อุ�ปสงค์� อุ�ปทาน และดุ�ลยภาพตลาดุ

ในระบบเศรษฐกิ�จแบบทุ�นน�ยมและแบบผสม กิลไกิราคาจะเป็�นเคร��องม�อในกิารแกิ�ป็ ญหาพื้�$นฐานทุางเศรษฐกิ�จ ว่&าจะผล�ตอะไร และผล�ตอย&างไร ซึ่)�งส��งทุ*�เป็�นต+ว่กิ,าหนดราคาส�นค�าและบร�กิารในทุางเศรษฐกิ�จ ค�อ อ�ป็สงค.ของผ0�บร�โภค และอ�ป็ทุานของผ0�ผล�ตน+�นเอง

2.1 อุ�ปสงค์� (Demand) 

2.1.1 ค์วามหมายขอุงอุ�ปสงค์� 

          อุ�ปสงค์� (Demand) หมายถึ)ง ป็ร�มาณส�นค�าและบร�กิารชน�ดใดชน�ดหน)�งทุ*�ม*ผ0�ต�องกิารซึ่�$อ ณ ระด+บราคาต&างๆ ของส�นค�าชน�ดน+$นภายในระยะเว่ลาใดเว่ลาหน)�ง โดยสมม�ต�ให�ป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�กิ,าหนดอ�ป็สงค.คงทุ*� คว่ามต�องกิารในทุ*�น*$ต�องม*อุ�านาจซื้��อุ(purchasing power หร�อ ability to pay)ด�ว่ย ถึ�าบ�คคลใดบ�คคลหน)�งม*แต&คว่ามต�องกิารในต+ว่ส�นค�าโดยไม&ม*เง�นทุ*�จะจ&ายซึ่�$อ เราเร*ยกิคว่ามต�องกิารล+กิษณะน+$นว่&า ค์วามต�อุงการ“ (want)”

ไม&ใช& อุ�ปสงค์� “ (want)” ด+งน+$น องค.ป็ระกิอบของอุ�ปสงค์� จะประกอุบดุ�วย ค์วามต�อุงการและอุ�านาจซื้��อุ

2.1.2 กฎขอุงอุ�ปสงค์� (Law of Demand)

          กฎขอุงอุ�ปสงค์� (Law of Demand)

อธิ�บายถึ)งพื้ฤต�กิรรมของผ0�บร�โภคในกิารต+ดส�นใจซึ่�$อส�นค�าเม��อราคาส�นค�าเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ กิฎของอ�ป็สงค.กิล&าว่ว่&า "ป็ร�มาณส�นค�าทุ*�ผ0�บร�โภคต�องกิารซึ่�$อในขณะใดขณะหน)�งจะม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุางตรงกิ+นข�ามกิ+บราคาส�นค�าชน�ดน+$น" โดยม*ข�อสมมต�ให�ป็ จจ+ยอ��นๆคงทุ*� แสดงว่&า

P Q , P Q

เม��อกิ,าหนดให�ส��งอ��นๆคงทุ*�

ผลด+งกิล&าว่เราเร*ยกิว่&า ผลของราคา (price effect) เป็�นผลส��บมาจากิเน��องจากิสาเหต� 2 ป็ระกิาร ค�อ

1. เม��อราคาส�นค�าชน�ดน+$นลดลง ผ0�บร�โภคจะร0 �ส)กิว่&าส�นค�าชน�ดน+$นม*ราคาถึ0กิเม�� อเทุ*ยบกิ+บราคาของส�นค�าชน�ดอ�� นๆ จ)งลดกิารบร�โภคส�นค�าชน�ดอ��นลง แล�ว่ห+นมาบร�โภคส�นค�าชน�ดน+$นเพื้��มข)$นแทุนกิารบร�โภคส�นค�าชน�ดอ��นทุ*�ลดลง ในตรงกิ+นข�าม ถึ�าราคาส�นค�าชน�ดน+$นส0งข)$น ผ0�บร�โภคจะร0 �ส)กิว่&าส�นค�าชน�ดน+$นม*ราคาแพื้งเม��อเทุ*ยบกิ+บราคาของส�นค�าชน�ดอ��นๆ จ)งลดกิาร

-2-

บร�โภคส�นค�าชน�ดน+$นลง แล�ว่ห+นมาบร�โภคส�นค�าชน�ดอ��นๆเแทุน เราเร*ยกิผลของกิารเป็ล*�ยนแป็ลงป็ร�มาณกิารบร�โภคอ+นเน��องมาจากิกิารเป็ล*�ยนแป็ลงในราคาเป็ร*ยบเทุ*ยบ (Relative price) ของส�นค�าว่&า ผลขอุงการใช้�แทนก&น (Substitution effect)

2. เม��อราคาส�นค�าชน�ดน+$นลดลง ผ0�บร�โภคจะร0 �ส)กิว่&าเหม�อนกิ+บว่&าเขาม*รายได�เพื้��มข)$น ทุ+$งน*$เพื้ราะรายได�จ,านว่นเด�มจะม*อ,านาจซึ่�$อมากิข)$น ด+งน+$น เขาจ)งซึ่�$อส�นค�าเพื้��มข)$น ในทุางตรงกิ+นข�าม ถึ�าราคาส�นค�าชน�ดน+$นส0งข)$น ผ0�บร�โภคจะร0 �ส)กิว่&าเหม�อนกิ+บว่&าเขาม*รายได�น�อยลง ด+งน+$น เขาจ)งซึ่�$อส�นค�าลดลง เราเร*ยกิผลของกิารเป็ล*�ยนแป็ลงป็ร�มาณกิารบร�โภคอ+นเน��องมาจากิกิารเป็ล*�ยนแป็ลงในอ,านาจซึ่�$อของเง�นรายได�ว่&า ผลขอุงรายไดุ� (Income effect)

