијата сè повеќе се исфрла како медиум за пренос на пораки и бидејќи денес луѓето сè повеќе се одвикнуваат од читање, а се навикнуваат на инстант пораките. Електронските медиуми, и покрај тоа што се супстанцијално различни од хартиените, имаат влијание и на формата на текстуалната порака бидејќи таа сè повеќе се појавува во вид на хипер – текст т.е. директна и брза врска со другите страници. Со тоа се доведува во прашање традиционалниот процес на читање, а многумина се прашуваат дали доволно размислуваме за последиците на таквиот пристап, каде акцентот сè повеќе е ставен на пронаоѓање на потребната информација, а се помалку на добивање и стекнување на знаење. Можеби Елиот навистина бил визионер кога се запрашал дали знаењето ја заменило мудроста, а информацијата го заменилa знаењето. Сепак, се чини дека тоа не мора да биде така... Имено, доколку човекот критички се однесува кон светот, а со самото тоа и кон процесот на сознанијата, тогаш проблемот на поделбата на традиционално и на

современо во овој поглед нема да постои. Секој, кој се обидел да прочита малку повеќе од неколку страници текст, добро знае која е разликата кога содржината ја чита од хартија со онаа од електронскиот дисплеј – чувството не е воопшто исто и овде книгата никогаш нема да има противник. Тоа е особено важно кај обемните книги, кои сами по себе бараат задлабочување во текстот. Од друга страна, доколку сакаме да

Мисијата на книгата во 21 век

Ѓакон Оливер Суботиќ


пронајдеме одредена реченица, синтагма, стих, референца или кој било издвоен дел од текстот, електронските верзии на текстот овде се незаменливи. Затоа треба да бидеме оптимисти и да се надеваме дека книгата во класичниот вид и понатаму ќе остане на местото кое припаѓа на цивилизацијата, а дека нејзините електронски видови ќе останат како нејзино дополнување, но никако како супстанција. Значи, по прашањето за односот на класичните и електронските книги не би требало да се користи разделениот сврзникот „или“, туку составнувачкиот „и“. Ова ќе важи и понатаму, во годините кои се пред нас, освен доколку еден ден не биде наметната стратегија на интелектниот редукционизам поради вулгарниот прагматизам, а со тоа да го обезвредни и самиот процес на сознание како таков. Не треба да се заборави дека нововековниот период се смета точно од моментот од пронаоѓањето на печатените машини. До тој период, книгата не им била широко достапна на сите, но тој пресвртнички момент го сторил своето (особено денес) односно да биде тоа што е. Тоа овозможува

книгата да има значајна улога денес, во супербрзото време во кое сите се оправдуваат дека немаат време за читање. Без разлика дали е книжевна поезија или проза, научно четиво или нешто друго, писателите мораат да се обратат на современиот човек на начин на кој е разбирлив за него, но никако популистички и надминувајќи ги неговите слабости. Тие требаа да го испровоцираат, да го поткренат од летаргијата.

Денешниот човек е осамен, уплашен, збунет и расеан – добрата книга треба да ја заврши својата работа во лечење на таквата состојба. Изданијата со православна тематика особено имаат голема улога во тоа. Од друга страна, доколку го гледаме општеството во целина, со сопствен стил исто така треба да се обработуваат поделикатни проблеми кои го потиснуваат целото човештво: еколошка криза, тероризам, информационен тоталитаризам, биоетички прашања... Тоа се само едни од најзначајните проблеми со кои денес се фаќаме во бескомпромисна борба и кои треба да ги идентификуваме со пишани зборови. Како заклучок можеме да кажеме дека мисијата на книгата во 21 век пред сè е во активација на стариот и длабок однос писател – читател, преку кој се прекршува и односот помеѓу нас самите. Тој однос треба да носи проекција на здрав дух, неограничен од економските фактори, кои будат интроспекција кон читателите, а денес сè повеќе ограничен со современиот начин на живот. Превод од српски јазик: Александар Божиноски

54 Православен Пат5454 П Праравовослллававенене П Патат

„Ако дрвото не порасне, откаде ќе добиеш плодови? А дрвото, на кое израснува внатрешниот монах, се подвизите: пост, секаков вид воздржание, посетување на црковните служби, телесните трудови итн. Го има ли тоа, тогаш ќе порасне и плодот – внатрешниот монах ...“„Кој до самиот свој крај го носи даденото послушание, тој се удостојува со блажена смрт...“ „Мал поклон – голема љубов...“ „Те советувам секогаш да имаш љубов. Прво љубов, па потоа сè друго...” „Треба да љубиме со едноставноста на срцето, а исто така треба и да се молиме...”„Човечката правда е совршена кога е слепа! А Бог ја познава секоја душа, недофатни се за нас Неговите судови...“

Православен Пат 55 ПрПрававососслалалавевевен н ПаПаПат тт 5555

„Стануваме христијани кога престануваме да живееме според своите потреби, а содржината на нашиот живот постане потребата на ближните и волјата Божја...“„Сочувај доволно од доброто вино во себе, за сватовите Господови...“„Кој е навистина воздржлив, тој се воздржува и од сите сластољубиви помисли и желби...“„Кој болеста ја поднесува со трпение и благодарност, нему таа му се смета наместо подвиг, па и повеќе...“ Слава на Отецот и Синот и Светиот Дух! Господи, слава на Тебе!

Подготвиле: сестрите од Марков манастир


ПРАВОСЛАВЕН ПАТ - Списание на Скопска Епархија на Македонска Православна Црква

Издавач: Скопска ЕпархијаИзлегува шестпати годишно • Првиот број е отпечатен во ноември 2003 годинаГлавен и одговорен уредник: Митрополит Американско-канадски МетодијЗаменик главен и одговорен уредник: Презвитер Игор КалпаковскиРедакција: Александар Божиноски, Георгиј Глигоров, Даниел Јовановски, Бобан Митевски, м-р. Илија Орачки Лектура: Елена Малинова Ликовно и техничко уредување: Милан ЈаковчевскиТел: 02 31 18 396 Факс: 02 31 35 550 Печати: ЕВРОПА 92 Тираж: 1000 примероци Е-пошта: [email protected]

Пеј Му на Бога пофалба кога си на певница;Пеј Му на Бога пофалба на секој чекор кога одиш;Пеј Му на Бога пофалба при секое движење на раката што го правиш;Пеј Му на Бога пофалба на секој залак кога јадеш;Пеј Му на Бога пофалба кога легнуваш;Пеј Му на Бога пофалба кога стануваш;Пеј Му на Бога пофалба кога срдечно го поздравуваш пријателот;Пеј Му на Бога пофалба со простување, кога ќе го сретнеш непријателот;Пеј Му на Бога пофалба во мислите, кога молчиш со устата;Пеј Му на Бога пофалба со срцето, кога се радуваш со духот;Пеј Му на Бога пофалба со разумот, кога Му пееш со устата;Пеј Му на Бога пофалба зборувајќи вистина, кога разговараш со ближниот;

Со сиот свој живот и однесување пеј Му на Бога пофалба,како што природата со својот ред, хармонија и убавина ја открива Божјата премудрост и Го слави Својот Создател.

Пеј Му на Бога пофалба

Старец Гаврил Светогорец

Documents

Православен Пат 28