หมวดค�� - THE PAIRS

1. มโนป�พ�พง�คมา ธม�มา มโนเสฎ�ฐา มโนมยา มนสา เจ ปท�ฎ�ฌฐน ภาสต� วา กโรต� วา ตโต น� ท�ก�ขมเน�วต� จก�ก�ว วหโต ปท� ฯ 2 ฯ

ใจเป"นผ$%น�าสรรพส�&ง ใจเป"นใหญ((กว(าสรรพส�&ง) 

สรรพส�&งส�าเร)จได%ด%วยใจ ถ%าพ$ดหร-อท�าส�&งใดด%วยใจช0&ว ความท�กข1ย(อมต�ดตามต0วเขา เหม-อนล%อหม�นเต%าตามเท%าโค

Mind foreruns all mental conditions, Mind is chief, mind-made are they; If one speak or acts with a wicked mind, Then suffering follows him Even as the wheel the hoof of the ox.

2. มโนป�พ�พง�คมา ธม�มา มโนเสฎ�ฐา มโนมยา มนสา เจ ปสน�เนน ภาสต� วา กโรต� วา ตโต น� ส�ขมเน�วต� ฉายาว อนปาย�น4 ฯ 2 ฯ

ใจเป"นผ$%น�าสรรพส�&ง ใจเป"นใหญ((กว(าสรรพส�&ง) 

ถ%าพ$ดหร-อท�าส�&งใดด%วยใจบร�ส�ทธ�6 ความส�ขย(อมต�ดตามเขา เหม-อนเงาต�ดตามตน

Mind forerunr all mental conditions, Mind is chief,mind-made are they; If one speaks or acts with a pure mind, Then happiness follows him Even as the shadow that never leaves.

3. อก�โกฉ� ม� อวธ� ม� อช�น� ม� อหาส� เม เข จ ต� อ�ปนย�หน�ต� เวร� เตส� น สม�มต� ฯ 3 ฯ

ใครม0วค�ดอาฆาตว(า "ม0นด(าเรา ม0นท�าร%ายเรา ม0นเอาชนะเรา ม0นขโมยของเรา" เวรของเขาไม(ม4ทางระง0บ

'He abused me, he beat me, He defeated me, he robbed me; In those who harbour such thoughts Hatred never ceases.

4. อก�โกฉ� ม� อวธ� ม� อช�น� ม� อหาส� ม� เข จ ต� น$ปนย�หน�ต� เวร� เตส$ปสม�มต� ฯ 4 ฯ

ใครไม(ค�ดอาฆาตว(า "ม0นด(าเรา ม0นท�าร%ายเรา ม0นเอาชนะเรา ม0นขโมยของเรา" เวรของเขาย(อมระง0บ 'Heabused me, he beat me, He defeated me, he robbed me' In those who harbour not such thoughts Hatred finds its end.

5. น ห� เวเรน เวราน� สม�มน�ต4ธ ก�ทาจน� 

อเวเรน จ สม�มน�ต� เอส ธม�โม สนน�ตโน ฯ 5 ฯ

แต(ไหนแต(ไรมา ในโลกน4: เวรไม(ม4ระง0บด%วยการจองเวร ม4แต(ระง0บด%วยการไม(จองเวร น4:เป"นกฎเกณฑ1ตายต0ว

At any time in this world, Hatred never ceases by haterd, But through non-hatred it ceases, This is an eternal law.

6. ปเร จ น ว�ชานน�ต� มยเมต�ถ ยมามเส เย จ ตต�ถ ว�ชานน�ต� ตโต สม�มน�ต� เมธคา ฯ 6 ฯ

คนท0&วไปม0กน>กไม(ถ>งว(า ตนก�าล0งพ�นาศ เพราะว�วาทท�(มเถ>ยงก0น ส(วนผ%ร%ความจร�งเช(นน0:น ย(อมไม(ทะเลาะก0นอ4กต(อไป

The common people know not That in this Quarrel they will perish, But those who realize this truth Have their Quarrels calmed thereby.

7. ส�ภาน�ปส�ส> ว�หรน�ต� อ�น�ท�ร�เยส� อส�ว�ต� โภชนม�ห� อมต�ตญ�ญ��ก�ส4ต� ห4นว4ร�ย� ต� เว ปสหต4 มาโร วาโต ร�ก�ข�ว ท�พ�พล� ฯ 7 ฯ

มารย(อมสามารถท�าลายบ�คคล ผ%ตกดป"นทาสของความสวยงาม ไม(ควบค�มการแสดงออก ไม(ร%ประมาณในโภชนาหาร เก4ยจคร%านและอ(อนแอ เหม-อนลมแรงพ0ดโค(นต%นไม%ท4&ไม(แข)งแรง

As the wind overthrows a weak tree, So does Mara overpower him Who lives attached to sense pleasures Who lives with his senses uncontrolled, Who knows not moderation in his food, And who is indolent and inactive.

8. อส�ภาน�ปส�ส> ว�หรน�ต� อ�น�ท�ร�เยส� ส�ส�ว�ต� โภชนม�ห� จ มต�ตญ�ญ��สท�ธ� อารท�ธว4ร�ย� ต� เว นป�ปสหต4 มาโร วาโต เสส�ว ปพ�พต� ฯ 8 ฯ

มารย(อมไม(สามารถท�าลายบ�คคล ผ$%ไม(ตกเป"นทาสของความสวยงาม ร$จ0กควบค�มการแสดงออก ร$ %ประมาณในโภชนาหาร ม4ศร0ทธา และม4ความขย0นหม0&นเพ4ยร เหม-อนลมไม(สามารถพ0ดโค(นภ$เขา

As the wind does not overthrow a rocky mount, So Mara indeed does not overpower him Who lives unattached to sense pleasures, Who lives with his senses well-controlled, Who knows moderation in his food, And who is full of faith and high vitality.

9. อน�ก�กสาโว กาสาว� โย วต�ถ� ปร�ทเหส�สต� 

อเปโต ทมสจ�เจน น โส กาสาวมรหต� ฯ 9 ฯ

คนท4&ก�เลสครอบง�าใจ ไร%การบ0งค0บตนเองและไร%ส0ตย1 ถ>งจะครองผ%ากาสาวพ0สตร1 ก)หาค$(ควรไม(

whosoever, not freed from defilements, Without self-control and truthfulness, Should put on the yellow robe- He is not worthy of it.

10. โย จ วน�ตกสาวส�ส ส4เลส� ส�สมาห�โต อ�เปโต ทมสจ�เจน ส เว กาสาวมรหต� ฯ 10 ฯ

ผ$%หมดก�เลสแล%ว ม0&นคงในศ4ล ร$ %จ0กบ0งค0บตนเอง และม4ส0ตย1 ควรครองผ%ากาสาวพ0สตร1แท%จร�ง

But he who discared defilements, Firmly established in moral precepts, Possessed of self-control and truth, Is indeed worthy of the yellow robe.

11. อสาเร สารมต�โน สาเร จ อสารททส�ส�โน เต สาร� นาธ�คจ�ฉน�ต� ม�จ�ฉาสง�กป�ปโคจรา ฯ 11 น

ผ$%ใดเห)นส�&งท4&ไม(เป"นสาระ ว(าเป"นสาระ เห)นส�&งท4&เป"นสาระ ว(าไร%สาระ ผ$%น0:นม4ความค�ดผ�ดเส4ยแล%ว ย(อมไม(ประสบส�&งท4&เป"นสาระ

In the unessential they imagine the essential, In the essential they see the unessential; They who feed on wrong thoughts as such Never achieve the essential.

12. สารญ�จ สารโต ญต�วา อาสารญ�จ อสารโต เต สาร� อธ�คจ�ฉน�ต� สม�มาสง�กป�ปโคจรา ฯ 12 ฯ

ผ$%ท4&เข%าใจส�&งท4&เป"นสาระ ว(าเป"นสาระ และส�&งท4&ไร%สาระว(าไร%สาระ ม4ความค�ดเห)นชอบ ย(อมประสบส�&งท4&เป"นสาระ

Knowing the essential as the essential, And the unessential as the unessential, They who feed on right thoughts as such Achieve the essential.

13. ยถา อคาร� ท�จ�ฉน�น� ว�ฎ�ฐ� สมต�ว�ช�ฌต� เอว� อภาว�ค� จ�ต�ต� ราโค สมต�ว�ช�ฌต� ฯ 13 ฯ

เร-อนท4&ม�งไม(เร4ยบร%อย ฝนย(อมไหลย%อยเข%าได% ใจท4&ไม(อบรมฝBกห0ด ราคะก�าหน0ดย(อมครอบง�า

Even as rain into an ill-thatched house, Even so lust penetrates an undeveloped mind.

14. ยถา อคาร� ส�จ�ฉน�น� ว�ฎ�ฐ� น สมต�ว�ช�ฌต� 

เอว� ส�ภาว�ต� จ�ต�ต� ราโค น สมต�ว�ช�ฌต� ฯ 14 ฯ

เร-อนท4&ม�งเร4ยบร%อย ฝนย(อมไหลย%อยเข%าไม(ได% ใจท4&อบรมเป"นอย(างด4 ราคะไม(ม4ว0นเข%าครอบง�า

Even as rain gets not into a well -thatched house, Even so lust penetrates not a well-developed mind.

15. อ�ธ โสจต� เปจ�จ โสจต� ปาปการ4 อ�ภยต�ถ โสจต� โส โสจต� โส ว�หญ�ญต� ท�ส�วา กม�มก�ล�ฎ�ฐมต�ตโน ฯ 15 ฯ

คนท�าช0&วย(อมเศร%าโศกในโลกน4: คนท�าช0&วย(อมเศร%าโศกในโลกหน%า คนท�าช0&วย(อมเศร%าโศกในโลกท0:งสอง คนท�าช0&วย(อมเศร%าโศกเด-อดร%อนย�&งน0ก เม-&อมองเห)นแต(กรรมช0&วของตน

Here he grieves, hereaafter he grieves, In both worlds the evil-doer grieves; He mourns, he is afflicted, Beholding his own impure deeds.

16. อ�ธ โมทต� เปจ�จ โมทต� กตป�ญ�โญ อ�ภยต�ถ โมทต� โส โมทต� ดส ปโมทต� ท�ส�วา กม�มว�ส�ท�ธ�มต�ตโน ฯ 16 ฯ

คนท�าด4ย(อมร(าเร�งในโลกน4: คนท�าด4ย(อมร(าเร�งในโลกหน%า คนท�าด4ย(อมร(าเร�งในโลกท0:งสอง 

คนท�าด4ย(อมร(าเร�ง เบ�กบานใจย�&งน0ก เม-&อมองเห)นแต(กรรมบร�ส�ทธ�6ของตน

Here he rejoices, hereafter he rejoices, In both worlds the well-doer rejoices; He rejoices, exceedingly rejoices, Seeing his own pure deeds.

17. อ�ธ ตป�ปต� เปจ�จ ตป�ปต� ปาปการ4 อ�ภยต�ถ ตป�ปต� ปาปC เม กตน�ต� ตป�ปต� ภ�ย�โย ตป�ปต� ท�ค�คต> คโต ฯ 17 ฯ

คนท�าช0&วย(อมเด-อดร%อนในโลกน4: คนท�าช0&วย(อมเด-อดร%อนในโลกหน%า คนท�าช0&ว ย(อมเด-อดร%อนในโลกท0:งสอง เม-&อค�ดได%ว(า ตนท�าแต(กรรมช0&ว ตายไปเก�ดในท�คต� ย4&งเด-อดร%อนหน0กข>:น

Here he laments, hereafter he laments, In both worlds the evil-doer laments; Thinking; 'Evil have I done', thus he laments, Furthermore he laments, When gone to a state of woe.

18. อ�ธ นน�ทต� เปจ�จ นน�ทต� กตป�ญ�โญ อ�ภยต�ถ นน�ทต� ป�ญ�ญ� เม กตน�ต� นน�ทต� ภ�ย�โย นน�ทต� ส�คต> คโต ฯ 18 ฯ

คนท�าด4ย(อมส�ขใจในโลกน4: คนท�าด4ย(อมส�ขใจในโลกหน%า คนท�าด4ย(อมส�ขใจในโลกท0:งสอง เม-&อค�ดว(าตนได%ท�าแต(บ�ยก�ศล ย(อมส�ขใจ ตายไปเก�ดในส�คต� ย�&งส�ขใจย�&งข>:น

Here he is happy, hereafter he is happy, 

In both worlds the well-doer is happy; Thinking; 'Good have I done', thus he is happy, When gone to the state of bliss.

19. พห�ม�ปD เจ ส�ห�ต� ภาสมาโน น ตก�กโร โหต� นโร ปมต�โต โคโปว คาโว คณย� ปเรส� น ภาควา สามญ�ญส�ส โหต� ฯ 19 ฯ

คนท4&ท(องจ�าต�าราได%มาก แต(ม0วประมาทเส4ย ไม(ท�าตามค�าสอน ย(อมไม(ได%ร0บผลท4&พ>งได%จากการบวช เหม-อนเด)กเล4:ยงโค น0บโคให%คนอ-&นเขา

Though much he recites the Sacred Texts, But acts not accordingly, the heedless man is like the cowherd who counts others'kine; He has no share in religious life.

20. อป�ปม�ปD เจ ส�ห�ต� ภาสมาโน ธม�มส�ส โหต� อน�ธม�มจาร4 ราคญ�จ โทสญ�จ ปหาย โมห� สม�มป�ปชาโน ส�ว�ม�ต�ตจ�ต�โต อน�ปาท�ยาโน อ�ธ วา ห�ร� วา ส ภาควา สามญ�ญส�ส โหต� ฯ 20 ฯ

ถ>งจะท(องจ�าต�าราได%น%อย แต(ประพฤต�ชอบธรรม ละราคะ โทสะ และโมหะได% ร$ %แจ%งเห)นจร�ง ม4จ�ตหล�ดพ%น ไม(ย>ดม0&น ถ-อม0&น ท0:งปFจจ�บ0นและอนาคต เขาย(อมได%ร0บผลท4&พ>งได%จากการบวช

Though little he recites the Sacred Texts, But puts the precepts into practice, Forsaking lust, hatred and delusion, With rigth knowledge, with mind well freed, 

Cling to nothing here or hereafter, He has a share in religious life. 

หมวดไม�ประมาท - HEEDFULNESS

1. อป�ปมาโท อมต�ปท� ปมาโท มจ�จ�โน ปท� อป�ปมต�ตา น ม4ยน�ต� เย ปมต�ตา ยถา มตา ฯ 21 ฯ

ความไม(ประมาท เป"นทางอมตะ ความประมาท เป"นทางแห(งความตาย ผ$%ไม(ประมาท ไม(ม4ว0นตาย ผ$%ประมาท ถ>งม4ช4ว�ตอย$(ก)เหม-อนคนตายแล%ว

Heedfulness is the way to the Deathless; Heedlessness is the way to death. The heedful do not die; The heedless are like unto the dead.

2. เอต� ว�เสสโต ญต�วา อป�ปมาทม�ห� ปณ�ฑ�ตา อป�ปมาเท ปโมทน�ต� อร�ยาน� โคจเร รตา ฯ 22 ฯ

บ0ณฑ�ตร$ %ข%อแตกต(าง ระหว(างความประมาทก0บความไม(ประมาท จ>งย�นด4ในความไม(ประมาท อ0นเป"นแนวทางของพระอร�ยะ

Realzing this distinction, The wise rejoice in heedfulness, Which is the way of the Noble.

3. เต ฌาย�โน สาตต�กา น�จ�จ� ทฬ�หปรก�กมา 

ผ�สน�ต� ธ4รา น�พ�พาน� โยคก�เขม� อน�ต�ตร� ฯ 23 ฯ

ท(านผ$%ฉลาดเหล(าน0:น หม0&นเจร�ญกรรมฐาน ม4ความเพ4ยรม0&นอย$(เป"นน�จศ4ล บรรล�พระน�พพานอ0นเป"นสภาวะท4&ส$งส(ง อ�สระจากก�เลสเคร-&องผ$กม0ด

These wise, constantly meditative, Ever earnestly persevering, Attain the bond-free, supreme Nibbana.

4. อ�ฎ�ฐานวโต สต�มโต ส�จ�กม�มส�ส น�สสม�มการ�โน สญ�ญตส�ส จ ธม�มช4ว�โน อป�ปมต�ตส�ส ยโสภ�วฑ�ฒต� ฯ 24 ฯ

ยศย(อมเจร�ญแก(ผ$%ขย0น ม4สต� ม4การงานสะอาด ท�างานด%วยความรอบคอบระม0ดระว0ง เป"นอย$(โดยชอบธรรม ไม(ประมาท

Of him who is energetic, mindeful, Pure in deed, considerate, self -restrained, Who lives the Dhamma and who is heedful, Reputation steadily increases.

5. อ�ฎ�ฐาเนนป�ปมาเทน สญ�ญเมน ทเมน จ ท4ปC กย�ราถ เมธาว4 ย� โอโฆ นาภ�ก4รต� ฯ 25 ฯ

ด%วยความขย0น ด%วยความไม(ประมาท ด%วยความส�ารวมระว0ง และด%วยการข(มใจตนเอง 

ผ$%ม4ปFญญาควรสร%างเกาะ(ท4&พ>&ง)แก(ตนเอง ท4&ห%วงน�:า(ก�เลส) ไม(สามารถท(วมได%

By diligence, vigilance, Restraint and self-mastery, Let the wise make for himself an island That no flood can overwhelm.

6. ปมาทมน�ย�ญ�ชนต� พาลา ท�ม�เมธ�โน ชนา อป�ปมาทญ�จ เมธาว4 ธน� เสฎ�ฐ�ว รก�ขต� ฯ 26 ฯ

คนพาล ทรามปFญญา ม0กม0วประมาทเส4ย ส(วนคนฉลาด ย(อมร0กษาความไม(ประมาท เหม-อนร0กษาทร0พย1อ0นประเสร�ฐ

The ignorant, foolish folk Induge in heedlessness, But the wise preserve heedfulness As their greatest treasure.

7. มา ปมาทมน�ย�ญ�เชถ มา กามรต�สน�ถว� อป�ปมต�โต ห� ฌายน�โต ปป�โปต� ว�ป�ล� ส�ข� ฯ 27 ฯ

พวกเธออย(าม0วประมาท อย(าม0วเอาแต(สน�กย�นด4ในกามค�ณอย$(เลย ผ$%ไม(ประมาท เพ(งพ�น�จตามความเป"นจร�งเท(าน0:น จ>งจะบรรล�ถ>งความส�ขอ0นไพบ$ลย1ได%

Devote not yourselves to negligence; Have no intimacy with sensuous delights. 

The vigilant, meditative person Attains sublime bliss.

8. ปมาท� อป�ปมาเทน ยถา น�ทต� ปณ�ฑ�โต ปญ�ญาปาสาทมาร�ย�ห อโสโก โสก�น4 ปช� ปพ�พตฎ�โฐว ภ�ม�มฎ�เฐ ธ4โร พาเล อเวก�ขต� ฯ 28 ฯ

เม-&อใดบ0ณฑ�ตก�าจ0ดความประมาทด%วยความไม(ประมาท เม-&อน0:นเขาน0บว(าได%ข>:นส$("ปราสาทค-อปFญญา" ไร%ความเศร%าโศก สามารถมองเห)นประชาชน ผ$%โง(เขลา ผ$%ย0งต%องเศร%าโศกอย$( เหม-อนคนย-นบนยอดภ$เขา มองลงมาเห)นฝ$งชนท4&ย-นอย$(บนพ-:นด�น ฉะน0:น

When banishing carelessness by carefulness, The sorrowless, wise one ascends the terrace of wisdom And surveys the ignorant, sorrowing folk As one standing on a mountain the groundlings.

9. อป�ปมต�โต ปมต�เตส� ส�ต�เตส� พห�ชาคโร อพลส�ส�ว ส4ฆส�โส ห�ต�วา ยาต� ส�เมธโส ฯ 29 ฯ

ผ$%ม4ปFญญาม0กไม(ประมาท เม-&อคนอ-&นพาก0นประมาท และต-&น เม-&อคนอ-&นหล0บอย$( เขาจ>งละท�:งคนเหล(าน0:นไปไกล เหม-อนม%าฝJเท%าเร)ว ว�&งเลยม%าแกลบ ฉะน0:น

Heedful among the heedless, Wide-awake among those asleep, The wise man advances As a swift horse leaving a weak nag behind.

10. อป�ปมาเทน มฆวา เทวาน� เสฎ�ฐต� คโต อป�ปมาท� ปส�สน�ต� ปมาโท ครห�ดต สทา ฯ 30 ฯ

ท%าวมฆวานได%เป"นใหญ(กว(าทวยเทพ เพราะผลของความไม(ประมาท บ0ณฑ�ตจ>งสรรเสร�ญความไม(ประมาท และต�เต4ยนความประมาทท�กเม-&อ

By vigilance it was that Indra attained the lordship of the gods. Earnestness is ever praised, Carelessness is ever despised.

11. อป�ปมาทรโต ภ�ก�ข� ปมาเท ภยทส�ส� วา สญ�โญชน� อณ�� ถ$ล�ฑห� อค�ค4ว คจ�ฉต� ฯ 31 ฯ

ภ�กษ�ผ$%ย�นด4ในความไม(ประมาท เห)นภ0ยในความประมาท ย(อมเผาก�เลสเคร-&องผ$กม0ดได% เหม-อนไฟเผาเช-:อท�กชน�ด

The bhikkhu who delights in earnesstness And discerns dangers in negligence, Advances, consuming all fetters, Like fire burning fuel, both small and great.

12. อป�ปมาทรโต ภ�ก�ข� ปมาเท ภยทส�ส� วา อภพ�โพ ปร�หานาย น�พ�พานส�เสว สน�ต�เก ฯ 32 ฯ

ภ�กษ�ผ$%ไม(ประมาท เห)นภ0ยในความประมาท ไม(ม(ทางเส-&อม ย(อมอย$(ใกล%น�พพานเป"นแน(แท%

The bhikkhu who delights in earnestness, And discerns dangers in negligence, Is not lisble to fall away; He is certainly in the presence of Nibbana.

หมวดจ�ต - The MIND

1. ผน�ทน� จปล� จ�ต�ต� ท�รก�ข� ท�น�น�วารย� อ�ช� � กโรต� เมธาว4 อ�ช�กาโรว เตชน� ฯ 33 ฯ

จ�ตด�:นรน กล0บกลอก ปLองก0นยาก ห%ามยาก คนม4ปFญญาสามารถด4ดให%ตรงได% เหม-อนช(างศรด0ดล$กศร

The flickering , fickle mind, Difficult to guard, difficult to control, The wise man straightens, As a fletcher straightens an arrow.

2. วาร�โชว ถเล ข�ต�โต โอกโมกต อ�พ�ภโต ปร�ผน�ทต�ท� จ�ต�ต� มารเธย�ย� ปหาตเว ฯ 34 ฯ

ม0สยาถ$กเขาจ0บโยนไปบนบก ย(อมด�:นรน เพ-&อจะกล0บไปย0งแหล(งน�:าท4&เคยอาศ0ย 

จ�ตใจเราก)เช(นเด4ยวก0น ด�:นรนไปหากามค�ณ เพราะฉะน0:น จ>งควรละเว%นกามค�ณเส4ย

Like a fish drawn its watery abode And thrown upon land, Even so does the mind flutter, Hence should the realm of passions be shunned.

3. ท�น�น�ค�คหส�ส ลห�โน ยต�ถกามน�ปาต�โน จ�ต�ตส�ส ทมโถ สาธ� จ�ต�ต� ทน�ต� ส�ขาวห� ฯ 35 ฯ

จ�ตควบค�มยาก เปล4&ยนแปลงเร)ว ใฝMในอารมณ1ตามท4&ใคร( ฝBกจ�ตเช(นน0:นได%เป"นการด4 เพราะจ�ตท4&ฝBกด4แล%ว น�าความส�ขมาให%

Good is it to control the mind Which is hard to check and swift And flits wherever it desires. A subdued mind is conducive to happiness.

4. ส�ท�ท�ทส0 ส�น�ป�ณ� ยต�ถกามน�ปาต�น� จ�ต�ต� รก�เขถ เมธาว4 จ�ต�ต� ค�ต�ต� ส�ขาวห� ฯ 36 ฯ

จ�ตเห)นได%ยาก ละเอ4ยดย�&งน0ก ม0กใฝMในอารมณ1ตามท4&ใคร( ผ$%ม4ปFญญาจ>งควรควบค�มจ�ตไว%ให%ด4 เพราะจ�ตท4&ควบค�มได%แล%ว น�าส�ขมาให%

Hard to perceive and extremely subtle is this mind, It roams wherever it desires. Let the wise man guard it; A guarded mind is conducive to happiness.

5. ท$รง�คม� เอกจร� อสร4ร� ค�หาสย� เย จ�ต�ต� สญ�ญเมส�สน�ต� โมก�ขน�ต� มารพน�ธนา ฯ 37 ฯ

จ�ตท(องเท4&ยวไปไกล เท4&ยวไปดวงเด4ยว ไม(ม4ร$ปร(าง อาศ0ยอย$(ในร(างกายน4: ใครควบค�มจ�ตน4:ได% ย(อมพ%นจากบ(วงมาร

Faring afar, solitary, incorporeal Lying in the body, is the mind. Those who subdue it are freed From the bond od Mara.

6. อนวฎ�ฐ�ตจ�ต�ตส�ส สท�ธม�ม� อว�ชานโต ปร�ป�ลวปสาทส�ส ปญ�ญา น ปร�ป$รต� ฯ 38 ฯ

ปFญญาย(อมไม(บร�บ$รณ1 แก(ผ$%ม4จ�ตไม(ม0&นคง ไม(ร$ %พระส0ทธรรม ม4ความเล-&อมใสไม(จร�งจ0ง

He whose mind is inconstant, He who knows not the true doctrine, He whose confidence wavers - The wisdom of such a one is never fulfilled.

7. อนวส�ส�ตจ�ต�ตส�ส อนน�วาหตเจตโส ป�ญ�ญปาปปห4นส�ส นต�ถ� ชาครโต ภย� ฯ 40 ฯ

ผ$%ม4สต�ต-&นต0วอย$(เน-องน�ตย1 ม4จ�ตเป"นอ�สระจากราคะและโทสะ ละบ�ญและบาปได% ย(อมไม(กล0วอะไร

He who is vigilant, He whose mind is not overcome by lust and hatred, He who has discarded both good and evil - For such a one there is no fear.

8. ก�มภ$ปม� กายม�ม� ว�ท�ต�วา นคร$ปม� จ�ต�ตม�ท� ถเกต�วา โยเชถ มาร� ปญ�ญาว�เธน ช�ตญ�จ รก�เข อน�เวสโน ส�ยา ฯ 41 ฯ

เม-&อร$ %ว(าร(างกายน4:แตกด0บง(ายเหม-อนหม%อน�:า พ>งปLองก0นจ�ตให%ม0&นเหม-อนปLองก0นเม-องหลวง แล%วพ>งรบก0บพญามารด%วยอาว�ธค-อปFญญา เม-&อรบชนะแล%วพ>งร0กษาช0ยชนะน0:นไว% ระว0งอย(าตกอย�(ในอ�านาจมารอ4ก

Realizing that body is fragile as a pot, Establishing one's mind as firm as a fortified city, Let one attack let one guard one's conqust And afford no rest to Mara.

9. อจ�ร� วตย� กาโย ปฐว> อธ�เสส�สต� ฉ�ฑ�โฑ อเปตว�ญ�ญาโณ น�รต�ถ�ว กล�ง�คร� ฯ 41 ฯ

อ4กไม(นาน ร(างกายน4: จ0กปราศจากว�ญญาณ ถ$กทอดท�:ง ท0บถมแผ(นด�น เหม-อนท(อนไม%อ0นหาประโยชน1ม�ได%

Soon, alas! will this body lie Upon the ground, unheeded, Devoid of consciousness, Even as useless log.

10. ท�โส ท�ส� ยน�ต� กย�รา เวร4 วา ปน เวร�น� ม�จ�ฉาปณ�ห�ต� จ�ต�ต� ปาปDดย น ตโต กเร ฯ 42 ฯ จ�ตท4&ฝBกฝนผ�ดทาง

ย(อมท�าความเส4ยหายได% ย�&งกว(าศ0ตร$ท�าต(อศ0ตร$ หร-อคนจองเวรท�าต(อคนจองเวร

Whatever harm a foe may do to a foe, Or a hater to a hater, An ill-directed mind Can harm one even more.

11. น ต� มาตา ปDตา กย�รา อญ�เญ วาปDจ ญาตกา สม�มาปณ�ห�ต� จ�ต�ต� เสย�ยโส น� ตโต กเร ฯ 43 ฯ

มารดาก)ท�าให%ไม(ได% บ�ดาก)ให%ไม(ได% ญาต�พ4&น%องก)ท�าให%ไม(ได% แต(จ�ตท4&ฝBกฝนไว%ชอบย(อมท�าส�&งน0:นให%ได% และท�าให%ได%อย(างประเสร�ฐด%วย

What neither mother ,nor father, Nor any other relative can do, A well-directed mind does And thereby elevates one.

หมวดดอกไม� - THE FLOWERS

1. โก อ�ม� ปฐว> ว�เชส�สต� ยมโลกญ�จ อ�ม� สเทวก� โก ธม�มปท� ส�เทส�ต� ก�สโล ป�ป�ผม�ว ปเจส�สต� ฯ 44 ฯ

ใครจ0กครองแผ(นด�นน4: พร%อมท0:งยมโลก และเทวโลก ใครจ0กเล-อกเฟLนพระธรรมบท ท4&ทรงแสดงไว%ด4แล%ว เหม-อนนายมาลาการผ$%ฉลาด เล-อกเก)บดอกไม%

Who will conquer this earth(life) With Yama's realm and with celestial world? Who will investigate the well-taught Dhamma-Verses As a skilful garland-maker plucks flowers?

2. เสโข ปฐว> ว�เชส�สต� ยมโลกญ�จ อ�ม� สเทวก� เสโข ธม�มปท� ส�เทส�ต� ก�สโล ป�ป�ผม�ว ปเจส�สต� ฯ 45 ฯ

พระเสขะจ0กครองแผ(นด�นน4: พร%อมท0:งยมดลกและเทวโลก พระเสขะจ0กเล-อกเฟLนพระธรรมบท ท4&ทรงแสดงไว%ด4แล%ว เหม-อนนายมาลาการผ$%ฉลาด เล-อกเก)บดอกไม%

A learner(sekha) will conquer this earth With Yama's realm and with celestial world. He will investigate the well-taught Dhamma-Verses As a skilful garland-maker plucks flower.

3. เผณ$ปม� กายม�ท� ว�ท�ต�วา มร4จ�กม�ม� อภ�สม�พ�ธาโน เฉต�วาน มารส�ส ปป�ป�ผกาน� อทส�สน� มจ�จ�ราชส�ส คจ�เฉ ฯ 46 ฯ

เม4&อร$ %ว(าร(างกายน4:แตกสลายง(าย และว(างเปล(า เช(นเด4ยวก0บฟองน�:า และพย0บแดด ก)ควรท�าลายบ�ษปศรของกามเทพ ไปให%พ%นท0ศนว�ส0ยของม0จจ�ราชเส4ย

Perciving this body to be similar unto foam And comprehending its mirage-nature, One should destroy the flower-tipped arrows of Love And pass beyond the sight of the King of Death.

4. ป�ป�ผาน� เหว ปจนน�ต� พ�ยาสต�ตมนส� นร� ส�ต�ต� คาม� มโหโฆว มจ�จ� อาทาย คจ�ฉต� ฯ 47 ฯ

มฤตย$ฉ�ดคร(าคนผ$%ม0วเก)บดอกไม%(กามค�ณ) 

ม4ใจเก4&ยวข%องอย$(ในกามค�ณไป เหม-อนห%วงน�:าใหญ(หลากมา พ0ดพาเอาชาวบ%านผ$%หล0บไหลไป

He who gathers flowers of sensual pleasure, Whose mind is distracted- Death carries him off As the great flood a sleeping village.

5. ป�ป�ผาน� เหว ปจ�นน�ต� พ�ยาสต�ตมนส� นร� อต�ต�ต�เยว กาเมส� อน�ตโก ก�ร�เต วส� ฯ 48 ฯ

ผ$%ท4&ม0วเก)บดอกไม%(กามค�ณ)เพล�นอย$( ม4จ�ตใจข%องอย$(แต(ในกามค�ณไม(ร$ %จ0กอ�&ม ม0กตกอย$(ในอ�านาจมฤตย$

He who gathers flowers of sensual pleasures, Whose mind is distracted And who is insatiate in desire- Him death brings under its sway.

6. ยถาปD ภมโร ป�ป�ผ� วณ�ณคน�ธ� อเหฐย� ปเลต� รสมาทาย เอว� คาเม ม�น4 จเร ฯ 49 ฯ

ม�น4พ>งจาร�กไปในเขตคาม ไม(ท�าลายศร0ทธาและโภตะของชาวบ%าน ด�จภมรด$ดรสหวานของบ�ปผชาต�แล%วจากไป ไม(ให%ส4และกล�&นชอกช�:า

As a bee takes honey from the flowers, Leaving it colour and fragrance unharmed, So should the sage wander in the village.

7. น ปเรส� ว�โลมาน� น ปเรส� กตากต� อต�ตนาว อเวก�เขย�ย กตาน� อกตาน� จ ฯ 50 ฯ

ไม(ควรแส(หาความผ�ดผ$%อ-&น หร-อธ�ระท4&เขาท�าแล%วหร-อย0งไม(ท�า ควรตรวจด$เฉพาะก�จ ท4&ตนท�าหร-อย0งไม(ท�าเท(าน0:น

Pay not attention to the faults of others, 

Things done or left undone by others, Consider only what by oneself Is done or left undone.

8. ยถาปD ร�จ�ร� ป�ป�ผ� วณ�ณวน�ต� อคน�ธก� เอว� ส�ภาส�ตา วาจา อผลา โหต� อก�พ�พโต ฯ 51 ฯ

วาจาส�ภาส�ต ของผ$%ท�าไม(ได%ตามพ$ด ย(อมไม(ม4ประโยขน1อะไร ด�จดอกไม%ส4สวย แต(ไร%กล�&น

As a flower that is lovely And colourful,but scentless, Even so fruitless is the well-spoken word Of one who follows it not.

9. ยถาปD ร�จ�ร� ป�ป�ผ� วณ�ณวน�ต� สคน�ธก� เอว� ส�ภาส�ตา วาจา สผลา โหต� ส�ก�พ�พโต ฯ 52 ฯ

วาจาส�ภาษ�ต ของผ$%ท�าได%ตามพ$ด ย(อมอ�านวยผลด4 ด�จดอกไม%ส4สวยและม4กล�&นหอม

As a flower that is lovely, Colourful and fragrant, Even so fruitful is the well-spoken word Of one who practises it.

10. ยถาปD ป�ป�ผราส�ม�หา 

กย�รา มาลาค�เณ พห$ เอว� ชาเตน มจ�เจน กต�ตพ�พ� ก�สล� พห�� ฯ 53 ฯ

เม-&อเก�ดมาแล%วจะต%องตาย ก)ควรสร%างบ�ญก�ศลไว%ให%มาก เหม-อนนายมาลาการร%อยพวงมาล0ย เป"นจ�านวนมากจากกองดอกไม%

As from a heap of flowers Many kinds of garlands can be made, So many good deeds should be done By one born a mortal.

11. น ป�ป�ผคนโธ ปฏ�วาตเมต� น จน�ทน� ตครมล�ล�กา วา สตญ�จ คน�โธ ปฏ�วาตเมต� สพ�พา ท�สา สป�ป�ร�โส ปวายต� ฯ 54 ฯ

กล�&นป�ปผชาต� ก%หอมทวนลมไม(ได% กล�&นจ0นทน1 กฤษณา หร-อดอกมะล� ก)หอมทวนลมไม(ได% แต(กล�&นส0ตบ�ร�ษ หอมทวนลมไม(ได% ส0ตบ�ร�ษ ย(อมหอมฟ� Lงขจรไปท0&วท�กท�ศ

The perfume of flower blows not againts the wind, Nor does the fragrance of sandal-wood, Tagara andjasmine, But the fragrance of the virtuous blows against the wind The virtuous man pervades all directions.

