ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

ΣΚΟΠΙΑ

ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ

2007

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ πΓΔΜ

ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ιούλιος 2008

2

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ πΓΔΜ

3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελ.

I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πΓΔΜ 5

Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πΓΔΜ 5 Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ 7 Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 10 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ 11 Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 13 Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) 14 Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ 16 Ι.8. ΔΗΜΟΣΙΟ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ 17 Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2007 18 Ι.10. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 20 I.11. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ / ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 22

Ι.11.1. Τραπεζικός Τομέας 22 Ι.11.2. Εξελίξεις σε Χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς 24 Ι.11.3. Χρηματιστήριο Σκοπίων 25

Ι.12. ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ – ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 26 Ι.13. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ – ΕΞΑΓΟΡΕΣ 27 Ι.14. ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ 28

Ι.14.1. Πρωτογενής τομέας 30 Ι.14.2. Δευτερογενής τομέας 33 Ι.14.3. Τριτογενής τομέας 40

IΙ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 45 ΙΙ.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 45 ΙΙ.2. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 46

ΙΙ.2.1 Φορολογικό Σύστημα 46 ΙΙ.2.2. Λογιστικό Σύστημα 48

ΙΙ.3. ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 49 ΙΙ.4. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΓΔΜ 50 ΙΙ.5. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 53 ΙΙ.6. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 54 ΙΙ.7. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ 55 ΙΙ.8. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ 62 ΙΙ.9. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ 64

IΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ πΓΔΜ 65 ΙΙΙ.1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ πΓΔΜ 65 ΙΙΙ.2. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ πΓΔΜ 66 ΙΙΙ.3. ΔΙΜΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - πΓΔΜ 68 ΙΙΙ.4. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 70

IV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ πΓΔΜ 72

IV.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 72 IV.1.1. Εμπορικές συμφωνίες 72 IV.1.2. Διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων 72

4

IV.1.3. Διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας 72 IV.1.4. Συμμετοχή της πΓΔΜ σε διεθνείς οργανισμούς 72 IV.1.5. Σχέσεις πΓΔΜ – Ε.Ε. 73

IV.2. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 73 IV.3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ – πΓΔΜ 75

V. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 76

VI. ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ 78

VII. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 82

VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ 88

5

I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πΓΔΜ Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πΓΔΜ Έκταση 25.713 τ.χλμ.

Πληθυσμός Πυκνότητα Πληθ. Ενεργός πληθυσμός Κατανομή πληθυσμού

2.022.547 (τελευταία επίσημη απογραφή, Νοέμβριος 2002) 78,7 κάτοικοι ανά τ.χλμ. 907.138 (2007) Αστικός: 40,2% Αγροτικός: 59,8%

Εθνότητες Σλαβομακεδόνες (1.297.981), Αλβανοί (509.083), Τούρκοι (77.959), Ρομά (53.879), Σέρβοι (35.939), Βόσνιοι (17.018), Βλάχοι (9.695), λοιπές εθνότητες (20.993) (τελευταία επίσημη απογραφή, Νοέμβριος 2002)

Κυριότερα αστικά κέντρα

Σκόπια (506.926 κάτοικοι), Κουμάνοβο (105.484), Μοναστήρι (95.385), Τέτοβο (86.580), Γκόστιβαρ (81.042), Πρίλεπ (76.768), Στρούγκα (63.376), Αχρίδα (55.749), Βέλες (55.108) (τελευταία επίσημη απογραφή, Νοέμβριος 2002)

Νόμισμα Δηνάριο (με ισοτιμία de facto συνδεδεμένη με το Ευρώ) €1 = 61,2 Δηνάρια (μ.ο. 2007) $1 = 44,7 Δηνάρια (μ.ο. 2007)

Πολίτευμα Εκλογικό σύστημα Εκλογές

Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Άμεση μη υποχρεωτική ψηφοφορία από πολίτες άνω των 18 ετών για κοινοβουλευτική και προεδρική εκλογή. Κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της 1ης Ιουνίου 2008 (και τις δύο επαναληπτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις 15 και 29 Ιουνίου σε αριθμό τμημάτων λόγω προβλημάτων), το κόμμα VMRO-DPMNE κατέλαβε 63 βουλευτικές έδρες, ο Συνασπισμός «Ήλιος» (κόμμα SDSM) 27, το κόμμα DUI 18, το κόμμα DPA 11 και το κόμμα PEI μία (1) βουλευτική έδρα.

Πρόεδρος Branko Crvenkovski

Πρωθυπουργός Nikola Gruevski

Υγεία 5.134 ιατροί / 9.343 νοσοκομειακές κλίνες στη χώρα (2006)

Οδικό δίκτυο Εθνικό δίκτυο 13.736 χλμ. (ασφαλτοστρωμένο δίκτυο 7.464 χλμ.)

Μέσος μηνιαίος μισθός

€238 περίπου (2007)

Επίσημη γλώσσα

Σλαβομακεδονική διάλεκτος (κυριλλικό αλφάβητο)

Εμπορική γλώσσα Αγγλική / γερμανική / γαλλική. Συχνά χρησιμοποιείται και η ελληνική. Συνήθως οι εταιρείες χρησιμοποιούν μεταφραστές.

6

H πΓΔΜ είναι μια μικρή σε έκταση – περίπου όσο η Πελοπόννησος, πέντε φορές μικρότερη από την Ελλάδα – και σε πληθυσμό, περίκλειστη χώρα βορείως της Ελλάδος. Γεωγραφικά συγκροτείται από την κεντρική κοιλάδα του Αξιού (Vardar) ποταμού και τους ορεινούς όγκους που την πλαισιώνουν. Στα νότια σύνορά της υπάρχουν τρεις μεγάλες λίμνες (Αχρίδα, Πρέσπα και Δοϊράνη). Το κλίμα της χώρας είναι μεταβατικό από μεσογειακό σε ηπειρωτικό. Ουσιαστικά υπάρχουν τρεις κλιματικές ζώνες ήτοι, ήπια μεσογειακή, ορεινή και ήπια ηπειρωτική. Η ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται από 500 χιλιοστά στην ανατολική ζώνη έως 1.700 χιλιοστά στις δυτικές ορεινές περιοχές. Η πΓΔΜ αποτελείται από 8 διοικητικές περιφέρειες: Pelagonija, Vardar, Northeast, Southwest, Skopje, Southeast, Polog και East. Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή πληθυσμού που έλαβε χώρα το 2002, οι δύο μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες της χώρας είναι οι Σλαβομακεδόνες (64%) και οι Αλβανοί (25%). Ακολουθούν, με μικρότερα ποσοστά, οι Τούρκοι (4%), οι Ρομά (3%), Σέρβοι, Βόσνιοι, Βλάχοι κ.α. Όσον αφορά στη θρησκεία, το 64,7% του πληθυσμού είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, το 33,3% Μουσουλμάνοι και το υπόλοιπο 2% ασπάζεται άλλα χριστιανικά και λοιπά δόγματα. Η εκπαίδευση στη χώρα χωρίζεται σε προσχολική, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια. Η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Πανεπιστημιακή τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται στα τέσσερα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας, ήτοι: Sts. Cyril and Methodius University of Skopje, St. Clement of Ohrid University of Bitola, State University of Tetovo και Goce Delchev University of Shtip. Λειτουργούν, επίσης, λίγα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Η πΓΔΜ απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991. Το 1992 απέκτησε τη νομισματική της ανεξαρτησία με την εισαγωγή του νέου εθνικού της νομίσματος, του Δηναρίου και έγινε μέλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το 1993, κατέστη μέλος του ΟΗΕ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Τον Απρίλιο του 2001, η χώρα υπέγραψε Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την Ε.Ε. ενώ το 2005 κατέστη υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε.. Η χώρα είναι επίσης υποψήφια προς ένταξη στο ΝΑΤΟ. Τον Αύγουστο του 2001 υπεγράφη η Συνθήκη της Αχρίδας με την οποία έληξε η εθνοτική κρίση μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Με τη Συνθήκη της Αχρίδας εισήχθη η "αρχή Μπαντεντέρ" (Badinter) σύμφωνα με την οποία για να υιοθετηθούν νόμοι για ορισμένα πολιτικώς ευαίσθητα ζητήματα απαιτείται "διπλή πλειοψηφία", δηλαδή η έγκρισή τους από την πλειοψηφία των μελών του νομοθετικού σώματος αλλά και από την πλειοψηφία των βουλευτών από τις μειονοτικές κοινότητες. Το πολίτευμα της χώρας είναι προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και σε όλη τη διάρκεια του 2007 την χώρα κυβερνούσε συνασπισμός αποτελούμενος από τα κόμματα VMRO-DPMNE, DPA, NSDP, DOM και PEI. Από τον Ιούλιο του 2008, και κατόπιν του αποτελέσματος των εκλογών της 1/6/2008, ο κυβερνητικός συνασπισμός συγκροτείται από τα κόμματα VMRO–DPMNE, DUI, SPM, DPT και UPE.

7

Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ ΒΑΣΙΚΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 2003 2004 2005 2006 2007 Μεταβολή ΑΕΠ (%) 2,8 4,1 4,1 3,9 5,1 Κατά κεφαλήν εισόδημα (€) 2.028 2.130 2.298 2.431 2.475 Κατά κεφαλήν εισόδημα σύμφωνα με PPP (Purchasing Power Parity)

5.300 5.800 6.200 6.600 Δ/Υ

Πληθωρισμός (%) 1,2 -0,4 0,5 3,2 2,3 Ακαθ. Εγχώρια Αποταμίευση (% του ΑΕΠ)* 3,0 1,3 3,2 2,6 2,8π Ακαθ. Εγχώριες Επενδύσεις (% του ΑΕΠ)* 20,0 21,6 21,3 22,3 23,7π Μεταβολή βιομηχανικής παραγωγής (%) 5,1 -0,8 2,8 2,5 4,0 Σταθμισμένα επιτόκια δανεισμού (%) 16,0 12,4 12,1 11,3 10,2 Σταθμισμένα επιτόκια καταθέσεων (%) 8,0 6,5 5,2 4,7 4,9 Προσφορά χρήματος Μ4 (μεταβολή % Δεκέμβριος / Δεκέμβριος)

18,2 16,1 15,1 24,9 29,5

Συναλλαγματικά διαθέσιμα (stock, εκατ. € / τέλος έτους) 723,0 716,9 1.122,9 1.416,7 1.524,4 Ισοτιμία Δηναρίου / € (ετήσιος μέσος όρος) 61,3 61,3 61,3 61,2 61,2 Ισοτιμία Δηναρίου / US$ (ετήσιος μέσος όρος) 54,3 49,4 49,2 48,8 44,7 Απασχόληση / Ανεργία 2003 2004 2005 2006 2007 Ενεργός πληθυσμός 860.976 832.281 869.187 891.679 907.138 Άνεργοι 315.868 309.286 323.934 321.274 316.905 Ανεργία (%) 36,7 37,2 37,3 36,0 34,9 Αύξηση απασχολούμενων (%) - -4,1 4,3 4,6 3,5 Απασχόληση σε πρωτογενή τομέα 120.132 88.050 106.533 114.777 107.718 Απασχόληση σε δευτερογενή τομέα 184.855 171.390 175.868 186.085 184.928 Απασχόληση σε τριτογενή τομέα 238.583 261.810 261.523 268.117 294.305 Δημόσια Οικονομικά 2003 2004 2005 2006 2007 Δημόσιο χρέος (% του ΑΕΠ) - σύμφωνα με μεθοδολογία GFS**

44,9 42,6 46,9 40,1 34,8

- σύμφωνα με το Νόμο περί Δημοσίου Χρέους*** 41,8 39,8 42,6 34,7 27,2 Εξωτερικό δημόσιο χρέος (% του Δημόσιου χρέους) - σύμφωνα με μεθοδολογία GFS**

63,9 64,0 65,8 60,3 53,3

- σύμφωνα με το Νόμο περί Δημοσίου Χρέους*** 65,4 65,8 69,7 67,2 68,2 Έλλειμμα / Πλεόνασμα Προϋπολογισμού (% του ΑΕΠ) -1,1 0,0 0,2 -0,5 0,6 Ισοζύγιο Πληρωμών 2003 2004 2005 2006 2007 Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (εκατ. US$) -184,1 -452,8 -157,9 -56,4 -238,0 - Εμπορικό ισοζύγιο (εκατ. US$) -851,0 -1.138,9 -1.063,0 -1.284,9 -1.627,0 - Εισαγωγές (εκατ. US$) 1.362,7 1.674,9 2.040,6 2.396,3 3.349,5 - Εξαγωγές (εκατ. US$) -2.213,7 -2.813,8 -3.103,6 -3.681,2 -4.976,5 - Ισοζύγιο υπηρεσιών (εκατ. US$) -6,6 -54,4 -33,6 28,3 35,0 - Ισοζύγιο εισοδημάτων (εκατ. US$) -62,4 -39,2 -113,5 -36,6 -25,7 - Ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων (εκατ. US$) 735,9 779,7 1.052,2 1.237,0 1.379,7 Συνολικό ισοζύγιο κεφαλαιακών μεταβιβάσεων και χρημ/κών συναλλαγών (εκατ. US$)

218,3 424,1 165,5 48,5 276,7

Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι (% επί συνολικού όγκου εμπορίου με βάση την κατάταξη των χωρών το 2007)

2003 2004 2005 2006 2007

Σερβία και Μαυροβούνιο**** 13,3 12,8 13,7 13,6 12,7Γερμανία 15,9 14,9 13,3 12,1 11,8Ελλάδα 13,1 11,1 11,6 11,0 9,7Ρωσία 5,2 6,3 8,5 9,7 7,8Ιταλία 5,9 6,6 6,9 7,5 7,6

*= Σύμφωνα με στοιχεία από τον Διεθνή Οίκο Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας Fitch Ratings **= Σύμφωνα με τη μεθοδολογία GFS (Government Finance Statistics) του IMF

8

***= Συνολικό χρέος εξαιρουμένων των Δανείων του ΔΝΤ και των εντόκων γραμματίων και ομολόγων της Κεντρικής Τράπεζας που εκδόθηκαν για σκοπούς νομισματικής πολιτικής ****= Τα στοιχεία του 2007 αφορούν μόνο στη Σερβία. Πηγές: α) Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ Περιοδικά Δελτία Στατιστικής Υπηρεσίας Statistical Yearbook 2007 β) Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ Main Economic Indicators (26/3/2008) Quarterly Report IV (2007) Stock of Public Debt – Public Debt Management Department γ) Eurostat d) OECD Πριν την ανεξαρτησία της, το 1991, η πΓΔΜ ήταν η λιγότερο αναπτυγμένη ομόσπονδη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, παράγοντας μόλις το 5% της συνολικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών της χώρας. Μετά την ανεξαρτητοποίησή της, η οικονομική δραστηριότητα στη χώρα σμικρύνθηκε δραστικά, με αποτέλεσμα, κατά τα πρώτα έτη της μετάβασής της στην οικονομία της αγοράς, και μέχρι το 1996, να μη σημειωθεί αύξηση του ΑΕΠ. Μετά το 1996, η ανάπτυξη παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα έως το τέλος της δεκαετίας λόγω της χαμηλής εσωτερικής ζήτησης και της ανυπαρξίας επενδύσεων, αποτέλεσμα, εν πολλοίς, των ανύπαρκτων υποδομών, των κυρώσεων του ΟΗΕ στη Σερβία και της κατάστασης που ακολούθησε την πολιτική αστάθεια στην περιοχή. Ενισχυτικός της ζοφερής εικόνας για την οικονομία της πΓΔΜ ήταν ο υπερπληθωρισμός που κληρονόμησε η πΓΔΜ από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Συγκεκριμένα, το 1991, ο πληθωρισμός κυμαινόταν ήδη στο επίπεδο του 115% αλλά το 1992 επιταχύνθηκε ραγδαία, εκτοξευόμενος στο 1.690%, λόγω της χρηματοδότησης του μείζονος δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας μέσω έκδοσης χρήματος. Αυστηρές κυβερνητικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές κατάφεραν να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό έως το 1996, όταν έφτασε για πρώτη φορά σε επίπεδα 3% και να τον κρατήσουν χαμηλά, με εξαίρεση τα έτη 2000-2001 οπότε σημειώθηκε αύξησή του γύρω στο 5,5%, λόγω αφ’ ενός της εισαγωγής του ΦΠΑ τον Απρίλιο του 2000 και αφ΄ ετέρου των αυξημένων κυβερνητικών δαπανών κατά την εθνοτική κρίση του 2001. Με σκοπό την ενίσχυση της οικονομίας, την καταπολέμηση της φτώχειας και την ενίσχυση της ανάπτυξης, κατόπιν συμφωνίας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η χώρα έλαβε, τον Απρίλιο του 1997, πιστωτική διευκόλυνση ύψους περίπου US$ 73,7 εκατ. με την παροχή δεκαετών δανείων με ευνοϊκούς όρους για την υποστήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στη γεωργία και τις επιχειρήσεις. Η εθνοτική κρίση του 2001 οδήγησε τη χώρα σε οικονομική ύφεση, με το ΑΕΠ να καταγράφει αρνητική ανάπτυξη -4,5% λόγω περιορισμού των εσωτερικών και διμερών εμπορικών συναλλαγών, περιοδικών αποκλεισμών των μεθοριακών σταθμών και επενδυτικής αβεβαιότητας. Ταυτόχρονα, η δημοσιονομική πολιτική χαλάρωσε και οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν σημαντικά με αποτέλεσμα τη διακοπή, από το ΔΝΤ, των συζητήσεων για νέα συμφωνία με την τότε κυβέρνηση της χώρας, πριν τις βουλευτικές εκλογές του 2002, και την εκ νέου συνέχισή τους με τη νέα κυβέρνηση. Έκτοτε, οι κυβερνήσεις της πΓΔΜ έχουν καταφέρει να διατηρήσουν μακροοικονομική σταθερότητα με χαμηλό πληθωρισμό, αλλά δεν κατόρθωσαν να καταπολεμήσουν την υψηλή ανεργία, να ενισχύσουν την ανεπαρκή προσέλευση επενδύσεων και να τιθασεύσουν την εκτεταμένη παραοικονομία. Συνοπτικά, η οικονομία της πΓΔΜ, μπορεί, υπό τις παρούσες συνθήκες, να αξιολογηθεί ως εξής:

Θετικά σημεία Αρνητικά σημεία Μακροοικονομική σταθερότητα και συνετή δημοσιονομική

πολιτική Δομικό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο και χαμηλή

διαφοροποίηση στις εξαγωγές Χαμηλός πληθωρισμός Μικρό μέγεθος της αγοράς

9

Ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον Αντίξοο επιχειρηματικό κλίμα Υποψηφιότητα για Ε.Ε. και ΝΑΤΟ Χαμηλό ποσοστό 'greenfield' επενδύσεων Ανταγωνιστικά εργασιακά κόστη Κίνδυνος εθνοτικών εντάσεων

Ισοτιμία Δηναρίου συνδεδεμένη με το Ευρώ Πολύ υψηλή ανεργία Διαφθορά και μη-ανεξάρτητη δικαστική εξουσία Παραοικονομία

Παρά την ύπαρξη των ως άνω θετικών σημείων, και ιδίως παρά την επίτευξη μ.ο. αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,9% την τελευταία δεκαετία, η πΓΔΜ δεν έχει καταφέρει να επιτύχει την προσδοκώμενη ταχεία ανάπτυξή της, υπολειπόμενη εκείνης των γειτονικών χωρών (Αλβανία 5,2%, Βουλγαρία 3,4% για την ίδια περίοδο). Η υψηλή ανεργία (34,9%) αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα για τη χώρα, το οποίο έχει τις ρίζες του στην περίοδο της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας και γιγαντώθηκε κατά την περίοδο της μετάβασης της πΓΔΜ στην οικονομία της αγοράς. Η τάση που παρουσιάζει το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας κατά την τελευταία δεκαετία είναι αυξητική, παρά την υποχώρησή του το 2005, ενώ οι εξαγωγές της χώρας αν και αυξάνονται σε απόλυτους αριθμούς δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς των παγκόσμιων εξαγωγών σε σχέση με τις οποίες μειώθηκαν. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εξισορροπείται εν μέρει από το αυξανόμενο πλεόνασμα των τρεχουσών μεταβιβάσεων το οποίο αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς, κυρίως, όμως, λόγω των ιδιωτικών μεταβιβάσεων από το εξωτερικό και όχι της ενίσχυσης της οικονομίας της πΓΔΜ. Ο πληθωρισμός παρέμεινε σχετικά χαμηλός (2,3%) παρά την αύξησή του το 2006 (3,2%), καθώς η Κεντρική Τράπεζα έχει θέσει τη σταθερότητα τιμών ως κεντρικό στόχο της νομισματικής της πολιτικής. Ωστόσο, από το τέλος του 2007, παρατηρείται ανοδική τάση λόγω αυξήσεων κυρίως στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις της πΓΔΜ προσπαθούν να διατηρήσουν χαμηλό το έλλειμμα του προϋπολογισμού – επιτυγχάνοντας για πρώτη φορά, το 2000, μικρό πλεόνασμα, το οποίο όμως καταποντίστηκε το 2001 και 2002 (-7,2%, -5,7% του ΑΕΠ αντίστοιχα) λόγω της κρίσης. Εξάλλου, οι αυξήσεις στα συναλλαγματικά διαθέσιμα, το 2005, το 2006 αλλά και το 2007 – όταν και κάλυψαν 5 μήνες εισαγωγών – επέτρεψαν στην Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ να κρατήσει τα επιτόκια χαμηλά. Η κυβέρνηση της πΓΔΜ, εκμεταλλευόμενη, εν μέρει, τις σημαντικές κεφαλαιακές εισροές που της απέφεραν οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων (όπως εκείνη της εταιρείας διανομής ηλεκτρικής ενέργειας ESM Distribution), κατάφερε να εξαγοράσει το 2006 το χρέος της χώρας στο London Club και το 2007 το χρέος της στο Paris Club και να καταβάλει το 1/5 του συνολικού της χρέους στην Παγκόσμια Τράπεζα. Επίσης, τον Μάιο του 2007, η Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ προέβη σε πρόωρη εξόφληση του υπολοίπου χρέους της προς το ΔΝΤ από την τριετή συμφωνία standby. Σύμφωνα με το Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας για το 2007, ο οποίος συντάσσεται και δημοσιεύεται από το Heritage Foundation των ΗΠΑ, η πΓΔΜ βρίσκεται στην 71η θέση από 161 χώρες, όσον αφορά στην ελευθερία της οικονομίας της. Επίσης, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση 'Doing Business 2008' της Παγκόσμιας Τράπεζας, η πΓΔΜ ήταν στην 4η θέση όσον αφορά στις επιδόσεις της στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις, (1η Αίγυπτος, 2η Κροατία, 3η Γκάνα, 5η Γεωργία). Τέλος, το 2007, ο Διεθνή Οίκος Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 'Fitch Ratings' κατέταξε την πΓΔΜ ως χώρα με πιστοληπτική ικανότητα "ΒΒ+" (όσον αφορά στο τοπικό νόμισμα και το συνάλλαγμα) και "θετική" προοπτική, ενώ ο Οίκος 'Standard and Poor's' την κατέταξε ως χώρα με πιστοληπτική ικανότητα "ΒΒ+" όσον αφορά στο συνάλλαγμα και "ΒΒΒ-" όσον αφορά στο τοπικό νόμισμα με "σταθερή" προοπτική.

10

Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Η πλέον πρόσφατη απογραφή στην πΓΔΜ έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 2002. Σύμφωνα με τα καταγραφέντα στοιχεία, ο πληθυσμός της χώρας το 2002 ήταν 2.022.547 κάτοικοι εκ των οποίων το 64,8% Σλαβομακεδόνες, το 25,17% Αλβανοί, το 3,85% Τούρκοι, το 2,66% Ρομά κλπ. Από την προηγούμενη απογραφή του 1994 μέχρι την πιο πρόσφατη, οι Σλαβομακεδόνες φαίνεται ότι αυξήθηκαν κατά 0,16%, οι Αλβανοί κατά 15,41%, οι Τούρκοι παρέμειναν σχεδόν ίδιοι, ενώ οι Ρομά αυξήθηκαν κατά 23,27%. Άξιο αναφοράς είναι ότι αν και ο αριθμός των Σλαβομακεδόνων παρέμεινε περίπου ο ίδιος από το 1994 έως το 2002, η συμμετοχή του στο σύνολο του πληθυσμού υπεχώρησε κατά περισσότερο από 2% μεταξύ των δύο απογραφών λόγω της αύξησης της πληθυσμιακής ομάδας των Αλβανών.

Εθνοτική σύνθεση πληθυσμού της πΓΔΜ κατά απογραφή / Ετήσια μεταβολή και συμμετοχή εθνοτήτων στην τελευταία απογραφή

1971 1981 1991 1994 2002 Συμμετοχή στο σύνολο (%)

Σύνολο πληθυσμού 1.647.308 1.909.136 2.033.964 1.945.932 2.022.547 100,00 Μεταβολή (%) 15,89 6,54 -4,33 3,94

Σλαβομακεδόνες 1.142.375 1.279.323 1.328.187 1.295.964 1.297.981 64,18 Μεταβολή (%) 11,99 3,82 -2,43 0,16

Αλβανοί 279.871 377.208 441.987 441.104 509.083 25,17 Μεταβολή (%) 34,78 17,17 -0,20 15,41

Τούρκοι 108.552 86.591 77.080 78.019 77.959 3,85 Μεταβολή (%) -20,23 -10,98 1,22 -0,08

Ρομά 24.505 43.125 52.103 43.707 53.879 2,66 Μεταβολή (%) 75,98 20,82 -16,11 23,27

Σέρβοι 46.465 44.468 42.775 40.228 35.939 1,78 Μεταβολή (%) -4,30 -3,81 -5,95 -10,66

Βόσνιοι 6.829 17.018 0,84 Μεταβολή (%) 149,20

Βλάχοι 7.190 6.384 7.764 8.601 9.695 0,48 Μεταβολή (%) -11,21 21,62 10,78 12,72

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ - Statistical Yearbook 2007 Όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα, η μεγαλύτερη συγκέντρωση σλαβομακεδονικού πληθυσμού απαντάται στις πόλεις Σκόπια, Μοναστήρι, Πρίλεπ και Κουμάνοβο και η μεγαλύτερη συγκέντρωση αλβανικού πληθυσμού στις πόλεις Σκόπια, Τέτοβο, Γκόστιβαρ και Στρούγκα. Ο τουρκικός πληθυσμός συγκεντρώνεται στα Σκόπια, Γκόστιβαρ, Στρούμιτσα, ενώ ο πληθυσμός των Ρομά είναι συγκεντρωμένος κυρίως στα Σκόπια και των Βλάχων στα Σκόπια και το Στιπ.

Εθνοτική σύνθεση πόλεων της πΓΔΜ (Απογραφή 2002) ΣΥΝΟΛΟ Σλαβομακεδόνες Αλβανοί Τούρκοι Ρομά Βλάχοι Σέρβοι Βόσνιοι Λοιποί

ΣΥΝΟΛΟ 2.022.547 1.297.981 509.083 77.959 53.879 9.695 35.939 17.018 20.993 Σκόπια 506.926 338.358 103.891 8.595 23.475 2.557 14.298 7.585 8.167 Κουμάνοβο 105.484 63.746 27.290 292 4.256 147 9.062 20 671 Μοναστήρι 95.385 84.616 4.164 1.610 2.613 1.270 541 21 550 Τέτοβο 86.580 20.053 60.886 1.882 2.357 15 604 156 627 Γκόστιβαρ 81.042 15.877 54.038 7.991 2.237 15 160 39 685 Πρίλεπ 76.768 70.878 22 917 4.433 17 172 86 243 Στρούγκα 63.376 20.336 36.029 3.628 116 656 106 103 2.402 Αχρίδα 55.749 47.344 2.962 2.268 69 323 366 29 2.388

11

Βέλες 55.108 46.767 2.299 1.724 800 343 540 2.406 229 Στρούμιτσα 54.676 50.258 3 3.754 147 3 185 6 320 Στιπ 47.796 41.670 12 1.272 2.195 2.074 297 11 265 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ - Statistical Yearbook 2007 Σε σχέση με το 1996, οι πόλεις Στρούγκα, Γκόστιβαρ και Τέτοβο, οι οποίες βρίσκονται στο δυτικό – κατοικούμενο ως επί το πλείστον από Αλβανούς – τμήμα της πΓΔΜ σημείωσαν, στην απογραφή του 2002, τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση (71,79%, 63,57% και 22,22%, αντίστοιχα).

Πληθυσμιακή μεταβολή κατά πόλη / Απογραφές 1994-2002 Πόλη Πληθυσμός κατά την απογραφή Μεταβολή

1994 2002 (%) Σκόπια 467.257 506.926 8,49

Κουμάνοβο 103.205 105.484 2,21 Μοναστήρι 86.408 95.385 10,39 Τέτοβο 70.841 86.580 22,22

Γκόστιβαρ 49.545 81.042 63,57 Πρίλεπ 73.351 76.768 4,66 Στρούγκα 36.892 63.376 71,79 Αχρίδα 54.380 55.749 2,52 Βέλες 57.602 55.108 -4,33

Στρούμιτσα 45.087 54.676 21,27 Στίπ 47.796 47.796 0,00

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ - Statistical Yearbook 2007 & Statistical Yearbook 2004 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Η ανεργία αποτελεί το μεγαλύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα της οικονομίας στην πΓΔΜ, καθώς, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, ανέρχεται σε πολύ υψηλά επίπεδα (34,9% το 2007), παρά τη, με αργούς ρυθμούς, μείωσή της κατά την τελευταία τριετία. Χαρακτηριστικό του δομικού χαρακτήρα του προβλήματος είναι το γεγονός ότι η αύξηση της απασχόλησης – η οποία ανήρθε σε 4,3% το 2005, 4,6% το 2006 και 3,5% το 2007 και η αύξηση του ΑΕΠ, δεν προκάλεσαν αντίστοιχη μείωση της ανεργίας. Ήτοι, το 2006 η ανεργία μειώθηκε κατά 1,3% μόνο (από 37,3 σε 36%) και το 2007 κατά μόλις 1,1% (από 36 σε 34,9%), ποσοστά που σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν επαρκή για την οικονομική πορεία της χώρας.

12

34,5%

32,4%

32,2%

30,5%

31,9%

36,7%

37,2%

37,3%

36,0%

34,9%

0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Ανεργία στην πΓΔΜ κατά τη δεκαετία 1998-2007

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Main Economic Indicators (26/3/2008) Η υψηλή ανεργία στην πΓΔΜ οφείλεται, κυρίως, στο προηγούμενο ιδιαίτερα αυστηρό νομικό πλαίσιο, κατάλοιπο της πρώην ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, και στις γενναιόδωρες κοινωνικές προβλέψεις για τους επίσημα καταγεγραμμένους ανέργους, όπως η παροχή υγειονομικής περίθαλψης. Δεδομένης, βέβαια, και της εκτεταμένης παραοικονομίας στη χώρα, η οποία έχει τις ρίζες της στην εποχή της σχεδιαζόμενης οικονομίας αλλά και στην περίοδο της μετάβασης της χώρας σε οικονομία αγοράς, το ποσοστό ανεργίας καταγράφεται υψηλότερα από την πραγματική του εικόνα. Η εικόνα αυτή παραμένει, ωστόσο, δυσμενής παρά το γεγονός ότι, κατά υπολογισμούς παραγόντων της αγοράς, το 1/4 της καταγεγραμμένης ανεργίας δεν είναι πραγματική. Ο νέος εργατικός νόμος που τέθηκε σε ισχύ το 2005 και η Εθνική Στρατηγική για την Απασχόληση του 2006 είναι πιθανόν να απομακρύνουν, σταδιακά και μερικώς, τις δυσκαμψίες της αγοράς εργασίας και να διευρύνουν επιλογές όπως π.χ. οι συμβάσεις μερικής απασχόλησης, οι οποίες θα οδηγήσουν στην περαιτέρω μείωση της ανεργίας. Επίσης, η μείωση του ενιαίου φορολογικού συντελεστή – ο οποίος αφορά και στο φόρο εισοδήματος – σε 12% από 1/1/2007 (και 10% από 1/1/2008), είναι πιθανόν να ενθαρρύνει εργαζόμενους να καταγραφούν ως απασχολούμενοι. Σύμφωνα με μελέτη του UNPD (Νοέμβριος 2005) σχετικά με τις εισοδηματικές ανισότητες σε περιφερειακό επίπεδο στην πΓΔΜ, η ανεργία πλήττει περισσότερο τις ομάδες Ρομά (78,5%), Αλβανών (61,2%), Βοσνίων (60,3%) και Τούρκων (58,2%). Η ηλικιακή ομάδα μεταξύ 15 και 24 ετών φαίνεται ότι είναι η περισσότερο πληττόμενη από την ανεργία. Συγκεκριμένα, όπως εμφαίνεται και στον ακόλουθο πίνακα, η απασχόληση στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών για το 2007 ήταν ιδιαίτερα χαμηλή (15,2%) και η αντίστοιχη ανεργία εξαιρετικά υψηλή (57,7%) καθώς πάνω από ένας στους δύο νέους ήταν καταγεγραμμένος ως άνεργος.

Ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας κατά ηλικιακή ομάδα Ποσοστό απασχόλησης (%) Ποσοστό ανεργίας (%) 2006 2007 2006 2007 15-24 14,4 15,2 59,8 57,7 25-49 52,0 53,0 34,0 32,9 50-64 36,4 37,8 28,4 28,5 Άνω των 65 ετών 3,8 3,9 3,2 3,2 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (Δελτίο: 2.1.8.07)

13

Αναφορικά με την κατανομή της απασχόλησης κατά κλάδο δραστηριότητας, οι δέκα τομείς που προσέφεραν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στην πΓΔΜ το 20071 ήταν οι εξής:

1. Μεταποίηση (126.193) 2. Γεωργία, κυνήγι και δασοκομία (107.433) 3. Χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο και επισκευαστικές υπηρεσίες (82.971) 4. Δημόσια διοίκηση και άμυνα (41.409) 5. Κατασκευές (38.006) 6. Υπηρεσίες μεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών (35.461) 7. Εκπαίδευση (34.367) 8. Υγεία και κοινωνική εργασία (32.947) 9. Άλλες κοινωνικές, πολιτιστικές και γενικές υπηρεσίες (24.714) 10. Ξενοδοχεία και εστίαση (17.486) κ.α.

Ας σημειωθεί ότι ο μέσος όρος καθαρών αποδοχών ανά απασχολούμενο στην πΓΔΜ το 20072

ανήλθε σε 14.584 Δηνάρια (€238), ήτοι αυξημένος κατά 8% από το επίπεδο των 13.517 Δηναρίων (€222) το 20063. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η ανεργία οφείλεται επίσης και στην μη-ανταγωνιστικότητα του μη-μισθολογικού κόστους – ως ποσοστό του συνολικού κόστους για μισθούς – που επιβαρύνει τους εργοδότες, καθώς το μη-μισθολογικό κόστος στην πΓΔΜ είναι σχεδόν διπλάσιο από εκείνο στη Βουλγαρία και περίπου 40% μεγαλύτερο από εκείνο στη Σερβία. Τον Απρίλιο του 2007, η κυβέρνηση υιοθέτησε σχέδιο ίδρυσης τρίτου ασφαλιστικού ταμείου, με στόχο τη συνταξιοδότηση όσων δεν καλύπτονται από το σύστημα υποχρεωτικής ασφάλισης (άνεργα ζευγάρια, μακροχρόνια άνεργοι και εργαζόμενοι σε ξένες αποστολές στην πΓΔΜ). Η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών, λόγω εφαρμογής νέας μεθόδου συλλογής τους και η αύξηση του επιπέδου των ημερομισθίων συνέβαλαν στην αύξηση της κερδοφορίας του Ταμείου Συντάξεων της πΓΔΜ. Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Μετά την περίοδο υπερπληθωρισμού στις αρχές του 1990, ο πληθωρισμός, κατά την τελευταία δεκαετία, κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι βασικός και κύριος στόχος της νομισματικής πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της πΓΔΜ είναι η επίτευξη σταθερότητας τιμών μέσω της δημοσιονομικής πειθαρχίας και, κυρίως, της de facto πρόσδεσης (peg) της συναλλαγματικής ισοτιμίας του Δηναρίου στο Ευρώ. Με την πρόσδεση του Δηναρίου στο Ευρώ, η Κεντρική Τράπεζα έχει επιτύχει να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και έχει διατηρήσει έναν μέσο όρο 2,0% για την δεκαετία 1998-2007. Παρά ταύτα, η Κεντρική Τράπεζα φαίνεται να προετοιμάζεται και για το ενδεχόμενο υιοθέτησης στοχευμένου πληθωρισμού, ως μέτρο περιορισμού πιθανών πιέσεων που θα ασκηθούν στη de facto πρόσδεση Δηναρίου-Ευρώ σε περίπτωση σημαντικής αύξησης του όγκου των κεφαλαιακών εισροών στη χώρα (ιδίως με την επιβεβαίωση των προοπτικών ένταξης της πΓΔΜ στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Αξιοσημείωτο, δε, είναι ότι η Κεντρική Τράπεζα διατηρεί ακόμα περιορισμούς στις βραχυπρόθεσμες κεφαλαιακές ροές με σκοπό την αποφυγή κερδοσκοπίας. Μετά τον αποπληθωρισμό κατά 0,4% το 2004 και τον χαμηλό πληθωρισμό του 0,5% το 2005 –απότοκο της εισδοχής της πΓΔΜ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2003, όταν οι πιέσεις για άνοδο των τιμών εξουδετερώθηκαν από τη σημαντική μείωση των δασμών εισαγωγής για τα τρόφιμα και τα γεωργικά προϊόντα – ο πληθωρισμός αυξήθηκε και πάλι το 2006 σε 3,2%. Αυτό συνέβη κυρίως

1 Δελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ / 2.1.8.07 2 Δελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ / 4.1.8.02 3 Δελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ / 4.1.7.13

14

λόγω της αύξησης των τιμών στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τον καπνό (σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ε.Ε.) αλλά και ως αποτέλεσμα των υψηλότερών διεθνών τιμών του πετρελαίου.

Πληθωρισμός στην πΓΔΜ (1998-2007)

0,8%

-1,1%

5,5%

1,8%1,2%

-0,4%0,5%

3,2%

2,3%

5,8%

-2,0%

-1,0%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

1998* 1999* 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

* Έως και το 1999 τα στοιχεία είναι σύμφωνα με το Δείκτη Τιμών Λιανικού Εμπορίου, από το 2000 είναι σύμφωνα με το Δείκτη Τιμών Καταναλωτή Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Main Economic Indicators ((26/3/2008)) Το 2007 η αύξηση του πληθωρισμού περιορίστηκε σε 2,3% παρά τις αυξημένες τιμές στα τρόφιμα και την ενέργεια, ξεπερνώντας ακόμη και τις προβλέψεις4 της Κυβέρνησης της πΓΔΜ, η οποία ανέμενε ο πληθωρισμός για το 2007 να κυμανθεί περί το 3% το 2007 και 2 έως 2,5% τα επόμενα έτη. Συγκεκριμένα για το 2007, οι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών σημειώθηκαν στις κατηγορίες "Στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρισμός, αέριο και άλλα καύσιμα" με 6% (συμμετοχή επί του συνόλου 12,1%), "Ξενοδοχεία και εστιατόρια" με 4,2% (συμμετοχή 4,9%) και "Τρόφιμα και μη-αλκοολούχα ποτά" με 3,7% (συμμετοχή 37,3%). Η μεγαλύτερη μείωση των τιμών σημειώθηκε στην κατηγορία "Επικοινωνίες" με -9,4% (συμμετοχή 6,4%)5. Από το τέλος του 2007, ωστόσο, διεφάνη αυξητική τάση στον τιμάριθμο, με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 2008, ο πληθωρισμός να έχει διαμορφωθεί στο επίπεδο του 8,2% σε σχέση με το 2007. Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) Η οικονομική ύφεση κατά την περίοδο 1991-1995, μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, υπήρξε προϊόν πολιτικής αστάθειας. Από το 1996 έως το 2000, η οικονομία της πΓΔΜ έδειξε ότι θα μπορούσε να παρουσιάσει μια σταθερή ανάπτυξη, όμως η εθνοτική κρίση του 2001, η οποία είχε σοβαρές συνέπειες και στην οικονομία, οδήγησε το ΑΕΠ της χώρας σε μείωση κατά 4,5%. Η οικονομία της πΓΔΜ έδειξε πάλι τάσεις ανάκαμψης κατά την τριετία 2002-2004. Έτσι, το 2004 κατάφερε να φτάσει σχεδόν στα προ του 2001 επίπεδα. Από το 2004 έως το 2007 η οικονομία διατηρήθηκε, κατά μέσο όρο, σε ρυθμό ανάπτυξής της τάξης του 4%. Το 2007 μάλιστα, το ΑΕΠ, όπως εκτιμάται, αυξήθηκε κατά 5,1%. Σημειωτέον, βεβαίως, ότι το ΑΕΠ, όπως απεικονίζεται στις επίσημες στατιστικές, δεν καταγράφει την πραγματική εικόνα της οικονομίας της χώρας, δεδομένου ότι δεν λαμβάνονται υπ' όψιν οι δραστηριότητες της έντονης παραοικονομίας που υπολογίζονται σε άνω του 20% των συνολικών οικονομικών δραστηριοτήτων της χώρας.

4Letter of Intent and Technical Memorandum of Understanding από 10 Απριλίου 2007 της Κυβέρνησης της πΓΔΜ προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο 5 Δελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ / 4.1.8.02

15

Ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στην πΓΔΜ (1998-2007) (%)

3,44,5

-4,5

0,9

2,83,9

5,14,14,14,3

-6

-4

-2

0

2

4

6

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007*

* 2007: Εκτίμηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007) Με βάση τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ6, ιδιαίτερο ρόλο στην αύξηση του ΑΕΠ για το 2007, έπαιξε αφ’ ενός το πρώτο τρίμηνο του έτους – όταν η βιομηχανική παραγωγή (ήτοι ο συνδυασμός των τομέων μεταλλείων, μεταποίησης και εταιρειών κοινής ωφέλειας C+D+E) δημιούργησε ανάπτυξη της τάξης του 11,6%, ο τομέας λιανεμπορίου και χονδρεμπορίου 13,6% και ο τομέας υπηρεσιών μεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών 11% – και αφ’ ετέρου το τέταρτο τρίμηνο του 2007, όταν οι ως άνω τομείς παρήγαγαν ανάπτυξη του επιπέδου 6,2%, 15,6% και 11,3% αντίστοιχα. Διεθνείς αναλυτές είχαν προβλέψει την ανοδική πορεία της οικονομίας της χώρας αλλά οι προβλέψεις τους για το μέλλον είναι πιο συγκρατημένες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η ανάπτυξη της πΓΔΜ είχε υπολογιστεί κατά τι μικρότερη για τα έτη 2006 (3,7%) και 2007 (5,0%), ενώ οι εκτιμήσεις του οργανισμού αυτού για την επόμενη τριετία προβλέπουν μέση ανάπτυξη περίπου 4,6% (2008: 4,4%, 2009: 1,3%, 2010: 5,0%). Μεσοπρόθεσμα και εφ’ όσον οι κυβερνητικές προσδοκίες για αύξηση στην εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων ευοδωθούν, η ανάπτυξη αναμένεται να κυμανθεί στα ίδια επίπεδα. Τούτο υπό την προϋπόθεση, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο7, να ολοκληρωθούν οι διαρθρωτικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα βελτιώσουν το επενδυτικό κλίμα και θα απομακρύνουν τις οικονομικές δραστηριότητες από την παραοικονομία. Κατά την προηγούμενη δεκαετία, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πΓΔΜ κυμάνθηκε ως εξής:

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πΓΔΜ 1998-2007 (σε εκατ. Δηνάρια)

Έτος 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* ΑΕΠ 192.308 200.669 209.777 200.284 201.993 207.690 216.164 225.035 233.932 245.856

* 2007: Εκτίμηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007) Σύμφωνα με τα στοιχεία που συνοδεύουν την Έκθεση Προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής8 και αφορούν στη διαχρονική εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πΓΔΜ κατά το διάστημα 1997-2006 (και συμπληρωματικά, με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών της πΓΔΜ για το 2007), το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας έχει φτάσει περίπου τα € 2.475, ήτοι:

6 Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα - Quarterly Report (2007) 7 Second Review Under the Stand-By Arrangement and Request for Waiver of Performance Criteria and Rephasing of the Program, IMF – Ιούλιος 2007 8 The former Yugoslav Republic of Macedonia 2007 Progress Report, Commission of the European Communities – 6/11/2007

16

Εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην πΓΔΜ 1997-2007 (σε €) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* 1.662 1.595 1.713 1.925 1.890 1.962 2.028 2.130 2.298 2.431 2.475

Πηγή: Eurostat / * Υπ. Οικονομικών πΓΔΜ Εξάλλου, με βάση τον υπολογισμό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πΓΔΜ βάσει της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (PPP), όπως εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, είναι προφανές από τον ακόλουθο πίνακα ότι η χώρα υπολείπεται σαφώς των άλλων χωρών της περιοχής, φτάνοντας μόλις το 28% του μέσου όρου της Ε.Ε.-27.

