สาระเศรษฐศาสตร

ใบความร ท 4 เรอง สหกรณ

ระดบ ม. 5

ค าสง 1.ใหนกเรยนศกษาเนอหา แลวสรปลงสมด

2. ตงค าถามทเกยวกบสหกรณ คนละ 5 ขอ

4. สหกรณ

สหกรณ (Co-Operarive) คอ องคการธรกจซงมบคคลทมอาชพ ความตองการ

ความสนใจทคลายคลงกนรวมกนจดตงขน โดยการลงทนด าเนนการและเปนเจาของ

รวมกน เพอท าหนาทในทางธรกจ เปนการชวยเหลอสมาชก และมจดมงหมายทจะรกษา

และสงเสรมผลประโยชนทางเศรษฐกจของสมาชกใหดขน

ความเปนมาของสหกรณ โรเบรต โอเวน (องกฤษ: Robert Owen) เปนชาวเวลส เกดเมอ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2314 และถงแกกรรมเมอ 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2401 รวมอาย 87 ป เปนนกเศรษฐศาสตรและนกปฏรปทางสงคมชาวองกฤษ เปนทรจกในฐานะ “บดาแหงการสหกรณโลก” โอเวนเสนอใหมการจดตงชมรมสหกรณขน โดยใหทรพยสนตางๆ ของ

ชมรม เปนของสวนรวม เพอไมใหมสภาพของนายทนในสหกรณ แตจดตงไมส าเรจและไมไดรบการยอมรบ โอเวนจงทดลองตงชมรมสหกรณชอ นวฮาโมน (New Harmony) ขนทเมองนวฮาโมน รฐอนดแอนา ประเทศสหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2368 และลมเลกไปในเวลาตอมา เพราะไมมการคดเลอกสมาชก และไมมกจกรรมทคมกบคาใชจาย นอกจากนในขณะนนยงมปญหาเกยวกบการปกครองและศาสนา

แนวความคดเกยวกบสหกรณ

มลเหตส าคญทท าใหเกดแนวความคดเกยวกบสหกรณ เกดจากการปฏวตทาง

อตสาหกรรมในทวปยโรปปลายพทธศตวรรษท 23 เนองจากมการประดษฐเครองจกร

ไอน าและเครองจกรทอผาส าเรจ ท าใหอตสาหกรรมทอผาเจรญรงเรอง ซงแตเดมใช

แรงงานคนเปนสวนใหญ ตอมาเปลยนมาใชเครองจกรท าใหไดผลผลตมากขนและตอง

แขงขนกนจ าหนาย ดวยเหตนจงจ าเปนตองลดตนทนการผลตจากการใชแรงงานผหญง

และเดก เพอใหคาจางต าลง เมอคนงานไดคาจางไมเพยงพอแตการครองชพ ยากจนและ

สขภาพทรดโทรมเพมขน ท าใหมผคดหาลทางแกไขสภาพของคนงานใหดขน คอ

โรเบรต โอเวน ชาวองกฤษ ตองการชวยเหลอปรบปรงสภาพความเปนอยของคนงาน

ตามโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ จงมการจดสรรทดน และทอยอาศยแบงเปนสวน ๆ

ส าหรบแตละครอบครว เปนวธการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน เพอให

