กรณีศึกษา บริษัท โอเพนดรีม (Opendream Co., Ltd.)

1. ภาพรวมของธุรกิจ Opendream เปนบริษัทที่ใหคำปรึกษาทางเทคโนโลยี (ICT consultant) รวมทั้งใหบริการและพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ (ICT development and implementation) ใหกับองคกรภาคสังคมขนาดเล็กในประเทศไทยที่มีเงินทุนอยางจำกัด และตองการความชวยเหลือดานเทคโนโลยีสารสนเทศ โดยรายไดที่นำมาชวยเหลือองคกรเหลานี้มาจากการทำงานรวมกับ CSR ขององคกรเอกชน และองคกรเพ่ือสังคมขนาดใหญทั้งในและตางประเทศ

1.1 ประวัติ ความเปนมาเริ่มตนจากปฏิพัทธ สุสำเภา และ พัชราภรณ ปนสุวรรณ ผูที่จบการศึกษาทางดานเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ที่เคยทำงานใหกับบริษัทขนาดใหญ มีอาชีพการงานที่มั่นคง แตตองการทำอะไรที่ทาทายมากกวานี้ เพราะเบื่อกับการทำงานในรูปแบบเดิมๆ และไดรูจักกับ ChangeFusion ที่เปนกลุม เอ็นจีโอหัวกาวหนาที่ใสใจสังคม โดยเนนการออกแบบการทำงานใหองคกรเหลานั้นสามารถสรางรายไดไดดวยตัวเอง ปฏิพัทธและพัชราภรณ จึงไดรูจักกับองคกร Social enterprise และไดเขามาสูการเปน Social enterprise อยางเต็มตัวเมื่อป พ.ศ. 2551

1.2 แนวคิดของธุรกิจการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพเปนกุญแจสำคัญที่จะชวยใหสิ่งที่องคกรเพื่อสังคมตองการจะสื่อหรือเปลี่ยนแปลงไปสู

กลุมเปาหมาย โดยเฉพาะผูบริจาคและนักลงทุน เพ่ือใหสามารถดึงดูดเงินทุนและหุนสวนซึ่งจะชวยเพ่ิมผลลัพธใน

การทำงานใหดีย่ิงขึ้นไป

Opendream เรียกตัวเองวา Social enterprise เปนองคกรที่มีเปาหมายเพ่ือสังคม แตใชโมเดลทางธุรกิจ เพ่ือให

สามารถสรางผลกำไรเพ่ือการเติบโตของบริษัท และการคืนผลกำไรสูสังคมตอไป ซึ่งแตกตางจากเอ็นจีโอสมัยเกา

ที่ทำประโยชนแนวสังคมสงเคราะห ที่ตองพ่ึงพาเงินสนับสนุนจากแหลงทุนตางๆ

1.3 วัตถุประสงคเพื่อสนับสนุนการทำงานขององคกรภาคสังคมขนาดเล็กในประเทศไทย ในการเผยแพรขอมูล ผานเครื่องมือเทคโนโลยีสารสนเทศ เพ่ือใหเกิดชองทางการสื่อสารระหวางผูที่ตองการสนับสนุนองคกรภาคสังคมเหลานี้ ในการสนับสนุนของ Opendream นั้นจะใชวิธีการ Cross subsidy model ซึ่งหมายความวา สำหรับผลิตภัณฑประเภทเดียวกัน Opendream จะคิดราคากับองคกรภาคประชาสังคมขนาดเล็กถูกกวาองคกรภาคประชาสังคมขนาดใหญ และหนวยงาน CSR ของภาคเอกชน

1.4 การดำเนินงานเริ่มตนจากการที ่Opendream ชนะการประกวด YESI (Youth Social Enterprise Initiative) ซึ่งเปนโครงการที่คัดหาผูประกอบการทางสังคมรุนใหมในทวีปเอเชีย และไดรับเงินรางวัลเปนมูลคา 10,000 เหรียญสหรัฐ ในการเริ่มดำเนินธุรกิจ นอกจากการสนับสนุนทางดานการเงินในขั้นเริ่มตนแลว Opendream ยังไดรับการสนับสนุนในรูปแบบที่ปรึกษาจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาอาชีพ และการสรางเครือขาย