Αύξηση κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην πΓΔΜ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPP) (2000-2006) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ε.Ε.- 27 19.000 19.700 20.400 20.600 21.600 22.400 23.500 πΓΔΜ 5.100 5.000 5.100 5.300 5.800 6.200 6.600

Βουλγαρία 5.300 5.800 6.300 6.700 7.300 7.900 8.600 Ρουμανία 4.900 5.400 6.000 6.500 7.400 7.900 9.100 (π) Σλοβενία 15.000 15.600 16.600 17.000 18.400 19.500 20.700 Τουρκία 7.600 7.000 7.000 7.000 8.100 8.800 9.700 (π) Κροατία 8.200 (ε) 8.600 (ε) 9.300 (ε) 9.800 (ε) 10.600 (π) 11.200 (π) 12.100

(π)= πρόβλεψη / (ε)= εκτίμηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Eurostat-OECD Purchasing Power Parity (PPP) Program

Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται συγκριτική διαχρονική παράθεση της εξέλιξης του ΑΕΠ της πΓΔΜ έναντι του ευρωπαϊκού (Ε.Ε.-27) μέσου όρου, αντίστοιχα:

Εξέλιξη κατά κεφαλήν ΑΕΠ (PPS) - Ε.Ε.-27 / πΓΔΜ

5100 5000 5100 5300 5800 6200 6600

19000 19700 20400 20600 21600 22400 23500

0

5000

10000

15000

20000

25000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

πΓΔΜ Ε.Ε.-27

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Eurostat-OECD Purchasing Power Parity (PPP) Program Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Κατά την τελευταία πενταετία, η ιδιωτική κατανάλωση είναι από τους σημαντικότερους κινητήριους άξονες της οικονομικής δραστηριότητας στην πΓΔΜ, ενώ υπάρχουν σαφή περιθώρια περαιτέρω αύξησής της, με τη σταδιακή μείωση της ανεργίας και την αύξηση των ημερομισθίων στη χώρα. Εκτιμάται ότι η θετική εξέλιξη στο προαναφερθέν πεδίο – σε συνδυασμό με τη μεσοπρόθεσμη προοπτική της ένταξης της χώρας στην Ε.Ε., η οποία είναι πιθανόν να οδηγήσει σε αλλαγή των

17

προτύπων κατανάλωσης – θα επιτρέψει τη δημιουργία επιπρόσθετου διαθέσιμου εισοδήματος προς κατανάλωση. Σε διαχρονικό επίπεδο, η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε από το 2004 έως το 2005 κατά 6,8% και από το 2005 έως το 20069 κατά 9,3%. Σημαντικό ρόλο στη μεγέθυνση της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης έπαιξαν οι αυξήσεις που σημειώθηκαν στα "τρόφιμα και μη-αλκοολούχα ποτά" το 2005 (10,9%) και το 2006 (4,6%) καθώς η κατηγορία αυτή είχε και τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην ιδιωτική κατανάλωση με μέσο όρο 33% για την εξεταζόμενη τριετία. Άλλες κατηγορίες που σημείωσαν σημαντική αύξηση το 2006 ήταν η "Επίπλωση και είδη οικιακού εξοπλισμού" (αύξηση 37,9% / συμμετοχή: 5%), η "Αναψυχή" (αύξηση 25,9% / συμμετοχή: 3%), η κατηγορία "Αλκοολούχα και καπνός" (Αύξηση: 19,6% / συμμετοχή 4%) κλπ.

Ετήσια κατά κεφαλήν ιδιωτική κατανάλωση και μεταβολές102004-2006 (σε Δηνάρια) 2004 Συμμετοχή

(%) 2005 Συμμετοχή

(%) 2006 Συμμετοχή

(%) Μεταβολή (%)

2004/2005 Μεταβολή (%)

2005/2006 ΣΥΝΟΛΟ 204.731 100 218.734 100 239.071 100 6,8 9,3 Τρόφιμα – Μη-αλκοολούχα ποτά

67.800 33 75.157 34 78.588 33 10,9 4,6

Αλκοολούχα ποτά – Καπνός

6.918 3 7.522 3 8.993 4 8,7 19,6

Είδη ένδυσης και υπόδησης

12.291 6 13.367 6 15.316 6 8,8 14,6

Στέγαση – Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας

43.101 21 43.400 20 42.475 18 0,7 -2,1

Επίπλωση και είδη οικιακού εξοπλισμού

8.028 4 9.396 4 12.956 5 17,0 37,9

Υπηρεσίες υγείας 4.306 2 3.798 2 4.447 2 -11,8 17,1 Μεταφορές 21.611 11 21.778 10 26.016 11 0,8 19,5 Επικοινωνίες 14.972 7 15.937 7 16.974 7 6,4 6,5 Αναψυχή 5.431 3 6.315 3 7.952 3 16,3 25,9 Εκπαίδευση 2.853 1 3.567 2 3.825 2 25,0 7,2 Ξενοδοχεία και εστίαση 6.709 3 8.251 4 9.399 4 23,0 13,9 Διάφορα αγαθά και υπηρεσίες

10.711 5 10.246 5 12.130 5 -4,3 18,4

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ – Statistical Review: National Economy and Finances (Gross Domestic Product) 2006 Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, η τελική κατανάλωση των νοικοκυριών συμμετείχε κατά 78,8% στο ΑΕΠ του 2004, κατά 77,7% στο ΑΕΠ του 2005 και κατά 78,2% στο ΑΕΠ του 2006. Περαιτέρω ανάλυση για το 2007 δεν είναι δυνατή λόγω μη διαθεσιμότητας σχετικών στοιχείων εκ μέρους των αρμόδιων φορέων της πΓΔΜ. Ι.8. ΔΗΜΟΣΙΟ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ Με σκοπό τη μείωση της επιβάρυνσης με τόκους του Κρατικού Προϋπολογισμού και σε συνέχεια της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής που ακολουθεί, το Υπουργείο Οικονομικών11 αποφάσισε, κάνοντας χρήση των υψηλών συναλλαγματικών αποθεματικών της χώρας, να προβεί: 9 Τα στοιχεία τα οποία διαθέτει η Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ καλύπτουν μέχρι και το 2006. Τα στοιχεία για το 2007 θα είναι διαθέσιμα τον Οκτώβριο του 2008. 10 Στοιχεία για το 2007 δεν είναι διαθέσιμα από τη Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ 11 - Report on the Public Debt of FYROM for the first half of 2007 – Ministry of Finance / Public Debt Management Department - Annual Report for the Implementation of the Public Debt Management Strategy (2007) – Ministry of Finance / Public Debt Management Department

18

~ στην πρόωρη εξαγορά του συνολικού χρέους προς το Paris Club of Creditors (ύψους €77 εκατ.) ~ στην πρόωρη εξαγορά του ομολόγου για την αποκατάσταση της Stopanska Banka AD Skopje

(ύψους 1.302,5 εκατ. Δηναρίων) ~ στην εξαγορά του χρέους προς τη Διεθνή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, της

Παγκόσμιας Τράπεζας (ύψους €96,1 εκατ.) ~ στην πρόωρη εξόφληση του χρέους προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ύψους €32,8 εκατ. /

SDR 29,19 εκατ.) ~ στη μερική εξόφληση του χρέους προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ενώ προχώρησε, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2007 στην έκδοση βραχυπρόθεσμων τίτλων δημοσίου (δώδεκα εκδόσεις εντόκων γραμματίων

δημοσίου 3 μηνών, έξι εκδόσεις εντόκων γραμματίων 6 μηνών και τρεις εκδόσεις χρεογράφων δώδεκα μηνών στο πρώτο εξάμηνο του 2007) καθώς και σε δύο εκδόσεις ομολόγων διετίας και μία έκδοση ομολόγων τριετίας, και

στην έκτη έκδοση ομολόγων αποκρατικοποιήσεων. Επίσης, το 2007, εγκρίθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της Παγκόσμιας Τράπεζας, η δεύτερη συμφωνία για Αναπτυξιακά Δάνεια (PDPL 2) με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην πΓΔΜ. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το εξωτερικό δημόσιο χρέος της πΓΔΜ φαίνεται να ακολουθεί μια τάση περιορισμού κατά το 2006 (-15,1%) και το 2007 (-16,0%). Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται και στο συνολικό δημόσιο χρέος το οποίο, μετά την αύξηση που κατέγραψε το 2005 (18,9%), μειώθηκε κατά 7,4% το 2006 και κατά 5,0% το 2007, παρά τις αυξήσεις στο εσωτερικό δημόσιο χρέος που ήσαν της τάξης του 7,5% και του 11,6% για το 2006 και το 2007, αντίστοιχα.

Δημόσιο Χρέος της πΓΔΜ* 2003-2007 (σε εκατ. €) 2003 2004 2005 2006 2007 Εξωτερικό Δημόσιο Χρέος 1.178,9 1.178,6 1.441,2 1.223,0 1.027,9

Μεταβολή (%) 0,0 22,3 -15,1 -16,0 Εσωτερικό Δημόσιο Χρέος 665,0 663,9 750,4 806,5 899,9

Μεταβολή (%) -0,2 13,0 7,5 11,6 Συνολικό Δημόσιο Χρέος 1.843,9 1.842,5 2.191,6 2.029,5 1.927,8

Μεταβολή (%) -0,1 18,9 -7,4 -5,0 Εξωτερικό Δημόσιο Χρέος ως % του Δημοσίου Χρέους 63,9 64,0 65,8 60,3 53,3 Εσωτερικό Δημόσιο Χρέος ως % του Δημόσιου Χρέους 36,1 36 34,2 39,7 46,7 Δημόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ 44,9 42,6 46,9 40,1 34,8 Εξωτερικό Δημόσιο Χρέος ως % του Δημοσίου Χρέους** 65,4 65,8 69,7 67,2 68,2 Εσωτερικό Δημόσιο Χρέος ως % του Δημόσιου Χρέους** 34,6 34,2 30,3 32,8 31,8 Δημόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ** 41,8 39,8 42,6 34,7 27,2

*= σύμφωνα με τη μεθοδολογία GFS (Government Finance Statistics) του IMF **= σύμφωνα με το Νόμο περί Δημοσίου Χρέους (Συνολικό χρέος εξαιρουμένων των Δανείων του ΔΝΤ και των εντόκων γραμματίων και ομολόγων της Κεντρικής Τράπεζας που εκδόθηκαν για σκοπούς νομισματικής πολιτικής) Πηγή: Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ (Public Debt Management Department) – Stock of Public Debt Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2007 Το 2007 το σύνολο των εσόδων αυξήθηκε κατά περίπου 15% από 104.044 εκατ. Δηνάρια σε 119.609 εκατ. Δηνάρια και το σύνολο των δαπανών κατά περίπου 11% από 105.744 εκατ. Δηνάρια σε 117.436 εκατ. Δηνάρια, και, συνεπώς, το ισοζύγιο του προϋπολογισμού για το 2007 ήταν

19

πλεονασματικό. Για διαχρονική σύγκριση των μεγεθών κατά την τελευταία τριετία παρατίθενται σχετικό διάγραμμα και πίνακας, αντίστοιχα:

Προϋπολογισμοί πΓΔΜ 2005-2006-2007 (σε εκατ. Δηνάρια πΓΔΜ)

100.877 104.044

119.609

100.219105.744

117.436

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

2005 2006 2007

Σύνολο εσόδων Σύνολο εξόδων

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007)

Προϋπολογισμοί πΓΔΜ 2005, 2006, 2007 (σε εκατ. Δηνάρια πΓΔΜ) 2005 2006 2007

ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ 100.877 104.044 119.609 Φόροι και εισφορές 84.580 90.540 103.219 Φορολογικά έσοδα 304 199 247 Φόροι 55.681 59.575 69.515 Φόρος εισοδήματος 8.097 8.414 8.893 Φόρος κερδών 2.837 4.708 5.898 ΦΠΑ 27.082 27.239 32.962 Ειδικοί φόροι κατανάλωσης 11.748 12.174 13.265 Δασμοί 5.266 5.420 6.199 Λοιποί φόροι 651 1.620 2.298 Εισφορές 28.595 30.766 33.457 Ταμείο Συντάξεων και Αναπηριών 18.300 19.948 21.936 Ταμείο Ανεργίας 1.313 1.371 1.523 Ταμείο Κοινωνικής Ασφάλισης 8.982 9.447 9.998 Μη φορολογικά έσοδα 13.867 10.706 13.962 Μη φορολογικά έσοδα (SRA) 6.322 5.771 5.912 Κέρδη δημοσίων χρηματοπιστωτικών οργανισμών 3.319 824 3.532 Κεντρική Τράπεζα 10 8 258 Υπηρεσία Διαχείρισης Κεφαλαίων (Asset Management Agency) 352 525 164 Λοιπά έσοδα 116 124 12 Τόκοι καταθέσεων στην Κ.Τ. 73 144 218 Μερίσματα 2.768 23 2.880 Τέλη διοίκησης 1.657 1.493 1.683 Συνεισφορές Υγείας 434 286 367 Λοιπά τέλη διοίκησης 196 163 324 Λοιπά μη φορολογικά έσοδα 264 591 527 Αποζημιώσεις για το Ταμείο Οδών 1.675 1.580 1.617 Κεφαλαιουχικά έσοδα 933 948 1.397

20

Δωρεές από το εξωτερικό 1.494 1.423 906 Έσοδα ανάκτησης δανείων 2 427 125 ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟΔΩΝ 100.219 105.744 117.436 Τρέχουσες δαπάνες 90.027 96.478 103.695 Μισθοί και επιδόματα 22.835 23.421 23.607 Αγαθά και υπηρεσίες 12.984 12.927 14.813 Μεταβιβαστικές πληρωμές 51.597 56.607 62.401 Μεταβιβαστικές πληρωμές (SRA) 913 781 637 Κοινωνικές παροχές 46.870 48.762 49.991 Ταμείο Συντάξεων και Αναπηριών 24.969 26.735 28.185 Ταμείο Ανεργίας 2.940 2.058 1.654 Κοινωνικές παροχές 4.138 4.148 4.047 Δημόσια Υγεία 14.823 15.821 16.105 Λοιπές μεταβιβαστικές πληρωμές 3.679 6.994 11.699 Πρόσφυγες 135 70 74 Τόκοι 2.611 3.137 2.874 Επί εσωτερικού δανεισμού 1.074 1.082 1.053 Επί εξωτερικού δανεισμού 1.537 2.055 1.821 Εγγυήσεις 0 387 0 Δαπάνες κεφαλαίου 10.192 9.266 13.741 Επενδύσεις σε πάγια 5.340 5.857 8.817 Μεταβιβάσεις κεφαλαίου 4.461 3.063 4.920 ΕΛΛΕΙΜΜΑ / ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ 658 -1.700 2.173 Χρηματοδότηση -658 1.700 -2.173 Εισροές 7.040 21.031 19.295 Ιδιωτικοποιήσεις 1.433 20.697 662 Δάνεια εξωτερικού 13.913 1.732 3.643 Καταθέσεις -9.872 -5.877 15.454 Κρατικά χρεόγραφα 1.538 2.019 -526 Πώληση μετοχών 28 2.459 62 Εκροές 7.697 19.331 21.468 Αποπληρωμή αρχικού κεφαλαίου 7.697 19.331 21.468 Εσωτερικού δανεισμού 3.295 13.944 14.200 Εξωτερικού δανεισμού 4.402 5.387 7.268 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007) Ι.10. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών ανά έτος 1998-2007 (σε εκατ. US$)

-278,8-65,3

-97,6-236,1

-377,6-184,1

-452,8

-157,9-56,4

-238

-500 -450 -400 -350 -300 -250 -200 -150 -100 -50 0

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Πηγή: Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007)

21

To έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της πΓΔΜ μετά από την επίτευξη της καλύτερης επίδοσης της τελευταίας δεκαετίας (US$ -56,4 εκατ το 2006) διευρύνθηκε και πάλι το 2007 σε US$ -238 εκατ. λόγω κυρίως της εσωτερικής ζήτησης και των χαμηλών εξαγωγών. Ειδικότερα, η τάση αύξησης του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου είναι έντονη με περίπου διπλασιασμό του, κατά την τελευταία πενταετία, κυρίως λόγω αύξησης αφ΄ ενός των τιμών του πετρελαίου και αφ' ετέρου της εσωτερικής ζήτησης που κατευθύνεται σε εισαγόμενα προϊόντα. Από την άλλη πλευρά, η αδυναμία αντιστροφής του ελλείμματος οφείλεται στην περιορισμένη εξαγωγική βάση της πΓΔΜ. Ταυτόχρονα, η κυριαρχία του χάλυβα και του σίδηρου στις εξαγωγές της χώρας καθιστούν το εμπορικό ισοζύγιο άμεσα εξαρτώμενο από τη ζήτηση των προϊόντων αυτών και τις διεθνείς χρηματιστηριακές τιμές τους και, συνεπώς, οποιαδήποτε σχετική μεταβολή μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αυξομείωση του ισοζυγίου. Τέλος, επισημαίνεται ότι οι άμεσες επενδύσεις το 2006 και 2007 υπερκαλύπτουν το έλλειμμα του λογαριασμού τρεχουσών συναλλαγών και ότι, όσον αφορά στα μικτά επίσημα διαθέσιμα, προβλέπεται ότι θα συνεχισθεί η αύξησή τους, υπό την προϋπόθεση ότι οι διεθνείς χρηματοοικονομικές συνθήκες θα παραμείνουν θετικές για τη χώρα και οι ιδιωτικοποιήσεις θα συνεχιστούν κανονικά.

Ισοζύγιο πληρωμών της πΓΔΜ 2003-2007 (σε εκατ.US$) 2003 2004 2005 2006 2007 Ι. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -184,1 -452,8 -157,9 -56,4 -238,0 Εμπορικό ισοζύγιο (καθαρό) -851,0 -1.138,9 -1.063,0 -1.284,9 -1.627,0 Εξαγωγές fob 1.362,7 1.674,9 2.040,6 2.396,3 3.349,5 Εισαγωγές fob -2.213,7 -2.813,8 -3.103,6 -3.681,2 -4.976,5 Ισοζύγιο υπηρεσιών (καθαρό) -6,6 -54,4 -33,6 28,3 35,0 Εισροές 380,3 452,5 515,5 601,2 818,1 Εκροές 386,9 506,9 549,1 573,0 783,1 Ισοζύγιο εισοδημάτων (καθαρό) -62,4 -39,2 -113,5 -36,6 -25,7 Εισροές 60,4 84,6 97,5 134,9 213,1 Εκροές 122,8 123,8 211,0 171,6 238,8 Ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων (καθαρό) 735,9 779,7 1.052,2 1.237,0 1.379,7 Εισροές 910,4 1.028,8 1.237,7 1.437,0 1.743,5 Εκροές 174,5 249,1 185,5 200,0 363,7 ΙΙ. Συνολικό Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων και Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών

218,3 434,1 165,5 48,5 276,7

Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων (καθαρό) -6,7 -4,6 -2,0 -1,1 1,7 Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών (καθαρό) 225,0 438,7 167,5 49,7 275,0 Άμεσες επενδύσεις (καθαρό) 117,5 321,9 94,2 424,0 320,7 Εισερχόμενες 117,8 323,0 97,0 424,2 319,7 Εξερχόμενες -0,3 -1,2 -2,8 -0,2 1,1 Επενδύσεις χαρτοφυλακίου (καθαρό) 5,5 12,5 237,9 92,9 150,7 Απαιτήσεις 0,1 0,2 0,1 0,1 -2,3 Υποχρεώσεις 5,3 12,4 237,8 92,8 153,1 Άλλες επενδύσεις (καθαρό) 153,0 123,7 250,5 -91,4 -53,4 Απαιτήσεις 58,3 82,3 -97,9 -234,8 -81,3 Υποχρεώσεις 134,7 116,3 296,8 58,6 27,9 Μικτά επίσημα διαθέσιμα* -51,0** -19,5** -415,1** -375,8** -143,0** ΙΙΙ. Τακτοποιητέα στοιχεία -34,2 18,8 -7,6 7,8 -38,7 *: Εκτός από νομισματικό χρυσό και διαφορές στις ισοτιμίες **: ( + ) =μείωση / ( - ) =αύξηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ / Κεντρική Τράπεζα πΓΔΜ - Quarterly Report IV (2007)

22

Τα τελευταία δύο χρόνια, πάντως, οι εισροές στο λογαριασμό υπηρεσιών έχουν αυξηθεί με μεγαλύτερο ρυθμό από εκείνο των εκροών, ανατρέποντας το ισοζύγιο από έλλειμμα σε πλεόνασμα το 2006, ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου εισοδημάτων βαίνει μειούμενο με εξαίρεση το 2005. Από την άλλη πλευρά, το πλεόνασμα του λογαριασμού τρεχουσών μεταβιβάσεων – το οποίο αντισταθμίζει μερικώς το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου – φαίνεται να αυξάνεται σταθερά κατά την περίοδο 2003-2007, κυρίως λόγω της αύξησης ιδιωτικών μεταβιβάσεων, συμπεριλαμβανομένων των εμβασμάτων που αποστέλλονται στις οικογένειες τους στη χώρα από μετανάστες, Σλαβομακεδόνες και Αλβανούς. Συνεπώς, εκτιμάται ότι το πλεόνασμα θα συνεχίσει να αυξάνεται, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα. Πρέπει, πάρα ταύτα, να συνυπολογισθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει, κατά τη συλλογή των δεδομένων, υπερεκτίμηση του όγκου των εμβασμάτων λόγω του ότι, λανθασμένα, συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτά εισροές κεφαλαιακών μεταβιβάσεων ενώ συχνά πωλήσεις συναλλάγματος σε γραφεία-ανταλλακτήρια συναλλάγματος, καταγράφονται ως ιδιωτικές μεταβιβάσεις. Η θέση της Κεντρικής Τράπεζας επ' αυτού είναι ότι τα στοιχεία που αφορούν στον όγκο των εμβασμάτων είναι ορθά και ότι αυτό αποδεικνύεται από τη διακύμανσή τους ιστορικά. I.11. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ / ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ι.11.1. Τραπεζικός Τομέας Νομοθεσία Το 2007 υπήρξε χρονιά νομοθετικών ρυθμίσεων για τον Τραπεζικό τομέα. Από τούδε, σύμφωνα με τη νέα τραπεζική νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία των τραπεζών, για την ίδρυση ξένης τράπεζας απαιτείται, μεταξύ άλλων, αύξηση του ορίου ελαχίστου κεφαλαίου από €3,5 εκατ. σε €5 εκατ., έκδοση επίσημης αδείας από ειδική αρχή, απόδειξη εποπτείας από μητρική τράπεζα, κατάλογος μετόχων, στοιχεία περί υπηκοότητας, εκπαίδευσης και επαγγελματικής επάρκειας διοικούντων και αξιολόγηση της υπό ίδρυση τράπεζας, τουλάχιστον με "BBB" ("Standard & Poor's", "Fitch" και "Thompson BankWatch") ή "Baa2" ("Moody's"). Στόχος των νέων διατάξεων είναι η σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα στην πΓΔΜ και η εναρμόνιση με το κοινοτικό κεκτημένο, ενόψει προενταξιακών διαπραγματεύσεων. Επίσης, το 2007, ψηφίσθηκε νέος νόμος για τη διαδικασία πληρωμών, με ισχύ από 1ης Ιανουαρίου 2008, ο οποίος, μεταξύ άλλων, ακυρώνει τραπεζικούς συμψηφισμούς και εκχωρήσεις ανάμεσα σε εταιρείες, απαγορεύοντας σε εταιρείες με δεσμευμένους λογαριασμούς να εργάζονται μέσω εκχωρήσεων. Επίσης, εάν μία τράπεζα λάβει απόφαση εκτέλεσης για πιστωτική ή άλλη πληρωμή και ο πελάτης δεν έχει υπόλοιπο στο λογαριασμό του, όλοι οι τραπεζικοί λογαριασμοί του θα δεσμεύονται, συμπεριλαμβανομένων και των πιστωτικών καρτών του. Η αποδέσμευση των λογαριασμών του θα είναι δυνατή μετά την εξόφληση των χρεών του. Τέλος, η κυβέρνηση της πΓΔΜ εξέφρασε την πρόθεσή της να τροποποιήσει το νόμο περί λειτουργίας της Κεντρικής Τράπεζας (Narodna Banka) ώστε να αποφασίζει η ίδια στο μέλλον για τη συναλλαγματική ισοτιμία του Δηναρίου και να έχει λόγο στη διαμόρφωση της νομισματικής πολιτικής. Τραπεζικές εργασίες Σύμφωνα με τις αναλύσεις της Κεντρικής Τράπεζας της πΓΔΜ, ο τραπεζικός τομέας της χώρας παρουσιάζει μακροπρόθεσμη σταθερότητα, γίνεται όλο και πιο ελκυστικός για τους ξένους επενδυτές ενώ η εμπιστοσύνη των καταθετών στις τράπεζες συνεχώς αυξάνεται. Τα παραπάνω αποδεικνύονται από τη συνεχιζόμενη ενίσχυση των καταθέσεων σε Δηνάρια το 2007 (σε συνέχεια μίας τάσης που ξεκίνησε από το 2003), εξ αιτίας του ότι προσφέρονται ελκυστικότερα επιτόκια σε σχέση με τις καταθέσεις σε ξένο συνάλλαγμα. Ωστόσο, το ποσοστό των τελευταίων στις συνολικές καταθέσεις παρέμεινε σχετικά υψηλό. Συγκεκριμένα, οι καταθέτες στην πΓΔΜ διαθέτουν στις τράπεζες της χώρας καταθέσεις ύψους €1,4 δισ. (αύξηση της τάξης του 22,2% σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο), 56,7% εκ των οποίων

23

είναι σε ξένο συνάλλαγμα. Το ποσό των τραπεζικών καταθέσεων, ωστόσο, καταδεικνύει ότι η χώρα υστερεί ακόμη σ’ αυτόν τον τομέα σε σχέση με τις ανεπτυγμένες χώρες, μολονότι οι καταθέσεις των €1,4 δισ. (περίπου το ¼ του ΑΕΠ) είναι σημαντικά υψηλότερες από τα €120 εκατ. έναντι αυτών πριν από 10 χρόνια. Η αύξηση των καταθέσεων ήταν σε αντιστοιχία με την αύξηση των εισοδημάτων των πολιτών, ενώ επιπρόσθετη αύξηση καταθέσεων προκλήθηκε λόγω της πληρωμής των εντόκων γραμματίων για παλαιές καταθέσεις ξένου συναλλάγματος και περαιτέρω αύξησης της εισροής ξένου συναλλάγματος στην εγχώρια οικονομία λόγω προσφοράς ελκυστικών επιτοκίων επενδύσεων. Επίσης, οι εταιρείες εξοικονόμησαν επιπρόσθετα ποσά από τις καταθέσεις τους σε ξένο συνάλλαγμα λόγω αυξημένης εξαγωγικής δραστηριότητας. Το 2007, οι τράπεζες της χώρας πραγματοποίησαν κέρδη ύψους €60 εκατ., σημειώνοντας αύξηση κατά 30,4% σε σύγκριση με το 2006. Το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού κέρδους (€44 εκατ.) ανήκει στις τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας ήτοι Stopanska Banka, Komercijalna Banka και Tutunska Banka Επίσης, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2007, τα τραπεζικά αποθέματα αυξήθηκαν κατά 30%, ενώ, στα τέλη Αυγούστου 2007, η παραγωγικότητα του τραπεζικού τομέα – ο οποίος καλύπτει το 90% του χρηματοπιστωτικού τομέα – είχε βελτιωθεί, με τις χρηματοδοτικές δυνατότητες των τραπεζών να φτάνουν τα €3,36 δισ. (αύξηση κατά 31,2% σε σχέση με την ίδια περίοδο του περασμένου έτους). Μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2007, τα εγκριθέντα για τους πολίτες δάνεια αυξήθηκαν κατά 56,4% φτάνοντας στα €705 εκατ., ενώ τα δάνεια που εγκρίθηκαν για τις επιχειρήσεις έφτασαν στα €1,2 δισ. Οι τράπεζες της πΓΔΜ κατέβαλαν ιδιαίτερες προσπάθειες κατά το 2007 για χαλάρωση του πιστωτικού συστήματος, ειδικά όσον αφορά στις τιμές των επιτοκίων. Πέτυχαν έτσι να αυξήσουν την πρόσβαση στις τραπεζικές πιστώσεις ως πηγή χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα με ετήσια μείωση της ονομαστικής τιμής του επιτοκίου πιστώσεων σε Δηνάρια κατά 1,1 ποσοστιαίες μονάδες. Η ονομαστική τιμή του επιτοκίου κατά το δεύτερο τρίμηνο μειώθηκε κατά μέσο όρο το 10,3 %, ενώ η μέση πραγματική τιμή έφτασε το 9,2%, αντιπροσωπεύοντας μία τριμηνιαία πτώση 0,3 εκατοστιαίων μονάδων. Ωστόσο, καίτοι σημειώθηκε ταχεία αύξηση των πιστώσεων στο τραπεζικό σύστημα, η μείωση των επιτοκίων θεωρείται τελικά βραδεία. Όπως προκύπτει, ο ανταγωνισμός στο τραπεζικό σύστημα δεν κατόρθωσε να μεταβάλει την εικόνα των τραπεζών της χώρας. Επενδύσεις Το 2007 η αξία των τραπεζών στο χρηματιστήριο βρέθηκε σε άνοδο, καθώς μέσα σε δύο έτη η κεφαλαιοποίησή τους στην αγορά αυξήθηκε κατά τέσσερις φορές. Χαρακτηριστικό του τραπεζικού τομέα στην πΓΔΜ αποτελεί το γεγονός ότι οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες βαθμιαία μειώνουν το μερίδιό τους στην αγορά, ενώ αντιθέτως αυξάνεται το μερίδιο των μεσαίου μεγέθους τραπεζών. Ξένες τράπεζες, εκ των οποίων το 64% προερχόμενες από κράτη μέλη της ΕΕ, είναι οι κύριοι ιδιοκτήτες των εννέα από τις 19 τράπεζες της χώρας, ενώ, σύμφωνα με τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της πΓΔΜ, ορισμένοι νέοι ξένοι επενδυτές σκέφτονται σοβαρά την είσοδό τους στον τραπεζικό τομέα της χώρας. Ακόμη, με τις συγχωνεύσεις στον τραπεζικό τομέα, σημαντικά ποσά ξένου κεφαλαίου εισέρευσαν στις τράπεζες. Συνολικά, οι ΑΞΕ στον εν λόγω τομέα έφτασαν τα €71 εκατ.. Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, στις μεγάλες εγχώριες τράπεζες η συμμετοχή ξένου κεφαλαίου ανέρχεται στο 83%, στις μεσαίες τράπεζες ανέρχεται στο 60,2% και στις μικρότερες στο 61,5%. Η Stopanska Banka, η Komercijalna Banka και η Tutunska Banka κυριαρχούν στο τραπεζικό χώρο στην πΓΔΜ. Η πρώτη και η τρίτη ελέγχονται πλήρως από ξένα κεφάλαια (ETE, NLB) ενώ στην Komercijalna Banka οι ξένοι κατέχουν το κυρίαρχο πακέτο μετοχών. Σύμφωνα με τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της πΓΔΜ, από ένα σύνολο 19 τραπεζών, οι τρεις μεγάλες τράπεζες, με περιουσιακά στοιχεία περισσότερα των 15 δισ. Δηναρίων, καλύπτουν το 66% των συνολικών περιουσιακών στοιχείων, το 70% των συνολικών ακαθάριστων πιστώσεων και το 71,1% των συνολικών καταθέσεων του πληθυσμού και των εταιρειών. Σύμφωνα με τον ίδιο, το τραπεζικό σύστημα της χώρας

24

είναι εξαιρετικά συγκεντρωτικό, παρ’ όλο που το μερίδιο στην αγορά των τριών κυρίαρχων τραπεζών σημείωσε μικρή πτώση απέναντι στο αυξανόμενο μερίδιο των μεσαίου μεγέθους τραπεζών και το ακόμη μικρότερο μερίδιο των μικρών τραπεζών.

Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας στην πΓΔΜ Μετά την εξαγορά της Stopanska Banka από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και την παρουσία της Alpha Bank, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας κατέχει πλέον την πρώτη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στον συγκεκριμένο κλάδο με 40% περίπου. Οι επενδύσεις στη Stopanska Banka ανέρχονται σε περίπου €178 εκατ. και το δίκτυό της διαθέτει 61 υποκαταστήματα στην πΓΔΜ. Η Alpha Bank έχει επενδύσει περίπου €25 εκατ. Ξεκίνησε τις δραστηριότητές της στην πΓΔΜ με την εξαγορά της Creditna Banka. Σήμερα διαθέτει δίκτυο 16 υποκαταστημάτων.

Εξαγορές τραπεζών Κατά το 2007 σημειώθηκαν οι εξής μεταβολές: Η γαλλική Société Générale εξαγόρασε το 51,26% της Ohridska Banka σε τιμή άνω των €20

εκατ. Η βουλγαρική Alpha Finance Holding εξαγόρασε μέσω χρηματιστηρίου την International Private

Bank (IPB) των Σκοπίων για €8 εκατ. Η Korporativna Banka υπέβαλε αίτηση στην Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ για την έγκριση της

από μέρους της εξαγοράς του 66,67% των μετοχών της Potenska Banka, τις οποίες διαθέτει η Eurostandard Banka.

Η Komercijalna Banka του Βελιγραδίου εκδήλωσε ενδιαφέρον για την εξαγορά της IK Banka (Export and Credit Bank) των Σκοπίων. Με την ανακοίνωση αυτή σημειώθηκε αύξηση των κερδών της τελευταίας.

Η βουλγαρική Central Cooperative Bank ξεκίνησε τις διαδικασίες για την εξαγορά του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου της πΓΔΜ καθώς και της Sileks Bank. Η Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ ενέκρινε την απόκτηση του 66,6% των μετοχών του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και του 100% των μετοχών της Sileks Bank.

Η New Credit Bank Maribor (NKBM), η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Σλοβενίας, ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει την επέκταση των επιχειρήσεών της στη πΓΔΜ, την Κροατία και τη Σερβία.

Η Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ ανακάλεσε την άδεια εργασίας της Makedonska Banka και ξεκίνησε τη διαδικασία ρευστοποίησης των περιουσιακών της στοιχείων.

Η ισλανδική εταιρεία Milestone εκδήλωσε ενδιαφέρον για την εξαγορά της Εμπορικής και Επενδυτικής Τράπεζας του Κουμάνοβο (ΚΙΒ).

Ι.11.2. Εξελίξεις σε Χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνονται άλλες εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του 2007 στον τραπεζικό και γενικότερο χρηματοπιστωτικό τομέα της πΓΔΜ:

PROCREDIT BANK Ίδρυση στα Σκόπια, του περιφερειακού κέντρου εκπαίδευσης των στελεχών της. Άνω των 100 στελεχών ετησίως, από καταστήματα της PROCREDIT από την Αλβανία, Βουλγαρία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Γεωργία, Κοσσυφοπέδιο, Μολδαβία, Ουκρανία, πΓΔΜ, Ρουμανία και Σερβία, θα εκπαιδεύονται πλέον στα Σκόπια.

TTK BANK Πώληση του 25% των μετοχών της στην EBRD, αντί ποσού €3,7 εκατ., με αποτέλεσμα τη βελτίωση του χαρτοφυλακίου της και την δυνατότητα χορήγησης νέων επιχειρηματικών δανείων € 5 εκατ. το 2007.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (MBDP)

Ξεκίνησε η παροχή πιστωτικών ασφαλίσεων για την κάλυψη 50-60% της συνολικής αξίας των εξαγωγών, όπως προβλέπει ο νέος νόμος του 2005, με στόχο την διευκόλυνση χορήγησης εγγυητικών επιστολών από τις εγχώριες τράπεζες προς τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.

OHRIDSKA BANK εξαγορά από γαλλική τράπεζα SOCIETE

GENERALE

Η διοίκηση της τέταρτης, σε μέγεθος, Τράπεζας της πΓΔΜ, με ενεργητικό €180 εκατ., μερίδιο αγοράς 6%, 13 καταστήματα και 80.000 πελάτες, ανακοίνωσε το επιχειρηματικό πρόγραμμα του 2008 (Μάιος 2007). Τον Ιούνιο 2007, η γενική συνέλευση μετόχων ενέκρινε τις προτάσεις στρατηγικής της διοίκησης και τα μέλη του νέου Δ.Σ, μετά την εξαγορά 51,47% των μετοχών από τη γαλλική τράπεζα SOCIETE GENERALE.

25

STOPANSKA BANK - BITOLA

Η πλειοψηφία των μετόχων μίας από τις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες της πΓΔΜ, εξεδήλωσε ενδιαφέρον πώλησης σε ξένο επενδυτή, με χρηματοοικονομικό σύμβουλο την εταιρεία EDZ. Η Τράπεζα είχε υψηλή κερδοφορία την περίοδο 2005-2007 (ROA=3.30%, ROE=11.44%, P/E=18.93, P/B=2.70) και οι μετοχές της είναι διαπραγματεύσιμες στο Χρηματιστήριο Σκοπίων (347.904 μετοχές, ονομαστική αξία: MKD3.000)

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ KB PRVO PENZISKO

DRUSTO Βλ. Ξένες Επενδύσεις σε πΓΔΜ/ Η επενδυτική παρουσία διαφόρων κρατών στην πΓΔΜ

Ι.11.3. Χρηματιστήριο Σκοπίων Το Χρηματιστήριο Αξιών Σκοπίων (ΧΑΣ) ιδρύθηκε την 13.09.1995 και ξεκίνησε τη λειτουργία του την 28.03.1996, με ιδρυτικό κεφάλαιο €500.000.

Το Σκοπιανό Χρηματιστήριο προσελκύει μεν το ενδιαφέρον ξένων επενδυτικών οίκων, εντούτοις η λειτουργία του χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη δομικών προβλημάτων, παρομοίων με εκείνα που αντιμετωπίζουν όλα τα χρηματιστήρια των βαλκανικών κρατών, ήτοι: α) μεγάλο μέρος των συναλλαγών (80%) προέρχεται από τη διαπραγμάτευση των μετοχών ελάχιστων εταιρειών (δέκα) και β) σημειώνεται έλλειψη αξιόπιστων χρηματοοικονομικών αναλύσεων, λόγω έλλειψης αφενός αξιόπιστων οικονομικών στοιχείων αναφορικά με τη δραστηριότητα των εισηγμένων εταιρειών και αφετέρου εξειδικευμένων πιστοποιημένων χρηματοοικονομικών αναλυτών. Κανονισμοί και Τροποποιήσεις στη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Από 1ης Ιανουαρίου 2007 τέθηκε σε ισχύ ο Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις Εισηγμένες Μετοχικές Εταιρείες (Corporate Governance Code for Listed Joint Stock Companies). Τον Φεβρουάριο του 2007 ετέθησαν σε εφαρμογή οι νέοι Κανόνες Εγγραφής (Listing Rules), ενώ ένας νέος θεσμός, η ειδική κατηγορία εισηγμένων εταιρειών (Super Listing), ξεκίνησε να εφαρμόζεται στην Επίσημη Αγορά (Official Market) με τέσσερις εισηγμένες εταιρείες (Beton AD Skopje, Komercijalna Banka AD Skopje, Investbanka AD Skopje και Toplifikacija AD Skopje) να εγγράφονται στις 12 Φεβρουαρίου 2007 στην κατηγορία αυτή. Τα κύρια χαρακτηριστικά της κατηγορίας είναι η υποχρέωση για μεγαλύτερη διαφάνεια των εισηγμένων εταιρειών και τα αυστηρότερα κριτήρια εισαγωγής καθώς και η παροχή φορολογικών κινήτρων στις συμμετέχουσες εταιρείες. Στις 15 Μαρτίου 2007 ετέθησαν σε ισχύ οι νέοι Κανόνες Συμμετοχής, Κανόνες Διαιτησίας και Πειθαρχικοί Κανόνες του ΧΑΣ. Στις 7 Μαΐου 2007 ξεκίνησε η εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων για τις Συναλλακτικές Διαδικασίες του ΧΑΣ, όπως και της απόφασης για τους Περιορισμούς στις Τιμές κατά τη Διαπραγμάτευση των Μετοχών μέσω της εφαρμογής της «βασικής τιμής» και της «ελάχιστης αποδεκτής ποσότητας». Στις 18 Ιουνίου 2007, υπολογίσθηκε και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά ο νέος δείκτης του ΧΑΣ, ο δείκτης Δημοσίων Μετοχικών Εταιρειών (Index of Publicly Held Joint Stock Companies – MBID). Στις 8 Αυγούστου 2007, ξεκίνησε η εφαρμογή των νέων Κανόνων Διαπραγμάτευσης και, στις 13 Νοεμβρίου 2007, η Προώθηση του Εγχειριδίου Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις Μετοχικές Εταιρείες της πΓΔΜ. Τέλος, στις 20 Δεκεμβρίου 2007, τα χρηματιστήρια του Βελιγραδίου, των Σκοπίων, του Ζάγκρεμπ και της Λιουμπλιάνας υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεργασίας στα Σκόπια. Κεφαλαιοποίηση της Αγοράς Στις αρχές του 2007, μετοχές 43 μετοχικών εταιρειών εισήχθησαν στην Επίσημη Αγορά του ΧΑΣ, με ύψος κεφαλαιοποίησης αγοράς 51 δισ. Δηνάρια, καθώς και 13 κυβερνητικά ομόλογα με ύψος κεφαλαιοποίησης αγοράς 22,4 δισ. Δηνάρια. Στα τέλη του 2007, ο αριθμός των εισηγμένων εταιρειών στην Επίσημη Αγορά του ΧΑΣ ανερχόταν στις 38, με συνολική κεφαλαιοποίηση αγοράς 113,5 δισ. Δηνάρια. Επίσης στα τέλη του 2007, ο αριθμός των εισηγμένων κρατικών ομολόγων ανερχόταν στα 15, με κεφαλαιοποίηση αγοράς 20,3 δισ. Δηνάρια, αντίστοιχα. Όσον αφορά στη λειτουργία εταιρειών επενδύσεων χαρτοφυλακίου, η κυβέρνηση της πΓΔΜ σκοπεύει να τροποποιήσει το νόμο του 2000 με σκοπό να θεσμοθετήσει:

26

την άρση του όρου υποχρεωτικής συναίνεσης εκ μέρους της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς για την ίδρυσή τους,

την υποχρεωτική περίοδο λειτουργίας άνω των οκτώ ετών, τη μείωση του απαιτουμένου ελαχίστου κεφαλαίου από €1 εκατ. σε €500.000, με ελάχιστη κατά

κεφαλήν συμμετοχή €50.000. Ι.12. ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ – ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Θεσμικό πλαίσιο Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων ξεκίνησε αμέσως μετά την ανεξαρτητοποίηση της πΓΔΜ (υιοθέτηση σχετικής νομοθεσίας και σύσταση της Αρχής Ιδιωτικοποιήσεων). Το 2005, η Αρχή Ιδιωτικοποιήσεων καταργήθηκε λόγω ανεπιτυχούς δράσης της (έσοδα €960 εκατ. αντί προβλεπομένων €2,5 δισ.) και οι αρμοδιότητές της μεταφέρθηκαν στο Υπουργείο Οικονομίας. Η διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων στην πΓΔΜ έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Το 2007, η έμφαση δόθηκε στην ιδιωτικοποίηση των εταιρειών κρατικών κεφαλαίων στους ακόλουθους τομείς (Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας της πΓΔΜ): - ιδιωτικοποιήσεις εταιρειών μερικής ιδιοκτησίας του κράτους, - ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα ενέργειας, - ιδιωτικοποιήσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα (τράπεζες), - ιδιωτικοποίηση τμημάτων της δημόσιας επιχείρησης σιδηροδρόμων της χώρας, - ανακατασκευή των αεροδρομίων με εκχώρηση, - ανασχηματισμός στη δημόσια επιχείρηση στέγασης της πΓΔΜ. Απελευθέρωση - ανταγωνιστικότητα της οικονομίας Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Heritage Foundation, η οικονομική ελευθερία στην πΓΔΜ δεν ξεπερνά το 60,66% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας (71η θέση, διεθνώς), η διαδικασία πραγματοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων περιορίζεται από κρατικές παρεμβάσεις ενώ υφίστανται και ατέλειες στη λειτουργία της αγοράς (διαφθορά, παραοικονομία). Ο προσδιορισμός του δείκτη οικονομικής ελευθερίας της πΓΔΜ βασίζεται σε σταθμισμένη αξιολόγηση δέκα επιμέρους δεικτών: 1. Επιχειρηματική ελευθερία: 60% 2. Εμπορική ελευθερία: 83% 3. Φορολογική ελευθερία: 85% 4. Μέγεθος κυβέρνησης: 61% 5. Νομισματική ελευθερία: 91% 6. Επενδυτική ελευθερία: 50% 7. Χρηματοοικονομική ελευθερία: 60% 8. Ιδιοκτησιακά δικαιώματα: 30% 9. Ελευθερία από διαφθορά: 27% 10. Εργατική ελευθερία: 60% Η τελευταία έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας με τίτλο Doing Business το 2007, κατέταξε την πΓΔΜ τέταρτη ανάμεσα σε δέκα χώρες παγκοσμίως που έχουν επιτύχει το μεγαλύτερο βαθμό μεταρρυθμίσεων. Η έκθεση επαινεί τη χώρα για την απλούστευση και τη συντόμευση των διαδικασιών που απαιτούνται για την ίδρυση των επιχειρήσεων, όπως και για τη μείωση των φόρων, την επιτιμά, ωστόσο, για την αναποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης και την ανελαστικότητα στην αγορά εργασίας. Επίσης, σύμφωνα με τη ΜΚΟ Transparency International, η πΓΔΜ βελτίωσε τη θέση της (από 105η σε 84η) στην κατάταξη των χωρών ως προς τη διαφθορά για το 2007, παραμένει ωστόσο μία από τις χώρες με το μεγαλύτερο πρόβλημα διαφθοράς στην περιοχή, μετά την Αλβανία.