12. จน�ทน� ตคร� วาปD อ�ป�ปล� อถ วส�ส�ก4 เอเตส� คน�ธชาตาน� ส4ลคน�ดธ อน�ต�ตโร ฯ 55 ฯ

กล�&นศ4ล หอมย�&งกว(า ของหอมเหล(าน4: ค-อ จ0นทน1 กฤษณา ดอกอ�บล และ กะล�าพ0ก

Sandal -wood, Tagara, lotus and wild jasmine- Of all these kinds of fragrance, The fragrance of virtue is by far the best.

13. อป�ปมต�โต อย� คน�โธ ยาย� ตครจน�ทน4 โย จ ส4ลวต� คน�โธ วาต� เทเวส� อ�ต�ตโม ฯ 56 ฯ

กฤษณา หร-อจ0นทน1 ม4กล�&นหอมน%อยน0ก แต(กล�&นหอมของท(านผ$%ทรงศ4ลประเสร�ฐน0ก หอมฟ� Lงกระท0&งถ>งทวยเทพยดา

Little is the fragrance of Tagara And that of sandal-wood, But the fragrance of virtue is excellent And blows even among the devas.

14. เตส� สม�ปน�นส4ลาน� อป�ปมาทว�หาร�น4 สม�มทญ�ญา ว�ม�ต�ตาน� มาโร มค�ค� น ว�น�ทต� ฯ 57 ฯ

มารย(อมค%นไม(พบว�ถ4ทาง ของผ$%ทรงศ4ลผ$%อย$(ด%วยความไม(ประมาท ผ$%หล�ดพ%นจากอาสวก�เลส เพราะร$ %ชอบ

Of those who possess these virtues, Who live without negligence, 

Who are freed by perfect knowledge- Mara finds not their way.

15. ยถา สง�การธานส�ม> อ�ช�ฌ�ตส�ม> มหาปเถ ปท�ม� ตต�ถ ชาเยถ ส�จ�คน�ธ� มโนรม� ฯ 58 ฯ

ดอกบ0ว ม4กล�&นหอม ร-&นรมย1ใจ เก�ดบนส�&งปฏ�ก$ล ท4&เขาท�:งไว%ไกล%ทางใหญ( ฉ%นใด

Just as on a heap of rubbish Thrown u[on the highway Grows the lotus sweetly fragrant And delighting the heart.

16. เอว� สง�การภ$เตส� อน�ธภ$เต ป�ถ�ช�ชเน อต�ดรจต� ปญ�ญาย สม�มาสม�พ�ท�ธสาวโก ฯ 59 ฯ

ท(ามกลางหม$(ป�ถ�ชน ผ$%โง(เขลา ผ$%เป"นเสม-อนส�&งปฏ�ก$ล พระสาวกของพระส0มมาส0มพ�ทธเจ%า ย(อมร� (งเร-องด%วยปFญญา ฉ0นน0:น

Even so among those blinded mortals Who are like rubbish, The disciple or the Fully Enligtened one Shines with exceeding glory by his wisdom. 

หมวดคนพาล - THE FOOL

1. ท4ฆา ชาครโต รต�ต� ท4ฆ� สน�ตส�ส โยชน� 

ท4โฆ พาลาน ส�สาโร สท�ธม�ม� อว�ชานต� ฯ 60 ฯ

ราตร4นาน ส�าหร0บคนนอนไม(หล0บ ระยะทางโยชน1หน>&งไกล ส�าหร0บผ$%ล%าแล%ว ส0งสารว0ฎยาวนาน ส�าหร0บคนพาล ผ$%ไม(ร$ %แจ%งพระส0ทธรรม

Long is the night to the wakeful, Long is the Yojana to the weary, Long is Samsara to the foolish Who know not the true doctrine.

2. จรญ�เจ นาะคจ�เฉย�ย เสย�ย� สท�สมต�ตโน เอกจร�ย� ทฬ�ห� กย�รา นต�ถ� พาเล สหายตา ฯ 61 ฯ

หากแสวงหาไม(พบเพ-&อนท4&ด4กว(าตน หร-อเพ-&อนท4&เสมอก0บตน ก)พ>งเท4&ยวไปคนเด4ยว เพราะม�ตรภาพ ไม(ม4ในหม$(คนพาล

If, as he fares, he finds no companion Who is better or equal, Let him firmly pursue his solitary course; There is no fellowship with the foot.

3. ป�ต�ตา นต�ถ� ธน มต�ถ� อ�ต� พาโล ว�หญ�ญต� อต�ตา ห� อต�ตโน นต�ถ� ก�โต ป�ต�ตา ก�โต ธน� ฯ 62 ฯ

คนโง(ม0วค�ดว� (นวายว(า เราม4บ�ตร เราม4ทร0พย1 เม-&อต0วเขาเองก)ไม(ใช(ของเขา บ�ตรและทร0พย1จะเป"นของเขาได%อย(างไร

'I have some, I have wealth'; So thinks the food and is troubled. He himeself is not his own. How then are sons,how wealth?

4. โย พาดล มญ�ญต� พาลย�ย� ปณ�ฑ�โต วาปD เตน โส พาโล จ ปณ�ฑ�ตามาน4 ส เว พาโลต� ว�จ�จต� ฯ 63 ฯ

คนโง( ร� %ต0วว(าโง( ย0งม4ทางเป"นบ0ณฑ�ตได%บ%าง แต(โง(แล%ว อวดฉลาด น0&นแหละเร4ยกว(าคนโง(แท%

A fool aware of his stupidity Is in so far wise, But the fool thinking himself wise Is called a fool indeed.

5. ยาวช4วม�ปD เจ พาโล ปณ�ฑ�ต� ปฏ�ร�ปาสต� น โส ธม�ม� ว�ชานาต� ทพ�พ� ส$ปรส� ยถา ฯ 64 ฯ

ถ>งจะอย�(ใกล%บ0ณฑ�ต เป"นเวลานานช0&วช4ว�ต คนโง(ก)หาร$ %พระธรรมไม( เหม-อนจว0กไม(ร$ %รสแกง

Though through all his life A fool associates with a wise man, He yet understands not the Dhamma, As the spoon the flavour of soup.

6. ม�ห�ต�ตม�ปD เจ ว�ญ�ญ$ ปณ�ฑ�ต� ปย�ร�ปาสต� 

ข�ป�ปC ธม�ม� ว�ชานาต� ช�วหา ส$ปรส� ยถา ฯ 65 ฯ

ปFญญาชน คบบ0ณฑ�ต แม%เพ4ยงคร$ (เด4ยว ก)พล0นร$ %แจ%งพระธรรม เหม-อนล�:นร$ %รสแกง

Though,for a moment only, An intelligent man associates with a wise man, Quickly he understands the Dhamma, As the tougue the flavour of soup.

7. จรน�ต� พาลา ท�ม�เมธา อม�ต�เตเนว อต�ตนา กโรน�ตา ปาปก� กม�ม� ย� โหต� กฎOกป�ผล� ฯ 66 ฯ

เหล(าคนพาล ปFญญาทราม ท�าต0วเองให%เป"นศ0ตร$ของต0วเอง เท4&ยวก(อแต(บาปกรรรมท4&ม4ผลเผ)ดร%อน

Fools of little wit Behave to themselves as enemies, Doing evil deeds The fruits wherof are bitter.

8. น ต� กม�ม� กต� สาธ� ย� กต�วา อน�ตป�ปต� ยส�ส อส�ส�ม�โข โรท� ว�ปาก� ปฏ�เสวต� ฯ 67 ฯ

กรรมใดท�าแล%วท�าให%เด-อดร%อนภายหล0ง อ4กท0:งท�าให%ร%องไห%น�:าตานอง ร0บสนองผลของการกระท�า กรรมน0:นไม(ด4

That deed is not well done, After doing which one feels remorse And the fruit whereof is received With tears and lamentations.

9. ตญ�จ กม�ม� กต� สาธ� ย� กต�วา นาน�ตป�ปต� ยส1ส ปต4ดต ส�มโน ว�ปาก� ปฏ�เสวต� ฯ 68 ฯ

กรรมใดท�าแล%ว ไม(เด-อดร%อนภายหล0ง ท0:งผ$%กระท�าก%เบ�กบานส�าราญใจ ได%เสวยผลของการกระท�า กรรมน0:นด4

Well done is thst deed which, done, brings no regret; The fruit whereof is received The fruit whereof is received With delight and satisfaction.

10. มธ�วา มญ�ญต4 พาดล ยาว ปาปC น ปจ�จต� ยทา จ ปจ�จต4 ปาปC อถ พาโล ท�ก�ข� น�คจ�ฉต� ฯ 69 ฯ

ตลอดระยะเวลาท4&บาปย0งไม(ให%ผล คนพาลส�าค0ญบาปหวานปานน�:าผ>:ง เม-&อใดบาปให%ผล เม-&อน0:นเขาย(อมได%ร0บท�กข1

An evil deed seems sweet to the fool so long as it does not bear fruit; but when it ripens, The fool comes to grief.

11. มาเส มาเส ก�สค�เคน พาโล ภ�ญ�เชถ โภชน� น โส สง�ขาตธม�มาน� กล� อค�ฆต� โสฬส> ฯ 70 ฯ

คนพาล ถ>งจะบ�าเพ)ญตบะ โดยเอาปลายหญ%าคาจ�:มอาหารก�น ท�กเด-น การปฏ�บ0ต�ของเขาไม(เท(าหน>&งในส�บหกส(วน ของการปฏ�บ0ต�ของท(านผ$%บรรล�ธรรม

Month after month the fool may eat his food With the tip of Kusa srass; Nonetheless he is not worth the sixteenth part Of those who have well understoood the Truth.

12. น ห� ปาปC กต� กม�ม� สช�ช� ข4ร �ว ม�จ�จต� ฑหน�ต� พาลมเน�วต� ภส�มาจ�ฉน�โนว ปาวโก ฯ 71 ฯ

กรรมช0&วท4&ท�าแล%ว ย0งไม(ให%ผลท0นท4ท0นใด เหม-อนนมร4ดใหม( ๆ ไม(กลายเป"นนมเปร4:ยวในท0นท4 แต(ม0นจะค(อย ๆ เผาผลาญผ$%กระท�าในภายหล0ง หม-อนไฟไหม%แกลบ

An evil deed committed Does not immediately bear fruit, Just as milk curdles not at once; Smouldering life covered by ashes, It follows the fool.

13. ยาวเทว อนต�ถาย ญต�ต� พาลส�ส ชายต� หน�ต� พาลส�ส ส�ก�ก�ส� ม�ท�ธมส�ส ว�ปาตย� ฯ 72 ฯ

คนพาลได%ความร$ %มา เพ-&อการท�าลายถ(ายเด4ยว ความร$ %น0 :น ท�าลายค�ณความด4เขาส�:น ท�าให%ม0นสมองของเขาตกต�&าไป

The fool gains knowledge Only for his ruin; It destroys his good actions And cleaves his head.

14. อสน�ต� ภาวม�จ�เฉย�ย ป�เรก�ขารญ�จ ภ�ก�ข�ส� อาวาเสส� จ อ�ส�สร�ย� ป$ชา ปรก�เลส� จ ฯ 73 ฯ

ภ�กษ�พาล ปรารถนาช-&อเส4ยงเก4ยรต�ยศท4&ไม(เหมาะ อยากเป"นใหญ(กว(าพระภ�กษ�ท0:งหมด อยากเป"นเจ%าอาวาส อยากได%ร0บบ$ชาส0กการะจากชาวบ%านท0:งหลาย

A foolish monk desires undue reputation, Precedence among monks, Authority in the monasterics, Honour among other families.

15. มเมว กต มญ�ญน�ต� ค�ห4 ปพ�พช�ตา อ�โภ มเมว อต�วสา อส�ส� ก�จ�จาจ�เจส ก�ส�ม�จ� อ�ต� พาลส�ส สง�กป�โป อ�จ�ฉา มาโน จ วฑ�ฒต� ฯ 74 ฯ

"ขอให%คฤห0สถ1 และบรรพช�ต จงส�าค0ญว(า เราเท(าน0:นท�าก�จน4: ขอให%เขาเหล(าน0:นอย$(ในบ0งค0บบ0ญชาของเรา ไม(ว(าก�จการใหญ(หร-อเล%ก" 

ภ�กษ�พาล ม0กจะค�ดใฝMฝFนเช(นน4: ความทะเยอทะยาน และวามหย�&งก%พลอยเพ�&มข>:น

'Let both laymen and monks think, By me only was this done; In every work,great or small, Let them refer to me .' Such is the ambitin of the fool; His desire and pride increase.

16. อญ�ญา ห� ลาภ$ปน�สา อญ�ญา น�พ�พานคาม�น4 เอวเมต� อภ�ญ�ญาย ภ�ก�ข� พ�ท�ธส�ส สาวโก สก�การ� นาภนน�เทย�ย ว�เวกมน�พ�ร$หเย ฯ 75 ฯ

ทางหน>&งแสวงหาลาภ ทางหน>&งไปน�พพาน ร$ %อย(างน4:แล%ว ภ�กษ�พ�ทธสาวก ไม(ควรไยด4ลาภส0กการะ ควรอย$(อย(างสงบ

One is the way to worldly gain; To Nibbana another leads. Clearly realizing this, The bhikkh,disciple of the Buddha, Should not delight in worldly favour, But devote himself to solitude. 

หมวดบ�ณฑ�ต - The Wise

๑. ฉ�น�ท โสต� ปรก�กม�ม กาเม ปน$ท พ�ราห�มณ สง�ขาราน� ขย� ญต�วา อกตญ�ญ$ส� พ�ราห�มณ ฯ ๓๘๓ ฯ

พราหมณ1เอย ท(านจงพยายามหย�ดกระแส (ต0ณหา) และบรรเทากามท0:งหลายเส4ย พราหมณ1เอย เม-&อท(านร$ %ความส�:นไปแห(งส�&งปร�งแต(งท0:งหลาย ท(านก)จะร$ %ส�&งท4&ไม(ปร�งแต(ง (น�พพาน)

Strive and stop the stream of craving, Discrad, O brahmana, sense-desires. Knowing conditioned things, brahmana, You will know the Unconditioned.

๒. ยทา ท�วเยส� ธม�เมส� ปารค$ โหต� พ�ราห�มโณ อภส�ส สพ�เพ ส�โยคา อฏ�ฐ� คจ�ฉน�ต� ชานโต ฯ ๓๘๔ ฯ

เม-&อใดพราหมณ1ข%ามถ>งฝF& งโน%น (น�พพาน) 

ด%วยการปฏ�บ0ต�ธรรมท0:งสอง (สมถะและว�ปFสนา) เม-&อน0:นเคร-&องผ$กพ0นท0:งปวง ของเขาผ$%ร$ %จร�งย(อมส�:นไป

When depending on the twofold means, A brahmana has reached the Other Shore, Then of that one who knows, All fetters remain no more.

๓. ยส�ส ปาร� อปาร� วา ปาราปาร� น ว�ช�ชต� ว4ตท�ทร� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ณ ๓๘๕ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ฝF& งน4: หร-อฝF& งโน%น หร-อไม(ม4ท0:งสองฝF& ง ไม(ม4ความกระวนกระวายใจ เป"นอ�สระ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

For whom there exists Neither the Hither nor the Father Shore, 

Nor both the Hither and the Farther Shore, He who is undistressed and unbound- Him do I call a brahmana.

๔. ฌาย> ว�รชมาส4น� กตก�จ�จ� อนาสว� อ�ต�ตมต�ถ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๘๖ ฯ

ผ$%ใดบ�าเพ)ญฌาน ปราศจากก�เลส อย$(คนเด4ยว หมดก�จท4&จะพ>งท�า หมดอาสวะ ล�ถ>งจ�ดหมายปลายทางแล%ว ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

Meditative, dwelling alone, Free from passion taint, Having done what should be done, Devoid of all corruptions, And having reached the Highest Goal- Him do I call a brahmana

๕. ท�วา ตปต� อาท�จ�โจ รต�ต�มาภาต� จน�ท�มา สน�นท�โธ ขต�ต�โย ตปต� ฌาย4 ตปต� พ�ราห�มโณ อถ สพ�พมโหรต�ต> พ�ท�โธ ตปต� เตชสา ฯ ๓๘๗ ฯ

พระอาท�ตย1 สว(างกลางว0น พระจ0นทร1 สว(างกลางค-น น0กรบสง(างามเม-&อสวมเกราะเตร4ยมรบ พราหมณ1 สง(างามเม-&อเข%าฌาน แต(พระพ�ทธเจ%าสง(างามท0:งกลางว0นกลางค-น

By day the sun shines. By night the moon is bright. Armoured shines the warrior. In meditation the brahmana glows. 

But all day and all night, The Buddha shines in splendour.

๖. พาห�ตปาโป ห� พ�ราห�มโณ สมจร�ยา สมโณต� ว�จ�จต� ปพ�พาชยมต�ตโน มล� ตส�มา ปพ�พช�โตต� ว�จ�จต� ฯ ๓๘๘ ฯ

ผ$%ท4&ช-&อว(าพราหมณ1 เพราะละบาปได% ช-&อว(าสมณะ เพราะม4จรรยาสงบ ช-&อว(าบรรพช�ต เพราะละมลท�นได%

Without evil he is called a brahmana. He who lives in peace is called a samana. With all impurities gone, A pabbajita is he called.

๗. น พ�ราห�มณส�ส ปหเรย�ย นาส�ส ม�ญ�เจถ พ�ราห�มโณ ธ� พ�ราห�มณส�ส หน�ตาร� ตโต ธ� ยส�ส ม�ญ�จต� ฯ ๓๘๙ ฯ

ไม(ควรร0งแกพราหมณ1 (น0กบวช) 

และพราหมณ1ก)ไม(ควรแสดงความโกรธตอบ คนท4&ร 0งแกพราหมณ1 เป"นคนน(าต�าหน� แต(พราหมณ1ผ$%โกรธตอบ น(าต�าหน�กว(า

One should not strike a brahmana, Nor such a brahmana vent his wrath on him. Woe to him who strikes a brahamana. More woe to him who gives way to his wrath.

๘. น พ�ราห�มณส�เสตทก�ญ�จ� เสย�โย ยทา น�เสโธ มนโส ปDเยห� ยโต ยโต ห>สมโน น�วต�ตต� ตโต ตโต สม�มต�เมว ท�ก�ข� ฯ ๓๙๐ ฯ

ไม(ม4อะไรจะด4ส�าหร0บพราหมณ1 เท(าก0บห0กห%ามใจจากปDยารมณ1 

เม-&อใดเขาไม(เบ4ยดเบ4ยนคนอ-&น เม-&อน0:น ความท�กข1ก)สงบ

Naught is better for a brahmana. Than restraint of mind from what is dear. Whenever his ill will has been put aside, Then and then only his sorrow subsides.

๙. ยส�ส กาเยน วาจาย มนสา นต�ถ� ท�ก�กฏ� ส�ว�ต� ต4ห� ฐาเนห� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๑ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ความช0&วทางกาย วาจา ใจ ส�ารวมระว0งท0:งสามทวาร ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He in whom there is no evil done, Through body speech or mind, He who is restrained in the three ways- Him do I call a brahmana.

๑๐. ยม�หา ธม�ม� ว�ชาเนย�ย สม�มาสม�พ�ท�ธเทส�ต� สก�กจ�จ� ต� นมส�เสย�ย อค�ค�ห�ต�ต�ว พ�ราห�มโณ ฯ ๓๙๒ ฯ

เม-&อร$ %ธรรมท4&พ�ทธเจ%าทรงแสดง จากบ�คคลใด ควรเคารพนอบน%อมบ�คคลน0:น เหม-อนพราหมณ1บ$ชาไฟ

From whom one knows the Truth Sublime Which the Awakened One proclaimed, Devotedly should one revere him, As a brahmana tends the sacrificial fire.

๑๑. น ชฏาห� น โคต�เตน น ชจ�จา โหต� พ�ราห�มโณ 

ยม�ห� สจ�จญ�จ ธม�โม จ โส ส�จ4 โส จ พ�ราห�มโณ ฯ ๓๙๓ ฯ

ม�ใช(เพราะม�(นชฏา ม�ใช(เพราะโคตร ม�ใช(เพราะก�าเน�ด (ท4&ด4) ท4&ท�าคนให%เป"นพราหมณ1 ใครก)ตามม4ส0จจะและทรงธรรม ย(อมจะบร�ส�ทธ�6ล�:าและเป"นพราหมณ1

Not by matted hair, nor by clan, nor by birth, Does one become a brahmana. In whom there are truth and righteouseness, Pure is he, a brahmana is he.

๑๒. ก> เต ชฏาห� ท�ม�เมธ ก> เต อช�นสาฏ�ยา อพ�ภน�ตร� เต คหณ� พาห�ร� ปร�มช�ชส� ฯ ๓๙๔ ฯ

เจ%าโง(เอ\ย ผมยาว หน0งส0ตว1 จะม4ประโยชน1อะไรส�าหร0บเจ%า ภายนอกเจ%าสะอาดสดใส แต(ภายในเจ%ารกร�งร0ง

What use of your matted hair, O foolish one? And what of your entelope-garment? Full of impurities is your mind, You embellish only the outside.

๑๓. ปCส�ก$ลธร� ชน�ต��ก�ส� ธมน�สน�ถต� เอก� วนส�ม> ฌายน�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๕ ฯ

ผ$%ทรงผ%าบ0งส�ก�ล ผอมจนเห)นแต(เส%นเอ)น บ�าเพ)ญฌานในปMาเปล4&ยวคนเด4ยว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

Clad in rag-robes and lean, With body overspread by veins, 

Meditationg in the forest alone- Him do I call a brahmana.

๑๔. น จาห� พ�ราห�มณ� พ�ร$ม� โยน�ช� มต�ต�สม�ภว� โภวาท4 นาม โส โหต� ส เว โหต� สก�ญ�จโน อก�ญ�จน� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๖ ฯ

เพ4ยงเก�ดในตระก$ลพราหมณ1 หร-อม4มารดาเป"นพราหมณ1 เราไม(เร4ยกเขาว(า พราหมณ1 หากเขาย0งม4ก�เลสอย$( เขาก)เป"นพราหมณ1แต(ช-&อ ผ$%ใดหมดก�เลสไม(ย>ดม0&นถ-อม0&น ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

I do not call him a brahmana Merely because he is born of a womb Or sprung from a brahmani. If he is full of impediments, He is merely a brahmana by name. He who is free from impediments and clinging- Him do I call a brahmana.

๑๕. สพ�พสญ�โญชน� เฉต�วา โย เว น ปร�ตส�สต� สง�คาต�ค� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๗ ฯ

ผ$%ใดต0ดก�เลสเคร-&องผ$กพ0นได%หมดส�:น ไม(หวาดกล0ว หมดพ0นธะ เป"นอ�สระจากเคร-&องจองจ�าค-อก�เลส ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has cut off all bonds, He who trembles not, He who is free and unbound- Him do I call a brahmana.

๑๖. เฉต�วา นท�ธ> วรต�ตญ�จ สน�ทาน� สหน�ก�กม� อ�ก�ข�ต�ตปล�ฆ� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๘ ฯ

ผ$%ท4&ต0ดชะเนาะ (ความโกรธ) เช-อกหน0ง (ต0ณหา) เช-อกปMาน (ความเห)นผ�ด) พร%อมท0:งอน�ส0ยก�เลส ถอดล�&มสล0ก (อว�ชชา) ร$ %แจ%งอร�ยส0จแล%ว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has cut off the strap (of hatred), The thong (of craving), The rope (of heresies), Together with all tendencies: He who has thrown up the cross-bar (ignorance) And has realized the Truth- Him do I call a brahmana.

๑๗. อก�โกส� วธพน�ธญ�จ อท�ฏ�โฐ โย ต�ต�ก�ขต� ขน�ต�พล� พลาน4ก� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๙ ฯ

ผ$%ใดไม(โกรธ ทนต(อการด(า และการลงโทษจองจ�า ม4ข0นต�เป"นก�าล0งท0พ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is not wrathful Bears reviling, blows and bonds, Whose power, the potent army, is patience- Him do I call a brahmana.

๑๘. อก�โกธน� วตวน�ต� ส4ลวน�ต� อน�ส�สท� ทน�ต� อน�ต�มสาร4ร� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๐ ฯ

ผ$%ใดไม(ม0กโกรธ ทรงศ4ลพรต หมดก�เลสฝBกฝนตน ม4ช4ว�ตอย$(ในโลกน4:เป"นคร0:งส�ดท%าย ผ$%น0:น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is free from anger, He who is dutiful and righteous, He who is without craving, and controlled; And he who bears his final body- Him do I call a brahmana.

๑๙. วาร� โปก�ขรปต�เตว อารค�เคร�ว สาสโป โย น ล�ป�ปต� กาเมส� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๑ ฯ

ผ$%ใดไม(ต�ดในกาม เหม-อนหยาดน�:าไม(ต�ดใบบ0ว และเมล)ดผ0กกาดไม(ต�ดปลายเข)ม ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

Like water on a lotusleaf, Like a mustard seed on a needle's point, He who clings not to sensual pleasures- Him do I call a brahmana.

๒๐. โย ท�ก�ขส�ส ปชานาต� อ�เธว ขยมต�ตโน ปน�นภาร� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๒ ฯ

ผ$%ร$ %ว�ธ4ด0บท�กข1ของตนได%ในโลกน4: หมดภาระแบกหามก�เลส เป"นอ�สระจากก�เลส เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has realized in this world The destruction of his own ill, 

Who has put aside the burden and is freed- Him do I call a brahmana.

๒๑. คม�ภ4รปญ�ญ� เมธาว> มค�คามค�คส�ส โกว�ท� อ�ต�ตมต�ถ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๓ ฯ

ผ$%ม4ปFญญาล>กซ>:ง หล0กแหลม ฉลาดเล-อกทางผ�ดทางชอบ บรรล�ถ>งจ�ดหมายปลาทางอ0นอ�ดม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He whose wisdom is deep, Who is wise and skilled In the right and wrong means, Who has reached the Highest Goal- Him do I call a brahmana.

๒๒. อส�สฏ�ฐ� คหฏ�เฐห� อนาคาเรห� จ$ภย� อโนกสาร> อป�ปDจ�ฉ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๔ ฯ

ผ$%ไม(คล�กคล4ก0บบ�คคลท0:งสองฝMาย ค-อคฤห0สถ1และบรรพช�ต จรไปคนเด4ยว ไม(ต�ดถ�&น ม0กน%อย เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is not intimate With both householder and homeless, Who with no fixed abode Wanders, wanting but little- Him do I call a brahmana.

๒๓. น�ธาย ทณ�ฑ� ภ$เตส� ตเสส� ถาวเรส� จ โย น หน�ต� น ฆาเตต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๕ ฯ

ผ$%งดเบ4ยดเบ4ยนส0ตว1อ-&น ไม(ว(าเล)กหร-อใหญ( ไม(ฆ(าเอง ไม(ส0&งให%คนอ-&นฆ(า เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has given up harming creatures, Whether feeble or strong, Who neither kills nor causes to kill- Him do I call a brahmana.

๒๔. อว�ร�ท�ธ� ว�ร�ท�เธส� อต�ตทณ�เฑส� น�พ�พ�ต� สาทาเนส� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๖ ฯ

ผ$%ไม(ด�ร%าย กลางกล�(มชนผ$%ด�ร%าย สงบ กลางกล�(มชนผ$%ทาร�ณ ไม(ย>ดม0&นกลางกล�(มผ$%ย>ดม0&น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

Friendly among the hostile, Peaceful among the violent, Ungrasping among the grasping- Him do I call a brahmana.

๒๕. ยส�ส ราโค จ โทโส จ มาโน มก�โข จ ปาต�โต สาสโปร�ว อารค�คา ตมห� พ�ร$ม� พ�ราหมณ� ฯ ๔๐๗ ฯ

ความก�าหน0ด ความข0ดเค-อง ความหย�&ง ความด$ถ$กบ�ญค�ณคนอ-&น หมดไปจากผ$%ใด เหม-อนเมล)ดผ0กกาด ตกไปจากปลายเข)ม ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

In whom lust, hatred, pride And detraction are fallen off, As a mustard seed from the needle's point- Him do I call a brahmana.

๒๖. อกก�กส� ว�ญ�ญาปน> ค�ร� สจ�จ� อ�ท4รเย ยาย นาภ�สเช กญ�จ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๘ ฯ

ผ$%พ$ดถ%อยค�าน�&มนวล แจ(มกระจ(าง ส0ตย1จร�ง ไม(กระทบกระท0&งใคร เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who utters words Gentle, instructive and true, He who gives offence to none Him do I call a brahmana.

๒๗. โยธ ท4ฆ� วา รส�ส� วา อณ�� ถ$ล� ส�ภาส�ภ� โลเก อท�น�น� นาท�ยต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๙ ฯ

ผ$%ใดไม(ขโมยของคนอ-&น ไม(ว(าส0:นหร-อยาว เล)กหร-อใหญ( ด4หร-อไม(ด4 ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who in this world Takes not what is not given, Be it long or short, Small or great, fair or foul- Him do I call a brahmana.

๒๘. อาสา ยส�ส น ว�ช�ชน�ต� อส�ม> โลเก ปรม�ห� จ น�ราสย� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๐ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ความอยาก ในโลกน4:และโลกหน%า 

หมดก�เลส เป"นอ�สระ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has no longing Either for this world or nexto world, Who is detached and emancipated- Him do I call a brahmana.

๒๙. ยส�สาลยา น ว�ช�ชน�ต� อญ�ญาย อกถ�กถ4 อมโตคธ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๑ ฯ

ผ$%ใดหมดต0ณหา หมดสงส0ย เพราะร$ %แจ%งจร�ง ล�ถ>งอมตน�พพานแล%ว ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has no more longing, Who through knowledge is free from doubts, Who has plunged deep into the Deathless- Him do I call a brahmana.

๓๐. โยธ ป�ญ�ญญ�จ ปาปญ�จ อ�โภ สง�ค� อ�ปจ�จคา อโสก� ว�รช� ส�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๒ ฯ

ผ$%ละบ�ญละบาปได% พ%นก�เลสผ$กพ0น ไม(โศก ไม(ม4ก�เลส บร�ส�ทธ�6 เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has passed beyond Good and bad and attachment, Who is sorrowless, stainless and pure- Him do I call a brahmana.

๓๑. จน�ท ว ว�มล� ส�ท�ธ� ว�ป�ปสน�น� อนาว�ล� 

นน�ท�ภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๓ ฯ

ผ$%บร�ส�ทธ�6 เหม-อนจ0นทร1แจ(ม สงบ ผ(องใส หมดความพอใจในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is pure as the spotless moon, He who is serene and clear, He who has ended delight in existence- Him do I call a brahmana.

๓๒. โย อ�ม� ปล�ปถ� ท�ค�ค� ส�สาร� โมหมจ�จคา ต�ณ�โณ ปารคโต ฌาย4 อเนโช อกถ�กถ4 อน�ปาทาย น�พ�พ�โต ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๔ ฯ

ผ$%ข%ามสงสารว0ฏ และโมหะ อ0นเป"นทางหล(มท4&ข%ามได%แสนยากน4: ล�ถ>งฝF& งโน%น เป"นน0กกรรมฐาน หมดต0ณหา หมดความสงส0ย หมดความย>ดม0&น บรรล�น�พพาน เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has passed beyond This quagmire, this difficult path, The ocean (of life) and delusion, Who has crossed and gone beyond, Who is meditative, desireless and doubtless, Who, clinging to nought, has attained Nibbana- Him do I call a brahmana.

๓๓. โยธ กาเม ปหต�วาน อนาคาโร ปร�พ�พเช กามภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ๔๑๕ ฯ

ผ$%ละกามารมณ1 ออกบวชไม(ม4เร-อน หมดความใคร(ในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, giving up sensual pleasures, Would renounce and become a homeless one, Who has removed the lust of becoming- Him do I call a brahmana.

๓๔. โยธ ตณ�ห� ปหต�วาน อนาคาโร ปร�พ�พเช ตณ�หาภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๖ ฯ

ผ$%ละต0ณหา ออกบวชไม(ม4เร-อน หมดความอยากในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, giving up craving, Would renounce and become a homeless one, Who has destroyed the craving for existence- Him do I call a brahmana.

๓๕. ห�ต�วา มาน�สก� โยค� ท�พ�พ� โยค� อ�ปจ�จคา สพ�พโยคว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๗ ฯ

ผ$%ละเคร-&องผ$กพ0น ท0:งของมน�ษย1และเทวดา หมดเคร-&องผ$กพ0นท�กชน�ด คนเช(นน4:เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, discarding human ties, And transcending celestial ties, Is completely freed from all ties- Him do I call a brahmana.

๓๖. ห�ต�วา รต�ญ�จ อรต�ญ�จ ส4ต�ภ$ต� น�ร$ปธ> สพ�พโลกาภ�ภ�� ว4ร � ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๘ ฯ

ผ$%ละความย�นด4และความไม(ย�นด4 เย)นสน�ท หมดอ�ปธ� (ก�เลส) 

อาจหาญ ชนะโลกท0:งมวล เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has given up delight and aversion, Who is cooled and without attachments, Strenous and victorious over the world- Him do I call a brahmana.

๓๗. จ�ต> โย เวท� สต�ตาน� อ�ปปต�ต�ญ�จ สพ�พโส อสต�ต� ส�คต� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๙ ฯ

ผ$%ร$ %จ�ต� และปฏ�สนธ� ของส0ตว1ท0:งหลายโดยละเอ4ยด ผ$%ไม(ข0ดข%อง ไปด4 ตร0สร$ %ธรรม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who perfectly understands The rise and fall of all beings, Who is detached, well-hone and enlightened- Him do I call a brahmana.

๓๘. ยส�ส คต> น ชานน�ต� เทวา คน�ธพ�พมาน�สา ข4ณาสว� อรหน�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๐ ฯ

เทวดา คนธรรพ1 และมน�ษย1ท0:งหลาย ไม(ทราบทางไปของผ$%ใด ผ$%เป"นพระอรห0นต1 ข4ณาสพ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He whose way is unknown To hods, gandharvas and men, Who has destroyed all defilements And who has become enlightened- Him do I call a brahmana.

๓๙. ยส�ส ป�เร จ ปจ�ฉา จ มช�เฌ จ นต�ถ� ก�ญ�จน� อก�ญ�จน� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๑ ฯ

ผ$%ไม(ม4ความย>ดถ-อท0:งเบ-:องต%น (อด4ต) 

ท(ามกลาง (ปFจจ�บ0น) (ท4&ส�ด (อนาคต) 

ปราศจากความย>ดม0&นถ-อม0&น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who clings not to the past, The present and the future, too, Who has no clinging and grasping- Him do I call a brahmana.

๔๐. อ�สภ� ปวร� ว4ร� มเหส> ว�ช�ตาว�น� อเนช� นหาตก� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๒ ฯ

มหาฤาษ4ผ$%องอาจ ประเสร�ฐ แกล%วกล%า ช�านะ ปราศจากต0ณหา บร�ส�ทธ�6 ตร0สร$ %ธรรม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

The fearless, the noble, the hero, The great sage, the conqueror, The desireless, the pure, the enlightened- Him do I call a brahmana.

๔๑. ป�พ�เพน�วาส� โย เวท� สค�คาปายญ�จ ปส�สต� อโถ ชาต�ก�ขย� ปต�โต อภ�ญ�ญาโวส�โต ม�น� 

สพ�พโวส�ตโวสาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๓ ฯ

ม�น4 ผ$%ร$ %อด4ตชาต�ของตน เห)นสวรรค1และอบาย ไม(ต%องเก�ดอ4กต(อไป ร$ %แจ%งเห)นจร�ง บ�าเพ)ญหน%าท4&บร�บ$รณ1แล%ว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

The sage who knows his previous births, Who sees heaven and hell, Who has reached the end of births, Who has attained to insight-wisdom, Who has completed his holy life- Him do I call a brahmana. .

หมวดพระอรห�นต� - THE WORTHY

1. คตท�ธ�โน ว�โสกส�ส ว�ป�ปม�ต�ตส�ส สพ�พธ� สพ�พคน�ถป�ปห4นส�ส ปร�ฬาโห น ว�ช�ชต� ฯ 90 ฯ

ผ$%เด�นทางถ>งจ�ดหมายปลายทางแล%ว ว�ม�ต�หล�ดพ%นโดยประการท0:งปวง หมดโศก หมดเคร-&องพ0วพ0นแล%ว ความร%อนใจก)หมดไป

For him who has completed his journey, For him who is whooly free from all, For him who has destroyed all bonds, The fever of passion exists not.