1.5 สรุปผลการทำงานท่ีผานมาเปนที่ปรึกษาใหกับแผนงาน ICT เพ่ือสุขภาวะออนไลน และสนับสนุนภาคีเครือขายของ สสส. พัฒนาระบบจัดการเนื้อหาเว็บไซตหมอชาวบาน การทำงานและพัฒนาโครงสรางพ้ืนฐานของหองสมุดดิจิตัลแหงประเทศไทย และทำงานรวมกับ Google.org เรื่องการเฝาระวังโรคระบาดผานอุปกรณมือถือ เปนตน

2. ผลิตภัณฑ/บริการ

2.1 ภาพรวมผลิตภัณฑ/บริการOpendream เปนกิจการเพ่ือสังคม (Social enterprise) ที่ใหบริการดานเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร โดยแบงการใหบริการเปน การใหคำปรึกษาดานเทคโนโลยีสารสนเทศ (ICT consulting) และใหบริการผลิตเครื่องมือเทคโนโลยีสารสนเทศ (ICT implementing) ไดแก

• ออกแบบและพัฒนาเวบไซตที่มีคาใชจายต่ำ และเวบไซตสำเร็จรูป

• พัฒนาลูกเลนและโปรแกรมออนไลน

• สรางเครือขายชุมชนออนไลน

• ใหความรูและสนับสนุน Open Source Software

• จัดกิจกรรม BarCamp ในรูปแบบการจัดสัมมนาใหความรูในเรื่องตางๆที่ไดรับการโหวตจาก สมาชิกมากที่สุด

• คนหาและพัฒนาเทคโนโลยีใหมๆเพ่ือปรับใชใหเหมาะสมกับแตละโครงการนอกเหนือจากการใหบริการดังกลาว Opendream มีแผนการที่จะพัฒนาผลิตภัณฑเปนของตัวเอง

2.2 ศักยภาพและขอบเขตของผลิตภัณฑ/บริการตั้งแตที่บริษัทไดกอตั้งขึ้นในเดือน เมษายน พ.ศ. 2551 Opendream ไดทำงานใหกับองคกรภาคสังคม และ หนวย CSR ของบริษัทมามากวา 90 โครงการ ทำใหเกิดเว็บไซตออกมามากกวา 50 เว็บไซต ในอนาคต Opendream ไดวางแผนวาจะผลิตผลิตภัณฑเปนของตนเอง

นอกจากบริการใหคำปรึกษาและผลิตเครื่องมือเทคโนโลยีสารสนเทศ เชน เว็บไซต แอปพริเคชั่นตางๆแลว Opendream ยังมีการบริการหลังการขาย เชน การซอมบำรุง อัพเดทเนื้อหาในเว็บไซต เปนตน

3. โอกาสทางธุรกิจตลาดของ Opendream แบงไดเปน 3 สวนใหญๆ คือ1) องคกรภาคสังคมขนาดเล็ก ในประเทศไทยซึ่งมีมากกวา 20,000 องคกร ซึ่งลวนแลวแตมีความตองการทาง

ดานเทคโนโลยีสารสนเทศ เชน เว็บไซต เพ่ือประโยชนในการติดตอสื่อสารและรวมรวมขอมูล แตมีกำลังไมมากนักที่จะไปจางบริษัทใหญ

2) องคกรภาคสังคมขนาดใหญ ่ ในประเทศไทยมีมากกวา 250 องคกร ซึ่งเปนกลุมที่มีกำลังในการจางผูเชี่ยวชาญดานเทคโนโลยีสารสนเทศ โดย Opendream ไดนำรายไดสวนนี้ไปสนับสนุนองคกรภาคสวนสังคมขนาดเล็ก