27

Τέλος, στο πλαίσιο των προσπαθειών της κυβέρνησης για ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της χώρας εντάσσεται και η σύσταση διεύθυνσης διμερών οικονομικών σχέσεων στο Υπουργείο Εξωτερικών της πΓΔΜ. Η κίνηση έχει στόχο την αποτελεσματικότερη προώθηση των οικονομικών σχέσεων της χώρας στο εξωτερικό και συμπληρώνεται με την ανάθεση χρεών οικονομικού συμβούλου της κυβέρνησης της πΓΔΜ στον καθηγητή Management, I. Adizes, ο οποίος υπήρξε σύμβουλος πολυεθνικών επιχειρήσεων και ξένων κυβερνήσεων επί 35 έτη. Ιδιωτικοποιήσεις 2007 Κατά το 2007, σχεδιάστηκαν και / ή πραγματοποιήθηκαν οι εξής ιδιωτικοποιήσεις στην πΓΔΜ: Το Σεπτέμβριο του 2007 προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός του Υπουργείου Οικονομίας της

πΓΔΜ για την ιδιωτικοποίηση των ζημιογόνων εταιρειών OHIS (χημικά) και EMO (ηλεκτρολογικός εξοπλισμός). Κατά το παρελθόν είχαν προκηρυχθεί και άλλοι ανεπιτυχείς διαγωνισμοί για την ιδιωτικοποίηση των εν λόγω εταιρειών. Η διατήρηση της θέσης των εργαζομένων για τουλάχιστον πέντε έτη μετά την υπογραφή του συμβολαίου, η υλοποίηση επενδύσεων εκσυγχρονισμού εντός τριών ετών και η υιοθέτηση προτύπων προστασίας του περιβάλλοντος αποτέλεσαν όρους της σύμβασης. Το κράτος διαθέτει το 51,3% των μετοχών της OHIS ενώ η περιουσία της εταιρείας αποτιμάται σε €47,4 εκατ. Στην περίπτωση της EMO, το κράτος σκόπευε να πωλήσει το 41,7% των μετοχών. Η περιουσία της εταιρείας αποτιμάται σε €11,2 εκατ. Δεν υπήρξαν ενδιαφερόμενοι αγοραστές.

Σε διαγωνισμό για την εκπόνηση μελετών αναδιάρθρωσης και ανάπτυξης των αεροδρομίων Σκοπίων και Αχρίδας, καθώς και για την δυνατότητα κατασκευής ενός μικρού αεροδρομίου για εμπορικές μεταφορές στο Stip, επελέγη, μεταξύ δέκα κοινοπραξιών, η ολλανδική εταιρεία Συμβούλων NACO, το Φεβρουάριο του 2007.

Παρότι, από τον Δεκέμβριο 2006 είχε ανακοινωθεί σχέδιο εισαγωγής της μετοχής του εθνικού αερομεταφορέα MAT της πΓΔΜ στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου τον Μάιο 2007, με στόχο την άντληση κεφαλαίων ενόψει της αναδιάρθρωσης της εταιρείας, της εναρμόνισης των κανονισμών αερομεταφορών βάσει ευρωπαϊκών προτύπων και της ιδιωτικοποίησης του αεροδρομίου των Σκοπίων, εντούτοις, δεν υπήρξαν εξελίξεις.

Το σχέδιο ιδιωτικοποιήσεως του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της πΓΔΜ δεν προχώρησε κατά το 2007. Το νέο σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα, με στόχο τη διαχείριση ποσού οικονομικής ενισχύσεως €15 εκατ. εκ μέρους της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το χρέος του κρατικού οργανισμού προς ξένες εταιρείες ανέρχεται σε €166 εκατ. ενώ η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι πρόκειται να το αποπληρώσει. Επίσης, ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων επεδίωξε για μία ακόμη φορά να εξασφαλίσει επενδυτή για την κατασκευή ενός επιχειρηματικού κέντρου κάτω από το σιδηροδρομικό σταθμό των Σκοπίων. ως το τέλος του 2007 η προσπάθεια αυτή είχε παραμείνει ανεπιτυχής.

Ι.13. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ – ΕΞΑΓΟΡΕΣ Κατά το 2007, σχεδιάστηκαν και / ή πραγματοποιήθηκαν οι εξής συγχωνεύσεις και εξαγορές στην πΓΔΜ: o Εξαγορά επιπλέον μετοχών της κρατικής εταιρείας ηλεκτρισμού ΕSM από την αυστριακή EVN

(βλ. Ενέργεια). o Η βουλγαρική εταιρεία – πάροχος καλωδιακής τηλεόρασης και υπηρεσιών διαδικτύου – Cabletel

εξαγόρασε 13 παρόχους καλωδιακής τηλεόρασης στην πΓΔΜ. o Η σλοβένικη ασφαλιστική εταιρεία Triglav Insurance εξαγόρασε περίπου το 70% της εταιρείας

της πΓΔΜ Vardar Insurance έναντι €42 εκατ. o Η επίσης σλοβένικη ασφαλιστική εταιρεία Save Re απέκτησε το 66,7% της εταιρείας της πΓΔΜ

Tabak Insurance.

28

o Ο Ασφαλιστικός Όμιλος της Βιέννης εξαγόρασε το 75% του κεφαλαίου της ασφαλιστικής εταιρείας Sigma. Η Sigma έχει παρουσία στην πΓΔΜ, την Αλβανία και το Κόσοβο, ενώ ο νέος της ιδιοκτήτης δραστηριοποιείται στη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Σερβία, τη Σλοβενία, σε έναν αριθμό πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών καθώς και σε δυτικοευρωπαϊκές χώρες.

o Ο όμιλος παροχής υπηρεσιών logistics “Intereuropa” εξέφρασε την πρόθεση του να επεκτείνει την επιχειρηματική του δραστηριότητα στην πΓΔΜ, την Κροατία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο.

o Η βουλγαρική εταιρεία Ednolicno OOD Mega EL EOOD απέκτησε το 54% του μετοχικού κεφαλαίου του εργοστασίου κατασκευής καλωδίων του Negotino, αγοράζοντας 91.759 μετοχές στην τιμή των 1.550 Δηναρίων εκάστη.

o Η ολλανδική κοινοπραξία Danube Food εξαγόρασε τη γαλακτοβιομηχανία Bucen Kozjak, καθώς και τη γαλακτοβιομηχανία «Mlekara Bitolska - IMB» στη Bitola: η Salford, η αγγλική εταιρεία που διαχειρίζεται τις επενδύσεις του ομίλου Danube Foods, απέκτησε περίπου το 70% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας IMB στην τιμή των €26,6 εκατ. περίπου.

o Η κροατική γαλακτοβιομηχανία Dukat (μέλος του ομίλου Lactalis, του δεύτερου μεγαλύτερου στον κόσμο και μεγαλύτερου στην Ευρώπη στον συγκεκριμένο τομέα) εξαγόρασε τη γαλακτοβιομηχανία Ideal Sipka της Bitola.

o Η εταιρεία «GFK Group» εξαγόρασε το πλειοψηφικό πακέτο του 51% των μετοχών της εταιρείας έρευνας αγοράς «Stratum Research» στα Σκόπια, η οποία στο εξής θα ονομάζεται «GFK – Skopje».

o Η ισπανική αεροπορική εταιρεία μεταφοράς εμπορευμάτων Aport εκδήλωσε ενδιαφέρον για την αγορά αεροδρομίου για ανεμόπτερα κοντά στο Stip. Το ενδιαφέρον της εταιρείας για το εν λόγω αεροδρόμιο αποδίδεται στην εγγύτητά του προς το αεροδρόμιο των Σκοπίων και στην ευνοϊκή γεωγραφική του θέση.

o Η τουρκική Koc Corporation εκδήλωσε την πρόθεση να πωλήσει το εμπορικό κέντρο Ramstore στα Σκόπια, καθώς και το σύνολο της ιδιοκτήτριας εταιρείας Migros Turk, μέλους της τουρκικής κοινοπραξίας Koc. Για την εν λόγω εξαγορά ενδιαφέρον επέδειξαν η σερβική Delta και οι σλοβένικες Merkator και Tus.

o Για τις εξαγορές τραπεζών, βλ. Ι.11.1. Τραπεζικός Τομέας / Εξαγορές Τραπεζών. Ι.14. ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Το 2007, η συμμετοχή των υπηρεσιών στο ΑΕΠ ανήλθε σε 68,95% (το 2006 βρισκόταν στο 67,93%), της βιομηχανίας σε 22,40% (22,71% το 2006) και του αγροτικού τομέα σε 8,65% (9,36% το 2006). Η τάση ανάπτυξης των υπηρεσιών αποδίδεται στην διαδικασία σταδιακής απελευθέρωσης της αγοράς σε στρατηγικούς τομείς υπηρεσιών (τηλεπικοινωνίες και ενέργεια). Από τις 200 μεγαλύτερες και πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις, οι 124 δραστηριοποιούνται στον κλάδο των υπηρεσιών (82 εμπορικές, 7 χρηματοοικονομικές, 10 κατασκευαστικές, 10 μεταφορικές, 3 κτηματομεσιτικές, 2 ΜΜΕ/εκδοτικές, 4 τουριστικές, 1 δασοκομική και 5 διάφορες) και οι 76 στον δευτερογενή τομέα (βιομηχανία και εξόρυξη). Γεωγραφικά, οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας είναι συγκεντρωμένες στα Σκόπια (133 από τις 200 μεγαλύτερες), Βέλες (10/200), Μοναστήρι (9/200), Πρίλεπ (5/200) κλπ. Οι πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις είναι συγκεντρωμένες στα Σκόπια (130/200, με το 77,42% του συνόλου των κερδών), στο Τέτοβο (8/200), Μοναστήρι και Στιπ (6/200).

29

ΟΙ ΠΙΟ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ (2006)

Κατάταξη 2006

Κατάταξη 2005 Εταιρεία Κλάδος

Καθαρό κέρδος €

Μεταβολή %

2006/2005 1 3 T - MOBILE AD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 57.730.328 56,32 2 1 MAKTEL AD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 33.739.711 -54,32 3 4 USJE AD, Skopje Τσιμέντα -Οικοδομικά υλικά 31.922.803 28,70

4 11

JP ZA STOPANISUVANJE SO STANBEN I DELOVEN PROSTOR, Skopje Κτηματομεσιτικά 27.037.439 445,26

5 7 FENI INDUSTRIES AD, Kavadarci Μεταλλουργία 16.596.689 10,86 6 8 OKTA AD - Skopje, Skopje Πετρελαιοειδή 15.475.828 22,48 7 6 TUTUNSKI KOMBINAT AD, Skopje Παραγωγή-επεξεργασία σιγαρέτων-καπνού 14.365.121 -30,21 8 9 PIVARA SKOPJE AD, Skopje Ποτοποιία 12.384.362 50,67 9 -- MAKOTEN DOOEL, Gevgelija Ξενοδοχεία - καζίνο 7.570.867 ... 10 10 ALKALOID AD, Skopje Φάρμακα - καλλυντικά 7.182.472 21,82 11 13 IGM - TRADE DOO, Kavadarci Μεταλλουργία 6.097.143 62,59 12 16 MAKPETROL AD, Skopje Πετρελαιοειδή 5.504.746 109,56 13 12 GRANIT AD, Skopje Κατασκευαστική 4.869.354 22,57 14 15 KNAUF - RADIKA AD, Debar Οικοδομικά υλικά 4.021.557 34,81

15 --

TUTUNOV KOMBINAT BORO PETRUSEVSKI - PAPUCAR AD, Kumanovo Επεξεργασία καπνού 3.703.720 ...

16 40 STRUMICA TABAK AD, Strumica Παραγωγή-επεξεργασία σιγαρέτων-καπνού 3.521.474 201,34 17 -- LUKOIL DOOEL, Skopje Πετρελαιοειδή 3.437.591 2940,72 18 17 MAKSTIL AD, Skopje Μεταλλουργία 3.078.201 21,68 19 -- TEDIKO TRANS DOO, Veles Μεταφορές 2.953.896 ... 20 19 VEROPULOS DOOEL, Skopje Super market 2.789.757 19,44

Πηγή: 200 Largest Companies in fYROM, Euro-Business Center (2006) Στις 20 πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις της πΓΔΜ περιλαμβάνονται οι ελληνικών συμφερόντων Usje AD (Τιτάν), Okta AD (Ελληνικά Πετρέλαια), Pivara Skopje AD (3Ε και Αθηναϊκή Ζυθοποιία) και Veropulos DOOEL (Αφοι Βερόπουλοι).

ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ (2006)

Κατάταξη 2006

Κατάταξη 2005 Εταιρεία Κλάδος Κεφάλαιο €

Μεταβολή %

2006/2005 1 1 OKTA AD - Skopje, Skopje Πετρελαιοειδή 497,537,425 25,78 2 2 MAKPETROL AD, Skopje Πετρελαιοειδή 317,348,170 11,60 3 14 MEPSO AD, Skopje Ηλεκτρική ενέργεια 253,302,393 328,07 4 7 ESM AD, Skopje Διανομή ηλεκτρικής ενέργειας 247,940,807 152,94 5 6 FENI INDUSTRIES AD, Kavadarci Μεταλλουργία 203,876,241 104,30 6 3 MAKTEL AD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 175,182,612 -23,36 7 18 ELEM AD, Skopje Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 172,698,158 226,02 8 4 T - MOBILE AD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 154,435,823 11,60 9 5 MITTAL STEEL SKOPJE (CRM) AD, Skopje Μεταλλουργία 127,624,469 12,26 10 9 MITTAL STEEL SKOPJE (HRM) AD, Skopje Μεταλλουργία 97,472,801 23,25 11 11 USJE AD, Skopje Τσιμέντα -Οικοδομικά υλικά 79,482,869 14,87 12 13 PIVARA SKOPJE AD, Skopje Ποτοποιία 72,142,641 21,63 13 15 FERSPED AD, Skopje Διεθνείς μεταφορές 71,387,932 20,97 14 10 MAKSTIL AD, Skopje Μεταλλουργία 70,221,990 -4,18

30

15 17 EURO TABAK DOO, Skopje Διανομές 63,724,829 18,90 16 LUKOIL DOOEL, Skopje Πετρελαιοειδή 63,233,149 380,24 17 12 GRANIT AD, Skopje Κατασκευαστική 62,952,048 -7,11 18 16 ALKALOID AD, Skopje Φάρμακα – καλλυντικά 60,574,635 7,74 19 22 COSMOFON AD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 54,825,493 34,37

20 34 J.P ZA STOPANISUVANJE SO STANBEN I DELOVEN PROSTOR, Skopje Κτηματομεσιτικά 52,635,260 87,28

Πηγή: 200 Largest Companies in fYROM, Euro-Business Center (2006) Η εταιρεία ελληνικών συμφερόντων Okta (ΕΛΠΕ) είναι η μεγαλύτερη της πΓΔΜ, ενώ ανάμεσα στις μεγαλύτερες 20 βρίσκονται οι ελληνικές εταιρείες Usje AD, Pivara Skopje AD και Cosmofon AD.

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ πΓΔΜ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (2006)

Εταιρεία Κλάδος Μεταβολή %

2006/2005 1 GARI - SURAN DOOEL, Skopje Λιανική πώληση 369370,51 2 ZAJKOKOOP DOOEL, Skopje Μεταφορές 40215,52 3 CENTRALEN REGISTAR, Skopje Βάσεις δεδομένων 27342,70 4 ELENICA AD, Strumica Οικοδομικά υλικά 20624,27 5 LEK DOOEL, Skopje Φαρμακευτικά προϊόντα – φάρμακα 1128,09 6 INTRACOM LTD, Skopje Τηλεπικοινωνίες 7853,10 7 TEC NEGOTINO AD, Negotino Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 7108,86 8 B E B INGG, Struga Λοιποί κλάδοι (other industry) 6524,87 9 SEMAK FESN KOMPANI KD, Stip Παραγωγή – εμπόριο υφασμάτων και παραγώγων τους 5956,76 10 MAVROVOINZENERING DOO, Skopje Κατασκευαστική 5386,03 Πηγή: 200 Largest Companies in fYROM, Euro-Business Center (2006) Χάρις στην εξαιρετική της επίδοση η ελληνική INTRACOM LTD κατατάσσεται έκτη σε ανάπτυξη εταιρεία στην πΓΔΜ. Ι.14.1. Πρωτογενής τομέας Αγροτικός τομέας Το μικρό μέγεθος (1,2 εκατ. εκτάρια), ο κατακερματισμός της καλλιεργήσιμης γεωργικής γης, η ανεπαρκής εκμηχάνιση της αγροτικής παραγωγής, το ακόμη ασταθές ιδιοκτησιακό καθεστώς, ο τρόπος μεταβίβασης γεωργικών εκτάσεων από το κράτος στους ιδιώτες – ο οποίος δημιούργησε αγροτεμάχια χαμηλής εισοδηματικής απόδοσης – και η περιορισμένη παραγωγική βάση (μόνον μερικές ποικιλίες προϊόντων) αποτελούν το λόγο για τον οποίο η γεωργική παραγωγή της πΓΔΜ είναι περιορισμένη. Παρά ταύτα, οι ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, η καλή ποιότητα της γεωργικής γης, το σύγχρονο σύστημα αρδεύσεως (καλύπτει 120.000 εκτάρια), οι σύγχρονες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και κατάψυξης χωρητικότητας 92.000 τόνων και το εκπαιδευτικό και έμπειρο προσωπικό που απασχολείται στον αγροτικό τομέα θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγοντες ανάπτυξής του. Τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα είναι τα καπνά (23% των συνολικών αγροτικών εξαγωγών), το κρασί (11,3% των συνολικών αγροτικών εξαγωγών), τα λαχανικά (733.190 τόνοι) τα δημητριακά (602.171 τόνοι), τα φρούτα (166.663 τόνοι),τα ζαχαρότευτλα, τα μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα και το αρνίσιο κρέας. Οι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν ανάγλυφα το προφίλ του αγροτικού τομέα:

Βασικά Οικονομικά Μεγέθη Γεωργίας πΓΔΜ (2007) Συμμετοχή στο ΑΕΠ 8,65% Εξαγωγές (ως % συνόλου των εξαγωγών) 14,2% Εξαγωγές γεωργικών προϊόντων (αξία) 346,6 εκατ. € Έλλειμμα Εμπορικού Ισοζυγίου 114,9 εκατ. € Κατανομή γης Σε εκτάρια

31

Έκταση γεωργικής γης 334.226,00 Έκταση καλλιεργήσιμης γης και κήπων 240.968,59 Έκταση θερμοκηπίων 127,53 Έκταση οπωροφόρων δένδρων 11.264,84 Έκταση αμπελώνων 24.584,43 Έκταση λιβαδιών 32.248,36 Έκταση βοσκοτόπων 25.032,26

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ (2007)

Με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία, στα οποία δεν είναι διαθέσιμα μέχρις στιγμής οι αριθμοί για το 2007, παρατίθενται στους πίνακες που ακολουθούν αναλυτικές πληροφορίες για την πορεία του αγροτικού κλάδου, την αγροτική παραγωγή, το αγροτικό ισοζύγιο και τους χαρακτηριστικότερους δείκτες του εν λόγω τομέα:

Δείκτες Αγροτικής Ανάπτυξης πΓΔΜ (2006)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (σε εκατ. €) 27,66 17,40 18,82 20,39 23,93 25,21 - ΠΑΡΑΓΩΓΗ (1960=100) 218 196 192 200 214 214 225 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ (σε τόνους) 16416 9953 10593 10074 9931 9900 9.746 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΩΝ (σε τόνους) 308 333 245 222 273 156 336 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ (σε τόννους) 39219 31449 15434 14148 20394 19421 27916 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ (σε χιλ. MWh) 27398 27938 14374 21312 21395 25102 22626

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 263 204 169 170 191 183 128 ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 11342 11509 8464 6356 5332 5024 4611 ΓΕΩΠΟΝΟΙ, ΤΕΧΝΙΚΟΙ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ 2826 2983 2279 1844 1639 1540 1404

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ( σε € εκατ.) ΕΞΑΓΩΓΕΣ 88,1 78,3 89,6 93,9 85,79 126,76 135,00 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 68,1 55,9 71,5 63,4 84,89 70,66 65,08 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ 20 22,4 18,1 30,5 0,9 56,1 69,9 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007)

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ πΓΔΜ 2000-2006 (σε τόνους) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Σιτάρι 299.356 246.208 266.961 225.300 356.825 333.880 293.326 Καλαμπόκι 125.383 117.070 140.694 136.492 141.875 148.234 147.494 Ζαχαρότευτλα 56.450 38.282 43.817 40.154 47.223 57.836 59.286 Ηλίανθος 7.351 5.475 8.760 6.794 7.764 6.711 6.016 Καπνός 22.175 23.217 22.911 23.986 21.630 27.691 25.036

σε τόνους

Σταφύλια 264.256 229.805 118.935 243.821 254.613 265.717 254.308 σε χιλ. λίτρα γάλα αγελάδας 220.244 200.904 198.431 191.533 212.898 197.464 234.708 σε τόνους κρέας 27.470 26.041 27.471 29.835 29.839 28.264 28.041 σε χιλιάδες Αυγά 242.641 190.894 141.293 130.380 188.752 188.201 176.996

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007)

32

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (2001-2006)

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΚΑΙ ΚΡΑΣΙΟΥ πΓΔΜ (2001-2006)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 Έκταση αμπελιών (σε εκτάρια) 27.111 26.194 25.692 24.777 25.044 24.266 Αποθέματα (σε χιλ. τόνους) 99.468 99.725 96.302 94.618 88.134 89.662 Αποδόσεις (σε τόνους) 229.805 118.935 243.821 254.613 265.717 254.308 Παραγωγή κρασιού (σε χιλ.λίτρα) δ/υ δ/υ δ/υ δ/υ δ/υ 37.009

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007)

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ πΓΔΜ (2001-2006) Βοοειδή Χοιρινό Αρνιά Άλογα Πουλερικά Σύνολο

2001 265.266 189.293 1.285.099 45.638 2.749.637 4.534.933 2002 258.973 196.223 1.233.830 41.775 2.900.966 4.534.933 2003 259.976 179.050 1.239.330 42.883 2.417.362 4.138.601 2004 254.803 158.231 1.432.369 40.391 2.725.298 4.611.092 2005 248.185 155.753 1.244.000 39.651 2.617.012 4.304.601 2006 255.430 167.116 1.249.000 40.553 2.585.327 4.297.426

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007) Κλαδική Ανάλυση To 2007, στην προσπάθειά της να προωθήσει τη γεωργία ως έναν από τους πιο σημαντικούς τομείς για την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας, η κυβέρνηση της πΓΔΜ υιοθέτησε σειρά νόμων για τον αγροτικό τομέα οι οποίοι παρέχουν τη βάση για μελλοντική ευθυγράμμιση με το κοινοτικό κεκτημένο (aquis), αύξησε τον αγροτικό προϋπολογισμό της κατά 40% περίπου, σε US$49,3 εκατ., και υιοθέτησε την Εθνική Αγροτική και Περιφερειακή Στρατηγική (2007-2013), με στόχο να ενδυναμώσει την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας της χώρας στην αγορά της ΕΕ όπως και στις περιφερειακές αγορές. Τρόφιμα και ποτά Λόγω του εύκρατου κλίματος και της υψηλής γονιμότητας του εδάφους, ο κλάδος των τροφίμων και των ποτών έχει, παραδοσιακά, ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα. Οι σχετικές δραστηριότητες των εν λόγω κλάδων περιλαμβάνουν την παραγωγή κονσερβαρισμένων φρούτων και τις εξαγωγές λαχανικών, κρασιού και μπύρας. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στο κρασί, το 2006 η παραγωγή έφτασε τις 37.000 χιλιόλιτρα, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος εξήχθη στα Βαλκάνια και τη Δυτική Ευρώπη.

0

50

100

150

εκατ. €

ΕΞΑΓΩΓΕΣ 78.3 89.6 93.94 85.79 126.76 134.55ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 55.9 71.51 63.44 84.89 70.66 64.86

2001 2002 2003 2004 2005 2006

33

Καπνός και σιγαρέτα Η ποιότητα του καπνού που παράγεται στη χώρα θεωρείται υψηλή. Η παραγωγή καπνού και σιγαρέτων έχουν προσελκύσει ξένο κεφάλαιο, ειδικά κατά την περίοδο των μεγάλων ιδιωτικοποιήσεων από τη δεκαετία του ’90 και έκτοτε. Τρεις μεγάλες καπνοβιομηχανίες λειτουργούν στα Σκόπια, το Kumanovo και το Prilep (η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα και ενδέχεται να κηρυχθεί σε πτώχευση ή να πωληθεί, ενώ φαίνεται ότι ξένοι επενδυτές από τη Ν. Αφρική, την Τουρκία και την Ελβετία ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε αυτήν), ενώ υπάρχουν περισσότεροι από 40 σταθμοί επεξεργασίας καπνού. Η ετήσια παραγωγή καπνού ανέρχεται στους 30.000 τόνους και αυτή των σιγαρέτων στους 20.000 τόνους. Ωστόσο, σοβαρό πρόβλημα για την καπνοβιομηχανία της πΓΔΜ παραμένει η λαθρεμπορία σιγαρέτων. Βιολογικά Προϊόντα Η βιολογική γεωργία είναι ένας τομέας προσδοκώμενης ανάπτυξης, ο οποίος προσελκύει το ενδιαφέρον των εγχώριων και ξένων αγορών. Χαρακτηριστικά, το 2006 η παραγωγή βιολογικών προϊόντων διπλασιάσθηκε σε σύγκριση με το 2005. Για το 2007 δεν υπάρχουν στοιχεία. Φέτος πάντως (2008), η κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωσε αυξημένη ενίσχυση για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων. Επενδυτικές ευκαιρίες Ευκαιρίες για εμπόριο και επενδύσεις παρουσιάζονται στον γεωργικό εξοπλισμό και τον εξοπλισμό για την επεξεργασία τροφίμων. Συγκεκριμένα, η πΓΔΜ χρειάζεται αγροτικά μηχανήματα και εξοπλισμό, εξοπλισμό επεξεργασίας κρεάτων και γαλακτοκομικών προϊόντων καθώς επίσης και κτηνιατρικό εξοπλισμό και εφόδια ώστε να αυξήσει την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής της. Επιπλέον, ευκαιρίες για διάθεση εξοπλισμού παρουσιάζει η εμφιάλωση, η συσκευασία και η απόσταξη ποτών. Όσον αφορά ιδιαίτερα στην οινοποιία, ενώ ο μεγαλύτερος έως τώρα όγκος παραγόμενου κρασιού εμφιαλωνόταν στο εξωτερικό, η κατάσταση τείνει πλέον να αλλάξει με τη δημιουργία ενός αριθμού μικρών ιδιωτικών οινοποιείων προσανατολισμένων στην παραγωγή ποιοτικού κρασιού προς εξαγωγή. Ως εκ τούτου, παρουσιάζονται ευκαιρίες για προμήθεια εξοπλισμού εμφιάλωσης και γενικότερα τεχνολογίας ενίσχυσης της αμπελοκομίας. Μεγάλες δυνατότητες προσφέρονται στον τομέα των βιολογικών καλλιεργειών. Ιδιαίτερα στην νότια περιφέρεια της χώρας, κοντά στην ελληνική μεθόριο, όπου οι κλιματικές συνθήκες και η εδαφική ποιότητα το επιτρέπουν, οι ευκαιρίες για την ανάπτυξη επενδυτικών δραστηριοτήτων στην καλλιέργεια και εμπορία (εξαγωγές) βιολογικών προϊόντων είναι μεγάλες. Ήδη έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από γνωστά για την εξειδίκευσή τους ευρωπαϊκά κέντρα διακίνησης και εμπορίας φρούτων και λαχανικών (Ολλανδοί και Γερμανοί) αλλά και από εταιρείες ισραηλινών συμφερόντων. Γενικά, η κυβέρνηση θεωρεί τον αγροτικό τομέα ως τομέα - στόχο για μελλοντικές επενδύσεις και ανάπτυξη. Ωστόσο οι ενυπάρχουσες αδυναμίες στις οποίες περιλαμβάνονται η έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού, περιπλοκές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς (κτηματολόγιο και concessions) καθώς και η μη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές, αποτελούν ισχυρούς ανασταλτικούς παράγοντες. Τέλος, οι ειδικοί κάνουν λόγο για προβλήματα σε σχέση με τη διαχείριση των λυμάτων, την υγιεινή και τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, καθώς και όσον αφορά σε γενικότερα περιβαλλοντολογικά θέματα Ι.14.2. Δευτερογενής τομέας Ο δευτερογενής τομέας συμβάλλει κατά 22,40% στο ΑΕΠ της πΓΔΜ με τις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων, το 2007, να ανέρχονται στα €2.099,8 εκατ., και έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου €1.233,7 εκατ. Όπως δείχνει ο πίνακας στατιστικών στοιχείων για την περίοδο 2000-2006 που ακολουθεί, παρά την αύξηση των επενδύσεων στην μεταποίηση (2000-2005: αύξηση κατά 28,60%), ο δείκτης

34

παραγωγής αυξήθηκε μόνον κατά 4,0% (2000=100), η προστιθέμενη αξία αυξήθηκε κατά 3.0% ενώ οι αμοιβές μειώθηκαν κατά 19,0% (2006-2000). (Για το 2007 δεν έχουν ανακοινωθεί στοιχεία). Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου βιομηχανικών προϊόντων διευρύνθηκε κατά 404% καθώς οι εξαγωγές αυξήθηκαν μόνον κατά 28%, ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 81%. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά 2% και η παραγωγή άνθρακα κατά 11%. Από το 2004, η παραγωγή αλουμινίου μειώθηκε δραματικά, ενώ η παραγωγή μολύβδου, θειικού οξέως και τεχνητών ινών εκμηδενίσθηκε. Επίσης, η παραγωγή πριστής ξυλείας περιορίσθηκε κατά το ήμισυ. Μόνον η παραγωγή χάλυβα, πλαστικών και τσιμέντου αυξήθηκε (κατά 114%, 160% και 8% αντιστοίχως). Στον κλάδο των οικοδομών, η συνολική αξία των αποπερατωμένων οικοδομών μειώθηκε κατά 2%.

Δείκτες Βιομηχανικής Παραγωγής

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006- 2000

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (€ εκατ.) 143,19 145,28 177,90 195,39 195,43 184,15 - 28,60%

ΔΕΙΚΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (2000=100)

100 97 92 96 94 101 104 4%

ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ (€ εκατ.) 867,25 830,99 783,55 855,11 844,77 915,10 - 6%

ΑΜΟΙΒΕΣ (€ εκατ.) 625,92 598,88 584,97 599,63 529,51 505,35 - -19%

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΕΞΑΓΩΓΕΣ (€ δισ.) 1,38 1,20 1,07 1,11 1,25 1,51 1,76 28%

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ (€ δισ.) 1,61 1,37 1,60 1,97 2,24 2,52 2,92 81%

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ -0,23 -0,17 -0,53 -0,86 -0,99 -1,01 -1,16 404%

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ

Ηλεκτρισμός (MWh) 6.797.517 6.354.532 6.082.444 6.718.235 6.561.972 6.699.921 6.683.462 -2%

Άνθρακας (τόνοι) 7.442.786 8.056.661 7.451.361 7.204.989 7.137.024 6.882.862 6.650.182 -11%

Χάλυβας (τόνοι) 334.982 448.199 459.865 589.871 626.599 647.036 718.130 114%

Αλουμίνιο (τόνοι) 3.763 3.444 5.649 3.793 194 20 230 -94%

Μόλυβδος (τόνοι) 33.138 28.092 20.968 10.559 0 0 0 -100.0%

Θειικό οξύ (τόνοι) 108.626 101.058 94.895 45.408 0 0 0 -100.0%

Πλαστικά (τόνοι) 111 176 611 464 360 314 289 160%

Τεχνητές ίνες (τόνοι) 3.538 440 0 0 0 0 0 -100.0%

Τσιμέντο (χιλ. τόνοι) 801 585 716 768 752 827 867 8%

Πριστή ξυλεία (σε m3) 36.159 32.447 20.252 20.852 27.919 17.949 17.120 -53%

Χαρτί (τόνοι) 12.473 11.854 11.829 11.137 9.297 11.879 12.034 -4%

ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (σε € εκατ.)

35

Συνολική αξία αποπερατωμένων οικοδομών

398.915 246.565 255.833 301.017 360.661 317.817 391.974 -2%

Αξία δημοσίων αποπερατωμένων οικοδομών

120.830 107.971 97.386 97.380 107.906 86.982 70.340 -42%

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007) Ενέργεια Οι βασικές ενεργειακές ανάγκες της πΓΔΜ ανέρχονται σε 30.000 εκατ. KWh ετησίως, εκ των οποίων το 56% προέρχεται από τον ηλεκτρισμό και το 32% από τα πετρελαϊκά παράγωγα. Η μέση ετήσια αύξηση ανέρχεται στο 4%. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές συνιστά το 12%, ενώ το 40% περίπου της απαιτούμενης από τη χώρα ενέργειας εισάγεται. Τα κύρια προβλήματα του ενεργειακού τομέα και των ενεργειακών υποδομών στην πΓΔΜ συνίστανται στην ακατάλληλη δομή της ηλεκτρικής παραγωγής, στην αναντιστοιχία παραγωγής-κατανάλωσης, στην ανεπαρκή διασύνδεση με τα ενεργειακά συστήματα των γειτονικών χωρών, στο μη ικανοποιητικό επίπεδο κατασκευής και χρήσης του δικτύου φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και, τέλος, στον υψηλό δανεισμό όσον αφορά στην εισαγωγή καυσίμων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ, κατά το διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου 2007, η χώρα εισήγαγε ηλεκτρική ενέργεια αξίας US$ 74,5 εκατ. (σε σύγκριση με US$ 44,7 εκατ. το αντίστοιχο διάστημα 2006), ενώ οι εξαγωγές ορυκτών καυσίμων σημείωσαν πτώση κατά US$ 34 εκατ. (από US$ 106 εκατ. το πρώτο εξάμηνο του 2006 έπεσαν στα US$ 72 εκατ. το πρώτο εξάμηνο του 2007). Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πτώση οφειλόταν στις μειωμένες εξαγωγές της εταιρείας πετρελαιοειδών ΟΚΤΑ προς το Κοσσυφοπέδιο, λόγω των απαιτήσεων του τελευταίου για υψηλές προδιαγραφές στα καύσιμα. Όσον αφορά στο 2008, κατά τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομίας της πΓΔΜ, η κατανάλωση ενέργειας στη χώρα θα αυξηθεί κατά 8,33% για το επόμενο έτος και, συνεπώς, η Κυβέρνηση θα πρέπει να εξασφαλίσει €750 εκατ. για εισαγωγές σε ενέργεια ενώ, σύμφωνα με δημοσιευμένη κατά το 2007 μελέτη της εταιρείας παραγωγής ηλεκτρισμού ELEM, η οικονομική μεγέθυνση της πΓΔΜ κατά 6-8% έως το 2012 θα δημιουργήσει απαιτήσεις επιπλέον εγκαταστάσεων 800 MW. Συνεπώς, δεδομένης της αυξανόμενης ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από το εξωτερικό και της αύξησης της τιμής εισαγωγής ενέργειας, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων και η εξεύρεση νέων ενεργειακών αποθεμάτων. Στο πνεύμα αυτό, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι διαθέτει επενδυτικό πακέτο €1,5 δισ. και αναζητά επενδυτές για υδροηλεκτρικά εργοστάσια, εργοστάσια φυσικού αερίου και εργοστάσια θέρμανσης με σκοπό, μέσα στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια, να μετατραπεί η χώρα σε εξαγωγέα ενέργειας. Επίσης, το Υπουργείο Οικονομίας ξεκίνησε να προωθεί την ίδρυση Φορέα Ενέργειας ο οποίος θα λειτουργεί ανεξάρτητα και θα έχει ως έργο την εξέταση όλων των ενεργειακών προγραμμάτων.

Δημόσιες και Ιδιωτικές Εταιρείες Τομέα Ενέργειας στην πΓΔΜ Εταιρεία Τομέας ΜΟΡΦΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ESM Ηλεκτρισμός Ιδιωτική εταιρεία. Εξαγοράσθηκε από την αυστριακή EVN, στις 15.03.2006. Τα ορυχεία άνθρακα ανήκουν στο Κράτος.

JP GA-MA Φυσικό αέριο Μικτή εταιρεία. Συμμετοχή στο κεφάλαιο της MAKPETROL ΟΚΤΑ Πετρέλαιο Ιδιωτική εταιρεία. Εξαγορά (54%) από ελληνική κοινοπραξία (ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, ΜΕΤΟΝ και ΕΤΕΡ) MAKPETROL

Πετρέλαιο

Ιδιωτική εταιρεία. Η μεγαλύτερη εταιρεία διανομής πετρελαϊκών προϊόντων (115 πρατήρια καυσίμων και 12 αποθήκες)

RIK BEROVO & PISKUPRTIVA

Ορυχεία άνθρακα Ιδιωτική εταιρεία. Παραγωγική ικανότητα 100 χιλ. τόννων ετησίως

TOPLIFIKACIJA θέρμανση Ιδιωτική εταιρεία. Παραγωγική ικανότητα θέρμανσης 550MW με πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

36

Εκατό (100) ιδιωτικοί σταθμοί φυσικού αερίου, ιδιωτικές μονάδες παραγωγής βουτανίου προπανίου και μικροί παραγωγοί ενέργειας Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας πΓΔΜ (2006) Επιπλέον, στη χώρα δραστηριοποιείται από το 2005 και η μεγάλη ρωσική εταιρεία LUKOIL με αντικείμενο τη χονδρική και λιανική εμπορία πετρελαιοειδών. Ηλεκτρική ενέργεια Α. Ολοκλήρωση της εξαγοράς της ESM Η αυστριακή εταιρεία EVN αγόρασε επιπλέον 19,9% των μετοχών της ESM, μέσω του Χρηματιστηρίου Σκοπίων, καταβάλλοντας €49 εκατ. Ως εκ τούτου, κατέχει πλέον το 90% του μετοχικού κεφαλαίου της ESM. Το ανωτέρω 19,9% ανήκε στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), η οποία το διέθεσε στην αγορά στην τιμή των €45 εκατ. Β. Νέος ενεργειακός νόμος – αντιδράσεις H κυβέρνηση της πΓΔΜ υιοθέτησε σχέδιο νόμου το οποίο τροποποίησε τον Ενεργειακό Νόμο της χώρας με αποτέλεσμα η απελευθέρωση της εσωτερικής ενεργειακής αγοράς να ξεκινήσει από 1-1-2008 για τους μεγάλους καταναλωτές ενέργειας, με σκοπό να ολοκληρωθεί έως την 1-1-2015, όταν θα εφαρμοσθεί πλέον και για τα νοικοκυριά. Συνεπώς, από 1ης Ιανουαρίου 2008, οι μεγάλοι καταναλωτές αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια στην ελεύθερη ενεργειακή αγορά και όχι σε τιμές που καθορίζονται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, όπως συνέβαινε έως τότε, ενώ οι υπόλοιποι καταναλωτές, προς το παρόν, την προμηθεύονται σε ρυθμιζόμενες από το κράτος τιμές. Η ανακοίνωση αυτή πυροδότησε σειρά αντιδράσεων από ειδικούς σε θέματα ενέργειας, οι οποίοι εξέφρασαν φόβους ότι η συγκεκριμένη αλλαγή θα οδηγήσει σε αύξηση στην τιμή της ενέργειας τόσο για τη βιομηχανία όσο και για τα νοικοκυριά. Οι εταιρείες οι οποίες θεωρήθηκαν μεγάλοι καταναλωτές (Feni, Silmak, Mak Zelez, Makstil, Skopski Leguri, Mittal Steel, Bucim, Okta και Titan-Usje) αντέδρασαν έντονα στη νέα ρύθμιση, καθώς οι τιμές στην αγορά είναι 2,5 με 3 φορές υψηλότερες από τις προσφερόμενες από την διαχειρίστρια εταιρεία του συστήματος μεταφοράς ενέργειας στην πΓΔΜ, MEPSO. Επιπλέον, σύμφωνα με άλλες ρυθμίσεις του νόμου, η εταιρεία παραγωγής ενέργειας στη χώρα, ELEM, θα λάβει άδεια για την προμήθεια ενέργειας στους μεγάλους καταναλωτές και, επίσης, θα προμηθεύει απευθείας με ενέργεια την εταιρεία διανομής ενέργειας ESM-EVΝ και όχι μέσω της MEPSO, όπως γινόταν έως τώρα. Επιπλέον, η ELEM θα έχει τη δυνατότητα να πωλεί το πλεόνασμα της ενέργειας στην ελεύθερη αγορά και στις διαμορφούμενες σ’ αυτήν τιμές ή να εξάγει ενέργεια, ενώ θα υποχρεούται να εισάγει ενέργεια εάν οι ποσότητες που διαθέτει δεν επαρκούν για τις ανάγκες των καταναλωτών. Επίσης, αναλαμβάνει και τη διοίκηση του θερμοηλεκτρικού σταθμού Negotino. Τέλος, αποφασίσθηκε η εταιρεία ESM-EVN να αναλάβει την κατασκευή ενός δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας με ίδια κεφάλαια. Αντιδράσεις στις τροποποιήσεις υπήρξαν όμως και από πλευράς ESM-EVN η οποία υποστηρίζει ότι οι αλλαγές δημιουργούν διακριτική μεταχείριση, επιτρέπουν μεθοδεύσεις, είναι επιζήμιες για τους ξένους επενδυτές και θα προκαλέσουν αύξηση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας κατά 16%. Από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπήρξαν δηλώσεις ότι οι προτεινόμενες από την κυβέρνηση της πΓΔΜ τροποποιήσεις στον ενεργειακό νόμο προσφέρουν στην ELEM μία μονοπωλιακή θέση στον ενεργειακό χώρο ενώ εξεφράσθησαν και σοβαρές ανησυχίες ότι οι τελευταίες δεν είναι σε συμφωνία με τον Ενεργειακό Χάρτη, ο οποίος υπεγράφη ανάμεσα στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης και την ΕΕ στην Αθήνα. Γ. Άλλα θέματα ηλεκτρικής ενέργειας

37

Η εταιρεία ENKAT LARISA υπέβαλε αίτημα προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της πΓΔΜ, για τη χορήγηση αδείας εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για το τρίτο σχετικό αίτημα στην πΓΔΜ, μετά την βρετανο-ελβετική EFT και την ελβετική ATEL.

