ใบความร เรอง แผนท – ลกโลก ระดบ ม. 4

จดประสงคการเรยน 1. บอกความเปนมาและเปรยบเทยบความแตกตางของแผนทและลกโลกได 2. บอกองคประกอบของแผนท และประโยชนทไดรบได .......................................................... แผนท หมายถง สงทถกสรางขนเพอแสดงลกษณะและทตงของสงตาง ๆ ทปรากฏบนผวโลก โดยการยอสวน และการใชสญลกษณแทนลงในวสดพนราบ ลกโลก หมายถงเปนเครองมอ ทางภมศาสตรทใชศกษาลกษณะ ต าแหนงตางๆ บนพนผวโลกได โดยการยอสวนในลกษณะทรงกลมทคลายโลกจรง

ประวตความเปนมาของแผนท ความสามารถในการท าแผนทเปนสญชาตญาณอยางหนงของมนษยชาต พฤตกรรมทแสดงออกทางแผนทมมานานแลว เชน พวกเอสกโมรจกการท าแผนทดวยการใชไมสลกตดลงบนหนงแมวน า แสดงแหลงลาสตว ตกปลา ชาวเกาะมารแชลใชเปลอกหอยแทนเกะ กานมะพราวแทนเสนทางเดนเรอและบรเวณทมคลนจด เปนตน

แผนภมของชาวหมเกาะ Marshall ใชเปลอกหอยแทนเกาะและกานมะพราวแทนคลน

แผนททเกาแกทสดในโลก คอ แผนทของชาวเมโสโปเตเมย เมอ 2,300 ป กอนพทธศกราช ท าดวยดนเหนยว แสดงกรรมสทธทดนแปลงหนง

แผนทบาบโลนเปนแผนทเกาแกทสด เมอ 2,500 ป กอนค.ศ

สมยกรกโบราณ ชาวกรกโบราณเปนผวางรากฐานการท าแผนท เรมดวยการพสจนวาโลกกลม เมอประมาณ พ.ศ. 193 ตอมา พ.ศ. 323 อแรโตสเตนส (Eratosthenes) กวดขนาดของโลกไดเปนคนแรก โดยใชหลกทางคณตศาสตรเบองตนเทานน และเขาไดคดสรางเสนสมมตทเรยกวา เสนขนานและเสนเมอรเดยน

แผนทของอแรตโทเทเนยส และขนาดของโลกทค านวณไดใกลเคยงทสดเปนคนแรก

ตอมาอกราว 370 ป ปโตเลม (Claudius Ptolemy) คดท าแผนทใหดยงขน โดยน าเอาผลงานของ อแรโตสเตนสมารบปรงคดหาวธก าหนดคาของมมของเสนขนานและเสนเมอรเดยน ตอมาแผนทของปโสตเลมไดหายสาบสญไปเปนเวลาถง 1,500 ป

แผนทปโตเลม

สมยโรมน โรมนสนใจท าแผนทเพอการเดนทาง การรบและแสดงการแผอาณาจกรโรมน เชน แผนท Orbis Terrarum แผนทสมยโรมนไมค านงถงความตองของรปรางของแผนดนมากนก รปรางของแผนดนจงผดจากความจรงอยมาก

แผนทของโรมนทเรยกวา “Orbis Terrarum” แสดงอาณาจกรโรมนอนยงใหญ

สมยกลางของยโรป ตงแต พ.ศ.843 เปนตนมา การท าแผนทขนอยกบคตทางศาสนา เพราะในสมยนศาสนามอทธพลมาก แผนทสมยนแสดงรปรางของโลกเปนวงกลม มมหาสมทรลอมรอบ ภายในมทะเล แบงแผนดนออกเปนสวนๆ โดยมเมองเยรซาเลม ตงอยตรงกลาง เรยกวา ท-ใน-โอ (T-in-O)

แผนท T - In - O

ประมาณ ค.ศ. 801 ชาวจนโบราณไดคดแผนทขนใช แผนททเกาแกทสดของจนเปนแผนทซงแกะสลกดวยหน แสดงใหเหนก าแพงเมองจนตดขามแมน าเหลอง

แผนทเกาแกทสดของจน พ.ศ.1680

ในตนพทธศตวรรษท 18 มการประดษฐเขมทศขนใชในการส ารวจท าแผนทตามชายฝงทะเลเรยกวา แผนทปอรโตลาน (portolan chart) นบวาเปนแผนททมความถกตองพอใช