2. อ�ย�ย�ญ�ชนต� สต�มน�โต น น�เกเต รมน�ต� เต 

ห�สาว ปล�ลว� ห�ต�วา โอกโมก� ชหน�ต� เต ฯ 91 ฯ

ผ$%ม4สต�ย(อมขย0นข0นแข)ง ไม(ย>ดต�ดแหล(งท4&อาศ0ย ละท�:งไปตามล�าด0บ เหม-อนก0บพญาหงส1ท�:งสระน�:า

The mindeful ones exert themselves, To no abode are they attached; Like swans that quit their pools, Home after home they leave behind.

3.. เยส� สน�น�จ�จดย นต�ถ� เย ปร�ญ�ญาตดภชนา ส�ญ�ญโต อน�ม�ต�โต จ ว�โมก�โข เยส โคจโร อากาเสว สก�น�ตาน� คต� เตส� ท�รน�วยา ฯ 92 ฯ

ท(านท4&หมดการสะสม(ปFจจ0ยหร-อกรรมด4กรรรมช0&ว) 

พ�จารณาโภชนะก(อนบร�โภค เข%าถ>งความหล�ดพ%น อ0นว(างจากก�เลสและไร%น�ม�ตหมายค-อก�เลส บ�คคลเช(นน4: ยากท4&สาม0ญชนขะตามท0น เหม-อนนกบ�นบนท%องฟLา ตามท0นยาก

Those for whom there is no accumulation, Who reflect well over their food, Who have perceived void and unconditioned freedom- Their path is hard to trase, Like that of birds in the air.

4. ยส�สาสวา ปร�ก�ข4ณา อาหาเร จ อน�ส�ส�ดต ส�ญ�ญโต อน�ม�ต�โต จ ว�โมก�โข ยส�ส โคจโร อากาเสว สก�น�ตาน� ปท� ตส�ส ท�รน�วย� ฯ 93 ฯ

ผ$%หมดก�เลส ไม(เห)นแก(ก�น เข%าถ>งความหล�ดพ%น อ0นว(างจากก�เลสและไร%น�ม�ตหมายค-อก�เลส บ�คคลเช(นน4:ม�ได%ท�:งร(องรอยอะไรไว%เลย เหม-อนนกบ�นบนท%องฟLา หารอยอ0นใดม�ได%.

He whose corruptions are destroyed, He who is not attached to food He who has perceived void and unconditioned freedom- His track cannot be traced, Like that of birds in the air.

5. ยส�ส�น�ทร�ยาน� สมถง�คตาน� อส�สา ยถา สารถ�นา ส�ทน�ตา ปห4นมานส�ส อนาสวส�ส เทวาปD ตส�ส ปDหยน�ต� ตาท�โน ฯ 94 ฯ

ท(านผ$%ใดควบค�มอ�นทร4ย1ค-อ ตา, ห$, จม$ก, ล�:น, กาย, ใจ ได% เหม-อนม%าท4&สารถ4ควบค�มได%อย(างด4 ท(านผ$%น4:หมดความไว%ต0ว หมดก�เลส ม0&นคง ย(อมเป"นท4&โปรดปราน แม%กระท0&งของเทวดาท0:งหลาย

He whose senes are subdued, Like steeds well-trained by a charioteer; He who is free from pride and corruption- Such a steadfast one even the gods hold dear.

6. ปฐว4สโม โน ว�ร�ช�ฌต� อ�น�ทข4ล$ปดม ตาท� ส�พ�พโต รหโทว อเปตกท�ทดม ส�สารา น ภวน�ต� ตาท�โน ฯ 95 ฯ

พระอรห0นต�เปร4ยบได%ก0บแผ(นด�น ไม(เคยโกรธข>:งใคร ม4จ�ตคงท4& เหม-อนหล0กเม-อง ม4จรรยาสะอาด เหม-อนสระน�:าท4&ใสไร%เปล-อกตม ผ$%ม4ค�ณสมบ0ต�เห)นปานน4: ย(อมไม(เว4ยนว(ายตายเก�ดอ4ก

Like the earth the Worthy One resents not; Like the chief post is he a firm mind; Like an unsullied pool is he of pure conduct; To such a one life's wanderings are no more.

7. สน�ต� ตส�ส มน� โหต� สน�ตา วาจา จ กม�ม จ สม�มทญ�ญา ว�ม�ต�ตส�ส อ�ปสน�ตส�ส ตาท�โน ฯ 96 ฯ

พระอรห0นต�ผ$%เป"นอ�สระเพราะร$ %แจ%ง ผ$%สงบระง0บ และม4จ�ตม0&นคง ใจของท(าน ย(อมสงบ วาจาก)สงบ การกระท�าทางกายก)สงบ

Calm is his mind; Calm is his speech; Calm is his bodily action; Perfectly peaceful and equipoised.

8. อสท�โธ อกตญ�ญ$ จ สน�ธ�จ�เฉโท จ โย นโร หตาวกาโส วน�ตาโส ส เว อ�ต�ตมโปร�โส ฯ 97 ฯ

ผ$%ไม(เช-&อใครง(ายตนกว(าจะพ�ส$จน1ด%วยตนเอง ๑ ผ$%ร$ %แจ%งพระน�พพาน ๑ ผ$%หมดการเว4ยนว(ายตายเก�ด ๑ ผ$%หมดโอกาสท4&จะท�าด4หร-อช0&ว ๑ ผ$%หมดก�เลสท4&ท�าให%หว0ง ๑ ห%าประเภทน4:แล เร4ยกว(า "ยอดคน"

He who is not credulous, He who has realized Nibbana, He who has severed all ties, He who has put an end to opportunity, 

He who has removed all desires He,indeed,is the greatest of men.

9. คาเม วา ยท�วารญ�เญ น�น�เน วา ย�ทวา ถเล ยต�ถารหน�โต ว�หรน�ต� ต� ภ$ม� รามเณย�ยก� ฯ 99 ฯ

ไม(ว(าจะเป"นบ%าน หร-อปMา ไม(ว(าจะเป"นท4&ล�(ม หร-อท4&ดอน พระอรห0นต1ท0:งหลายอย$(ในท4&ใด ท4&น0 :น เป"นท4&น(าร-&นรมย1

Whether in village or in forest, Whether in vale or on hill' Wherever the Worthy Ones dwell- Delightful,indeed, is that spot.

10. รมณ4ยาน� อรญ�ญาน� ยต�ถ น รมต4 ชดน ว4ตราคา รเมส�สน�ต� น เต กามคเวส�โน ฯ 99 ฯ

ปMาท4&คนท0&วไปไม(ช-&นชม เป"นรมณ4ยสถาน ส�าหร0บท(านผ$%มหมดราคะ เพราะพระท(านม�ได%ใฝMกามค�ณ

Delightful are the forests Where worldings find no joy, There the passionless rejoice For they seek no sensual pleasures.

หมวดพ�น - THE THOUSANDS

1. สหส�ส� อปD เจ วาจา อนต�ถปทสญ�ห�ตา เอก� อต�ถปท� เสย�โย ย� ส�ต�วา อ�ปสม�มต� ฯ 100 ฯ

ค�าพ$ดท4&เหลวไหลไร%ประโยชน1ต0:งพ0นค�า ก)ส$%ค�าพ$ดท4&ม4ประโยชน1ค�าเด4ยวไม(ได% เพราะฟFงแล%วท�าให%จ�ตใจสงบ

Better than a thounsand useless words Is one beneficial single word, Hearing which one is pacified.

2. สหส�ส� อปD เจ คาถา อนต�ถปทสญ�ห�ตา เอก� คาถาปท� เสย�โย ย� ส�ต�วา อ�ปสม�มต� ฯ 101 ฯ

บทกว4ต0:งพ0นโศลก แต(ไร%ประโยชน1 ไม(เท(าบทกว4บรรท0ดเด4ยว ท4&ท�าให%ผ$%ฟFงได%ร0บความสงบ

Better than a thounsand verses, Comprising useless words, Is one beneficial single line, Hearing which one is pacified.

3. โย จ คาถาสต� ภาเส อนต�ถปทสญ�ห�ตา เอก� ธม�มปท� เสย�โย ย� ส�ต�วา อ�ปสม�มต� ฯ 102 ฯ

บทกว4บรรยายธรรมบทเด4ยว ท4&ท�าให%ผ$%ฟFงได%ร0บความสงบ ประเสร�ฐกว(าบทกว4ท4&ท(องจ�าได%ต0:งร%อยโศลก แต(ไม(ม4ประโยชน1แม%แต(บทเด4ยว

Should one recite a hundred verses, Comprising useless words, Better is one single word of the Dhamma, Hearing which one is pacified.

4. โย สหส�ส� สหส�เสน สง�คาเม มาน�เส ช�เน เอกญ�จ เชย�ยมต�ตาน� ส เว สง�คามช�ต�ตโม ฯ 103 ฯ

ถ>งจะรบชนะข%าศ>กเป"นพ0น ๆ ราย ก)ไม(น0บเป"นยอดข�นพล แต(ผ$%ท4&เอาชนะจ�ตใจตน จ>งเร4ยก "ยอดข�นพล" แท%จร�ง

Though one should conquer in battle A thounsand times a thounsand men, Yet should one conquer just oneself One is indeed the greatest victor.

5. อต�ตา หเว ช�ต� เสย�โย ยาจาย� อ�ตรา ปชา อต�ตทน�ตส�ส โปสส�ส น�จ�จ� สญ�ญตจาร�โน เนว เทโว น คน�ธพ�โพ น มาโร สห พ�รห�ม�นา ช�ต� อปช�ต� กย�รา ตถาร$ปส�ส ชน�ต�โน ฯ 104-5 ฯ

เอาชนะตนได%น0 :นแล ประเสร�ฐ ผ$%ท4&ฝBกตนได% ระว0งระไวตลอดเวลา ถ>งเทวดา คนธรรพ1 และพระพรหม ก)เอาชนะไม(ได%

Better indeed is it to conquer oneself, Neither a god nor a Gandharva Neither Mara nor Brahma 

Could turn into defeat the victory of one Who is self-madtered and self-controlled.

6. มาเส มาเส สหส�เสน โย ยเชถ สต� สม� เอกญ�จ ภาว�ตต�ตาน� ม�ห�ต�ตม�ปD ป$ชเย ยญ�เจว วส�สต� ห�ต� ฯ 106 ฯ

การบ$ชาท(านผ$%ฝBกตน แม%เพ4ยงหน>&งคร0:ง บ0งเก�ดผลมหาศาล ย�&งกว(าสละทร0พย1บ$ชาย0ญเด-อนละพ0น เป"นเวลาต�ดต(อก0นถ>งร%อยปJ

Though, month after month with a thousand, One should sacrifice for a hundred years, Yet,if, only for a moment, One should honour the self-restrained, That honour, indeed, is better Than a century of sacrifice.

7. โย จ วส�สสต� ชน�ต� อค�ค> ปร�จเร วเน เอกญ�จ ภาว�ตต�ตาน� ม�ห�ต�จม�ปD ป$ชเย สา เยว ป$ชนา เสย�โย ยญ�เจ วส�สสต� ห�ต� ฯ 107 ฯ

การบ$ชาท(านผ$%ฝBกตนแม%เพ4ยงคร$ (เด4ยว บ0งเก�ดผลมหาศาล ย�&งกว(าการบ$ชาไฟในปMา เป"นเวลาต0:งร%อยปJ

Though one , for a century, Should tend the fire in the forest, Yet, if ,only for a moment, He should honour the self-restrained, 

Thai honour,indeed,is better Than a century of sacrifice.

8. ยง�ก�ญ�จ� ย�ฎ�ฐ� ว ห�ต� ว โลเก ส�วจ�ฉร� ยเชถ ป�ญ�ญเปก�โข สพ�พม�ปD ต� น จต�ภาคเมต� อภ�วาทนา อ�ช�คเตส� เสย�โย ฯ 108 ฯ

ไม(ว(าย0ญชน�ดไหน ท4&ผ$%ใคร(บ�ญพ>งบ$ชาตลอดปJ การบ$ชาย0ญน0:นม4ค(าไม(เท(าหน>&งในส(ของการยกม-อไหว% ท(านผ$%ปฏ�บ0ต�ตรงตามอร�ยมาาคแม%เพ4ยงคร0:งเด4ยว การไหว%บ�คคลเช(นน0:นประเสร�ฐกว(าเป"นไหน ๆ

Whatever oblationnns and sacrifices One might offer for a year, Seeking merit thereby, All that is not worth a single quarter Of homage towards the upright Which is far more excellent.

9. อภ�วาทนส4ล�ส�ส น�จ�จ� ว�ฑ�ฒาปจาย�โน จต�ตาโร ธม�มา วฑ�ฒน�ต� อาย� วณ�โณ ส�ข� พล� ฯ 109 ฯ

ผ$%กราบไหว% อ(อนน%อมถ(อมต0ว ต(อผ$%ใหญ(เป"นน�จศ4ล ย(อมเจร�ญด%วยค�ณธรรมส4&ประการค-อ อาย� ช-&อเส4ยง ส�ข และก�าล0ง

For one who is in the habit of Ever honouring and respecting the elders, Four qualities increase; Loong life,Fame, happiness and strength.

10. โย จ วส�สสต� ช4เว ท�ส�ส4โล อสมาห�โต 

เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ส4ลวน�ตส�ส ฌาย�โน ฯ 110 ฯ

ผ$%ม4ศ4ล ม4สมาธ� ประเสร�ฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของคนท�ศ4ล ไร%สมาธ�

Though one should live a hundred years, Without conduct and concentration, Yet,better is a single day's life Of one who is moral and meditative.

11. โย จ วส�สสต� ช4เว ท�ป�ปญ�โญ อสมาห�โต เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ปญ�ญวน�ตส�ส ฌาย�โน ฯ 111 ฯ

ผ$%ม4ปFญญา ม4สมาธ� ม4ช4ว�ตอย$(ว0นเด4ยว ประเสร�ฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของผ$%ทรามปFญญา ไร%สมาธ�

Though one shold live an hundred years, Without wisdom and concentration, Yet, better is a single day's life Of one who is wise and meditative.

12. โย จ วส�สสต� ช4เว ก�ส4โต ห4นว4ร�โย เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ว4ร �ย� อารภโต ทฬ�ห� ฯ 112 ฯ

ผ$%ม4ความเพ4ยรม0&นคง ม4ช4ว�ตอย$(ว0นเด4ยว ประเส�รฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของผ$%เก4ยจคร%าน ไร%ความเพ4ยร

Though one should live a hundred years, Sluggish and inactive Yet,better is a single day's life Of one who intensely exerts himself.

13. โย วส�สสต� ช4เว อปส�ส� อ�ทยพ�พย� เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ปส�สโต อ�ทยพ�พย� ฯ 113 ฯ

ผ$%พ�จารณาเห)นความเก�ด-ด0บแห(งส0งขาร ม4ช4ว�ตอย$(ว0นเด4ยว ประเสร�ฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของผ$%ไม(พ�จารณาเห)น

Better is a single day;s life of one Who discerns the rise and fall of things Than a hundred years'life of one Who is not comprehending.

14. โย จ วส�สสต� ช4เว อปส�ส� อมต� ปท� เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ปส�สโต อมต� ปท� ฯ 114 ฯ

ผ$%พบทางอมตะ ม4ช4ว�ตอย$(ว0นเด4ยว ประเสร�ฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของผ$%ไม(พบ

Better is a single day's life of one Who sees the Deathless Than a hundred years's life of one Who sees not that state.

15. โย จ วส�สสต� ช4เว 

อปส�ส� ธม�มม�ต�ตม� เอกาห� ช4ว�ต� เสย�โย ปส�สโต ธม�มม�ต�ตม� ฯ 115 ฯ

ผ$%เห)นพระธรรมอ0นประเสร�ฐ ม4ช4ว�ตอย$(ว0นเด4ยว ประเสร�ฐกว(าช4ว�ตต0:งร%อยปJ ของผ$%ไม(เห)น

Better is a single day's life of one Who understands the truth sublime Than a hundred years's life of one Who knows not that truth, so high.

หมวดบาป - EVIL

๑. อภ�ต�ถเรถ กล�ยาเณ ปาปา จ�ต�ต� น�วารเย ทน�ธ� ห� กรโต ป�ญ�ญ� ปาปส�ม> รมต4 มโน ฯ ๑๑๖ ฯ พ>งร4บเร(งกระท�าความด4 และปLองก0นจ�ตจากความช0&ว เพราะเม-&อกระท�าความด4ช%าไป ใจจะกล0บย�นด4ในความช0&ว

Make haste in doing gook, And check your mind from evil, Whoso is slow in making merit- His mind delights in evil.

๒. ปาปญ�เจ ป�ร�โส กย�รา น น� กย�รา ป�นป�ป�น� น ตม�ห� ฉน�ท� กย�ราถ ท�ก�โข ปาปส�ส อ�จ�จโย ฯ ๑๑๗ ฯ

ถ%าหากจ�าต%องท�าช0 &วไซร% ก)ไม(ควรท�าบ(อยน0ก 

และไม(ควรพอใจในการท�าช0 &วน0:น เพราะการสะสมบาป น�าท�กข1มาให%

Should a man commit evil, Let him not do it again and again, Nor turn his heart to delight therein; Painful is the heaping-up of evil.

๓. ป�ญ�ญญ�เจ ป�ร�โส กย�รา กย�ราเถน� ป�นป�ป�น� ตม�ห� ฉน�ท� กย�ราถ ส�โข ป�ญ�ญส�ส อ�จ�จโย ฯ ๑๑๘ ฯ

ถ%าหากจะท�าความด4 ก)ควรท�าด4บ(อยๆ ควรพอใจในการท�าความด4น0 :น เพราะการสะสมความด4น�าส�ขมาให%

Should a man perform merit, Let him do it again and again, And trun his mind to delight therein; Blissful is the piling-up of merit.

๔. ปาโปปD ปส�สต4 ภท�ร� ยาว ปาปC น ปจ�จต� ยทา จ ปจ�จต4 ปาปC อถ ปาโป ปาปาน� ปส�สต� ฯ ๑๑๙ ฯ

เม-&อบาปย0งไม(ส(งผล คนช0&วก)เห)นว(าเป"นของด4 ต(อเม-&อม0นเผล)ดผลเม-&อใด เม-&อน0:นแหละเขาจ>งร$ %พ�ษสงของบาป

For the evil-doer all is well, While the evil ripens not; But when his evil yields its fruit, He sees the evil results.

๕. ภท�โรปD ปส�สต4 ปาปC ยาว ภท�ร� น ปจ�จต� ยทา จ ปจ�จต4 ภท�ร� อถ ภท�โร ภท�ราน� ปส�สต� ฯ ๑๒๐ * ฯ

เม-&อความด4ย0งไม(ส(งผล คนด4ก)มองเห)นความด4เป"นความช0&ว ต(อเม-&อใดความด4เผล)ดผล เม-&อน0:นแหละเขาจ>งจะเห)นผลของความด4

For the good man, perhaps, all is ill, While as yet his good is not ripe; But when it bears its fruit, He sees the good results.

๖. มาวมญ�เญถ ปาปส�ส น มต�ต� อาคม�ส�สต� อ�ทพ�น�ท�น�ปาเตน อ�ทก�ม�โภปD ป$รต� อาป$รต� พาโล ปาปส�ส โถก� โถกม�ปD อาจ�น� ฯ ๑๒๑ ฯ

อย(าด$ถ$กความช0&วเล)กน%อยว(าจ0กไม(สนองผล น�:าตกจากเวหาท4ละหยาดๆ ย0งเต)มต�(มได% คนพาลท�าความช0&วท4ละเล)กละน%อย ย(อมเต)มด%วยความช0&วได%เช(นก0น

Despise not evil, Saying, 'It will not come to me'; Drop by drop is the waterpot filled, Lidewise the fool, gathering little by little, Fills himself with evil.

๗. มาวมญ�เญถ ป�ญ�ญส�ส น มต�ต� อาคม�ส�สต� อ�ทพ�น�ท�น�ปาเตน อ�ทก�ม�โภปD ป$รต� 

อาป$รต� ธ4โร ป�ญ�ญส�ส โถก� โถกม�ปD อาจ�น� ฯ ๑๒๒ ฯ

อย(าด$ถ$กบ�ญเล)กน%อยว(าจ0กไม(สนองผล น�:าตกจากเวหาท4ละหยาดๆ ย0งเต)มต�(มได% น0กปราชญ1สะสมบ�ญท4ละเล)กละน%อย ย(อมเต)มด%วยบ�ญได%เช(นก0น

Despise not merit, Saying, 'It will not come to me'; Drop by drop is the waterpot filled, Likewise the man, gathering little by little Fills himself with merit.

๘. วาณ�โชว ภย� มค�ค� อป�ปสต�โถ มหท�ธโน ว�ส� ช4ว�ต�กาโมว ปาปาน� ปร�วช�ชเย ฯ ๑๒๓ ฯ

พ(อค%าม4ทร0พย1มาก ม4พวกน%อย ละเว%นทางท4&ม4ภ0ย คนร0กช4ว�ตละเว%นยาพ�ษ ฉ0นใด บ�คคลพ>งละบาป ฉ0นน0:น

As a rich merchant, with small escort, Avoids a dangerous path, As one who loves life avoids poison, Even so should one shun evil.

๙. ปาณ�ม�ห� เจ วโณ นาส�ส หเรย�ย ปาณ�นา ว�ส� นาพ�พณ� ว�สมเน�วต� นต�ถ� ปาปC อก�พ�พโต ฯ ๑๒๔ ฯ

เม-&อม-อไม(ม4แผล บ�คคลย(อมจ0บต%องยาพ�ษได% 

ยาพ�ษน0:นไม(สามารถท�าอ0นตรายได% บาปก)ไม(ม4แก(ผ$%ไม(ท�าบาป

If no wound there be in the hand, One may handle poison; Poison does not affect one who has no wound; There is no ill for him who does no wrong.

๑๐. โย อป�ปท�ฏ�ฐส�ส นรส�ส ท�ส�สต� ส�ท�ธส�ส โปสส�ส อนง�คณส�ส ตเมว พาล� ปจ�เจต� ปาปC ส�ข�โม รโช ปฏ�วาต�ว ข�ต�โต ฯ ๑๒๕ ฯ

บาปก)ย(อมตามสนองผ$%โง(เขลา ซ>&งท�าร%ายบ�คคลท4&ไม(ท�าร%ายตอบ ผ$%หมดจด ปราศจากก�เลส ด�จธ�ล4ท4&ซ0ดทวนลม (วกกล0บมาหาผ$%ซ0ด)

Whosoever offends a harmless person, One pure and guiltles, Upon that very fool the evil recoils Even as fine dust thrown against the wind.

๑๑. คพ�ภเมเก อ�ปปช�ชน�ต� น�รย� ปาปกม�ม�โน สค�ค� ส�คต�โน ยน�ต� ปร�น�พ�พน�ต� อนาสวา ฯ ๑๒๖ ฯ

ส0ตว1บางพวกกล0บมาเก�ดอ4ก พวกท4&ท�าบาป ไปนรก พวกท4&ท�าด4 ไปสวรรค1 พวกท4&หมดอาสวก�เลส ปร�น�พพาน

Some are born in teh womb again; The evil-doers are born in hell; The good go to heaven; The Undefiled Ones attain Nibbana.

๑๒. น อน�ตล�ก�เข น สม�ท�ทมช�เฌ 

น ปพ�พตาน� ว�วร� ปว�ส�ส น ว�ช�ชต4 โส ชคต�ป�ปเทโส ยต�รฏ�ฐ�โต ม�จ�เจย�ย ปาปกม�มา ฯ ๑๒๗ ฯ

ไม(ว(าบนท%องฟLา ไม(ว(าท(ามกลางสม�ทร ไม(ว(าในห�บเขา ไม(ม4แม%แต(แห(งเด4ยว ท4&ผ$%ท�ากรรมช0&วอาศ0ยอย$( จะหน4พ%นกรรมไปได%

Neither in the sky nor in mid-ocean, Nor in the clefts of the rocks, Nowhere in the world is a place to be found Where abiding one may escape from (the consequences of) an evil deed.

๑๓. น อน�ตล�ก�เข น สม�ท�ทมช�เฌ น ปพ�พตาน� ว�วร� ปว�ส�ส น ว�ช�ชต4 โส ชคต�ป�ปเทโส ยต�รฏ�ฐ�ต� นป�ปสเหย�ย มจ�จ� ฯ ๑๒๘ ฯ

ไม(ว(าบนท%องฟLา ไม(ว(าท(ามกลางสม�ทร ไม(ว(าในห�บเขา ไม(ม4แม%ส0กแห(งเด4ยว ท4&คนเราอาศ0ยอย$(แล%ว จะหน4พ%นความตายได%

Neither in the sky no in mid-ocean, Nor in the clefts of the rocks, Nowhere in the world is found that place Where abiding one will not be overcome by death.

หมวดลงท�ณฑ� - PUNISHMENT

๑. สพ�เพ ตสน�ต� ทณ�ฑส�ส สพ�เพ ภายน�ต� มจ�จ�โน อต�ตาน� อ�ปม� กต�วา น หเนย�ย น ฆาตเย ฯ ๑๒๙ ฯ

ส0ตว1ท0:งหมดกล0วโทษท0ณฑ1 ส0ตว1ท0:งหมดกล0วความตาย เปร4ยบตนเองก0บผ$%อ-&นอย(างน4:แล%ว ไม(ควรฆ(าเอง ไม(ควรส0&งให%คนอ-&นฆ(า

All tremble at punishment; All fear death; Comparing others with oneself, One should neither kill nor cause to kill.

๒. สพ�เพ ตสน�ต� ทณ�ฑส�ส สพ�เพส� ช4ว�ต� ปDย� อต�ตาน� อ�ปม� กต�วา น หเนย�ย น ฆาตเย ฯ ๑๓๐ ฯ

ส0ตว1ท0:งหมดกล0วโทษท0ณฑ1 ส0ตว1ท0:งหมดร0กช4ว�ตของตน เปร4ยบตนเองก0บคนอ-&นอย(างน4:แล%ว ไม(ควรฆ(าเอง ไม(ควรส0&งให%คนอ-&นฆ(า

All tremble a punishment; To all life is dear; Comparing others with oneself, One should neither kill nor cause to kill.

๓. ส�ขกามาน� ภ$ตาน� โย ทณ�เฑน ว�ห>สต� อต�ตโน ส�ขเมสาโน เปจ�จ โส น ลภเต ส�ข� ฯ ๑๓๑ ฯ

ส0ตว1ท0:งหลายล%วนต%องการความส�ข ผ$%ท4&ต%องการความส�ขแก(ตน แต(เบ4ยดเบ4ยนส0ตว1อ-&น ตายไปแล%วย(อมไม(ได%ร0บความส�ข

Whoso, himself seeking happiness, Harms pleasure-loving beings- He gets no happiness In the world to come.

๔. ส�ขกามาน� ภ$ตาน� โย ทณ�เฑน น ห>สต� อต�ตโน ส�ขเมสาโน เปจ�จ โส ลภเต ส�ข� ฯ ๑๓๒ ฯ

ส0ตว1ท0:งหลายล%วนต%องการความส�ข ผ$%ท4&ต%องความส�ขแก(ตน ไม(เบ4ยดเบ4ยนส0ตว1อ-&น ตายไปแล%วย(อมได%ร0บความส�ข

Whoso, himself seeking happiness, Harms not pleasure-loving being- He gets happiness In the world to come.

๕, มาโวจ ผร�ส� กญ�จ� ว�ต�ตา ปฏ�วเทย�ย� ต� ท�ก�ขา ห� สารม�ภกถา ปฏ�ทณ�ฑา ผ�เสย�ย� ต� ฯ ๑๓๓ ฯ

อย(ากล(าวค�าหยาบแก(ใครๆ เม-&อถ$กท(านด(าว(า เขาจะโต%ตอบท(าน การพ$ดจากร%าวร%าวก0นเป"นเหต�ก(อท�กข1 อาจล�กลามถ>งข0:นลงม-อประท�ษร%ายก0น

Speak not harshly to anyone. Those thus addressed will retort. 

Painful, indeed, is vindictive speech. Blows in exchange may bruise you.

๖. สเจ เนเรส� อต�ตาน� ก�โส อ�ปหโต ยถา เอส ปต�โตส� น�พ�พาน� สารม�โภ เต น ว�ช�ชต� ฯ ๑๓๔ ฯ

ถ%าเธอท�าตนให%เง4ยบเส4ยงได% เหม-อนฆ%องแตก ก)น0บว(าเธอเข%าถ>งน�พพานแล%ว เธอก)จะไม(ต%องทะเลาะเบาะแว%งก0บใครอ4ก

If you silence yourself As a broken gong, You have already attained Nibbana. No contention will be found in you.

๗. ยถา ทณ�เฑน โคปาโล คาโว ปาเชต� โคจร� เอว� ชรา จ มจ�จ� จ อาย�� ปาเชน�ต� ปาณ�น� ฯ ๑๓๕ ฯ

ความแก(และความตาย ไล(ต%อนอาย�ส0ตว1ท0:งหลายไป เหม-อนเด)กเล4:ยงโค ถ-อท(อนไม% คอยไล(ต%อนฝ$งโคไปส$(ท4&หาก�น

As with a staff the cowherd drives His cattle out to pasture-ground, So do old age and death comple The life of beings (all around).

8. อถ ปาปาน� กม�มาน� กร� พาโล น พ�ช�ฌต� เสห� กม�เมห� ท�ม�เมโธ อค�ค�ทฑ�โฒว ตป�ปต� ฯ 136 ฯ

คนพาล เวลาท�าช0&ว หาส�าน>กถ>งผลของม0นไม( 

คนทรามปFญญาม4กเด-อดร%อน เพราะกรรมช0&วของต0ว เหม-อนถ$กไฟไหม%

When a fool does wicked deeds, He does not know their future fruit. The witless one is tormented by his own deeds As if being burnt by fire.

9. โย ทณ�เฑร อทณ�เฑส� อป�ปท�ฎ�เฐส� ท�ส�สต� ทสน�นมญ�ญตร� ฐาน� ข�ป�ปเมว น�คจ�ฉต� ฯ 137 ฯ

ผ$%ท�าร%ายลงท0ณฑ1แก(บ�คคล ผ$%ไม(เบ4ยดเบ4ยน ไม(ท�าร%ายใคร ย(อมได%ร0บผลสนองส�บอย(าง อย(างใดอย(างหน>&งท0นตาเห)น

He who inflicts pnishment on those Who are harmless and who offend no one Speedily comes to one of these ten states;

10. เวทน� ผร�ส� ชาน> สร4รส�ส จ เภทน� คร�ก� วาปD อาพาธ� จ�ต�ตก�เขปCว ปาป�เณ ฯ 138 ฯ

ได%ร0บเวทนาอย(างร�นแรง ได%ร0บความเสท(อมเส4ย ถ$กท�าร%ายร(างกาย เจ)บปMวยอย(างหน0ก กลายเป"นคนว�กลจร�ต

To grievous bodily pain, To disaster, To bodily injury, To serious illness, 

To loss of mind, Will he come.

11. ราชโต วา อ�ปสค�ค� อพ�ภก�ขาน� ว ทาร�ณ� ปร�ก�ขย� ว ญาต4น� โภคาน� ว ปภง�ค�ณ� ฯ 139 ฯ

ต%องราชภ0ย ถ$กกล(าวหาอย(างร�นแรง ไร%ญาต�พ4&น%อง ทร0พย1สมบ0ต�ก)พ�นาศฉ�บหาย

To oppression by the king, to grave accusation, To loss of relatives, To destruction of wealth, (will he come).

12. อถวาส�ส อคาราน� อค�ค� ฑหต� ปาวโก กายส�ส เภทา ท�ป�ปญ�โญ น�รย� โส อ�ปปช�ชต� ฯ 140 ฯ

หร-อไม(บ%านเร-อนของเขาย(อมถ$กไฟไหม% ตายไป เขาผ$%ทรามก)ตกนรก

Or his house will be burnt up with fire, And that unwise one will pass to hell In the world to come.

13. น นค�คจร�ยา น ชฎา น ปง�กา นานาสกา ตณ�ฑ�ลสาย�กา วา รโชชล�ล� อ�ก�ก�ฎ�กป�ปธาน� โสเธน�ต� มจ�จ� อว�ต�ณ�ณกง�ข� ฯ 141 ฯ

ไม(ใช(ประพฤต�ตนเป"นช4เปล-อย ไม(ใช(ม�(นชฏา 

ไม(ใช(เอาโคลนทาร(างกาย ไม(ใช(การอดอาหาร ไม(ใช(นอนบนด�น ไม(ใช(คล�กฝ�Mนธ�ล4 ไม(ใช(น0&งกระโหย(ง ท4&ท�าให%คนผ$%ย0งไม(ข%ามพ%นความสงส0ย บร�ส�ทธ�6

Not nakedness, nor matted hair, Nor dirt,nor fasting, Nor llying on the ground, Nor besmearing oneself with ashes, Nor squatting on the heels, Can purity a mortal Who has not overcome doubts.

14. อลง�กโต เจปD สม� จเรย�ย สน�โต ทน�โต น�ยโต พ�รห�มจาน4 สพ�เพส� ภ$เตส� น�ธาย ทณ�ฑ� โส พ�รามห�มโณ โส สมโณ ส ภ�กข� ฯ 142 ฯ

ถ>งจะแต(งกายแบบใด ๆ ก)ตาม ถ%าใจสงบระง0บ ควบค�มต0วได% ม0&นคง บร�ส�ทธ�6 ไม(เบ4ยดเบ4นคนอ-&น เร4ยกว(า พราหมณ1 สมณะ หร-อ ภ�กษ�

In whatever he be decked, If yet he cultivates traquilty of mind, Is calm, controlled, certain and chaste, And has ceased to injure all other beings, He is indeed, a brahmana, a samana, a bhikkhu.

15. ห�ร4น�เสโธ ป�ร�โส โกจ� โลกส�ม> ว�ช�ชต� โย น�ท�ท� อปโพเธต� อส�โส ภท�โร กสาม�ว ฯ 153 ฯ

ผ$%ห0กห%ามใจไม(ท�าช0&วเพราะละอายบาป หาได%น%อยน0กในโลกน4: คนเช(นน4:ย(อมปล�กต0วเองจากหล0บอย$(เสมอ เหม-อนม%าด4 ระว0งต0วเองให%พ%นแส%

Rarely is found in this world anyone Who is restrained by shame and wide-awake, As a thoroughbred horse avoids the whip.

16. อส�โส ยถา ภท�โร กสาน�ว�ฎ�โฐ อาตาปDโน ส�เวค�โน ภวาถ สท�ธาย ส4เลน จ ว4ร�เยน จ สมาธ�นา ธม�มว�น�จ�ฉเยน จ สม�ปน�นว�ช�ชาจรณา ปฎ�ส�สตา ปห�ส�สถ ท�ก�ขม�ท� อน�ปปก� ฯ 144 ฯ

ธรรมดาม%าด4 เม-&อถ$กลงแส%คร0:งหน>&ง ย(อมส�าน>ก (ความผ�ดคร0:งแรก)และพยายาม(ว�&งให%เร)ว) 

พวกเธอก)จงท�าตนเช(นน0:น อาศ0ยศร0ทธา, ศ4ล, 

ความเพ4ยรมสมาธ�, การว�น�จฉ0ยธรรม, ความสมบ$รณ1ด%วย ความร$ %และความประพฤต�ม และอาศ0ยสต� พวกเธอจ0กละท�กข1ได%ไม(น%อยเลย

Even as a thoroughbred horse once touched by the whip Becomes agitated and exerts himself greatly, So be strenuous and filled with religious emotion, By confidance, virtue, effort and concentration, By the investigation of the Doctrine, By being endowed with knowledge and conduct And by keeping your mind alert, Will you leave this great suffering behind.

17. อ�ทก� ห� นยน�ต� เนต�ต�กา อ�ส�การา นมยน�ต� เตชน� ทาร� � นมยน�ต� ตจ�ฉกา อต�ตาน� ทมยน�ต� ส�พ�พตา ฯ 145 ฯ

ชาวนา ไขน�:าเข%านา ช(าวศร ด0ดล$กศร ช(างไม% ถากไม% คนด4 ฝBกตนเอง

Irrigaors lead water; Fletchers fashion shafts; 

Carpenters bend wood; The good tame themselves.

