مدیریت )در هزاره سوم(

و

سازماندهی

1

تالیف:دکتر مهدی ایران نژاد پاریزی

فصل دهم

ارائه توسط

لیال جمشیدی

ساختارها و طرحهای سازمانی

2

سازماندهی به عنوان وظیفه مدیریت چیست؟ساختارهای سنتی سازمانی کدامند؟انواع مختلف ساختارهای جدید چه هستند؟چگونه طرح سازمانی محیط کار را تغییرمی دهند؟

3

نکات قابل تأمل:

4

مینتزبرگ

همچنان که سازمان ها دردنیای امروز به طور سریع تغییر و تحول می یابند، انسان ها در درون آنها تالش می کنند که

جای خود را پیدا کنند. ”افراد باید درک کنند که اگر وظایفشان را درست انجام

دهند، سازمانشان چگونه کار خواهد کرد“

همچنان که سازمان ها دردنیای امروز به طور سریع تغییر و تحول می یابند، انسان ها در درون آنها تالش می کنند که

جای خود را پیدا کنند. ”افراد باید درک کنند که اگر وظایفشان را درست انجام

دهند، سازمانشان چگونه کار خواهد کرد“

سازماندهی به عنوان وظیفه مدیریتعبارت است از فرآیند ترتیب و تنظیم افراد و سازماندهی

سایر منابع برای انجام فعالیت ها به منظور تحقق هدف ها.تقسيم كار سازماندهي

هماهنگي نتايج

چه کسی، چه کاری انجام دهد؟

چه کسی در مقابل چه مقامی مسئول است؟

چگونه افراد و قسمت های مختلف سازمان با یکدیگر در ارتباط هستند؟

5

انتخاب بهترین فرم سازمانی متناسب با چالش رهبری استراتژیک: استراتژی و سایر نیازهای موقعیتی سازمان است.

سازماندهيكنيد تقسيم را كارسازيد فراهم را منابع

هنماهنگ را ها فعاليتنماييد

      

ريزي كنترل  برنامه

جهت   تعييناز اطمينان

نتايج  رهبري  

  انجام براي بخشيدن الهام

فعاليت    

ساختار سازمانی روشی است که به وسیله آن قسمت های گوناگون یک

سازمان به طور رسمی نظم می یابند. :اهداف ساختار سازمانی

افراد و گروهها را ازطریق تقسیم کار و هماهنگی عملکرد برای رسیدن به هدف واحد با هم مرتبط می

نماید. و بطور کلی:

- جهت دادن اطالعات به سوی مدیران مربوط1- توزیع اختیار برای تصمیم گیری به طور موثر2- تعیین و کنترل روابط میان واحدهای کاری3

6

انواع ساختار سازمانی

ساختار رسمی

ساختار غیررسمی

مبانی ساختارهای رسمی.مشاغل و عناوین مسئولیت های کاری را نشان می دهد خطوط، نشان می دهند چه کسی به چه کسی گزارش

می دهد..خطوط، جریان ارتباطات رسمی را منعکس می نماید ،مشاغلی که به مدیر مستقیمشان گزارش می دهند

.مشخص می شود.رده های عمودی مدیریت نشان داده می شود

تقسیم کار روابط

سرپرستیمجاری ارتباطیواحدهای عمدهسطوح مدیریت

7

ساختارهای رسمی: )نمودار سازمانی( روابط گزارش دهی و ترتیبات رسمی مشاغل را در یک سازمان مشخص می کند. یک نمودار سازمان

سمت های مختلف و عناوین مشاغل و همچنین خطوط اختیارات و ارتباطات بین آنها را نشان می دهد.

ساختارهای غیر رسمی: یک سازمان ”سایه“ است که مجموعه ای از روابط غیر رسمی در میان اعضای

سازمان را شکل می دهد. نکته مهم اینست که هیچ سازمانی را نمیتوان بدون درک و شناخت ساختار غیر

رسمی و رسمی شناخت. ساختارهای رسمی برای انجام کارها به ویژه در هنگام تحول و تغییر ساختارهای رسمی که برای اصالح آن زمان زیادی الزم است بسیار

مفیدند.مزایای ساختارهای غیر رسمی

یادگیری غیر رسمی از مزایای سازمانهای غیر رسمی است که افراد در جریان کار -1و تعامل با یکدیگر بدست می آورند.