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της χώρας απεφάσισε στα μέσα Σεπτεμβρίου να χορηγήσει άδεια εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου στην εταιρεία Raw and Refined Commodities DOOEL των Σκοπίων. Η άδεια, δεκαετούς ισχύος, παρέχει στην εταιρεία το δικαίωμα να αγοράζει ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο στην πΓΔΜ ή στο εξωτερικό και να τα πουλά στην εγχώρια και ξένη αγορά. Η άδεια παρέχει ακόμη το δικαίωμα ενοικίασης μονάδων μεταφοράς και διανομής.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο για τις δημόσιες προμήθειες, η MEPSO, η εταιρεία που διαχειρίζεται το σύστημα μεταφοράς ενέργειας στην πΓΔΜ, θα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει ηλεκτρική ενέργεια με απευθείας συμφωνίες και χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού.

Διεκόπη η λειτουργία του θερμοηλεκτρικού σταθμού Oslomej, παραγωγικής ικανότητας 128 MW/h (8% της εγχώριας παραγωγής) λόγω μείωσης στην παραγωγή άνθρακα. Ως αποτέλεσμα αυτού, η ELEM δημοσίευσε πρόσκληση για την υποβολή προσφορών ενοικίασης του θερμοηλεκτρικού σταθμού τα έσοδα από την οποία θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση έργων εκτροπής του ποταμού Temnica η οποία είναι απαραίτητη για την επαναλειτουργία του σταθμού.

Ο διαγωνισμός για την πώληση της θερμοηλεκτρικής μονάδας στο Negotino κατακυρώθηκε στην κοινοπραξία Hatch. Έπειτα όμως από προσφυγή της κοινοπραξίας Sencap (στην οποία συμμετείχε και η ελληνική ΔΕΗ) και κατόπιν διαπιστούμενων παρατυπιών της εταιρείας Hatch, ο εν λόγω διαγωνισμός ακυρώθηκε και ο υδροηλεκτρικός σταθμός παρέμεινε σε κρατική ιδιοκτησία. Άλλες εταιρείες που συμμετείχαν στο διαγωνισμό ήταν η σλοβένικη HSE, η ρωσική RAO, οι αυστριακές Verbund και EVN και η βουλγαρική Finance Engineering.

Ο Υπουργός Οικονομίας της πΓΔΜ ανακοίνωσε την 14.02.2007, την έναρξη διεθνούς διαγωνισμού για την κατασκευή εξήντα (60) μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών στην πΓΔΜ (ελάχιστη παραγωγή ενέργειας: 5MW/έκαστος). Ο διεθνής διαγωνισμός ξεκίνησε την 04.06.2007, με κύριο κριτήριο επιλογής την τιμή προσφοράς. Επίσης, ανακοινώθηκε ότι θα προκηρυχθεί διαγωνισμός για κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών σε επιπλέον τετρακόσιες (400) τοποθεσίες (10% των συνολικών αναγκών ενέργειας της πΓΔΜ).

Τον Ιούνιο του 2007 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τη κατασκευή υδροηλεκτρικού εργοστασίου στην περιοχή Boskov, πλησίον πόλης Debar. 16 εταιρείες πέρασαν τη φάση προεπιλογής του εν λόγω διεθνούς διαγωνισμού, ανάμεσά τους και η κοινοπραξία Sencap, στην οποία συμμετέχει και η ΔΕΗ.

Η σλοβένικη κοινοπραξία «Turbo-Institute Ferro-Invest» κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό για την κατασκευή έξι μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών στις περιοχές της Αχρίδας και της Στρούγκα. Στον εν λόγω διαγωνισμό είχαν συμμετάσχει 10 εταιρείες. Η σλοβένικη κοινοπραξία θα επενδύσει €4 εκατ. και θα της εκχωρηθεί η χρήση των υδροηλεκτρικών σταθμών για 30 χρόνια. Στη συνέχεια, οι σταθμοί θα περιέλθουν στη δημόσια επιχείρηση «Proakva» στην Αχρίδα.

Προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκχώρηση εκμετάλλευσης υδάτων για τη λειτουργία 28 υδροηλεκτρικών σταθμών στους ποταμούς Αξιό (Vardar), Στρυμώνα (Strumica) και Crn Drin. Η εκχώρηση θα ισχύσει για 20 χρόνια.

Η κυβέρνηση αποφάσισε να εκχωρήσει τον υδροηλεκτρικό σταθμό Tikves για 70 χρόνια, ως πόλο έλξης στον διεθνή διαγωνισμό για την κατασκευή των υδροηλεκτρικών σταθμών Cebren και Galiste.

Ολοκληρώθηκε η επισκευή της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής Spilje. Η ημερήσια παραγωγή του σταθμού θα είναι 600.000-800.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, τέθηκε σε λειτουργία ο ανακαινισμένος υποσταθμός 110-ΚV στο Κίσεβο.

Ξεκίνησε η λειτουργία του νέου ορυχείου Brod-Gneotino. Το ορυχείο διαθέτει κοιτάσματα 32 εκατομμυρίων τόνων άνθρακα και θα τροφοδοτεί τον θερμοηλεκτρικό σταθμό της Bitola για τα

38

προσεχή είκοσι χρόνια. Περίπου €25 εκατ. θα επενδυθούν στην υποδομή του ανθρακωρυχείου, ενώ οι συνολικές επενδύσεις για την εκμετάλλευσή του θα φτάσουν στα €100 εκατ.

Φυσικό αέριο Τον Σεπτέμβριο του 2007 ανακοινώθηκε ότι η συμφωνία 'clearing' (αντιστάθμισης χρεών

US$60,5 εκατ.) με τη Ρωσία θα καλυφθεί πλήρως μέσω έργων φυσικού αερίου, ήτοι κατασκευή δύο δακτυλίων φυσικού αερίου γύρω από τα Σκόπια και κατασκευή αγωγού από το Klecovce στις ΖΕΕ στο Stip και στο Tetovo, καθώς και στον θερμοηλεκτρικό σταθμό Negotino.

Τον Απρίλιο του 2007 ο γενικός διευθυντής της ρωσικής εταιρείας Sintez, κ. Andrej Korolev, προέβη σε δηλώσεις περί σχεδίου κατασκευής μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (200 MW) από φυσικό αέριο, στα Σκόπια, σε συνεργασία με την εγχώρια εταιρεία θέρμανσης TOPLIFIKACIJA.

Κατόπιν απόφασης του Δημαρχείου των Σκοπίων, η δημόσια επιχείρηση Energetika μετατράπηκε σε μετοχική εταιρεία με στόχο την αναζήτηση στρατηγικού εταίρου για την παροχή φυσικού αερίου στα Σκόπια. Ανακοινώθηκε επίσης ότι, έως και τις αρχές του 2008, θα προκηρυχθεί διεθνής διαγωνισμός για την παροχή φυσικού αερίου, ύψους €35-45 εκατ. Ο στρατηγικός εταίρος θα πρέπει να προσφέρει πίστωση για την επένδυση με ευνοϊκούς όρους. Η πίστωση θα εξοφληθεί από το Δημαρχείο και κατόπιν τούτου η επένδυση θα παραμείνει στην ιδιοκτησία της Energetica. Ήδη μέσα στο 2007 ξεκίνησαν προκαταρκτικές συζητήσεις με εταιρείες που αποτελούσαν πιθανούς στρατηγικούς εταίρους, όπως η EVN, η τουρκική Igdash και όμιλοι από την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία. Ο στρατηγικός εταίρος θα αποκτήσει το 51% των μετοχών στην Energetika.

Το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών της πΓΔΜ εξασφάλισε 180 εκατ. Δηνάρια από τον προϋπολογισμό του 2008 για την υλοποίηση των απαραίτητων προγραμμάτων παροχής φυσικού αερίου στη χώρα.

Πετρέλαιο • Στις 31.01.2007 υπεγράφη τριμερές μνημόνιο από την Αλβανία, την πΓΔΜ και τη Βουλγαρία για

την έναρξη, εντός του 2008, των διαδικασιών κατασκευής του πετρελαιαγωγού AMBO με στόχο ολοκλήρωσης των εργασιών το 2011. Το κόστος κατασκευής του αγωγού, μήκους 913 χλμ, εκτιμάται σε US$1,2 δισ. και το κέρδος από την κατασκευή του αγωγού για την πΓΔΜ σε US$30 εκατ. ετησίως. Κατόπιν, όμως της υπογραφής της σύμβασης μεταξύ Ρωσίας, Ελλάδος και Βουλγαρίας, για την κατασκευή του ανταγωνιστικού αγωγού Burgas-Αλεξανδρούπολη, φαίνεται (χωρίς να είναι βέβαιο) ότι οι πιθανότητες υλοποίησης του σχεδίου κατασκευής του αγωγού AMBO είναι πλέον μικρότερες.

• Τον Φεβρουάριο του 2007 ξεκίνησε η λειτουργία του δημοτικού εργοστασίου βιολογικού πετρελαίου στην περιοχή Kamenica. Το έργο έχει χρηματοδοτηθεί από τη βρετανική πρεσβεία στα Σκόπια και το Πρόγραμμα μικρών έργων προστασίας περιβάλλοντος του UNDP, ενώ χορηγός είναι η εταιρεία Mc Donald’s στα Σκόπια.

• Στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της πΓΔΜ ανακοινώθηκε ότι θα τροποποιηθούν οι νόμοι που αφορούν στα πετρελαϊκά αποθέματα και τα πετρελαϊκά παράγωγα. Ως εκ τούτου, η πΓΔΜ θα έχει πλέον τη δυνατότητα να διατηρεί τα αποθέματά της σε πετρελαϊκά παράγωγα εκτός των συνόρων της.

• Το Υπουργείο Οικονομίας ξεκίνησε την ετοιμασία νέου συνόλου οδηγιών σε σχέση με την ποιότητα των υγρών καυσίμων. Έπειτα από σχετικό αίτημα της ΟΚΤΑ, επρόκειτο να επεκταθεί ο όρος για την εισαγωγή υψηλότερων ποιοτικών κριτηρίων για το αργό πετρέλαιο, το πετρέλαιο και τη βενζίνη.

39

Εναλλακτικές μορφές ενέργειας - Η εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της πΓΔΜ, ELEM, κατήρτισε – με χορηγία της

νορβηγικής κυβέρνησης – πρόγραμμα για τη χρήση του ανέμου με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

- Οι δημοτικές αρχές της Αχρίδας εγκαινίασαν πρόγραμμα για την παροχή δημοσίου φωτισμού στους δρόμους και τα πάρκα μέσω ηλιακών συσσωρευτών.

- Παρατηρήθηκε δημιουργία ενδιαφέροντος για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Ήδη έχουν ιδρυθεί επιχειρήσεις για την ανάπτυξη δραστηριότητας στον τομέα αυτό.

Επενδυτικές ευκαιρίες Η κυβέρνηση της πΓΔΜ έχει ήδη ιδιωτικοποιήσει κάποιους ενεργειακούς πόρους, ενώ σχεδιάζει να εκχωρήσει και άλλες δυνατότητες ενεργειακής εκμετάλλευσης. Επίσης, η ιδιωτική εταιρεία διανομής ηλεκτρισμού (ESM-EVN) έχει αρχίσει να προβαίνει σε σημαντικές επενδύσεις υποδομής. Όπως επίσης προαναφέρθηκε, διαφαίνονται δυνατότητες για τη δημιουργία αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών πεδίων. Μεταλλουργία Η μεταλλουργία στην πΓΔΜ καλύπτει πλέον του 10% του ΑΕΠ της χώρας. Οι υπάρχουσες μονάδες παραγωγής έχουν κυρίως εξαγωγικό προσανατολισμό. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα του συγκεκριμένου τομέα έχει επηρεασθεί αρνητικά λόγω σημαντικής έλλειψης εγχώριων και ξένων επενδύσεων σε αυτόν. Χημικά Η χώρα διαθέτει μεγάλη χημική βιομηχανία, η οποία συμμετέχει κατά 10% στη βιομηχανική παραγωγή. Υπάρχει μία ιδιαίτερα ανεπτυγμένη υποδομή για την παραγωγή βασικών χημικών, συνθετικών ινών, απορρυπαντικών, λιπασμάτων, αφρών, ινών κ.α. Φαρμακευτικά και καλλυντικά προϊόντα Πρόκειται για ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα, ενώ τα περισσότερα από τα εγχωρίως παραγόμενα φαρμακευτικά προϊόντα πιστοποιούνται για εξαγωγές στην ΕΕ. Κλωστοϋφαντουργία Η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας απασχολεί περίπου το 30% της εργατικής δύναμης και συμβάλλει στο 20% του ΑΕΠ. Κύρια προϊόντα είναι οι βαμβακερές κλωστές και υφάσματα, μάλλινα νήματα και πλεχτά υφάσματα. Η κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία έχει εξαγωγικό προσανατολισμό και βασίζεται κυρίως στην μετατόπιση της επεξεργασίας των προϊόντων από άλλες χώρες στην πΓΔΜ από διεθνείς παραγωγούς, λόγω χαμηλού εργατικού κόστους. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι οι κατ’ εξοχήν χώρες από όπου προέρχονται οι παραγγελίες για το εξωτερικό. Κατασκευαστικός τομέας Η χώρα διαθέτει μία αναπτυγμένη κατασκευαστική βιομηχανία, η οποία συμβάλλει κατά 6,09% στο ΑΕΠ της πΓΔΜ και κυριαρχείται από λίγες μεγάλες εταιρείες. Η ποιότητα της παραγωγής αναγνωρίζεται διεθνώς, κυρίως στους τομείς των έργων πολιτικών μηχανικών και υδροκατασκευών. Οι εταιρείες της χώρας έχουν πραγματοποιήσει έργα στη Μέση Ανατολή, τη Γερμανία και την Ανατολική Ευρώπη και σχεδόν το 25% του τζίρου του κατασκευαστικού τομέα προέρχεται από έργα στο εξωτερικό. Κατά τους 9 πρώτους μήνες του 2007, οι κατασκευαστικές εταιρείες της χώρας ολοκλήρωσαν στο εξωτερικό προγράμματα αξίας €61,6 εκατ., ποσό το οποίο υπερβαίνει κατά 126,3% εκείνο της αντίστοιχης περιόδου του περασμένου έτους. Η συνολική αξία των προγραμμάτων τα οποία έχουν αναλάβει οι εγχώριες κατασκευαστικές εταιρείες στο εξωτερικό, ανέρχεται στα €86,2 εκατ., ποσό το οποίο είναι αυξημένο κατά 62% σε σχέση με εκείνο της αντίστοιχης περιόδου του 2006.

40

Η νομοθεσία που αφορά στον κατασκευαστικό τομέα είναι εναρμονισμένη με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή. Οι ξένες κατασκευαστικές εταιρείες έχουν πρόσβαση στην εγχώρια αγορά καθώς και τη δυνατότητα συμμετοχής σε διαδικασίες δημόσιων προμηθειών. Επενδυτικές ευκαιρίες Ο τομέας κατασκευών και οικοδομικών υλικών παρουσιάζει ευκαιρίες σε ξένες εταιρείες για εξαγωγές και επενδύσεις. Τα κτίρια στη χώρα είναι ενεργοβόρα και βαριά, απαιτούν δε πολύ χρόνο για να χτιστούν. Οι ξύλινοι και μεταλλικοί σκελετοί των κτιρίων είναι σχεδόν άγνωστοι στη χώρα και μόλις πρόσφατα οι κατασκευαστές άρχισαν να εξετάζουν τις δυνατότητες αυτές, όπως και τα προκατασκευασμένα κτίρια. Η κατάσταση αυτή προσφέρει ευκαιρίες για την προώθηση οικοδομικών υλικών προηγμένης τεχνολογίας. Οικοδομικά υλικά που ενδέχεται να έχουν καλές προοπτικές στην αγορά είναι τα ξύλινα και από βινύλιο παράθυρα, πόρτες, δάπεδα και έπιπλα κουζίνας, οι αναρτώμενες μονάδες οροφής, η μόνωση, οι συγκολλήσεις, το τσιμέντο, οι σανίδες οροφής, ο εξοπλισμός θέρμανσης και εξαερισμού, τα κλιματιστικά, τα ψυγεία και τα συστήματα ψύξης. Η εγχώρια αγορά στην πΓΔΜ προσφέρει κυρίως τσιμέντο και προϊόντα τσιμέντου και γύψου. Μια σοβαρή ευκαιρία για επενδύσεις αφορά σε περιβαλλοντολογικού ενδιαφέροντος δραστηριότητες. Η πΓΔΜ είναι μία χώρα ιδιαίτερα επιβαρημένη περιβαλλοντολογικά και συνεπώς παρουσιάζει ένα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων όσον αφορά σε παρεμβάσεις στον εν λόγω τομέα. Ευκαιρίες, ενδεικτικά, παρουσιάζονται σε ό,τι αφορά στην παροχή εξοπλισμού περιβαλλοντικής προστασίας (λ.χ. εξοπλισμός εργοστασίων για αποφυγή πρόκλησης μόλυνσης), στην πραγματοποίηση περιβαλλοντολογικών μελετών και στην αξιοποίηση βιομηχανικών και άλλων καταλοίπων (waste management: περαιτέρω επεξεργασία τους, αδρανοποίησή τους κλπ). Ι.14.3. Τριτογενής τομέας Ο τριτογενής τομέας συμμετέχει στο ΑΕΠ της χώρας με 62,86%. Παρά το γεγονός ότι μετά την ανεξαρτητοποίησή της, η πΓΔΜ εξελίσσεται – στο βαθμό που το επιτρέπει το χαμηλό μέσο διαθέσιμο εισόδημα – σύμφωνα με τα δυτικο-ευρωπαϊκά πρότυπα και υπό την πίεση των τεχνολογικών απαιτήσεων, η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών είναι ακόμη περιορισμένη σε ποσότητα και σε ποιότητα ανάλογα με τον εξεταζόμενο τομέα. Στο λιανεμπόριο και το χονδρεμπόριο, η τάση είναι αυξητική όσον αφορά στον κύκλο εργασιών και τους απασχολούμενους, χωρίς αυτό να αντικατοπτρίζεται όμως στα στον αριθμό καταστημάτων λιανικού εμπορίου τα οποία μειώθηκαν από το 2000 έως το 2006 κατά 21%. Τη μεγαλύτερη μείωση φαίνεται να έχουν σημειώσει τα καταστήματα τροφίμων και τα παντοπωλεία – αποτέλεσμα, προφανώς, της παρουσίας των μεγάλων αλυσίδων super markets – ενώ αυξήθηκαν τα καταστήματα ανταλλακτικών και τα πρατήρια καυσίμων.

Στοιχεία Λιανικού / Χονδρικού Εμπορίου (2000-2006) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Απασχολούμενοι 17.415 16.727 16.697 17.234 16.721 15.933 19.512 Καταστήματα 8.172 7.788 7.616 7.935 7.587 6.968 6.416 Κύκλος εργασιών (€ εκατ.) 818,9 748,7 796,0 907,0 954,3 1.016,4 1.169,0 ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Απασχολούμενοι 7.913 7.687 7.813 10.293 9.879 9.337 8.936 Κύκλος εργασιών (€ εκατ.) 1.256 1.140 1.153 1.355 1.603 1.662 1.631,2 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007)

41

Καταστήματα Λιανικού Εμπορίου 2003 2004 2005 2006

Καταστήματα ανταλλακτικών 192 205 301 233 Πρατήρια καυσίμων 170 168 178 181 Καταστήματα επισκευών 7573 7214 6489 6002 Παντοπωλεία 3758 3669 3400 2986 Καταστήματα τροφίμων 879 783 619 586 Καταστήματα καλλυντικών 334 338 302 311 Καταστήματα ρούχων 1158 1089 1054 986 Καταστήματα εξοπλισμού 540 531 543 526 Βιβλιοπωλεία 505 384 487 467 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ (2007) Τουρισμός Ο τουρισμός μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μελλοντική ανάπτυξη της οικονομίας της πΓΔΜ. Κυρίως αγροτική και ορεινή, η χώρα διαθέτει μεγάλη ποικιλία τοπίων, με πιο θεαματικό αυτό της λίμνης Αχρίδας, η οποία έχει αναγνωρισθεί από την UNESCO ως τοποθεσία / παγκόσμια κληρονομιά. Τα υψηλά βουνά προσφέρονται ιδιαίτερα για χειμερινό αθλητισμό. Επίσης, υπάρχουν 38 θερμές μεταλλικές πηγές, από τις οποίες οι οκτώ έχουν αναπτυχθεί σε εγκαταστάσεις υδατοθεραπείας (spa). Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της πΓΔΜ, ο αριθμός των ξένων τουριστών που εισήλθε στη χώρα το 2007 ανήρθε σε 230.080, αυξημένος κατά 13,7% σε σχέση με το 2006 όταν ανήρθε σε 202.357, ενώ ο αριθμός των διανυκτερεύσεων των ξένων τουριστών αυξήθηκε κατά 17% από 442.845 το 2006 σε 518.088 το 2007. Οι αντίστοιχες αυξήσεις για τους εγχώριους τουρίστες ήταν 3% και 1,8%. Επενδυτικές ευκαιρίες Η γεωγραφική θέση της χώρας, τα τοπία και οι ιστορικές-θρησκευτικές τοποθεσίες της παρέχουν ευνοϊκές συνθήκες για επενδύσεις και ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας. Καθώς μέχρι τώρα οι επενδύσεις στον τουριστικό τομέα ήταν περιορισμένες, τα υφιστάμενα ξενοδοχεία χρειάζονται επισκευές και αναβάθμιση. Αύξηση παρατηρείται στην κατασκευή μικρότερων ξενοδοχείων, τα οποία ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τουριστικής αγοράς της χώρας, ιδιαίτερα στην περιοχή γύρω από τη λίμνη Αχρίδα. Δεν υπάρχουν καθόλου γήπεδα του γκολφ στη χώρα, ενώ εξ άλλου σε καμία από τις τρεις μεγαλύτερες λίμνες (Αχρίδα, Δοϊράνη και Πρέσπες) δεν υπάρχουν σημαντικά κέντρα για υδάτινα αθλήματα. Η ενίσχυση της νεοσυσταθείσης τριμερούς συνεργασίας (Ελλάδαςλβανίας-πΓΔΜ) σε επίπεδο δήμων για την ανάπτυξη των Πρεσπών θα προσφέρει ανάλογες ευκαιρίες στο εγγύς μέλλον. Μεταφορές Η πΓΔΜ διαθέτει ένα εκτενές δίκτυο από ασφαλτοστρωμένους αυτοκινητόδρομους και δευτερεύοντες δρόμους. Ο κύριος αυτοκινητόδρομος της χώρας ακολουθεί παράλληλα τη σιδηροδρομική γραμμή κατά μήκος του διαδρόμου 10 από βόρεια προς νότια ενώ στη χώρα βρίσκονται υπό εκπόνηση προγράμματα για την αναβάθμιση των υπαρχουσών οδών που συνδέουν τη χώρα με την Αλβανία και τη Βουλγαρία. Το σιδηροδρομικό δίκτυο εκτείνεται σε περισσότερα από 900 χιλιόμετρα. Η κύρια σιδηροδρομική σύνδεση βορρά - νότου από το Βελιγράδι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης περνά μέσα από τα Σκόπια. Το σιδηροδρομικό σύστημα εξακολουθεί να αποτελεί κρατική ιδιοκτησία, προβλέπεται όμως να χωρισθεί σε τρεις τομείς, την υποδομή, τη μεταφορά φορτίων και τη μεταφορά επιβατών και να διατεθεί σε ιδιωτικές επενδύσεις (βλ. παρακάτω Σιδηρόδρομοι). Τέλος, η χώρα διαθέτει δύο αεροδρόμια, των Σκοπίων και της Αχρίδας. Η εναέρια κυκλοφορία παραμένει περιορισμένη, καθώς μόνο 500.000 περίπου επιβάτες χρησιμοποιούν τα αεροδρόμια της χώρας ετησίως, με αυξημένη κίνηση (πτήσεις τσάρτερ) κατά τους θερινούς μήνες, ιδίως στο δεύτερο

42

αεροδρόμιο. Η κυβέρνηση έχει εγκαινιάσει ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για την ιδιωτικοποίηση και την αναβάθμιση των αεροδρομίων (βλ. Ιδιωτικοποιήσεις). Οδικές μεταφορές και οδικοί άξονες Η πΓΔΜ και η Τουρκία υπέγραψαν πρωτόκολλο για τις χερσαίες μεταφορές αγαθών και

επιβατών. Χίλιες επιπρόσθετες διεθνείς μεταφορικές άδειες για την Ιταλία θα δοθούν σε μεταφορείς της

πΓΔΜ, μετά από συμφωνία στην Αχρίδα της μεικτής επιτροπής Ιταλίας - πΓΔΜ για τις οδικές μεταφορές.

Ο Υπουργός Μεταφορών της Γερμανίας υιοθέτησε απόφαση για την έναρξη ισχύος των αδειών του 2008 που θα παραχωρούνται σε μεταφορείς της πΓΔΜ για μεταφορές με φορτηγά από 1ης Ιανουαρίου 2008.

Όπως ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Μεταφορών της πΓΔΜ, όλα τα νομικά και φυσικά πρόσωπα που είχαν πάρει έγκριση από τις κρατικές Υπηρεσίες της πΓΔΜ για τη διεθνή μεταφορά προϊόντων για τουλάχιστον ένα έτος είχαν το δικαίωμα συμμετοχής στην διανομή 883 ετησίων αδειών CEMT για το έτος 2008. Για πρώτη φορά η πΓΔΜ ζήτησε και επέτυχε από την Ευρωπαϊκή Συνδιάσκεψη Υπουργών Μεταφορών να της επιτραπεί να συμπεριλάβει και μηνιαίες άδειες στο σύνολο των ετήσιων διεθνών αδειών CEMT για το 2008.

Το Υπουργείο Μεταφορών της πΓΔΜ ξεκίνησε να διανέμει τις μεταφορικές άδειες CEMT ηλεκτρονικά. Σύμφωνα με τον Υπουργό Μεταφορών, το σύστημα αυτό εξαλείφει τη διαφθορά, ενώ οι περισσότεροι αυτοκινητιστές δηλώνουν ικανοποιημένοι από την αποτελεσματικότητα του συστήματος.

Οι μεταφορικές εταιρείες της πΓΔΜ άρχισαν το 2007 να αγοράζουν σε μεγάλες ποσότητες οικολογικά φορτηγά προδιαγραφών EURO 4 και EURO 5, τα οποία ανταποκρίνονται στους αυστηρούς κανονισμούς της ΕΕ όσον αφορά στον θόρυβο και τους ρύπους.

Η γαλλική εταιρεία συμβούλων Louis Berger SAS ανέλαβε να προβεί σε αξιολόγηση των εθνικών οδών που θα πρέπει να εκχωρηθούν προς εκμετάλλευση. Οι σύμβουλοι της εταιρείας ξεκίνησαν ήδη μελέτες για τους διαδρόμους 8 και 10, καθώς και τις οδούς Veles-Delcevo, Veles-Prilep, Ohrid-Kjafasan, Bitola-Medzitlija και Blace-σύνορα. Σύμφωνα με το Ταμείο Οδοποιίας της πΓΔΜ, οι εκχωρήσεις αυτές αναμένεται να βελτιώσουν την κατάσταση των δρόμων της πΓΔΜ και να τους προσαρμόσουν στις διεθνείς προδιαγραφές, διασφαλίζοντας γρηγορότερες και ασφαλέστερες μετακινήσεις.

Στις 13 Νοεμβρίου 2007, συζητήθηκαν οι χρηματοδοτικές παράμετροι της κατασκευής του Διαδρόμου 10 κατά τη διάρκεια της τρίτης συντονιστικής συνάντησης που έλαβε χώρα στα Σκόπια. Η ολοκλήρωση της κατασκευής του δρόμου στο τμήμα Demir Kapija-Smokvica απαιτεί €155 εκατ., χρήματα τα οποία θα εξευρεθούν από χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών μέσω του Ελληνικού Σχεδίου για την Οικονομική Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων (βλ. Ελληνικό πλαίσιο στήριξης επενδύσεων – ΕΣΟΑΒ) καθώς και από τον προϋπολογισμό και την οικονομική πολιτική της πΓΔΜ για τα έτη 2007-2009.

Σιδηρόδρομοι (βλ. Ιδιωτικοποιήσεις). o H πΓΔΜ και η Βουλγαρία αποφάσισαν να ζητήσουν χρηματοδότηση από την ΕΕ για την

ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής γραμμής Σκοπίων - Σόφιας. Για την υλοποίηση του σχεδίου, οι Υπουργοί Μεταφορών των δύο χωρών υπέγραψαν δήλωση συνεργασίας. Βάσει της συμφωνίας, η πΓΔΜ θα πρέπει να κατασκευάσει 85 χλμ. σιδηροδρομικής γραμμής, έργο για το οποίο απαιτούνται €200 εκατ., τα οποία η χώρα δεν διαθέτει, ενώ η Βουλγαρία θα πρέπει να κατασκευάσει 6 χλμ.

o Η Αλβανία ανακοίνωσε ότι θα κατασκευάσει τη σιδηροδρομική γραμμή στα ανατολικά της σύνορα με την πΓΔΜ, ενώ ο Αλβανός πρόεδρος δήλωσε ότι ελπίζει ότι η πΓΔΜ θα

43

κατασκευάσει τη σιδηροδρομική της γραμμή προς τη Βουλγαρία και θα ολοκληρώσει τον Διάδρομο 8.

Αεροδρόμια (βλ. Ιδιωτικοποιήσεις και Ξένες Επενδύσεις). Τραμ Ολοκληρώθηκε η μελέτη σκοπιμότητας για τη δημιουργία γραμμής τραμ στα Σκόπια. Οι πρώτες τέσσερις γραμμές προβλέπεται ότι θα κατασκευασθούν μέσα στα επόμενα έξι χρόνια. Επενδυτικές ευκαιρίες Ευκαιρίες παρουσιάζονται στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς η κυβέρνηση της χώρας στοχεύει σε αναβάθμιση των μεταφορικών υποδομών (οδούς, σιδηροδρομικό δίκτυο και αεροδρόμια). Ταχυδρομεία – Ταχυμεταφορές Το συνδικάτο των εργαζομένων στον ταχυδρομικό τομέα απαίτησε από την κυβέρνηση να παρατείνει το χρονικό ορίζοντα για τη σχεδιαζόμενη απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς, διότι 200 υπάλληλοι των Ταχυδρομείων της πΓΔΜ κινδυνεύουν να μείνουν άνεργοι. Παρά ταύτα, η ελληνική εταιρεία ταχυμεταφορών (courier) ΑCS εξέφρασε την πρόθεση να εισέλθει στην ταχυδρομική αγορά της πΓΔΜ. Τηλεπικοινωνίες Σταθερή τηλεφωνία Η χώρα διαθέτει ένα καλά ανεπτυγμένο δίκτυο σταθερής τηλεπικοινωνίας με τηλεπυκνότητα άνω των 30 γραμμών ανά 100 κατοίκους, μέγεθος που θεωρείται άνω του μέσου όρου της ευρύτερης περιοχής. Το πρώην κρατικό μονοπώλιο, η εταιρεία MakTel, ιδιωτικοποιήθηκε το 2001, όταν η Magyar Telecom, μέλος της Deutsche Telecom Group, απέκτησε το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της εταιρείας, ενώ το κράτος διατήρησε το 37%. Η απελευθέρωση της αγοράς της σταθερής τηλεφωνίας έχει ήδη ξεκινήσει, μετά από μεγάλες καθυστερήσεις στην υιοθέτηση των σχετικών κανόνων και λόγω της παράνομης διατήρησης των τιμών διασύνδεσης σε υψηλό επίπεδο από την MakTel για μακρό χρονικό διάστημα. Η δεύτερη εταιρεία σταθερής τηλεφωνίας που ξεκίνησε δραστηριότητες στη χώρα ήταν η OnNet ενώ άδεια λειτουργίας έλαβε και η ελληνικών συμφερόντων Cosmofon. Σημειωτέον ότι η εταιρεία σταθερής τηλεφωνίας MakTel υπέστη κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2007 μείωση κερδών κατά 9,7% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του παρελθόντος έτους, χάνοντας σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους περίπου 30.000 πελάτες. Η εταιρεία αποφάσισε να εφαρμόσει πρόγραμμα μείωσης του προσωπικού της και ανακοίνωσε ότι προσφέρει €11.000 σε εκείνους που θα αποφασίσουν εθελούσια έξοδο από την εταιρεία. Συνολικά, η MakTel επρόκειτο να απολύσει 300 υπαλλήλους με εθελούσια έξοδο. Κινητή τηλεφωνία Ο πρώτος πάροχος κινητής τηλεφωνίας, η T-Mobile, θυγατρική της MakTel, ξεκίνησε τη λειτουργία της ως χωριστό νομικό πρόσωπο την 1η Ιουνίου 2001. Ο δεύτερος πάροχος κινητής τηλεφωνίας, η Cosmofon, μέλος του ελληνικού ομίλου ΟΤΕ, ξεκίνησε τη λειτουργία του στη χώρα το 2003. Ο τρίτος πάροχος κινητής τηλεφωνίας, η αυστριακή εταιρεία VIP (συμφερόντων της Mobilkom Austria), ξεκίνησε τη λειτουργία της το 2007. Συγκεκριμένα, ο Κρατικός Οργανισμός Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών της πΓΔΜ (Electronic Communication Agency) επέλεξε την εταιρεία Mobilkom Austria, κατόπιν συμμετοχής της σε διαγωνισμό για την παροχή αδείας, δεκαετούς διάρκειας, λειτουργίας τρίτης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας. Η υποβληθείσα προσφορά των €10 εκατ. ωστόσο θεωρείται χαμηλή, καθώς η ελληνική εταιρεία COSMOFON είχε καταβάλει €25 εκατ. για τη χορήγηση της δεύτερης αδείας κινητής

44

τηλεφωνίας, ενώ οι επιπρόσθετες επενδύσεις της για την κάλυψη του δικτύου κόστισαν στην ελληνική εταιρεία €140 εκατ. Η παροχή των υπηρεσιών της VIP ξεκίνησε στην πΓΔΜ τον Σεπτέμβριο 2007 (30% κάλυψη, το πρώτο έτος και έως 90%, εντός τεσσάρων ετών). Όσον αφορά στη θέση των εταιρειών στην αγορά, τον Φεβρουάριο του 2007, η διοίκηση της Cosmofon ανακοίνωσε τα οικονομικά αποτελέσματα του έτους 2006, όπου φαίνεται ότι τα κέρδη της προ φόρων ανήλθαν σε €9,3 εκατ., τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 33% και οι δαπάνες περιορίστηκαν κατά 37,5%, σε σχέση με το 2005, ενώ η αύξηση του αριθμού των συνδρομητών στην πΓΔΜ σε 430.000 και η εξαγορά του ομίλου GERMANOS συνέβαλαν στην ενίσχυση της θέσης της εταιρείας. Επίσης, η εταιρεία T-Mobile (T-Home) της πΓΔΜ εμφάνισε λειτουργικά κέρδη εννεαμήνου 2007 €69,01 εκατ., αυξημένα κατά 7,2% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2006. Τα συνολικά έσοδα της εταιρείας ανήλθαν σε €123,9 εκατ., σημειώνοντας αύξηση κατά 8,6% σε σύγκριση με το εννεάμηνο 2006. Οι συνδρομητές της εταιρείας ανήλθαν σε 1.065.910, περισσότεροι κατά 15,1% από τα τέλη του εννεαμήνου 2006. WiMAX Η Υπηρεσία Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών εξέδωσε 18 περιφερειακές άδειες WiMAX για τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων με σκοπό την παροχή ασύρματων υπηρεσιών Διαδικτύου, (ασύρματης σταθερής) τηλεφωνίας και τηλεόρασης. Οι άδειες, σε σύνολο έξι περιφερειών, παραχωρήθηκαν στις εταιρείες Cosmofon, Istel, Neotel, Matel και RZ Uslugi. Η ίδια άδεια είχε ήδη παραχωρηθεί και στην ελληνικών συμφερόντων Cosmotelco (Όμιλος Κοντομηνά) και τη Nexcom για την εκ μέρους τους παροχή ασύρματης πρόσβασης στο Διαδίκτυο σε εθνική κλίμακα. Η κυβέρνηση προσδοκά ότι οι πάροχοι WiMax θα δράσουν ανταγωνιστικά προς την εταιρεία τηλεπικοινωνιών MakTel, με αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών της σταθερής τηλεφωνίας και του διαδικτύου. 3G Οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας T-Mobile και Cosmofon ήταν οι μοναδικές εταιρείες που υπέβαλαν προσφορές για τη λήψη συχνοτήτων για υπηρεσίες επικοινωνίας τρίτης γενιάς (3G), οι οποίες διευκολύνουν την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών μετάδοσης φωνής, εικόνας, δεδομένων και διαδικτύου. O διεθνής διαγωνισμός κατακυρώθηκε στην εταιρεία Cosmofon η οποία και έλαβε την άδεια, ετησίου κόστους €10 εκατ. Οπτικές ίνες Η κρατική εταιρεία μεταφοράς ενέργειας MEPSO ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να ενοικιάσει σε παρόχους των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών για μεταφορά δεδομένων το καλώδιο οπτικών ινών που διαθέτει. Με αυτόν τον τρόπο η εταιρεία πρόκειται να εισέλθει εμμέσως στον χώρο των τηλεπικοινωνιών. Πληροφορική Ο τομέας των υπολογιστών και της τεχνολογίας της πληροφορικής στην πΓΔΜ είναι πολλά υποσχόμενος και οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες εταιρείες ΙΤ παγκοσμίως, όπως οι Microsoft, Cisco, IBM, Compaq, Hewlett Packard, Dell, Sun Microsystems, Apple και Lotus είναι παρούσες στη χώρα, μέσω γραφείων, διανομέων, διακινητών, επιχειρηματικών εταίρων κλπ. Επενδυτικές ευκαιρίες Ο εν λόγω τομέας βαίνει αναπτυσσόμενος και παρέχει επενδυτικές ευκαιρίες. Διάφορες εταιρείες ανάπτυξης λογισμικού στη χώρα δημιουργούν εφαρμογές (τραπεζικές, εναέριας κυκλοφορίας, ψηφιακής απεικόνισης και διαδικτύου) για τις δυτικές αγορές. Με την απελευθέρωση της βιομηχανίας των τηλεπικοινωνιών (Νόμος Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών 2005), παρουσιάζονται πολλές ευκαιρίες για την πώληση προϊόντων και υπηρεσιών στην εν λόγω αγορά.

45

IΙ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΙΙ.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Κίνητρα α)Ενιαίος φορολογικός συντελεστής φυσικών προσώπων, κερδών επιχειρήσεων και μερισμάτων, 12% από το 2007 και 10%, μετά το 2008 και β) πλεονέκτημα εξαγωγής προϊόντων παραγομένων στην πΓΔΜ και εξαγομένων στις χώρες με τις οποίες η πΓΔΜ έχει συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών. Ελαφρύνσεις • Η φορολογική βάση του φορολογούμενου μειώνεται αναλόγως του ποσού της επένδυσής του σε

πάγια ενεργητικά που αναλαμβάνονται ώστε να διευρυνθεί το πεδίο των δραστηριοτήτων του. Οι μειώσεις δεν ισχύουν όταν τα κεφάλαια επενδύονται σε αυτοκίνητα, έπιπλα, τάπητες, πολύτιμα και διακοσμητικά αντικείμενα εξοπλισμού των γραφείων. Η μείωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 25% της φορολογικής βάσης.

• Ο φορολογούμενος δικαιούται να επιταχύνει την απόσβεση των παγίων ενεργητικών σε περιπτώσεις τεχνολογικής ανακαίνισης ή σε περίπτωση προμήθειας μέσων προστασίας του περιβάλλοντος, έως και 25% της απόσβεσης.

• Η φορολογική βάση του φορολογούμενου μειώνεται κατά το ποσόν των επενδεδυμένων κεφαλαίων για σκοπούς προστασίας περιβάλλοντος. Η μείωση φθάνει μέχρι και 100% - εάν τα κεφάλαια επενδύονται για την προστασία του περιβάλλοντος.

• Η φορολογική βάση του φορολογούμενου που έχει επανεπενδύσει το κέρδος του σε καθυστερημένες οικονομικά περιοχές μειώνεται από το ποσό επένδυσής του, αλλά όχι περισσότερο από 50% της φορολογικής βάσης.

• Μειωμένη φορολογική βάση, για επένδυση €100.000 σε κινητά ή ακίνητα διαθέσιμα. • Μέχρι 50% μείωση για επενδύσεις στις οικονομικά μη αναπτυγμένες περιοχές. • 50% μείωση για τις πρόσφατα εγκαθιδρυμένες επιχειρήσεις στο πρώτο έτος λειτουργίας τους. Φορολογικές απαλλαγές ♦ Ο φορολογούμενος, κάτοικος πΓΔΜ, που έχει καταβάλει φόρο σε ξένη χώρα για κέρδος που

πραγματοποιήθηκε από εργασία του στο εξωτερικό, απολαμβάνει δικαιώματος μειωμένης φορολογίας στην πΓΔΜ, κατά το ποσόν του φόρου κέρδους που πλήρωσε στο εξωτερικό, και όχι υπερβαίνοντας τον προσδοκώμενο φόρο από την εφαρμογή του φορολογικού ποσοστού.

♦ Από 01.01.2007, καταργήθηκε η φορολογική απαλλαγή ξένων επενδύσεων, για τα τρία πρώτα έτη της επένδυσης.

♦ Απαλλάσσεται από φορολογία επί των κερδών, ο «δικαιούχος» χρήσης ελεύθερης οικονομικής ζώνης για βιομηχανικές επενδύσεις (διάρκεια 10 έτη).

Κεφαλαιουχικά κέρδη και ζημίες εταιρειών Τα κεφαλαιουχικά κέρδη που πραγματοποιούνται από την πώληση τίτλων, εξοπλισμού και ακίνητης περιουσίας συμπεριλαμβάνονται στη φορολογική βάση έως και 70%. Τα κεφαλαιουχικά κέρδη που πραγματοποιούνται από την πώληση τίτλων δεν φορολογούνται μετά την 01.01.2006, με στόχο την ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς της πΓΔΜ. Επιτρέπεται η μεταφορά ζημιών μέχρι τριών ετών που μπορούν να αντισταθμισθούν από κέρδη της εταιρείας.