สร�ป ผลราค์า = ผลขอุงการใช้�แทนก&น + ผลขอุงรายไดุ�

  2.1.3 ตารางอุ�ปสงค์�และเส�นอุ�ปสงค์� ตารางอุ�ปสงค์�

บ+ญช*หร�อตารางป็ร�มาณส�นค�าในระด+บต&างๆ ทุ*�ผ0�บร�โภคต�องกิารและสามารถึซึ่�$อได� ณ ระด+บราคาต&างๆ ในช&ว่งเว่ลาหน)�ง โดยป็ จจ+ยอ��นๆ คงทุ*�

ตารางท)* 2.1

อุ�ปสงค์�ขอุง นาย ก. ท)*ม)ต+อุเน��อุหม,นใน 1 ส&ปดุาห�ราค์าเน��อุหม,/

ก-โลกร&ม(บาท)

ปร-มาณซื้��อุ/

ส&ปดุาห�(ก-โลกร&ม)

70656055504540

1234567

-3-

ล&กษณะขอุงเส�นอุ�ปสงค์�

เส�นอ�ป็สงค. (Demand Curve) จะม*ล+กิษณะเป็�นเส�นตรงลาดลงจากิซึ่�ายมาขว่า คว่ามช+น (slope) ของเส�นเป็�นลบ เน��องจากิราคาและป็ร�มาณคว่ามต�องกิารซึ่�$อม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุ�ศทุางตรงกิ+นข�าม

ร,ปท)* 2.1

เส�นอุ�ปสงค์�ขอุง นาย ก. ท)*ม)ต+อุเน��อุหม,ใน 1 ส&ปดุาห�ราค

2.1.4 อุ�ปสงค์�ส+วนบ�ค์ค์ล (Individual Demand)

และอุ�ปสงค์�ตลาดุ (Market Demand)

ในกิารพื้�จารณาอ�ป็สงค. ถึ�าพื้�จารณาคว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างราคาส�นค�ากิ+บป็ร�มาณส�นค�าทุ*�ผ0�บร�โภคคนใดคนหน)�งต�องกิาร เร*ยกิอ�ป็สงค.น+$นว่&า อ�ป็สงค.ส&ว่นบ�คคล “ (Individual Demand)” แต&ถึ�าพื้�จารณาถึ)งคว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างราคาส�นค�ากิ+บป็ร�มาณส�นค�าทุ*�ผ0�บร�โภคทุ+$งหมดในส+งคมหน)�งๆ ต�องกิารซึ่�$อ เร*ยกิอ�ป็สงค.น+$นว่&า อ�ป็ส“

งค.ของตลาด (Market Demand)”

ราค์าเน��อุหม,(บาท)

ปร-มาณซื้��อุ ปร-มาณซื้��อุรวม

ขอุงท&�งหมดุนาย ก. นาย ข.

70656055504540

1234567

0123456

(1+0) = 1(2+1) = 3(3+2) = 5(4+3) = 7(5+4) = 9

(6+5) = 11(7+6) = 13

-4-

           เม��อพื้�จารณาคว่ามต�องกิารซึ่�$อส�มของนาย กิ. และนาย ข.

ณ ระด+บราคาส�มกิ�โลกิร+มละ 70 บาทุ นาย กิ. ซึ่�$อส�ม 1 กิ�โลกิร+ม ส&ว่นนาย ข. ซึ่�$อส�ม 2 กิ�โลกิร+ม ด+งน+$น อ�ป็สงค.ส&ว่นบ�คคลของนาย กิ. ค�อ

7 A654

1 3 5 7

BC

D

ป็ร�มาณ

เส�นอ�ป็สงค.

1 กิ�โลกิร+ม อ�ป็สงค.ส&ว่นบ�คคลของนาย ข. ค�อ 0 กิ�โลกิร+ม ส&ว่นอ�ป็สงค.ของตลาดค�อ 1 + 0 = 1 กิ�โลกิร+ม ในทุ,านองเด*ยว่กิ+น เม��อเราทุราบอ�ป็สงค.ของนาย กิ. และนาย ข. ณ ระด+บราคาอ��นๆ เรากิ:สามารถึหาอ�ป็สงค.ของตลาด ณ ระด+บราคาต&างๆ กิ+นได� ด+งแสดงในช&องส�ดทุ�ายของตาราง

เราอาจแสดงกิารหาอ�ป็สงค.ของตลาดจากิอ�ป็สงค.ของแต&ละบ�คคลโดยร0ป็ได�ด+งน*$

ร,ปท)* 2.2

อุ�ปสงค์�ขอุง นาย ก. นาย ข. และอุ�ปสงค์�ขอุงตลาดุเน��อุหม, ใน 1

ส&ปดุาห�

2.1.5 ป1จจ&ยท)*ก�าหนดุอุ�ปสงค์�

ป็ จจ+ยทุ*�กิ,าหนดอ�ป็สงค.ของส�นค�านอกิจากิราคาของส�นค�าแล�ว่ ย+งม*ป็ จจ+ยอ��นๆ อ*กิ ด+งน*$