- ساختارهای غیر رسمی در فراهم ساختن دسترسی افراد به حمایت عاطفی و 2رقابت که نیازهای اجتماعی مهم را ارضا می نماید، کمک می کنند.

محدودیت های ساختارهای غیر رسمی•

- شایعه سازی1

-انتقال اطالعات غیر دقیق 2

- مقاومت در برابر تغییر 3

- منحرف کردن تالش های کاری منطبق با هدف 4

8رسمی- نارضایتی افراد خارج از سازمان غیر 5

سازمانی سازی واحد انواع

جدید سازمانی ساختارهای سنتی ساختارهای

ای مشتریوظیفه ای تیمیماتریسیفرآیندبخشی شبکه جغرافیایی محصول

9

ساختارهای سنتی سازمانی : وقتی افراد در مشاغل و فعالیت های خاصی متخصص می شوند، عملکرد سازمان بهبود

اتخاذ می شود.گروه بندی مشاغل می یابد.پس با فرض تقسیم کار، تصمیمیات با توجه به : ساختارهای وظیفه ای

افراد با مهارت های مشابه که فعالیت هایشان با هم شباهت دارند در کنار هم در واحدهای کاری رسمی گروه بندی می شوند.

این افراد تخصصهای فنی، عالیق و مسئولیت های یکسان دارند. و در حوزه تخصصی کار می کنند پس اگر هر وظیفه ای به نحو مطلوب انجام گردد، کسب و کار رونق می یابد.

| ثابت،که مسایل قابل پیش ساختارهای وظیفه ای در سازمانهای کوچک و محیط های نسبتابینی و تقاضا برای تغییر و نوآوری دارند، کاربرد دارند.

10

نارسايي )محدوديت( ساختارهای وظیفه ای

مزایای ساختارهای وظیفه ای

مشخص نکردن مسئولیت برای کیفیت محصول، خدمات

صرفه جویی های به مقیاس با بازدهی استفاده از منابع

فقدان ارتباطات و هماهنگی و مشکل گشایی در حیطه وظایف

واگذاری وظایف با تخصص و آموزش .همخوانی دارد

خدشه دار کردن احساس همکاری برای هدف مشترک

.کیفیت باال در حل مسایل فنی

انتقال مشکالت به رده های باالتر مدیریت به جای حل و فصل در افراد همان سطح

آموزش الزم و توسعه مهارت ها در حوزه .فعالیت

فرآیند تصمیم گیری را کند و به عملکرد سازمان آسیب می رساند

.کارراهه شغلی روشن در محدوده وظایف

رئیس شعبهرئیس شعبه

مدیر واممدیر واممدیر عملیات ارزیمدیر عملیات ارزیمدیر عملیات ریالیمدیر عملیات ریالی

واحدسازی بر اساس وظیفه ای – شعبه بانک

مدیر سرمایه گذاریمدیر سرمایه گذاری

11

: ساختارهای بخشی

یکسان، ارائه خدمات به فرآیند یکسان، محصولافرادی که بر روی جغرافیایی منطقه مشابه، استقرار در حوزه عملیاتی یا مشتریان

مشترک در کنار هم گروه بندی می کند.

ساختارهای بخشی در سازمانهای پیچیده، کاربرد دارند. از مهمترین دالیل به کارگیری آن اجتناب از مسائل متداول در ساختارهای وظیفه ای

است.

12

نارسايي )محدوديت( ساختارهای بخشی

مزایای ساختارهای بخشی

کاهش صرفه جویی به مقیاس و افزایش هزینه

انعطاف پذیری بیشتر در پاسخ به تغییرات محیطی

بهبود شرایط در سراسر ادارات تاکید هر بخش روی نیاز خودوظیفه ای

تالش بیشتر هر بخش برای جلب نظر مدیریت عالی

مسئولیت روشن برای تحویل محصول یا خدمت

ایجاد محیط رقابتی ناسالم برای دریافت منابع بیشتر

تخصیص درباره مشتریان، محصوالت، یا مناطق خاص

: )ساختارهای بر حسب محصول )برحسب بازار

مشاغل و فعالیت هایی که بر محصول یا خدمت خاصی تمرکز دارند در کنار هم گروه بندی می کند.