แผนทปอรโตลานแสดงทศทางการเดนเรอ

ในพทธศตวรรษท 21 การท าแผนทเจรญขนมาก ปจจยสงเสรมความเจรญทางแผนทในยคน ม 3 ประการคอ 1. ไดมการคนพบแผนทของปโตเลมทหายไป 2. คดวธการท าแมพมพและการพมพแผนท 3. คนพบทวปอเมรกา (โลกใหม) แผนททมลกษณะใกลเคยงกบแผนทสมยปจจบนมากทสด คอ แผนทของ Deigo ribero ซงท าขนเมอ ป พ.ศ. 2072

แผนทของ Deigo ribero

พ.ศ. 2035 ชาวเยอรมนชอ มารตน บาเเฮม (Martin Bahaim) ไดคดสรางโลกจ าลองขนส าเรจ นบวาเปนความกาวหนาทางแผนทอยางหนง

ลกโลกทมารตน บาเฮม สรางในป พ.ศ. 2035

ตอมาไดมการประดษฐเครองมอวดมมขนใช ระยะนฝรงเศสนบไดวาเปนประเทศทสนใจและเชยวชาญในการท าแผนท เชน รเรมการวดหาคาของมมตามเสนเมอรเดยนขนเปนครงแรก ตอมาในพทธศตวรรษท 23 ไดมการวางโครงขายสามเหลยม และการท าแผนท ภมประเทศบนแผนดนประเทศฝรงเศสส าเรจ และประเทศอนๆ กยงยดหลกการท าแผนทของฝรงเศสเปนสวนใหญ ตงแตพทธศตวรรษท 24 เปนตนมา เปนยคแหงการปรบปรงแผนทขนานใหญ มการท าแผนทแสดงรายละเอยดทางธรณวทยา เศรษฐกจ การศกษา มการพมพสอดสสวยงามขน สมยปจจบนการท าแผนทเจรญขนมาก เพราะวทยาการและเทคโนโลยใหมๆ เชน ภาพถายทางอากาศจากเครองบน ภาพถายจากดาวเทยม ฯลฯ

ความเปนมาของแผนทในประเทศไทย แผนทปโตเลมฉบบทเขยนขนเมอ พ.ศ.693 เรยกบรเวณทตงประเทศไทยปจจบนวา Aurea Khersonesus ซงแปลวา แหลมทอง (Gloden peninsular) แผนทภายในประเทศทเกาแกทสดคอ แผนทยทธศาสตรสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 พ.ศ. 1893-1912

แผนทในประเทศไทย การท าแผนทภายในเรมเมอปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พ.ศ. 2411 ไดมการท าแผนทบรเวณชายพระราชาอาณาเขตดานตะวนตกของไทย เพอใชก าหนดแนวเขตพรมแดนไทยกบพมา ตอมา พ.ศ. 2413 ไดท าแผนทกรงเทพฯ และกรงธนบร โดยชาวตางประเทศเปนผท าความเจรญในการท าแผนทของประเทศไทย เรมจรงจงในสมยรชกาลท 5 พ.ศ. 2418 ไดทรงตงกองท าแผนทขนตามค าแนะน าของนายเฮนร อาลาบาสเตอร ทปรกษาสวนพระองค โดยมงประโยชนในการตดถนนสายตางๆ ในกรงเทพฯ การวางสายโทรเลขจากกรงเทพฯ ไปพระตะบอง และท าแผนทปากอาวเพอการเดนเรอ ใน พ.ศ. 2424 ไดจางชาวองกฤษ คอ แมคคารธ มาเปนเจากรมแผนท มการวางโครงขายสามเหลยมจากประเทศไทยไปลาว-เขมร