46

ΙΙ.2. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΙΙ.2.1. Φορολογικό Σύστημα Βασικοί άξονες στρατηγικού σχεδιασμού των φορολογικών αρχών της πΓΔΜ, 2007-2009 Οι βασικοί άξονες του στρατηγικού σχεδιασμού των φορολογικών αρχών της πΓΔΜ για την περίοδο 2007-2009 έχουν ως εξής: Βάσεις σχεδιασμού 1. Αξιολόγηση των δυνατοτήτων και στόχων 2. Οργανισμός των φορολογικών αρχών της πΓΔΜ 3. Εθνικό σύστημα φορολογίας και σχετική νομοθεσία 4. Λοιπή φορολογική νομοθεσία Στόχοι 1. Περιορισμός κόστους εναρμόνισης κανόνων φορολογικής βάσης φόρων με κοινωνικές εισφορές 2. Άρση φορολογικών διακρίσεων 3. Ανάπτυξη κώδικα επαγγελματικής δεοντολογίας και κατάρτιση προσωπικού 4. Βελτίωση λειτουργίας φορολογικών αρχών 5. Εναρμόνιση με πρότυπα της Ε.Ε. Φορολογία επί των κερδών Η φορολογία επί των κερδών μειώθηκε από 15% το 2006 σε 12% το 2007 και σε 10% από 1.1.2008 και εφεξής. Υποκείμενο φόρου Υποκείμενο φόρου είναι νομικό πρόσωπο που διεξάγει δραστηριότητα (όπως έχει καταχωρηθεί), έχει έδρα στην πΓΔΜ και πραγματοποιεί κέρδη από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα στη χώρα ή στο εξωτερικό. Φορολογούνται επίσης και τα νομικά πρόσωπα με έδρα εκτός πΓΔΜ, για κέρδη που πραγματοποιούνται μέσω των δραστηριοτήτων τους στο έδαφος της πΓΔΜ. Φορολογική βάση Βάση για τον υπολογισμό του φόρου επί των κερδών αποτελεί το κέρδος όπως καθορίζεται στον ισολογισμό, βάσει των λογιστικών κανόνων και προτύπων. Φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) Ο ΦΠΑ υπολογίζεται και αποδίδεται σε όλες τις φάσεις παραγωγής και εμπορίου, σε ολόκληρο τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, με την επιφύλαξη νομικών εξαιρέσεων. Έχει καθορισθεί σε 18% γενικώς, αλλά εφαρμόζεται προτιμησιακό ποσοστό 5% στην αγορά συγκεκριμένων αγαθών (βλ. IV.2. Καθεστώς Εισαγωγών / Φόροι κατά την διάθεση προϊόντων στην αγορά). Υποκείμενο του φόρου Σε ΦΠΑ υπόκειται ο κύκλος εργασιών των αγαθών και των υπηρεσιών, όπως διαμορφώνεται από το φορολογούμενο κατά τη διάρκεια της επιχειρηματικής του δραστηριότητας ή κατά την εισαγωγή προϊόντων. Φορολογείται κάθε πρόσωπο, το οποίο, μόνιμα ή προσωρινά, διενεργεί επιχειρησιακή δραστηριότητα, ανεξάρτητα από τους στόχους και τα αποτελέσματα αυτής της δραστηριότητας. Φορολογική βάση

47

Φορολογική βάση θεωρείται το συνολικό ποσό της αμοιβής που εισπράττεται ή που πρέπει να εισπραχθεί για τον κύκλο εργασιών, στον οποίο ο φόρος προστιθέμενης αξίας δεν συμπεριλαμβάνεται. Φορολογική βάση για την εισαγωγή των εμπορευμάτων θεωρείται η αξία των εισαγόμενων αγαθών, η οποία καθορίζεται βάσει των τελωνειακών ρυθμίσεων. Απαλλαγές ΦΠΑ Απαλλάσσονται: α) Χωρίς το δικαίωμα αφαίρεσης προηγούμενου φόρου: ♦ ο κύκλος εργασιών κτιρίων κατοικίας και διαμερισμάτων, κατά το μέρος κατά το οποίο

χρησιμοποιούνται για κατοικία, με εξαίρεση τον πρώτο κύκλο εργασιών εντός της περιόδου πέντε ετών μετά την οικοδόμηση ή την κατασκευή,

♦ το ενοίκιο των αντικειμένων στις κατοικίες και στα διαμερίσματα, για λόγους κατοικίας, ♦ ο κύκλος εργασιών των τραπεζικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ♦ οι υπηρεσίες ασφάλισης-αντασφάλισης, συμπεριλαμβανομένων των συνδεδεμένων υπηρεσιών

των ασφαλιστικών μεσιτών και των πρακτόρων που συνδέονται με αυτούς, ♦ τα παιχνίδια λαχειοφόρων αγορών και τα παιχνίδια ψυχαγωγίας, ♦ οι υπηρεσίες των σταθμών ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής μετάδοσης, εκτός από τις εμπορικές

δραστηριότητες, ♦ η διεθνής μεταφορά των επιβατών, κλπ.

β) Με δικαίωμα αφαίρεσης του προηγούμενου φόρου: ♦ οι παραδόσεις των αγαθών που μεταφέρονται ή αποστέλλονται στο εξωτερικό από τον

φορολογούμενο, τον παραλήπτη των αγαθών ή τρίτο πρόσωπο σε παραγγελία τους, εάν ο παραλήπτης των αγαθών εδρεύει στο εξωτερικό,

♦ ο κύκλος εργασιών των εμπορευμάτων που μεταφέρονται ή στέλνονται από τη χώρα στις ελεύθερες ζώνες, τις τελωνειακές ζώνες ή σε αποθήκες των τελωνείων,

♦ η παροχή υπηρεσιών από τους μεσίτες και άλλους μεσολαβητές που ενεργούν εκ μέρους και για λογαριασμού άλλου προσώπου,

♦ ο κύκλος εργασιών χρυσού και πολύτιμων μετάλλων προς τις κεντρικές τράπεζες, ♦ οι διεθνείς αεροπορικές μεταφορές των επιβατών (ισχύει για αεροπορικές εταιρείες με έδρα στο

εξωτερικό, μόνον σε περίπτωση αμοιβαιότητας, κλπ).

γ) Κατά την εισαγωγή τους, αγαθά: ♦ ο κύκλος εργασιών των οποίων απαλλάσσεται από ΦΠΑ στην πΓΔΜ, ♦ που καλύπτονται από το καθεστώς των αγαθών σε μεταφορά, ♦ που εμπίπτουν σε καθεστώς προσωρινών εισαγομένων ή επανεξαγωγής, ♦ που εισάγονται για λογαριασμό ξένου διπλωματικού ή προξενικού γραφείου για υπηρεσιακές

ανάγκες, ♦ που εισάγονται από διεθνείς οργανισμούς και μέλη τους, υπό όρους που καθορίζονται από

διεθνείς συμφωνίες, ♦ προοριζόμενα για εκθέματα σε εκθέσεις και εμπορικές επιδείξεις, τα οποία θα εξαχθούν στη

συνέχεια, κλπ. Εγγραφή στο ΦΠΑ Όλοι οι φορολογούμενοι που έχουν διενεργήσει συνολικό κύκλο εργασιών 1.300.000 Δηνάρια (€21.000) στο προηγούμενο ημερολογιακό έτος, ή που προβλέπουν κύκλο εργασιών υψηλότερο από το ποσόν αυτό, είναι υποχρεωμένοι να καταχωρηθούν ως φορολογούμενοι ΦΠΑ. Τα πρόσωπα / κάτοικοι της πΓΔΜ τα οποία δεν υποχρεούνται να καταχωρηθούν ως πληρωτές ΦΠΑ, δεν υποχρεούνται να δηλώσουν ΦΠΑ για τον κύκλο εργασιών των αγαθών-υπηρεσιών που διενήργησαν και επομένως δεν υποχρεούνται να δηλώσουν ΦΠΑ σε τιμολόγια χωριστά.

48

Φορολογική περίοδος και περίοδος υπολογισμού Ο ΦΠΑ καταβάλλεται κατά τη διάρκεια του έτους ως προκαταβολή, και μετά από τη λήξη της ετήσιας φορολογικής περιόδου, όταν καθορισθεί τελικά ο φόρος για την πληρωμή. Η φορολογική περίοδος προσδιορίζεται σε ένα ημερολογιακό έτος. Εάν ο φορολογούμενος διενήργησε τις επαγγελματικές του δραστηριότητες σε τμήμα του ημερολογιακού έτους, μόνον εκείνη η περίοδος θα υπολογισθεί ως φορολογική περίοδος. Περίοδος υπολογισμού και καταβολής των προκαταβολών θεωρείται ένας ημερολογιακός μήνας. Φόρος παρακράτησης κερδών και μερισμάτων (Withholding tax) Ο φόρος παρακράτησης κερδών και μερισμάτων (12% το 2007 και 10% από 1.1.2008) θεσπίσθηκε στο τέλος του 2004 και επιβλήθηκε από 01.01.2006. Ο φόρος πλήττει τις επιχειρήσεις οι οποίες αμείβονται για εργασίες που πραγματοποίησαν στην πΓΔΜ και προέρχονται από χώρες με τις οποίες η πΓΔΜ δεν έχει συνάψει συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας, όπως η Ελλάδα. Ο φόρος παρακράτησης υπολογίζεται επί του ακαθάριστου κέρδους. ΙΙ.2.2. Λογιστικό Σύστημα Το λογιστικό σύστημα στην πΓΔΜ ρυθμίζεται από το Νόμο Λογιστικής για τον Προϋπολογισμό και τους Αποδέκτες του Προϋπολογισμού (Law on Accounting for Budget and Budget Recipients - Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Νο.61/02/ 26-7-2002, τροποποιήσεις στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Νο 98/02/ 27-12-2002 και Νο 81/05/26-9-2005). Εναρμόνιση λογιστικών προτύπων Η υιοθέτηση του νέου λογιστικού συστήματος στην πΓΔΜ επιχειρεί την εναρμόνιση των λογιστικών κανόνων της πΓΔΜ με την IV Οδηγία της Ε.Ε. και τα διεθνή λογιστικά πρότυπα (International financial reporting standard - IFRS). Επαγγελματική κατοχύρωση και εκπαίδευση Δεν υπάρχει σχολή λογιστών στην πΓΔΜ. Έως την 01.01.2005, η αρχή ιδιωτικοποιήσεων εξέδιδε πιστοποιητικά εξασκήσεως επαγγέλματος για τους εκτιμητές ('evaluators') και τους ορκωτούς λογιστές ('auditors') (για ίδρυση σχετικού Ινστιτούτου βλ. παρακάτω: Ενίσχυση από την Παγκόσμια Τράπεζα). Συγκρισιμότητα δημοσιευμένων οικονομικών στοιχείων Οι εταιρείες στην πΓΔΜ είναι υποχρεωμένες να δημοσιεύουν και να εκδίδουν τον ισολογισμό και τον λογαριασμό εκμεταλλεύσεως, αλλά δεν υποχρεούνται να εκδίδουν στοιχεία ταμειακής ρευστότητας (“cash flow”) από τα οποία φαίνεται η χρηματοοικονομική εικόνα της επιχείρησης. Οι οικονομικές εκθέσεις όπως ο ισολογισμός και ο λογαριασμός εκμεταλλεύσεως δεν είναι συγκρίσιμες με τις αντίστοιχες άλλων χωρών. Αρωγή από την Παγκόσμια Τράπεζα Δεδομένης της κατάστασης του λογιστικού συστήματος στην πΓΔΜ, η Παγκόσμια Τράπεζα προσπαθεί μέσω του προγράμματος REPARIS (Program of Accounting Reform and Institutional Strengthening) να εναρμονίσει τα πρότυπα που ισχύουν στην πΓΔΜ με τα διεθνή πρότυπα και να διασφαλίσει την ανεξαρτησία των επαγγελμάτων των λογιστών, 'evaluators' και 'auditors' έναντι του Υπουργείου Οικονομικών. Επίσης, στο πλαίσιο της ενίσχυσης του προγράμματος REPARIS σχεδιάζεται η ίδρυση Ινστιτούτου Ορκωτών Λογιστών το οποίο θα είναι υπεύθυνο για την εκπαίδευση και την πιστοποίησή τους. Την 08.12.2006, με την μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας εξασφαλίσθηκε η χρηματοδότηση του συστήματος από την Ολλανδία (€3,7 εκατ.) και την Αυστρία (€850.000).

49

ΙΙ.3. ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Στην πΓΔΜ έχουν προβλεφθεί τέσσερις κύριες Ζώνες Ελευθέρου Εμπορίου: Skopje 1 (στην περιοχή του Bunardziκ), Skopje 2 (σε περιοχή βορείως των Σκοπίων), σε περιοχή της πόλης Stip και σε περιοχή της πόλης Tetovo.

Στοιχεία οικονομικής ζώνης BUNARDZIK Νομική βάση Εφημερίδα της κυβερνήσεως

Υπ. αρ. 56/1999, 41/2000 και 06/2002 Συνολική έκταση 159 στρέμματα Τοποθεσία Πλησίον οδικού άξονα E-75 Σκόπια-Κουμάνοβο, 10 χλμ

ανατολικά των Σκοπίων. Απόσταση από σιδ/κό σταθμό 500 μέτρα Απόσταση από αεροδρόμιο Σκοπίων 3 χλμ

Μια από τις πλέον προβεβλημένες επενδύσεις στη ΖΕΕ Bunardziκ, είναι η αμερικανική εταιρεία Johnson Controls (παροχή ηλεκτρικού ρεύματος 3MW, σύνδεση με γραμμές τηλεπικοινωνιών και διαδικτύου, παροχή φυσικού αερίου 900 κ.μ./ώρα, νερού 40 κ.μ./ώρα και αρδευτικού συστήματος). Το εργοστάσιο της εταιρείας εκεί ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Δεκέμβριο του 2007 (βλ. Επενδύσεις) Επιτρεπόμενες δραστηριότητες στη ΖΕΕ Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών για εξαγωγή, διεθνές εμπόριο, τραπεζικές και λοιπές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, ασφαλίσεις και αντασφαλίσεις, κατασκευή, αποθήκευση και λιανικές δραστηριότητες που απευθύνονται στους χρήστες της ΖΕΕ. Απαγορευμένες δραστηριότητες στη ΖΕΕ Κλωστοϋφαντουργία, εμπορικές συναλλαγές επικίνδυνων υλικών ή αποβλήτων, φάρμακα, χημικές ουσίες και βιολογικά υλικά, βιοχημικά παράγωγα, όπλα, πυρομαχικά και εκρηκτικές ύλες, εκτός από τις εμπορικές εκρηκτικές ύλες, προϊόντα και υπηρεσίες που δεν συμμορφώνονται με το νόμο της πΓΔΜ και / ή διεθνείς συμφωνίες που δεσμεύουν την πΓΔΜ. Φορολογικές απαλλαγές στη ΖΕΕ Είδος φόρου Φόρος εκτός ΖΕΕ Φόρος σε ΖΕΕ ΦΠΑ 18% (5% για πρώτες ύλες γεωργίας) 0% Φόρος κατανάλωσης 5% - 62% 0% Φόρος κερδών 12% (2007), 10% (2008) 0% για 10 έτη Φόρος ιδιοκτησίας έως 1% 0% για 10 έτη Τελωνειακές απαλλαγές στη ΖΕΕ Προϊόντα Φόρος εκτός ΖΕΕ Φόρος σε ΖΕΕ Πρώτες ύλες έως και 15% 0% Εξοπλισμός 5% - 20% 0% Καταναλωτικά αγαθά 15%- 30% 0% Γεωργικά προϊόντα, τρόφιμα 25%-60% 0% Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκφράσει την αντίθεσή της στη λειτουργία αντιστοίχων ζωνών καθώς δημιουργούν όρους αθέμιτου ανταγωνισμού και στρέβλωσή του. Παρόμοια θέση έχουν διατυπώσει και εκπρόσωποι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF), ότι, δηλαδή, το IMF δεν

50

εγκρίνει τα σχέδια της κυβέρνησης της πΓΔΜ περί φορολογικών απαλλαγών εντός ειδικών ζωνών εγκατάστασης των επιχειρήσεων καθώς παρόμοιες δράσεις δημιουργούν φορολογικές διακρίσεις έναντι των επιχειρήσεων και αντίκεινται στις αρχές λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς. Παρά ταύτα, τον Οκτώβριο του 2007 το Υπουργείο Οικονομίας της πΓΔΜ προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για την εξεύρεση ιδιωτικού εταίρου, ο οποίος θα συμμετάσχει σε κοινοπραξία με την κυβέρνηση για την ανάπτυξη και την προώθηση των τεσσάρων ΖΕΕ: «Skopje», «Skopje 2», «Tetovo» και «Stip». ΙΙ.4. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΓΔΜ Διεθνείς Οργανισμοί - Προγράμματα Στην πΓΔΜ, ♦ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) χρηματοδότησε ή πρόκειται να

χρηματοδοτήσει, για την περίοδο 13/7/1993 -12/1/2008, προγράμματα αξίας €208.632.925, ♦ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) χρηματοδότησε ή πρόκειται να χρηματοδοτήσει, για

την περίοδο 23/7/1998-1/1/2009, προγράμματα αξίας €150.000.000, ♦ η Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) έχει προβλέψει την διάθεση €428.024.866 για την

υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων. (Πηγή: Government Secretariat for European Affairs in FYROM/ Aid Coordination Unit) Την ευθύνη της διαχείρισης της αναπτυξιακής βοήθειας φέρει η Μονάδα Συντονισμού Βοήθειας (Aid Coordination Unit/ACU), η οποία εποπτεύεται από την Κρατική Γραμματεία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων (Government Secretariat for European Affairs). Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας (Instrument for Pre-Accession Assistance - IPA) θεσπίστηκε, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1085/2006 του Συμβουλίου, της 17ης Ιουλίου 2006, με σκοπό τη συνδρομή των δικαιούχων χωρών, μεταξύ των οποίων και η πΓΔΜ, κατά τη σταδιακή τους ευθυγράμμιση με τις προδιαγραφές και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. To IPA αποτελείται από πέντε συνιστώσες, ήτοι: τη συνιστώσα «συνδρομή για τη μεταβατική περίοδο και οικοδόμηση θεσμών», η οποία

αποσκοπεί στην ενίσχυση των χωρών κατά τη μεταβατική τους πορεία προς την Ε.Ε., τη συνιστώσα «διασυνοριακή συνεργασία», η οποία αποσκοπεί στη στήριξη των δικαιούχων

χωρών στον τομέα της διασυνοριακής συνεργασίας, τη συνιστώσα «περιφερειακή ανάπτυξη», η οποία αποσκοπεί στην υποστήριξη της

προετοιμασίας της χώρας για την εφαρμογή της κοινοτικής πολιτικής συνοχής και, ιδίως, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής,

τη συνιστώσα «ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων», η οποία αφορά στην προετοιμασία για την πολιτική συνοχής και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο,

τη συνιστώσα «αγροτική ανάπτυξη», η οποία αφορά στην προετοιμασία για την κοινή γεωργική και τις συναφείς πολιτικές και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ).

Το ΙΡΑ χορηγεί βοήθεια ανάλογη με την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί από τις δικαιούχους χώρες και με τις ανάγκες τους, όπως αυτές προκύπτουν από τις αξιολογήσεις και τα ετήσια έγγραφα στρατηγικής της Επιτροπής. Συνεπώς, το IPA προσφέρει ένα ορθολογικό και ενιαίο πλαίσιο το οποίο αντικατέστησε, από την 1η Ιανουαρίου 2007, τα προγράμματα προς όφελος των υποψήφιων χωρών για την περίοδο 2000-2006, ήτοι τα προγράμματα Phare, SAPARD, ISPA , τη διασυνοριακή συνεργασία (CBC) που υπάγεται στο Phare, την προενταξιακή δημοσιονομική βοήθεια προς όφελος της Τουρκίας και το πρόγραμμα CARDS.

51

Η πρόταση χρηματοδότησης του IPA για την πΓΔΜ έχει ως εξής (σε εκατ €): Συνιστώσα 2007 2008 2009 Σύνολο 1η - Οικοδόμηση θεσμών 41,6 39,9 38,1 119,6 2η - Διασυνοριακή συνεργασία 4,2 5,3 5,6 15,1 3η - Περιφερειακή ανάπτυξη 7,4 12,3 20,8 40,5 4η - Ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων 3,2 6,0 7,1 16,3 5η - Αγροτική ανάπτυξη 2,1 6,7 10,2 19,0 Σύνολο 58,5 70,2 81,8 210,5 Α. Το 2007, στην πΓΔΜ, παρουσιάστηκαν μόνο τα προγράμματα που αφορούν στην Πρώτη, Τρίτη και Τέταρτη Συνιστώσα. Συγκεκριμένα, στις 25 Ιουνίου 2007 παρουσιάστηκαν οι μείζονες ενότητες παρέμβασης της 1ης Συνιστώσας του IPA στην πΓΔΜ, ήτοι: o Χρηστή Διακυβέρνηση και Κράτος Δικαίου o Οικονομική Ανάπτυξη και Κοινωνική Συνοχή o Ικανότητα Ανάληψης των Υποχρεώσεων που συνεπάγεται η ένταξη στην Ε.Ε. o Υποστήριξη του Προγραμματισμού και της Συμμετοχής σε Κοινοτικά Προγράμματα και

Υπηρεσίες. Οι τομείς: 'Μεταρρυθμίσεις στην Αστυνομία' και 'Μηχανισμός Χρηματοδότησης Προετοιμασίας Σχεδίου Προτάσεων ("Project Preparation Facility")' προωθήθηκαν με επισπευσμένη διαδικασία ("fast track") διότι θεωρούνται επείγουσας φύσεως, ως εξής:

1η Συνιστώσα IPA / Λειτουργικό Πρόγραμμα 2007-2009 (Επισπευσμένη Διαδικασία) σε εκατ. € Χρηστή Διακυβέρνηση και Κράτος Δικαίου 9,0 1. Μεταρρύθμιση στην Αστυνομία 9,0 Υποστήριξη Προγραμμάτων 3,0 2. Μηχανισμός Χρηματοδότησης Προετοιμασίας Σχεδίου Προτάσεων ("Project Preparation Facility") 3,0 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΣΠΕΥΣΜΕΝΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ 12,0 Σύμφωνα με την Πρόταση Χρηματοδότησης, οι υπόλοιποι τομείς έχουν ως εξής:

1η Συνιστώσα IPA / Λειτουργικό Πρόγραμμα 2007-2009 (Δεύτερο Μέρος) σε εκατ. € Χρηστή Διακυβέρνηση και Κράτος Δικαίου 14,1 1. Μεταρρύθμιση στη Δημόσια Διοίκηση 2,0 2. Διοικητικά Δικαστήρια 1,1 3. Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού για τη διαχείριση των κονδυλίων της Ε.Ε. 2,0 Οικονομική Ανάπτυξη και Κοινωνική Συνοχή 12,7 4. Υποστήριξη της υλοποίησης τοπικών υποδομών με σκοπό την κοινωνική και οικονομική συνοχή 7,0 5. Εκπαίδευση, νεολαία, TEMPUS (περιφερειακό πρόγραμμα) 5,7 Υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου (Ικανότητα Ανάληψης των Υποχρεώσεων που συνεπάγεται η ένταξη στην Ε.Ε.) 10,0 6. Ρυθμιστικοί Οργανισμοί και Υπηρεσίες 2,0 7. Φορολογική Μεταρρύθμιση 2,0 8. Στατιστικές 2,0 9. Τελωνεία 3,0 10. CAFAO (περιφερειακό πρόγραμμα) 0,5 11. Πυρηνική Ασφάλεια (περιφερειακό πρόγραμμα) 0,5 Υποστήριξη Προγραμμάτων (Υποστήριξη του Προγραμματισμού και της Συμμετοχής σε Κοινοτικά Προγράμματα και Υπηρεσίες) 4,8 12. Κοινοτικά Προγράμματα και Υπηρεσίες 1,8 ΣΥΝΟΛΟ Εθνικού Προγράμματος - Δεύτερο Μέρος 29,6 Σύνολο Περιφερειακών Προγραμμάτων 6,7 ΣΥΝΟΛΟ Εθνικού Προγράμματος – Επισπευσμένη Διαδικασία 12,0

52

ΣΥΝΟΛΟ 41,6 Β. Στις 26 Ιουλίου, παρουσιάστηκαν τα Λειτουργικά Προγράμματα για τις Συνιστώσες 3 (Περιφερειακή Ανάπτυξη) και 4 (Ανάπτυξη Ανθρώπινων Πόρων), ήτοι: 3η Συνιστώσα IPA Οι προτεραιότητες έχουν καθοριστεί ως εξής: - μεταφορές - περιβάλλον - τεχνική βοήθεια Όσον αφορά στις μεταφορές, το μεγαλύτερο τμήμα των διαθεσίμων κονδυλίων (€27 εκατ.) θα προστεθεί στα €50 εκατ. τα οποία χορηγούνται από την Ελλάδα μέσω του ΕΣΟΑΒ με σκοπό την κατασκευή του Διαδρόμου Χ, ενώ ποσά €2 και €1 εκατ. θα δοθούν για μικρά έργα στους σιδηροδρόμους και τις εθνικές οδούς, αντίστοιχα. Όσον αφορά στο περιβάλλον (το οποίο θα καλύψει το 20% της συνολικής χρηματοδότησης για την περιφερειακή ανάπτυξη), θα χρηματοδοτηθούν έργα για τον βιολογικό καθαρισμό υγρών και, αργότερα, στερεών λυμάτων. Όσον αφορά στην τεχνική βοήθεια (5% της χρηματοδότησης), θα χρηματοδοτηθούν συγκεκριμένες διοικητικές ενέργειες και δραστηριότητες παρακολούθησης και ελέγχου. Η χρηματοδότηση, σύμφωνα με τον κ. Seyler, θα βασιστεί σε τρία στοιχεία: α) μια στρατηγική (μακροπρόθεσμη) θεώρηση της ανάπτυξης, β) την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου γ) τη χρηστή διακυβέρνηση. 4η Συνιστώσα IPA Οι προτεραιότητες έχουν καθοριστεί ως εξής: - απασχόληση και προσέλκυση εργαζομένων - κατάρτιση και εκπαίδευση - κοινωνική ένταξη. Διμερής αναπτυξιακή βοήθεια σε πΓΔΜ Οι ακόλουθες χώρες έχουν εγκρίνει την εξής αναπτυξιακή βοήθεια προς την πΓΔΜ: Χώρα Ποσό Περίοδος Ελλάδα €2.282.042 9/3/2004 – 31/12/2007 / συνολικά, για έργα στο πλαίσιο του ΕΣΟΑΒ, για την

ανακατασκευή του Περιφερειακού Κέντρου για την Εκπαίδευση και Αναψυχή Προσωπικού και την κατασκευή του σταθμού βιολογικού καθαρισμού στη Γευγελή

Αυστρία €20.479.279 1/11/1998 - 30/6/2010 Δανία €764.666 4/6/1994 -1/6/2007 Γαλλία €5.796.054 1/1/1997 - 31/12/2008 Γερμανία €138.122.986 1/1/1995 - 5/3/2009 Ελβετία €108.798.246 26/4/1995 – 13/9/2010 Ηνωμένο Βασίλειο €35.066.468 24/6/1997 – 1/3/2009 ΗΠΑ €209.711.753 1/7/2000 – 14/10/2011 Ιαπωνία €81.568.352 30/1/2003 - 23/2/2008 Ισπανία €28.749.954 1/7/2000 – 1/12/2008 Ιταλία €29.207.850 1/1/1997 - 4/8/2009 Λουξεμβούργο €1.466.336 26/4/1999 - 28/2/2007 Νορβηγία €20.119.429 1/1/2000 – 30/4/2009 Ολλανδία €214.597.328 1/3/1999 - 31/12/2009 Σουηδία €53.346.241 1/1/1995 – 1/12/2008 Τουρκία €1.274.634 7/3/2007 – 1/4/2010 Φινλανδία €5.538.588 1/6/1988 - 1/8/ 2008 (Πηγή: Government Secretariat for European Affairs in FYROM/ Aid Coordination Unit)

53

Ελληνικό πλαίσιο στήριξης επενδύσεων - ΕΣΟΑΒ Η ελληνική κυβέρνηση εφαρμόζει το Σχέδιο για την Οικονομική Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων (ΕΣΟΑΒ). Επωφελούμενες χώρες μεταξύ άλλων είναι και η πΓΔΜ. Η Βουλή των Ελλήνων, ψηφίζοντας το νόμο 2996/2002 περί ΕΣΟΑΒ (ΦΕΚ 62/28.03.02) που ρύθμιζε τα βασικά θέματα του ανωτέρω προγράμματος, καθόρισε και τον προορισμό των χρηματοδοτήσεων: παραγωγικές επενδύσεις, υποδομές, ενέργεια, θεσμική ανασυγκρότηση, κατάρτιση προσωπικού, κλπ. Το ποσόν που προβλέπεται για την πΓΔΜ ανέρχεται σε €74,840 εκατ. και κατανέμεται ως εξής: - το 79% του ποσού, δηλαδή €59,124 εκατ. αφορά σε υλοποίηση δημοσίων έργων τα οποία

αναμένονται να υποβληθούν από τον Εθνικό Συντονιστή της πΓΔΜ στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος προς έγκριση,

- το 20% του ποσού, δηλαδή €14,968 εκατ. αφορά σε ιδιωτικές επενδύσεις σύμφωνα με σχετικό νόμο δια του οποίου εφαρμόζονται οι αρχές του επενδυτικού Νόμου 2601/98. Οι ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες ενδιαφέρονται για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους στην πΓΔΜ πρέπει να υποβάλουν σχετική αίτηση στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, Γενική Γραμματεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης, Γ. Δ/νση Ιδιωτικών Επενδύσεων, Δ/νση Έγκρισης και Ελέγχου Ιδιωτικών Επενδύσεων, Τμήμα Ενημέρωσης και Νομικών Θεμάτων (Γραφείο 213, τηλ. 210-333.2267, 333.2399, Fax: 210-333.2264).

- το 1% του ποσού, δηλαδή €748.400 που αφορά σε Μικρά Έργα του Γραφείου Συνδέσμου της Ελλάδος στα Σκόπια.

Στο πλαίσιο του Ταμείου Μικρών Έργων του ΕΣΟΑΒ στην πΓΔΜ, αποφασίσθηκε η δωρεά ιατρικού εξοπλισμού στη χώρα και συγκεκριμένα:

1. ενός Μαστογράφου 2. ενός Υπερηχογράφου 3. ενός Μετρητή Οστικής Πυκνότητας 4. ενός Cell Saver 5. ενός Ασθενοφόρου για την πόλη των Σκοπίων 6. ενός Ασθενοφόρου για την πόλη των Σκοπίων 7. ενός Ασθενοφόρου για την πόλη του Τέτοβο 8. ενός Ασθενοφόρου για την πόλη του Μοναστηρίου

Ο ως άνω εξοπλισμός παραδόθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2007 σε ειδική τελετή σε κεντρικό ξενοδοχείο των Σκοπίων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ολοκληρώθηκε το πρώτο μέρος της δωρεάς που αφορά στο Ταμείο Μικρών Έργων ΕΣΟΑΒ για την πΓΔΜ, το οποίο ανερχόταν σε €365.000. Το ποσό που δαπανήθηκε, μετά τους σχετικούς διαγωνισμούς, ήταν €302.700. ΙΙ.5. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ Οι σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων ρυθμίζονται από τον εργατικό κώδικα και την ετήσια συλλογική σύμβαση εργασίας. Επιπλέον, υπάρχουν ιδιαίτερες διατάξεις κοινωνικής ασφάλισης, οι οποίες προστατεύουν τα ατομικά δικαιώματα των εργαζομένων σε ειδικές περιπτώσεις, όπως η ασφάλιση του εργαζομένου, οι διακοπές, οι ώρες εργασίας κλπ και καθιστούν δύσκολη την απόλυση εργαζομένων. Οι μέσοι μισθοί για το 2007 στην πΓΔΜ έχουν ως εξής:

Μέσος μικτός μισθός €393 Μέσος καθαρός μισθός €238

54

Μέσοι μικτοί μισθοί κατά ενδεικτικές κατηγορίες για το 2007 Γεωργία €285 Ορυχεία και μεταλλεία €437 Βιομηχανία – Μεταποίηση €314 Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας €525 Κατασκευές €281 Χονδρεμπόριο – Λιανεμπόριο €375 Ξενοδοχεία – Εστιατόρια €310 Δημόσια Διοίκηση €475

Εισφορές εργοδοτών Οι εισφορές των εργοδοτών καθορίζονται επί του ελάχιστου υποχρεωτικού καθαρού μισθού του εργαζομένου (9.885 Δηνάρια ή €162) ως εξής: 21,2% ασφάλεια σύνταξης, 9,2% και 0,5% για τα δύο ασφαλιστικά ταμεία και 1,6% εισφορά για το ταμείο απασχόλησης, ήτοι σύνολο 32,5%. Ωστόσο, η πραγματική βάση υπολογισμού προκύπτει αφού πρώτα συνυπολογισθεί ο προσωπικός φόρος (10%) επί του καθαρού μισθού και με τη χρήση ενός συντελεστή 68%, με αποτέλεσμα οι εργατικές εισφορές του εργοδότη τελικά να ανέρχονται στο 60% του καθαρού μισθού (περίπου 15.691 Δηνάρια ή €257). ΙΙ.6. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Ιδιωτική και κρατική ιδιοκτησία Το δικαίωμα της ιδιοκτησίας προστατεύεται από το νόμο και το Σύνταγμα της πΓΔΜ και σύμφωνα με το νόμο που διέπει το ιδιοκτησιακό καθεστώς (ΦΕΚ πΓΔΜ, αρ.18/2001), η απόκτηση ιδιοκτησιακού δικαιώματος είναι δυνατή από όλα τα εγχώρια και αλλοδαπά φυσικά και νομικά πρόσωπα, υπό συγκεκριμένους όρους. Τα εγχώρια νομικά πρόσωπα που ιδρύονται από ξένα φυσικά ή νομικά πρόσωπα με καταχωρημένη έδρα στην πΓΔΜ μπορούν να αποκτήσουν δικαίωμα ιδιοκτησίας σε κινητά και ακίνητα στοιχεία (ακίνητη περιουσία) χωρίς περιορισμούς. Τα αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα μπορούν μέσω κληρονομιάς να αποκτήσουν ιδιοκτησιακό δικαίωμα ακίνητων στοιχείων, αλλά υπό τους όρους της αμοιβαιότητας. Τα αλλοδαπά φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν υπό τους όρους της αμοιβαιότητας να αποκτήσουν το δικαίωμα στην ιδιοκτησία ενός διαμερίσματος ή ενός κτιρίου κατοικίας. Η ύπαρξη της αμοιβαιότητας, όπως ορίζει ο σχετικός νόμος, καθορίζεται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Τα αλλοδαπά φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν υπό τον όρο της αμοιβαιότητας να αποκτήσουν ιδιοκτησιακό δικαίωμα σε μακροπρόθεσμη μίσθωση εδάφους για την οικοδόμηση κτιρίων επαγγελματικής χρήσης και κτιρίων κατοικίας στο έδαφος της πΓΔΜ, βάσει απόφασης του Υπουργού Δικαιοσύνης, μετά από τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργού Αστικού Σχεδιασμού και Κατασκευών και του Υπουργού Οικονομικών. Υπό τους ίδιους όρους αμοιβαιότητας, μπορούν να αποκτήσουν ιδιοκτησιακό δικαίωμα σε μακροπρόθεσμη μίσθωση γεωργικής γης στο έδαφος της πΓΔΜ, βάσει απόφασης του Υπουργού Δικαιοσύνης, μετά από τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργού Γεωργίας, Δασών και Υδάτων και του Υπουργού Οικονομικών. Η από το κράτος εκμίσθωση, παραχώρηση και πώληση ακίνητης περιουσίας που έχει χαρακτηρισθεί ως κρατική ιδιοκτησία είναι δυνατή υπό ορισμένους όρους. Εγγυήσεις τίτλου ιδιοκτησίας Σύμφωνα με το σχετικό νόμο περί κτηματολογίου, το κράτος εγγυάται την ισχύ του τίτλου ιδιοκτησίας κατά την εγγραφή του. Το δημόσιο υποθηκοφυλακείο απεικονίζει την πραγματική και νομική κατάσταση της ακίνητης περιουσίας και, συνεπώς, ο πολίτης ο οποίος, καλή τη πίστει, βασίσθηκε στο

55

δημόσιο υποθηκοφυλακείο απολαμβάνει της προστασίας του συγκεκριμένου δικαιώματος. Διαγραφή της εγγραφής, εξαιτίας λάθους ή ανακρίβειας προηγούμενης εγγραφής μπορεί να ζητηθεί εντός τριών ετών από την ημέρα της καταχώρησης και το ζημιωμένο συμβαλλόμενο μέρος μπορεί να ζητήσει την αποζημίωση τόσο από το κράτος όσο και από όποιον ωφελήθηκε από το συγκεκριμένο λάθος. Επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία μη-κατοίκων της πΓΔΜ Σύμφωνα με τα άρθρα 242-252 του νόμου περί ιδιοκτησίας (ΦΕΚ της πΓΔΜ 18/2001), υποκαταστήματα ξένων επιχειρήσεων στην πΓΔΜ, μπορούν να αποκτήσουν ιδιοκτησιακό δικαίωμα στο έδαφος της πΓΔΜ, βάσει των όρων χωριστού νόμου ή επικυρωμένων διεθνών συμφωνιών. Υποχρεούνται εντός 60 ημερών από την ημέρα της νομικής κατοχύρωσης του ιδιοκτησιακού δικαιώματος να υποβάλουν έκθεση περιγραφής του επενδεδυμένου κεφαλαίου σε ακίνητη περιουσία και όλων των μεταβολών των επενδύσεων στο κεντρικό υποθηκοφυλακείο. Το κεντρικό υποθηκοφυλακείο καταχωρεί την επένδυση ακίνητης περιουσίας και όλες τις μεταβολές των επενδύσεων στο αρχείο επενδύσεων ακίνητης περιουσίας και εκδίδει πιστοποιητικό για τη διενεργηθείσα εγγραφή και για κάθε περαιτέρω αλλαγή. Συμπεράσματα Προς το παρόν τα φυσικά αλλοδαπά πρόσωπα δεν μπορούν να αγοράσουν διαμερίσματα, γη και κτίρια. Για την αγορά τους απαιτείται η ίδρυση νομικού προσώπου σε πΓΔΜ από ξένο υπήκοο. Έχουν αρχίσει πάντως διαδικασίες για τη νομοθέτηση του δικαιώματος αγοράς οικοδομήσιμης γης από αλλοδαπούς. Επίσης, η αγορά κρατικών οικοπέδων και κτιρίων υπήρξε, μέχρι τώρα, προβληματική και μπορούσε να οδηγήσει και σε καθυστερήσεις έως και πέντε ετών, διότι δεν υπήρχε Κτηματολόγιο και ως εκ τούτου το ιδιοκτησιακό καθεστώς ήταν ασαφές. Ωστόσο, σύμφωνα με εξαγγελία της κυβέρνησης, το Κτηματολόγιο έχει μέχρι στιγμής εφαρμοσθεί και καλύπτει περίπου το 70% της επικράτειας της χώρας, ενώ έως το 2009 αναμένεται να έχει καλύψει το 100% αυτής. ΙΙ.7. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ Φορείς και επιχειρήσεις υποστήριξης ξένων επενδύσεων Στην πΓΔΜ λειτουργεί Υπηρεσία Προσέλκυσης Ξένων Επενδύσεων (Agency for Foreign Investments) με συμμετοχή στελεχών από τα Υπουργεία Οικονομίας, Οικονομικών, Μεταφορών και Δικαιοσύνης, ενώ, έχει ιδρυθεί, με τη συμμετοχή των μεγαλύτερων ξένων επενδυτών στην πΓΔΜ, και το Διεθνές Συμβούλιο Επενδυτών (I.C.I.), ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος έχει ως στόχο την υποστήριξη των ξένων επενδύσεων, μέσω συνεργασίας με την κυβέρνηση και φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της πΓΔΜ. Ξένες επενδύσεις - Γενικά Σύμφωνα με τη μελέτη «Risk Map 2008» του συμβουλευτικού οίκου Control Risks, η πΓΔΜ παρουσιάζει ένα μέσο βαθμό ασφάλειας και πολιτικού κινδύνου για τις ξένες επενδύσεις. Ο 'πολιτικός κίνδυνος' εμπεριέχει την επιρροή που ασκούν διάφορα 'lobby' και την όχι ιδιαίτερα αποτελεσματική λειτουργία των πολιτικών θεσμών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της πΓΔΜ, οι άμεσες επενδύσεις στη χώρα διαμορφώθηκαν, κατά τα τελευταία έτη, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα:

56

Άμεσες Επενδύσεις στην πΓΔΜ (σε εκατομμύρια ευρώ) Άλλο κεφάλαιο

Σύνολο Ίδιο κεφάλαιο και επανεπενδεδυμένα κέρδη

Απαιτήσεις Υποχρεώσεις

1=2-3+4 2 3 4 2003 100,4 109,2 1,1 -7,6 2004 260,7 124,4 -11,2 125,1 2005 77,2 123,6 38,9 -7,5 2006 344,8 304,3 2,6 43,1

I.2007 3,8 -5,2 1,1 10,0 II.2007 5,9 -2,1 0,6 8,6 III.2007 8,5 6,8 4,1 5,7 IV.2007 44,1 25,3 2,3 21,0 V.2007 20,7 2,5 6,8 25,1 VI.2007 -0,5 2,4 8,5 5,6 VII.2007 25,2 12,1 -3,2 10,0 VIII.2007 -5,7 -1,0 3,5 -1,2 IX.2007 20,8 20,0 0,4 1,2 X.2007 35,7 25,9 1,2 11,0 XI.2007 55,7 32,5 -4,9 18,2 XII.2007 25,1 10,1 -0,8 14,3

2007 239,3 129,2 19,6 129,6 I.2008 27,6 9,1 -2,3 16,2 II.2008 56,5 26,7 1,6 31,4

I-II.2008 84,1 35,8 -0,7 47,5 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ Σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση επενδύσεων για το 2007 του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η πΓΔΜ κατέχει την τελευταία θέση στη ΝΑ Ευρώπη ως προς την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων κατά την περίοδο 2004-2006. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, κατά την ως άνω περίοδο, μόνον US$ 608 εκατ. επενδύθηκαν στην χώρα, από ένα συνολικό ποσό ύψους US$ 26 δισ. που επενδύθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Οι εξερχόμενες από την πΓΔΜ άμεσες επενδύσεις για την ίδια περίοδο ήταν μόνον €4 εκατ.