รายไดุ�ขอุงผ,�บร-โภค์ คว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างรายได�และป็ร�มาณกิารเสนอซึ่�$อส�นค�าข)$นอย0&กิ+บชน�ดของส�นค�า ในกิรณ*ส�นค�าป็กิต� (Normal Goods) และส�นค�าฟุ่� <มเฟุ่=อย (Superior Goods) รายได�และป็ร�มาณกิารเสนอซึ่�$อส�นค�าของผ0�บร�โภคจะม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุ�ศทุางเด*ยว่กิ+น ส&ว่นในส�นค�าด�อยค�ณภาพื้ (Inferior Goods)

ราค ราค ราค

60 60 60

50 50 50

3 5 2 4 5 9

a

b b/

a/ A

B

ป็ร�มาณ ป็ร�มาณ ป็ร�มาณ

อุ�ปสงค์�ขอุง อุ�ปสงค์�ขอุง อุ�ปสงค์�ขอุง

รายได�และป็ร�มาณกิารเสนอซึ่�$อส�นค�าของผ0�บร�โภคจะม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุ�ศทุางตรงกิ+นข�าม

ระดุ&บราค์าส-นค์�าช้น-ดุอุ�*น  ป็ร�มาณกิารเสนอซึ่�$อส�นค�าถึ0กิกิ,าหนดโดยราคาส�นค�าชน�ดอ��นด�ว่ย เน��องจากิส�นค�าทุ*�ซึ่�$อขายในตลาดม*คว่ามส+มพื้+นธิ.กิ+น กิล&าว่ค�อ ส�นค�าบางชน�ดสามารถึใช�แทุน

-5-

กิ+นได� (Substitute goods) หร�อส�นค�าบางชน�ดต�องใช�ร&ว่มกิ+น (complementary goods)  ด+งน+$น กิารทุ*�ผ0�บร�โภคจะซึ่�$อส�นค�าชน�ดใดชน�ดหน)�งป็ร�มาณเทุ&าใดต�องพื้�จารณาถึ)งราคาของส�นค�าชน�ดอ��นทุ*�ส+มพื้+นธิ.กิ+นด�ว่ย

รสน-ยมขอุงผ,�บร-โภค์ รสน�ยมของบ�คคลโดยทุ+�ว่ไป็จะแตกิต&างกิ+นไป็ตาม อาย� อาช*พื้ ขนบธิรรมเน*ยมป็ระเพื้ณ* ระด+บกิารศ)กิษา และบ�คล�กิส&ว่นต+ว่ นอกิจากิน*$ย+งเป็ล*�ยนแป็ลงตามกิาลเว่ลา ย�คสม+ย นอกิจากิน*$คว่ามน�ยมในแต&ละส�นค�าย+งเป็ล*�ยนแป็ลงได�เร:ว่ช�าแตกิต&างกิ+นข)$นอย0&กิ+บส�นค�าทุ*�พื้�จารณา

การค์าดุค์ะเนเหต�การณ�ในอุนาค์ต กิารคาดคะเนเหต�กิารณ.ในอนาคตเป็�นป็ จจ+ยหน)�งทุ*�ทุ,าให�อ�ป็สงค.ของส�นค�าเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ ข)$นอย0&กิ+บกิารคาดคะเนของผ0�บร�โภคแต&ละคน 

ขนาดุและโค์รงสร�างขอุงประช้ากร   โดยป็กิต�ถึ�าจ,านว่นป็ระชากิรเพื้��มข)$นอ�ป็สงค.ของส�นค�าแทุบทุ�กิชน�ดย&อมเพื้��มข)$น แต&ทุ+$งน*$ข)$นอย0&กิ+บล+กิษณะโครงสร�างป็ระชากิรด�ว่ย ล+กิษณะโครงสร�างป็ระชากิรม*ผลให�อ�ป็สงค.ของส�นค�าบางชน�ดเพื้��มข)$นและบางชน�ดลดลง

ป1จจ&ยอุ�*นๆ กิารทุ*�ผ0�บร�โภคจะม*อ�ป็สงค.ต&อส�นค�าย+งข)$นอย0&กิ+บอ*กิหลายป็ จจ+ย เช&น อ�ป็น�ส+ยในกิารใช�จ&าย ล+กิษณะกิารจ+ดเกิ:บภาษ*ของร+ฐ อ+ตราดอกิเบ*$ย เป็�นต�น

2.1.6 การเปล)*ยนแปลงขอุงอุ�ปสงค์�กิารเป็ล*�ยนแป็ลงของอ�ป็สงค.สามารถึเป็ล*�ยนแป็ลงได� 2 แบบ

ค�อการเปล)*ยนแปลงปร-มาณขอุงอุ�ปสงค์� (Change in

quantity demand) เป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงอ�ป็สงค.เน��องจากิราคาส�นค�าชน�ดน+$นเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ ภายใต�ข�อสมม�ต�ป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�กิ,าหนดอ�ป็สงค.คงทุ*� กิารเป็ล*�ยนแป็ลงป็ร�มาณของอ�ป็สงค.จะทุ,าให�

ป็ร�มาณกิารเสนอซึ่�$อเป็ล*�ยนแป็ลง

อย0&บนเส�นอ�ป็สงค.เส�นเด�ม ถึ�า

พื้�จารณาจากิกิราฟุ่ กิาร

เป็ล*�ยนแป็ลงของอ�ป็สงค. ด+งกิล&าว่จะเป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงในล+กิษณะของกิารเคล��อนไหว่อย0&ภายในเส�นอ�ป็สงค.เส�นเด�มจากิ จ�ดหน)�งไป็ย+ง