ساختارهای بر حسب محصول در سازمانهای بزرگ و حتی در ابعاد جهانی )برای مدیریت برند در همه کشورها( کاربرد دارند.

13

بر نارسايي )محدوديت( ساختارهای حسب محصول

مزایای ساختارهای بر حسب محصول

به دلیل تکرار خدمات و فعالیتهای مشابه در واحدهای مختلف هزینه بیشتری را به

.سازمان تحمیل می کند

از سرمایه تخصیص داده شده برای .محصولی خاص بهتر استفاده می شود

مشتری برای خرید چند نوع کاال مجبور است به واحدهای مختلف سازمان

.مراجعه کند

هزینه ها، سودها ، مشکالت و موفقیت ها در حوزه محصول را تعیین می کند

کارکنان ممکن است آنچنان بر محصول خود تمرکز یابند که فعالیتهای وسیع

.سازمان را فراموش کنند

موجب تنوع تولید کاال و بهبود ارائه .خدمات به سلیقه مشتریان می شود

مدیر تولیدمدیر تولید

صندلی تخت خوابشوصندلی تخت خوابشو

ساختارهای بخشی _ بر حسب محصول

تخت خوابتخت خواب

14

میزهای آشپزخانهمیزهای آشپزخانه

:)ساختارهای بر حسب منطقه جغرافیایی )ساختارهای حوزه ای

افرادی که مشاغل را در محل یا ناحیه جغرافیایی معینی انجام می دهند در کنار هم گروه بندی می کند.

ساختارهای بر حسب محصول زمانی که به محصوالت متمایزی در مناطق مختلف کشور،ویا عملیات بین المللی که تمرکز بر فرهنگ

خاصی با شرایط ویژه منطقه الزم باشد،کاربرد دارند.

15

نارسايي )محدوديت( ساختارهای بر حسب منطقه جغرافیایی

مزایای ساختارهای بر حسب منطقه جغرافیایی

کمبود نیروهای متخصص و کارآمد که ممکن است رشد سازمان را

.محدود سازد

تشریک مساعی محلی را در تصمیم .گیریها تشویق می کند

تکرار برخی خدمات در مناطق .مختلف

امکان استخدام افراد محلی را .افزایش می دهد

مناطق جغرافیایی گوناگون را به توان هماهنگ کرد دشواری می .

امکان پاسخگویی سریع و کارآمد به شرایط محلی در محلهای مختلف

.فراهم می شود

رئیسرئیس

بخش اروپابخش اروپا

ساختارهای بخشی _ بر حسب منطقه جغرافیایی

بخش آسیابخش آسیا

16

: ساختارهای بر حسب مشتریمشاغل و فعالیت هایی که به مشتریان و ارباب رجوع یکسان خدمات ارائه می

نمایند را در یک گروه قرار می دهند.

ساختارهای بر حسب مشتری ، یک شکل متداول برای کسب و کارهای پیچیده در صنایع محصوالت مصرفی و خدمات می باشد.

بانکها و موسسات خدماتی برای جلب نظر مشتری از این ساختار استفاده می کنند.

17

نارسايي )محدوديت( ساختارهای بر حسب مشتری

مزایای ساختارهای بر حسب مشتری

ممکن اس�ت هم�اهنگی عملی�ات را ب�رای پاس�خ به تقاضاهای مشتریان مشکل کند.

دس�ت اقتص�ادی مزای�ای به یابد. می

ب�ه م�دیران و کارکن�ان م�اهر در رابط�ه ب�ا مشکالت مشتریان نیاز دارد.

ک�ار ب�ه را تخصص�ی فن�اوری می برد.

ممکن اس�ت نتوان�د گروهه�ای مش�تریان را همواره خوب تعریف کند.