หมวดชรา - OLD AGE

๑. โกน� หาโส ก�มานน�โท น�จ�จ� ปช�ชล�เต สต� อน�ธกาเรน โอนท�ธา ปท4ปC น คเวสถ ฯ ๑๔๖ ฯ

จะม0วร(าเร�ง สน�กสนานก0นท�าไม ในเม-&อโลกก�าล0งล�กเป"นไฟอย$(เน-องน�ตย1 พวกเธอถ$กความม-ดม�ดปDดบ0งตา ไยไม(แสวงหาแสงสว(างก0นเล(า

What this laughter, what this joy When the world is ever on fire? Shrouded all about by darkness, Will you not then look for light?

๒. ปส�ส จ�ต�ตกต� พ�ม�พ� อร�กาย� สม�ส�ส�ต� อาต�ร� พห�สง�กป�ปC ยส�ส นต�ถ� ธ�ว� ฐ�ต� ฯ ๑๔๗ ฯ

จงด$ร(างกายท4&ว(าสวยงามน4:เถ�ด เต)มไปด%วยแผล สร%างข>:นด%วยกระด$ก มากด%วยโรค มากด%วยความคร(นค�ดปรารถนา หาความย0&งย-นถาวรม�ได%

Behold this beautiful body, A mass of sores, a bone-gathering, Diseased and full of hankerings, With no lasting, no persisting.

๓. ปร�ช�ณ�ษม�ท� ร$ปC โรคน�ฑ�ฒ� ปภง�ค�ณ� ภ�ช�ชต� ป$ต�สน�เทโห มรณน�ต� ห� ช4ว�ต� ฯ ๑๔๘ ฯ

ร(างกายน4:แก(หง(อมแล%ว เป"นท4&อาศ0ยของโรค แตกท�าลายง(าย ร(างกายอ0นเน(าเหม)นน4: จ0กแตกสลายพ0งภ�นท1 เพราะข4ว�ตส�:นส�ดลงท4&ความตาย

Thoroughly worn out is this body, A net of diseases and very frail. This heap of corruption breaks to pieces. For life indeed ends in death.

๔. ยาน4มาน� อปต�ถาน� อลาพ$เนว สารเท กาโปตกาน� อฏ�ฐ4น� ตาน� ท�ส�วาน กา รต� ฯ ๑๔๙ ฯ

กระด$กเหล(าน4: ม4ส4ขาวเหม-อนส4นกพ�ราบ ไม(เป"นท4&ต%องการของใครๆ ด�จน�:าเต%าในฤด$สารท ด$แล%วไม(น(าปรารถนาย�นด4

As gourds are cast away in autumn, So are these dove-hued bones. What pleasure is there found For one who looks at them?

๕. อฏ�ฐ4น� นคร� กต� ม�สโลห�ตเลปน� ยต�ถ ชรา จ มจ�จ� จ มาโน มก�โข จ โอห�โต ฯ ๑๕๐ ฯ

ร(างกายน4:เป"น "อ0ฐ�นคร" (เม-องกระด$ก) 

ฉาบด%วยเน-:อและโลห�ต เป"นท4&สถ�ตแห(ง ชรา มรณะ ความเย(อหย�&ง และความด$ถ$กบ�ญค�ณก0น

Of bones is this city made, Plastered with flesh and blood. 

Herein dwell decay and death, Pride and detraction.

๖. ช4รน�ต� เว ราชรถา ส�จ�ต�ตา อโถ สร4รม�ปD ชร� อ�เปต� สตญ�จ ธม�โม น ชร� อ�เปต� สน�โต หเว สพ�ภ� ปเวทยน�ต� ฯ ๑๕๑ ฯ

ราชรถ อ0นว�จ�ตรงดงาม ย0งเก(าได% แม%ร(างกายของเรา ก)ไม(พ%นชราภาพ แต(ธรรมของส0ตบ�ร�ษหาแก(ไม( ส0ตบ�ร�ษท0:งหลาย ย(อมกล(าวสอนก0นเช(นน4:แล

Splendid royal chariots wear away, The body too comes to old age. But the good's teaching knows not decay. Indeed, the good tech the good in this way.

๗. อป�ปส�ส�ตาย� ป�ร �โส พล�วท�โทว ช4รต� ม�สาน� ตส�ส วฑ�ฒน�ต� ปญ�ญา ตส�ส น วฑ�ฒต� ฯ ๑๕๒ ฯ

คนโง(แก(เปล(า เหม-อนโคถ>ก มากแต(เน-:อหน0งม0งสา แต(ปFญญาหาเพ�&มข>:นไม(

Just as the ox grows old, So ages he of little learning, His flesh increases, His wisdom is waning.

๘. อเนกชาต�ส�สาร� สน�ธาว�ส�ส� อน�พ�พ�ส� คหการ� คเวสน�โต ท�ก�ขา ชาต� ป�นป�ป�น� ฯ ๑๕๓ ฯ

เม-&อไม(พบนายช(างผ$%สร%างเร-อน เราได%เว4ยนว(ายตายเก�ด 

ในสงสารน0บชาต�ไม(ถ%วน การเก�ดแล%วเก�ดอ4กเป"นท�กข1

Through many a birth I wandered in Samsara, Seeking but not finding the Housebuilder, Painful is birth ever again and again.

๙. คหการก ท�ฏ�โฐส� ป�น เคห� น กาหส� สพ�พา เต ผาส�กา ภค�คา คหก$ฏ� ว�สง�ขต� ว�สง�ขารคต� จ�ต�ต� ตณ�หาน� ขยมช�ฌคา ฯ ๑๕๔ ฯ

นายช(างเอย บ0ดน4:เราพบท(านแล%ว ท(านจะสร%างเร-อนไม(ได%อ4ก จ0นท0น อกไก( เราท�าลายหมดแล%ว จ�ตของเราบรรล�น�พพาน หมดความทะยานอยากแล%ว

O Housebuilder, you have been seen, You shall not build the house again. Your rafters have been broken, Your ridge-pole demolished too. My mind has now attained the Unconditioned, And reached the end of all craving.

๑๐. อจร�ต�วา พ�รห�มจร�ย� อลท�ธา โยพ�พเน ธน� ช�ณ�ณโกญ�จาว ฌายน�ต� ข4ณมจ�เฉว ปล�ลเล ฯ ๑๕๕ ฯ

เม-&อย0งอย$(ในว0ยหน�(มสาว ไม(ท�าต0วให%ด4และไม(หาทร0พย1ไว% พอถ>งว0ยแก(เฒ(า พวกเขาย(อมน0&งซบเซา เหม-อนนกกะเร4ยนแก( จ0บเจ(าอย$(ร �มสระท4&ไร %ปลา

Having led neither a good life, Nor acquired riches while young, 

They pine away as aged herons Around a fishless pond.

๑๑. อจร�ต�วา พ�รห�มจร�ย� อลท�ธา โยพ�พเน ธน� เสน�ต� จาปาต�ข4ณาว ป�ราณาน� อน�ต�ถ�น� ฯ ๑๕๖ ฯ

เม-&ออย$(ในว0ยหน�(มสาว ไม(ท�าต0วให%ด4 และไม(หาทร0พย1ไว% พอถ>งว0ยแก(เฒ(า พวกเขาย(อมนอนท�กข1 ทอดถอนใจร�าพ>งถ>งความหล0ง เหม-อนธน$ห0ก (ใช%ย�งอะไรก)ไม(ได%)

Having led neither a good life, Nor acquired riches while young, They lie about like broken bows, Sighing about the past.

หมวดชรา - OLD AGE

๑. โกน� หาโส ก�มานน�โท น�จ�จ� ปช�ชล�เต สต� อน�ธกาเรน โอนท�ธา ปท4ปC น คเวสถ ฯ ๑๔๖ ฯ

จะม0วร(าเร�ง สน�กสนานก0นท�าไม ในเม-&อโลกก�าล0งล�กเป"นไฟอย$(เน-องน�ตย1 พวกเธอถ$กความม-ดม�ดปDดบ0งตา ไยไม(แสวงหาแสงสว(างก0นเล(า

What this laughter, what this joy When the world is ever on fire? Shrouded all about by darkness, Will you not then look for light?

๒. ปส�ส จ�ต�ตกต� พ�ม�พ� อร�กาย� สม�ส�ส�ต� 

อาต�ร� พห�สง�กป�ปC ยส�ส นต�ถ� ธ�ว� ฐ�ต� ฯ ๑๔๗ ฯ

จงด$ร(างกายท4&ว(าสวยงามน4:เถ�ด เต)มไปด%วยแผล สร%างข>:นด%วยกระด$ก มากด%วยโรค มากด%วยความคร(นค�ดปรารถนา หาความย0&งย-นถาวรม�ได%

Behold this beautiful body, A mass of sores, a bone-gathering, Diseased and full of hankerings, With no lasting, no persisting.

๓. ปร�ช�ณ�ษม�ท� ร$ปC โรคน�ฑ�ฒ� ปภง�ค�ณ� ภ�ช�ชต� ป$ต�สน�เทโห มรณน�ต� ห� ช4ว�ต� ฯ ๑๔๘ ฯ

ร(างกายน4:แก(หง(อมแล%ว เป"นท4&อาศ0ยของโรค แตกท�าลายง(าย ร(างกายอ0นเน(าเหม)นน4: จ0กแตกสลายพ0งภ�นท1 เพราะข4ว�ตส�:นส�ดลงท4&ความตาย

Thoroughly worn out is this body, A net of diseases and very frail. This heap of corruption breaks to pieces. For life indeed ends in death.

๔. ยาน4มาน� อปต�ถาน� อลาพ$เนว สารเท กาโปตกาน� อฏ�ฐ4น� ตาน� ท�ส�วาน กา รต� ฯ ๑๔๙ ฯ

กระด$กเหล(าน4: ม4ส4ขาวเหม-อนส4นกพ�ราบ ไม(เป"นท4&ต%องการของใครๆ ด�จน�:าเต%าในฤด$สารท ด$แล%วไม(น(าปรารถนาย�นด4

As gourds are cast away in autumn, So are these dove-hued bones. 

What pleasure is there found For one who looks at them?

๕. อฏ�ฐ4น� นคร� กต� ม�สโลห�ตเลปน� ยต�ถ ชรา จ มจ�จ� จ มาโน มก�โข จ โอห�โต ฯ ๑๕๐ ฯ

ร(างกายน4:เป"น "อ0ฐ�นคร" (เม-องกระด$ก) 

ฉาบด%วยเน-:อและโลห�ต เป"นท4&สถ�ตแห(ง ชรา มรณะ ความเย(อหย�&ง และความด$ถ$กบ�ญค�ณก0น

Of bones is this city made, Plastered with flesh and blood. Herein dwell decay and death, Pride and detraction.

๖. ช4รน�ต� เว ราชรถา ส�จ�ต�ตา อโถ สร4รม�ปD ชร� อ�เปต� สตญ�จ ธม�โม น ชร� อ�เปต� สน�โต หเว สพ�ภ� ปเวทยน�ต� ฯ ๑๕๑ ฯ

ราชรถ อ0นว�จ�ตรงดงาม ย0งเก(าได% แม%ร(างกายของเรา ก)ไม(พ%นชราภาพ แต(ธรรมของส0ตบ�ร�ษหาแก(ไม( ส0ตบ�ร�ษท0:งหลาย ย(อมกล(าวสอนก0นเช(นน4:แล

Splendid royal chariots wear away, The body too comes to old age. But the good's teaching knows not decay. Indeed, the good tech the good in this way.

๗. อป�ปส�ส�ตาย� ป�ร�โส พล�วท�โทว ช4รต� ม�สาน� ตส�ส วฑ�ฒน�ต� ปญ�ญา ตส�ส น วฑ�ฒต� ฯ ๑๕๒ ฯ

คนโง(แก(เปล(า เหม-อนโคถ>ก มากแต(เน-:อหน0งม0งสา แต(ปFญญาหาเพ�&มข>:นไม(

Just as the ox grows old, So ages he of little learning, His flesh increases, His wisdom is waning.

๘. อเนกชาต�ส�สาร� สน�ธาว�ส�ส� อน�พ�พ�ส� คหการ� คเวสน�โต ท�ก�ขา ชาต� ป�นป�ป�น� ฯ ๑๕๓ ฯ

เม-&อไม(พบนายช(างผ$%สร%างเร-อน เราได%เว4ยนว(ายตายเก�ด ในสงสารน0บชาต�ไม(ถ%วน การเก�ดแล%วเก�ดอ4กเป"นท�กข1

Through many a birth I wandered in Samsara, Seeking but not finding the Housebuilder, Painful is birth ever again and again.

๙. คหการก ท�ฏ�โฐส� ป�น เคห� น กาหส� สพ�พา เต ผาส�กา ภค�คา คหก$ฏ� ว�สง�ขต� ว�สง�ขารคต� จ�ต�ต� ตณ�หาน� ขยมช�ฌคา ฯ ๑๕๔ ฯ

นายช(างเอย บ0ดน4:เราพบท(านแล%ว ท(านจะสร%างเร-อนไม(ได%อ4ก จ0นท0น อกไก( เราท�าลายหมดแล%ว จ�ตของเราบรรล�น�พพาน หมดความทะยานอยากแล%ว

O Housebuilder, you have been seen, You shall not build the house again. Your rafters have been broken, Your ridge-pole demolished too. My mind has now attained the Unconditioned, And reached the end of all craving.

๑๐. อจร�ต�วา พ�รห�มจร�ย� อลท�ธา โยพ�พเน ธน� 

ช�ณ�ณโกญ�จาว ฌายน�ต� ข4ณมจ�เฉว ปล�ลเล ฯ ๑๕๕ ฯ

เม-&อย0งอย$(ในว0ยหน�(มสาว ไม(ท�าต0วให%ด4และไม(หาทร0พย1ไว% พอถ>งว0ยแก(เฒ(า พวกเขาย(อมน0&งซบเซา เหม-อนนกกะเร4ยนแก( จ0บเจ(าอย$(ร �มสระท4&ไร%ปลา

Having led neither a good life, Nor acquired riches while young, They pine away as aged herons Around a fishless pond.

๑๑. อจร�ต�วา พ�รห�มจร�ย� อลท�ธา โยพ�พเน ธน� เสน�ต� จาปาต�ข4ณาว ป�ราณาน� อน�ต�ถ�น� ฯ ๑๕๖ ฯ

เม-&ออย$(ในว0ยหน�(มสาว ไม(ท�าต0วให%ด4 และไม(หาทร0พย1ไว% พอถ>งว0ยแก(เฒ(า พวกเขาย(อมนอนท�กข1 ทอดถอนใจร�าพ>งถ>งความหล0ง เหม-อนธน$ห0ก (ใช%ย�งอะไรก)ไม(ได%)

Having led neither a good life, Nor acquired riches while young, They lie about like broken bows, Sighing about the past.

หมวดตน - THE SELF

๑. อต�ตานญ�เจ ปDย� ชญ�ญา รก�เขย�ย น� ส�รก�ข�ต� ต�ณ�ณมญ�ญตร� ยาม� ปฏ�ชค�เคย�ย ปณ�ฑ�โต ฯ ๑๕๗ ฯ

ถ%าร$ %ว(าตนเป"นท4&ร 0ก พ>งร0กษาตนไว%ให%ด4 

บ0ณฑ�ตควรประค0บประคองตนไว% ไม(ท0:งสามว0ยใดว0ยหน>&ง

If one holds oneself dear, One should protect oneself well. During any of the three watches (of life) The wise should keep vigil.

๒. อต�ตานเมว ปฐม� ปฏ�ร$เป น�เวสเย อถญ�ญมน�สาเสย�ย น ก�ล�ส�เสย�ย ปณ�ฑ�โต ฯ ๑๕๘ ฯ

ควรปฏ�บ0ต�ตนให%ด4ก(อน แล%วค(อยสอนคนอ-&น บ0ณฑ�ตเม-&อท�าได%อย(างน4: จ>งจะไม(สร%างมลท�นแก(ตน

One should first establish oneself In what is proper, And then instruct others. A wise man who acts in this way Shall never get defiled.

๓. อต�ตานญ�เจ ตถา กย�รา ยถญ�ญมน�สาสต� ส�ทน�โต วต ทเมถ อต�ตา ห� ก�ร ท�ท�ทโม ฯ ๑๕๙ ฯ

สอนคนอ-&นอย(างใด ควรท�าตนอย(างน0:น ฝBกตนเองแล%วค(อยฝBกคนอ-&น เพราะต0วเราเองฝBกยากย�&งน0ก

As he instructs others He should himself act. Himself fully controlled, He should control others. Difficult indeed is to control oneself.

๔. อต�ตา ห� อต�ตโน นาโถ 

โก ห� นาโถ ปโร ส�ยา อต�ตนา ห� ส�ทน�ตน นาถ� ลภต� ท�ล�ลภ� ฯ ๑๖๐ ฯ

เราต%องพ>&งต0วเราเอง คนอ-&นใครเล(าจะเป"นท4&พ>&งได% บ�คคลผ$%ฝBกตนด4แล%ว ย(อมได%ท4&พ>&งท4&ได%แสนยาก

Oneself ideeed is master of oneself, Who else could other master be? With oneself perfectedly trained, One obtains a refuge hard to gain.

๕. อต�ตนาว กต� ปาปC อต�รช� อต�ตสม�ภว� อภ�มต�ถต� ท�ม�เมธ� วช�ร�วม�หย� มณ> ฯ ๑๖๑ ฯ

บาปท4&ตนท�าเอง เก�ดในตนเอง และตนเองเป"นผ$%สร%างไว% ย(อมท�าลายคนโง(ให%ย(อยย0บ เหม-อนเพชร ท�าลายแก%วมณ4

The evil, done by oneself, Self-begotten and self-produced, Crushes the witless one, As the diamond grinds a hard gem.

๖. ยส�ส อจ�จน�ตท�ส�ส4ล�ย� มาล�วา สาลม�โวต�ถต� กโรต� โส ตถต�ตาน� ยถา น� อ�จ�ฉต4 ท�โส ฯ ๑๖๒ ฯ

คนท�ศ4ล ก)เหม-อนก0บต%นไม% ท4&เถาว0ลย1ข>:นจนรก เขาท�าต0วให%วอดวายเอง ม�จ�าต%องรอให%ศ0ตร$มาคอยกระท�าให%

An exceedingly corrupted man is like A creeper strangling a tree. Surely, he does unto himself What his enemy would wish for him.

๗. ส�กราน� อสธ$น� อต�ตโน อห�ตาน� จ ย� เว ห�ตญ�จ สาธ�ญ�จ ต� เว ปรมท�ก�กร� ฯ ๑๖๓ ฯ

กรรมไม(ด4 ท0:งไม(ม4ประโยชน1แก(ตน ท�าง(าย แต(กรรมด4และม4ประโยชน1 ท�าได%ยากย�&ง

Easy to do are those karmas Which are bad and not benefitting oneself. But those which are good and beneficial Are dificult indeed to be performed.

๘. โย สาสน� อรหต� อร�ยาน� ธม�มช4ว�น� ปฏ�ก�โกสต� ท�ม�เมโธ ท�ฏ�ฐ> น�ส�สาย ปาปDก� ผลาน� กณ�ฏกส�เสว อต�ตฆญ�ญาย ผล�ลต� ฯ ๑๖๔ ฯ

คนทรามปFญญา ม4ความเห)นผ�ด ต�เต4ยนค�าสอน ของเหล(าพระอร�ยะผ$%อรห0นต1 ผ$%ม4ช4ว�ตอย$(โดยธรรม เขาย(อมเก�ดมาเพ-&อฆ(าต0วเขาเอง เหม-อนช�ยไผ(ฆ(าต%นไผ(ฉะน0:น

Whoso on account of false views Scorns the teaching of the Noble Ones, The Worhty and Righteous Ones. He, the foolish man, destroys himself Like the bamboo, seeding, finds its end.

๙. อต�ตนาว กต� ปาปC อต�ตนา สง�ก�ล�ส�สต� อต�ตนา อกต� ปาปC อต�ตนาว ว�ส�ช�ฌต� 

ส�ท�ธ� อส�ท�ธ� ปจ�จต�ต� นาญ�โญ อญ�ญ� ว�โสธเย ฯ ๑๖๕ ฯ

ตนท�าบาปเอง ตนก)เศร%าหมองเอง ตนไม(ท�าบาปตนก)บร�ส�ทธ�6เอง ความบร�ส�ทธ�6หร-อไม(บร�ส�ทธ�6เป"นของเฉพาะตน คนอ-&นจะให%คนอ-&นบร�ส�ทธ�6แทนไม(ได%

By oneself is evil done, By oneself does one get defiled. By oneself is evil left undone, By oneself is one purified. Purity or impurity depends on oneself, No one can purify anther.

๑๐. อต�ตทต�ถ� ปรต�เถน พห�นาปD น หาปเย อต�ตทต�ถมภ�ญ�ญาย สทต�ถปส�โต ส�ยา ฯ ๑๖๖ ฯ

ถ>งจะท�าประโยชน1แก(คนอ-&นมากมาย ก)ไม(ควรละท�:งจ�ดหมายปลายทางของตน เม-&อร$ %ว(าอะไรค-อจ�ดหมายปลายทางของตนแล%ว ก)ควรใฝMใจขวนขวาย

Fall not away from one's own purpose For the sake of another, however great, When once one has seen one's own goal, One should hold to it fast and firm.

หมวดโลก - THE WORLD

๑. ห4น� ธม�ม� น เสเวย�ยปมาเทน น ส�วเสม�จ�ฉาท�ฏ�ฐ> น เสเวย�ยน ส�ยา โลกวฑ�ฒโน ฯ ๑๖๗ ฯ

อย(าประพฤต�ส�&งเลวทรามอย(าอย$(ด%วยความประมาท

อย(าย>ดถ-อความเห)นผ�ดอย(าท�าตนเป"นคนรกโลก

Do not follow mean things.Do not live in heedlessness.Do not embrace false views,Do not be a 'world-upholder'.

๒. อ�ต�ต�ฏ�เฐ นป�ปมช�เชย�ยธม�ม� ส�จร�ต� จเรธม�มจาร4 ส�ข� เสต�อส�ม> โลเก ปรม�ห� จ ฯ ๑๖๘ ฯ

ล�กข>:นเถ�ด อย(าม0วประมาทอย$(เลยจงประพฤต�ส�จร�ตธรรมเพราะผ$%ประพฤต�ธรรมย(อมอย$(เป"นส�ขท0:งในโลกน4:และโลกหน%า

Arise! Be not negligent!Lead a righteous life.For one who lives a righteous lifeDwells in peace here and hereafter.

๓. ธม�มญ�จเร ส�จร�ต�น ต� ท�จ�จร�ต� จเรธม�มจาร4 ส�ข� เสต�อส�ม> โลเก ปรม�ห� จ ฯ ๑๖๙ ฯ

จงประพฤต�ส�จร�ตธรรมอย(าประพฤต�ท�จร�ตผ$%ประพฤต�ธรรมย(อมอย$(เป"นส�ขท0:งในโลกน4:และโลกหน%า

By Dharma should one lead one's lifeAnd not embrace corrupted means.For one who lives a Dharma lifeDwells in peace here and hereafter.

๔. ยถา พ�พ�พ�ฬก� ปส�เส

ยถา ปส�เส มร4จ�ก�เอว� โลก� อเวก�ขน�ต�มจ�จ�ราชา น ปส�สต� ฯ ๑๗๐ ฯ

ผ$%ท4&มองเห)นโลกว(าไม(จ4ร0งและหาสาระอะไรม�ได%เช(นเด4ยวก0บคนมองฟองน�:าและพย0บแดดคนเช(นน4:พญามารย(อมตามหาไม(พบ

Whoso would look upon the worldJust as one would see a bubble,And as one would view a mirage-Him the King of Death finds not.

๕. เอถ ปส�สถ�ม� โลก�จ�ต�ต� ราชรถ$ปม�ยต�ถ พาลา ว�ส4ทน�ต�นต�ถ� สง�โค ว�ชานต� ฯ ๑๗๑ ฯ

ส$เจ%าท0:งหลาย จงมาเถ�ดมาด$โลกน4:อ0นว�จ�ตรพ�สดาร เหม-อนก0บราชรถทรงณ ท4&น4&แหละ เหล(าคนโง(พาก0นหมกม�(นอย$(แต(ผ$%ร$ %หาต�ดข%องอย$(ไม(

Come you all and behold this worldLike an ornamented royal chariot,Wherein the fools are deeply sunk.But for those who know there is no bond.

๖. โย จ ป�พ�เพ ปมช�ช�ต�วาปจ�ฉา โส นป�ปมช�ชต�โสม� โลก� ปภาเสต�อพ�ภา ม�ต�โตว จน�ท�มา ฯ ๑๗๒ ฯ

ผ$%ท4&เคยประมาทในกาลก(อนแต(ภายหล0งไม(ประมาทเขาย(อมส(องโลกน4:ให%สว(างเหม-อนพระจ0นทร1ท4&พ%นจากเมฆ

Whoso was previously negligentBut afterwards practises vigilance-

He illumines the world here and nowLike the moon emerging from the cloud.

๗. ยส�ส ปาปC กต� กม�ม�ก�สเลน ปห4ยต�โสม� โลก� ปภาเสต�อพ�ภา ม�ต�โต จน�ท�มา ฯ ๑๗๓ ฯ

ผ$%ใดท�าบาปไว%แล%วละได%ด%วยการท�าด4ผ$%น0:นย(อมส(องโลกน4:ให%สว(างเหม-อนพระจ0นทร1ท4&พ%นจากเมฆ

Who by his wholesome deedsRemoves the evil done-He illumines the workd here and nowLike the moon emerging from the cloud.

๘. อน�ธภ$โต อย� โลโกตน�เกต�ถ ว�ปส�สต�สก�น�โต ชาลม�ต�โตวอป�โป สค�คาย คจ�ฉต� ฯ ๑๗๔ ฯ

โลกน4: ม-ดมน น%อยคนจ0กเห)นแจ%งน%อยคน จะไปสวรรค1เหม-อนนกต�ดข(ายนายพรานน%อยต0วจะหล�ดรอดไปได%

Blind is this world,Few are they who clearly see.As the birds escaping from a net,Few are they who go to heaven.

๙. ห�สาท�จ�จปเถ ยน�ต�อากาเส ยน�ต� อ�ท�ธ�ยาน4ยน�ต� ธ4รา โลกม�หาเชต�วา มาร� สวาหน� ฯ ๑๗๕ ฯ

พระยาหงส1 เห�นฟLาไปหาพระอาท�ตย1ผ$%ม4ฤทธ�6 เหาะเห�นเด�นอากาศน0กปราชญ1 ออกไปจากโลกเพราะเอาชนะพญามารพร%อมท0:งกองท0พ

Swans fly on the path of the sun,Magicians pass through the air.The wise go forth out of the world,Having conquered Mara with all his troop.

๑๐. เอกธม�มมต4ตส�สม�สาวาท�ส�ส ชน�ต�โนว�ต�ณ�ณปรโลกส�สนต�ถ� ปาปC อการ�ย� ฯ ๑๗๖ ฯ

คนท4&ล(วงศ4ลข%อท4&ส4&ม0กพ$ดเท)จ ไม(ค�าน>งถ>งปรโลกจะไม(ท�าความช0&ว ไม(ม4

By him who breaks the fourth precept,Who at all time speaks untruth,Who regards not the world beyond,There is no evil that cannot be done.

๑๑. น เว กทร�ยา เทวโลก� วชน�ต�พาลา หเว นป�ปส�สน�ต� ทาน�ธ4โร จ ทาน� อน�โมทมาโนเตเนว โส โหต� ส�ข4 ปรต�ถ ฯ ๑๗๗ ฯ

แน(นอน คนตระหน4&ไม(ม4โอกาสไปเทวโลกแน(นอน คนโง( ไม(สรรเสร�ญการให%แต(คนฉลาด ย�นด4ให%ทานน4&แลท4&บ0นดาลให%เขาได%ร0บส�ขในปรภพ

Verily, the misers go not to celestial realms.Fools do not indeed praise liberality.The wise, however, rejoice in givingAnd thereby become happy hereafter.

๑๒. ปฐพ�ยา เอกรช�เชนสค�คส�ส คมเนน วาสพ�พโลกาธ�ปจ�เจนโสตาปต�ต�ผล� วร� ฯ ๑๗๘ ฯ

ย�&งกว(า เอกราชย1ท0&วท0:งแผ(นด�นย�&งกว(า ข>:นสวรรคาล0ยย�&งกว(า อธ�ปไตยใดในโลกท0:งปวงค-อ พระโสดาปFตต�ผล

Than sole sovereignty over the earth,Than going to celestial worlds,Than lordship over all the worlds,Better is the fruit of a Stream-Winner.

หมวดพระพ ทธเจ�า - THE ENLIGHTENED ONE

๑. ยส�ส ช�ต� นาวช4ยต� ช�ตมส�ส โน ยาต� โกจ� โลเก ต� พ�ท�ธมนน�ตโคจร� อปท� เกน ปเทน เนส�สถ ฯ ๑๗๙ ฯ

พระพ�ทธเจ%าพระองค1ใด ทรงชนะก�เลสได%เด)ดขาด ก�เลสท4&ทรงชนะแล%วไม(ต�ดตามพระองค1ไปอ4ก พระพ�ทธเจ%าองค1น0:น ทรงม4พระส0พพ0ญญ�ตญาณหาท4&ส�ดม�ได% ไม(ไปตามทางของก�เลสแล%ว พวกเธอจะน�าท(านไปตามทางไหนเล(า

Whose conquest is not turned into defeat, Whom not even a bit of conquered passion follows- That trackless Buddha of infinite range, By which way will you lead him?

๒. ยส�ส ชาล�น4 ว�สต�ต�กา ตณ�หา นต�ถ� ก�ห�ญ�จ� เนตเว 

ต� พ�ท�ธมนน�ตโคจร� อปท� เกน ปเทน เนส�สถ ฯ ๑๘๐ ฯ

พระพ�ทธเจ%าพระองค1ใด ไม(ม4ต0ณหาด0งตาข(าย อ0นม4พ�ษสงร%ายกาจ พระพ�ทธเจ%าพระองค1น0:น ทรงม4พระส0พพ0ญญ�ตญาณหาท4&ส�ดม�ได% ไม(ไปตามทางของก�เลสแล%ว พวกเธอจะน�าท(านไปตามทางไหนเล(า

Whom no entangling and poisonous Passions can lead astray- That trackless Buddha of infinite range, By which way will you lead him?

๓. เย ฌานป�ปส�ตา ธ4รา เนก�ขม�ม$ปสเม รตา เทวาปD เตส� ปDหยน�ต� สม�พ�ท�ธาน� สต4มต� ฯ ๑๘๑ ฯ

เหล(าเทวดาย(อมร0กธ4รชน ผ$%ขวนขวายในกรรมฐาน ย�นด4ในน�พพานอ0นสงบ ม4สต�และร$ %แจ%งจบส0จธรรม

Absorbed in meditation pratice, Delighting in the peace of Nibbana Mindful, wise and fully enlightened- Such men even the gods hold dear.

๔. ก�จ�โฉ มน�ส�สปฏ�ลาโภ ก�จ�ฉ� มจ�จาน ช4ว�ต� ก�จ�ฉ� สท�ธม�มส�สวน� ก�จ�โฉ พ�ท�ธานม�ป�ปาโท ฯ ๑๘๒ ฯ

ยาก ท4&ได%เก�ดมาเป"นมน�ษย1 ยาก ท4&ช4ว�ตส0ตว1อย$(สบาย ยาก ท4&จะได%ฟFงธรรมของส0ตบ�ร�ษ ยาก ท4&พระส0มพ�ทธจะอ�บ0ต�มา

Hard is it to be born as a man, Hard is the life of mortals, Hard is it to hear the Truth Sublime, Hard as well is the Buddha's rise.

๕. สพ�พปาปส�ส อกรณ� ก�สลส�ส$ปสม�ปทา สจ�ต�ตปร�โยทปน� เอต� พ�ท�ธาน สาสน� ฯ ๑๘๓ ฯ

ไม(ท�าความช0&วท�กชน�ด ท�าแต(ความด4 ท�าใจให%ผ(องใส น4:เป"นค�าสอนของพระพ�ทธเจ%าท0:งหลาย

Abstention from all evil, Cultivation of the wholesome, Purification of the heart; This is the Message of the Buddhas.

๖. ขน�ต4 ปรม� ตโป ต4ต�ก�ขา น�พ�พาน� ปรม� วทน�ต� พ�ท�ธา น ห� ปพ�พฃ�โต ปร$ปฆาต4 สมโณ โหต� ปร� ว�เหฐยน�โต

ข0นต�ค-อความอดทน เป"นตบะอย(างยอด น�พพาน ท(านผ$%ร$ %กล(าวว(าเป"นยอด ผ$%ท4&ย0งท�าร%ายผ$%อ-&นอย$( ไม(จ0ดว(าเป"นบรรพช�ต ผ$%ท4&ย0งเบ4ยดเบ4ยนคนอ-&นอย$( ไม(จ0ดว(าเป"นสมณะ

Forbearance is the highest ascetic practice, 'Nibbana is supreme'; say the Buddhas. he is not a 'gone forth' who harms another. He is not a recluse who molests another.

๗. อน$ปวาโท อน$ปฆาโต ปาฏ�โมก�เข จ ส�วโร มต�ตญ�ญ�ตา จ ภต�ตส�ม> ปน�ตญ�จ สยนาสน� 

อธ�จ�ต�เต จ อาโยโค เอต� พ�ท�ธาน สาสน� ฯ ๑๘๕ ฯ

ไม(ว(าร%ายใคร ไม(กระทบกระท0&งใคร ระม0ดระว0งในปาต�โมกข1 บร�โภคพอประมาณ อย$(ในสถานสง0ด ฝBกห0ดจ�ตให%สงบ น4:ค-อค�าสอนของพระพ�ทธเจ%าท0:งหลาย

To speak no ill, To do no harm, To observe the Rules, To be moderate in eating, To live in a secluded abode, To devote onself to meditation- This is the Message of the Buddhas.

๘. น กหาปณวส�เสน ต�ต�ต� กาเมส� ว�ช�ชต� อป�ปส�สาทา ท�ก�ขา กามา อ�ต� ว�ญ�ญาย ปณ�ฑ�โต ฯ ๑๘๖ ฯ

๙. อปD ท�พ�เพส� กาเมส� รต> โส นาธ�คจ�ฉต� ตณ�หก�ขยรโต โหต� สม�มาสม�พ�ท�ธสาวโก ฯ ๑๘๗ ฯ

ถ>งแม%เง�นตราจะไหลมาด0งห(าฝน ความอยากของคนก)หาอ�&มไม( กามว�ส0ยท0:งหลายม4ความส�ขจร�งๆน%อย เต)มไปด%วยความท�กข1สารพ0ด ร$ %ช0ดด0งน4:แล%ว สาวกของพระส0มมาส0มพ�ทธเจ%า ย(อมไม(ย�นด4ในกามารมณ1แม%ท4&เป"นท�พย1 หากแต(ย�นด4ในทางส�:นก�เลสต0ณหา

Not in a rain of golden coins Is satisfaction to be found. ' Of little joy, but painful are sensual pleasures'; 

Thus the wise man clearly comprehends. Even in the heavenly pleasures He finds no satisfaction. In the destruction of all desires, The Fully Awakened One's disciple delights.

๑๐. พห$ เว สรณ� ยน�ต� ปพ�พตาน� วนาน� จ อารามร�ก�ขเจต�ยาน� มน�ส�สา ภยตช�ช�ตา ฯ ๑๘๘ ฯ คนเป"นจ�านวนมาก เม-&อภ0ยมาถ>งต0ว พาก0นย>ดเอาส�&งต(างๆเป"นท4&พ>&ง อาท� ภ$เขา ปMาไม% สวน ต%นไม% และเจด4ย1

Many men in their fear Betake themselves for a refuge To hills, woods, gardens Sacred trees and shrines.

๑๑. เนต� โข สรณ� เขม� เนต� สรณม�ต�ตม� เนต� สรณมาคม�ม สพ�พท�ก�ขา ปม�จ�จต� ฯ ๑๘๙ ฯ

น0&นม�ใช(ท4&พ>&งอ0นปลอดภ0ย น0&นม�ใช(ท4&พ>&งอ0นส$งส�ด อาศ0ยท4&พ>&งชน�ดน0:น ก)ไม(พ%นท�กข1ท0:งปวงได%

Such a refuge is not secure, Such a refuge is not supreme. To such a refuge shoulf one go, One is not released from all sorrow.