ตอมาไดท าแผนทมาตราสวน 1 : 2,000,000 แสดงดนแดนประเทศไทย รวมทงลาว-เขมร และท าแผนทบรเวณทราบภาคกลาง มาตราสวน 1 : 100,000 งานท าแผนทของประเทศไทยระยะตอมา พอสรปไดดงน 1. พ.ศ. 2444 เรมส ารวจและท าแผนทโฉนดขนเปนครงแรก 2. พ.ศ. 2447 มการท าแผนทตามแนวพรมแดนดานลาวและเขมรโดยชาวฝรงเศส 3. พ.ศ. 2453-2493 ท าแผนททวไปภายในประเทศ เปนแผนทมาตราสวน 1 : 50,000 ระยะเวลา 40 ปนท าแผนทเสรจประมาณ 50 % 4. พ.ศ. 2455 เรมส ารวจท าแผนททางทะเล 5. พ.ศ. 2466 เรมงานสมทรศาสตร 6. พ.ศ. 2468 นายชตตน(N.Sutton) อาจารยวชาภมศาสตรโรงเรยนสวนกหลาบ รวมมอกบกรมแผนททหาร ท าแผนทเยบเลมขนเปนครงแรก 7. พ.ศ. 2495 เรมโครงการท าแผนทประเทศไทย ตามขอตกลงระหวางไทยกบสหรฐอเมรกาเปนการท าแผนทมาตราสวน 1: 50,000 ขนใหมทวประเทศ 8. พ.ศ. 2504 กรมแผนททหารไดท าแผนทเฉพาะวชา มาตราสวน 1 : 1,000,000 ขน 10 ชนด 9. พ.ศ. 2507 ปรบปรงแกไขแผนทเฉพาะใหทนสมยขน และยอสวนเปนมาตราสวน 1 : 2,500,000 10. พ.ศ. 2510-2512 เปนตนมา กปรบปรงแกไขแผนทเฉพาะวชาชดเดม แลวรวบรวมเปนแผนทเลมมค าอธบายประกอบแผนทเฉพาะแตละชนด ท าใหสะดวกในการศกษาและใชเปนอยางมา องคประกอบของแผนท 1. ขอบระวางแผนท เพอความสวยงาม มกมตวเลขแสดงคาพกดภมศาสตร หรอบอกชอของแผนทไว 2. ชอแผนท เพอบอกวาเปนแผนทชนดใด ใชศกษาเกยวกบเรองใด 3. สญลกษณ คอสงทก าหนดขนในแผนทเพอแทนสงตาง ๆทปรากฎในพนทจรง แบงเปน (จด เสน ส ภาพ หรอเปนพนท ) 4. ทศทาง แผนททกแผนตองก าหนดทศไว เพอใหผใชแผนทสามารถความสมพนธระหวางสงตาง ๆ ทปรากฎไดถกตอง โดยทวไปจะก าหนดทศเหนอเสมอ 5. มาตราสวน เปนสงทแสดงใหทราบถงความสมพนธระหวางระยะทางในแผนทกบระยะทางจรงบนผวโลก เนองจากแผนทเปนการยอสวนพนผวโลก มาตราสวนทนยมใช ม 2 แบบ คอ แบบกราฟก และแบบตวเลข 6. เสนโครงแผนท เปนภาพถายทอดลกษณะของพนผวโลก เสนขนาน และเสนเมอรเดยนลงบนพนราบ โดยใชวธการสรางรปทรงเรขาคณตการสมมตใหมจดก าเนดแสงอยภายในโลก และสองมากระทบกบผวโลกท าใหเงาของเสนขนานและเสนเมอรเดยนทอดมาปรากฎบนวตถราบรปทรงตาง ๆ เชน ทรงกรวย ทรงกระบอก เปนตน

ขอแตกตางของแผนท – ลกโลก

ลกโลก แผนท 1. เปนทรงกลม 1. เปนทรงแบน

2. ใชศกษาการหมนรอบตวเองและดวงอาทตย

2. ไมสามารถหมนได

3. ใชศกษาเฉพาะโครงสรางของประเทศตางๆ

3. ศกษารายละเอยดของพนทไดมากกวา เชน แผนทต าบล แผนทอ าเภอ แผนทจงหวด

ประโยชนของแผนท 1. ดานการคดด าเนนชวตประจ าวน ผใชแผนทจะไดรบประโยชน ดงน 1.1 การเดนทาง ใชแผนทแสดงเสนทางคมนาคม ถนนและรถประจ าทางเปนตน 1.2 สภาพลมฟาอากาศ ทราบถงลกษณะของลมฟาอากาศของทองถนในแตละวน 2. ดานการศกษา ใชเปนอปกรณการเรยนการสอน ชวยใหเขาใจเรองทศกษาไดงายและรวดเรวยงขน 3. ดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคม แผนทจะใหขอมลเกยวกบลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ และทรพยากรธรรมชาตของทองถนตางๆ ซงจะเปนประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของภมภาค และทองถนตางๆ ดงน 3.1พฒนาการทองเทยว ใชแผนทเปนเครองมอเดนทางทองเทยว 3.2พฒนาการสาธารณปโภค เชน ถนน ไฟฟา ประปา ฯลฯ 3.3พฒนาการอนามย สาธารณสข และคณภาพชวตของประชากร 4. ดานการปกครองและงานราชการ แผนทชวยเสรมงานราชการ ดงน 4.1 ก าหนดอาณาเขตของจงหวดและประเทศใหแนนอน 4.2 การเดนทางไปปฏบตราชการยงทองถนทรกนดารสะดวกรวดเรวยงขน 5. ดานการทหาร แผนทมประโยชนดานยทธศาสตรการทหาร เชน ทราบถงเสนทางการเดนทาง ท าเลทตง และสภาพภมประเทศของพนทสงคราม เปนตน