مهارته�ای وی�ژه را بهب�ود می بخشد.

مدیر واحدمدیر واحد

شهروندان ارشدشهروندان ارشد

ساختارهای بخشی _ بر حسب مشتری

مسائل جوانانمسائل جوانان

18

:ساختارهای بر حسب فرآیند

| چیز با مشاغل و فعالیت هایی که قسمتی از یک فرآیند هستند و مجموعاارزشی را برای مشتری می آفرینند را، در یک گروه قرار می دهد.

مثال: انجام سفارش که مشتری از روی کاتالوگ برای کاالی خاصی به صورت تلفنی درخواست می کند، فرآیند انجام سفارش از زمان

دریافت سفارش تا تحویل کاال درب منزل ادامه می یابد.

19

نارسايي )محدوديت( ساختارهای بر حسب فرآیند

مزایای ساختارهای بر حسب فرآیند

به مزایای اقتصادی دست .هماهنگی واحدها دشوار استیابد. می

مسئولیت سوددهی با مدیران سطح باالی .سازمان است

فناوری تخصصی را به کار .می برد

این شیوه برای پرورش مدیران عمومی نامناسب است.

مهارتهای ویژه را بهبود می .بخشد

مدیر فروشمدیر فروش

انجام سفارشاتانجام سفارشات

ساختارهای بخشی _ بر حسب فرآیند

خرید محصولخرید محصول

20

ساختارهای ماتریسی

تلفیقی از س�اختارهای بخش�ی و وظیف�ه ای اس�ت. در واق�ع تالش�ی اس�ت ب�رای کس�ب م�زیت ه�ا و ب�ه ح�داقل رس�اندن نارس�ایی ه�ای ه�ر ی�ک از آنه�ا، ک�ه ب�ا اس�تفاده از تیم ه�ایی در سراس�ر ادارات وظیف�ه ای ب�رای حم�ایت

از محصوالت، پروژه هاو یا برنامه های خاص انجام می گیرد.

الکترونی�ک،داروس�ازی( تولی�دی)هوافض�ا، در ص�نایع ماتریس�ی سازمانهای ص�نایع خ�دماتی)بانک�داری، ح�ق العم�ل ک�ای،خ�رده فروش�ی( زمین�ه ه�ای غ���یر ه���ای بخش ای)حس���ابداری،تبلیغ���ات،حق���وق( حرف���ه انتف�اعی)دولت،ش�هرداری ه�ا، بیمارس�تان ه�ا،دانش�گاه ه�ا( ش�رکتهای چن�د ملی�تی ک�ه ب�ا تفاوته�ای منطق�ه ای و ت�امین نیازه�ای محص�ول،پ�روژه ه�ا

انعطاف پذیرند، کاربرد دارند.

وج�ود تیم ه�ای چن�د وظیف�ه ای عم�ده ت�رین کم�ک س�اختارهای ماتریس�ی ب�ه عملکرد سازمان است.

21

22

نارسايي )محدوديت( ساختار ماتریسی

مزایای ساختار ماتریسی

ب�رای کس�ب رئیس، دو وج�ود دلی�ل به ق�درت سرپرس�ت وظیف�ه ای و ره�بران

تیمی مقابل هم قرار می گیرند

همک�اری به�تر در سراس�ر ادارات وظیف�ه ای

اگ�ر ابه�ام در انج�ام وظیف�ه و اول�ویت در ی��اس توان��د می بیای��د پیش کاره��ا

وناامیدی ایجاد کند

تص�میم بهب�ود و تیمی گش�ایی مش�کل گیری

ماتریس�ی س�اختار در تیمی جلس�ات وقت گیر هستند

به خ�اطر انعط�اف پ�ذیری،بهب�ود ی�ا تغی�یر ش�رایط ب�ه پاس�خگویی ب�رای عملی�ات

متغیر افزایش می یابد

با ایج�اد گ�روه گ�رایی و وف�اداری تیمی ، بین از ب�ر ه�دف ه�ای س�ازمانی تمرک�ز

می رود

ارائ�ه خ�دمات به�تر ب�ه مش�تریان ب�ه دلی�ل داش�تن اطالع�ات ک�افی م�دیران پ�روژه ی�ا

برنامه برای پاسخ به سواالت

س�اختار ب�ه تیم ره�بران ک�ردن اض�افه ماتریسی افزایش هزینه در بر دارد.