3) หนวยงานดาน CSR ของบริษัท ในตลาดหลักทรัพยมีบริษัทจดทะเบียนมากกวา 500 บริษัท ซึ่งลวนแลวแตเริ่มสนใจการทำ CSR มากขึ้น

3.1 แผนการตลาด/ กลยุทธทางการตลาดกลยุทธทางการตลาดของ Opendream สามารถแบงไดเปน 3 กลยุทธหลักคือ

1) Word of mouth การไดรับการกลาวขานปากตอปาก จากผลงานที่ผานมาของ Opendream ทำใหสวนแบงในตลาดภาคประชาสังคมไดเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว ทั้งนี้เนื่องจากความไดเปรียบดานประสบการณการทำงานกับองคกรภาคประชาสังคม ซึ่งไดแก NGOs NPOs องคกรการกุศล มูลนิธิ เปนตน ทำให Opendream เขาใจโครงสรางการทำงาน ความตองการ ขององคกรภาคประชาสังคมเหลานี ้ จึงสามารถตอบโจทย และใหคำปรึกษาไดดีกวาบริษัทที่ใหคำปรึกษาดาน ICT เอกชนทั่วไป

2) Open community event คือ กิจกรรมที่เปดพ้ืนที่ใหผูที่มีความสนใจในสิ่งเดียวกัน เขามารวมแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ประสบการณ ในดานตางๆ อยางเชน กิจกรรม Barcamp Bangkok ซึ่งเปนกิจกรรมที ่Opendream เปนผูรวมจัด กับภาคีอื่นๆ โดยมีผูสนับสนุน อยางเชน Microsoft Sanook.com Hunsa.com Kapook.com มหาวิทยาลัยศรีปทุม การจัดกิจกรรม Barcamp ไดรับการตอบรับเปนอยางดี โดย Barcamp Bangkok ครั้งที่ 2 ไดมีผูเขารวมกิจกรรมมากกวาครั้งแรกถึง 4 เทา จาก 200 คน เปนมากกวา 800 คน Opendream จึงสามารถขยายฐานลูกคาและสามารถดึงดูดคนรุน

ใหมใหหันมาทำงานในลักษณะที่เปน Social enterprise มากขึ้น ซึ่งพนักงานสวนหนึ่งใน Opendream ก็มาจากงาน Barcamp

3) Online social community หรือ สื่อออนไลน อาทิเชน เว็บไซต บล็อก ทวิตเตอร ปจจุบันสื่อออนไลนเหลานี้ไดมีความสำคัญเพ่ิมมากขึ้นเรื่อยๆในสังคม และเปนแหลงขอมูล ติดตอสื่อสารไดอยางมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว และประหยัดกวาการติดตอสื่อสารแบบเกา Opendream จึงใหความสำคัญกับการขยายตลาดผานสื่อออนไลนเหลานี้

3.2 แผนการผลิตOpendream อาศัยซอฟตแวรโอเพนซอรซ (Open source software) ซึ่งเปนผูใชงานรวมถึงผูพัฒนาสามารถนำซอฟตแวรมาใชงาน แกไข แจกจาย โดยสามารถนำมาปรับปรุงทั้งในลักษณะสวนตัว หรือในหนวยงานเอกชนได ซอฟตแวรโอเพนซอรซอนุญาตใหทุกคนสามารถนำซอฟตแวรไปพัฒนา รวมถึงวางขายและทำการตลาด ซอฟตแวรโอเพนซอรซที่เปนที่รูจักกันดีไดแก เพิรล, ไฟรฟอกซ, ลินุกซ เปนตน เพราะเหตุนี้ทำให Opendream สามารถลดตนทุนดานซอรฟแวรไดเปนจำนวนมากและสามารถคิดราคาที่ถูกกวาราคาตลาดแกองคกรภาคประชาสังคมขนาดเล็กได