แตละคนมฐานะความเปนอยดขนดวยการเปนเจาของกจการรวมกน ผลก าไรจากกจการ

แบงปนกนเองจงเปนวธการของสหกรณ

หลกและวธการสหกรณ ความพยายามในการจดตงรานสหกรณประสบผลส าเรจ

ในป ค.ศ. 1844 เมอชางทอผาชาวเมองรอชเดล ประเทศองกฤษ จ านวน 28 คน ไดรวม

ทนตงรานสหกรณขน โดยเชาโกดงสนคาเกา ๆ เปนทตงรานเปดขายสนคาทจ าเปนแก

การครองชพ เชน ขนมปง นม เนย ฯลฯ

หลกปฏบต 8 ประการ ของชางทอผาชาวเมองรอชเดล คอ

1. เปดรบสมาชกทวไปดวยความสมครใจ โดยไมมขอจ ากดเกยวกบ

การเมอง ศาสนาและเพศ ซงเปนหลกเสรภาพ

2. สมาชกแตละคนมสทธหรอมเสยงเพยงหนงเสยง และการด าเนนการเปน

อสระตามหลกประชาธปไตย

3. จ ากดดอกเบยทนหรอหน ดวยหลกความยตธรรม

4. การเฉลยคนผลก าไรตามสวนธรกจทสมาชกท ากบสหกรณดวยการแบงปน

ผลประโยชนแกสมาชกตามสดสวนการอดหนน

5. คาขายดวยเงนสด

6. ตรวจสอบบญชและท ารายงานเสนอตอสมาชกสม าเสมอ

7. จดใหมการประชมอภปรายของสมาชกเพอพจารณาการด าเนนงานของ

กจการสหกรณ

8. สงเสรมการศกษาดวยการจดการศกษาและฝกอบรมวธการสหกรณแก

สมาชก

แนวทางปฏบตดงกลาวขางตนท าใหกจการ สหกรณรอชเดล ประสบ

ความส าเรจ สามารถขยายกจการออกไปไดอยางกวางขวาง มสาขาและโรงงานหลายแหง

ขณะเดยวกนกมผน าไปใชจดตงและด าเนนงานสหกรณ ท าใหประชาชนรวมมอชวยเหลอ

กนในทางเศรษฐกจและปองกนการเอารดเอาเปรยบไดเปนอยางด

ประวตของกจการสหกรณในประเทศไทย

กจการสหกรณในประเทศไทยกอตงเมอวนท 28 กมภาพนธ พ.ศ. 2459 โดย

จดทะเบยนเปน สหกรณวดจนทรไมจ ากดสนใช ตงอย ณ อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก

มสมาชกครงแรกจ านวน 16 คน ส าหรบประเทศไทยไดก าหนดใหวนท 28 กมภาพนธ

ของทกปเปนวนสหกรณ ป พ.ศ. 2471 รฐบาลไดประกาศใชพระราชบญญตสหกรณขน

เพอสงเสรมใหประชาชนรจกการประหยด มการชวยเหลอซงกนและกนจะชวยให

ประชาชนมความอยดกนด กจการสหกรณไดเจรญกาวหนาตามล าดบ

ประเภทของสหกรณในประเทศไทย

ตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 มาตรา 7 ระบวา สหกรณม 2 ชนดคอ

1. สหกรณจ ากด คอ สหกรณทสมาชกมความรบผดชอบจ ากดเพยงไมเกน

จ านวนคาหนทยงใชไมครบมลคาหนทตนถอ

2. สหกรณไมจ ากด คอ สหกรณซงสมาชกทกคนมความรบผดชอบรวมกนเพอ

หนทงปวงของสหกรณโดยไมจ ากด

แมวาตามกฎหมายสหกรณจะแบงออกเปน 2 ชนด ดงกลาวขางตน แตสหกรณ

ทจดตงขนมความแตกตางกนในเรองประเภทของบรการทใหแกสมาชก ดงนนจงนยม

แบงสหกรณออกเปน 6 ประเภท ตามประกาศของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

ป พ.ศ.2516 ดงน

1. สหกรณการเกษตร 2. สหกรณประมง 3. สหกรณนคม

4. สหกรณรานคา 5. สหกรณออกทรพย 6. สหกรณบรการ

การด าเนนงานของสหกรณ

ส าหรบการจดตงสหกรณนน หากมบคคลทบรรลนตภาวะจ านวนไมนอยกวา

10 คน รวมกนจะขอจดทะเบยนจดตงสหกรณ โดยการลงลายมอชอยนค าขอจดทะเบยน

ตอนายทะเบยนสหกรณซงจะไดรบการตรวจสอบความถกตองและรบจดทะเบยนให

เนองจากกจการสหกรณเปนองคกรธรกจประเภทหนงเชนเดยวกบองคกรธรกจอน ๆ

กจการสหกรณจงคลายกบธรกจทว ๆ ไป หากมความแตกตางทจดมงหมายของสหกรณ

คอ เพอใหบรการแกสมาชกไมไดมงหวงก าไร การบรหารงานจะตองปฏบตตามระเบยบ

ขอบงคบ สมาชกแตละคนจะมสทธออกเสยง 1 เสยงเทาเทยมกน แมวาจะถอหนมากนอย

เพยงไร เพอเลอกตงกรรมการจากสมาชก ตอจากนนกรรมการจะท าการจางเจาหนาทให

รบผดชอบการด าเนนงานของสหกรณ เชน ผจดการ พนกงานขาย พนกงานบญช

เจาหนาทธรการ ฯลฯ

ตารางแสดงขอแตกตางของสหกรณกบองคกรธรกจอน ๆ

สหกรณ องคกรธรกจอน ๆ

1. จดมงหมาย เพอชวยเหลอสมาชกโดย

ไมหวงผลก าไร

2. การด าเนนงาน สมาชกมสทธออกเสยง

เลอกตงกรรมการเพอควบคมการ

ด าเนนงานโดยสมาชก 1 คน มเสยงเพยง

1 เสยง

3. ผลตอบแทนลกคา คอ สมาชกไดรบ

ผลตอบแทนในรปของดอกเบยจากเงน

ลงทนและไดรบเงนปนผลเฉลยคนตาม

จ านวนเงนทซอหรอท าธรกจกบสหกรณ

4. สทธของสมาชก คณะกรรมการ

สหกรณมาจากสมาชกสหกรณเทานน

5. ใหบรการแกสมาชก โดยใหความร

ความเขาใจเกยวกบกจการสหกรณ

1. มงหวงผลก าไร

2. ผถอหนมสทธออกเสยงตามจ านวน

หนทถอ

3. ลกคาไมไดรบเงนตอบแทน

4. คณะกรรมการของกจการมาจากผ

ถอหนหรอบคคลภายนอกกได

5. ไมมการใหความรแกลกคา