อ*กิจ�ดหน)�ง (ตามร0ป็จากิจ�ด A ไป็ย+ง จ�ด B)-6-

ก า ร เ ป ล)* ย น แ ป ล ง ร ะ ดุ& บ อุ� ป ส ง ค์� (Change in

demand) เป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงอ�ป็สงค.เน��องจากิป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�ม*อ�ทุธิ�พื้ลต&ออ�ป็สงค. เช&น รายได� ราคาส�นค�าชน�ดอ�� นทุ*� เกิ*�ยว่ข�อง เป็ล*�ยนแป็ลง ภายใต�ข�อสมม�ต�ราคาส�นค�าชน�ดน+$นคงทุ*� และส&งผลให�เส�นอ� ป็สงค. เกิ�ดกิาร เคล�� อนย� าย ไป็จากิเส�น เด�ม ถึ� าผลกิารเป็ล*�ยนแป็ลงทุ,าให�อ�ป็สงค.เพื้��มข)$นเส�นจะเล��อนระด+บไป็ด�านขว่าม�อของเส�นเด�ม และถึ�าม*ผลให�อ�ป็สงค.ลดลงเส�นจะเล��อนระด+บไป็ทุางซึ่�ายม�อ

ร,ปท)* 2.3 การเปล)*ยนแปลงขอุงปร-มานขอุงอุ�ปสงค์�ในส-นค์�า y

ของเส�นเด�ม ถึ�าพื้�จารณาจากิกิราฟุ่ กิารเป็ล*�ยนแป็ลงอ�ป็สงค.ด+งกิล&าว่จะเป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงในล+กิษณะของกิารเคล�� อนย�ายเส�นอ�ป็สงค.ไป็ทุ+$งเส�นจากิเส�นเด�มไป็ส0&เส�นใหม& โดยถึ�าเส�นอ�ป็สงค.เคล��อนย�ายไป็ทุางขว่าของเส�นเด�มแสดงว่&าอ�ป็สงค.เพื้��มข)$น ถึ�าเคล��อนย�ายไป็ทุางซึ่�ายแสดงว่&าอ�ป็สงค.ลดลง ด+งร0ป็

2.2 อุ�ปทาน (Supply)

2.2.1 ค์วามหมายขอุงอุ�ปทาน

            อุ�ปทาน (Supply) หมายถึ)ง ป็ร�มาณส�นค�าและบร�กิารชน�ดใดชน�ดหน)�งทุ*�ผ0�ผล�ตเต:มใจน,าออกิเสนอขายในตลาดภายในระยะเว่ลาหน)�ง ณ ระด+บราคาต&างๆ กิ+นของส�นค�าและบร�กิารน+$น โดยสมมต�ให�ป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�กิ,าหนดอ�ป็ทุานคงทุ*�

จากิคว่ามหมายของอ�ป็ทุาน จะเห:นได�ว่&าอ�ป็ทุานป็ระกิอบด�ว่ย 2

ส&ว่นส,าค+ญ ค�อ

1. คว่ามเต:มใจทุ*�จะเสนอขายหร�อให�บร�กิาร (willingness)

กิล&าว่ค�อ ณ ระด+บราคาต&างๆ ทุ*�ตลาดกิ,าหนดมาให� ผ0�ผล�ตหร�อผ0�ป็ระกิอบกิารม*คว่ามย�นด*หร�อเต:มใจทุ*�จะเสนอขายส�นค�าหร�อให�บร�กิารตามคว่ามต�องกิารซึ่�$อของผ0�บร�โภค

ร,ปท)* 2.3 การเปล)*ยนแปลงในระดุ&บอุ�ปสงค์�ในส-นค์�า a

2. คว่ามสามารถึในกิารจ+ดหามาเสนอขายหร�อให�บร�กิาร (ability to sell) กิล&าว่ค�อ ผ0�ผล�ต หร�อผ0�ป็ระกิอบกิารจะต�องจ+ดหาให�ม*ส�นค�าหร�อบร�กิารอย&างเพื้*ยงพื้อทุ*�จะ

-7-

ตอบสนองคว่ามต�องกิารซึ่�$อของผ0�บร�โภค ณ ระด+บราคาของตลาดในขณะน+$นๆ (สามารถึเสนอขายหร�อให�บร�กิารได�) เม��อกิล&าว่ถึ)งค,าว่&า อ�ป็ทุาน จะเป็�นกิารมองทุางด�านของผ0�ผล�ตซึ่)�งตรงข�ามกิ+บอ�ป็สงค.ทุ*�เป็�นกิารมองทุางด�านของผ0�บร�โภค ในทุางเศรษฐศาสตร.แล�ว่ คว่ามส+มพื้+นธิ.ของราคาส�นค�าทุ*�ม*ต&ออ�ป็ทุานของส�นค�าน+$นจะเป็�นไป็ตามกิฎของอ�ป็ทุาน (Law of Supply)

2.2.2 กฎขอุงอุ�ปทาน (Law of Supply)

            กฎขอุงอุ�ปทาน (Law of Supply) จะอธิ�บายถึ)งพื้ฤต�กิรรมของผ0�ผล�ตในกิารแสว่งหากิ,าไรส0งส�ด กิฎของอ�ป็ทุานกิล&าว่ว่&า ป็ร�มาณส�นค�าทุ*�ผ0�ผล�ตเต:มใจจะน,าออกิขายในระยะเว่ลา“