๑๒. โย จ พ�ท�ธญ�จ ธม�มญ�จ สง�ฆญ�จ สรณ� คโต จต�ตาร� อร�ยสจ�จาน� สม�มป�ปญ�ญาย ปส�สต� ฯ ๑๙๐ ฯ

๑๓. ท�ก�ข� ท�ก�ขสม�ป�ปาท� ท�ก�ขส�ส จ อต�ก�กม� 

อร�ยญ�จฏ�ฐง�ค�ก� มค�ค� ท�ก�ข$ปสมคาม�น� ฯ ๑๙๑ ฯ

ผ$%ถ>งพระพ�ทธ พระธรรม และพระสงฆ1เป"นท4&พ>&ง ย(อมเห)นอร�ยส0จด%วยปFญญาชอบ ค-อ ท�กข1, เหต�ของท�กข1, ความด0บท�กข1 และ อร�ยมรรคม4องค1แปด อ0นเป"นทางด0บท�กข1

He who takes refuge in The Buddha, the Dharma and the Sangha Sees with wisdom the Four Noble Truths: Suffering, The Cause of Suffering, The Cessation of Suffering, The Noble Eightfold Path leading to The Cessation of Suffering.

๑๔. เอต� โข สรณ� เขม� เอต� สรณม�ต�ตม� เอต� สรณมาคม�ม สพ�พท�ก�ขา ปม�จ�จต� ฯ ๑๙๒ ฯ

น0&นแลค-อท4&พ>&งอ0นปลอดภ0ย น0&นค-อท4&พ>&งอ0นส$งส�ด คนเราอาศ0ยท4&พ>&งชน�ดน0:น ย(อมพ%นจากท�กข1ท0:งปวง

Such indeed is a refuge secure, Such indeed is a refuge supreme. To such a refuge should one go, One is released from all sorrow.

๑๕. ท�ล�ลโภ ป�ร�สาชญ�โญ น โส สพ�พต�ถ ชายต� ยต�ถ โส ชายต4 ธ4โร ต� ก�ล� ส�ขเมธต� ฯ ๑๙๓ ฯ

บ�รษอาชาไนย หาได%ยาก เขาย(อมไม(เก�ดในตระก$ลท0&วไป คนฉลาดเช(นน4: เก�ดในตระก$ลใด ตระก$ลน0:นย(อมเจร�ญร� (งเร-องด%วยความส�ข

Hard to find is the Man Supreme, He is not born everywhere. But where such a wise one is born, That family thrives happily.

๑๖. ส�โข พ�ท�ธานม�ป�ปาโท ส�ขา สท�ธม�มเทสนา ส�ขา สง�ฆส�ส สามค�ค4 สมค�คาน� ตโป ส�โข ฯ ๑๙๔ ฯ

การเก�ดข>:นของพระพ�ทธเจ%าท0:งหลายให%เก�ดส�ข การแสดงพระส0ทธรรมให%เก�ดส�ข ความพร%อมเพร4ยงของหม$(ให%เก�ดส�ข ความพยายามของหม$(ท4&พร%อมเพร4ยงก0นให%เก�ดส�ข

Happy is the birth of the Buddha, Happy is the preaching of the Sublime Dharma, Happy is the unity of the Sangha, Happy is the striving of the united ones.

๑๗. ป$ชารเห ป$ชยโต พ�ท�เธ ยท�จ สาวเก ปปญ�จสมต�ก�กน�เต ต�ณ�ณโสกปรท�ทเว ฯ ๑๙๕ ฯ

๑๘. เต ตาท�เส ป$ชยโต น�พ�พ�เต อก�โตภเย น สก�กา ป�ญ�ญ� สง�ขาต��อ�เมต�ตมปD เกนจ� ฯ ๑๙๖ ฯ

ผ$%บ$ชาท(านท4&ควรบ$ชา ค-อพระพ�ทธเจ%า หร-อสาวกของพระพ�ทธเจ%า ผ$%ล(วงพ%นก�เลสเคร-&องขวางก0:น หมดโศกหมดปรเทวนา สงบระง0บ ปลอดภ0ยโดยประการท0:งปวง ใครๆไม(สามารถจะค�านวณบ�ญของบ�คคลผ$%น4:ว(า "เขาได%บ�ญประมาณเท(าน4:"

He who venerates those venerable ones, Be they the Buddhas or disciples; Those who have overcome obstacles 

And gone beyond distress and lamentation, Those who are serene and all-secure- No one is able to calculate His merit as 'such and such'.

หมวดความส ข - HAPPINESS

๑. ส�ส�ข� วต ช4วามเวร�เนส� อเวร�โนเวร�เนส� มน�ส�เสส�ว�หราม อเวร�โน ฯ ๑๙๗ ฯ

ในหม$(มน�ษย1 ผ$%จองเวรก0นพวกเราไม(จองเวรใครช(างอย$(สบายจร�งหนอในหม$(มน�ษย1ผ$%เต)มไปด%วยเวรพวกเราอย$(อย(างปราศจากเวร

Happily indeed do we liveUnhating among those hating men.Among many hate-filled men,Thus we dwell unhating.

๒. ส�ส�ข� วต ช4วามอาต�เรส� อนาต�ราอาต�เรส� มน�ส�เสส�ว�หราม อนาต�รา ฯ ๑๙๘ ฯ

ในหม$(มน�ษย1 ผ$%ม4ก�เลสพวกเราหมดก�เลสแล%วช(างอย$(ส�ขสบายจร�งหนอในหม$(มน�ษย1 ผ$%ม4ก�เลสพวกเราอย$(ปราศจากก�เลส

Happily indeed do we liveNot yearning among those who yearn.Among many yearning men,Thus we dwell unyearning.

๓. ส�ส�ข� วต ช4วามอ�ส�ส�ก�เกส� อน�ส�ส�กาอ�ส�ส�ก�เกส� มน�ส�เสส�ว�หราม อน�ส�ส�กา ฯ ๑๙๙ ฯ

ในหม$(มน�ษย1 ผ$%ม4ความกระวนกระวายพวกเราไม(กระวนกระวายช(างอย$(เป"นส�ขสบายจร�งหนอในหม$(มน�ษย1 ผ$%ม4ความกระวนกระวายพวกเราอย$(ปราศจากความกระวนกระวาย

Happily indeed do we liveNot anxious among those anxious men.Among many anxious men,Thus we dwell unanxious.

๔. ส�ส�ข� วต ช4วามเยส� โน นต�ถ� ก�ญ�จน�ปJต�ภก�ขา ภว�ส�สามเทวา อาภส�สรา ยถา ฯ ๒๐๐ ฯ

พวกเราไม(ม4ก�เลสเศร%าหมองใจช(างอย$(ส�ขสบายจร�งหนอพวกเราม4ปJต�เป"นภ0กษาหารเปร4ยบปานเหล(าอาภ0สรพรหม

Happily indeed do we live-We that call nothing our own.Feeders on joy shall we beEven as the Abhassara gods.

๕. ชย� เวร� ปสวต�ท�ก�ข� เสต� ปราช�โตอ�ปสน�โต ชยปราชย� ฯ ๒๐๑ ฯ

ผ$%แพ%ย(อมก(อเวร

ผ$%พ(ายย(อมอย$(เป"นท�กข1ผ$%ละความแพ%และความพ(ายเส4ยม4ใจสงบระง0บน0&นแหละเป"นส�ข

The victor begets hate,While the defeated lives in distress.Happily the peaceful lives,Having given up victory and defeat.

๖. นต�ถ� ราคสโม อค�ค�นต�ถ� โทสสโม กล�นต�ถ� ขน�ธสมา ท�ก�ขานต�ถ� สน�ต�ปร� ส�ข� ฯ ๒๐๒ ฯ

ไม(ม4ไฟใดเสมอด%วยราคะไม4ม4โทษใดเสมอด%วยโทสะไม(ม4ท�กข1ใดเสมอด%วยเบญจข0นธ1ไม(ม4ส�ขใดเสมอด%วยความสงบ

No fire is there like lust,No crime like hatred,No ill like the Five Aggregates,No higher bliss than Nibbana's peace.

๗. ช�ฆจ�ฉาปรมา โรคาสง�ขารา ปรมา ท�ก�ขาเอต� ­ต�วา ยถาภ$ต�น�พ�พาน� ปรม� ส�ข� ฯ ๒๐๓ ฯ

ความห�วเป"นโรคอย(างย�&งส0งขาร เป"นท�กข1อย(างย�&งร$ %ความจร�งข%อน4:แล%ว(คนฉลาด จ>งท�าพระน�พพานให%แจ%ง)

พระน�พพาน เป"นส�ขอย(างย�&ง

Of all diseases hunger is the greatest,Of all pains the comp[ounded things,Knowing this (the wise realize Nibbana)Which is the bliss supreme.

๘. อาโรค�ยปรมา ลาภาสน�ต�&hibar; �ปรม� ธน�ว�ส�สาสปรมา ­าต4น�พ�พาน� ปรม� ส�ข� ฯ ๒๐๔ ฯ

ความไม(ม4โรค เป"นลาภอย(างย�&งความร$ %จ0กพอ เป"นทร0พย1อย(างย�&งความไว%วางใจก0น เป"นญาต�อย(างย�&งพระน�พพาน เป"นส�ขอย(างย�&ง

Health is the highest gain,Contentment is the greatest wealth,Trustful are the best kinsmen,Nibbana is the highest bliss.

๙. ปว�เวกรส� ปDต�วารส� อ�ปสมส�ส จน�ท�ทโร โหต� น�ป�ปาโปธม�มปJต�รส� ปDว� ฯ ๒๐๕ ฯ

เม-&อได%ล�:มรสแห(งว�เวกและรสพระน�พพานอ0นสงบได%ด-&มรสแห(งความอ�&มเอมในพระธรรมบ�คคลย(อมจะหมดบาป หมดท�กข1ร%อน

Having tasted the flavour ofSeclusion and Nibbana's peace,Woeless and stainless becomes he,Drinking the taste of the Dharma's joy.

๑๐. สาธ� ทส�สนมร�ยาน�สน�น�วาโส สทา ส�โขอทส�สเนน พาลาน�น�จ�จเมว ส�ข4 ส�ยา ฯ ๒๐๖ ฯ

การพบพระอร�ยเจ%าเป"นความด4การอย$(ร (วมก0บท(านให%เก�ดส�ขท�กเม-&อเม-&อไม(คบคนพาลเส4ยได%คนเราพ>งม4ความส�ขเป"นน�จน�ร0นดร1

Good is it to see the Noble Ones,To dwell with them is happiness,By not seeing foolish men,One may ever be happy.

๑๑. พาลสง�คตจาร4 ห�ท4ฆมท�ธาน โสจต�ท�ก�โข พาเลห� ส�วาโสอม�ต�เตเนว สพ�พทาธ4โร จ ส�ขส�วาโสญาต4น�ว สมาคโม ฯ ๒๐๗ ฯ

เพราะผ$%คบคนพาล ย(อมเศร%าโศกนานการอย$(ร (วมก0บคนพาลม4แต(ความท�กข1เหม-อนอย$(ร (วมก0บศ0ตร$การอย$(ร (วมก0บน0กปราญ1ม4แต(ความส�ขเหม-อนสมาคมของญาต�

Frequenting the company of foolsOne surely grieves for long;For association with fools is ever illJust as ever that of foes.But to dwell with the wise is happinessJust as relatives together met.

๑๒. ตส�มา ห�ธ4รญ�จ ปญญญ�จ พห�ส�ส�ตญจโธรย�หส4ล� วตวน�ตมร�ย�ต� ตาท�ส� สป�ป�ร �ส� ส�เมธ�ภเชถ นก�ขต�ตปถ�ว จน�ท�มา ฯ ๒๐๘ ฯ

เพราะฉะน0:นจ>งควรประพฤต�ตามผ$%เป"นปราชญ1ผ$%เฉ4ยบแหลม ศ>กษาเล(าเร4ยนมาก ม4ศ4ลาจารว0ตรเร4ยบร%อย เป"นพระอร�ยะ เป"นส0ตบ�ร�ษ ม4ปFญญาด4เหม-อนพระจ0นทร1ไปตามทางของกล�(มน0กข0ตฤกษ1

Therefore-Him the intelligent, the wise, the learned,The devout, the dutiful and the Noble One-Such a wise and intelligent manShould one ever followAs the moon follows the track of stars.

หมวดความร�ก - AFFECTIONS

๑. อโยเค ย�ญ�ชมต�ตาน� โยคส�ม�ญ�จ อโยชน� อต�ถ� ห�ต�วา ปDยค�คาห4 ปDเหตต�ตาน�โยค�น� ฯ ๒๐๙ ฯ พยายามในส�&งท4&ไม(ควรพยายาม ไม(พยายามในส�&งท4&ควรพยายาม ละเลยส�&งท4&เป"นประโยชน1 ต�ดอย$(ในปDยารมณ1 คนเช(นน4:ก)ได%แต(ร�ษยาผ$%ท4&พยายามช(วยต0วเอง

Exerting oneself in what should be shunned, Not exerting where one should exert, Rejecting the good and grasping at the pleasant, One comes to envy those who exert themselves.

๒. มา ปDเยห� สมาคญ�ฉ� อป�ปDเยห� ก�ทาจน� ปDยาน� อทส�สน� ท�ก�ข� อป�ปDยานญ�จ ทส�สน� ฯ ๒๑๐ ฯ

อย(าต�ดอย$(ในส�&งท4&เราร0ก หร-อไม(ร0ก การพล0ดพรากจากส�&งท4&เราร0ก เป"นท�กข1 การพบเห)นแต(ส�&งท4&ไม(ร0ก ก)เป"นท�กข1

Be not attached to the beloved And never with the unbeloved. Not to meet the beloved is painful As also to meet with the unbeloved.

๓. ตส�มา ปDย� น กย�ราถ ปDยาปาโย ห� ปาปโก 

คน�ถา เตส� น ว�ช�ชน�ต� เยส� นต�ถ� ปDยาปDย� ฯ ๒๑๑ ฯ

เพราะฉะน0:น ไม(ควรร0กส�&งใด เพราะพล0ดพรากจากของร0ก เป"นท�กข1 ผ$%ท4&หมดความร0กและความไม(ร0กแล%ว เคร-&องผ$กพ0น ก)พลอยหมดไปด%วย

Therefore hold nothing dear, For separation from the beloved is painful. There are no bonds for those To whom nothing is dear or not dear.

๔. ปDยโต ชายเต โสโก ปDยโต ชายเต ภย� ปDยโต ว�ป�ปม�ต�ตส�ส นต�ถ� โสโก ก�โต ภย� ฯ ๒๑๒ ฯ

ท4&ใดม4ของร0ก ท4&น0&นม4โศก ท4&ใดม4ของร0ก ท4&น0&นม4ภ0ย เม-&อไม(ม4ของร0กเส4ยแล%ว โศกภ0ย ก)ไม(ม4

From the beloved springs grief, From the beloved springs fear; For him who is free from the beloved There is neither grief nor fear.

๕. เปมโต ชายเต โสโก เปมโต ชายเต ภย� เปมโต ว�ป�ปม�ต�ตส�ส นต�ถ� โสโก ก�โต ภย� ฯ ๒๑๓ ฯ

ท4&ใดม4ความร0ก ท4&น0&นม4โศก ท4&ใดม4ความร0ก ท4&น0&นม4ภ0ย เม-&อไม(ม4ความร0กเส4ยแล%ว โศก ภ0ย ก)ไม(ม4

From love springs grief, From love spring fear; 

For him who is free from love There is neither grief nor fear.

๖. รต�ยา ชายเต โสโก รต�ยา ชายเต ภย� รต�ยา ว�ป�ปม�ต�ตส�ส นต�ถ� โสโก ก�โต ภย� ฯ ๒๑๔ ฯ

ท4&ใดม4ความย�นด4 ท4&น0&นม4โศก ท4&ใดม4ความย�นด4 ท4&น0&นม4ภ0ย เม-&อไม(ม4ความย�นด4เส4ยแล%ว โศก ภ0ย ก)ไม(ม4

From attachment springs grief, From attachment sprighs fear; For him who is free from attachment There is neither grief nor fear.

๗. กามโต ชายเต โสโก กามโต ชายเต ภย� กามโต ว�ป�ปม�ต�ตส�ส นต�ถ� โสโก ก�โต ภย� ฯ ๒๑๕ ฯ

ท4&ใดม4ความใคร( ท4&น0&นม4โศก ท4&ใดม4ความใคร( ท4&น0&นม4ภ0ย เม-&อไม(ม4ความใคร(เส4ยแล%ว โศก ภ0ย ก)ไม(ม4

From lust springs grief, From lust springs fear; For him who is free from lust There is neither grief nor fear.

๘. ตณ�หาย ชายเต โสโก ตณ�หาย ชายเต ภย� ตณ�หาย ว�ป�ปม�ต�ตส�ส นต�ถ� โสโก ก�โต ภย� ฯ ๒๑๖ ฯ

ท4&ใดม4ความทะยานอยาก ท4&น0&นม4โศก ท4&ใดม4ความทะยานอยาก ท4&น0&นม4ภ0ย 

เม-&อไม(ม4ความทะยานอยากเส4ยแล%ว โศก ภ0ย ก)ไม(ม4

From craving springs grief, From craving springs fear; For him who is free from craving There is neither grief no fear.

๙. ส4ลทส�สนสม�ปน�น� ธม�มฏ�ฐ� สจ�จวาท�น� อต�ตโน กม�มก�พ�พาน� ต� ชโน ก�ร�เต ปDย� ฯ ๒๑๗ ฯ

ผ$%ประพฤต�ด4 ม4ความเห)นถ$กต%อง ม0&นอย$(ในคลองธรรม พ$ดค�าส0ตย1 ปฏ�บ0ต�หน%าท4&ของคนสมบ$รณ1 คนย(อมเท�ดท$นด%วยความร0ก

He who is perfect in virtue and insight, Is established in the Dharma; Who speaks the truth and fulfills his won duty- Him do people hold dear.

๑๐. ฉน�ทชาโต อนก�ขาเต มนสา จ ผ�โฏ ส�ยา กาเมส� อป�ปฏ�พท�ธจ�ต�โต อ�ท�ธ�โสโตต� ว�จ�จต� ฯ ๒๑๘ ฯ

พระอนาคาม4ผ$%ใฝMพระน�พพาน ส0มผ0สผ(านผลสามด%วยใจ หมดปฏ�พ0ทธ1ร0กใคร(ในกาม จ>งได%สมญานามว(า "ผ$%ทวนกระแส"

He who has developed a wish for Nibbana, He whose mind is thrilled 9with the Three Fruits), He whose mind is not bound by sensual pleasures, Such a person is called 'Upstream-bound One".

๑๑. จ�รป�ปวาส> ป�ร�ส� ท$รโต โสต�ถ�มคต� 

ญาต�ม�ต�ตา ส�หช�ชา จ อภ�นน�ทน�ต� อาคต� ฯ ๒๑๙ ฯ

บ�รษผ$%จากไปนาน เม-&อกล0บมาจากไพร0ชสถานโดยสว0สด4 ญาต� และม�ตรสหายย(อมย�นด4ต%อนร0บ

After a long absence A man returns home Safe and sound from afar, Kinsmen and friends gladly welcome him.

๑๒. ตเถว กตป�ญ�ญม�ปD อส�มา โลกา ปร� คต� ป�ญ�ญาน� ปฏ�คณ�หน�ต� ปDย� ญาต>ว อาคต� ฯ ๒๒๐ ฯ

บ�ญท4&ได%ท�าไว%ในโลกน4: ย(อมต%อนร0บผ$%ท4&จากไป เหม-อนญาต�ท4&ร 0กมาจากท4&ไกล ฝ$งชนย(อมเต)มใจต%อนร0บ

Likewise, good deeds well receive the doer Who has gone from here to the next world, As kinsmen receive a dear friend on his return.

หมวดความโกรธ - ANGER

๑. โกธ� ชเห ว�ป�ปชเหย�ย มาน� ส�โยชน� สพ�พมต�ก�กเมย�ย ต� นามร$ปส�ม�มสช�ฒมาน� อก�ญ�จนธ� นาน�ปตน�ต� ท�ก�ขา ฯ ๒๒๑ ฯ ควรละความโกรธ และมานะ เอาชนะก�เลสเคร-&องผ$กม0ดท�กชน�ด ผ$%ท4&ไม(ต�ดอย$(ในร$ปนาม หมดก�เลสแล%ว ย(อมคลาดแคล%วจากความท�กข1

One should give up anger and pride, One should overcome all fetters. 

Ill never befalls him who is passionless, Who clings not to Name and Form.

๒. โย เว อ�ป�ปต�ต� โกธ� รถ� ภน�ต�ว ธารเย ตมห� สารถ> พ�ร$ม� รส�ม�ค�คาโห อ�ตโร ชโน ฯ ๒๒๒ ฯ

ผ$%ใดย0บย0:งความโกรธท4&เก�ดข>:นได%ท0นท4 เหม-อนสารถ4หย�ดรถท4&ก�าล0งแล(นไว%ได% ผ$%น0:นไซร%เราเร4ยกว(า "สารถ4" ส(วนคนนอกน4:ได%ช-&อเพ4ยง "ผ$%ถ-อเช-อก"

Whoso, as rolling chariot, checks His anger which has risen up- Him I call charioteer. Others merely hold the reins.

๓. อก�โกเธน ช�เน โกธ� อสาธ�� สาธ�นา ช�เน ช�เน กทร�ย� ทาเนน สจ�เจนาล�กวาท�น� ฯ ๒๒๓ ฯ

พ>งเอาชนะความโกรธ ด%วยความไม(โกรธ พ>งเอาชนะความร%าย ด%วยความด4 พ>งเอาชนะคนตระหน4& ด%วยการให% พ>งเอาชนะคนพ$ดพล(อย ด%วยค�าส0ตย1

Conquer anger by love, Conquer evil by good, Conquie the miser by liberality, Conquer the liar by truth.

๔. สจ�จ� ภเณ น ก�ช�เฌย�ย ทช�ชา อป�ปม�ปD ยาจ�โต เอเตห� ต4ห� ฐาเนห� คจ�เฉ เทวาน สน�ต�เก ฯ ๒๒๔ ฯ

ควรพ$ดค�าส0ตย1จร�ง ไม(ควรโกรธ แม%เขาขอเล)กๆน%อยๆ ก)ควรให% 

ด%วยการปฏ�บ0ต�ท0:งสามน4: เขาก)อาจไปสวรรค1ได%

One should speak the truth. One should not give way to anger. If asked for little one should give. One may go, by these three means, To the presence of celestials.

๕. อห>สกา เย ม�นโย น�จ�จ� กาเยน ส�ว�ตา เต ยน�ต� อจ�จ�ต� ฐาน� ยต�ถ คน�ต�วา น โสจเร ฯ ๒๒๕ ฯ

พระม�น4 ผ$%ไม(เบ4ยดเบ4ยนใคร ควบค�มกายอย$(เป"นน�จศ4ล ย(อมไปย0งถ�&นท4&น�ร0นดร ท4&ส0ญจรไปแล%ว ไม(เศร%าโศก

Those sages who are harmless And in body ever controlled Go to the Everlasting State Where gone they grieve no more.

๖. สทา ชาครมานาน� อโหรต�ตาน�ส�ก�ข�น� น�พ�พาน� อธ�ม�ต�ตาน� อฏ�ฐ� คจ�ฉน�ต� อาสวา ฯ ๒๒๖ ฯ

ส�าหร0บท(านผ$%ต-&นอย$(ตลอดเวลา ส�าเหน4ยกศ>กษาท�กท�พาราตร4 ม4ใจน%อมไปส$(พระน�พพาน อาสวะย(อมอ0นตรธานหมดส�:น

Of those who are wide-awake And train themeselves by night and day Upon Nibbana ever intent- The defilements fade away.

๗. โปราณเมต� อต�ล เนต� อช�ชตนาม�ว 

น�น�ทน�ต� ต�ณ�ห�มาส4น� น�น�ทน�ต� พห�ภาณ�น� ม�ตภาณ�ม�ปD น�น�ทน�ต� นต�ถ� โลเก อน�น�ท�โต ฯ ๒๒๗ ฯ

อต�ลเอย เร-&องอย(างน4:ม4มานานแล%ว ม�ใช(เพ�&งจะม4ในปFจจ�บ0นน4: อย$(เฉยๆเขาก)น�นทา พ$ดมาก เขาก)น�นทา พ$ดน%อย เขาก)น�นทา ไม(ม4ใครในโลก ท4&ไม(ถ$กน�นทา

Not only today, O Atula, From days of old has this been so; Sitting silent-him they blame, Speaking too much-him they blame, Talking little-him they blame, There is no one in the world who is not blamed.

๘. น จาห� น จ ภว�ส�สต� น เจตรห� ว�ช�ชต� เอกน�ต� น�น�ท�โต โปโส เอกน�ต� วา ปส�ส�โต ฯ ๒๒๘ ฯ

ไม(ว(าในอด4ต ปFจจ�บ0น อนาคต คนท4&ถ$กสรรเสร�ญ โดยส(วนเด4ยว หร-อถ$กน�นทา โดยส(วนเด4ยว ไม(ม4

There never was, and never will be, Nor is there now to be found A person who is wholly blamed Or wholly praised,

๙. ยญ�เจ ว�ญ�ญ$ ปส�สน�ต� อน�ว�จ�จ ส�เว ส�เว อจ�ฉ�ท�ทว�ต�ต> เมธาว> ปญ�ญาส4ลสมาห�ต� ฯ ๒๒๙ ฯ

๑๐. น�ก�ข� ชม�โพนทส�เสว โก ต� น�น�ท�ต�มรหต� เทวาปD น� ปส�สน�ต� พ�รห�ม�นาปD ปส�ส�โต ฯ ๒๓๐ ฯ

น0กปราชญ1พ�จารณารอบคอบแล%ว จ>งสรรเสร�ญผ$%ใด ผ$%ด�าเน�นช4ว�ตหาท4&ต�ม�ได% ฉลาด สมบ$รณ1ด%วยปFญญาและศ4ล ผ$%น0:น เปร4ยบเสม-อนแท(งทองบร�ส�ทธ�6 ใครเล(าจะต�าหน�เขาได% คนเช(นน4: แม%เทวดาก)ชม ถ>งพรหม ก)สรรเสร�ญ

He whom the intelligent praise After careful examination, He who is of flawless life, wise, And endowed with knowledge and virtue- Who would dare to blame him Who is like refined gold? Even the gods praise him, By Brahma too he is admired.

๑๑. กายป�ปโกปC รก�เขย�ย กาเยน ส�ว�โต ส�ยา กายท�จ�จร�ต� ห�ต�วา กาเยน ส�จร�ต� จเร ฯ ๒๓๑ ฯ

พ>งควบค�ม ความคะนองทางกาย พ>งส�ารวม การกระท�าทางกาย พ>งละกายท�จร�ต ประพฤต�กายส�จร�ต

One should guard against bodily hastiness, One should be restrained in body. Giving up bodily misconduct, One should be of good bodily conduct.

๑๒. วจ4ปโกปC รก�เขย�ย วาจาย ส�ว�โต ส�ยา วจ4ท�จ�จร�ต� ห�ต�วา วาจาย ส�จร�ต� จเร ฯ ๒๓๒ ฯ

พ>งควบค�ม ความคนองทางวาจา พ>งส�ารวม ค�าพ$ด พ>งละวจ4ท�จร�ต ประพฤต�วจ4ส�จร�ต

One should guard aginst hastiness in words, One should be restrained in words. 

Giving up verbal misconduct, One should be of good verbal conduct.

๑๓. มโนปโกปC รก�เขย�ย มนสา ส�ว�โต ส�ยา มโนท�จ�จร�ต� ห�ต�วา มนสา ส�จร�ต� จเร ฯ ๒๓๓ ฯ

พ>งควบค�ม ความคะนองทางใจ พ>งส�ารวม ความค�ด พ>งละมโนท�จร�ต ประพฤต�มโนส�จร�ต

One should guard against hastiness of mind, One should be restrained in thought. Giving up mental misconduct, One should be of good mental conduct.

๑๔. กาเยน ส�ว�ตา ธ4รา อโถ วาจาย ส�ว�ตา มนสา ส�ว�ตา ธ4รา เต เว ส�ปร�ส�ว�ตา ฯ ๒๓๔ ฯ

ผ$%ม4ปFญญา ย(อมส�ารวมกาย วาจา ใจ ท(านเหล(าน0:น น0บว(า ผ$%ส�ารวมด4แท%จร�ง

The wise are restrained in deed, In speech too they are restrained, They are restrained in mind as well- Verily, they are fully restrained.

หมวดมลท�น - IMPURITY

๑. ปณ�ฑ�ปลาโสว ทาน�ส� ยมป�ร�สาปD จ ต� อ�ปฏ�ฐ�ตา อ�ย�โยคม�เข จ ต�ฏ�ฐส� ปาเถย�ยม�ปD จ เต น ว�ช�ชต� ฯ ๒๓๕ ฯ

บ0ดน4: เธอแก(ด0งใบไม%เหล-อง 

ยมท$ตก�าล0งเฝLารออย$( เธอก�าล0งจะจากไปไกล แต(เสบ4ยงเด�นทางของเธอไม(ม4

Like a withered leaf are you now, Death's messangers wait for you. You are going to travel far away, But provision for your journey you have none.

๒. โส กโรห� ท4ปมต�ตโน ข�ป�ปC วายม ปณ�ฑ�โต ภว น�ท�ธน�ตมโล อนง�คโณ ท�พ�พ� อร�ยภ$ม�เมห�ส� ฯ ๒๓๖ ฯ

เธอจงสร%างท4&พ>&งแก(ตนเอง ร4บพยายามขวนขวายหาปFญญาใส(ต0ว เม-&อเธอหมดมลท�น หมดก�เลสแล%ว เธอก)จ0กเข%าถ>งท�พยภ$ม�ของพระอร�ยะ

Make a refuge unto yourself Quickly strive and become wise. Purged of taint and free from stain, To heavenly state of the Noble will you attain.

๓. อ�ปน4ตวโยว ทาน�ส� สม�ปยาโตส� ยมส�ส สน�ต�ก� วาโสปD จ เต นต�ถ� อน�ตรา ปาเถย�ยมม�ปD จ เต น ว�ช�ชต� ฯ ๒๓๗ ฯ

บ0ดน4: เธอใกล%จะถ>งอาย�ข0ยแล%ว เธอย(างเข%าใกล%ส�าน0กพญาม0จจ�ราชแล%ว ท4&พ0กระหว(างทางของเธอก)ไม(ม4 เสบ4ยงเด�นทาง เธอก)ไม(ได%หาไว%

Your life has come near to an end now, To the presence of Death you are setting out. No halting place is there for you on the way, And provision for your journey you have none.

๔. โส กโรห� ท4ปมต�ตโน ข�ป�ปC วายม ปณ�ฑ�โต ภว น�ท�ธน�ตมโล อนง�คโณ น ป�น ชาต�ชร� อ�เปห�ส� ฯ ๒๓๘ ฯ

จงสร%างท4&พ>&งแก(ต0วเอง ร4บขวนขวายหาปFญญาใส(ต0ว เม-&อเธอหมดมลท�น หมดก�เลสแล%ว เธอก)จ0กไม(มาเก�ดมาแก(อ4กต(อไป

Make a refuge unto yourself, Quickly strive and become wise. Purged of taint and free from stain, To birth-and-decay will you not come again.

๕. อน�ป�พ�เพน เมธาว4 โถก� โถก� ขเณ ขเณ กม�มาโร รชตส�เสว น�ท�ธเม มลมต�ตโน ฯ ๒๓๙ ฯ

คนม4ปFญญา ควรขจ0ดมลท�นของตน ท4ละน%อยๆ ท�กๆขณะ โดยล�าด0บ เหม-อนนายช(างทอง ปFดเปMาสน�มแร(

By gradual practice, From moment to moment, And little by little, Let the wise man blow out His own impurities, Just as a smith removes The dross of ore.

๖. อยสาว มล� สม�ฏ�จ�ต� ตท�ฏ�ฐาย ตเมว ขาทต� เอว� อต�โธนจาร�น� สาน� กม�มาน� นยน�ต� ท�ค�คต> ฯ ๒๔๐ ฯ

สน�มเก�ดแต(เหล)ก ก0ดก�นเหล)กฉ0นใด กรรมท4&ตนท�าไว% ย(อมน�าเขาไปท�คต�ฉ0นน0:น

As rust, springing from iron, Eats itself away, once formed, Even so one's own deeds Lead one to states of woe.

๗. อสช�ฌายมลา มน�ตา อน�ฏ�ฐนมลา ฆรา มล� วณ�ณส�ส โกสช�ช� ปมาโท รก�ขโต มล� ฯ ๒๔๑ ฯ

ความเส-&อมของมนตรา อย$(ท4&การไม(ทบทวน ควาามเส-&อมของเร-อน อย$(ท4&ไม(ซ(อมแซม ความเส-&อมของความงาม อย$(ท4&เก4ยจคร%านตบแต(ง ความเส-&อมของนายยาม อย$(ท4&ความเผลอ

Non-recitation is the bane of scriptures. Non-repair is the bane of houses. Sloth is the bane of beauty. Negligence is the bane of a watcher.

๘. มล�ต�ถ�ยา ท�จ�จร�ต� มจ�เฉร� ททโต มล� มลา เว ปาปกา ธม�มา อส�ม> โลเก ปรม�ห� จ ฯ ๒๔๒ ฯ

ความประพฤต�เส4ยหาย เป"นมลท�นของสตร4 

ความตระหน4& เป"นมลท�นของผ$%ให% ควาามช0&วท�กชน�ด เป"นมลท�น ท0:งในโลกน4: และโลกหน%า

Misconduct is defilement of a woman. Strininess is defilement of a donor. Tainted indeed are all evil things, Both in this world and the world to come.

๙. ตโต มลา มลตร� อว�ช�ชา ปรม� มล� เอต� มล� ปหต�วาน น�ม�มลา โหถ ภ�ก�ขโว ฯ ๒๔๓ ฯ

มลท�นท4&ย�&งใหญ(กว(าน0:น ค-อความโง(เขลา ความโง(เขลา น0บเป"นมลท�นช0:นยอด ภ�กษ�ท0:งหลายพวกเธอจงละมลท�นชน�ดน4: เป"นผ$%ปราศจากมลท�นเถ�ด

A greater taint than these is ignorance, The worst taint of all. Rid yourselves of ignorance, monks, And be without taint.

๑๐. ส�ช4ว� อห�ร�เกน กากส$เรน ธ�ส�นา ปก�ขน�ท�นา ปคพ�เภน สง�ก�ล�ฏ�เฐน ช4ว�ต� ฯ ๒๔๔ ฯ

คนไร%ยางอาย กล%าเหม-อนกา ชอบท�าลายผ$%อ-&นล0บหล0ง ชอบเอาหน%า อวดด4 ม4พฤต�กรรมสกปรก คนเช(นน4: เป"นอย$(ง(าย

Easy is the life of a shameless one Who is as bold as a crow, A back-biting, a forward, An arrogant and a corrupted one.

๑๑. ห�ร4มตา จ ท�ช�ช4ว� น�จ�จ� ส�จ�คเวส�นา อล4เนนป�ปคพ�เภน ส�ท�ธาช4เวน ปส�สตา ฯ ๒๔๕ ฯ

ส(วนคนท4&ม4ห�ร � ใฝMความบร�ส�ทธ�6เป"นน�ตย1 ไม(เก4ยจคร%าน อ(อนน%อมถ(อมตน ม4ความเป"นอย$(บร�ส�ทธ�6 ม4ปFญญา คนเช(นน4:เป"นอย$(ล�าบาก

Hard is the life of a modest one Who ever seeks after purity, Who is strenous, humble, Cleanly of life, and discerning.