ΑΞΕ στην πΓΔΜ στη δεκαετία 1998-2007 Έτος 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 εκατ. US$ 150,5 88,1 215,7 446,3 105,5 117,5 321,9 94,2 424,0 327,4 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ

57

ΑΞΕ στην πΓΔΜ ανά έτος

Πηγή: Υπηρεσία για την Προσέλκυση Ξένων Επενδύσεων στην πΓΔΜ

Προέλευση ΑΞΕ στην πΓΔΜ ανά χώρα για την περίοδο 2002 – 2006 Σλοβενία Ιταλία Βουλγαρία Ελβετία Ελλάδα Ολλανδία Αυστρία

Πηγή: Υπηρεσία για την προσέλκυση Ξένων Επενδύσεων στην πΓΔΜ

Προέλευση ΑΞΕ στην πΓΔΜ κατά χώρα για την περίοδο 2002 – 2007 (3ο τρίμηνο) σε εκατ. US$

Χώρα 2002 2003 2004 2005 2006 1-3 τρίμηνο 2007* Γερμανία 0,8 4,9 6,2 0,8 1,1 0,8 Ελλάδα 44,3 6,6 30,1 4,2 7,6 6,3

Ολλανδία 0,7 31,6 66,2 1,8 4,9 0,6 ΗΠΑ 4,3 3,5 0,5 1,5 1,7 0,1

Ελβετία 2,5 13,6 8,0 14,6 12,7 8,8 Κύπρος 4,9 0,2 1,7 1,7 0,5 1,0 Σλοβενία 3,9 6,1 4,4 6,5 4,7 3,1

Ιταλία 0,5 0,7 7,4 16,1 1,3 2,4 Μεγάλη Βρετανία 2,3 6,8 0,6 0,1 0,1 5,3

Αυστρία 0,3 2,6 3,5 6,3 278,5 19,3 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ

58

Παρά το γεγονός ότι οι επενδύσεις για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2007 καταγράφηκαν από την Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ ως πολύ χαμηλές, επίσημες πηγές αναφέρουν ότι η ολοκλήρωση σημαντικών επενδύσεων κατά το τέταρτο τρίμηνο (όπως η εξαγορά της Vardar Insurance από τη σλοβένικη Triglav Insurance έναντι περίπου US$60 εκατ., η εξαγορά της Mlekara Bitolska από την Danube Foods έναντι περίπου US$40 εκατ., η επένδυση της αυστριακής VIP στην κινητή τηλεφωνία ύψους περίπου US$20 εκατ. κ.α.) θα αυξήσουν το σύνολο των εισερχόμενων επενδύσεων για το 2007 σε US$ 329 εκατ. (€239 εκατ.). Για το 2007, οι μεγαλύτερες επενδύτριες χώρες στην πΓΔΜ είναι οι εξής: Αυστρία (19% του συνόλου), Σλοβενία (18,9%), Σερβία (13,7%) και Γαλλία (11,7%).

Οι μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις στην πΓΔΜ μέσω ιδιωτικοποίησης ή επανιδιωτικοποίησης Επωνυμία Χώρα Επένδυση Μέγεθος αρχικής επένδυσης

(εκατ. US$) Stonebridge (από διάφορες) MakTel 346,5

EVN Αυστρία ESM Distribution 270,2 National Bank Ελλάδα Stopanska Banka 46,4

Balkanbrew Holding Ελλάδα Skopje Brewery 34,0 Hellenic Petroleum Ελλάδα OKTA Refinery 32,0 Société Générale Γαλλία Ohridska Banka 30,4 Titan, Holderbank Ελλάδα, Ελβετία Usje Cement Factory 30,0

Balkan Steel Λίχτενσταϊν Ladna Valalnica 21,0 QBE Insurance ΗΒ ADOR 14,8

Duferco Ελβετία Makstil 11,5 East West Trade Αυστρία Centro 11,0

Milestone Ισλανδία KIB Kumanovo 6,4 KuppBall-Transthandel Γερμανία FZC Kumanovo 3,4

SCMM Γαλλία Feni-Kavadarci 2,3 Πηγή: Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (EBRD)

ΑΞΕ στην πΓΔΜ ανά τομέα για την περίοδο 2002 – 2006

Γεωργία, κυνήγι, αλιεία

Άλλα

Ξενοδοχεία – εστιατόρια

Ορυχεία – λατομεία

Κτηματομεσιτικές & επιχειρηματικές δραστηριότητες

Εμπόριο - επισκευές

Οικονομική μεσολάβηση

Μεταφορές και επικοινωνίες

Βιομηχανικές κατασκευές

Ηλεκτρισμός, φυσικό αέριο και νερό Πηγή: Υπηρεσία για την Προσέλκυση Ξένων Επενδύσεων στην πΓΔΜ

59

Η χρηματοδότηση ξένων επενδύσεων στην πΓΔΜ χαρακτηρίζεται από δυσκολίες, κυρίως λόγω υψηλού τραπεζικού κόστους δανεισμού, διαρθρωτικών προβλημάτων, αλλά και δημοσιονομικών περιορισμών που έχει θέσει το IMF, στα πλαίσια χρηματοδότησης της οικονομίας της χώρας. Μετά την ίδρυση του Χρηματιστηρίου της πΓΔΜ (Σεπτέμβριος 1995) επιτρέπεται η διάθεση μετοχών κρατικών εταιρειών προς ιδιωτικοποίηση, αλλά υπάρχουν νομικοί περιορισμοί και ο αριθμός εισηγμένων εταιρειών είναι μικρός. Άμεσες ξένες επενδύσεις στην πΓΔΜ κατά το 2007 Το 2007 εισήλθαν στην πΓΔΜ ως άμεσες ξένες επενδύσεις €239 εκατ. (US$ 329 εκατ.). Το μέγεθος αυτό των ΑΞΕ τοποθετεί την πΓΔΜ στο τέλος της κατάταξης των χωρών της ευρύτερης περιοχής όσον αφορά στις επενδύσεις. Από το σύνολο του ως άνω ποσού, τα €35 εκατ. αποτελούσαν αρχικά κεφάλαια, τα €94 εκατ. επανεπενδεδυμένα κέρδη και τα €110 εκατ. επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Οι ΑΞΕ το 2007 κατευθύνθηκαν κυρίως προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τις τηλεπικοινωνίες και την παραγωγή τροφίμων. Οι μεγαλύτερες επενδύτριες χώρες ήταν η Αυστρία, η Σλοβενία, η Σερβία και η Γαλλία. Δεδομένου του αυξανόμενου ενδιαφέροντος των ξένων επενδυτών για την αγορά μετοχικών μεριδίων σε εταιρείες της πΓΔΜ οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου έφτασαν στα €110 εκατ. σημειώνοντας αύξηση κατά 78,8% σε σύγκριση με το 2006. Ωστόσο, παρά την απελευθέρωση στον εν λόγω τομέα, οι εισροές επενδύσεων χαρτοφυλακίου – οι οποίες προέρχονται κυρίως από χώρες των πρώην Γιουγκοσλαβικών Δημοκρατιών – παραμένουν σχετικά χαμηλές λόγω της περιορισμένης ανάπτυξης της χρηματοπιστωτικής αγοράς της πΓΔΜ, της μικρής προσφοράς τίτλων και των δυσμενών αναλύσεων κινδύνου για την αγορά. Συνεπώς, παρά την επιθετική εκστρατεία για την προώθηση των επενδύσεων στην πΓΔΜ (βλ. σχετική παράγραφο παρακάτω), η πΓΔΜ απέτυχε να προσφέρει στους δυνητικούς επενδυτές αυτά που οι τελευταίοι συνήθως αναζητούν: μέγιστο βαθμό ασφάλειας για τις επενδύσεις τους, επίλυση των θεμάτων ιδιοκτησίας και περιορισμό των γραφειοκρατικών διαδικασιών.

Οι επενδύσεις της πΓΔΜ στο εξωτερικό κατά το έτος 2007 Χώρα US$ Ελβετία 754.833

Βουλγαρία 545.713 Σερβία 308.150

Ουκρανία 272.906 ΗΠΑ 71.395

Σύνολο 1.952.997 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ Ορισμένες από τις άμεσες ξένες επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην πΓΔΜ το 2007 είναι οι εξής: o Το εργοστάσιο της Johnson Controls εγκαινιάστηκε στην ελεύθερη οικονομική ζώνη του

Bunardzik στις 12 Δεκεμβρίου 2007. Tο εργοστάσιο θα παράγει ηλεκτρονικό εξοπλισμό για αυτοκίνητα.

o Η βουλγαρική εταιρεία Cabletel εξαγόρασε 13 παρόχους καλωδιακής τηλεόρασης στην πΓΔΜ. o Η αυστριακή εταιρεία VIP ξεκίνησε τη λειτουργία της στην πΓΔΜ ως ο τρίτος πάροχος κινητής

τηλεφωνίας. o Κεφάλαια ύψους US$ 8,8 εκατ., επενδύθηκαν σε εξοπλισμό και μηχανήματα στα ορυχεία

ψευδαργύρου και μολύβδου «Zletovo» και «Toranica» κοντά στην Kriva Palanka για την επαναλειτουργία των ορυχείων από την Indo Mineral & Metals.

60

o Η ολλανδική κοινοπραξία Danube Food εξαγόρασε την γαλακτοβιομηχανία Bucen Kozjak, καθώς και τη γαλακτοβιομηχανία «Mlekara Bitolska - IMB» στη Bitola.

o Η γαλακτοβιομηχανία Swedmilk κατασκεύασε μονάδα επεξεργασίας γάλακτος στο Petrovec και ανακοίνωσε ότι θα προβεί σε επενδύσεις ύψους €2 εκατ. για τον εκσυγχρονισμό των αγροκτημάτων των γαλακτοπαραγωγών οι οποίοι είναι συμβεβλημένοι μαζί της.

o Εγκαινιάστηκε το νέο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Zorlu Tex, θυγατρικής εταιρείας του τουρκικού επιχειρηματικού ομίλου TAC. Το 90% της παραγωγής θα εξάγεται σε αγορές της ΝΑ Ευρώπης.

o Η ιταλική εταιρεία παραγωγής σοκολάτας Ferrero ξεκίνησε την παραγωγή αυγών Kinder στο Stip και το Tetovo.

o Η κροατική εταιρεία Agrokor δεσμεύθηκε για πραγματοποίηση επενδύσεων στη χώρα συνολικού ύψους €200 εκατ. Oι επενδύσεις αυτές θα αφορούν σε κέντρα αγοράς αγροτικών προϊόντων, σε εργοστάσιο επεξεργασίας τροφίμων και σε αλυσίδα super markets.

o Η εταιρεία Aqua Pura International ανακοίνωσε την έναρξη της κατασκευής πολυτελούς ξενοδοχειακού συγκροτήματος στις όχθες της λίμνης των Πρεσπών, έκτασης 50 εκταρίων. Το συγκρότημα θα ολοκληρωθεί σε 3 χρόνια και το ύψος της επένδυσης θα φτάσει τα €1,4 εκατ.

o Η βρετανική εταιρεία παραγωγής ανταλλακτικών αυτοκινήτων Johnson Matthey ανακοίνωσε σχεδιαζόμενη επένδυσή της, ύψους €48 εκατ., για την κατασκευή εργοστασίου στη ΖΕΕ Bunardzik.

o Μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές εταιρείες ταχυμεταφορών (courier), η ΑCS, ανακοίνωσε την πρόθεση της να εισέλθει στην ταχυδρομική αγορά της πΓΔΜ, πιθανόν με την επωνυμία ICS.

o Η τουρκική εταιρεία Princess ανακοίνωσε την πρόθεσή της να επενδύσει €30 εκατ. στην κατασκευή πολυτελούς ξενοδοχείου στη συνοριακή διέλευση της Bogorodica (σύνορα με την Ελλάδα).

o Η αλυσίδα California Resort πρόκειται να κατασκευάσει ξενοδοχειακό συγκρότημα στην ίδια συνοριακή διέλευση.

o Η σλοβένικη εταιρεία Energo Tus ανακοίνωσε το άνοιγμα super markets στις πόλεις Stip, Kumanovo και Prilep μέσα στο 2008.

o Η σλοβένικη εταιρεία ασφαλειών Sava Re εξαγόρασε την εταιρεία Tabak Osiguruvanje (Insurance) καταβάλλοντας τιμή κατά 300% μεγαλύτερη της ονομαστικής αξίας των μετοχών της εξαγορασθείσας εταιρείας. (Βλ. Συγχωνεύσεις – Εξαγορές)

o Το Διοικητικό Συμβούλιο της σλοβένικης εταιρείας Riko, η οποία ανέλαβε την κατασκευή του σταθμού υδροηλεκτρικής ενέργειας Matka 2, ανακοίνωσε ότι θα προβεί σε νέες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα.

o Η σλοβένικη εταιρεία Komita υπέγραψε μνημόνιο με τις τοπικές αρχές της πόλης Stip, με σκοπό τη διερεύνηση των δυνατοτήτων χρήσης εναλλακτικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για επενδύσεις ύψους €150 εκατ.

o Η ισραηλινή κτηματομεσιτική εταιρεία Gazit Globe Ltd. αποφάσισε να προβεί σε επένδυση €100 εκατ. για την κατασκευή επιχειρηματικού κέντρου στα Σκόπια. Η εταιρεία κέρδισε το διεθνή διαγωνισμό για την αγορά οικοπέδου 42.000 τ.μ. υποβάλλοντας προσφορά €19 εκατ. Στο οικόπεδο αυτό πρόκειται να κατασκευάσει εμπορικό κέντρο, επιχειρηματικούς χώρους και ξενοδοχείο συνολικής έκτασης 150.000 τ.μ.

o Η τουρκική εταιρεία Sisecam, μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς γυαλιού στην Ευρώπη, προχώρησε κατά το 2007 σε διαπραγματεύσεις για την κατασκευή εργοστασίου στην πΓΔΜ.

o Οι τοπικές αρχές στη Στρούμιτσα ανήγγειλαν επένδυση ύψους €150 εκατ. από την πολυεθνική κοινοπραξία Steafilko. Η εταιρεία πρόκειται να κατασκευάσει τέσσερα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας και κονσερβοποιίας τροφίμων σε έκταση 400.000 τ.μ. και να δημιουργήσει 3.000 νέες θέσεις εργασίας.

61

Η επενδυτική παρουσία διαφόρων κρατών στην πΓΔΜ Τουρκικές επενδύσεις Εκπρόσωποι τουρκικών επιχειρήσεων, σε συναντήσεις τους με στελέχη του Οικονομικού Επιμελητηρίου των Σκοπίων, τον Μάρτιο του 2007, ενημερώθηκαν και έθεσαν ως στόχο την ενίσχυση διμερούς συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας. Παρά όμως επανειλημμένες προσπάθειες εταιρειών τουρκικών συμφερόντων για διείσδυση στην αγορά της πΓΔΜ, η προσέλευση τουρκικών επενδύσεων διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα. Σερβικές επενδύσεις Η διοίκηση της σερβικής εταιρείας Zorka Kolor Sabac ανακοίνωσε συνεργασία με την τοπική εταιρεία Alkaloid, τον Μάρτιο του 2007. Η συνεργασία αφορά στον κλάδο των χημικών. Βουλγαρικές επενδύσεις Η βουλγαρική εταιρεία Liteks εξεδήλωσε ενδιαφέρον για την εξαγορά της γαλακτοβιομηχανίας Bratindol, η οποία είναι εγκατεστημένη στην περιοχή του Μοναστηρίου και παράγει 100-120 τόνων γάλακτος ημερησίως αντί €1 εκατ. Αυστριακές επενδύσεις Τον Φεβρουάριο 2007, συνεστήθη στην πΓΔΜ σύνδεσμος των αυστριακών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα, με τη συμμετοχή 37 μελών, τα σημαντικότερα εκ των οποίων θεωρούνται οι εταιρείες Knauf, Tondah, EVN, Porsche και Soravia. Αναμένεται να επενδύσει στη χώρα και ο τραπεζικός όμιλος Hypo Alpe-Adria. Σλοβένικες επενδύσεις Το σύνολο του επενδεδυμένου σλοβένικου κεφαλαίου ανήλθε το Α΄ εξάμηνο του 2007 σε €150 εκατ. από €65 εκατ. το 2003. Στην πΓΔΜ δραστηριοποιούνται 180 σλοβένικες επιχειρήσεις και από το 2004 λειτουργεί ο σύνδεσμος μικτών επιχειρήσεων πΓΔΜ-Σλοβενίας, με 50 μέλη. Οι κλάδοι της ενέργειας (Slovenske Elektrane), των τροφίμων (Merkator) και των χρηματιστηριακών υπηρεσιών (προσφορά μετοχών εταιρειών εισηγμένων σε χρηματιστήρια των Βαλκανίων, εκ μέρους χρηματιστηριακών εταιρειών στη Σλοβενία) προσελκύουν το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων σλοβένικων συμφερόντων. Βρετανικές επενδύσεις Ο Βρετανικός Επιχειρηματικός Όμιλος (BBG) ξεκίνησε τις εργασίες του στην πΓΔΜ με στόχο της τη διευκόλυνση των διμερών οικονομικών σχέσεων και της υιοθέτησης προτύπων ποιότητας και ασφάλειας εκ μέρους των επιχειρήσεων της πΓΔΜ. Εκστρατεία για την προώθηση των επενδύσεων στην πΓΔΜ Η κυβέρνηση της πΓΔΜ, στην προσπάθειά της να προσελκύσει επενδυτές στη χώρα, προέβη σε σειρά διαφημιστικών καταχωρήσεων στον διεθνή οικονομικό τύπο, προβάλλοντας δώδεκα λόγους για τους οποίους μια εταιρεία θα ωφεληθεί αν να επενδύσει στη χώρα, ήτοι: πρόσβαση στην αγορά, στρατηγική θέση, χαμηλά κόστη, χαμηλοί φόροι, έμψυχο δυναμικό υψηλού επιπέδου, δημοκρατία και σταθερότητα θεσμών, προτεραιότητα της κυβέρνησης στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, διαπραγματεύσιμα κίνητρα, καλό επίπεδο υποδομών, υψηλό επίπεδο πανεπιστημιακών σπουδών, γλωσσομάθεια των κατοίκων και υψηλή ποιότητα όρων διαβίωσης. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο της προβολής της χώρας ως επενδυτικού προορισμού, αποφασίστηκε η τοποθέτηση, αρχικά, πέντε εκπροσώπων της χώρας για την προσέλκυση επενδύσεων στην Τουρκία, την Ελλάδα, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, και, από το Μάρτιο του 2008, στη Μεγάλη Βρετανία, την Τσεχία και Σλοβακία, την Κροατία και Σλοβενία, τις χώρες της BENELUX, τη Σουηδία και Νορβηγία, την Αυστρία, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Σύμφωνα με τον σχετικό προγραμματισμό, ο κάθε ένας θα πρέπει

62

να επισκέπτεται τουλάχιστον 40-45 εταιρείες μηνιαίως για την προώθηση της πΓΔΜ ως επενδυτικού προορισμού. Για το 2008, η κυβέρνηση της πΓΔΜ αποφάσισε να δαπανήσει €8,5 εκατ. για τη σχετική διαφημιστική εκστρατεία, η οποία θα καλύψει 30 χώρες και θα πραγματοποιηθεί σε συνδυασμό με το νέο πρόγραμμα της κυβέρνησης για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα. Η πολιτική προσέλκυσης των επενδύσεων στη χώρα θα επικεντρωθεί στην αυτοκινητοβιομηχανία, τις τράπεζες και τις τηλεπικοινωνίες. Πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (2007-2009) Το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων της πΓΔΜ (Public Investment Programm / PIP) για την περίοδο 2007-2009 αφορά σε επενδυτικά προγράμματα για δημόσιες υποδομές και σε τομεακές αναπτυξιακές πολιτικές. Για το 2007 προβλεπόταν αύξηση στις δημόσιες επενδύσεις από 3% σε 5% του ΑΕΠ, φτάνοντας τον μέσο όρο των νέων κρατών μελών της ΕΕ. Το PIP αποτελείται από 81 επενδυτικά προγράμματα σε εξέλιξη. Τα περισσότερα από τα προγράμματα αφορούν στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της υδροοικονομίας, των κοινοτικών υπηρεσιών, του περιβάλλοντος, της εκπαίδευσης και των επιστημών, της υγείας κ.ά. ΙΙ.8. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ, το σύνολο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην πΓΔΜ για την δεκαετία 1997-2006, σύμφωνα με το αρχικό επενδεδυμένο κεφάλαιο των επιχειρήσεων, ανήλθε σε €2,1 περίπου δισ. με την Ελλάδα να κατατάσσεται δεύτερη με επενδύσεις €320 εκατ. μετά την Ουγγαρία με επενδύσεις €350 εκατ. Δεδομένου όμως ότι τα επίσημα στοιχεία λαμβάνουν υπόψη μόνο το κατά την ίδρυση της εταιρείας επενδεδυμένο κεφάλαιο, παραβλέποντας το συνολικά επενδυμένο κεφάλαιο, που αφορά σε επανεπενδύσεις, μεταβιβάσεις κεφαλαίων μέσω άλλων χωρών (όπως Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Κύπρος κ.ά.), ιδιωτικοποιήσεις και εξαγορές, η Ελλάδα, κατά την τελευταία δεκαετία, κατέχει στην πραγματικότητα την πρώτη θέση στη χώρα, με συνολικό ύψος επενδύσεων περί τα €985 εκατ. Συγκεκριμένα, στην πΓΔΜ δραστηριοποιούνται περί τις 280 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων οι δέκα μεγαλύτερες εκ των οποίων έχουν επενδύσει περί τα €800 εκατ. Οι εν λόγω επιχειρήσεις, σε μια χώρα με υψηλότατα επίπεδα ανεργίας, παρέχουν απασχόληση σε περίπου 20.000 εργαζόμενους, ενώ πολλές ακόμα θέσεις εργασίας δημιουργούνται δευτερογενώς. Οι κύριοι τομείς δραστηριότητας στους οποίους συγκεντρώνονται οι ελληνικές επενδύσεις είναι οι τράπεζες (28% επί του συνόλου των ελληνικών επενδύσεων), η ενέργεια (25%), οι τηλεπικοινωνίες (17%), η βιομηχανία (15%), το εμπόριο τροφίμων / ποτών (10%) και άλλες διάφορες επενδύσεις (5%). Σημειώνεται ότι σε απόλυτο επίπεδο το ελληνικό επενδεδυμένο κεφάλαιο στη χώρα είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με άλλες Βαλκανικές χώρες (Ρουμανία, Βουλγαρία). Εάν, όμως, συγκριθεί σε αναλογία με το μέγεθος της χώρας είναι αρκετά υψηλότερο. Το 2007, οι ελληνικές επενδύσεις στην πΓΔΜ αυξήθηκαν τουλάχιστον κατά €37 εκατ., βάσει των στοιχείων που χορήγησαν στο Γραφείο μας ορισμένες από τις ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Δεδομένου ότι αριθμός εταιρειών δεν μας χορήγησε τα σχετικά στοιχεία, εκτιμούμε ότι το ποσό αυτό ενδέχεται να είναι υψηλότερο.

Ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες ενδυνάμωσαν την θέση τους με νέα κεφάλαια κατά το 2007 ΤΙΤΑΝ CEMENTARNICA USJE A.D. Επενδύσεις ύψους €8.500.000 COSMOFON Επενδύσεις ύψους €20 εκατ. ORBIT Αύξηση αρχικού κεφαλαίου κατά 110.000 EQUIPMENT REFURBISHING CENTER Επενδύσεις ύψους €150.000 MERMEREN KOMBINAT AD PRILEP ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ Επενδύσεις ύψους €1.044.137 ELBIET Ισχυροποίηση θέσης και αύξηση του επενδεδυμένου κεφαλαίου

63

ΚΡΙ-ΚΡΙ Πρόσθετες επενδύσεις. Σύνολο επενδύσεων: €179.010 VEROPOULOS DOOEL Skopje Επενδύσεις ύψους €1.362.000 ELBIET Ισχυροποίηση θέσης στην τοπική αγορά ORBIT DOOEL Αύξηση αρχικού κεφαλαίου κατά €160.950 OKTA Εκταμίευση για επενδύσεις €5,4 εκατ. CARNATION-HAPPENING Επενδύσεις ύψους €50.000

Οι μεγαλύτερες ελληνικές επενδύσεις στην πΓΔΜ (2006)

Εταιρεία στην πΓΔΜ Εταιρεία στην Ελλάδα Επένδυση (€) Δραστηριότητα Αριθμός υπαλλήλων

OKTA -SKOPJE AD ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ 200.000.000 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ 950 STOPANSKA BANKA ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 178.000.000 ΤΡΑΠΕΖΑ 1.166

COSMOFON ΟΤΕ 135.000.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 300 USJE CEMENTARNICA ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΤΙΤΑΝ 75.000.000 ΤΣΙΜΕΝΤΟ 600

PIVARA ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ 60.000.000 ΤΡΟΦΙΜΑ / ΠΟΤΑ 400 MERMEREN KOMBINAT ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ 50.000.000 ΜΑΡΜΑΡΟ 451

VERO-VEROPOULOS ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ 40.000.000 SUPERMARKET 421 ALPHA BANK ALPHA BANK 25.000.000 ΤΡΑΠΕΖΑ 79

ZITOLUKS ELBISKO-ΦΙΛΙΠΠΟΥ 15.000.000 ΤΡΟΦΙΜΑ 1.200 NIKAS SKOP DOO NIKAS 7.000.000 ΤΡΟΦΙΜΑ 52

RODON HAPPENING ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΓΚΙΝΗΣ 6.000.000 ΕΝΔΥΜΑΤΑ 608 STRUMICA TABAK L. TOBACCO MICHAILIDIS 4.600.000 ΚΑΠΝΑ 400

PASCALIN PASCALIN 3.969.000 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΦΕ 24 DS STEEL DS STEEL 3.500.000 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ 145

LARIN MRAMOR AD ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ 3.000.000 ΜΑΡΜΑΡΟ 42 KRI-KRI KRI-KRI 2.930.000 ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ 31

NESTLE ICE SKOPJE DELTA DAIRY HELLAS 2.000.000 ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ 35 ELLASKOM HELLASCOM 2.000.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 20

DOJRAN STEEL ΣΙΔΕΝΟΡ 2.000.000 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ 200 DS FOOD DS STEEL 1.700.000 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ 22 ELENA-M Κ. ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΙΔΗΣ 1.400.000 ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ 330

KUZMAN&DAMIAN Π. ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ 1.300.000 ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ 12 ALUMIL SYSTEMS ALUMIL HELLAS 1.000.000 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ 2

IRON FROZEN ΧΡΗΣΤΟΣ ΙΡΟΥΚΗΣ 1.000.000 ΤΡΟΦΙΜΑ 200 VIMER LTD FACON-GARMENTS 800.000 ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ 380

HELENA MOTORS HELENA MOTORS 750.000 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ 70 EUROCONSULTANTS EUROCONSULTANTS 750.000 ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ 3 MAKKAR-BALFINKO MIROSLAV VRANESEVIK 707.000 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ 17

AMVROSIA ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΑΛΕΠΤΣΗΣ 700.000 ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΡΑΤΩΝ 12 AGROEFODIA ΖΗΣΣΗΣ ΧΑΛΑΤΣΗΣ 700.000 ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 10

INTRACOM INTRACOM HELLAS 660.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 45 PETZETAKIS PLASTIKA PETZETAKIS PLASTIKA 600.000 ΠΛΑΣΤΙΚΑ 16

KENTAVROS ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΑΛΕΠΤΣΗΣ 500.000 ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ 3 GERMANOS TELECOM GERMANOS 500.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 97

MICRON Ε. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ 370.000 ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ 71 KIRKIS FARM ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΑΛΕΠΤΣΗΣ 350.000 ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 5 INTERSNACK INTERSNACK 280.000 ΤΡΟΦΙΜΑ 40

64

NETFON COSMOTELCO 160.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 9 ALPHA COPY NOKIA NOKIA HELLAS 157.000 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 5

IRAKLIS Χ. ΘΑΝΑΣΙΔΗΣ 120.000 ΕΙΔΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ, ΕΙΔΗ ΥΓΙΕΙΝΗΣ 6 TOYOTA AUTO CENTAR TOYOTA HELLAS 102.000 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ 27

ΙΙ.9. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ Τα μεγαλύτερα έργα υποδομής στην πΓΔΜ το 2007 αφορούσαν κυρίως στο οδικό δίκτυο της χώρας (η ελληνική εταιρεία TERNA κατασκεύασε το βόρειο ήμισυ της περιφερειακής οδού των Σκοπίων) αλλά και στο σύστημα ύδρευσης, τη συντήρηση αρχαιολογικών και πολιτιστικά σημαντικών χώρων και αντικειμένων, σε επενδύσεις σε πολιτιστικά και ιστορικά μουσεία, στην εκπαίδευση και στις αθλητικές δραστηριότητες, στην ολοκλήρωση του αθλητικού σταδίου των Σκοπίων καθώς και σε επενδύσεις στην ελεύθερη οικονομική ζώνη Bunardzik. To σύνολο του προϋπολογισμού της κυβέρνησης για τα έργα αυτά ανέρχεται στα 11 δισ. Δηνάρια (περίπου €180 εκατ.).

65

ΙΙΙ. ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ πΓΔΜ ΙΙΙ.1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ πΓΔΜ Συνεχίζοντας, από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία της, να κινείται στα πλαίσια ελλειμματικού εμπορικού ισοζυγίου, η χώρα εξακολούθησε και το 2007, να αποτελεί καθαρό εισαγωγέα. Ήδη έναντι της προηγούμενης περιόδου σημειώθηκε περαιτέρω διεύρυνση του ελλείμματος (45,6%), παρότι οι εξαγωγές κινήθηκαν αυξητικά κατά ελαφρώς μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ότι οι εισαγωγές. Συγκεκριμένα, μεταξύ 2006 και 2007 οι εισαγωγές της πΓΔΜ αυξήθηκαν κατά 38,9% ενώ οι εξαγωγές της κατά 39,8%, αντίστοιχα. Ελαφρά υποχώρηση παρατηρήθηκε το 2007 όσον αφορά στο ποσοστό κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγές Οι εξελίξεις αυτές είναι αναμενόμενες όσον αφορά στην επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου, δεδομένου ότι: α) Από πλευράς εισαγωγών: • Συνεχίστηκε η τάση των καταναλωτών για την αγορά ακριβών εισαγόμενων αγαθών, ιδίως

επιβατικών αυτοκινήτων και άλλων ειδών πολυτελείας, χάρις στη δυνατότητα που τους παρασχέθηκε από τις τράπεζες (εκτεταμένη χορήγηση καταναλωτικών δανείων, χορήγηση πιστωτικών καρτών κ.ο.κ.), αλλά και λόγω της βελτίωσης στο επίπεδο διαβίωσης.

• Δεδομένης της αναγκαίας εξάρτησης της οικονομίας από τις εισαγωγές, όχι μόνο κεφαλαιουχικών προϊόντων αλλά και ειδών πρώτης ανάγκης και, ιδίως, καυσίμων, η επιβάρυνση από τον εισαγόμενο πληθωρισμό διεύρυνε περαιτέρω το κόστος των εισαγωγών. Είναι χαρακτηριστική η επίδραση στις αγορές τροφίμων και καυσίμων, όπου διαπιστώθηκε μεγαλύτερη τιμαριθμική άνοδος.

• Δεν κατέστη εφικτή η υποκατάσταση των εισαγομένων σε εγχώρια προϊόντα, δεδομένου ότι δεν συνέβη ουδεμία αξιόλογη μεταβολή στο εγχώριο παραγωγικό δυναμικό.

β) Από πλευράς εξαγωγών: • Δεν υπήρξε σημαντική διεύρυνση του εξαγωγικού δυναμικού της χώρας πέραν των συμβατικών

μονάδων, ούτε ευρεία επέκτασή του σε διαφοροποιημένους κλάδους πλην των παραδοσιακών. • Η βελτίωση στη μέση τιμή των εξαγομένων, ιδίως των χρηματιστηριακά καθοριζόμενων διεθνώς

όπως π.χ. τα μέταλλα, αντισταθμίστηκε μερικώς από τις χαμηλότερες τιμές άλλων προϊόντων χάριν εξασφάλισης της αναγκαίας ανταγωνιστικότητας.

Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τη διαχρονική εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας κατά την τελευταία πενταετία:

Εμπορικό Ισοζύγιο πΓΔΜ (σε εκ. US$) 2003 2004 2005 2006 2007 2007/2006

ΕΞΑΓΩΓΕΣ (M) 1.367,0 1.675,9 2.042,3 2.400,7 3.356,2 + 39,80% ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ (X) 2.306,3 2.931,6 3.232,8 3.762,7 5.227,6 + 38,93% ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ -939,3 -1.255,7 -1.190,5 -1.284,9 -1.871,4 + 45,65% % ΚΑΛΥΨΗΣ X/M 59,27% 57,17% 63,174% 65,05% 64,20% -- ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (Μ+Χ) 3.673,3 4.607,5 5.275,1 6.163,4 8.583,8 + 39,27%

Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ

66

ΙΙΙ.2. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Το εξωτερικό εμπόριο της πΓΔΜ αποτελεί σημαντικό μέρος του ΑΕΠ. Ο όγκος των συναλλαγών με το εξωτερικό διαχρονικά αυξάνει. Από το 2004 και εντεύθεν, ιδιαίτερα, παρατηρείται σταθερή άνοδος με απώτερη επίδοση το 2007, όπου σημειώθηκε αύξηση 40% περίπου έναντι του περασμένου χρόνου. Η σύνθεση των εμπορικών συναλλαγών κατά τομέα δραστηριότητας παραμένει σχεδόν η ίδια για όλο το υπό εξέταση διάστημα, με μικρές, μόνο, εξαιρέσεις. Κυριαρχούν τα είδη από μέταλλο, μηχανήματα, καύσιμα, κλωστοϋφαντουργικά, τρόφιμα και χημικά. Ο προαναφερθείς κανόνας επιβεβαιώθηκε και το έτος 2007. Ίδια παραμένει και η παλέττα των χωρών με τις οποίες συναλλάσσεται η πΓΔΜ. Πρόκειται κυρίως για δυτικοευρωπαϊκές χώρες, τις γειτονικές πρώην Γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, ιδιαίτερα στα πλαίσια των προνομιακών όρων της συμφωνίας CEFTA, και τη Ρωσία (λόγω ενέργειας). Ο ρόλος και η συμμετοχή της Ελλάδος στο πεδίο των διεθνών εμπορικών συναλλαγών της χώρας παραμένει σημαντικότατος, αν όχι κυρίαρχος, όλα αυτά τα χρόνια. Το 2007 δεν αποτέλεσε, βεβαίως, την εξαίρεση. Στους παρακάτω πίνακες παρατίθενται τα στοιχεία των εισαγωγών και εξαγωγών της χώρας για την τριετία 2005-2007 κατά χώρα προέλευσης και προορισμού αντίστοιχα.

Α. Εξαγωγές πΓΔΜ κατά χώρα προορισμού (σε εκατ. US$) Α/Α ΧΩΡΑ 2005 %

2005/04 2006 %

2006/05 2007 %

2007/06 1 Σερβία* 459,7 32,2 557,8 21,3 639,4 14,6 2 Γερμανία 364,2 14,8 375,5 3,1 484,0 28,7 3 Ελλάδα 313,1 36,8 361,2 15,6 420,4 16,4 4 Ιταλία 169,8 26,2 236,8 39,5 346,8 46,5 5 Βουλγαρία 76,1 47,6 130,1 71,0 242,5 86,3 6 Βέλγιο 34,6 128,2 83,1 140,2 177,8 114,0 7 Ισπανία 14,0 -39,2 50,4 260,0 172,9 243,0 8 Κροατία 81,1 1,1 124,2 53,1 163,9 32,0 9 Βοσνία-Ερζεγοβίνη 50,5 51,8 64,7 28,2 88,0 36,0 10 Ηνωμένο Βασίλειο 42,9 1,1 36,7 -14,4 75,1 104,6 11 Αλβανία 27,5 16,6 40,6 47,6 72,7 79,1 12 Ολλανδία 44,6 -5,7 55,4 24,2 71,8 29,6 13 Σλοβενία 31,8 16,9 41,2 29,6 68,7 66,7 14 Τουρκία 46,3 -14,2 55,2 19,2 53,2 -3,6 15 ΗΠΑ 44,4 -38,5 22,4 -49,5 51,6 30,4 16 Λοιπές 241,7 35,8 165,4 -31,6 227,4 37,5 ΣΥΝΟΛΟ 2.042,3 21,9 2.400,7 17,5 3.356,2 39,8

*Μέχρι το 2006 ‘Σερβία & Μαυροβούνιο’ Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ

Β. Εισαγωγές πΓΔΜ κατά χώρα προέλευσης (σε εκατ. US$) Α/Α ΧΩΡΑ 2005 %

2005/04 2006 %

2006/05 2007 %

2007/06 1 Ρωσία 425,2 56,9 569,6 34,0 643,3 12,9 2 Γερμανία 336,1 -8,7 369,3 9,9 525,3 42,2 3 Σερβία* 264,2 8,4 282,8 7,0 448,4 58,6 4 Ελλάδα 297,7 5,3 319,9 7,5 413,4 29,2 5 Ιταλία 194,1 15,0 226,9 16,9 303,5 33,8 6 Βουλγαρία 234,4 11,8 250,2 6,7 267,1 6,7 7 Κίνα 115,3 40,5 139,4 20,9 242,7 74,1 8 Τουρκία 113,9 20,0 123,9 8,8 194,8 57,2 9 Πολωνία 94,6 20,9 117,7 24,4 162,4 38,0

67

10 Σλοβενία 128,0 -8,8 129,4 1,1 154,5 19,4 11 Ελβετία 63,9 39,8 59,1 -7,5 114,3 93,4 12 Κροατία 72,2 14,4 79,0 9,4 109,7 38,9 13 Ουκρανία 72,1 -2,7 105,6 46,5 102,9 -2,6 14 Αυστρία 69,2 0,5 80,6 16,5 101,4 25,8 15 Ρουμανία 64,9 -42,6 91,9 41,6 96,5 5,0 16 Λοιπές 687,0 5,2 790,4 15,0 1.347,4 70,5 ΣΥΝΟΛΟ 3.232,8 10,3 3.762,7 16,4 5.227,6 38,9

*Μέχρι το 2006 ‘Σερβία & Μαυροβούνιο’ Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι εξαγωγές κατά κύριες κατηγορίες προϊόντων της πΓΔΜ την τριετία 2005-2007.

Εξαγωγές πΓΔΜ κατά Μείζονες Κατηγορίες Προϊόντων (σε χιλ.US$) Α/Α ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 2005 2006 2007

1 Τρόφιμα 167.200 191.128 248.101 2 Ποτά και καπνός 163.060 191.950 207.304 3 Ακατέργαστες ύλες πλην καυσίμων 67.755 111.761 170.057 4 Ορυκτά καύσιμα, λιπαντικά κλπ 163.609 225.107 165.144 5 Ζωικά / Φυτικά έλαια και λίπη 2.865 2.156 2.557 6 Χημικά προϊόντα 90.707 100.491 132.197 7 Βιομηχανικά προϊόντα τ. κατά υλικό 682.512 852.597 1.502.688 8 Μηχανήματα & εξοπλ. μεταφορών 109.897 117.897 149.759 9 Διάφορα βιομηχανοποιημένα είδη 589.932 604.084 776.501 10 Ειδικές συναλλαγές & εμπορεύματα 3.728 3.543 1.941

ΣΥΝΟΛΟ 2.041.265 2.400.715 3.356.248 Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ Στον πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι εισαγωγές κατά κύριες κατηγορίες προϊόντων της πΓΔΜ την τριετία 2005-2007.

Εισαγωγές πΓΔΜ κατά Μείζονες Κατηγορίες Προϊόντων (σε χιλ.US$) Α/Α ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 2005 2006 2007

1 Τρόφιμα 343.149 389.003 513.942 2 Ποτά και καπνός 31.099 32.101 37.871 3 Ακατέργαστες ύλες πλην καυσίμων 106.684 133.616 293.531 4 Ορυκτά καύσιμα, λιπαντικά κλπ 618.424 760.129 979.469 5 Ζωικά / Φυτικά έλαια και λίπη 30.006 30.648 46.880 6 Χημικά προϊόντα 333.926 365.284 482.813 7 Βιομηχανικά προϊόντα τ. κατά υλικό 947.640 1.118.827 1.483.071 8 Μηχανήματα & εξοπλ. μεταφορών 563.007 688.602 1.030.828 9 Διάφορα βιομηχανοποιημένα είδη 251.963 260.916 354.450 10 Ειδικές συναλλαγές & εμπορεύματα 2.099 3.589 4.720

ΣΥΝΟΛΟ 3.227.998 3.762.715 5.227.576 Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ Αναλυτικός πίνακας με τη διαχρονική εξέλιξη των εισαγωγών των κυριότερων προϊόντων στην πΓΔΜ επισυνάπτεται στο Παράρτημα του παρόντος.

68

ΙΙΙ.3. ΔΙΜΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - πΓΔΜ Η χώρα μας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της πΓΔΜ. Για τη γειτονική χώρα η Ελλάδα είναι ο 4ος μεγαλύτερος προμηθευτής και ο 3ος καλύτερος πελάτης. Η σχέση αυτή διατηρείται σταθερά κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Αντίστοιχα, παρά το γεγονός ότι για τη χώρα μας η πΓΔΜ δεν τοποθετείται στις καίριας σημασίας εξωτερικές αγορές, παραμένει μια σπουδαία αγορά, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές μας. Για την Ελλάδα, το έτος 2007, η πΓΔΜ κατέχει την 32η θέση στον κατάλογο σπουδαιότητας ως προμηθεύτρια χώρα και τη 13η θέση ως χώρα-πελάτης. Η διαχρονική εξέλιξη των διμερών εμπορικών συναλλαγών Ελλάδος-πΓΔΜ (εισαγωγές και εξαγωγές, όγκος εμπορίου και εμπορικό ισοζύγιο) στην τριετία 2005-2007 καθώς και στο α’ τρίμηνο 2008, παρουσιάζεται στον κατωτέρω πίνακα.

Διμερές Εμπόριο Ελλάδος - πΓΔΜ (σε εκατ. €) 2003 2004 2005 2006 2007 Α’ τριμ.

2007 Α’. τριμ 2008

Εξαγωγές Ελλάδος 367,2 357,2 407,9 469,6 535,3 92,25 100,99 Εισαγωγές Ελλάδος 60,2 103,0 245,9 288,8 408,3 49,89 82,45 Όγκος Εμπορίου 427,4 460,2 653,8 758,4 943,6 142,14 183,44 Ισοζύγιο 307,0 254,2 162,0 180,8 127,0 42,36 18,54 Πηγή: ΕΣΥΕ Το εμπορικό ισοζύγιο παραμένει σταθερά πλεονασματικό για τη χώρα μας αν και με τάση απομείωσής του. Η εξήγηση της εξέλιξης αυτής είναι ότι, τα τελευταία χρόνια, και μέχρι το 2007 τουλάχιστον, τα προϊόντα μας αντιμετωπίζουν οξύτατο ανταγωνισμό από ομοειδή άλλων χωρών, κυρίως από τις ευρωπαϊκές αλλά και τις γειτονικές βαλκανικές –πρώην Γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες. Η εγχώρια βιομηχανία επίσης (έστω και αν η ιδιοκτησία της ανήκει σε ξένους επενδυτές), έχει τη δυνατότητα να προσφέρει περισσότερα προϊόντα σε σχέση με το παρελθόν. Από την άλλη πλευρά, ο όγκος του διμερούς εμπορίου στην 5ετία 2003-2007 δείχνει θεαματικά αυξανόμενος. Ήδη μεταξύ των ετών 2003 και 2007 έχει υπερδιπλασιαστεί. Επισημαίνεται ότι ικανό τμήμα των συναλλαγών μας αντιπροσωπεύει την εισαγωγή στην πΓΔΜ πρώτων υλών ή ημιτελών προϊόντων, και στη, συνέχεια, την εξαγωγή τους στην Ελλάδα ως έτοιμων προϊόντων (παθητική τελειοποίηση). Ας σημειωθεί, με την ευκαιρία, ότι τα στοιχεία διμερούς εμπορίου της ΕΣΥΕ και αυτά της κρατικής στατιστικής υπηρεσίας των Σκοπίων, δεν συμπίπτουν. Κατά κανόνα, η άλλη πλευρά εμφανίζει τις εξαγωγές της διογκωμένες και τις εισαγωγές της συρρικνωμένες. Οι κυριότερες κατηγορίες εξαγομένων προϊόντων μας για το 2007, παρατίθενται στον πίνακα που ακολουθεί.