หน)�งข)$นอย0&กิ+บราคาส�นค�าน+$นๆ ในทุ�ศทุางเด*ยว่กิ+น ” กิล&าว่ค�อ เม��อราคาส�นค�าส0งข)$นป็ร�มาณอ�ป็ทุานจะเพื้��มข)$น เน��องจากิผ0�ผล�ตม*คว่ามต�องกิารทุ*�จะเสนอขายมากิข)$น เพื้ราะคาดกิารณ.ว่&าจะได�กิ,าไรส0งข)$น

ในทุางกิล+บกิ+น เม��อราคาส�นค�าลดลงป็ร�มาณอ�ป็ทุานจะน�อยลง

เน��องจากิคาดกิารณ.ว่&ากิ,าไรทุ*�ได�จะลดลง ล+กิษณะทุ+�ว่ไป็ของเส�นอ�ป็ทุานจ)งเป็�นเส�นทุ*�ม*ล+กิษณะทุ*�ลากิเฉี*ยงข)$นจากิซึ่�ายไป็ขว่า ภายใต�ข�อสมมต�ว่&าป็ จจ+ยต+ว่อ��นๆทุ*�ม*ผลต&ออ�ป็ทุานม*ค&าคงทุ*�

ร,ปท)* 2.4 ล&กษณะท&*วไปขอุงเส�นอุ�ปทาน

2.2.3 ตารางอุ�ปทานและเส�นอุ�ปทานในทุ,านองเด*ยว่กิ+นกิ+บตารางอ�ป็สงค. ตารางอ�ป็ทุาน (supply

schedule) เป็�นตารางต+ว่เลขทุ*�แสดงคว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างป็ร�มาณอ�ป็ทุานของส�นค�าหร�อบร�กิารอย&างใดอย&างหน)�ง ณ ระด+บราคาต&างๆ ซึ่)�งแบ&งออกิเป็�น 2 ป็ระเภทุ ค�อ

-8-ตารางอุ�ปทานส+วนบ�ค์ค์ล (individual supply

schedule) เป็�นตารางต+ว่เลขแสดงป็ร�มาณอ�ป็ทุานในส�นค�าหร�อบร�กิารของบ�คคลใดบ�คคลหน)�ง ณ ระด+บราคาต&างๆและเช&นเด*ยว่กิ+นกิ+บกิรณ*ของอ�ป็สงค. จากิตารางน*$เราสามารถึน,าต+ว่เลขแต&ละค0&ล,าด+บของราคาและป็ร�มาณอ�ป็ทุานมา พื้ลอตเป็�นจ�ด และเม��อเช��อมโยงจ�ดเหล&าน*$เข�าด�ว่ยกิ+นจะได�เส�นอ�ป็ทุานส&ว่นบ�คคลตามภาพื้ 6.7 ซึ่)�งเป็�นเส�นทุ*�ม*ล+กิษณะเฉี*ยงข)$นจากิซึ่�ายไป็ขว่าตามกิฎของอ�ป็ทุาน

ล&กษณะขอุงเส�นอุ�ปทาน (Supply Curve)

เส�นอุ�ปทาน (Supply Curve) ม*ล+กิษณะเป็�นเส�นตรงลาดข)$นจากิซึ่�ายไป็ขว่า คว่ามช+น (Slope) เป็�นบว่กิ เน��องจากิราคาและป็ร�มาณกิารเสนอขายม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุ�ศทุางเด*ยว่กิ+น

2.2.4 อุ�ปทานส+วนบ�ค์ค์ล (Individual Supply) และอุ�ปทานตลาดุ (Market Supply)

ในกิารพื้�จารณาอ�ป็ทุาน ถึ�าพื้�จารณาคว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างราคาส�นค�ากิ+บป็ร�มาณกิารเสนอขายส�นค�าทุ*�ผ0�ผล�ตรายใดรายหน)�งต�องกิารเสนอขาย เร*ยกิอ�ป็ทุานน+$นว่&า อ�ป็ทุานส&ว่นบ�คคล “

-9-

ร,ปท)* 2.5 เส�นอุ�ปทานส+วนบ�ค์ค์ลขอุงช้วนสวนเงาะแห+งหน3*ง

(Individual Supply)” แต&ถึ�าพื้�จารณาคว่ามส+มพื้+นธิ.ระหว่&างราคาส�นค�ากิ+บป็ร�มาณกิารเสนอขายส�นค�าทุ+$งหมดในระบบเศรษฐกิ�จหน)�งๆ เร*ยกิอ�ป็ทุานน+$นว่&า อ�ป็ทุานตลาด “ (Market Supply)”

จากิตารางและร0ป็ 2.7 แสดงว่&าถึ�าป็ จจ+ยอ��นคงทุ*�เม��อราคาของส�นค�าหร�อบร�กิารส0งข)$น ทุ+$งอ�ป็ทุานส&ว่นบ�คคลและอ�ป็ทุานรว่มจะเพื้��มข)$น และในทุางกิล+บกิ+น เม��อราคาลดลงป็ร�มาณอ�ป็ทุาน ทุ+$งสองป็ระเภทุจะลดลงด�ว่ย และถึ�าพื้�จารณาจากิกิราฟุ่จะเห:นได�ว่&าล+กิษณะของทุ+$งเส�นอ�ป็ทุานส&ว่นบ�คคล และอ�ป็ทุานรว่มจะเป็�นเส�นทุ*�ลากิเฉี*ยงข)$นจากิซึ่�ายไป็ขว่า ซึ่)�งเป็�นไป็ตามกิฎของอ�ป็ทุานทุ*�ว่&าราคาของส�นค�าหร�อบร�กิาร