3.3 วิเคราะหตลาด และคูแขงคูแขงของ Opendream มี 2 ประเภท คือ

1) บริษัทที่ใหบริการดานเทคโนโลยีสารสนเทศทั่วไปในประเทศ แมวาความสามารถทางดานเทคโนโลยีสารสนเทศจะไมแตกตางกัน แต Opendream มีความเชี่ยวชาญและเขาใจการทำงานกับองคกรภาคประชาสังคมมากกวา ทำใหไดเปรียบในตลาดนี ้ และการคิดราคาที่ถูกกวา และยืดหยุนมากกวาบริษัททั่วไป ทำให Opendream เปนบริษัทแรกๆที่องคกรภาคประชาสังคมจะเรียกใช

2) บริษัทตางชาติท่ีเปน social enterprise และมีเปาหมายเพื่อสังคมเชนเดียวกับ Opendream บริษัทเหลานี้แมวาจะมีเปาหมายเพื่อสังคมและคิดราคาเพื่อสังคมแลว แตวาดวยความแตกตางดานคาแรงและอัตราแลกเปลี่ยน ทำให Opendream ไดเปรียบกวาในจุดนี ้ปจจุบัน Opendream จึงไดขยายฐานลูกคาไปยัง กลุม NGOs และ social enterprise ในตางประเทศมากขึ้น แตอยางไรก็ตามอุปสรรคดานการสื่อสารก็ยังเปนปญหาอยูบาง

3.4 วิเคราะหการเติบโตของธุรกิจปจจุบันการใชเทคโนโลยีสารสนเทศไดเติบโตเปนอยางมาก ประกอบกับกระแสสังคมไดเริ่มเขามามีบทบาทมากขึ้นนอกเหนือจากการแสวงหาผลกำไรสูงสุด ทำให Opendream ที่เรียกตัวเองวาเปน social enterprise จะยังสามารถเติบโตได โดยเฉพาะในตลาดที่ Opendream ยืนอยู นอกจากนี้ภายใตภาวะวิกฤตเศรษฐกิจ เปนโอกาสให Opendream สามารถดึงทรัพยากรบุคคลจากบริษัทเอกชนทั่วไปมาไดอีกดวย

4. ผลทางสังคม/สิ่งแวดลอมผลทางสังคมและสิ่งแวดลอมของ Opendream จะเปนลักษณะผลกระทบทางออม เนื่องจากธุรกิจของ Opendream จะเนนการใชเทคโนโลยีสารสนเทศเขามาชวยเหลือองคกรตางๆที่ทำเพ่ือประโยชนทางสังคมและสิ่งแวดลอม ใหองคกรเหลานี้สามารถสื่อสารกับภาคสวนตางๆไดอยางมีประสิทธิภาพมากย่ิงขึ้น เพราะฉะนั้นผลทางสังคมและสิ่งแวดลอมจะแตกตางกันไปในแตละกิจกรรม

4.1 การแกปญหาทางสังคมของบริษัท

Opendream รวมกับ Morzilla Firefox ประเทศไทย สนับสนุน Morzilla Firefox เวอรชั่นภาษาไทย ทำใหคนไทยสามารถใชซอฟตแวรโอเพนซอรซดีๆ อยางเชน Morzilla Firefox ไดโดยไมติดปญหาทางดานภาษา เปนผลใหคนไทยใช Morzilla Firefox เพ่ิมขึ้นมากกวาเดิมถึง 3% หรือประมาณ 450,000 คน

เว็บไซตหมอชาวบาน (www.doctor.or.th) เว็บไซตของมูลนิธิหมอชาวบานเปนเว็บไซตที่รวบรวมขอมูล ความรูเก่ียวกับสุขภาพ โดย Opendream ไดเขาไปชวยพัฒนาระบบฐานขอมูลใหเปนในรูปแบบดิจิตัล หรือทำใหขอมูลตางๆอยูในรูปแบบซอรฟไฟลและสามารถดาวโหลดไดทางอินเตอรเน็ต เพ่ือใหประชาชนสามารถเข าถ ึงข อม ูลเหล าน ี ้ ได อย างสะดวกรวดเร ็วผ านทางอินเตอรเน็ต หลังจากที่ Opendream ผลิตเว็บไซตนี้ออกมาทำใหมีผูเขาไปใชบริการเพ่ิมขึ้นจาก 1,000 คนตอเดือนเปน 300,000 คนตอเดือน ทำใหเกิดการกระจายความรูทางดานสุขภาพไดอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้นกวา 100 เทา