Ελληνικές Εξαγωγές στην πΓΔΜ (2007) σε εκατ. ευρώ (κατά κυριότερες κατηγορίες προϊόντων)

1. Σίδηρος, χάλυβας και προϊόντα 61,0 ( Σε πλινθώματα 61%, χονδρόσυρμα κ.ά. σύρματα 10% , ράβδοι 7%, πλάκες και φύλλα 6%) 2. Πετρελαιοειδή 52,3 3. Νήματα και υφάσματα 34,4 (Βαμβάκι 12%, βαμβακερά νήματα 19%, πλεκτά βαμβακερά υφάσματα 26%, πλεκτά υφάσματα ελαστομερή 21%,

συνθετικά υφάσματα 6%)

4. Έτοιμο ένδυμα 31,7 (πλεκτά 82%, συνεχή 18% και γυναικεία 76,7%, ανδρικά 16%, άλλα 7,3% ) 5. Μηχανές και μηχανήματα 22,6 (Κυρίως κλιματιστικά, βιτρίνες ψυγεία, είδη κρουνοποιϊας, διάφορες μηχανές) 6. Πλαστικές ύλες και προϊόντα 21,8 (Κυρίως πολυστυρόλια, πολυαιθέρες, σωλήνες, φύλλα)

69

7. Ηλεκτρικές/ ηλεκτρονικές συσκευές και υλικό 12,8 (Κυρίως κινητά κ.ά. τηλέφωνα, μέρη και ανταλλακτικά τους, ηλεκτρονικές κάρτες και δίσκοι, ηλεκτρολογικό υλικό) 8. Αλουμίνιο και προϊόντα 12,8 (Δοχεία χωρητικότητας <50 λιτρ. 43%, προφίλ 32%, φύλλα-ταινίες) 9. Χημικά προϊόντα 10,6 (Κυρίως αιθέρες, αλκοόλες, φαινόλες) 10. Νωπά φρούτα 9,3 (Εσπεριδοειδή 53% 2.592 χιλ.€, Άλλοι καρποί 20% 1.743 χιλ.€., μήλα 6% 569,2 χιλ.€, ροδάκινα 6% 525,6 χιλ.€, σταφύλια

4% 352,1 χιλ.€, καρπούζια 4% 348,6 χιλ.€, αχλάδια 3% 254,5 χιλ.€, βερύκοκα 1% 94,5 χιλ.€, κλπ)

11. Λιπάσματα 8,9 (Αζωτούχα, κυρίως, και μεικτά) 12. Ζωοτροφές 8,9 (Κυρίως πίττες από σογιέλαιο) 13. Οχήματα και μέρη τους 8,3 (Ανταλλακτικά κυρίως, και επιβατηγά) 14. Άλλα παρασκευάσματα διατροφής 7,4 (Ύλες για τη βιομηχανία τροφίμων) 15. Χαρτί και προϊόντα 7,2 (Χαρτομάνδηλα και συναφή χαρτικά, σακκούλες και κουτιά συσκευασίας) 16. Παρασκευάσματα φρούτων και λαχανικών 6,6 (Ελιές 54% 3,9 εκ. €, φυστίκια 16%, πατάτες τηγανητές κλπ) 17. Χρωστικές-χρώματα 4,4 (χρώματα κυρίως) 18. Σιδηρικά προσαρτήματα 4,0 (Είδη κιγκαλερίας) Όπως προκύπτει από το ανωτέρω πίνακα, κυριαρχούν τα είδη από σίδηρο / χάλυβα, τα πετρελαιοειδή, κλωστοϋφαντουργικά (έτοιμο ένδυμα φασόν στην πλειονότητά τους), μηχανές και συσκευές, πλαστικά κλπ Αντίστοιχα, οι κυριότερες κατηγορίες προϊόντων με προέλευση την πΓΔΜ που εισάγονται στη χώρα μας φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

Ελληνικές εισαγωγές από την πΓΔΜ (2007) σε εκατ. ευρώ (κατά κυριότερες κατηγορίες προϊόντων)

1. Σίδηρος, χάλυβας και προϊόντα 138,8 2. Έτοιμο ένδυμα 60,5 (πλεκτά 47,6 εκ. €, συνεχή 12,9 εκ. €) 3. Καπνά 23,9 4. Μάρμαρα 8,1 (κυρίως ακατέργαστα) 5. Σαλιγκάρια 6,7 (σε ψύξη) 6. Νήματα και υφάσματα 5,9 (κυρίως πλεκτά υφάσματα και νήματα βαμβακερά) 7. Κρέατα 5,4 (κυρίως προβάτων και αιγών) 8. Έπιπλα-φωτιστικά 5,4 9. Λαχανικά νωπά ή σε ψύξη 5,0 (κυρίως τομάτες, σπαράγγια) 10. Μηχανές και μηχανήματα 4,9 11. Ηλεκτρικές / ηλεκτρονικές συσκευές και υλικό 4,9 12. Ηλεκτρική ενέργεια 3,1 13. Ξυλεία και προϊόντα 2,9 14. Πλαστικές ύλες και προϊόντα 2,5

70

15. Χαρτί και προϊόντα 2,4 16. Πανικά 1,8 17. Άλλα παρασκευάσματα διατροφής 1,7 18. Απορρίμματα μολύβδου 1,5 19. Χημικά προϊόντα 1,4 20. Γουναρικά 1,3 Αναλυτικοί πίνακες με τα κυριότερα επί μέρους εξαγόμενα στην πΓΔΜ ελληνικά προϊόντα και τα εισαγόμενα στην Ελλάδα προϊόντα από την πΓΔΜ επισυνάπτονται στο Παράρτημα του παρόντος. ΙΙΙ.4. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Επιλεκτικά αλλά πάντως για ικανό αριθμό, παραθέτουμε κατωτέρω, κατά προϊόν ή κατηγορία προϊόντος, τις ανταγωνίστριες χώρες με βάση το έτος 2007. Ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν τα (επιλεγμένα από τα κυριότερα) εξαγόμενα προϊόντα μας στην αγορά της πΓΔΜ εντοπίζεται, κατά προϊόν και κατά χώρα προέλευσης ως εξής: 1. Στη γενικότερη κατηγορία Σίδηρος, χάλυβας και προϊόντα (Κωδικοί 72 και 73), η Ελλάδα

καταλαμβάνει αξιόλογη θέση στην αγορά (ποσοστά 8,9% και 12,2% το 2005, 6,6% και 13,6% το 2006 και 13,3% και 11% το 2007, αντίστοιχα). Παρά την αύξηση του ανταγωνισμού που προήλθε από χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, όπως το Καζαχστάν, η Πολωνία, η Ουκρανία, η Βουλγαρία, η Σερβία, η Ρουμανία κ.ά., ο Ελληνικός εξαγωγικός κλάδος κατάφερε το 2007 να αυξήσει το μερίδιό του στην εδώ αγορά (Κωδ.72), ενώ η μικρή υποχώρηση, πέρυσι, στην κατηγορία των επεξεργασμένων προϊόντων (Κωδ.73) αποδίδεται στη βελτίωση της θέσης των γειτονικών χωρών στην αγορά, ιδίως ορισμένων βαλκανικών, αλλά και στην περαιτέρω διείσδυση ευρωπαίων όπως η Ιταλία και η Γερμανία.

2. Χονδρόσυρμα από σίδηρο / χάλυβα: Η Ελλάδα κατέχει σημαντική θέση στην αγορά (2η) με ποσοστό 30% περίπου. Την ηγετική θέση κατέχει η Ουκρανία με 61% και τρίτη είναι η Τουρκία με 5,5%. Η Βουλγαρία παρουσιάζει από το 2005 και εντεύθεν σημαντική υποχώρηση. (μόλις 2% το 2007 έναντι επίσης 2% το 2006 και 16% το 2005). Για την ώρα δεν φαίνεται ότι μπορεί να αποκτήσει αξιόλογο μερίδιο στην αγορά κάποια άλλη χώρα.

3. Ράβδοι από σίδηρο / χάλυβα: Η χώρα μας βρέθηκε το 2007 (όπως και το 2006) στη δεύτερη θέση (25%) ελαφρώς πίσω από την Ουκρανία (29%).Ακολούθησαν η Βουλγαρία και η Τουρκία με το ίδιο σχεδόν μερίδιο (17%) . Το 2005 η Ελλάδα ήταν πρώτη με 52%, μπροστά από την Ουκρανία ( 40%) και τη Βουλγαρία (4%). Όπως προκύπτει από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της πΓΔΜ ο αριθμός των προμηθευτριών χωρών αυξάνει διαχρονικά με συνέπεια τα μερίδια να μειώνονται, αντίστοιχα. Αλβανία, Σλοβενία και Βοσνία φαίνεται ότι σημειώνουν σταδιακά πρόοδο αν και δεν φαίνεται να αποτελούν άμεση απειλή για τα ελληνικά προϊόντα.

4. Πετρελαιοειδή: Η κυριαρχία της χώρας μας θα μπορούσε να είναι απόλυτη λόγω της απόκτησης του μοναδικού διυλιστηρίου της πΓΔΜ από το 2000. Ωστόσο στην κατηγορία "Πετρέλαια" (ανταγωνιστές Βουλγαρία και Σερβία) και στην κατηγορία "Οπτάνθρακας (κοκ) και άσφαλτος από πετρέλαιο" (Αλβανία, Βουλγαρία και πρόσφατα ΗΠΑ και Βενεζουέλα) το μερίδιο της Ελλάδας υποχωρεί την τελευταία τριετία. Αντίθετα στην κατηγορία "Αέρια πετρελαίου και αέριοι υδρογονάνθρακες" έχει σημειώσει αύξηση έναντι του 2006 κρατώντας μερίδιο 40% περίπου, μετά από τη Ρωσία και πριν από τη Βουλγαρία.

5. Χρώματα: Κύριοι ανταγωνιστές της χώρας μας (9% μερίδιο της αγοράς), η Ιταλία (51% το 2007), η Σερβία (12%) και οι γειτονικές Βαλκανικές χώρες Κροατία, Σλοβενία.

6. Πλαστικοί σωλήνες: Η Ελλάδα (15% μερίδιο το 2007) βρίσκεται στη 2η θέση μετά τη Σερβία (22%). Ιταλία, Τσεχία και Γερμανία κατέχουν επίσης ικανά μερίδια.

7. Έτοιμα ενδύματα: Στην κατηγορά των πλεκτών κυριαρχεί η Ελλάδα με μερίδιο αγοράς άνω του 45% το 2007. Σημειώνεται εντούτοις υποχώρηση έναντι των προηγουμένων ετών (63% το 2005

71

και 47% το 2006). Κυριότεροι ανταγωνιστές η Τουρκία, η Γερμανία και πρόσφατα η Κίνα. Κυριαρχία της χώρας μας (46,5% το 2007) συμβαίνει και στην κατηγορία των συνεχούς ύφανσης ενδυμάτων με τους ίδιους κυριότερους ανταγωνιστές όπως και παραπάνω.

8. Νωπά φρούτα: Σταφύλια: Τουρκία και Ιράν κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πιο πίσω (2-3%). Αχλάδια: Πρώτη η Ελλάδα (29- 50% την τελευταία τριετία). Ιταλία (ανερχόμενη) και Τουρκία (υποχωρούσα) είναι οι ανταγωνίστριες. Μήλα: Κυριαρχία της χώρας μας το 2005 (54%), υποχώρηση το 2006 (33%) και το 2007 (29%). Η Ιταλία είναι ο κύριος ανταγωνιστής. Έπονται το 2007 η Ουγγαρία και η Αργεντινή. Ροδάκινα: Από την κυριαρχία το 2005 (90%) και λιγότερο το 2006 (42%) στην αφάνεια, σχεδόν, το 2007 (μόλις 5%). Η Ισπανία (το 2006, μόνο) και η Ρωσία (75% το 2007) εμφανίζονται απέναντί μας ως διεκδικητές, εάν τα στοιχεία της πΓΔΜ είναι σωστά. Καρπούζια: Κυριαρχεί ως προμηθευτής η Αλβανία (91% το 2007). Έπεται με σοβαρή υποχώρηση η χώρα μας (6% το 2007 από 24% το 2005 και 26% το 2006).

9. Ελιές: Μονοπωλιακή σχεδόν η θέση της Ελλάδος στην αγορά με μέσο μερίδιο γύρω στο 95%. Ακολουθεί με πολύ μικρότερα ποσοστά η Τουρκία και περιπτωσιακά η Αίγυπτος.

10. Ελαιόλαδο: Η Ελλάδα με ποσοστό 65% βρίσκεται στην πρώτη θέση ακολουθούμενη από την Ιταλία (22%) και την Τουρκία (7%).

72

IV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ πΓΔΜ IV.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ IV.1.1. Εμπορικές συμφωνίες Η πΓΔΜ έχει υπογράψει έως σήμερα τρεις συμφωνίες οι οποίες δημιουργούν πολυμερές καθεστώς ελευθέρων συναλλαγών: o με τη CEFTA (Αλβανία, Μολδαβία, Κροατία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία - Ερζεγοβίνη,

Κόσοβο / UNMIK) o με την EFTA (Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία και Λίχτενσταϊν) o και την SAA - Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την Ε.Ε. (κράτη-μέλη της Ε.Ε.) Επίσης, έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών με την Τουρκία και την Ουκρανία. IV.1.2. Διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Η πΓΔΜ έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων με τις εξής χώρες: Αλβανία, Αυστρία, Βέλγιο, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ισπανία, Ιταλία, Κίνα, Κορέα, Κροατία, Μαλαισία, Μαυροβούνιο, Ολλανδία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία, Σουηδία, Ταϊβάν, Τουρκία, Τσεχία, Φινλανδία. Επίσης, συμφωνίες προστασίας επενδύσεων της πΓΔΜ με την Αίγυπτο, τη Δανία, την Ινδία, το Ιράν, το Κουβέιτ, τη Λευκορωσία, τη Μεγάλη Βρετανία και το Ουζμπεκιστάν είναι σε διαδικασία διαπραγματεύσεων ή κύρωσης από τα αντίστοιχα κοινοβούλια. IV.1.3. Διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας Η πΓΔΜ έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας με 29 χώρες, ήτοι: Αίγυπτο, Αλβανία, Βουλγαρία, Γαλλία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιράν, Ισπανία, Ιταλία, Κίνα, Κροατία, Λετονία, Λευκορωσία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία, Σουηδία, Ταϊβάν, Τουρκία, Τσεχία, Φινλανδία. Η Κύπρος και η Νορβηγία είχαν υπογράψει συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, πριν το 1990, οι οποίες και συνεχίζουν να ισχύουν. Επίσης, συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας της πΓΔΜ με τη Γερμανία, την Αυστρία, το Κατάρ, τη Λιθουανία, το Βέλγιο, τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, το Κουβέιτ, την Ιρλανδία είναι σε διαδικασία διαπραγματεύσεων ή κύρωσης από τα αντίστοιχα κοινοβούλια. IV.1.4. Συμμετοχή της πΓΔΜ σε διεθνείς οργανισμούς Η πΓΔΜ είναι μέλος στους κάτωθι Οργανισμούς: 1. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF) 2. Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) 3. Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) 4. Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (UN) 5. Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) 6. Οικονομική Επιτροπή Η.Ε. Ευρώπης (UN/ECE) 7. Ταμείο Ηνωμένων Εθνών Για Τα Παιδιά (UNICEF) 8. Πρόγραμμα Σίτισης Ηνωμένων Εθνών (WFP) 9. Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης 10. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) 11. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) 12. Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας (IMO) 13. Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU)

73

14. Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιομηχανική Ανάπτυξη (UNIDO) 15. Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) 16. Διεθνής Ένωση Ταχυδρομείων (UPU) 17. UNESCO 18. Διεθνής Οργανισμός Μετεωρολογίας (WMO) 19. Διεθνής Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) 20. Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας ( IAEA) 21. Διεθνές Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (IFAD) 22. Διεθνής Οργανισμός Προτύπων (ISO) 23. Διεθνές Κέντρο Γενετικής Μηχανικής –Βιοτεχνολογίας 24. Οργανισμός Ασφάλειας-Συνεργασίας Στην Ευρώπη (OSCE) 25. Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WTO) 26. Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) 27. Συμβούλιο Της Ευρώπης (CoE- Council of Europe) 28. Συνεργασία Για Την Ειρήνη (PfP-Partnership for Peace) 29. Διαδικασία Συνεργασίας της ΝΑ Ευρώπης (SEECP) 30. Οργανισμός Για Την Απαγόρευση Χημικών Όπλων (OPCW) 31. Συμβούλιο Ευρωατλαντικής Συνεργασίας 32. Συμβούλιο Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανάπτυξης 33. Οργανισμός Γαλλικής Γλώσσας (Francophony) 34. Οργανισμός Κατάργησης Πυρηνικών Όπλων (CTBT) 35. Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM) 36. Διεθνής Ερυθρός Σταυρός 37. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) 38. Κοινότητα Ενέργειας Να Ευρώπης IV.1.5. Σχέσεις πΓΔΜ – Ε.Ε. Τον Απρίλιο του 2001 υπεγράφη η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης μεταξύ της Ε.Ε. και της πΓΔΜ η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2004. Το Δεκέμβριο του 2005, το Συμβούλιο χορήγησε στην πΓΔΜ το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας. Σύμφωνα με την Έκθεση Προόδου της πΓΔΜ για το 2007 που εξέδωσε η Ε. Επιτροπή, η πΓΔΜ έχει προοδεύσει στην υλοποίηση της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) και συμμορφώνεται με τις περισσότερες από τις υποχρεώσεις της. Παρά, όμως, τις προσπάθειες που έχουν λάβει χώρα στους τομείς του ανταγωνισμού, των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας και της αγοράς των τηλεπικοινωνιών θα χρειαστεί μεγαλύτερη πρόοδος. Επίσης, σύμφωνα με την Έκθεση Προόδου, ο πολιτικός και οικονομικός διάλογος μεταξύ της Ε.Ε. και της πΓΔΜ συνεχίσθηκε μέσω των δομών που προβλέπονται από τη ΣΣΣ, με την Επιτροπή ΣΣΣ να συνεδριάζει τον Ιούνιο του 2007 και το Συμβούλιο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης τον Ιούλιο. Τέλος, από το Νοέμβριο του 2006 έλαβαν χώρα επτά τομεακές υποεπιτροπές οι οποίες παρακολουθούν την πρόοδο στα επιμέρους κεφάλαια σύνδεσης. Η Ε.Ε. παρέχει καθοδήγηση στις αρχές της πΓΔΜ όσον αφορά στις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες της μέσω της ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης και ενθαρρύνει και ελέγχει τις μεταρρυθμίσεις μέσω των οργάνων της. Τον Απρίλιο του 2007, η πΓΔΜ υιοθέτησε ένα εθνικό πρόγραμμα για την ευθυγράμμιση της εγχώριας νομοθεσίας με το κοινοτικό κεκτημένο. IV.2. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ Γενικά Μετά την είσοδο της πΓΔΜ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και την υπογραφή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την Ε.Ε., η κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες

74

απελευθέρωσης του τελωνειακού καθεστώτος της χώρας. Απώτερος στόχος είναι η πλήρης εναρμόνιση της τελωνειακής νομοθεσίας με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι τελωνειακοί δασμοί επιβάλλονται στα εισαγόμενα προϊόντα σύμφωνα με τη δασμολογική τους κλάση και τη χώρα προέλευσής τους. Τα προϊόντα τα οποία προέρχονται από χώρες με τις οποίες η πΓΔΜ έχει υπογράψει συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών επιβαρύνονται με μειωμένους δασμούς ή δεν επιβαρύνονται με δασμούς ανάλογα με την περίπτωση. Για την κωδικοποίηση των προϊόντων χρησιμοποιείται το εναρμονισμένο σύστημα (Harmonized System). Οι δασμοί για εισαγωγή προϊόντων στην πΓΔΜ το 2007 κυμάνθηκαν από 0% έως 75% με μέσο όρο για τα αγροτικά προϊόντα 16,5% και τα βιομηχανικά προϊόντα 7,02%. Ο γενικός μέσος όρος δασμών για όλα τα εισαγόμενα προϊόντα μειώθηκε σε 9,29% το 2007 από 9,78% το 2006, σε συμμόρφωση της χώρας με τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ως μέλος του ΠΟΕ. Το 2008 ο μέσος όρος των δασμών αναμένεται να μειωθεί σε 9,25%. Οι δασμοί για καινούργια αυτοκίνητα που προέρχονται από χώρες εκτός Ε.Ε. κυμαίνονται μεταξύ 5-10% ενώ για εκείνα που προέρχονται από την Ε.Ε. μεταξύ 2,5-5% ανάλογα με την ισχύ της μηχανής. Τα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα επιβαρύνονται με δασμό 10%. Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, οι εισαγωγές είναι, γενικά, ελεύθερες σε ποσοστό περίπου 90% των προϊόντων, αλλά το Υπουργείο Οικονομικών διατηρεί το δικαίωμα να επιβάλλει ποσοστώσεις (quotas) για την προστασία εγχωρίως παραγομένων, κυρίως γεωργικών, προϊόντων (καπνός, κρασί, φρούτα) και να απαιτεί ειδική άδεια από τα αρμόδια Υπουργεία για την εισαγωγή ορισμένων ειδών. Οι ποσοστώσεις εφαρμόζονται με χρονολογική σειρά προτεραιότητας "first-come-first-served". Επίσης, για τα τρόφιμα και τα αγροτικά προϊόντα επιβάλλεται επιπλέον τέλος (prelevman). Περιπτώσεις απαλλαγών από δασμούς Ο τελωνειακός κώδικας προβλέπει περιπτώσεις εισαγωγών προϊόντων που απαλλάσσονται μερικώς ή πλήρως από δασμούς και / ή περιπτώσεις επιστροφής των δασμών που έχουν καταβληθεί. Ειδικότερα: o ο εξοπλισμός και τα ανταλλακτικά που εισέρχονται στη χώρα προκειμένου να χρησιμοποιηθούν

σε ξένη επένδυση, απαλλάσσονται από δασμούς o το εμπόρευμα που εισάγεται προσωρινά στη χώρα για κατεργασία, απαλλάσσεται εφόσον το

τελικό προϊόν ή το ίδιο το εισαχθέν εμπόρευμα, επανεξάγεται στην καθορισμένη προθεσμία o επιστροφή δασμού (draw back system) δικαιούται κάθε εμπόρευμα (πλην αυτών που υπόκεινται

σε ποσοστώσεις ή προτιμησιακές διατάξεις) εφόσον το τελικό προϊόν εξάγεται, αρκεί να ζητηθεί στην ίδια τη διασάφηση εισαγωγής και να αποδεικνύεται

o ο ενδιαφερόμενος μπορεί να εξάγει το προσωρινά εισαχθέν εμπόρευμα, για περαιτέρω επεξεργασία και τα προϊόντα που θα προκύψουν να τα επανεισάγει και να τα θέσει στο εμπόριο με μερική ή ολική απαλλαγή από καταβολή δασμών

o εμπόρευμα που εισάγεται προσωρινά στην πΓΔΜ έχει δικαίωμα μερικής ή ολικής απαλλαγής από δασμούς όταν δεν χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία η δεν διατίθεται στην αγορά (π.χ. συμμετοχή σε Εκθέσεις)

Ειδικό τέλος για αγροτικά προϊόντα & τρόφιμα (prelevman) Τα αγροτικά προϊόντα και τα τρόφιμα επιβαρύνονται με ένα επιπλέον ειδικό τέλος (prelevman) το οποίο εκφράζεται σε δηνάρια πΓΔΜ ανά μονάδα μέτρησης προϊόντος (κιλό, λίτρο). Φόροι κατά την διάθεση προϊόντων στην αγορά ΦΠΑ Ανέρχεται σε 18% για σχεδόν όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Υφίσταται ειδική ρύθμιση επιβολής ΦΠΑ 5% για είδη ανθρώπινης διατροφής και ζωοτροφές, πρώτες ύλες γεωργικής παραγωγής, πόσιμο νερό, εκδόσεις (εφημερίδες, περιοδικά και εκπαιδευτικά βιβλία), φάρμακα και ιατρικό και ορθοπεδικό εξοπλισμό, μέσα μαζικής μεταφοράς, λογισμικό και υλικό ηλεκτρονικών

75

υπολογιστών και ηλιακούς συλλέκτες. Για τις εισαγωγές στη χώρα ο ΦΠΑ υπολογίζεται επί της τιμής CIF συν το δασμό. Απαλλαγή από ΦΠΑ (βλ. ΙΙ.2. Φορολογικό - Λογιστικό Σύστημα / Φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) / Απαλλαγές ΦΠΑ) Φόρος πολυτελείας (akciza) Για τις ακόλουθες κατηγορίες προϊόντων προβλέπεται πληρωμή ειδικού φόρου πολυτελείας (akciza) ο οποίος ρυθμίζεται βάσει του τύπου και της ποσότητας του προϊόντος: Κρασί, μπίρα, σιγαρέτα, προϊόντα πετρελαίου, προϊόντα καπνού, οχήματα. Ο φόρος πολυτελείας επιβάλλεται επιπλέον των δασμών. Εμπορικοί περιορισμοί Μεγάλος αριθμός εισαγομένων προϊόντων (τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα, αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές και γενικότερα προϊόντα τα οποία αν είναι χαμηλής ποιότητος μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα υγείας στους καταναλωτές) υποβάλλονται σε έλεγχο ποιότητας από ελεγκτές του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας της πΓΔΜ. Προϊόντα φυτικής και ζωικής προέλευσης υπόκεινται, επίσης, σε φυτοϋγειονομικούς και κτηνιατρικούς ελέγχους ανάλογα με την περίπτωση. Απαιτούμενα παραστατικά κατά την εισαγωγή Κατά την εισαγωγή τους στην πΓΔΜ, τα προϊόντα θα πρέπει να συνοδεύονται από τα συνήθη παραστατικά εισαγωγών / εξαγωγών, μεταφορών και τελωνείων καθώς και τα σχετικά πιστοποιητικά προέλευσης και ποιοτικού ελέγχου καθώς και τις σχετικές άδειες. Προϊόντα υπό καθεστώς προσωρινής εισαγωγής Κυρίως προϊόντα παθητικής τελειοποίησης που εισάγονται στην πΓΔΜ βάσει σχετικής νομοθεσίας (εφημ. Κυβ. 39/2005). Η πΓΔΜ έχει επίσης υπογράψει την τελωνειακή συμφωνία ATA για προσωρινή εισαγωγή εμπορευμάτων. Ετικέτες προϊόντων Οι ετικέτες των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά της πΓΔΜ, πρέπει να αναγράφουν, στη σλαβομακεδονική διάλεκτο, τα συστατικά του προϊόντος, στοιχεία ποιότητας, ποσότητας, τρόπου αποθήκευσης, μεταφοράς, χρήσης, διατήρησης, τη χώρα προέλευσης και την ημερομηνία λήξης. Η τοποθέτηση των ετικετών μπορεί να γίνει από έλληνες εξαγωγείς ή σκοπιανούς εισαγωγείς, κατά την άφιξή τους στα τελωνεία της πΓΔΜ. Απαγορεύσεις και περιορισμοί εισαγωγών Για την εισαγωγή χημικών, όπλων, πυρομαχικών, εντομοκτόνων και λοιπών κατηγοριών επικίνδυνων προϊόντων, απαιτείται ειδική άδεια εισαγωγής. Τα προϊόντα που υπόκεινται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης (καπνός, ποτά, κλπ) εισάγονται μόνον από το Τελωνείο Ευζώνων-Γευγελής, ενώ τα Τελωνεία Δοϊράνης-Νίκης δεν επιτρέπουν την εισαγωγή τους. IV.3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - πΓΔΜ Εκτός της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, δεν έχουν υπογραφεί άλλες συμφωνίες μεταξύ της Ελλάδος και της πΓΔΜ.

76

V. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Για την είσοδο στην πΓΔΜ απαιτείται η κατοχή διαβατηρίου. Δεν απαιτείται βίζα για τους υπηκόους κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαφορά ώρας από την Ελλάδα είναι -1 ώρα.

Ώρες Εργασίας Υπουργεία –Δημόσιες Υπηρεσίες Δευτέρα-Πέμπτη: 08.00-15.00, Παρασκευή: 08.00-14.00 Τράπεζες καθημερινά: 07.30-19.00, Σάββατο: 08.00-15.00 Ιδιωτικές Εταιρείες Δευτέρα-Παρασκευή: 09.00-18.00 Μεγάλα Καταστήματα Δευτέρα-Παρασκευή: 08.30-20.00, Σάββατο: 09.00-17.00 Εμπορικά Κέντρα Καθημερινά: 09.00-21.00, Σάββατο: 09.00-17.00

Ετήσιες Αργίες Η πΓΔΜ ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο (13 ημέρες καθυστέρηση σε σχέση με τις εορτές στην Ελλάδα).

Νέο έτος 1-2 Ιανουαρίου Χριστούγεννα 7 Ιανουαρίου Μ. Παρασκευή – κινητή σύμφωνα με το Ορθόδοξο Πάσχα Δευτέρα του Πάσχα – κινητή σύμφωνα με το Ορθόδοξο Πάσχα Εργατική Πρωτομαγιά 1 Μαΐου Κυρίλλου και Μεθοδίου 24 Μαΐου Ημέρα επανάστασης 1903 2 Αυγούστου Ημέρα ανεξαρτησίας 8 Σεπτεμβρίου Ημέρα αντίστασης 1941 11 Οκτωβρίου

Συγκοινωνιακή σύνδεση Ελλάδας-πΓΔΜ Υπάρχει οδική και σιδηροδρομική σύνδεση της πΓΔΜ με την Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει αεροπορική σύνδεση. H χώρα διαθέτει ελάχιστους αυτοκινητοδρόμους ευρωπαϊκών προδιαγραφών αλλά προβλέπεται η σταδιακή αναβάθμιση του υπάρχοντος δικτύου.

Αποστάσεις μεγαλυτέρων πόλεων σε χλμ. από Σκόπια πόλη απόσταση σε χλμ. πόλη απόσταση σε χλμ. πόλη απόσταση σε χλμ.

Μοναστήρι 170 Kocani 116 Mavrovo 94 Γευγελή 161 Kriva 100 Sapka 62 Gostivar 66 Prilep 134 Stip 91 Kavadarci 105 Tetovo 42 Kicevo 108 Veles 54

Ενδεικτικές αποστάσεις των Σκοπίων από ευρωπαϊκές πόλεις: Βιέννη: 1.400 χλμ,

Φρανκφούρτη: 2.100 χλμ, Άμστερνταμ: 2,600 χλμ, Λουμπλιάνα: 1.000 χλμ, Βελιγράδι: 480 χλμ. Τηλεπικοινωνίες Η πΓΔΜ διαθέτει τρεις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας: Cosmofon (ελληνικών συμφερόντων), T-Mobile και VIP. Πρόσφατα απελευθερώθηκε η σταθερή τηλεφωνία και έτσι στην MakTel (πρώην κρατικός οργανισμός τηλεπικοινωνιών) προσετέθησαν η Cosmofon, η On-NET κ.α.

77

Κωδικοί τηλεφωνικών κλήσεων εντός της χώρας (κωδικός πΓΔΜ: 00389)

Σκόπια-02 Μοναστήρι-047 Δοϊράνη-034 Κουμάνοβο-031 Γευγελή-034 Κρούτσεβο-048 Βέλες-043 Γκόστιβαρ-042 Αχρίδα-046 Πρίλεπ-048 Τέτοβο-044 Πληροφορίες καταλόγου (Σκόπια): 988

Έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας στην πΓΔΜ Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προσέλκυσης Ξένων Επενδύσεων, η ίδρυση μιας εταιρείας γίνεται πλέον μέσω της Υπηρεσίας Ενιαίας Εξυπηρέτησης της πΓΔΜ (one-stop-shop) μέσω 32 γραφείων online σε όλη την πΓΔΜ και για την καταχώρηση της απατούνται τέσσερις ώρες. Το κόστος καταχώρησης μιας εταιρείας περιορισμένης ευθύνης είναι €42. Σε αυτό το κόστος προστίθενται οι δαπάνες για επίσημες μεταφράσεις και συμβολαιογραφικές πιστοποιήσεις των απαραίτητων εγγράφων (περίπου €5 τη σελίδα). Για την καταχώρηση μιας εταιρείας απαιτείται αντίγραφο διαβατηρίου και επίσημη μετάφραση του διαβατηρίου στη σλαβομακεδονική με επικυρώσεις από συμβολαιογράφο. Δεν απαιτείται να καταβληθεί οποιοδήποτε χρηματικό ποσό κατά την ίδρυση μιας εταιρείας. Το ελάχιστο κεφάλαιο που απαιτείται για την ίδρυση μιας ΕΠΕ πρέπει να καταβληθεί μέσα σε ένα έτος από την ίδρυση της εταιρείας είτε σε μετρητά είτε σε είδος. Για ορισμένες δραστηριότητες – όπως π.χ. οι φαρμακευτικές, οι τραπεζικές, οι ασφαλιστικές και οι εκπαιδευτικές – απαιτείται και η αδειοδότηση από τις αρμόδιες αρχές. Δίκτυα διανομής Λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας, δεν υπάρχουν μεγάλα δίκτυα διανομών ούτε αντίστοιχοι αποθηκευτικοί χώροι, ενώ παρατηρείται συχνά το φαινόμενο ο εισαγωγέας να είναι συγχρόνως και χονδρέμπορος ή λιανοπωλητής. Τα υφιστάμενα δίκτυα διανομής βρίσκονται υπό συνεχή διαμόρφωση, ενώ τα μερίδια αγοράς των λιανοπωλητών, χονδρεμπόρων, μεγάλων αλυσίδων καταστημάτων και υπαίθριων αγορών, φαίνεται ότι θα μεταβληθούν στο μέλλον, λόγω, μεταξύ άλλων και της παρουσίας μεγάλων εμπορικών κέντρων. Στην πΓΔΜ υπάρχουν δύο τύποι δικτύων διανομής: μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων και τα δίκτυα εξειδικευμένων καταστημάτων. Οι κυριότερες αλυσίδες supermarket στην πΓΔΜ είναι οι εξής: Vero-Veropoulos (ελληνικών συμφερόντων), Tinex, Sp Market και Skopje Bazar. Τα γνωστότερα δίκτυα εξειδικευμένων καταστημάτων είναι: Replek, Zegin-Gradksi, Apteki, Zitoluks (αρτοποιεία ελληνικών συμφερόντων), Zlatara Rubin κ.α.. Ενδιαφέρουσες, επιχειρηματικά, γεωγραφικές περιοχές για τη διείσδυση των ελληνικών προϊόντων είναι τα Σκόπια που συγκεντρώνουν όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητος αλλά και άλλες πόλεις μικρότερης, οικονομικά, σημασίας όπως το Κουμάνοβο, το Τέτοβο και το Μοναστήρι (Bitola).

Κόστος εταιρικής παρουσίας στην αγορά Αμοιβή αντιπροσώπου 2%-5% (αναλόγως του κύκλου εργασιών) Ενοικίαση επαγγελματικού ακινήτου €15-50 /τ.μ. Αγορά επαγγελματικού ακινήτου €1.500-4.000 /τ.μ. Μηνιαίες αποδοχές διευθυντή €700-1.000 Μηνιαίες αποδοχές γραμματέα €100-300 Κόστος συμμετοχής σε έκθεση €100 /τ.μ. (για τον χώρο) Κόστος συμμετοχής σε επιχειρηματική αποστολή €5.000-6.000 αναλόγως του αριθμού των συμμετεχόντων.

78

VI. ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ Λόγω της γειτνίασης της χώρας με την Ελλάδα, του χαμηλού μεταφορικού κόστους, της ύπαρξης συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών (βλ. IV.1.1. Εμπορικές συμφωνίες) και του φθηνού εργατικού δυναμικού, υφίστανται, υπό προϋποθέσεις, μεγάλες δυνατότητες προώθησης των ελληνικών επενδύσεων και εξαγωγών στην πΓΔΜ. Η μεταβατική φάση της οικονομίας της πΓΔΜ και το πλαίσιο της εναρμόνισής της με την Ε.Ε. δημιουργούν επίσης τις προϋποθέσεις και ευκαιρίες για την αύξηση του μεριδίου των ελληνικών επιχειρήσεων στην τοπική αγορά. Ο βέλτιστος τρόπος διείσδυσης στην αγορά είναι μέσω αντιπροσώπου ή εισαγωγέα / διανομέα (με δοκιμαστική περίοδο αποκλειστικής αντιπροσώπευσης ενός έτους) και υπό συνεχή παρακολούθηση της τοπικής αγοράς από μέρους της ελληνικής επιχείρησης σε συνεργασία με τις εδώ δύο τράπεζες ελληνικών συμφερόντων (Stopanska Banka / ΕΤΕ και Alpha Bank). Παράλληλα, εκτός από τις εξαγωγές μπορεί να εξετάζεται και το ενδεχόμενο επενδύσεων στην πΓΔΜ, λόγω εξαιρετικά χαμηλού κόστους παραγωγής και λόγω των ως άνω συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών. Οι δυνητικοί εξαγωγείς και επενδυτές στην αγορά της πΓΔΜ θα πρέπει, ωστόσο, να λάβουν σοβαρά υπ' όψιν τους τις ιδιαιτερότητες της οικονομικής ζωής, ιδίως, δε, τις χρονικές καθυστερήσεις στις παραδόσεις, την έλλειψη ρευστότητας των επιχειρήσεων και τις καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων. Οι ενδιαφερόμενες για δραστηριοποίηση στην αγορά της πΓΔΜ ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπ' όψιν τις εξής ιδιαιτερότητες της χώρας: α) Ασαφές καθεστώς εταιρικής ιδιοκτησίας: Αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν προβλήματα, κατά την δραστηριοποίησή τους στην πΓΔΜ, όσον αφορά σε παράνομες μεταβιβάσεις μετοχών ή και εξ ολοκλήρου της ιδιοκτησίας της εταιρείας σε μειοψηφίες τοπικών εταίρων με τη συνδρομή τοπικών υπηρεσιών. Συνιστάται η εξ ολοκλήρου εξαγορά τοπικής επιχείρησης είτε η ίδρυση εταιρείας κατά 100% ελληνικής. β) Καθυστερημένη αποπληρωμή των προϊόντων: Οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να αναζητήσουν τον κατάλληλο τρόπο είσπραξης των οφειλόμενων ποσών στις οριζόμενες ημερομηνίες, δεδομένης της έλλειψης ρευστότητας εκ μέρους των τοπικών επιχειρήσεων και δυσκολίας εξασφάλισης εγγυητικών επιστολών. Προτιμότερη, αλλά και συνηθέστερη μέχρι τώρα, μέθοδο αποτελεί η προπληρωμή. Πολλές από τις ελληνικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει τα δικά τους δίκτυα διανομής, μέσω των οποίων εξασφαλίζεται η προκαταβολική εξόφληση των προϊόντων τους. γ) Ιδιαίτερη σημασία έχει η τοποθέτηση ικανών στελεχών από την Ελλάδα, με εμπειρία και γνώση της τοπικής αγοράς και νοοτροπίας. Η γνώση του τοπικού ιδιώματος είναι άκρως επιβοηθητική. Τα στελέχη αυτά μπορούν να αναλάβουν την εκπαίδευση άλλων στελεχών στη πΓΔΜ. Σε περιπτώσεις επενδυτικής παρουσίας με μόνιμη εγκατάσταση στην πΓΔΜ, προτεραιότητα ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί η τοποθέτηση Έλληνα διευθύνοντος συμβούλου, με εμπειρία, ειδικές γνώσεις των δομών της αγοράς και κατανόηση της συναλλακτικής και καταναλωτικής εγχώριας νοοτροπίας. Το στέλεχος αναμένεται να αναλάβει τη λειτουργία της εταιρείας, να έχει την ευθύνη των προσλήψεων αλλά και της επίπονης διαδικασίας της εκπαίδευσης του εγχώριου εργατικού δυναμικού. Πληροφορίες σχετικά με την εξεύρεση κατάλληλου προσωπικού μπορούν να αναζητηθούν είτε από το Γραφείο μας, είτε μέσω εξειδικευμένων εταιρειών διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων. Σε περίπτωση εξαγωγικής δραστηριότητας, είναι προτιμότερη η σύσταση επιχείρησης στη χώρα με κατάλληλη οργάνωση και η διενέργεια τακτικών ελέγχων αγοράς από την Ελλάδα. Στην περίπτωση επιλογής πολίτη της πΓΔΜ ως έμμισθου άμεσου συνεργάτη της ελληνικής επιχείρησης, απαιτείται η διασφάλιση της αξιοπιστίας του. δ) Πριν από την ανάληψη οποιασδήποτε επενδυτικής ή εξαγωγικής δραστηριότητας επιβάλλεται η προσεκτική διερεύνηση της τοπικής αγοράς, των δικτύων διανομής και των συνεργατών και / ή αντιπροσώπων. Πριν την υπογραφή των συμβολαίων θα πρέπει να ελέγχεται η φερεγγυότητα της επιχείρησης της πΓΔΜ, μέσω των ελληνικών τραπεζών στην χώρα (Stopanska Banka και Alpha Bank), του Oικονομικού Επιμελητηρίου, των φορολογικών αρχών της πΓΔΜ και του Γραφείου μας. Σε

79

περίπτωση ιδιωτικοποιήσεων προβληματικών κρατικών επιχειρήσεων, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, διότι το θεσμικό πλαίσιο δεν είναι σαφές. Οι ελληνικές επιχειρήσεις οφείλουν να μελετούν προσεκτικά τις διατάξεις της νομοθεσίας που διέπει την προσέλκυση αλλοδαπών επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων τυχόν παρεκκλίσεων, όπως επίσης και το ιστορικό της εταιρείας, το παθητικό, τις εκκρεμείς και τρέχουσες υποχρεώσεις, τον αριθμό των εργαζομένων και τις ενδεχόμενες αποζημιώσεις τους λόγω πιθανών απολύσεων, την κατάσταση των κτιριακών εγκαταστάσεων, τους όρους εξαγοράς ή συγχώνευσης, τα ποσοστά συμμετοχής της ελληνικής επιχείρησης κατά την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και κυρίως τα προηγούμενα χρέη εταιρειών, τα οποία δεν είναι πάντα εμφανή. Η εξασφάλιση ικανού και αξιόπιστου φοροτεχνικού (σχετικά δύσκολη υπόθεση εκτός Σκοπίων) αλλά και αναλόγων προσόντων λογιστή είναι εκ των ων ουκ άνευ στοιχείων για την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας και την προστασία της από κρατικές αυθαιρεσίες. ε) Επίσης σημαντική είναι η συνεχής προσωπική επαφή με τον επιχειρηματικό κόσμο, διότι, η απλή ανταλλαγή επιστολών και διαφημιστικών εντύπων δεν αρκεί. Κατά την επαφή με τις δημόσιες υπηρεσίες της πΓΔΜ, συστήνεται η τήρηση των χρονικών ορίων, χωρίς καθυστερήσεις. Η συνεργασία της ελληνικής επιχείρησης, η οποία προγραμματίζει τη δραστηριοποίησή της στην αγορά της πΓΔΜ, με τις εγκατεστημένες στην πΓΔΜ ελληνικές τράπεζες, το Γραφείο μας και το Συμβούλιο Ξένων Επενδυτών (I.C.I.) διασφαλίζει την αξιοπιστία των τοπικών εταίρων. στ) Παρότι, οι τραπεζικές πιστωτικές κάρτες (Visa, Mastercard, Eurocard, κλπ) είναι αποδεκτές στα Σκόπια, κυρίως στα μεγάλα πολυκαταστήματα και τα ξενοδοχεία, εντούτοις είναι ελάχιστα αποδεκτές στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Συνεπώς, απαιτείται η εκ των προτέρων εξασφάλιση συναλλάγματος, για την καταβολή δαπανών διαμονής, διατροφής και μετακίνησης. Το δηνάριο της πΓΔΜ είναι μετατρέψιμο μόνον στο εσωτερικό της χώρας. ζ) Διατήρηση των αρχικών διαπραγματευτικών όρων έναντι των τοπικών επιχειρήσεων (δεν πρέπει να γίνονται παραχωρήσεις, εκτός μερικών, ενδεχομένως, εκπτώσεων). η) Κατανόηση της εγχώριας νοοτροπίας. Η επιτυχής επιχειρηματική παρουσία στην αγορά της πΓΔΜ απαιτεί την κατανόηση της εγχώριας νοοτροπίας και την οικοδόμηση προσωπικών σχέσεων ισοτιμίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Οι ξένοι αξιόπιστοι επιχειρηματίες είναι καλοδεχούμενοι στην πΓΔΜ, διότι έχει γίνει αντιληπτό στην κοινή γνώμη – και δικαίως – ότι η προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα δημιουργεί και εξασφαλίζει νέες θέσεις εργασίας. θ) Συστήνεται στους επιχειρηματίες να δίδουν περιορισμένη βαρύτητα σε τοπικές έρευνες αγοράς, λόγω του ευμετάβλητου χαρακτήρα τόσο του θεσμικού πλαισίου, όσο και των συνθηκών της αγοράς και λόγω του ότι τα επίσημα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της πΓΔΜ, προς το παρόν, δεν φαίνεται να απεικονίζουν την πραγματική εικόνα της αγοράς. ι) Για την αποφυγή δύσλυτων προβλημάτων στο μέλλον, συνιστάται θερμά η μίσθωση υπηρεσιών έγκριτου νομικού από τα πρώτα κιόλας στάδια των επιχειρηματικών συζητήσεων, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη σύσταση εταιρείας, εταιρικής συμφωνίας, αγοραπωλησίας και επενδυτικών πράξεων. ια) Αποφυγή αναφοράς σε «πολιτικώς ευαίσθητα ζητήματα». Κατά την διάρκεια των επιχειρηματικών διαπραγματεύσεων δεν κρίνεται σκόπιμη η εμπλοκή σε πολιτικού περιεχομένου συζητήσεις, πολύ δε περισσότερο σε αντιδικίες. Τουναντίον ενδείκνυται και συνιστάται η εστίαση σε καθαρά επιχειρηματικής φύσεως και ενδιαφέροντος ζητήματα. Προβλήματα ελληνικών επιχειρήσεων στην πΓΔΜ Στο πλαίσιο της συστηματικής παρακολούθησης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στην πΓΔΜ, το Γραφείο μας με στόχο να συνδράμει στην επίλυσή τους, πραγματοποιεί, σε τακτά χρονικά διαστήματα, συναντήσεις με εκπροσώπους της εδώ ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας. Τα όποια προβλήματα και οι επιμέρους παρατηρήσεις που διατυπώνονται από τις ελληνικές επιχειρήσεις καταγράφονται και κατηγοριοποιούνται από το Γραφείο ΟΕΥ, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και στη συνέχεια αναζητείται ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισής τους. Στην παρούσα φάση, ιδιαίτερη έμφαση δίδεται από την ελληνική επιχειρηματική κοινότητα στην ανάγκη μεταρρύθμισης του νομοθετικού πλαισίου, ιδιαίτερα αυτού που αναφέρεται και

80

επηρεάζει τις επενδύσεις, στην άμεση εφαρμογή των νόμων, στην ανάγκη εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και στην καταπολέμηση της διαφθοράς του κρατικού μηχανισμού. Τα προβλήματα των ελληνικών επιχειρήσεων στην πΓΔΜ, τα οποία εν μέρει απασχολούν και το σύνολο των ξένων εν γένει επενδυτών που δραστηριοποιούνται στην πΓΔΜ, συνοψίζονται ως εξής: 1. Ζητήματα απασχόλησης και εργασιακοί έλεγχοι: Οι αρχές της πΓΔΜ είτε αδυνατούν είτε

είναι απρόθυμες να εφαρμόσουν τις στρατηγικές απασχόλησης και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας με ταυτόχρονη διασφάλιση των συμφερόντων των ξένων επενδυτών καθώς υπήρξαν περιπτώσεις επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων οι οποίες δεν είχαν τη δυνατότητα απόλυσης υπεράριθμου προσωπικού κατόπιν εξαγοράς ιδιωτικοποιημένης επιχείρησης. Επίσης, έχουν υπάρξει επανειλημμένες διαμαρτυρίες από Έλληνες επιχειρηματίες ότι αποτελούν στόχο των επιθεωρητών εργασίας οι οποίοι προσπαθούν επισταμένως να ανακαλύψουν εργασιακές παραβάσεις, τις οποίες, κατόπιν, θα εκμεταλλευτούν ίσως για ίδιο όφελος, ενώ οι τοπικές επιχειρήσεις οχλούνται σπανίως. Πηγή των προβλημάτων είναι η ανελαστικότητα της εργασιακής νομοθεσίας και οι αυθαιρεσίες κατά την εφαρμογή της.