ร,ปท)* 2.6 เส�นอุ�ปทานรวมขอุงตลาดุเงาะ

ชน�ดใดชน�ดหน)�งจะเป็�นป็ฏิ�ภาคโดยตรงกิ+บป็ร�มาณคว่ามต�องกิารเสนอขายหร�ออ�ป็ทุานในส�นค�าชน�ดน+$น โดยอย0&ภายใต�ข�อสมมต�ว่&าป็ จจ+ยอ��นๆคงทุ*�

-10-

2.2.5 ป1จจ&ยท)*ก�าหนดุอุ�ปทาน

            กิารทุ*�ผ0�ผล�ตจะน,าส�นค�าออกิมาเสนอขายมากิน�อยเพื้*ยงใดน+$น นอกิจากิราคาของส�นค�าชน�ดจะเป็�นป็ จจ+ยทุ*�กิ,าหนดแล�ว่ย+งม*อ*กิหลายป็ จจ+ย ด+งน*$

            ต�นท�นการผล-ต กิารต+ดส�นใจในป็ร�มาณกิารผล�ตผ0�ผล�ตจะเป็ร*ยบเทุ*ยบระหว่&างรายได�จากิกิารขายส�นค�ากิ+บต�นทุ�นในกิารผล�ต ต�นทุ�นกิารผล�ตม*ผลต&อป็ร�มาณกิารผล�ตส�นค�าโดยม*คว่ามส+มพื้+นธิ.ในทุ�ศทุางตรงกิ+นข�าม

            ราค์าขอุงส-นค์�าช้น-ดุอุ�*นท)*เก)*ยวข�อุง กิารเป็ล*�ยนแป็ลงในราคาส�นค�าชน�ดใดชน�ดหน)�งใดอาจม*ผลกิระทุบกิระเทุ�อนต&อป็ร�มาณเสนอขายส�นค�าอ*กิชน�ดหน)�งได� ข)$นอย0&กิ+บคว่ามส+มพื้+นธิ.ของส�นค�า เช&น ส�นค�าทุ*�เป็�นว่+ตถึ�ด�บในกิารผล�ตส�นค�าเป็ล*�ยนแป็ลงจะส&งผลต&อกิารผล�ตส�นค�าเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ด�ว่ย

            สภาพดุ-นฟ้5าอุากาศ   สภาพื้ด�นฟุ่Aาอากิาศม*ผลกิระทุบต&อป็ร�มาณกิารเสนอขายส�นค�าโดยเฉีพื้าะส�นค�าเกิษตร สภาพื้ด�นฟุ่Aาอากิาศทุ*�เอ�$ออ,านว่ยจะส&งผลให�อ�ป็ทุานส�นค�าเพื้��มข)$น เป็�นต�น

            เทค์โนโลย) ในป็ จจ�บ+นคว่ามกิ�าว่หน�าทุางเทุคโนโลย*ม*บทุบาทุต&อกิารผล�ตมากิ กิารน,าเทุคโนโลย*ทุ*�ทุ+นสม+ยมาใช�ในกิารผล�ตจะช&ว่ยเพื้��มป็ระส�ทุธิ�ภาพื้กิารผล�ตและป็ร�มาณผลผล�ตด�ว่ย

            นโยบายร&ฐบาล  ป็ร�มาณเสนอขายส�นค�าอาจได�ร+บผลกิระทุบจากิกิารเป็ล*�ยนแป็ลงนโยบายของร+ฐ เช&น ถึ�าจ+ดเกิ:บภาษ*กิารค�าเพื้��มข)$น ผ0�ผล�ตอาจลดกิารผล�ตลงเน��องจากิต�นทุ�นในกิารผล�ตส0งข)$น เป็�นต�น

2.2.6 การเปล)*ยนแปลงอุ�ปทานกิารเป็ล*�ยนแป็ลงของอ�ป็ทุานสามารถึเป็ล*�ยนแป็ลงได� 2 แบบ

ค�อ

การเปล)*ยนแปลงปร-มาณขอุงอุ�ปทาน (Change in

quantity supply) เป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงอ�ป็ทุานเน��องจากิราคาส�นค�าชน�ดน+$นเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ ภายใต�ข�อสมม�ต�ป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�กิ,าหนดอ�ป็ทุานคงทุ*� กิารเป็ล*�ยนแป็ลงป็ร�มาณของอ�ป็ทุานจะทุ,าให�ป็ร�มาณกิารเสนอขายเป็ล*�ยนแป็ลงอย0&บนเส�นอ�ป็ทุานเส�นเด�ม ถึ�าพื้�จารณาจากิกิราฟุ่กิารเป็ล*�ยนแป็ลงของอ�ป็ทุานด+งกิล&าว่จะเป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลง ในล+กิษณะของกิารเคล��อนไหว่อย0&ภายในเส�นอ�ป็ทุานเส�นเด�ม จากิจ�ดหน)�งไป็ย+งอ*กิจ�ดหน)�ง (ด+งร0ป็ จากิจ�ด A ไป็ย+งจ�ด B )

-11-

การเปล)*ยนแปลงระดุ&บอุ�ปทาน (Change in supply)

เป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงอ�ป็ทุานเน��องจากิป็ จจ+ยอ��นๆ ทุ*�ม*อ�ทุธิ�พื้ลต&ออ�ป็ทุาน เช&น ต�นทุ�นกิารผล�ต เทุคโนโลย*กิารผล�ตเป็ล*�ยนแป็ลง ภายใต�

ร,ปท)* 2.7 การเปล)*ยนแปลงปร-มาณอุ�ปทานในส-นค์�า y

ร,ปท)* 2.8 การเปล)*ยนแปลงอุ�ปทานในส-นค์�า a

ข�อสมม�ต�ราคาส�นค�าชน�ดน+$นคงทุ*� และส&งผลให�เส�นอ�ป็ทุานเกิ�ดกิารเคล��อนย�ายไป็จากิเส�นเด�ม ถึ�าผลกิารเป็ล*�ยนแป็ลงทุ,าให�อ�ป็ทุานเพื้��มข)$นเส�นจะเล��อนระด+บไป็ด�านขว่าม�อของเส�นเด�ม และถึ�าม*ผลให�อ�ป็ทุานลดลงเส�นจะเล��อนระด+บไป็ทุางซึ่�ายม�อของเส�นเด�ม ถึ�าพื้�จารณาจากิกิราฟุ่กิารเป็ล*�ยนแป็ลงของอ�ป็ทุานด+งกิล&าว่จะเป็�นกิารเป็ล*�ยนแป็ลงในล+กิษณะของกิารเคล��อนย�ายเส�นอ�ป็ทุานไป็ทุ+$งเส�นจากิเส�นเด�มไป็ส0&เส�นใหม& โดยถึ�าเส�นอ�ป็ทุานเคล��อนย�ายไป็ทุางขว่าของเส�นเด�มแสดงว่&าอ�ป็ทุานเพื้��มข)$น ถึ�าเคล��อนย�ายไป็ทุางซึ่�ายแสดงว่&าอ�ป็ทุานลดลง (ตามร0ป็ 2.8)

-12-

2.3 ดุ�ลยภาพตลาดุ (Market Equilibrium)

            ในระบบเศรษฐกิ�จแบบทุ�นน�ยม กิลไกิราคา (Price

Mechanism) เป็�นส��งส,าค+ญในกิารคว่บค�มอ�ป็สงค.และอ�ป็ทุานในตลาดให�เกิ�ดคว่ามสมด�ล ถึ�าอ�ป็สงค.และอ�ป็ทุานไม&เทุ&ากิ+นจะม*กิารป็ร+บต+ว่จนกิระทุ+�งเกิ�ดสมด�ลหร�ออ�ป็สงค.เทุ&ากิ+บอ�ป็ทุาน ด�ลยภาพื้จะไม&

เป็ล*�ยนแป็ลงตราบเทุ&าทุ*�ป็ จจ+ยทุ*�กิ,าหนดอ�ป็สงค.และอ�ป็ทุานไม&เป็ล*�ยนแป็ลง ราคาส�นค�า ณ จ�ดทุ*�อ�ป็สงค.เทุ&ากิ+บอ�ป็ทุานเร*ยกิว่&า ราคาด�ลยภาพื้ตลาด “ (Market Equilibrium Price)” ป็ร�มาณ

ส�นค�า ณ จ�ดน+$นเร*ยกิว่&า ป็ร�มาณด�ลยภาพื้ตลาด “ (Market

Equilibrium Quantity)” และเร*ยกิจ�ดด+งกิล&าว่ว่&า ด�ลยภาพื้“

ตลาด (Market Equilibrium)” ด+งภาพื้

-13-

ร,ปท)* 2.9 เส�นอุ�ปสงค์�และอุ�ปทานขอุงตลาดุเงาะ

จากิตารางและร0ป็ทุ*� 2.9 ราคาด�ลยภาพื้เทุ&ากิ+บ 14 บาทุ ป็ร�มาณด�ลยภาพื้เทุ&ากิ+บ 70 หน&ว่ย (ป็ร�มาณอ�ป็สงค.เทุ&ากิ+บป็ร�มาณอ�ป็ทุาน)

ระด+บราคาทุ*�อย0&เหน�อราคาด�ลยภาพื้จะทุ,าให�เกิ�ดภาว่ะส�นค�าล�นตลาด (excess supply or surplus) เน��องจากิระด+บราคาด+งกิล&าว่ส0งกิว่&าทุ*�คว่รจะเป็�น ทุ,าให�ผ0�ผล�ตม*คว่ามต�องกิารทุ*�จะเสนอขายมากิ แต&ผ0�บร�โภคม*คว่ามต�องกิารซึ่�$อน�อย เกิ�ดคว่ามไม&สมด�ล ณ ระด+บราคาด+งกิล&าว่ ถึ�าผ0�ผล�ตม*คว่ามต�องกิารทุ*�จะขายกิ:จะต�องลดราคาลงมา เพื้��อกิระต��นหร�อจ0งใจผ0�บร�โภคให�ต+ดส�นใจซึ่�$อ (ม*คว่ามต�องกิารซึ่�$อ)

มากิข)$น โดยสร�ป็ ราคาจะม*แนว่โน�มลดลงจากิเด�มจนเข�าส0&ราคาด�ลยภาพื้ ในทุางกิล+บกิ+น ถึ�าราคาอย0&ต,�ากิว่&าราคาด�ลยภาพื้จะทุ,าให�เกิ�ดภาว่ะส�นค�าขาดตลาด (excess demand or shortage) ซึ่)�งราคาด+งกิล&าว่ ต,�ากิว่&าทุ*�คว่รจะเป็�น ทุ,าให�ผ0�ผล�ตม*คว่ามต�องกิารทุ*�จะเสนอขายน�อย แต&ผ0�บร�โภคกิล+บม*คว่ามต�องกิารซึ่�$อมากิ เกิ�ดคว่ามไม&สมด�ล เม��อผ0�บร�โภคม*คว่ามต�องกิารซึ่�$อมากิ (อ�ป็สงค.เพื้��ม) ส&งผลให�ราคาส�นค�าม*แนว่โน�มส0งข)$น เพื้��อจ0งใจให�ผ0�ผล�ตเสนอขายส�นค�ามากิข)$น ในทุ*�ส�ดราคาจะม*แนว่โน�มเข�าส0&ราคาด�ลยภาพื้