เว็บไซตนายกรัฐมนตรีไทย (www.pm.go.th)จุดมุงหมายของการผลิตเว็บไซตนี ้ขึ ้นเพื่อเพิ่มชองทางใหประชาชนตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล โดยการสอบถามขอสงสัยตางๆเกี่ยวกับรัฐบาล โดยที่ทานนายกรัฐมนตรีจะตอบ 3 คำถามที่ไดรับผลโหวตมากที่สุดทุกๆสัปดาหผานทางคลิปวีดีโอ นอกจากจะชวยใหประชาชนคลายขอสงสัยในการทำงานของรัฐบาลแลว ยังชวยเพิ่มความโปรงใสของรัฐบาลอีกดวย หลังจากเปดตัวเว็บไซตไปเพียงหนึ ่งเดือน มีประชาชนใหความสนใจมากกวา 200,000 คนและกวา 4,000

คำถามไดถูกถามเขามาผานทางเว็บไซต และคำถามก็ไดถูกตอบโดยทานนายกรัฐมนตรีเอง

การปองกันโรคระบาดผานทาง SMSOpendream รวมกับ InSTEDD (Innovative Support to Emergencies, Diseases and Disasters) และภาคีอื่นๆในการพัฒนาระบบการสง SMS รายงานโรคระบาดใหเหมาะสมกับคนไทยและลาว ทำใหลดความลาชาในการรายงานโรคระบาดไดถึง 1 ใน 3

4.2 การแกปญหาทางสิ่งแวดลอมของบริษัท

การปลอยกาซคารบอนไดออกไซด Opendream office เปน Green office โดยเฟอรนิเจอรของ Opendream นั้นทำจากไมอัดที่ผลิตจากของเหลือทางการเกษตร เชน ฟางขาว แกลบ ขุยมะพราว จากบริษัท โคโคบอรด นอกจากผลิตภัณฑดังกลาวจะไมปลอยคารบอนแลว ยังไมใชกาวที่มีสวนผสมของสารฟอรมัลดีไฮด ซึ่งเปนสารกอมะเร็ง ซึ่งมีอยูในกาวที่ใชกับไมอัดทั่วไปอีกดวย

นอกจากนั้น Opendream ยังมีนโยบายอยางชัดเจนในเรื่องการเปน Green office อาทิเชน อุปกรณอิเล็กทรอนิคทุกชนิดจะตองถูกปด หรืออยูในโหมดประหยัดพลังงานเมื่อไมใช การใชกระดาษทั้งสองดาน และการแยกขยะ เปนตน

5. แผนการบริหารจัดการ

5.1 ขอมูลบริษัท

บริษัทโอเพนดรีม สำนักงาน : d d 299/92 ทาวนโฮม อารียา แมนดารีนา ถนนสุทธิสาร d d d แขวงสามเสนนอก เขตหวยขวาง กรุงเทพฯ 10310โทรศัพท :d d 02- 274 - 8534เว็บไซต :X d http://opendream.co.th

5.2 แผนผังบริษัท

กรรมการผู้จัดการ!

ผู้จัดการฝ่ายเทคโนโลยี!

หัวหน้าฝ่ายนวัตกรรมทาง

สังคม!

นักวิจัยฝ่ายนวัตกรรมทาง

สังคม!

ผู้จัดการฝ่ายผลิต!

ทีมประสานงานกับลูกค้า!

ทีมวิจัยและพัฒนา!

ทีมให้คําปรึกษาทางเทคโนโลยี!