๑๒. โย ปาณมต�ปาเตต� ม�สาวาทญ�จ ภาสต� โลเก อท�น�น� อาท�ยต� ปรทารญ�จ คจ�ฉต� ฯ ๒๔๖ ฯ ส�ราเมรยปานญ�จ โย นโร อน�ย�ญ�ชต� อ�เธวเมโส โลกส�ม> ม$ล� ขนต� อต�ตโน ฯ ๒๔๗ ฯ

ผ$%ใด ฆ(าส0ตว1 พ$ดเท)จ ล0กทร0พย1 ประพฤต�ล(วงเก�นภรรยาของผ$%อ-&น ด-&มส�ราเมร0ยเป"นน�จศ4ล ผ$%น0 :นน0บว(าข�ดรากถอนโคนตนเองในโลกน4:ท4เด4ยว

Whoso destroys life, Tells lies, Takes what is not given, Commits sexual misconduct, And is addicted to intoxicating drinks- Such a one roots out oneself in this very world.

๑๓. เอว� โภ ป�ร�ส ชาน�ห� ปาปธม�มา อสญ�ญตา มา ต� โลโภ อธม�โม จ จ�ร� ท�ก�ขาย รน�ธย�� ฯ ๒๔๘ ฯ

จงร$ %เถ�ด บ�ร�ษผ$%เจร�ญเอ\ย ความช0&วร%าย ม�ใช(ส�&งท4&จะพ>งควบค�มได%ง(ายๆ ขอความโลภและความช0&วช%า อย(าได%ฉ�ดกระชากเธอ ไปหาความท�กข1ตลอดกาลนานเลย

Know this, O good man, Not easy to control are evil things. let not greed and wickedness drag you To protacted misery !

๑๔. ททาต� เว ยถาสท�ธ� ยถาปสาทน� ชโน ตต�ถ โย มง�ก�โต โหต� ปเรส� ปานโภชเน น โส ท�วา วา รต�ต> วา สมาธ> อธ�คจ�ฉต� ฯ ๒๔๙ ฯ

ประชาชนย(อมให%ทานตามศร0ทธา ใครค�ดอ�จฉาในข%าวและน�:าของคนอ-&น เขาย(อมไม(ได%ร0บความสงบใจ ไม(ว(ากลางว0น หร-อ กลางค-น

People give according to their faith And as they are pleased. Whoso among them is envious Of others' food and drink- He attains no peace of mind Either by day or by night.

๑๕. ยส�ส เจต� สม�จ�ฉ�น�น� ม$ลฆจ�ฉ� สม$หต� 

ส เว ท�วา วา รต�ต> วา สมาธ> อธ�คจ�ฉต� ฯ ๒๕๐ ฯ

ผ$%ใดเล�กค�ดเช(นน0:นแล%ว ผ$%น0 :น ย(อมได%ร0บความสงบใจ ท0:งในกลางว0นและกลางค-น

He who thinks not In such a way Gains peace of mind Every night and day.

๑๖. นต� ราคสโม อค�ค� นต�ถ� โทสสโม คโห นต�ถ� โมหสม� ชาล� นต�ถ� ตณ�หาสมา นท4 ฯ ๒๕๑ ฯ

ไม(ม4 ไฟใด เสมอราคะ ไม(ม4 เคราะห1ใด เสมอโทสะ ไม(ม4 ข(ายด0กส0ตว1ใด เสมอโมหะ ไม(ม4 แม(น�:าใด เสมอต0ณหา

No fire is there like lust. No captor like hatred. No snare like delusion. No torrent like craving.

๑๗. ส�ทส�ส� วช�ชมญ�เญส� อต�ตโน ปน ท�ท�ทส� ปเรส� ห� โส วช�ชาน� โอป�นาต� ยถา ภ�ส� อต�ตโน ปน ฉาเทต� กล>ว ก�ตวา สโฐ ฯ ๒๕๒ ฯ

โทษคนอ-&นเห)นได%ง(าย 

โทษตนเห)นได%ยาก คนเราม0กเปDดเผยโทษคนอ-&น เหม-อนโปรยแกลบ แต(ปDดบ0งโทษของตน เหม-อนน0กเลงเต\าโกงซ(อนล$กเต\า

Easy to perceive are others'faults, One's own, however, are hard to see. Like chaff one winnows others's faults, But conceals one's own Just as a cheating gambler hides An ill-thrown dice.

๑๘. ปรวช�ชน�ปส�ส�ส�ส น�จ�จ� อ�ช�ฌานสญ�ญ�โน อาสวา ตส�ส วฑ�ฒน�ต� อารา โส อาสวก�ขยา ฯ ๒๕๓ ฯ

ผ$%ท4&เพ(งแต(โทษคนอ-&น คอยจ0บผ�ดอย$(ตลอดเวลา เขาย(อมหนาด%วยก�เลสอาสวะ ไม(ม4ทางเล�กละม0นได%

He who sees others' faults And is ever censorious- Defilements of such a one grow Far is he from destroying them.

๑๙. อากาเสว ปท� นต�ถ� สมโณ นต�ถ� พาห�โร ปปญ�จาภ�รตา ปชา น�ป�ปปญ�จา ตถาคตา ฯ ๒๕๔ ฯ

ไม(ม4รอยเท%าในอากาศ ไม(ม4สมณะภายนอกศาสนาน4: ส0ตว1พาก0นย�นด4ในก�เลสท4&ก4ดขวางน�พพาน พระตถาคตท0:งหลาย หมดก�เลสชน�ดน0:นแล%ว

No track is there in the sky. No samanas are there outside. In obstacles mankind delights. The Tathagatas leave them behind.

๒๐. กากาเสว ปท� นต�ถ� สมโณ นต�ถ� พาห�โร สง�ขารา สส�สตา นต�ถ� นต�ถ� พ�ท�ธานม�ญ�ช�ต� ฯ ๒๕๕ ฯ

ไม(ม4 รอยเท%าในอากาศ ไม(ม4 สมณะนอกศาสนาน4: ไม(ม4 ส0งขารท4&เท4&ยงแท% ไม(ม4 ความหว0&นไหวส�าหร0บพระพ�ทธเจ%า

No track is there in the sky. No samanas are there outside. No etenal compounded thing. No instability is there in the Buddhas.

หมวดเท%&ยงธรรม - THE JUST

๑. น เตน โหต� ธม�มฏ�โฐ เยนต�ถ� สหสา นเย โย จ อต�ถ� อนต�ถญ�จ อ�โภ น�จ�เฉย�ย ปณ�ฑ�โต ฯ ๒๕๖ ฯ

ผ$%ท4&ต0ดส�นความโดยห�นห0นพล0นแล(น ไม(จ0ดเป"นผ$%เท4&ยงธรรม ส(วนผ$%ท4&ฉลาด ว�น�จฉ0ยรอบคอบ ท0:งฝMายถ$ก และฝMายผ�ด (จ>งจ0ดเป"นผ$%เท4&ยงธรรม)

He who hastily arbitrates Is not known as 'just' 

The wise investigating right and wrong (Is known as such).

๒. อสาหเสน ธม�เมน สเมน นยต4 ปเร ธม�มส�ส ค�ต�โต เมธาว4 ธม�มฏ�โฐต� ปว�จ�จต� ฯ ๒๕๗ ฯ

บ0ณฑ�ตผ$%ต0ดส�นผ$%อ-&นโดยรอบคอบ โดยเท4&ยงธรรมสม�&าเสมอ ถ-อความถ$กต%องเป"นใหญ( ผ$%น4:ได%สมญาว(า ผ$%เท4&ยงธรรม

He who judges others other with due deliberation, With judgement righteous and just- Such a wise one, guardian of the law, Is called righteous.

๓. น เตน ปณ�ฑ�โต โหต� ยาวตา พห� ภาสต� เขม4 อเวร4 อภโย ปณ�ฑ�โตต� ปว�จ�จต� ฯ ๒๕๘ ฯ

เพ4ยงแต(พ$ดมาก ไม(จ0ดว(าเป"นบ0ณฑ�ต คนท4&ประพฤต�ตนให%เกษม ไม(ม4เวร ไม(ม4ภ0ย จ>งจะเร4ยกว(า เป"นบ0ณฑ�ต

A man is not called wise Merely because he speaks much. Secure, hateless and fearless- Such a man is called wise.

๔. น ตาวาตา ธม�มธโร ยาวตา พห� ภาสต� โย จ อป�ปม�ปD ส�ต�วาน ธม�ม� กาเยน ปส�สต� ส เว ธม�มธโร โหต� โย ธม�ม� นป�ปมช�ชต� ฯ ๒๕๙ ฯ

บ�คคลไม(น0บว(าผ$%ทรงธรรม ด%วยเหต�เพ4ยงพ$ดมาก ส(วนผ$%ใด ถ>งได%สด0บตร0บฟFงน%อย แต(เห)นธรรมด%วยใจ ไม(ประมาทในธรรม ผ$%น0 :นแล เร4ยกว(า ผ$%ทรงธรรม

He is not versed in the Dharma Merely because he speaks much. He who hears little of the teaching But mentally sees the Truth, And who is not heedless of the Truth- He is indeed versed in the Dharma.

๕. น เตน เถโร โหต� เยนส�ส ปล�ต� ส�โร ปร�ปก�โก วโย ตส�ส โมฆช�ณ�โณต� ว�จ�จต� ฯ ๒๖๐ ฯ

เพ4ยงม4ผมหงอก ย0งไม(น0บว(า เถระ เขาแก(แต(ว0ยเท(าน0:น เร4ยกได%ว(า คนแก(เปล(า

A man is not an elder Merely because his head is grey. Ripe is his age, And old-in-vain is he called.

๖. ยม�ห� สจ�จญ�จ ธม�โม จ อห>สา สญ�ญโม ทโม ส เว วน�ตมโล ธ4โร โส เถโรต� ปว�จ�จต� ฯ ๒๖๑ ฯ

ผ$%ใดม4 ส0จจะ ค�ณธรรม ไม(เบ4ยดเบ4ยน ส�ารวม ข(มใจ ฉลาด ปราศจากมลท�นโทษ ผ$%น0 :นแล เร4ยกว(า เถระ

In whom there are truth, virtue, harmlessness, Self-mastery, and self-restraint Who is free from defilements and is wise- He, indeed, is called an elder.

๗. น วาก�กรณมต�เตน วณ�ณโปก�ขรตาย วา สาธ�ร$โป นโร โหต� อ�ส�ส�ก4 มจ�ฉร4 สโฐ ฯ ๒๖๒ ฯ

ไม(ใช(เพราะพ$ดคล(อง ไม(ใช(เพราะม4ผ�วพรรณสวย ท4&ท�าให%คนเป"นคนด4ได% ถ%าหากเขาย0งม4ความร�ษยา ม4ความตระหน4& เจ%าเลห1 (เขาก)เป"นคนด4ไม(ได%)

Not by mere cloquence, Nor by beautiful complexion Does a man become good-natured, Should he be jealous, selfish and deceitful.

๘. ยส�ส เจต� สม�จ�ฉ�น�น� ม$ลฆจ�ฉ� สม$หต� ส วน�ตโทโส เมธาว4 สาธ�ร$โปต� ว�จ�จต� ฯ ๒๖๓ ฯ

ผ$%ใดเล�กละความอ�จฉาเป"นต%น ได%อย(างเด)ดขาดแล%ว คนฉลาด ปราศจากมลท�นเช(นน4: เร4ยกว(า คนด4

In whom such behaviour Is cut off and wholly uprooted, That wise man who has cast out impurities, Is indeed called good-natured.

๙. น ม�ณ�ฑเกน สมโณ 

อพ�พโต อล�ก� ภณ� อ�จ�ฉา โลภสมาปน�โน สมโณ ก> ภว�ส�สต� ฯ ๒๖๔ ฯ

คนศ4รษะโล%นไร%ศ4ลว0ตร พ$ดเท)จ ไม(น0บเป"นสมณะ เขาม4แต(ความอยากและความโลภ จ0กเป"นสมณะได%อย(างไร

Not by a shaven head does a man, Undisciplined and lying, become an ascetic. How can he, full of desire and greed, Become an ascetic?

๑๐. โย จ สเมต� ปาปาน� อณ�ถ$ลาน� สพ�พโส สม�ตต�ตา ห� ปาปาน� สมโณต� ปว�จ�จต� ฯ ๒๖๕ ฯ

ผ$%ท4&ระง0บบาปท0:งหลาย ท0:งน%อยและใหญ( เร4ยกว(าเป"นสมณะ เราะเล�กละบาปได%

Whosoever makes an end of all evil, Both small and great- He is called an ascetic, Since he has overcome all evil.

๑๑. น เตน ภ�ก�ข� โส โหต� ยาวตา ภ�ก�ขเต ปเร ว�ส�ส� ธม�ม� สมาทาย ภ�ก�ข� โหต� น ตาวตา ฯ ๒๖๖ ฯ

เพ4ยงขอภ�กษาจากผ$%อ-&น ไม(ช-&อว(าเป"นภ�กษ� 

ถ%าย0งประพฤต�ตนเหม-อนชาวบ%านอย$( ก)ย0งไม(ช-&อว(าเป"นภ�กษ�

A man is not a bhikkhu Simply because he begs from others. By adapting householder's manner, One does not truly become a bhikkhu.

๑๒. โยธ ป�ญ�ญญ�จ ปาปญ�จ พาเหต�วา พ�รห�มจร�ยวา สง�ขาย โลเก จรต� ส เว ภ�ก�ข$ต� ว�จ�จต� ฯ ๒๖๗ ฯ

ผ$%ใดละบ�ญละบาปท�กชน�ด ครองช4ว�ตประเสร�ฐส�ด อย$(ในโลกมน�ษย1ด%วยปFญญา ผ$%น4:แลเร4ยกว(า ภ�กษ�

He who has abandoned both merit and demerit, He who is leading a pure life, He who lives in teh world with wisdom- He indeed is called a bhikkhu.

๑๓. น โมเนน ม�น� โหต� ม$ฬ�หร$โป อว�ท�ทส� โย จ ต�ล�ว ปค�คย�ห วรมาทาย ปณ�ฑ�โต ฯ ๒๖๘ ฯ

๑๔. ปาปาน� ปรวช�เชต� ส ม�น� เตน โส ม�น� โย ม�นาต� อ�โภ โลเก ม�น� เตน ปว�จ�จต� ฯ ๒๖๙ ฯ

คนโง(เขลา ไม(ร$ %อะไร น0&งน�&งด�จคนใบ% ไม(น0บเป"นม�น4 ส(วนคนม4ปFญญาท�าตนเหม-อนถ-อค0นช0&ง 

เล-อกช0&งเอาแต(ความด4 ละท�:งความช0&วช%า ด%วยปฏ�ปทาด0งกล(าวเขาน0บว(าเป"นม�น4 อน>&งผ$%ท4&ร$ %ท0:งโลกน4:และโลกหน%า จ>งควรแก(สมญาว(า ม�น4

Not by silence does one become a sage If one be both ignorant and dull. But the wise who, as if holding a pair of scales, Embraces the best and shuns evil- He is indeed, for that reason, a sage. He that understands both worlds is called a sage.

๑๕. น เตน อร�โย โหต� เยน ปาณาน� ห>สต� อห>สา สพ�พปาณาน� อร�โยต� ปว�จ�จต� ฯ ๒๗๐ ฯ

ถ%าย0งเบ4ยดเบ4ยนส0ตว1อย$( บ�คคลไม(น0บว(า เป"นอารยชน เพราะไม(เบ4ยดเบ4ยนส0ตว1ท0:งปวง เขาจ>งได%ช-&อว(า อารยชน

By harming living beings Not thus is one a noble man. By harmlessness towards all beings One is then called a noble man.

๑๖. น ส4ลพ�พตมต�เตน พาห�สจ�เจน วา ปน อถวา สมาธ�ลาเภน ว�ว�ต�ตสยเนน วา ฯ ๒๗๑ ฯ

๑๗. ผ�สาม� เนก�ขม�มส�ข� อป�ถ�ช�ชนเสว�ต� ภ�ก�ข� ว�ส�สาสมาปาท� อป�ปต�โต อาสวก�ขย� ฯ ๒๗๒ ฯ

ภ�กษ�เอย เพ4ยงม4ศ4ลาจารว0ตร เพ4ยงม4ภ$ม�ปร�ย0ต�คงแก(เร4ยน เพ4ยงพากเพ4ยรปฏ�บ0ต�จนได%ฌาน เพ4ยงอย$(ในสถานสงบสง0ด ถ%าขจ0ดก�เลสไม(ได%หมด เธออย(าน�&งนอนใจ ว(า เธอได%ร0บส�ขในบรรพชา ท4&สาม0ญชนท0&วไปม�ได%ส0มผ0ส

Not by mere conduct and vows, Nor again by much learning, Nor even by gaining concentration, Nor by living alone in solitude, At the thought; 'I enjoy the bliss of remunciation Not resorted to by the worlding', Should you, O monks, rest content Without reaching the extinction of corruption.

หมวดทาง - THE PATH

๑. มค�คานฏ�ฐง�ค�โก เสฏ�โฐ สจ�จาน� จต�โร ปทา ว�ราโค เสฏ�โฐ ธม�มาน� ท�ปทานญ�จ จก�ข�มา ฯ ๒๗๓ ฯ

ยอดแห(งมรรคา ค-ออ0ษฎางค�กมรรค ยอดแห(งส0จจะ ค-ออร�ยส0จส4&ประการ ยอดแห(งธรรม ค-อความปราศจากราคะ ยอดแห(งมน�ษย1 ค-อพระผ$%เห)นแจ%ง

Best of paths is the Eightfold Path. Best of truths is the Four Noble Truths. Best of conditions is Passionlessness. Best of men is the Seeing One.

๒. เอเสว มค�โค นต�ถญ�โญ ทส�สนส�ส ว�ส�ท�ธ�ยา เอตญ�ห� ต�ม�เห ปฏ�ปช�ชถ มารส�เสต� ปโมหน� ฯ ๒๗๔ ฯ

ม4ทางน4:เท(าน0:น ไม(ม4ทางอ-&น ท4&จะน�าไปส$(ความบร�ส�ทธ�6แห(งท0ศนะ พวกเธอจงเด�นตามทางน4:เถ�ด ทางสายน4:พญามารม0กเด�นหลงเสมอ

This is the only way; None other is there for the purity of vision. Do you enter upon this path, Which is the bewilderment of Mara.

๓. เอตญ�ห� ต�ม�เห ปฏ�ปน�นา ท�ก�ขส�สน�ต� กร�ส�สถ อก�ขาโต เว มยา มค�โค อญ�ญาย สล�ลสต�ถน� ฯ ๒๗๕ ฯ

เม-&อเด�นตามทางสายน4: พวกเธอจ0กหมดท�กข1 ทางสายน4: เราได%ช4:บอกไว% หล0งจากท4&เราได%ร$ %ว�ธ4ถอนล$กศรค-อก�เลส

When walking along this path, You shall make an end of suffering This is the Way made known by me When I had learnt to remove all darts.

๔. ต�ม�เหต� ก�จ�จ� อาตป�ปC อก�ขาตาโร ตถาคตา ปฏ�ปน�นา ปโมก�ขน�ต� ฌาย�โน มารพน�ธนา ฯ ๒๗๖ ฯ

พวกเธอจงพยายามท�าความเพ4ยรเถ�ด พระตถาคต เป"นเพ4ยงผ$%ช4:บอกทางเท(าน0:น 

ผ$%บ�าเพ)ญฌานเด�นตามทางสายน4: ก)จะพ%นจากเคร-&องผ$กของพญามาร

You yourselves should make an effort, The Tathagatas can but show the Way. The meditative ones who walk this path Are released from the bonds of Mara.

๕. สพ�เพ สง�ขารา อน�จ�จาต� ยทา ปญ�ญาย ปส�สต� อถ น�พ�พ�น�ทต� ท�ก�เข เอส มค�โค ว�ใท�ธ�ยา ฯ ๒๗๗ ฯ

"ส0งขารท0:งปวง ไม(เท4&ยงแท%" เม-&อใด บ�คคลเห)นแจ%งด%วยปFญญาด0งน4: เม-&อน0:น เขาย(อมหน(ายในท�กข1 น4:เป"นทางแห(งความบร�ส�ทธ�6

'Impermanent are all conditioned things', When thus one sees with wisdom, Then is one disgusted with ill. This is the path to purity.

๖. สพ�เพ สง�ขารา ท�ก�ขาต� ยทา ปญ�ญาย ปส�สต� อถ น�พ�พ�น�ทต� ท�ก�เข เอส มค�โค ว�ส�ท�ธ�ยา ฯ ๒๗๘ ฯ

"ส0งขารท0:งปวง เป"นท�กข1" เม-&อใด บ�คคลเห)นแจ%งด%วยปFญญาด0งน4: เม-&อน0:น เขาย(อมหน(ายในท�กข1 น4&เป"นทางแห(งความบร�ส�ทธ�6

'Full of Ill are conditioned things', When thus one sees with wisdom, Then is one disgusted with Ill. This is the path to purity.

๗. สพ�เพ ธม�มา อนต�ตาต� ยทา ปญ�ญาย ปส�สต� อถ น�พ�พ�น�ทต� ท�ก�เข เอส มค�โค ว�ส�ท�ธ�ยา ฯ ๒๗๙ .

"ธรรมท0:งปวง เป"นอน0ตตา" เม-&อใด บ�คคลเห)นแจ%งด%วยปFญญาด0งน4: เม-&อน0:น เขาย(อมหน(ายในท�กข1 น4&เป"นทางแห(งความบร�ส�ทธ�6

'Lacking permanent entity are all events', When thus one sees with wisdom, Then is one disgusted with Ill. This is the path to purity.

๘. อ�ฎ�ฐานกาลม�ห� อน�ฏ�ฐหาโน ย�วา พล4 อาลส�ย� อ�เปโต ส�สน�นสง�กป�ปม ก�ส4โต ปญ�ญาย มค�ค� อลโส น ว�น�ทต� ฯ ๒๘๐ ฯ

คนเราเม-&อย0งหน�(มแน(น แข)งแรงแต(เก4ยจคร%าน ไม(ขย0นในเวลาท4&ควรขย0น ม4ความค�ดตกต�&า คนเก4ยจคร%านเฉ-&อยชาเช(นน4: ย(อมไม(พบทางแห(งปFญญา

The idler who strives not when he should strive, Who though young and strong is slothful, Who is feeble in maintaing right-mindedness, And who is sluggish and inert- Such a one finds not the way to wisdom.

๙. วาจาน�รก�ข4 มนสา ส�ส�ว�โต กาเยน จ อก�สล� น กย�รา เอเต ตโย กม�มปเถ ว�โสธเย อาราธเย มค�ค� อ�ส�ป�ปเวท�ต� ฯ ๒๘๑ ฯ

พ>งระว0งวาจา พ>งส�ารวมใจ ไม(พ>งท�าบาปทางกาย พ>งช�าระทางกรรมท0:งสามน4:ให%หมดจด เม-&อท�าได%เช(นน4: เขาพ>งพบทาง ท4&พระพ�ทธเจ%าท0:งหลายแสดงไว%

Ever watchful in speech, Restrained in mind let him be, Let him commit no evil in deed. These three ways of action let him purify, And so win the way proclaimed by the Buddhas.

๑๐. โยคา เว ชายเต ภ$ร� อโยคา ภ$ร�สง�ขโย เอต� เท�วธาปถ� ญต�วา ภวาย ว�ภวาย จ ตถต�ตาน� น�เวเสย�ย ยถา ภ$ร� ปวฑ�ฒต� ฯ ๒๘๒ ฯ

ปFญญาเก�ดม4ได% เพราะต0:งใจพ�น�จ เส-&อมไป เพราะไม(ได%ต0:งใจพ�น�จ เม-&อร$ %ทางเจร�ญและทางเส-&อมของปFญญาแล%ว ควรจะท�าตนโดยว�ถ4ทางท4&ปFญญาจะเจร�ญ

Indeed from concentration springs wisdom, Without concentration wisdom wanes. Knowing this twofold way of loss and gain, Let him so conduct himself That wisdom may grow well.

๑๑. วน� ฉ�น�ทถ มา ร�ก�ข� วนโต ชายเต ภย� เฉต�วา วนญ�จ วนถญ�จ น�พ�พนา โหถ ภ�ก�ขโว ฯ ๒๘๓ ฯ

ภ�กษ�ท0:งหลาย พวกเธอจงถางปMา (ราคะ) แต(อย(าต0ดต%นไม% (จร�งๆ) ภ0ยย(อมเก�ดจากปMา (ราคะ) 

พวกเธอท�าลายปMา และพ� (มไม%เล)กๆ (ราคะ) ได%แล%ว จ0กเป"นผ$%ไม(ม4ปMา (ราคะ)

Cut down the forest (of passion) but not real trees, In the forest (of passion) is danger. Cut the forest and brushwood (of passion), Be forestless, O bhikkhus.

๑๒. ยาวญ�ห� วนโถ น ฉ�ช�ชต� อณ�มต�โตปD นรส�ส นาร�ส� ปฏ�พท�ธมโนว ตาว โส วจ�โฉ ข4รปโกว มาตร� ฯ ๒๘๔ ฯ

ตราบใดบ�ร�ษย0งต0ดความก�าหน0ด ต(ออ�สตร4แม%น�ดหน(อยย0งไม(ขาด ตราบน0:น เขาก)ย0งคงม4จ�ตผ$กพ0นอย$(ในภพ เหม-อนล�กโคย0งไม(หย(านมต�ดแม(โคแจฉะน0:น

As long as the brushwood of lust, however small, Of a man towards a woman is not destroyed, So long is his mind attached (to existence) As a sucking calf to its mother-cow.

๑๓. อ�จ�ฉ�น�ท ส�เนหมต�ตโน ก�ม�ท� สารท�ก�ว ปาณ�นา สน�ต�มค�คเมว พ�ร$หย น�พ�พาน� ส�คเตน เทส�ต� ฯ ๒๘๕ ฯ

จงถอนความร0กของตน เหม-อนคนถอนดอกบ0วท4&เก�ดในฤด$สารท จงเพ�&มพ$นแนวทางแห(งส0นต� ค-อ น�พพาน ท4&พระส�คตเจ%าทรงแสดงไว%แล%ว

Root out your affection As an autumn lily is plucked. Cultivate the Path of Peace Made known by the Blessed One.

๑๔. อ�ธ วส�ส� วส�ส�สาม� 

อ�ธ เหมน�ตค�ม�ห�ส� อ�ต� พาโล ว�จ�น�เตต� อน�ตราย� น พ�ช�ฌต� ฯ ๒๘๖ ฯ

"เราจ0กอย$(ท4&น4&ตลอดฤด$ฝน เราจ0กอย$(ท4&น4&ตลอดฤด$หนาว และฤด$ร%อน" 

คนโง(ม0กค�ดเช(นน4: หาร$ %อ0นตรายจะมาถ>งต0วเองไม(

'Here shall I live in the rains, Here in the autumn and in the summer', Thus thinks the fool, and does not realize The danger of his own life.

๑๕. ต� ป�ต�ตปส�สม�มต�ต� พ�ยาสต�ตมนส� นร� ส�ต�ต� คาม� มโหโฆว มจ�จ� อาทาย คจ�ฉต� ฯ ๒๘๗ ฯ

ผ$%ท4&ม0วเมาอย$(ในบ�ตรและปศ�ส0ตว1 ม4มน0สต�ดข%องอย$( ย(อมถ$กมฤตย$ฉ�ดคร(าไป เหม-อนชาวบ%านท4&หล0บไหล ถ$กกระแสน�:าใหญ(พ0ดพา

On children and flocks Whose mind is attached and set, Him Death carries away As a great flood a sleeping village.

๑๖. น สน�ต� ป�ต�ตา ตาณาย น ปDตา นปD พน�ธวา อน�ตเกนาธ�ปน�นส�ส นต�ถ� ญาต4ส� ตาณตา ฯ ๒๘๘ ฯ

บ�ตรก)ปLองก0นไม(ได% บ�ดาหร-อญาต�ก)ปLองก0นไม(ได% คนเราเม-&อถ>งคราวจะตาย หม$(ญาต�ก)ปLองก0นไม(ได%

No sons are there for protection, Neither father nor even kinsmen. For one who is assailed by death No protection is there found among kinsmen.

๑๗. เอตมต�ถวส� ญต�วา ปณ�ฑ�โต ส4ลส�ว�โต น�พ�พานคมน� มค�ค� ข�ป�ปเมว ว�โสธเย ฯ ๒๘๙ ฯ

เม-&อร$ %ความจร�งข%อน4:แล%ว คนฉลาดผ$%ส�ารวมในศ4ล ไม(ควรช0กช%า ในการตระเตร4ยมทาง ไปส$(พระน�พพาน

Thoroughly knowing this fact, The wise man, restrained in the rules, Delays not to clear the way That leads to Nibbana.

หมวดเบ(ดเตล(ด - MISCELLANEOUS

๑. มต�ตาส�ขปร�จ�จาคา ปส�เส เจ ว�ป�ล� ส�ข� จเช มต�ตาส�ข� ธ4โร สม�ปส�ส� ว�ป�ล� ส�ข� ฯ ๒๙๐ ฯ ถ%าเห)นว(า จะได%ส�ขอ0นย�&งใหญ( ด%วยการสละส�ขเล)กๆน%อยๆ น0กปราชญ1ก)ควรสละส�ขเล)กน%อย เพ-&อเห)นแก(ส�ขอ0นย�&งใหญ(

If fy giving up a slight happiness One may behold a greater one, Let the wise man renounce the lesser, Having regard to the greater.

๒. ปรท�ก�ข$ปธาเนน โย อต�ตโน ส�ขม�จ�ฉต� 

เวรส�สค�คส�สฏ�โฐ เวรา โส น ปร�ม�จ�จต� ฯ ๒๙๑ ฯ

ผ$%ใดปรารถนาส�ขเพ-&อตน โดยการก(อท�กข1ให%คนอ-&น ผ$%น0 :นม0กเก4&ยวพ0นด%วยเวรไม(ร$ %ส�:น ไม(ม4ทางพ%นทางเวรไปได%

Whosoever wishes his own happiness Yet inflicts suffering on others- He is not free from hatred, Entangled in the tangles of anger.

๓. ย� ห� ก�จ�จ� ตทปว�ท�ธ� อก�จ�จ� ปน กย4รต� อ�น�นฬาน� ปมต�ตาน� เตส� วฑ�ฒน�ต� อาสวา ฯ ๒๙๒ ฯ

ส�&งท4&ควรท�าไม(ท�า กล0บท�าส�&งท4&ไม(ควรท�า อาสวะย(อมเจร�ญแก(พวกเขา ผ$%ถ-อต0วและม0วเมาประมาท

What ought to be done is left undone; What ought not to be done is done, For those who are naughty and heedless Corruptions greatly progress.

๔. เยสญ�จ ส�สมารท�ธา น�จ�จ� กายคตา สต� อก�จ�จ� เต น เสวน�ต� ก�จ�เจ สาตจ�จการ�โน สตาน� สม�ปชานาน� อฏ�ฐ� คจ�ฉน�ต� อาสวา ฯ ๒๙๓ ฯ

ส(วนชนเหล(าใด เจร�ญสต�ในกายเป"นน�ตย1 

ไม(ท�าส�&งท4&ไม(ควรท�า ท�าเฉพาะส�&งท4&ควรท�าเสมอ ส�าหร0บชนผ$%ม4สต� ส0มปช0ญญะพร%อมม$ลเหล(าน0:น อาสวะม4แต(จะหมดไป

Those who develop well mindfulness of the body, who never do what ought not to be done, And ever do what ought to be done- of those mindful and reflective ones Defilements come to extinction.

๕. มาตร� ปDตร� หน�ต�วา ราชาโน เท�ว จ ขต�ต�เย รฏ�ฐ� สาน�จร� หน�ต�วา อน4โฆ ยาต� พ�ราห�มโณ ฯ ๒๙๔ ฯ

พราหมณ1ฆ(ามารดา ฆ(าบ�ดา ฆ(าข0ตต�ยราชอ4กสององค1 ท�าลายร0ฐ พร%อมท0:งผ$%ครองร0ฐเส4ยแล%ว ย(อมส0ญจรไป อย(างไร%ท�กข1

Having slain mother and father, And two warrior kings, Having destroyed a country, With its governor, Ungrieving goes a brahmana

๖. มาตร� ปDตร� หน�ต�วา ราชาโน เท�ว จ โสต�ถ�เย เวย�ยค�ฆปญ�จม� หน�ต�วา อน4โฆ ยาต� พ�ราห�มโณ ฯ ๒๙๕ ฯ

พราหมณ1ฆ(ามารดา ฆ(าบ�ดา ฆ(ากษ0ตร�ย1 ผ$%คงแก(เร4ยนอ4กสององค1 ท�าลายทางเด�นห%าสายของพย0คฆ1ร%าย ย(อมส0ญจรไป อย(างปลอดภ0ย

Having slain mother and father, 

And two learned kings, Having destroyed the five ways of a tiger, Scatheless goes the brahmana.

๗. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา เยส� ท�วา จ รต�โต จ น�จ�จ� พ�ท�ธคตา สต� ฯ ๒๙๖ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ร �าล>กถ>งพระพ�ทธค�ณ เป"นน�จศ4ล ท0:งกลางว0นกลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Who ever day and night Recollect the Buddha's virtues.

๘. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา เยส� ท�วา จ รต�โต จ น�จ�จ� ธม�มคตา สต� ฯ ๒๙๗ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ร �าล>กถ>งพระธรรมค�ณ เป"นน�จศ4ลท0:งกลางว0นกลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Who ever day and night Recollect the Dharma's virtues.

๙. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา 

เยส� ท�วา จ รต�โต จ สทา สง�ฆคตา สต� ฯ ๒๙๘ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ระล>กถ>งพระส0งฆค�ณ เป"นน�จศ4ลท0:งกลางว0นกลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Who ever day and night Recollect the Sangha's virtues.

๑๐. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา เยส� ท�วา จ รต�โต จ สทา กายคตา สต� ฯ ๒๙๙ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ร �าล>กถ>งสภาพเป"นจร�งของร(างกาย เป"นน�จศ4ลท0:งกลางว0นกลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Who ever day and night Recollect the body's nature.

๑๑. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา เยส� ท�วา จ รต�โต จ อห>สาย รโต มโน ฯ ๓๐๐ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ม4ใจย�นด4ในความไม(เบ4ยดเบ4ยน เป"นน�จศ4ลท0:งกลางว0นกลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Whose mind ever day and night Takes delight in harmlessness.

๑๒. ส�ป�ปพ�ท�ธ� ปพ�ช�ฌน�ต� สทา โคตมสาวกา เยส� ท�วา จ รต�โต จ ภาวนาย รโต มโน ฯ ๓๐๑ ฯ

พระสาวกของพระโคดมพ�ทธเจ%า ผ$%ม4ใจย�นด4ในภาวนา เป"นน�จศ4ลท0:งกลางว0น กลางค-น ต-&นด4แล%วเสมอ

Ever well awake Are the disciples of Gotama Whose mind ever day and night Takes delight in meditation.

๑๓. ท�ป�ปพ�พช�ช� ท�รภ�รม� ท�ราวาสา ฆรา ท�ก�ขา ท�ก�โขสมานส�วาโส ท�ก�ขาน�ปต�ตท�ธค$ ตส�มา น จท�ธค$ ส�ยา น จ ท�ก�ขาน�ปต�โต ส�ยา ฯ ๓๐๒ ฯ

การสละโลก4ยว�ส0ยออกบวช ก)ยาก การจะย�นด4ในเพศบรรพช�ต ก)ยาก การครองเร-อนไม(ด4 เป"นท�กข1 การอย$(ร (วมก0บผ$%ไม(เสมอก0น ก)เป"นท�กข1 ท(องเท4&ยวอย$(ในส0งสารว0ฏ ก)เป"นท�กข1 เพราะฉะน0:น ไม(ควรท(องเท4&ยวในส0งสารว0ฏ และไม(ควรแส(หาความท�กข1ใส(ตน

Hard is th 'going forth'. Hard is it to delight therein. Hard is household life. Ill is association with unequals. Ill also is to wander in Samsara. 

Be therefore no more a wanderer Nor be a pursuer of suffering.

๑๔. สท�โธ ส4เลน สม�ปน�โน ยโสโภคสมป�ปDโต ย� ย� ปเทส� ภชต� ตต�ถ ตต�เถว ป$ช�โต ฯ ๓๐๓ ฯ

ผ$%ม4ศร0ทธา สมบ$รณ1ด%วยศ4ล เพ4ยบพร%อมด%วยยศและโภคทร0พย1 ไปประเทศใดๆ ย(อมได%ร0บความน0บถ-อ ในประเทศน0:นๆ

He who is full of faith and virtue. Possessed of repute and wealth- He is hanoured everywhere. In whatever land he travels.