2. Ιδιοκτησιακό καθεστώς: Παρά την θέσπιση ειδικού νόμου περί μεταφοράς ακίνητης ιδιοκτησίας από το κράτος σε ιδιώτες, οι ασάφειες των όρων κτήσης ακινήτων, η δυνατότητα προβολής αυθαίρετων διεκδικήσεων (λόγω μη πλήρους ενεργοποίησης του κτηματολογίου) και οι μακρές καθυστερήσεις έκδοσης δικαστικών αποφάσεων δημιουργούν προβλήματα στους ξένους επενδυτές.

3. Επενδυτικό πλαίσιο για τους μεγάλους επενδυτές: Η αστάθεια του νομοθετικού πλαισίου, οι συχνές μεταβολές στο περιεχόμενο των νομοθετικών προσπαθειών και η ελλιπής ή ατελής εφαρμογή της νομοθεσίας ακυρώνουν οποιαδήποτε προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων.

4. Δικαστική εξουσία – Εφαρμογή νομοθεσίας: Η δικαστική εξουσία δεν είναι ανεξάρτητη και επηρεάζεται συχνά από πολιτικές προτεραιότητες της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίες εκπορεύονται από πελατειακές και φιλικές σχέσεις. Η λήψη αποφάσεων είναι βραδεία, ενώ πολλές φορές, ιδίως στα πρωτοδικεία, λαμβάνονται αυθαίρετες αποφάσεις, ακόμα και αντίθετες προς τη νομοθεσία, με σκοπό την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων. Οι αποφάσεις αυτές τις περισσότερες φορές απορρίπτονται από τα εφετεία, κατόπιν ιδιαίτερα χρονοβόρων διαδικασιών. Παρά τη σύναψη συμβάσεων με το ίδιο το κράτος και / ή ειδικούς δημόσιους οργανισμούς, συχνά παρατηρείται η έλλειψη νομικών διασφαλίσεων και, κατά συνέπεια, η ελλιπής τήρηση των συμβατικών υποχρεώσεων.

5. Γραφειοκρατία: Οι υπηρεσίες της χώρας είναι ιδιαίτερα ασυντόνιστες, όσον αφορά στην εσωτερική τους δομή και τη συνεργασία τους με άλλες υπηρεσίες. Υπάρχει σημαντική έλλειψη κατάλληλα καταρτισμένου προσωπικού ενώ και η επικρατούσα νοοτροπία είναι κατά τεκμήριο αντιπαραγωγική. Το αποτέλεσμα είναι υπερβολικές καθυστερήσεις και απουσία εξυπηρέτησης, η ανάγκη αντιμετώπισης των οποίων από τους ενδιαφερόμενους τροφοδοτεί φαινόμενα εκτεταμένης διαφθοράς. Τέλος, πολλές φορές οι διοικητικές πράξεις είναι προσωπικές αποφάσεις λειτουργών χωρίς καμία νομική θεμελίωση.

6. Τελωνεία: Η λειτουργία των τελωνειακών αρχών και των σχετικών υπηρεσιών φυτοϋγειονομικών και κτηνιατρικών ελέγχων είναι ιδιαίτερα απρόβλεπτη και με, συχνά, μεγάλες καθυστερήσεις, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα, ιδιαίτερα στη μεταφορά ευπαθών προϊόντων. Έχουν διατυπωθεί επανειλημμένως παράπονα για διακριτική συμπεριφορά των τελωνειακών υπαλλήλων στους Έλληνες οδηγούς και τα οχήματά τους στους σταθμούς, συνήθως, του Tabanovce (πΓΔΜ-Σερβία) και Μοναστηρίου (πΓΔΜ – Ελλάδος).

7. Νομοθετικό πλαίσιο κρατικών προμηθειών: Οι διαγωνισμοί δεν διεξάγονται πάντα σύμφωνα με τη νομοθεσία περί δημοσίων προμηθειών, ενώ, πολλές φορές, παρά τις διατάξεις των προκηρύξεών τους, οι κατακυρώσεις γίνονται με αυθαίρετα κριτήρια. Επίσης, έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιπτώσεις αποκλεισμός ελληνικών εταιρειών λόγω της εθνικής προέλευσής τους.

81

Άλλη μέθοδος για τον εξοβελισμό του ανεπιθύμητου νικητή είναι η ακύρωση του διαγωνισμού. Απαιτείται η εναρμόνισή της νομοθεσίας με την αντίστοιχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε βάση υιοθέτησης αρχών διαφάνειας στη διαδικασία κατοχύρωσης διαγωνισμών.

8. Φορολογία: Έχουν ανακύψει περιπτώσεις στις οποίες, εκβιαστικά, μέσω αποκλεισμού τραπεζικών λογαριασμών, ελληνικές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να καταβάλουν, αχρεωστήτως, φόρους από παλαιότερες χρήσεις – πριν την αλλαγή ιδιοκτησίας της επιχείρησης καθώς και δυσβάστακτα πρόστιμα.

9. Πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία: Απαντάται ευρεία παραβίαση των σχετικών κανόνων και της δεοντολογίας με συνέπεια την σχεδόν ανεμπόδιστη κυκλοφορία κλεψίτυπων προϊόντων. Απαιτείται εναρμόνιση προς το κοινοτικό κεκτημένο και υιοθέτηση κανόνων δευτερογενούς δικαίου.

Συμπεράσματα Η αγορά της πΓΔΜ παρουσιάζει πλεονεκτήματα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, ήτοι: o Η πΓΔΜ είναι μια από πλησιέστερες για τη χώρα μας αγορές o Διαθέτει φθηνό και εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό o Η παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων είναι ήδη σημαντική, αφού εκτός από τους δύο

τραπεζικούς ομίλους, που δραστηριοποιούνται ήδη και σε άλλες βαλκανικές χώρες, περισσότερες από 280 ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται ήδη μόνιμα στην πΓΔΜ, με τάση ενίσχυσής τους.

o Η αναμενόμενη ανάπτυξη της οικονομίας της πΓΔΜ και η μελλοντική ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για περαιτέρω αύξηση των επενδύσεων και της κατανάλωσης, η οποία θα καλυφθεί κυρίως από προϊόντα ξένης προέλευσης.

o Αναμένεται η σταθεροποίηση του νομοθετικού πλαισίου των επενδύσεων στην πΓΔΜ. o Ο ρόλος της Ελλάδος ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως το πλέον οικονομικά

εύρωστο κράτος στα Βαλκάνια έχει ιδιαίτερη σημασία για τους κατοίκους της πΓΔΜ. o Η πλήρης εξομάλυνση των διμερών διακρατικών σχέσεων (διευθέτηση εκκρεμότητας της

ονομασίας της χώρας με αμοιβαία ικανοποιητικό τρόπο) θα συνεισφέρει αφ΄ εαυτής στην ενίσχυση της βούλησης για δραστηριοποίηση και στη βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας που κρίνεται απαραίτητο από τους Έλληνες επιχειρηματίες.

Μέτρα ενίσχυσης ελληνικής επιχειρηματικής παρουσίας Στην περαιτέρω ενίσχυση της ελληνικής οικονομικής παρουσίας στη χώρα θα συμβάλουν: o Η επίσπευση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά την πορεία μετάβασης της χώρας προς

δομές οικονομίας της αγοράς και εναρμόνισης με το δίκαιο της Ε.Ε., o Ο θεσμοθετημένος διάλογος μεταξύ ξένων επενδυτών και της κυβέρνησης της πΓΔΜ, o Η ενίσχυση της συμμετοχής ελληνικών επιχειρήσεων, κυρίως όμορων νομών Βόρειας Ελλάδας,

σε επιχειρηματικές αποστολές στην πΓΔΜ, με προκαθορισμένες συναντήσεις κατά κλάδο, o Συντονισμένες προσπάθειες από αρμόδιους ελληνικούς Συνδέσμους, Επιμελητήρια και λοιπούς

φορείς της Βόρειας Ελλάδας για ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων προκειμένου να καταστεί η Θεσσαλονίκη κυρίαρχο μητροπολιτικό κέντρο της βαλκανικής ενδοχώρας.

o Η χρήση από τους ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες της διαδικτυακής πύλης www.agora.mfa.gr και του Γραφείου μας. Λόγω της συνοχούς ροής ενημέρωσης της ιστοσελίδας από το Γραφείο μας, η πρόσβαση εξασφαλίζει διαρκή ενημέρωση για εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες, διεθνείς διαγωνισμούς κλπ.

82

VII. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΤΗΝ πΓΔΜ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ Borka Taleski 6, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3219.260 – Φαξ: 003892-3115.718 e-mail: grfyrom@mfa.gr ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΞΕΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ Borka Taleski 6, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3219.260 – Φαξ: 003892-3130.419 ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΞΕΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ Tomaski Dimitroski 39, 7000 Bitola, Τηλ. 0038947-237.340, 237.350 – Φαξ: 0038947-220.310 ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ (Ο.Ε.Υ.) ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ Partizanski Odredi 15, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3129.456, 3129.458 – Φαξ: 003892-3129.441 e-mail: ecocom-skopje@mfa.gr / web: www.agora.mfa.gr ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ Klimint Ohridski 54, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3213.514 – Φαξ: 003892-3213.501 ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ Partizanski Odredi 17, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3130.953 – Φαξ: 003892-3129.209 ΦΟΡΕΙΣ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ (AGENCY FOR FOREIGN INVESTMENTS) Nikola Vapcarov 7, P.O.Box 114, 1000 Skopje, Τηλ. +389 2 3117-564 - Φαξ: +389 2 3122-098 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ (MINISTRY OF ECONOMY IN THE FYROM - DEPARTMENT FOR ATTRACTING FDI) Jurij Gagarin 15, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-3093.403 - Φαξ: 003892-3093.420 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ πΓΔΜ KEΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ πΓΔΜ (NATIONAL BANK, SKOPJE) Kompleks Banki b.b. 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3108.108 - Φαξ: +389.2.3108.357 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ (CUSTOMS ADMINISTRATION) Str. Lazar Licenoski 13, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3224.342 - Φαξ: +389.2.3237.832 Web: www.customs.gov.mk ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Jurij Gagarin 15, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-309.3470 – Φαξ: 03892-308.4472

83

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Str. Dame Gruev 14, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.311.7288 - Φαξ: +389.2.3117.280 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Plostad Crvena Skopska Opstina 4, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-312.3292 – Φαξ: 003892-312.6228 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΔΑΣΩΝ ΚΑΙ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Leninova 2, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.3045 – Φαξ: 003892-321.1997 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Dame Gruev 6, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.9190 – Φαξ: 003892-311.5790 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Orce Nikolov, bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.2872 – Φαξ: 003892-322.7835 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Vodnjanska, bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.3429 – Φαξ: 003892-311.3014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Dame Gruev 14, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.7787 – Φαξ: 003892-311.8242 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Dimitrija Cupovski, bb, 1000 Skopje, Τηλ. 03892-311.7896 – Φαξ: 003892-312.7112 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ πΓΔΜ Bulevar ilinden, bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-312.7163 – Φαξ: 003892-312.7112 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Dimitrija Cupovski, bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-323.0732 – Φαξ: 003892-322.6975 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΗΣ πΓΔΜ Dimve Mircev,bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-322.1972 – Φαξ: 003892-311.2468 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Dresdenska 52, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-306.6930 – Φαξ: 003892-306.6931 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ πΓΔΜ Dimitrija Cupovski 9, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-321.1829 – Φαξ: 003892-321.1764 ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ πΓΔΜ (STATISTICS OFFICE) Str. Dame Gruev 4, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3295.850 - Φαξ: +389.2.3111.336 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Nikola Vapcarov 7, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-310.9736 – Φαξ: 003892-313.5494 ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Bulevar ilinden bb, 1000 Skopje, Τηλ. 003892-311.6379 – Φαξ: 003892-311.6041

84

ΓΡΑΦΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ (ΕU DELEGATION) Mito Hadzivasilev Jasmin 52v, 1000 Skopje, Τηλ.: (+389 2) 3248 500 - Φαξ: + (+389 2) 3248 501 e-mail: Delegation-FYRMacedonia@ec.europa.eu - Web: http://www.delmkd.ec.europa.eu/en/index.htm ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΤΗΕ WORLD BANK OFFICE IN SKOPJE) Str. Leninova 34, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3117.159 - Φαξ: +389.2.3117.627 Web: www.worldbank.org ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ (IMF OFFICE IN SKOPJE) Kompleks Banki b.b., 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3121.034 - Φαξ: +389.2.3121.048 E-mail: bvanselm@imf.org, Web:www.imf.org ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (EBRD) Str. Dame Gruev 14, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3297.800 - Φαξ: +389.2.3231.238 http://www.ebrd.org ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ (EUROPEAN BANK FOR INVESTMENTS) http//:www.europa.eu.int/comm/europeaid/index_en.htm OHE-ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (UNDP) http://www.unctad.org ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ (USAID) Str. Jurij Gagarin 15/III, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3080.446 - Φαξ: +389.2.3080.449 Web: www.usaid.org.mk ΕΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΕΝΩΣΗ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ (ASSOCIATION OF CHAMBERS OF COMMERCE) Str. Praska 23, 1000 Skopje, Τηλ.: +389.2.3091.440 - Φαξ: +389.2.3091.440 E-mail: info@sojuzkomori.org.mk OIKONOMIKO ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ πΓΔΜ (ECONOMIC CHAMBER) Str. Dimitrije Cupovski 13, 1000 Skopje, Τηλ: +389.2.150.15 / +389.2. 3244.000 E-mail: ic@ic.mchamber.org.mk OIKONOMIKO ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ Β.Δ. πΓΔΜ (NORTH-WEST ECONOMIC CHAMBER) Str.Ilindenska 157/2, 1200 Tetovo, Τηλ. +389.44.343.354 - Φαξ: +389.44.343.354 E-mail: chamber-northwest@mt.net.mk ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ (REGIONAL CHAMBER OF COMMERCE IN BITOLA) Str.I. Milutinovic 52, 7000 Bitola, Τηλ. +389.47.225.088 E-mail: regiobt@ic.mchamber.org.mk, regiobt@mt.net.mk ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ (I.C.I.) (INTERNATIONAL COUNCIL OF INVESTORS) Franklin Roosevelt Str., 5 a, Local 10 - 1000 Skopje, Τηλ. / Φαξ: 003892-3090.170

85

E-mail: icinvestors@mt.net.mk ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ – ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ Pelagonka II-5/2, Bitola – Τηλ. / Φαξ: +389 47 237 370 ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ - ΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ (UNION OF LAWYERS) Str. Dame Gruev 3 5/8, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3165.409 - Φαξ: +389.2.3212.452 ΕΝΩΣΗ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΩΝ (UNION OF NOTARIES) Osnoven Sud Skopje 2/2 – 17, 1000 Skopje, Τηλ./Φαξ: +389.2.3115.816 Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων IKPR ROKAS & PARTNERS General Manager: Mr. Theodoros Giannitsakis Str. Marshal Tito 53/1, 1000 Skopje, Τηλ.: 00389.2.3298.280, Φαξ: 3225.089 E-mail: skopje@rokas.com, Web: www.rokas.com ΛΟΙΠΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ Mr. Kristijan Polenak Str. Orce Nikolov 98, 1000 Skopje, Τηλ. +389 2 3114 737 - Φαξ: +389 2 3120 420 E-mail: info@polenak.com.mk Mrs. Ljubica Ruben Blvd. Sv. Kliment Ohridski 66-1/1, 1000 Skopje, Τηλ. +389.3126.462 - Φαξ: +389.2.3115.677 E-mail: mlegis@net.mk Mts. Mirjana Markovska-Andrevski Str.Orce Nikolov 75, 1000 Skopje Κινητό: +389.75.243.100, Τηλ.: +389.2.3129.240 - Φαξ: +389.2.3238.724 E-mail: mirjana@markovska-andrevski.com.mk Mr. Dimiskov Dragan Blvd. Koco Racin 38/1-1, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3109.111 - Φαξ: +389.2.3114.163 E-mail: dimiskov@mt.net.mk Mrs. Jagnula Kunovska Str. Dimitrije Cupovski 22/3-2, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3226.370 - Κινητό: +389.70.328.334 E-mail: kunovski@mt.net.mk Mr. Kostadin Bogdanov Str.Zeleznicka 8/2/1, 1000 Skopje, Τηλ./Φαξ: +389.2.3178.912 E-mail: akbogdanov@mt.net.mk Mr. Jordan Apostolski Blvd. Koco Racin 14, unit 6, 1000 Skopje, Τηλ.: +389.2.3110.617 - Φαξ: +389.2.3109.684 – Κινητό: +389.70.333.088

86

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων STOPANSKA BANKA AD (ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ) General Director: Mr. Georgios Papanastassiou Str. 11 Oktomvri 7, 1000 Skopje, P.O. BOX 582, Τηλ.: 00389.2.3296.761 - Φαξ: 00389.2.3163.577 Web: http:// www.stb.com.mk - E-mail: sbank@stb.com.mk Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων ALPHA BANK AD General Director: Mr. Ioannis Papadopoulos Str. Dame Gruev 1, 1000 Skopje, P.O. BOX 564, Τηλ.: 00389.2.3116.433 - Φαξ: 3135.206, E-mail: contact@alphabank.com.mk, Web:www.alphabank.gr ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΛΟΓΙΣΤΩΝ – ΕΛΕΓΚΤΩΝ ERNST & YOUNG Str. Marshal Tito 19, 1000 Skopje, Makosped building, Τηλ. +389.2.3113.310 - Φαξ: +389.2.3113.438 http://www.ey.com/GLOBAL/content.nsf/EYSEE/Locations_-_FYR_Macedonia ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΚΟΠΙΩΝ (SKOPJE FAIR) Str.Belasica 2, P.O. Box 356, Τηλ. +389.2.3218.388 - Φαξ: +389.2.3218.375 - E-mail: skopjefair@mt.net.mk ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΕΣ ETΑΙΡΕΙΕΣ Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων POLYPLANO (General Director: Mr. Yiannis Polyrakis) Blvd. Partizanski Odredi 65a, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3092.033 - Φαξ: +389.2.3092.032 - E-mail: info@polyplano.com.mk IDEA PLUS DDB Str. III Mak.Udarna Brigada b.b. 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.2402.838 - Φαξ: +389.2.2402.740 E-mail: office@ideaplusddb.com.mk PUBLICIS 11 Oktomvri ¾, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3297.670 - Φαξ: +389.3297.671 - E-mail: office@publicis.com.mk SAATCHI & SAATCHI Str. Naum Naumovski Borche 75, 1000 Skopje, Τηλ. +389.2.3117.679 - Φαξ: +389.2.3139.505 ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων

87

FORSPED LOGISTICS Zapaden Bulevar b.b., P.O. Box 35, 1430, Kavadarci , Τηλ. +389.43.400.993, +389.43.400.930 - Φαξ: +389.43.413.181 E-mail: forsped@mt.net.mk Εταιρεία Ελληνικών Συμφερόντων GLOBAL LOGISTICS LTD. Str. Industriska b.b. 1040, Skopje, Τηλ. +389.2.2550.240, +389.2.2550.984 - Φαξ: +389.2.2550.624 E-mail: globallogistics@mt.net.mk ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ FERSPED AD Str.Makedonija 11a, 1000 Skopje P.O. Box 291 Τηλ. +389.2.3149.444 - Φαξ: +389.2.3149.482 - E-mail: 081@fersped.com.mk ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΚΤΕΛΩΝΙΣΤΩΝ SKOPJESPED Manager: Mr. Gligor Debnikovski Str. 164 br.46, 1000 Skopje Τηλ. +389.2.3134.530 - Κινητό: +389.70.217.199 - E-mail: skopjesp@mt.net.mk

88

VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ

Ελληνικές Εξαγωγές στην πΓΔΜ 2005-2007 Κυριότερα Προϊόντα (Αξία σε χιλ. ευρώ)

ΕΤΟΣ Α/Α ΠΡΟΪΟΝ ΚΩΔΙΚΟΣ 2005 %

2005 2006 %

2006 2007 %

2007 1 Σίδηρος & χάλυβας σε πρωτογενείς μορφές 72.06.90.00 0 0 1.668,5 0,45 37.435,2 9,60 2 Βουτάνια (Αέρια πετρελαίου) 27.11.13.97 9.213,7 2,82 11.144,2 2,99 13.771,7 3,53 3 Ειδικό καύσιμο αεριωθουμένων 27.10.19.21 9.614,3 2,94 7.312,0 1,96 12.685,8 3,25 4 Φορέματα πλεκτά βαμβακερά γυναικεία 61.06.10.00 20.435,9 6,24 17.401,7 4,66 12.469,5 3,20 5 Αιθέρες άκυκλοι & παράγωγά τους 29.09.19.00 0 0 1.215,2 0,32 10.635,0 2,73 6 Οπτάνθρακας (κοκ) από πετρέλαιο, μη

πυρωμένος 27.13.11.00 7.500,1 2,29 8.191,1 2,19 7.642,7 1,96

7 Πίτες & στερεά υπολείμματα από σογιέλαιο 23.04.00.00 5.009,0 1,53 5.760,0 1,54 7.589,6 1,95 8 Μπλούζες πλεκτές συνθετικές γυναικείες 61.06.20.00 5.450,5 1,67 6.138,7 1,64 7.584,6 1,94 9 Δοχεία από αλουμίνιο κάτω των 5 λίτρων 76.12.90.98 1.884,8 0,58 4.869,1 1,30 5.513,0 1,41 10 Άσφαλτος από πετρέλαιο 27.13.20.00 3.938,6 1,20 2.387,1 0,64 5.286,6 1,36 11 Άλλα πλεκτά υφάσματα βαμμένα, βαμβακερά 60.06.22.00 2.474,3 0,76 5.572,0 1,49 5.238,3 1,34 12 Πλεκτά υφάσματα με νήματα ελαστομερή >5% 60.04.10.00 2.672,9 0,82 3.918,1 1,05 5.153,4 1,32 13 Πολυστυρόλιο (πλαστικές ύλες) 39.03.11.00 3.594,0 1,10 4.109,2 1,10 4.694,6 1,20 14 Άλλα παρασκευάσματα διατροφής μ.α.

κατονομαζ 21.06.90.98 2.079,7 0,64 3.166,2 0,85 4.659,8 1,20

15 Λιπάσματα ορυκτά ή χημικά, αζωτούχα 31.05.20.10 1.580,3 0,48 2.121,0 0,57 4.541,6 1,16 16 Πετρέλαιο εσωτερικής καύσης 27.10.19.41 0 0 19,1 0,00 4.454,5 1,14 17 Χονδρόσυρμα από σίδηρο ή χάλυβα

διατομ.<0,25 72.13.91.49 316,8 0,10 3.806,8 1,02 4.151,6 1,06

18 Βαμβάκι μη λαναρισμένο ούτε χτενισμένο, άλλο 52.01.00.90 3.245,8 0,99 4.700,1 1,26 4.102,6 1,05 19 Ελιές παρασκευασμένες με ξύδι 20.05.70.90 1.776,9 0,54 2.837,2 0,76 3.254,9 0,83 20 Υφάσματα βαμβακερά > 85% βαμβάκι, βάρους

< 200 g/m2, βαμμένα 52.08.32.16 2.658,2 0,81 3.537,3 0,95 3.135,4 0,80

21 Ράβδοι από σίδηρο ή χάλυβα με εξογκώματα 72.14.20.00 23.613,0 7,21 7.968,8 2,13 3.006,0 0,77 22 Πορτοκάλια νωπά 08.05.10.20 2.246,0 0,69 1.500,1 0,40 2.818,6 0,72 23 Προκατασκευές από ύλες εκτός ξύλου ή

σιδήρου 94.06.00.80 30,0 0,01 93,7 0,02 2.716,9 0,70

24 Μέρη και εξαρτήματα αυτοκινήτων 87.08.99.97 2.794,5 0,85 2.875,3 0,77 2.637,0 0,68 25 Πετρέλαιο εσωτερικής καύσεως, άλλο 27.10.19.45 6.500,4 1,99 8.201,1 2,20 2.527,3 0,65 26 Προφίλ αλουμινίου 76.04.10.90 536,3 0,16 799,0 0,21 2.439,8 0,63 27 Διαφράγματα από σίδηρο, χάλυβα &

χυτοσίδηρο κλπ 73.08.90.51 1.182,1 0,36 1.211,4 0,32 2.212,4 0,57

28 Παρασκευάσματα διατροφής μη αλλού κατονομαζ.

21.06.90.92 2.698,1 0,82 2.234,2 0,60 2.116,3 0,54

29 Νιτρικό αμμώνιο (λιπάσματα) 31.02.30.90 0 0 418,6 0,11 2.033,8 0,52 30 Πολυαιθυνελογλυκόλες (πλαστικές ύλες) 39.07.20.21 1.429,2 0,44 1.562,8 0,42 1.925,6 0,49 31 Σύρματα από χαλκό με διατομή > 6mm 74.08.11.00 4.566,8 1,39 3.972,7 1,06 1.867,5 0,48 32 Πλακίδια και ψηφίδες μωσαϊκού κεραμικά 69.08.90.99 1.717,6 0,52 1.725,0 0,46 1.833,0 0,47 33 Λιθάνθρακας ασφαλτούχος 27.01.12.90 746,7 0,23 871,9 0,23 1.831,5 0,47 34 Απορροφητικές πάνες για βρέφη με βάση το

χαρτί 48.18.40.90 2.459,1 0,75 1.974,6 0,53 1.743,0 0,45

35 Κλημεντίνες νωπές 08.05.20.10 1.279,0 0,39 877,8 0,24 1.701,2 0,44 36 Νταμιζάνες, φιάλες κλπ από πλαστικές ύλες 39.23.30.10 2.259,1 0,69 2.293,8 0,61 1.543,2 0,40 37 Παρασκευάσματα καθαρισμού 34.02.20.90 925,7 0,28 52.128,7 13,97 1.466,7 0,38

89

38 Πώματα, καπάκια από κοινά μέταλλα 83.09.90.10 240,0 0,07 899,7 0,24 1.432,7 0,37 39 Πανικά κρεβατιού πλεκτά 63.02.10.00 6.082,9 1,86 549,2 0,15 9,2 -

40 Υπόλοιπα προϊόντα 182.520,7 55,77 181.233,1 48,55 188.069,5 48,23

ΣΥΝΟΛΟ

327.273,0

100,00

373.266,1

100,00

389.931,6

100,00 Πηγή: ΕΣΥΕ

90

Ελληνικές Εισαγωγές από την πΓΔΜ 2005-2007 Κυριότερα Προϊόντα (Αξία σε χιλ. ευρώ)

ΕΤΟΣ Α/Α ΠΡΟΪΟΝ ΚΩΔΙΚΟΣ 2005 %

2005 2006 %

2006 2007 %

2007 1 Πλατέα προϊόντα έλασης, από σίδηρο ή

χάλυβες, με πλάτος > 600 mm, ελασμένα σε θερμή κατάσταση, μη επιστρωμένα ούτε επενδυμένα

7208 30.883,4 15,56 31.172,1 13,50 39.448,7 13,18

2 Απορρίμματα και θραύσματα χυτοσιδήρου, σιδήρου ή χάλυβα (παλιοσίδερα)

7204 22.240,5 11,21 24.976,3 0,05 35.253,9 11,78

3 Φορέματα-πουκάμισα (σεμιζιέ), μπλούζες κλπ. για γυναίκες ή κορίτσια

6106 138,9 0,07 102,0 0,04 34.082,6 11,39

4 Πλατέα προϊόντα έλασης, από σίδηρο ή χάλυβες, με πλάτος >600 mm, επιστρωμένα ή επενδυμένα

7210 20.054,0 10,10 29.912,0 12,95 30.088,7 10,05

5 Καπνά ακατέργαστα 2401 23.381,2 11,78 37.620,7 16,29 23.944,6 8,00 6 Πλατέα προϊόντα έλασης, από σίδηρο ή

χάλυβες, με πλάτος >600 mm, ελασμένα σε ψυχρή κατάσταση, μη επιστρωμένα ούτε επενδυμένα

7209 10.573,6 5,33 13.224,7 5,73 20.709,0 6,92

7 Άλλοι σωλήνες κάθε είδους και είδη καθορισμένης μορφής από σίδηρο ή χάλυβα

7306 3.796,6 1,91 3.369,5 1,46 6.256,4 2,09

8 Μάρμαρα, τραβερτίνες κλπ. χοντρικά κατεργασμένα

2515 9.364,8 4,72 7.218,7 3,13 6.212,5 2,08

9 Τι-σερτ και φανελάκια, από πλεκτό 6109 36,3 0,02 150,0 0,06 6.086,2 2,03 10 Άλλα μαλακόστρακα, μαλάκια κλπ.

παρασκευασμένα ή διατηρημένα 1605.90.30 4.520,4 2,28 5.612,4 2,43 5.960,1 1,99

11 Κρέατα προβατοειδών ή αιγοειδών, νωπά, διατηρημένα με απλή ψύξη ή κατεψυγμένα

204 6.744,0 3,40 8.180,5 3,54 5.384,1 1,80

12 Κουστούμια-ταγιέρ, σύνολα, φορέματα κλπ. για γυναίκες ή κορίτσια

6204 547,8 0,28 42,3 0,02 5.048,7 1,69

13 Άλλα πλεκτά υφάσματα - αλεύκαστα ή λευκασμένα

6006.21.00 2.107,3 1,06 3.003,9 1,30 3.955,8 1,32

14 Πουκάμισα κλπ. για άντρες ή αγόρια 6205 19,0 0,01 4,2 0,002 3.494,5 1,17 15 Άλλοι θερμαντήρες νερού και συσκευές

ηλεκτρικές 8516.10.19 2.593,5 1,31 3.342,9 1,45 3.182,8 1,06

16 Ντομάτες νωπές ή διατηρημένες με απλή ψύξη 702 1.668,6 0,84 3.641,9 1,58 3.109,4 1,04 17 Ηλεκτρική ενέργεια 2716.00.00 3.385,8 1,71 11.913,8 5,16 3.076,1 1,03 18 Κουστούμια-ταγιέρ, σύνολα, φορέματα κλπ.

από πλεκτό, για γυναίκες ή κορίτσια 6104 19,0 0,01 15,0 0,006 2.817,3 0,94

19 Κουστούμια, σύνολα, σακάκια κλπ. για άντρες ή αγόρια

6203 64,0 0,03 81,9 0,03 2.719,3 0,91

20 Συσκευές φωτισμού και συναφή και μέρη τους 9405 1.543,1 0,78 2.044,1 0,88 2.077,1 0,69 21 Άλλα έπιπλα και τα μέρη τους 9403 782,3 0,39 1.140,4 10,82 2.060,5 0,69 22 Εσώρουχα, πιτζάμες για άντρες ή αγόρια 6107 3,1 0,001 0,0 0 2.058,8 0,69 23 Μάρμαρο, τραβερτίνη και αλάβαστρο

κατεργασμένα 6802.21.00 3.458,6 1,74 2.044,9 1,21 1.983,0 0,66

24 Σιδηροκράματα 7202 2.797,2 1,41 2.798,9 1,01 1.860,9 0,62 25 Κατασκευές και μέρη κατασκευών από

χυτοσίδηρο, σίδηρο ή χάλυβα 7308 925,5 0,47 2.339,9 0,0007 1.677,7 0,56

26 Πανικά κρεβατιού, τραπεζιού, κουζίνας κλπ. 6302 1,2 0,0006 1,8 0,35 1.663,5 0,55 27 Είδη μεταφοράς ή συσκευασίας, πώματα,

καπάκια και κλείστρα από πλαστικές ύλες 3923 704,5 0,35 801,0 0,12 1.549,2 0,52

91

28 Κουτιά, σάκοι και άλλες συσκευασίες από χαρτί, χαρτόνι και χαρτοβάμβακα

4819 122,1 0,06 288,3 0,07 1.468,0 0,49

29 Πουλόβερ, κάρντιγκαν κλπ. είδη από πλεκτό 6110 0,0 0 174,8 0,02 1.427,4 0,48 30 Απορρίμματα και θραύσματα μολύβδου 7802 12,8 0,006 59,1 0,86 1.406,1 0,47 31 Παρασκευάσματα διατροφής μ.α. κατονομ. 2106 1.841,0 0,93 1.976,7 0,83 1.357,0 0,45 32 Γουναρικά άλλα 4303.10.90 1.521,4 0,77 1.926,8 0,79 1.185,4 0,39 33 Νήματα από βαμβάκι >85 % κατά βάρος

βαμβακερά, μη συσκευασμένα για λιανική πώληση

5205 1.354,9 0,68 1.830,5 0,22 1.136,7 0,38

34 Πλακάκια και πλάκες δαπέδου, κύβοι, ψηφίδες, κεραμικά, σμαλτωμένα

6908 25,8 0,01 499,6 0,75 1.064,0 0,35

35 Άλλες βιτρίνες ψυγεία 8418.50.99 1.396,5 0,70 1.731,1 1,35 843,5 0,28 36 Σαλιγκάρια, άλλα από τα θαλασσινά 0307.60.00 679,2 0,34 1.310,2 0,49 664,4 0,22 37 Ζάχαρη άσπρη 1701.99.10 11.111,9 5,60 122,9 0,045 348,1 0,12 38 Γάλα και ανθόγαλα μη-συμπυκνωμένα χωρίς

ζάχαρη 0401 4.183,2 2,11 3.115,5 0,57 122,1 0,04

ΛΟΙΠΑ 23.842,3 12,01 23.116,2 10,01 32.456,7 10,9 ΣΥΝΟΛΟ 198.445,2 100 230.907,5 100 299.240,4 100 Πηγή: ΕΣΥΕ

92

Κυριότερα Εισαγόμενα Προϊόντα της πΓΔΜ 2005 -2007 (σε Ευρώ)

(επιλεγμένες κατηγορίες ελληνικού, κυρίως, ενδιαφέροντος) α/α Δ.Κ. ΠΡΟΪΟΝ 2005 2006 2007 1 2709 Έλαια πετρελαίων και ασφαλτούχων ορυκτών, ακατέργαστα 318.253.689 428.242.504 413.948.566 2 8703 Αυτοκίνητα οχήματα, επιβατηγά 77.263.311 105.052.634 138.683.180

3 7208

Πλατέα προϊόντα από σίδηρο ή από όχι σε κράματα χάλυβα, πλάτους 600 mm ή μεγαλύτερου, θερμής έλασης μη επιστρωμένα από άλλο μέταλλο ούτε επενδυμένα 84.600.989 102.041.604 135.297.081

4 7207 Ημικατεργασμένα προϊόντα από σίδηρο ή από όχι σε κράματα χάλυβα 59.751.827 79.564.647 117.725.623 5 2604 Μεταλλεύματα νικελίου και τα εμπλουτισμένα από αυτά 13.826.802 30.092.376 92.280.397

6 3004

Φάρμακα (με εξαίρεση τα προϊόντα των κλάσεων 3002, 3005 ή 3006) που αποτελούνται από προϊόντα αναμειγμένα ή μη αναμειγμένα, παρασκευασμένα για θεραπευτικούς ή προφυλακτικούς σκοπούς, με μορφή δόσεων ή είναι συσκευασμένα για τη λιανική πώληση : 26.169.118 27.340.904 56.105.966

7 2711 Αέρια πετρελαίου και άλλοι αεριώδεις υδρογονάνθρακες 22.442.030 31.342.847 41.007.299 8 7204 Απορρίμματα σιδήρου και scrap; remelting scrap ingots of iron or steel 22.721.916 22.153.204 40.343.817 9 3901 Πολυμερή του αιθυλενίου σε primary forms 18.878.836 20.768.424 30.782.654

10 2710

Λάδια από πετρέλαιο ή από ασφαλτούχα ορυκτά, άλλα από τα ακατέργαστα λάδια. Παρασκευάσματα που δεν κατονομάζονται ούτε περιλαμβάνονται αλλού, που περιέχουν κατά βάρος 70 % ή περισσότερο λάδια από πετρέλαιο ή ασφαλτούχα ορυκτά 29.665.375

11 8704 Αυτοκίνητα οχήματα μεταφοράς αγαθών 13.795.440 17.161.815 28.393.464

12 0207 Κρέας και εντόσθια πουλερικών της Δ.Κ.0105, νωπά, σε ψύξη ή βαθεία κατάψυξη 21.102.932 15.856.737 26.697.016

13 3402

Οργανικές ουσίες επιφανειακής δράσης (άλλες από τα σαπούνια). Παρασκευάσματα που ενεργούν πάνω στην επιφανειακή τάση, παρασκευάσματα για πλύσιμο (αλισίβες) (στα οποία περιλαμβάνονται και τα βοηθητικά παρασκευάσματα για το πλύσιμο) και παρασκευάσματα καθαρισμού, έστω και αν περιέχουν σαπούνι, άλλα από εκείνα της κλάσης 3401 : 17.285.540 18.867.714 21.513.309

14 2106 Παρασκευάσματα διατροφής μη αλλού κατονομαζόμενα ή περιλαμβανόμ. 14.465.958 16.712.641 21.149.744

15 3923 Αντικείμενα για τη μεταφορά ή τη συσκευασία αγαθών από πλαστικές ύλες. Πώματα, καπάκια και άλλα κλείστρα από πλαστικές ύλες. 13.950.644 15.025.856 20.898.763

16 7213 Ράβδοι και βέργες, σε ακανόνιστες περιτυλίξεις, από σίδηρο ή χάλυβα 16.854.481 16.871.599 20.066.783 17 7901 Ακατέργαστος ψευδάργυρος 19.195.029 18 0201 Κρέας βοοειδών, νωπό ή σε ψύξη 13.784.182 18.116.179 16.369.328

19 7214

Ράβδοι από σίδηρο ή από όχι σε κράμα χάλυβες, που έχουν απλώς σφυρηλατηθεί, ελαθεί ή διελαθεί σε θερμή κατάσταση, καθώς και εκείνες που έχουν υποστεί στρίψιμο μετά την έλαση 20.146.731 22.002.204 16.254.183

20 4107

Δέρματα παρασκευασμένα μετά τη δέψη ή μετά την αποξήρανση και δέρματα περγαμηνοειδή, βοοειδών (στα οποία περιλαμβάνονται και των βουβαλιών) ή μονόπλων, αποτριχωμένα, έστω και σχισμένα κατά μήκος, άλλα από εκείνα της κλάσης 4114 : 15.612.634 16.647.529 15.536.957

21 6206 Φορέματα-πουκάμισα (σεμιζιέ), μπλούζες, μπλούζες-πουκάμισα και πουκαμισάκια για γυναίκες ή κορίτσια : 13.131.200 12.806.979 11.447.189

22 0202 Κρέας βοοειδών, κατεψυγμένο 5.994.037 6.694.764 9.979.742

23 5211 Υφάσματα από βαμβάκι, περιέχοντα λιγότερο από 85 % κατά βάρος βαμβάκι, αναμεμιγμένο με τεχνητές ίνες, βάρους άνω των 200 γρ/μ2 6.411.409 5.839.793 9.976.058

24 7408 Σύρμα από χαλκό 12.135.645 11.084.021 9.854.048

25 8525

Συσκευές εκπομπής για τη ραδιοφωνία ή την τηλεόραση, έστω και με ενσωματωμένη συσκευή λήψης ή συσκευή εγγραφής ή αναπαραγωγής του ήχου. Συσκευές λήψης εικόνων για την τηλεόραση, ψηφιακές 26.959.611 28.186.836 6.112.099

93

φωτογραφικές μηχανές και βιντεοκάμερες ΛΟΙΠΑ 1.690.302.101 1.931.527.110 2.468.596.849 ΣΥΝΟΛΟ 2.545.841.063 3.000.000.921 3.818.180.510 Πηγή: Κρατική Στατιστική Υπηρεσία πΓΔΜ