مدیر برنام�ه، پ�روژه ی�ا محص�ول، درب�اره عملکرد بهتر پاسخگو خواهند بود

مدیرکل

Aمدیر پروژه

مدیر پروژهمدیر تولیدمدیر مهندسیمدیر فروش

Bمدیر پروژه

ساختارهای ماتریسی در سازمان چند 2پروژه ای کوچک

3

ساختارهای س�ازمانی جدی�د، از ح�الت عم�ودی ب�ه افقی تغی�یر ش�کل داده ک�ه به�تر �از توانمندس�ازی� و اس�تفا�ده اف�زای�ش ب�اعث� ک�اهش� سلس�له �م�رات�ب،

تکنولوژی و استعدادهای انسانی می شود.

ساختارهای تیمی

ساختارهای سازمانی جدید

ساختارهای شبکه ای: ساختارهای تیمی

همزم�ان ب�ا افقی ش�دن س�اختار س�ازمانی، تیم ه�ا بعن�وان بل�وک ه�ای اساس�ی این ن�وع ساختارهای خدمت می کنند

به منظ�ور ح�ل مس�ائل، تکمی�ل پ�روژه ه�ای خ�اص و انج�ام فع�الیت روزان�ه از دو ن�وع اس�تفاده م�ی کنن�د. اغلب �تیم �ه�ا چن�د� وظیف�ه �ای هس�تند ک�ه اعض�ا�ی م�وقت و دائ�می

آ�نه�ا ا�ز ح�وزه �ه�ا�ی �مخت�ل�ف م�س�ئو�ل�یت �ه�ای� ک�ار�ی� تش�کی�ل ش�د�ه ا�ن�د�. � سل�س�له م�ر�اتب وظی�ف�ه ا�ی ا�ز بین �رف�ت�ه و رواب�ط ا�ف�قی� کارآم�د ب�را�ی مش�کل �گش�ا�یی و �ع�ملک�رد ب�ه�تر

به وجود می آید.

م�ورد اس�تعدادهای آم�دن هم گ�رد ه�دف ب�ا ک�ه هس�تند ای پ�روژه ه�ا تیم اغلب 24نیازپروژه، تشکیل و بعد از انجام فعالیت منحل میشوند.

جدید سازمانی ساختارهای

25

نارسايي )محدوديت( ساختارهای تیمیمزایای ساختارهای تیمی

تعارض در وفاداری اشخاص به تیم و فعالیت های وظیفه ای

حذف مشکالت و ارتباطات و تصمیم گیی ناشی از مسائل سلسله

مراتب وظیفه ای

مسائل مدیریت زمان و کار گروهی را .دارا می باشد

وظایف تیمی موانع بین ادارات را با دورهم جمع کردن افراد ادارات مختلف

.برای شناخت یکدیگر از بین می برد

تیم ها وقت زیادی به جلسات اختصاص می دهند.

.باال رفتن روحیه افراد می شود

چگونگی گذراندن وقت اعضای گروه به کیفیت روابطمیان افراد، پویایی .گروه و مدیریت تیمی بستگی دارد

با ایجاد عاطفه و درگیری ذهنی اشتیاق افراد برای انجام فعالیت را افزایش

.می دهد

با مدیریت بر رفتار تیم ها تمام مسائل .رفع می گردند

به دلیل داشتن دانش و تخصص در مسائل خاصی مشارکت کرده و

سرعت و کیفیت تصمیمات را بهبود .می بخشد

سپاسگزار از توجه شما

26

27

سازمان هاي ماتريسي

پروژه ها، محصوالت

B پروژه يا محصول

پروژه يا Aمحصول

پروژه ياCمحصول

پروژه يا Dمحصول

پروژه يا Eمحصول

وظايف

امور مالي مهندسيبازاريابي توليد