๑๕. ท$เร สน�โต ปกาเสน�ต� ห�มวน�โต ว ปพ�พโต อสน�เตต�ถ น ท�ส�สน�ต� รต�ต�ข�ต�ตา ยถา สรา ฯ ๓๐๔ ฯ

คนด4 ย(อมปรากฎเด(น เหม-อนภ$เขาห�มพานต1 คนไม(ด4 ถ>งอย$(ใกล% ก)ไม(ปรากฎ เหม-อนล$กศรท4&เขาย�งไปในราตร4

The good shine from far away Just as the Himalayan peaks. The wicked are not seen, though near, Just as an arrow shot at night.

หมวดนรก - HELL

๑. อภ$ตวาท4 น�รย� อ�เปต� โย วาปD กต�วา น กโรม4ต� จาห 

อ�โภปD เต เปจ�จ สมา ภวน�ต� น�ห4นกม�มา มน�ชา ปรต�ถ ฯ ๓๐๙ ฯ

คนท4&พ$ดเท)จเสมอ ก0บคนท4&ท�าแล%ว พ$ดว(า "ฉ0นไม(ได%ท�า" ตกนรกเหม-อนก0น มน�ษย1สองจ�าพวกน0:น ตายไปแล%ว ม4กรรมช0&วเหม-อนก0น ในโลกหน%า

He who always lies goes to hell And he who denies what he has done. These tow, the men of base actions, Share the same destiny in the world to come.

๒. กาสาวกณ�ฐา พหโว ปาปธม�มา อสญ�ญตา ปาปา ปาเปห� กม�เมห� น�รย� เต อ�ปปช�ชเร ฯ ๓๐๗ ฯ

คนน�(งห(มผ%ากาสาวพ0สตร1ม4เป"นจ�านวนมาก ท4&ประพฤต�ช0&ว ไม(ส�ารวม คนช0&วเหล(าน0:นย(อมตกนรก เพราะกรรมช0&ว

Clad in the yellow robes, Ill-behaved and uncontrlooed, By evil deeds, those evil ones, Shall go to the realm of woe.

๓. เสย�โย อโยค�โฬ ภ�ต�โต ตต�โต อค�ค�ส�ข$ปCโม ยญ�เจ ภ�ญ�เชย�ย ท�ส�ส4โล รฏ�ฐปDณ�ฑ� อสญ�ญโต ฯ ๓๐๘ ฯ

คนท�ศ4ล ไม(ส�ารวม กล-นก%อนเหล)กแดงท4&ล�กเป"นไฟ ย0งด4เส4ยกว(าบร�โภคข%าว ท4&ชาวบ%านถวาย

Better for an immoral And uncontrlled person To eat a red-hot and flaming ball Than to eat the alms of people.

๔. จต�ตาร� ฐานาน� นโร ปมต�โต อาปช�ชต4 ปรทาร$ปเสว4 อป�ญ�ญลาภ� น น�กามเสย�ย� น�น�ท� ตต4ย� น�รย� จต�ต�ถ� ฯ ๓๐๙ ฯ

คนท4&ม0วเมา ผ�ดเม4ยท(านเป"นน�ตย1 ย(อมได%ร0บเคราะห1ร%าย ส4&สถานค-อ หน>&งได%ร0บบาป สองนอนไม(เป"นส�ข สามเส4ยช-&อเส4ยง ส4&ตกนรก

Four misfortunes befll that man Who, heedless, courts the neighbour's wife: Aczuisition of demerit is acquired by him, He has a bad sleep at night, Ill-repute he, thirdly, gains, And hell, fourthly, he attains.

๕. อป�ญ�ญลาโภ จ คต4 จ ปาปDกา ภ4ตส�ส ภ4ตาย รต4 จ โถก�กา ราฃา จ ทณ�ฑ� ครก� ปเณต� ตส�มา นโร ปรทาร� น เสเว ฯ ๓๑๐ ฯ

สถานหน>&ง ได%บาป สถานสอง ได%ภพชาต�ช0&วร%ายในอนาคต สถานสาม ท0:งค$(ม4ส�ขช0&วแล(นแต(สะด�%งใจเป"นน�ตย1 สถานส4& พระราชาย(อมลงโทษอย(างหน0ก เพราะฉะน0:น จ>งไม(ควรผ�ดภร�ยาของคนอ-&น

There is a gain of demerit and evil destiny, Brief is the joy of frightened couple, And the king imposes heavy punishment. Therefore let no man commit adultery.

๖. ก�โส ยถา ท�ค�คห�โต 

หต�ถเมวาน�กน�ตต� สามญ�ญ� ท�ป�ปรามฏ�ฐ� น�รยาย$ปกฑ�ฒต� ฯ ๓๑๑ ฯ

หญ%าคา ท4&จ0บไม(ด4 ย(อมบาดม-อได% ฉ0นใด พรหมจรรย1ท4&ประพฤต�ไม(ด4 ย(อมลากลงส$(นรก ฉ0นน0:น

As Kusa grass when wrongly grasped Cuts the seizing hand, So a recluse's life when wrongly handled Drags one to hell.

๗. ยง�ก�ญ�จ� ส�ถ�ล� กม�ม� สง�ก�ล�ฏ�ฐญ�จ ย� วต� สง�กส�สร� พ�รห�มจร�ย� น ต� โหต� มหป�ผล� ฯ ๓๑๒ ฯ

ท�าอะไรหละหลวม ม4ข%อว0ตรปฏ�บ0ต�เศร%าหมอง ประพฤต�พรฟมจรรย1 โดยไม(เต)มใจ ไม(เป"นไปเพ-&อผลอ0นไพศาล

An act loosely performed, A vow corruptly observed, A Holy Life unwillingly lived- This yields not much fruit.

๘. กย�รา เจ กย�ราเถน� ทฬ�หเมน� ปรก�กเม สถ�โล ห� ปร�พ�พาโช ภ�ย�โย อาก�รเต รช� ฯ ๓๑๓ ฯ

ถ%าจะกระท�า ก)จงกระท�าจร�งๆ และพยายามม0&นคงจร�งๆ เพราะเพศบรรพช�ตท4&หละหลวม ร0งแต(จะเกล4&ยธ�ล4ค-อก�เลสใส(ต0ว

Let one do with all one's might What ought to be performed. A loose monastic life stirs up The dust of passions all the more.

๙. อกต� ท�ก�กฏ� เสย�โย ปจ�ฉา ตป�ปต� ท�ก�กฏ� กตญ�จ ส�กต� เสย�โย ย� กต�วา นาน�ตป�ปต� ฯ ๓๑๔ ฯ

ความช0&ว ไม(ท�าเส4ยเลยเป"นด4 ท�าแล%วย(อมเด-อดร%อนภายหล0ง มาท�าความด4ก0นด4กว(า ท�าแล%ว ไม(เด-อดร%อน

Better left undone is an evil deed, For it torments one afterwards. Better done is a wholesome deed, After doing which one feels no remorse.

๑๐. นคร� ยถา ปจ�จน�ต� ค�ต�ต� สน�ตรพาห�ร� เอว� โคเปถ อต�ตาน� ขโณ โว มา อ�ปจ�จคา ขณาต4ตา ห� โสจน�ต� น�รยม�ห� สมป�ปDตา ฯ ๓๑๕ ฯ

เธอจงปLองก0นตนให%ด4เหม-อนเม-องชายแดน ท4&เขาปLองก0นแข)งแรงท0:งภายในภายนอก เธออย(าปล(อยโอกาสให%ล(วงเลยไปเปล(า เพราะผ$%ท4&พลาดโอกาสเม-&อตกนรกย(อมเศร%าโศก

Just as a border city Is well-guarded within and withourt, Even so do you guard yourselves. Do not let slip this opportunity. For those missing the opportunity grieve, Having been consigned to hell.

๑๑. อลช�ช�ตาเย ล�ชชน�ต� ลช�ช�ตาเย น ลช�ชเร ม�จ�ฉาท�ฏ�ฐ�สมาทานา สต�ตา คจ�ฉน�ต� ท�ค�คต> ฯ ๓๑๙ ฯ

ละอายในส�&งท4&ไม(ควรละอาย ไม(ละอายในส�&งท4&ควรละอาย ผ$%ท4&ม4ความเห)นผ�ดอย(างน4: ย(อมไปส$(ท�คต�

Of what is not shameful they are ashamed, But of the shameful they are not ashamed. Embracing false views as such, Those beings go to a woeful realm.

๑๒. อภเย ภยทส�ส�โน ภเย จ อภยทส�ส�โน ม�จ�ฉาท�ฏ�ฐ�สมาทานา สต�ตา คจ�ฉน�ต� ท�ค�คต> ฯ ๓๑๗ ฯ

ส�&งท4&ไม(น(ากล0ว เห)นว(าน(ากล0ว ส�&งท4&น(ากล0ว กล0บเห)นว(า ไม(น(ากล0ว ผ$%ท4&ม4ความเห)นผ�ดอย(างน4: ย(อมไปท�คต�

What is not to be feared they fear, What is fearsome they fear not. Embracing false views as such. Those beings go to a woeful fealm.

๑๓. อวช�เช วช�ชมต�โน วช�เช จ อวช�ชทส�ส�โน ม�จ�ฉาท�ฏ�ฐ�สมาทานา สต�ตา คจ�ฉน�ต� ท�ค�คต> ฯ ๓๑๘ ฯ

ส�&งท4&ไม(ม4โทษ เห)นว(าม4โทษ ส�&งท4&ม4โทษ กล0บเห)นว(าไม(ม4โทษ 

ผ$%ท4&ม4ความเห)นผ�ดอย(างน4: ย(อมไปส$(ท�คต�

They think there is harm where there is none, And they do not see where harm exists. Embracing false views as such, Those beings go to a woeful realm.

๑๔. วช�ชญ�จ วช�ชโต ญต�วา อว�ชชญ�จ อวช�ชโต สม�มาท�ฏ�ฐ�สมาทานา สต�ตา คจ�ฉน�ต� ส�ค�คต> ฯ ๓๑๙ ฯ

เห)นโทษ เป"นโทษ เห)นถ$ก เป"นถ$ก ผ$%ท4&ม4ความเห)นชอบเช(นน4: ย(อมไปส$(ส�คต�

Perceiving wrong as wrong. Perceiving right as right, Beings of such right views In a blissful realm arise.

หมวดช�าง - THE ELEPHANT

๑. อห� นาโคว สง�คาเม จาปาโต ปต�ต� สร� อต�วาก�ย� ต�ต�ก�ขส�ส� ท�ส�ส4โล ห� พห�ช�ชโน ฯ ๓๒๐ ฯ

เราจ0กอดทนต(อค�าเส4ยดส4ของคนอ-&น เหม-อนพญาคชสาร ในสนามรบ ทนล$กศรท4&ปล(อยออกไปจากค0นธน$ เพราะว(าคนโดยมาก ท�ศ4ล

As an elephant in the battle field Withstands the arrows shot from a bow. 

Even so will I endure abuse, For people's conduct is mostly low.

๒. ทน�ต� นยน�ต� สม�ต> ทน�ต� ราชาภ�ร$หต� ทน�โต เสฏ�โฐ มน�ส�เสส� โยต�วาก�ย� ต�ต�ก�ขต� ฯ ๓๒๑ ฯ

ช%างท4&ฝBกแล%ว เขาน�าไปส$(ท4&ช�มชน ช%างท4&ฝBกแล%ว พระราชาช>:นทรง ในหม$(มน�ษย1 ผ$%ท4&ฝBกฝนตนได% ร$ %จ0กอดทนต(อค�าล(วงเก�น เป"นผ$%ประเสร�ฐ

The tamed elephant is led to crowds. The tamed do the kings mount. The well-tamed is best among men, Who endures abuse.

๓. วรมส�สตรา ทน�ตา อาชาน4ยา จ ส�น�ธวา ก�ญ�ชรา จ มหานาคา อต�ตทน�โต ตโต วร� ฯ ๓๒๒ ฯ

ม%าอ0ศดร ม%าอาชาไนยจากกล�(มส�นธ$ และพญาก�ญชร ท4&ผ(านการฝBกปร-อ น0บเป"นส0ตว1ท4&ประเสร�ฐ แต(บ�คคลผ$%ฝBกตนแล%ว ประเสร�ฐกว(าน0:น

Excellent are well-trained mules. So are thoroughbred ones from Sindhu And likewise noble fighting elephants. More excellent is the self-trained man.

๔. น ห� เอเตห� ยาเนห� คจ�เฉย�ย อคต� ท�ส� ยถาต�ตนา ส�ทน�เตน ทน�โต ทน�เตน คจ�ฉต� ฯ ๓๒๓ ฯ

แน(นอนท4เด4ยว คนท4&ฝBกตนได% ย(อมอาศ0ยร(างท4&ฝBกฝนด4แล%วน0:น เป"นพาหนะน�าไปส$(ท4&ๆ ไม(เคยไป (น�พพาน) 

ซ>&งยานภายนอกเหล(าน0:น พาไปไม(ได%เลย

Surely never by those vehicles Would one go to the untrodden land As does one who is controlled Through his subdued and well-trained self.

๕. ธนปาลโก นาม ก�ญ�ชโร กฏOกป�ปเภทโน ท�น�น�วารโย พท�โธ กพฬ� น ภ�ญ�ชต� ส�มรต� นาควนส�ส ก�ญ�ชโร ฯ ๓๒๔ ฯ

ช%างตกม0นช-&อ ธนปาลกะ ยากท4&ใครๆจะห%ามได% ถ$กล(ามไว% ไม(ยอมก�นอาหาร พญาก�ญชร ร�าล>กถ>งแต(ปMาช%าง

The great elephant called Dhanapalaka In time of rut is uncontrollable; Tied fast he refuses his food Since he calls to mind the elephant wood.

๖. ม�ท�ธ4 ยทา โหต� มหค�ฆโส จ น�ท�ทาย�ตา สม�ปร�วต�ตสาย4 มหาวราโหว น�วาปป�ฏ�โฐ ป�นป�ป�น� คพ�ภม�เปต� มน�โท ฯ ๓๒๕ ฯ

คนก�นจ� สะล>มสะล-อ ชอบนอน กล�:งเกล-อกไปมาบนท4&นอน เหม-อนส�กรท4&เขาข�นด%วยเศษอาหาร คนโว(ท>&มเช(นน0:น ย(อมเก�ดไม(ร$ %จบส�:น

A sluggard, or glutton, too, Rolling himself about in gross sleep Like a bigh hog nursed on pig-wash- That foolish one endlessly comes to birth.

๗. อ�ท� ป�เร จ�ต�ตมจาร� จาร�ก� เยน�จ�ฉก� ยต�ถกาม� ยถาส�ข� ตทช�ชห� น�ค�คห�ส�สาม� โยน�โส หต�ถ> ปภ�น�น� ว�ย อง�ก�สค�คโห ฯ ๓๒๖ ฯ

เม-&อก(อนใจข%าได%ท(องเท4&ยวไปในอารมณ1 ตามปรารถนา ตามความใคร( ตามสบาย แต(บ0ดน4: ข%าจ0กบ0งค0บม0นด%วยโยน�โสมนส�การ เหม-อนควาญช%างถ-อขอ บ0งค0บช%างท4&ตกม0น

Formerly this mind went wandering Where it liked, as it wished, as it listed. I will now control it with attemtiveness As the driver with his hook a wild elephant.

๘. อป�ปมาทรตา โหถ สจ�ต�ตมน�รก�ขถ ท�ค�คา อ�ท�ธรถต�ตาน� ปง�เก สน�โนว ก�ญ�ชโร ฯ ๓๒๗ ฯ

พวกเธอจงย�นด4ในความไม(ประมาท จงระม0ดระว0งจ�ตของตน จงถอนตนออกจากหล(มก�เลส เหม-อนพญาช%างต�ดหล(ม พยายามช(วยต0วเอง

Take delight in heedfulness And guard well your own minds; Draw yourselves out of evil ways Like an elephant sunk in the mire.

๙. สเจ ลเภถ น�ปก� สหาย� สท�ธ>จร� สาธ�ว�หาร� ธ4ร� อภ�ภ�ย�ย สพ�พาน� ปร�ส�สยาน� จเรย�ย เตนต�ตมโน สต4มา ฯ ๓๒๘ ฯ

ถ%าได%สหายผ$%เข%าก0บตนได% 

ม4ความประพฤต�ด4 ฉลาดและเฉล4ยว พ>งไปไหนๆก0บสหายเช(นน0:นอย(างม4ความส�ข และพ>งม4สต� ฝMาฟFนอ0นตรายท0:งหลาย

If for the faring-on you can find A friend, well-behaved, prudent and wise, Walk with him joyfully and mindfully, Overcoming dangers (open and concealed).

๑๐. โน เจ ลเภถ น�ปก� สหาย� สท�ธ>จร� สาธ�ว�หาร� ธ4ร� ราชาว รฏ�ฐ� ว�ช�ต� ปหาย เอโก จเร มาตง�ครญ�เญว นาโค ฯ ๓๒๙ ฯ �(

ถ%าไม(พบสหายท4&เข%าก0บตนได% ม4ความประพฤต�ด4 ฉลาด และเฉล4ยว ก)ควรส0ญจรไปคนเด4ยว เหม-อนพระราชา สละราชสมบ0ต�เท4&ยวไปองค1เด4ยว หร-อไม(ก)เหม-อนพญาช%าง ละโขลงเท4&ยวไปต0วเด4ยวในปMา

If for the faring-on you cannot find A friend, well-behaved, prudent and wise, Fare alone as a king renoucing his country And as an elephant alone in the wilds.

๑๒. อต�ถม�ห� ชาตม�ห� ส�ขา สหายา ต�ฏ�ฐ4 ส�ขา ยา อ�ตร4ตเรน ป�ญ�ญ� ส�ข� ช4ว�ตสง�ขยม�ห� สพ�พส�ส ท�ก�ขส�ส ส�ข� ปหาน� ฯ ๓๓๑ ฯ

ม4เพ-&อนตาย ก)ม4ความส�ข ย�นด4เท(าท4&หามาได% ก)ม4ความส�ข ท�าบ�ญไว%ถ>งคราวจะตายก)ม4ความส�ข ละท�กข1ได%ท0:งหมด ก)ม4ความส�ข

Happy is it to have a friend in need Happy is contentement with whatever betides. 

Happy is merit at the end of life. Happy is it to leave all sorrow behind.

๑๓. ส�ขา มต�เตย�ยตา โลเก อโถ เปต�เตย�ยตา ส�ขา ส�ขา สามญ�ญตา โลเก อโถ พ�รห�มญ�ญตา ส�ขา ฯ ๓๓๒ ฯ

ปฏ�บ0ต�ชอบต(อมารดา ก)เป"นส�ข ปฏ�บ0ต�ชอบต(อบ�ดา ก)เป"นส�ข ปฏ�บ0ต�ชอบต(อสมณะ ก)เป"นส�ข ปฏ�บ0ต�ชอบต(อพระผ$%ประเสร�ฐ ก)เป"นส�ข

Happy is it to honour mother. Happy is it to honour father. Happy is it to honour ascetics. Happy is it to honour the Noble Ones.

๑๔. ส�ข� ยาว ชรา ส4ล� ส�ขา สท�ธา ปต�ฏ�ฐ�ตา ส�โข ปญ�ญาปฏ�ลาโภ ปาปาน� อกรณ� ส�ข� ฯ ๓๓๓ ฯ

ศ4ลให%เก�ดส�ข ตราบเท(าชรา ศร0ทธา ท4&ต0:งม0&นแล%ว ให%เก�ดส�ข ปFญญา ได%มาแล%ว ให%เก�ดส�ข การไม(ท�าบาปท0:งหลาย ให%เก�ดส�ข

Happy is virtue until old age. Happy is faith that firmly stands. Happy is it to gain insight. Happy is it to commit no sin.

หมวดต�ณหา - CRAVING

๑. มน�ชส�ส ปมต�ตจาร�โน ตณ�หา วฑ�ฒต� มาล�วา ว�ย โส ปร�ป�ลวต� ห�ราห�ร� ผลม�จ�ฉ�ว วนส�ม> วานโร ฯ ๓๓๔ ฯ

ส�าหร0บคนท4&ม4ช4ว�ตอย$(อย(างประมาท ต0ณหาม4แต(จะเจร�ญเหม-อนเถาว0ลย1 เขาย(อมกระโดดจากภพน4:ไปส$(ภพอ-&น เหม-อนวานรโลภผลไม% โลดแล(นอย$(ในปMา

Of the person addicted to heedless living Craving grows like a creeping. Such a man jumps from life to life Like a monkey craving fruit in the wilds.

๒. ย� เอสา สหเต ชม�ม4 ตณ�หา โลเก ว�สต�ต�กา โสกา ตส�ส ปวฑ�ฒน�ต� อภ�ว�ฏ�ฐ�ว ว4รณ� ฯ ๓๓๕ ฯ

ต0ณหาอ0นลามก ม4พ�ษร%าย ครอบง�าบ�คคลใด ในโลก เขาย(อมม4แต(โศกเศร%าสลด เหม-อนหญ%าถ$กฝนรด ย(อมงอกงาม

Whoso in the world is overcome By this craving poisonous and base, For him all sorrow increases As Virana grass that is watered well.

๓. โย เจต� สหเต ชม�ม> ตณ�ห� โลเก ท�รจ�จย� โสกา ตม�หา ปปตน�ต� อ�ทว�น�ท�ว โปก�ชรา ฯ ๓๓๖ ฯ

ผ$%ใดเอาชนะต0ณหาลามก ท4&ยากจะเอาชนะได%น4: ความโศกย(อมตกไปจากผ$%น0:น เหม-อนหยาดน�:า ตกจากใบบ0ว

But whoso in the world overcomes This base craving, difficult to overcome- His sorrow falls away from him As water drops from a lotus leaf.

๔. ต� โว วทาม� ภท�ท� โว ยาวน�เตต�ถ สมาคตา ตณ�หาย ม$ล� ขนถ อ�ส4รต�โถว ว4รณ� มา โว นฬ�ว โสโตว มาโร ภญ�ช� ป�นป�ป�น� ฯ ๓๓๗ ฯ

เราขอบอกความน4:แก(พวกเธอ ขอให%พวกเธอผ$%มาช�มน�มก0น ณ ท4&น4: ม4ความเจร�ญ ขอให%พวกเธอข�ดรากต0ณหา เหม-อนถอนรากหญ%ารก พวกเธออย(าปล(อยให%มารร0งควาญบ(อยๆ เหม-อนกระแสน�:าค(อยๆเซาะต%อนอ%อล%ม

This I say unto you: Good luck to you all who have assembled here. As one roots out fragrant Virana grass, So do you dig up craving by its root. Let not Mara crush you again and again As the river flood crushing a reed.

๕. ยถาปD ม$เล อน�ปท�ทเว ทฬ�เห ฉ�น�โนปD ร�ก�โข ป$นเรว ร$หต� เอวม�ปD ตณ�หาน�สเย อน$หเต น�พ�พต�ตต4 ท�ก�ขม�ท� ป�นป�ป�น� ฯ ๓๓๘ ฯ

เม-&อรากย0งแข)งแรง ไม(ถ$กท�าลาย ต%นไม%แม%ท4&ถ$กต0ดแล%ว ก)งอกได%ใหม(ฉ0นใด เม-&อย0งท�าลายเช-:อต0ณหาไม(ได%หมด ความท�กข1น4:ก)ย(อมเก�ดข>:นได%เร-&อยไปฉ0นน0:น

As a tree cut down sprouts forth again If its roots remain undamaged and firm, Even so, while latent craving is not removed, This sorrow springs up again and again.

๖. ยส�ส ฉต�ต>สต4 โสตา มนาปส�สวนา ภ�สา มหา วหน�ต� ท�ท�ท�ฏ�ฐ> สง�กป�ปา ราคน�ส�ส�ตา ฯ ๓๓๙ ฯ

กระแสต0ณหา ๓๖ สายอ0นเช4&ยวกราก ท4&ไหลไปย0งอารมณ1อ0นน(าปรารถนา ไหลบ(าท(วมท%นจ�ตใจใคร ความคร� (นค�ดค�าน>งท4&แฝงราคะ ย(อมจะช0กน�าให%เขาเห)นผ�ดค�ดไข%วเขว

In whom are strong the thirth-six torrents Of craving flowing towards pleasurable objects- Then the great flood of lustful thoughts Carries off that misunderstanding man.

๗. สวน�ต� สพ�พธ4 โสตา ลตา อ�พ�ภ�ช�ช ต�ฏ�ฐต� ตญ�จ ท�ส�วา ลต� ชาต� ม$ล� ปญ�ญาย ฉ�น�ทถ ฯ ๓๔๐ ฯ

กระแสน�:าค-อต0ณหา ไหลไปท�กหนท�กแห(ง เถาว0ลย1ค-อก�เลส ก)ข>:นรกไปท0&ว เม-&อเห)น เถาว0ลย1น0:นงอกงามแล%ว พวกเธอจงต0ดรากม0นด%วยม4ดค-อปFญญา

Everywhere flow the craving-streams, Everywhere the creepers sprout and stand. Seeing the creepers that have sprung high Do you cut their roots with your wisdom-knife.

๘. สร�ตาน� ส�เนห�ตาน� จ โสมนส�สาน� ภวน�ต� ชน�ต�โน เต สาตส�ตา ส�เขส�โน เต เว ชาต�ชร$ปคา นรา ฯ ๓๔๑ ฯ

ส0ตว1ท0:งหลาย ม4แต(โสมน0ส 

ช�(มช-:นไปด%วยร0กเสน(หา ซาบซ(านในกามารมณ1ท0:งปวง พวกเขาใฝMแสวงแต(ความส�ขส0นต1หรรษา ก)ต%องเก�ดต%องแก(อย$(ร �&าไป

To beings there arise wide-ranging pleasures That are moistened with lustful desires. Bent on pleasures, seeking after sexual joys, They, verily, fall prey to birth-and decay.

๙. ตส�ณาย ป�รก�ขตา ปชา ปร�สป�ปน�ต� สโสว พาธ�โต ส�โยชนสง�คสต�ตา ท�ก�ขม�เปน�ต� ป�นป�ป�น� จ�ราย ฯ ๓๔๒ ฯ

เหล(าส0ตว1 ต�ดก0บต0ณหา การเส-อกกระสน ด�จกระต(ายต�ดบ(วง ส0ตว1ท0:งหลายต�ดอย$(ในก�เลสเคร-&องผ$กม0ด ย(อมประสบท�กข1บ(อยๆ ตลอดกาลนาน

Enwrapped in lust, beings run about, Now here now there like a captive hare. Held fast by fetters they suffer Again and again for long.

๑๐. ตส�ณาย ป�รก�ขตา ปชา ปร�สป�ปน�ต� สโสว พาธ�โต ตส�มา ตส�ณ� ว�โนทเย ภ�ก�ข� อากง�ช� ว�ราคมต�ตโน ฯ ๓๔๓ ฯ

เหล(าส0ตว1 ต�ดก0บต0ณหา กระเส-อกกระสน ด�จกระต(ายต�ดบ(วง ฉะน0:นภ�กษ� เม-&อหว0งให%ก�เลสจางคลาย ก)พ>งท�าลายต0ณหาเส4ย

Enwrapped in lust, beings run about, Now here now there like a captive hare. 

So let a bhikkhu shake off craving If he wishes his own passionlessness.

๑๑. โย น�พ�พนฏ�โฐ วนาธ�ม�ต�โต วนม�ต�โต วนเมว ธาวต� ต� ป�ค�คลเมว ปส�สถ ม�ต�โต พน�ธนเมว ธาวต� ฯ ๓๔๔ ฯ

บ�คคลใดสละเพศผ$%ครองเร-อน ถ-อเพศบรรพช�ตปราศจากเร-อน พ%นจากปMาก�เลสแล%วย0งว�&งกล0บไปหาปMาน0:นอ4ก พวกเธอจงด$บ�คคลน0:นเถ�ด เขาออกจากท4&ค�มข0งแล%วย0งว�&งกล0บเข%าท4&ค�มข0งอ4ก

Released from jungle of the household life, He turns to the bhikkhu jungle-life. Though freed from the household wilds He runs back to that very wilds again. Come indeed and behold such a man. Freed he turns to that bondage again.

๑๒. น ต� ทฬ�ห� พน�ธนมาห� ธ4รา ยทายส� ทาร�ชปพ�พฃญ�จ สารต�ตรต�ตา มณ�ก�ณ�ฑเลส� ป�ต�เตส� ทาเรส� จ ยา อเปก�ขา ฯ๓๔๕ ฯ

เคร-&องจองจ�าท4&ท�าด%วยเหล)ก ไม% และปอปMาน ท(านผ$%ร$ %กล(าวว(า ย0งไม(ใช(เคร-&องจองจ�าท4&ม0&นคง แต(ความก�าหน0ดย�นด4ในเคร-&องเพชร บ�ตร ภร�ยา เป"นเคร-&องจองจ�าท4&ม0&นคงย�&งน0ก

Not strong are bonds made of iron, Or wood, or hemp, thus say the wise. But attachment to jewelled ornaments, Children and wives is a strong tie.

๑๓. เอต� ทฬ�ห� พน�ธนมาห� ธ4รา โอหาร�น� ส�ถ�ลท�ป�ปม�ญ�จ� 

เอต�ปD เฉต�วาน ปร�พ�พชน�ต� อนเปก�ข�โน กามส�ข� ปหาย ฯ ๓๔๖ ฯ

ท(านผ$%ร$ %กล(าวว(า เคร-&องจองจ�าชน�ดน4:ม0&นคง ม0กฉ�ดลากลงท4&ต�&า คล%ายผ$กไว%หลวมๆแต(แก%ยากน0ก ผ$%ร$ %ท0 :งหลายจ>งท�าลายเคร-&องจองจ�าน4:เส4ย ละกามส�ขออกบวชโดยไม(ไยด4

This is a strong bond, says the wise, Down-hurling, loose but hard to untie. This too they cut off and leave the world, With no longing, renouncing the sense-pleasures.

๑๔. เย ราครต�ตาน�ปตน�ต� โสต� สย� กต� มก�กฏโกว ชาล� เอต�ปD เฉต�วาน วชน�ต� ธ4รา อนเปก�ข�โน สพ�พท�ก�ข� ปหาย ฯ ๓๔๗ ฯ

ผ$%ถ$กราคะครอบง�า ย(อมถล�าลงส$(กระแสต0ณหา เหม-อนแมลงม�มตกลงไปย0งใยท4&ตนถ0กไว%เอง ผ$%ฉลาดท0:งหลาย จ>งท�าลายเคร-&องจองจ�าน4: ละท�กข1ท0:งปวง ออกบวชโดยไม(ไยด4

They who are attached to lust fall back To (craving's) streams as a spider self-spun web; This too the wise cut off and 'go forth', With no longing, leaving all sorrow behind.

๑๕. ม�ญ�จ ป�เร ม�ญ�จ ปจ�ฉโต มช�เฌ ม�ญ�จ ภวส�ส ปารค$ สพ�พต�ถ ว�ม�ต�ตมานโส น ป�น ชาต�ชร� อ�เปห�ส� ฯ ๓๔๘ ฯ

จงปล(อยวางท0:งอด4ตอนาคตและปFจจ�บ0น และอย$(เหน-อความม4ความเป"น เม-&อใจหล�ดพ%นจากท�กอย(างแล%ว พวกเธอจ0กไม(เก�ดไม(แก(อ4กต(อไป

Let go the past, let go the future too, Let go the present and go beyond becoming. With mind released from everything, To birth-and-decay you shall come no more.

๑๖. ว�ตก�กมถ�ตส�ส ชน�ต�โน ต�พ�พราคส�ส ส�ภาน�ปส�ส�โน ภ�ย�โย ตณ�หา ปวฑ�ฒต� เอส โข ทฬ�ห� กโรต� พน�ธน� ฯ ๓๔๙ ฯ

ผ$%เป"นทาสว�ตกจร�ต ม4จ�ตก�าหน0ดย�นด4 ต�ดอย$(ในส�&งท4&สวยงาม ม4แต(จะพอกความอยากให%หนา กระช0บเคร-&องพ0นธนาการให%แน(นเข%า

For him who is of restless mind, Who is of powerful passions, Who sees but the pleasurable, Craving increases all the more. Indeed he makes the bond strong.

๑๗. ว�ตก�ก$ปสเม จ โย รโต อส�ภ� ภาวยต4 สทา สโต เอส โข พ�ยน�ต�กาหต� เอสจ�ฉ�น�ทต� มารพน�ธน� ฯ ๓๕๐ ฯ

ผ$%ต0:งใจระง0บความค�ดฟ� Lงซ(าน เจร�ญอส�ภกรรมฐานว�ธ4 ม4สต�ท�กเวลา จ0กขจ0ดต0ณหาหมดส�:นไป ท�าลายเคร-&องผ$กของมาร

He who delights in subduing thoughts, He who meditates on impurities of things, He who is ever full of mindfulness- It is he who will make an end of suffering And destroy the Mara's bond.

๑๘. น�ฏ�ฐง�คโต อสน�ตาส4 

ว4ตตณ�โห อนง�คโณ อจ�ฉ�น�ท� ภวสล�ลาน� อน�ต�โมย� สม�ส�สโย ฯ ๓๕๑ ฯ

พระอรห0นต�ผ$%ล�ถ>งจ�ดหมายปลายทางแล%ว หมดความส�ด�%ง หมดก�เลสต0ณหาแล%ว ห0กล$กศรค-อก�เลสประจ�าภพแล%ว ร(างกายน4:เป"นร(างส�ดท%ายของท(าน

He has reached the final goal, He is fearless, without lust, without passions. He has broken the shafts of existence. Of such an arahant this body is his last.

๑๙. ว4ตตณ�โห อนาทาโน น�ร�ต�ต�ปทโกว�โท อก�ชราน� สน�น�ปาต� ชญ�ญา ป�พ�พาปราน� จ สเว อน�ต�มสาร4โร มหาปญ�โญ มหาป�รโสต� ว�จ�จต� ฯ ๓๕๒ ฯ

หมดต0ณหา ไม(ย>ดม0&น ฉลาดในน�ร�กต� ร$ %กล�(มอ0กษรและร$ %ล�าด0บหน%าหล0ง ท(านผ$%ม4สร4ระส�ดท%ายน4:แล เร4ยกว(า มหาปราชญ1 และ มหาบ�ร�ษ

Free from craving and grasping, Well-versed in analytical knowledge, Knowing the texual orders and their sequence, He of his last body is, indeed, called One of great wisdom and a great man.

๒๐. สพ�พาภ�ภ$ สพ�พว�ท$หมส�ม� สพ�เพส� ธม�เมส� อน$ปล�ต�โต สพ�พญ�ชโห ตณ�หก�ขเย ว�ม�ต�โต สย� อภ�ญ�ญาย กม�ท�ท�เสย�ย� ฯ ๓๕๓ ฯ

เราเอาชนะท�กอย(าง เราตร0สร$ %ท�กอย(าง 

เราม�ได%ต�ดในท�กอย(าง เราละได%ท�กอย(าง เราเป"นอ�สระเพราะส�:นต0ณหา เราตร0สร$ %ด%วยตนเอง และจะอ%างใคร เป"นคร$เราเล(า

All have I overcome, All do I know, From all am I detached, All have I removed, Thorougly freed am I Through the destruction of craving, Having realized all by myself, Whom shall I call my teacher?

๒๑. สพ�พทาน� ธม�มทาน� ช�นาต� สพ�พ� รส� ธม�มรโส ช�นาต� สพ�พ� รต> ธม�มรต4 ช�นาต� ตณ�หก�ขโย สพ�พท�ก�ข� ช�นาต� ฯ ๓๕๔ ฯ

ธรรมทาน ชนะทานท�กอย(าง รสพระธรรม ชนะรสท�กอย(าง ความย�นด4ในธรรม ชนะความย�นด4ท�กอย(าง ความส�:นต0ณหา ชนะท�กข1ท�กอย(าง

All gifts the gift of Truth excels. All tastes the taste of Truth excels. All delights the delight in Truth excels. All sorrows the end of craving excels.

๒๒. หนน�ต� โภคา ท�ม�เมธ� โน จ ปารคเวส�โน โภคตณ�หาย ท�ม�เมโธ หน�ต� อญ�เญว อต�ตน� ฯ ๓๕๕ ฯ

โภคทร0พย1 ท�าลายคนโง( แต(ท�าลายคนท4&ใฝMแสวงน�พพานไม(ได% เพราะโลภในโภคทร0พย1 คนโง(ย(อมท�าลายคนอ-&น และ (ผลท4&ส�ดก)ท�าลาย) ตนเอง

Riches ruin the fool But not those seeking Nibbana. 

Craving for wealth, the foolish man Ruins himself by destroying others.

๒๓. ต�ณโทสาน� เขต�ตาน� ราคโทสา อย� ปชา ตส�มา ห� ว4ตราเคส� ท�น�น� โหต� มหป�ผล� ฯ ๓๕๖ ฯ

หญ%า ท�าให%ท4&นาเส4ยหาย ราคะ ท�าให%คนเส4ยหาย ฉะน0:น ทานท4&ถวายแก(ผ$%ปราศจากราคะ จ>งม4ผลมหาศาล

Weeds are the bane of fields, Lust is the bane of mankind. Hence offerings made to lustless ones Yield abundant fruit.

๒๔. ต�ณโทสาน� เขต�ตาน� โทสโทสา อย� ปชา ตส�มา ห� ว4ตโทเสส� ท�น�น� โหต� มหป�ผล� ฯ ๓๕๗ ฯ

หญ%า ท�าให%ท4&นาเส4ยหาย โทสะ ท�าให%คนเส4ยหาย ฉะน0:น ทานท4&ถวายแก(ผ$%ปราศจากโทสะ จ>งม4ผลมหาศาล

Weeds are the bane of fields, Hate is the bane of mankind. Hence offerings made to hateless ones Yield abundant fruit.

๒๕. ต�ณโทสาน� เขต�ตาน� โมหโทสา อย� ปชา ตส�มา ห� ว4ตโมเหส� ท�น�น� โหต� มหป�ผล�

หญ%า ท�าให%ท4&นาเส4ยหาย โมหะ ท�าให%คนเส4ยหาย ฉะน0:น ทานท4&ถวายแก(ผ$%ปราศจากโมหะ จ>งม4ผลมหาศาล

Weeds are the bane of fields, Delusion is the bane of mankind. Hence offerings made to delusionless ones Yield abundant fruit.

๒๖. ต�ณโทสาน� เขต�ตาน� อ�จ�ฉาโทสา อย� ปชา ตส�มา ห� ว�คต�จ�เฉส� ท�น�น� โหต� มหป�ผล� ฯ ๓๕๙ ฯ

หญ%า ท�าให%ท4&นาเส4ยหาย ความอยาก ท�าให%คนเส4ยหาย ทานท4&ถวายแก(ผ$%ปราศจากความอยาก จ>งม4ผลมหาศาล

Weeds are the bane of fields, Thirst is the bane of mankind. Hence offerings made to thirstless ones Yield abundant fruit.

หมวดภ�กษ - THE MONK

๑. จก�ข�นา ส�วโร สาธ� สาธ� โสเตน ส�วโร ฆาเนน ส�วโร สาธ� สาธ� ช�ว�หาย ส�วโร ฯ ๓๖๐ ฯ ส�ารวมทางตา เป"นการด4 ส�ารวมทางห$ เป"นการด4 ส�ารวมทางจม$ก เป"นการด4 ส�ารวมทางล�:น เป"นการด4

Good is restraint in the eye. Good is restraint in the ear. 

Good is restraint in the nose. Good is restraint in the tongue.

๒. กาเยน ส�วโร สาธ� สาธ� วาจาย ส�วโร มนสา ส�วโร สาธ� สาธ� สพ�พต�ถ ส�วโร สพ�พต�ถ ส�ว�โต ภ�ก�ข� สพ�พท�ก�ขา ปม�จ�จต� ฯ ๓๖๑ ฯ

ส�ารวมทางกาย เป"นการด4 ส�ารวมทางวาจา เป"นการด4 ส�ารวมทางใจ เป"นการด4 ภ�กษ� ผ$%ส�ารวมท�กทาง ย(อมพ%นจากท�กข1ท0:งปวง

Good is restraint in deed. Good is restraint in speech. Good is restraint in thought. Good is restraint everywhere The bhikkhu restrained everywhere Shall leave all sorrow behind.

๓. หต�ถสญ�ญโต ปาทสญ�ญโต วาจาสญ�ญโต สญ�ญตต�ตโม อช�ฌต�ตรโต สมาห�โต เอโก สน�ต�ส�โต ตมาห� ภ�ก�ข� ฯ ๓๖๒ ฯ

ผ$%ส�ารวมม-อ ส�ารวมเท%า ส�ารวมวาจา ส�ารวมกาย ย�นด4ในการบ�าเพ)ญว�ปFสสนา ม4ใจเป"นสมาธ� ส0นโดษอย$(เด4ยวดาย ได%สมญาว(า ภ�กษ�

He who is controlled in hand and foot. He who is controlled in speech and body. He who is with inward joy and settled mind. He who is solitarily controlled- Such a one they call a bhikkhu.

๔. โย ม�ขสญ�ญโต ภ�ก�ข� มน�ตภาณ4 อน�ท�ธโต อต�ถ� ธม�มญ�จ ท4เปต� มธ�รน�ตส�ส ภาส�ต� ฯ ๓๖๓ ฯ

ภ�กษ�ผ$%ส�ารวมปาก พ$ดด%วยปFญญา ไม(ถ-อต0ว ช4:แจงต�าราและใจความถ$กต%อง ถ%อยค�าของภ�กษ�น0:น น0บว(าไพเราะแท%

The bhikkhu who is well-controlled in tongue, Who speaks with wisdom and without pride, Who explains the text and its meaning- Sweet indeed is his speech.

๕. ธม�มาราโม ธม�มรโต ธม�ม� อน�ว�จ�น�ตย� ธม�ม� อนส�สร� ภ�ก�ข� สท�ธม�มา น ปร�หายต� ฯ ๓๙๔ ฯ

ภ�กษ�ผ$%อย$(ในธรรม ย�นด4ในธรรม พ�น�จพ�จารณาธรรม และร�าล>กถ>งธรรมเสมอ ย(อมไม(เส-&อมจากพระส0ทธรรม

Dwelling in the Dharma, Delighting in the Dharma, Investigating the Dharma, Remembering the Dharma, That bhikkhu falls not away From the Dharma sublime.

๖. สลาภ� นาต�มญ�เญย�ย นาญ�เญส� ปDหย� จเร อญ�เญส� ปDหย� ภ�ก�ข� สมาธ> นาธ�คจ�ฉต� ฯ ๓๖๕ ฯ

ไม(พ>งด$หม�&นลาภของตน ไม(พ>งร�ษยาลาภคนอ-&น เม-&อภ�กษ�ม0วร�ษยาลาภคนอ-&น ใจย(อมไม(เป"นสมาธ�

Let him not despise his own gains. Let him not envy those of others. The bhikkhu envying the others' gains, Does not attain concentration.

๗. อป�ปลาโภปD เจ ภ�ก�ข� สลาภ� นาต�มญ�ญต� ต� เว เทวา ปส�สน�ต� ส�ท�ธาช4ว> อตน�ท�ต� ฯ ๓๖๖ ฯ

ภ�กษ�ถ>งม4ลาภน%อย แต(ไม(ด$หม�&นลาภของตน ม4อาช4วะบร�ส�ทธ�6 ไม(เก4ยจคร%าน ย(อมได%ร0บค�าฃมเชยจากทวยเทพ

Though a recipient of little, A bhikkhu despises not his own. Him of pure and strenuous life, Devas look up to high.

๘. สพ�พโส นามร$ปส�ม> ยส�ส นต�ถ� มมาย�ต� อสตา จ น โสจต� ส เว ภ�ก�ข$ต� ว�จ�จต� ฯ ๓๖๗ ฯ

ผ$%ไม(ย>ดม0&นโดยประการท0:งปวง ว(า "ก$" "ของก$" ไม(ว(าในร$ปหร-อนาม เม-&อไม(ม4 ก)ไม(เศร%าโศก เขาผ$%น0:นแหละ เร4ยกได%ว(า ภ�กษ�

He who grasps at neither 'I' nor 'Mine', Neither in mentality nor in materiality, Who grieves not for what is not- Such a one indeed is called a bhikkhu.

๙. เมต�ตาว�หาร� โย ภ�ก�ข� ปสน�โน พ�ท�ธสาสเน อธ�คจ�เฉ ปท� สน�ต� สง�ขาร$ปสม� ส�ข� ฯ ๓๖๘ ฯ

ภ�กษ� ผ$%อย$(ด%วยเมตตา เล-&อมใสในพ�ทธศาสนา พ>งล�ถ>งสภาวะอ0นสงบ อ0นเป"นส�ข ระง0บส0งขาร

The bhikkhu who abides in loving-kindness, And who is pleased with the Buddha's teaching, Shall attain to the Peaceful State, The happy stilling of conditioned things.

๑๐. ส�ญ�จ ภ�ก�ข� อ�ม� นาว� ส�ต�ตา เต ลห�เมส�สต� เฉต�วา ราคญ�จ โทสญ�จ ตโต น�พ�พานเมห�ส� ฯ ๓๖๙ ฯ

ภ�กษ� เธอจงว�ดน�:าออกจากเร-อน4: เม-&อว�ดน�:าออกหมดแล%ว เร-อจ0กแล(นเร)ว ท�าลายราคะ โทสะ (โมหะ) เส4ยแล%ว เธอจ0กไปถ>งพระน�พพาน

Empty this boat, O bhikkhu! When emptied, it will swiftly move Cutting off lust, hatred (and ignorance) To Nibbana will you thereby go.

๑๑. ปญ�จ ฉ�น�เท ปญ�จ ชเห ปญ�จ จ�ต�ตร� ภาวเย ปญ�จ สง�คาต�โค ภ�ก�ข� โอฆต�ณ�โณต� ว�จ�จต� ฯ ๓๗๐ ฯ

จงต0ดออกห%า ละท�:งห%า ท�าให%เจร�ญเต�บโต อ4กห%า 

พ%นเคร-&องผ$กพ0นห%าชน�ด ภ�กษ�จ>งได%ช-&อว(า ผ$%ข%ามน�:า

Cut off the Five, give up the Five Cultivate further more the Five The bhikkhu, from the Five Fetters freed, A Flood-Crosser is he called.

๑๒. ฌาย ภ�ก�ข� มา จ ปมาโท มา เต กามค�เณ ภมส�ส� จ�ต�ต� มา โลหค�ฬ� ค�ล4 ปมต�โต มา กน�ท� ท�ก�ขม�ทน�ต� ทย�หมาโน ฯ ๓๗๑ ฯ

เจร�ญภาวนาเถ�ด ภ�กษ� อย(าม0วประมาท อย(าปล(อยใจเว4ยนวนอย$(แต(ในกามค�ณ อย(าได%เผลอกล-นก�นก%อนเหล)กแดง อย(าปล(อยให%ความท�กข1เผาผลาญเส4ยเอง แม%ม0วคร�&าครวญว(า "โอ น4&ท�กข1จร�งๆ"

Meditate, O bhikkhu! Be not heedless. Let not your mind dwell On sensual pleasures. Do not carelessly swallow A red-hot iron ball. Do not as you burn bewail 'O this indeed is ill'.

๑๓. นต�ถ� ฌาน� อปญ�ญส�ส นต�ถ� ปญ�ญา อฌาย�โน ยม�ห� ฌานญ�จ ปญ�ญา จ ส เว น�พ�พานสน�ต�เก ฯ ๓๗๒ ฯ

เม-&อไม(ม4ปFญญา ก)ไม(ม4ความเพ(งพ�น�จ เม-&อไม(ม4ความเพ(งพ�น�จ ก)ไม(ม4ปFญญา ผ$%ใดม4ท0:งความเพ(งพ�น�จ และปFญญา ผ$%น0:น น0บว(าอย$(ใกล%น�พพาน

There is no concentration For one who lacks wisdom, Nor is there wisdom 

For one who lacks concentration In whom there are found Both concentration and wisdom- He indeed is in the presence of Nibbana.

๑๔. ส�ญ�ญคาร� ปว�ฏ�ฐส�ส สน�ตจ�ต�ตส�ส ภ�ก�ข�โน อมาน�ส4 รต4 โหต� สม�มา ธม�ม� ว�ปส�สโต ฯ ๓๗๓ ฯ

ภ�กษ�ผ$%ไปส$(ท4&สง0ด ม4ใจสงบ เห)นแจ%งพระธรรมโดยชอบ ย(อมได%ร0บความย�นด4 ท4&สาม0ญมน�ษย1ไม(เคยได%ล�:มรส

The bhikkhu gone to solitude, Having calmed his mind, Clearly perceiving the Teaching, Experiences a peaceful joy That has never before been Tasted by the worldings.

๑๕. ยโต ยโต สม�มสต� ขน�ธาน� อ�ทยพ�พย� ลภต� ปJต�ปาโมช�ช� อมตน�ต� ว�ชานต� ฯ ๓๗๔ ฯ

ไม(ว(าเม-&อใด พระอรห0นต1พ�จารณาเห)น ความเก�ดและความด0บแห(งข0นธ1ท0:งหลาย ท(านย(อมได%ปJต� และปราโมทย1 ซ>&งเป"นส�&งอมตะส�าหร0บท(านผ$%ร$ %ท0 :งหลาย

Whenever he reflects On the rise and fall of Aggregates; He experiences joy and happiness, To the knowing ones that is Deathless.

หมวดพราหมณ� - THE BRAHMANA

๑. ฉ�น�ท โสต� ปรก�กม�ม กาเม ปน$ท พ�ราห�มณ สง�ขาราน� ขย� ญต�วา อกตญ�ญ$ส� พ�ราห�มณ ฯ ๓๘๓ ฯ

พราหมณ1เอย ท(านจงพยายามหย�ดกระแส (ต0ณหา) และบรรเทากามท0:งหลายเส4ย พราหมณ1เอย เม-&อท(านร$ %ความส�:นไปแห(งส�&งปร�งแต(งท0:งหลาย ท(านก)จะร$ %ส�&งท4&ไม(ปร�งแต(ง (น�พพาน)

Strive and stop the stream of craving, Discrad, O brahmana, sense-desires. Knowing conditioned things, brahmana, You will know the Unconditioned.

๒. ยทา ท�วเยส� ธม�เมส� ปารค$ โหต� พ�ราห�มโณ อภส�ส สพ�เพ ส�โยคา อฏ�ฐ� คจ�ฉน�ต� ชานโต ฯ ๓๘๔ ฯ

เม-&อใดพราหมณ1ข%ามถ>งฝF& งโน%น (น�พพาน) 

ด%วยการปฏ�บ0ต�ธรรมท0:งสอง (สมถะและว�ปFสนา) เม-&อน0:นเคร-&องผ$กพ0นท0:งปวง ของเขาผ$%ร$ %จร�งย(อมส�:นไป

When depending on the twofold means, A brahmana has reached the Other Shore, Then of that one who knows, All fetters remain no more.

๓. ยส�ส ปาร� อปาร� วา ปาราปาร� น ว�ช�ชต� ว4ตท�ทร� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ณ ๓๘๕ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ฝF& งน4: หร-อฝF& งโน%น 

หร-อไม(ม4ท0:งสองฝF& ง ไม(ม4ความกระวนกระวายใจ เป"นอ�สระ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

For whom there exists Neither the Hither nor the Father Shore, Nor both the Hither and the Farther Shore, He who is undistressed and unbound- Him do I call a brahmana.

๔. ฌาย> ว�รชมาส4น� กตก�จ�จ� อนาสว� อ�ต�ตมต�ถ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๘๖ ฯ

ผ$%ใดบ�าเพ)ญฌาน ปราศจากก�เลส อย$(คนเด4ยว หมดก�จท4&จะพ>งท�า หมดอาสวะ ล�ถ>งจ�ดหมายปลายทางแล%ว ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

Meditative, dwelling alone, Free from passion taint, Having done what should be done, Devoid of all corruptions, And having reached the Highest Goal- Him do I call a brahmana

๕. ท�วา ตปต� อาท�จ�โจ รต�ต�มาภาต� จน�ท�มา สน�นท�โธ ขต�ต�โย ตปต� ฌาย4 ตปต� พ�ราห�มโณ อถ สพ�พมโหรต�ต> พ�ท�โธ ตปต� เตชสา ฯ ๓๘๗ ฯ

พระอาท�ตย1 สว(างกลางว0น พระจ0นทร1 สว(างกลางค-น น0กรบสง(างามเม-&อสวมเกราะเตร4ยมรบ 

พราหมณ1 สง(างามเม-&อเข%าฌาน แต(พระพ�ทธเจ%าสง(างามท0:งกลางว0นกลางค-น

By day the sun shines. By night the moon is bright. Armoured shines the warrior. In meditation the brahmana glows. But all day and all night, The Buddha shines in splendour.

๖. พาห�ตปาโป ห� พ�ราห�มโณ สมจร�ยา สมโณต� ว�จ�จต� ปพ�พาชยมต�ตโน มล� ตส�มา ปพ�พช�โตต� ว�จ�จต� ฯ ๓๘๘ ฯ

ผ$%ท4&ช-&อว(าพราหมณ1 เพราะละบาปได% ช-&อว(าสมณะ เพราะม4จรรยาสงบ ช-&อว(าบรรพช�ต เพราะละมลท�นได%

Without evil he is called a brahmana. He who lives in peace is called a samana. With all impurities gone, A pabbajita is he called.

๗. น พ�ราห�มณส�ส ปหเรย�ย นาส�ส ม�ญ�เจถ พ�ราห�มโณ ธ� พ�ราห�มณส�ส หน�ตาร� ตโต ธ� ยส�ส ม�ญ�จต� ฯ ๓๘๙ ฯ

ไม(ควรร0งแกพราหมณ1 (น0กบวช) 

และพราหมณ1ก)ไม(ควรแสดงความโกรธตอบ คนท4&ร 0งแกพราหมณ1 เป"นคนน(าต�าหน� แต(พราหมณ1ผ$%โกรธตอบ น(าต�าหน�กว(า

One should not strike a brahmana, Nor such a brahmana vent his wrath on him. Woe to him who strikes a brahamana. More woe to him who gives way to his wrath.

๘. น พ�ราห�มณส�เสตทก�ญ�จ� เสย�โย ยทา น�เสโธ มนโส ปDเยห� 

ยโต ยโต ห>สมโน น�วต�ตต� ตโต ตโต สม�มต�เมว ท�ก�ข� ฯ ๓๙๐ ฯ

ไม(ม4อะไรจะด4ส�าหร0บพราหมณ1 เท(าก0บห0กห%ามใจจากปDยารมณ1 เม-&อใดเขาไม(เบ4ยดเบ4ยนคนอ-&น เม-&อน0:น ความท�กข1ก)สงบ

Naught is better for a brahmana. Than restraint of mind from what is dear. Whenever his ill will has been put aside, Then and then only his sorrow subsides.

๙. ยส�ส กาเยน วาจาย มนสา นต�ถ� ท�ก�กฏ� ส�ว�ต� ต4ห� ฐาเนห� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๑ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ความช0&วทางกาย วาจา ใจ ส�ารวมระว0งท0:งสามทวาร ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He in whom there is no evil done, Through body speech or mind, He who is restrained in the three ways- Him do I call a brahmana.

๑๐. ยม�หา ธม�ม� ว�ชาเนย�ย สม�มาสม�พ�ท�ธเทส�ต� สก�กจ�จ� ต� นมส�เสย�ย อค�ค�ห�ต�ต�ว พ�ราห�มโณ ฯ ๓๙๒ ฯ

เม-&อร$ %ธรรมท4&พ�ทธเจ%าทรงแสดง จากบ�คคลใด ควรเคารพนอบน%อมบ�คคลน0:น เหม-อนพราหมณ1บ$ชาไฟ

From whom one knows the Truth Sublime Which the Awakened One proclaimed, Devotedly should one revere him, As a brahmana tends the sacrificial fire.

๑๑. น ชฏาห� น โคต�เตน น ชจ�จา โหต� พ�ราห�มโณ ยม�ห� สจ�จญ�จ ธม�โม จ โส ส�จ4 โส จ พ�ราห�มโณ ฯ ๓๙๓ ฯ

ม�ใช(เพราะม�(นชฏา ม�ใช(เพราะโคตร ม�ใช(เพราะก�าเน�ด (ท4&ด4) ท4&ท�าคนให%เป"นพราหมณ1 ใครก)ตามม4ส0จจะและทรงธรรม ย(อมจะบร�ส�ทธ�6ล�:าและเป"นพราหมณ1

Not by matted hair, nor by clan, nor by birth, Does one become a brahmana. In whom there are truth and righteouseness, Pure is he, a brahmana is he.

๑๒. ก> เต ชฏาห� ท�ม�เมธ ก> เต อช�นสาฏ�ยา อพ�ภน�ตร� เต คหณ� พาห�ร� ปร�มช�ชส� ฯ ๓๙๔ ฯ

เจ%าโง(เอ\ย ผมยาว หน0งส0ตว1 จะม4ประโยชน1อะไรส�าหร0บเจ%า ภายนอกเจ%าสะอาดสดใส แต(ภายในเจ%ารกร�งร0ง

What use of your matted hair, O foolish one? And what of your entelope-garment? Full of impurities is your mind, You embellish only the outside.

๑๓. ปCส�ก$ลธร� ชน�ต��ก�ส� ธมน�สน�ถต� เอก� วนส�ม> ฌายน�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๕ ฯ

ผ$%ทรงผ%าบ0งส�ก�ล ผอมจนเห)นแต(เส%นเอ)น 

บ�าเพ)ญฌานในปMาเปล4&ยวคนเด4ยว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

Clad in rag-robes and lean, With body overspread by veins, Meditationg in the forest alone- Him do I call a brahmana.

๑๔. น จาห� พ�ราห�มณ� พ�ร$ม� โยน�ช� มต�ต�สม�ภว� โภวาท4 นาม โส โหต� ส เว โหต� สก�ญ�จโน อก�ญ�จน� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๖ ฯ

เพ4ยงเก�ดในตระก$ลพราหมณ1 หร-อม4มารดาเป"นพราหมณ1 เราไม(เร4ยกเขาว(า พราหมณ1 หากเขาย0งม4ก�เลสอย$( เขาก)เป"นพราหมณ1แต(ช-&อ ผ$%ใดหมดก�เลสไม(ย>ดม0&นถ-อม0&น ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

I do not call him a brahmana Merely because he is born of a womb Or sprung from a brahmani. If he is full of impediments, He is merely a brahmana by name. He who is free from impediments and clinging- Him do I call a brahmana.

๑๕. สพ�พสญ�โญชน� เฉต�วา โย เว น ปร�ตส�สต� สง�คาต�ค� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๗ ฯ

ผ$%ใดต0ดก�เลสเคร-&องผ$กพ0นได%หมดส�:น ไม(หวาดกล0ว หมดพ0นธะ 

เป"นอ�สระจากเคร-&องจองจ�าค-อก�เลส ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has cut off all bonds, He who trembles not, He who is free and unbound- Him do I call a brahmana.

๑๖. เฉต�วา นท�ธ> วรต�ตญ�จ สน�ทาน� สหน�ก�กม� อ�ก�ข�ต�ตปล�ฆ� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๘ ฯ

ผ$%ท4&ต0ดชะเนาะ (ความโกรธ) เช-อกหน0ง (ต0ณหา) เช-อกปMาน (ความเห)นผ�ด) พร%อมท0:งอน�ส0ยก�เลส ถอดล�&มสล0ก (อว�ชชา) ร$ %แจ%งอร�ยส0จแล%ว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has cut off the strap (of hatred), The thong (of craving), The rope (of heresies), Together with all tendencies: He who has thrown up the cross-bar (ignorance) And has realized the Truth- Him do I call a brahmana.

๑๗. อก�โกส� วธพน�ธญ�จ อท�ฏ�โฐ โย ต�ต�ก�ขต� ขน�ต�พล� พลาน4ก� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๓๙๙ ฯ

ผ$%ใดไม(โกรธ ทนต(อการด(า และการลงโทษจองจ�า ม4ข0นต�เป"นก�าล0งท0พ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is not wrathful Bears reviling, blows and bonds, Whose power, the potent army, is patience- Him do I call a brahmana.

๑๘. อก�โกธน� วตวน�ต� ส4ลวน�ต� อน�ส�สท� ทน�ต� อน�ต�มสาร4ร� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๐ ฯ

ผ$%ใดไม(ม0กโกรธ ทรงศ4ลพรต หมดก�เลสฝBกฝนตน ม4ช4ว�ตอย$(ในโลกน4:เป"นคร0:งส�ดท%าย ผ$%น0:น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is free from anger, He who is dutiful and righteous, He who is without craving, and controlled; And he who bears his final body- Him do I call a brahmana.

๑๙. วาร� โปก�ขรปต�เตว อารค�เคร�ว สาสโป โย น ล�ป�ปต� กาเมส� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๑ ฯ

ผ$%ใดไม(ต�ดในกาม เหม-อนหยาดน�:าไม(ต�ดใบบ0ว และเมล)ดผ0กกาดไม(ต�ดปลายเข)ม ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

Like water on a lotusleaf, Like a mustard seed on a needle's point, He who clings not to sensual pleasures- Him do I call a brahmana.

๒๐. โย ท�ก�ขส�ส ปชานาต� อ�เธว ขยมต�ตโน ปน�นภาร� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๒ ฯ

ผ$%ร$ %ว�ธ4ด0บท�กข1ของตนได%ในโลกน4: หมดภาระแบกหามก�เลส เป"นอ�สระจากก�เลส เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has realized in this world The destruction of his own ill, Who has put aside the burden and is freed- Him do I call a brahmana.

๒๑. คม�ภ4รปญ�ญ� เมธาว> มค�คามค�คส�ส โกว�ท� อ�ต�ตมต�ถ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๓ ฯ

ผ$%ม4ปFญญาล>กซ>:ง หล0กแหลม ฉลาดเล-อกทางผ�ดทางชอบ บรรล�ถ>งจ�ดหมายปลาทางอ0นอ�ดม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He whose wisdom is deep, Who is wise and skilled In the right and wrong means, Who has reached the Highest Goal- Him do I call a brahmana.

๒๒. อส�สฏ�ฐ� คหฏ�เฐห� อนาคาเรห� จ$ภย� อโนกสาร> อป�ปDจ�ฉ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๔ ฯ

ผ$%ไม(คล�กคล4ก0บบ�คคลท0:งสองฝMาย ค-อคฤห0สถ1และบรรพช�ต จรไปคนเด4ยว ไม(ต�ดถ�&น ม0กน%อย เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is not intimate With both householder and homeless, Who with no fixed abode 

Wanders, wanting but little- Him do I call a brahmana.

๒๓. น�ธาย ทณ�ฑ� ภ$เตส� ตเสส� ถาวเรส� จ โย น หน�ต� น ฆาเตต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๕ ฯ

ผ$%งดเบ4ยดเบ4ยนส0ตว1อ-&น ไม(ว(าเล)กหร-อใหญ( ไม(ฆ(าเอง ไม(ส0&งให%คนอ-&นฆ(า เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has given up harming creatures, Whether feeble or strong, Who neither kills nor causes to kill- Him do I call a brahmana.

๒๔. อว�ร�ท�ธ� ว�ร�ท�เธส� อต�ตทณ�เฑส� น�พ�พ�ต� สาทาเนส� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๖ ฯ

ผ$%ไม(ด�ร%าย กลางกล�(มชนผ$%ด�ร%าย สงบ กลางกล�(มชนผ$%ทาร�ณ ไม(ย>ดม0&นกลางกล�(มผ$%ย>ดม0&น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

Friendly among the hostile, Peaceful among the violent, Ungrasping among the grasping- Him do I call a brahmana.

๒๕. ยส�ส ราโค จ โทโส จ มาโน มก�โข จ ปาต�โต สาสโปร�ว อารค�คา ตมห� พ�ร$ม� พ�ราหมณ� ฯ ๔๐๗ ฯ

ความก�าหน0ด ความข0ดเค-อง ความหย�&ง ความด$ถ$กบ�ญค�ณคนอ-&น หมดไปจากผ$%ใด 

เหม-อนเมล)ดผ0กกาด ตกไปจากปลายเข)ม ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

In whom lust, hatred, pride And detraction are fallen off, As a mustard seed from the needle's point- Him do I call a brahmana.

๒๖. อกก�กส� ว�ญ�ญาปน> ค�ร� สจ�จ� อ�ท4รเย ยาย นาภ�สเช กญ�จ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๘ ฯ

ผ$%พ$ดถ%อยค�าน�&มนวล แจ(มกระจ(าง ส0ตย1จร�ง ไม(กระทบกระท0&งใคร เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who utters words Gentle, instructive and true, He who gives offence to none Him do I call a brahmana.

๒๗. โยธ ท4ฆ� วา รส�ส� วา อณ�� ถ$ล� ส�ภาส�ภ� โลเก อท�น�น� นาท�ยต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๐๙ ฯ

ผ$%ใดไม(ขโมยของคนอ-&น ไม(ว(าส0:นหร-อยาว เล)กหร-อใหญ( ด4หร-อไม(ด4 ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who in this world Takes not what is not given, Be it long or short, Small or great, fair or foul- Him do I call a brahmana.

๒๘. อาสา ยส�ส น ว�ช�ชน�ต� อส�ม> โลเก ปรม�ห� จ น�ราสย� ว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๐ ฯ

ผ$%ใดไม(ม4ความอยาก ในโลกน4:และโลกหน%า หมดก�เลส เป"นอ�สระ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has no longing Either for this world or nexto world, Who is detached and emancipated- Him do I call a brahmana.

๒๙. ยส�สาลยา น ว�ช�ชน�ต� อญ�ญาย อกถ�กถ4 อมโตคธ� อน�ป�ปต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๑ ฯ

ผ$%ใดหมดต0ณหา หมดสงส0ย เพราะร$ %แจ%งจร�ง ล�ถ>งอมตน�พพานแล%ว ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has no more longing, Who through knowledge is free from doubts, Who has plunged deep into the Deathless- Him do I call a brahmana.

๓๐. โยธ ป�ญ�ญญ�จ ปาปญ�จ อ�โภ สง�ค� อ�ปจ�จคา อโสก� ว�รช� ส�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๒ ฯ

ผ$%ละบ�ญละบาปได% พ%นก�เลสผ$กพ0น ไม(โศก ไม(ม4ก�เลส บร�ส�ทธ�6 เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has passed beyond Good and bad and attachment, Who is sorrowless, stainless and pure- Him do I call a brahmana.

๓๑. จน�ท ว ว�มล� ส�ท�ธ� ว�ป�ปสน�น� อนาว�ล� นน�ท�ภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๓ ฯ

ผ$%บร�ส�ทธ�6 เหม-อนจ0นทร1แจ(ม สงบ ผ(องใส หมดความพอใจในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who is pure as the spotless moon, He who is serene and clear, He who has ended delight in existence- Him do I call a brahmana.

๓๒. โย อ�ม� ปล�ปถ� ท�ค�ค� ส�สาร� โมหมจ�จคา ต�ณ�โณ ปารคโต ฌาย4 อเนโช อกถ�กถ4 อน�ปาทาย น�พ�พ�โต ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๔ ฯ

ผ$%ข%ามสงสารว0ฏ และโมหะ อ0นเป"นทางหล(มท4&ข%ามได%แสนยากน4: ล�ถ>งฝF& งโน%น เป"นน0กกรรมฐาน หมดต0ณหา หมดความสงส0ย หมดความย>ดม0&น บรรล�น�พพาน เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has passed beyond This quagmire, this difficult path, The ocean (of life) and delusion, Who has crossed and gone beyond, Who is meditative, desireless and doubtless, Who, clinging to nought, has attained Nibbana- Him do I call a brahmana.

๓๓. โยธ กาเม ปหต�วาน อนาคาโร ปร�พ�พเช กามภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ๔๑๕ ฯ

ผ$%ละกามารมณ1 ออกบวชไม(ม4เร-อน หมดความใคร(ในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, giving up sensual pleasures, Would renounce and become a homeless one, Who has removed the lust of becoming- Him do I call a brahmana.

๓๔. โยธ ตณ�ห� ปหต�วาน อนาคาโร ปร�พ�พเช ตณ�หาภวปร�ก�ข4ณ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๖ ฯ

ผ$%ละต0ณหา ออกบวชไม(ม4เร-อน หมดความอยากในภพ เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, giving up craving, Would renounce and become a homeless one, Who has destroyed the craving for existence- Him do I call a brahmana.

๓๕. ห�ต�วา มาน�สก� โยค� ท�พ�พ� โยค� อ�ปจ�จคา สพ�พโยคว�ส�ย�ต�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๗ ฯ

ผ$%ละเคร-&องผ$กพ0น ท0:งของมน�ษย1และเทวดา หมดเคร-&องผ$กพ0นท�กชน�ด คนเช(นน4:เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who, discarding human ties, And transcending celestial ties, Is completely freed from all ties- Him do I call a brahmana.

๓๖. ห�ต�วา รต�ญ�จ อรต�ญ�จ ส4ต�ภ$ต� น�ร$ปธ> สพ�พโลกาภ�ภ�� ว4ร � ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๘ ฯ

ผ$%ละความย�นด4และความไม(ย�นด4 เย)นสน�ท หมดอ�ปธ� (ก�เลส) 

อาจหาญ ชนะโลกท0:งมวล เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who has given up delight and aversion, Who is cooled and without attachments, Strenous and victorious over the world- Him do I call a brahmana.

๓๗. จ�ต> โย เวท� สต�ตาน� อ�ปปต�ต�ญ�จ สพ�พโส อสต�ต� ส�คต� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๙ ฯ

ผ$%ร$ %จ�ต� และปฏ�สนธ� ของส0ตว1ท0:งหลายโดยละเอ4ยด ผ$%ไม(ข0ดข%อง ไปด4 ตร0สร$ %ธรรม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who perfectly understands The rise and fall of all beings, Who is detached, well-hone and enlightened- Him do I call a brahmana.

๓๘. ยส�ส คต> น ชานน�ต� เทวา คน�ธพ�พมาน�สา ข4ณาสว� อรหน�ต� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๐ ฯ

เทวดา คนธรรพ1 และมน�ษย1ท0:งหลาย ไม(ทราบทางไปของผ$%ใด ผ$%เป"นพระอรห0นต1 ข4ณาสพ ผ$%น0:นเราเร4ยกว(า พราหมณ1

He whose way is unknown To hods, gandharvas and men, Who has destroyed all defilements And who has become enlightened- Him do I call a brahmana.

๓๙. ยส�ส ป�เร จ ปจ�ฉา จ มช�เฌ จ นต�ถ� ก�ญ�จน� อก�ญ�จน� อนาทาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๑ ฯ

ผ$%ไม(ม4ความย>ดถ-อท0:งเบ-:องต%น (อด4ต) 

ท(ามกลาง (ปFจจ�บ0น) (ท4&ส�ด (อนาคต) 

ปราศจากความย>ดม0&นถ-อม0&น เราเร4ยกว(า พราหมณ1

He who clings not to the past, The present and the future, too, Who has no clinging and grasping- Him do I call a brahmana.

๔๐. อ�สภ� ปวร� ว4ร� มเหส> ว�ช�ตาว�น� อเนช� นหาตก� พ�ท�ธ� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๑๒ ฯ

มหาฤาษ4ผ$%องอาจ ประเสร�ฐ แกล%วกล%า ช�านะ ปราศจากต0ณหา บร�ส�ทธ�6 ตร0สร$ %ธรรม เราเร4ยกว(า พราหมณ1

The fearless, the noble, the hero, The great sage, the conqueror, The desireless, the pure, the enlightened- Him do I call a brahmana.

๔๑. ป�พ�เพน�วาส� โย เวท� สค�คาปายญ�จ ปส�สต� อโถ ชาต�ก�ขย� ปต�โต อภ�ญ�ญาโวส�โต ม�น� สพ�พโวส�ตโวสาน� ตมห� พ�ร$ม� พ�ราห�มณ� ฯ ๔๒๓ ฯ

ม�น4 ผ$%ร$ %อด4ตชาต�ของตน เห)นสวรรค1และอบาย ไม(ต%องเก�ดอ4กต(อไป ร$ %แจ%งเห)นจร�ง บ�าเพ)ญหน%าท4&บร�บ$รณ1แล%ว เราเร4ยกว(า พราหมณ1

The sage who knows his previous births, Who sees heaven and hell, Who has reached the end of births, Who has attained to insight-wisdom, Who has completed his holy life- Him do I call a brahmana. .