กิล&าว่โดยสร�ป็ ระด+บราคาทุ*�อย0&ส0งกิว่&าหร�อต,�ากิว่&าราคาด�ลยภาพื้จะเป็�นระด+บราคาทุ*�ไม&ม*เสถึ*ยรภาพื้ ราคาทุ*�อย0&ส0งกิว่&าราคาด�ลยภาพื้จะม*แนว่โน�มลดลงมา ส&ว่นราคาทุ*�อย0&ต,�ากิว่&าราคาด�ลยภาพื้ จะม*แนว่โน�มส0งข)$น จนในทุ*�ส�ดเข�าส0&ด�ลยภาพื้ของตลาด ซึ่)�งเป็�นระด+บราคาทุ*�ค&อนข�างจะม*เสถึ*ยรภาพื้ เป็�นระด+บราคา ณ จ�ดทุ*�อ�ป็สงค.เทุ&ากิ+บอ�ป็ทุาน (เส�นอ�ป็สงค.ต+ดกิ+บเส�นอ�ป็ทุาน)

2.4 บทบาทขอุงร&ฐบาลท)*ม)ผลกระทบต+อุดุ�ลยภาพขอุงตลาดุจากิกิารทุ*�เราได�ทุ,ากิารศ)กิษาเร��องของอ�ป็สงค. อ�ป็ทุาน และ

ด�ลยภาพื้ของตลาดมาแล�ว่ ต&อไป็เราจะศ)กิษาบทุบาทุของร+ฐบาลทุ*�เข�าไป็แทุรกิแซึ่งตลาดโดยใช�นโยบายกิารคว่บค�มราคา ซึ่)�งม*ผลกิระทุบต&อด�ลยภาพื้ของตลาด

การค์วบค์�มราค์า (price control) ค�อกิารทุ*�ร +ฐบาลย��นม�อเข�ามาให�คว่ามช&ว่ยเหล�อเพื้��อทุ,าให�ราคาส�นค�าม*เสถึ*ยรภาพื้ ทุ+$งน*$ เพื้ราะส�นค�าบางชน�ดราคาไม&ค&อยม*เสถึ*ยรภาพื้ กิล&าว่ค�อ เม��อป็ร�มาณกิารผล�ตเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ม+กิจะทุ,าให�ราคาเป็ล*�ยนแป็ลงไป็ด�ว่ย ซึ่)�งอาจจะส0งหร�อต,�าเกิ�นไป็จนทุ,าให�ผ0�บร�โภคหร�อผ0�ผล�ตได�ร+บคว่ามเด�อดร�อน ด+งน+$นร+ฐบาลจ)งเข�ามาให�คว่ามช&ว่ยเหล�อทุ+$งทุางด�านผ0�บร�โภคและผ0�ผล�ต มาตรกิารทุ*�ใช�โดยทุ+�ว่ๆไป็แบ&งออกิเป็�น 2 กิรณ* ค�อ

การก�าหนดุราค์าข&�นส,ง (maximum price control)

กิารคว่บค�มราคาข+$นส0งเป็�นมาตรกิารทุ*�ร +ฐบาลคว่บค�มราคาเพื้��อให�คว่ามช&ว่ยเหล�อผ0�บร�โภค

-14-

ทุ*�ได�ร+บคว่ามเด�อดร�อนจากิกิารทุ*�ส�นค�าทุ*�จ,าเป็�นแกิ&กิารด,ารงช*ว่�ตม*ราคาส0งข)$น กิารคว่บค�มราคาข+$นส0งร+ฐบาลจะกิ,าหนดราคาขายส0งส�ดของส�นค�าน+$นไว่� และห�ามผ0�ใดขายส�นค�าเกิ�นกิว่&าราคาทุ*�ร +ฐบาลกิ,าหนด

จากิร0ป็ 2.10 ณ ระด+บราคา OP0 ซึ่)�งเป็�นราคาด�ลยภาพื้ ร+ฐบาลม*คว่ามเห:นว่&าเป็�นราคา ทุ*�ส0งเกิ�นไป็ ซึ่)�งทุ,าให�ผ0�บร�โภคเด�อดร�อน ร+ฐบาลจ,าเป็�นต�องกิ,าหนดให�ผ0�ขายขายส�นค�าน+$นในราคาเพื้*ยง OP1 ซึ่)�งเม��อ

ร,ปท)* 2.10 การเก-ดุอุ�ปสงค์�ส+วนเก-นเน�*อุงจากการก�าหนดุราค์าข&�นส,ง

ราคาลดลงเหล�อ OP1 จะทุ,าให�ผ0�ขายม*คว่ามต�องกิารขายลดน�อยลงค�อ OQ1 แต&ทุางด�านผ0�ซึ่�$อต�องกิารซึ่�$อส�นค�าน+$นเพื้��มข)$นเป็�น OQ2

ด+งน+$นทุ,าให�ส�นค�าขาดตลาดหร�อไม&เพื้*ยงพื้อแกิ&กิารจ,าหน&าย อย0&เทุ&ากิ+บ Q1Q2 เม��อเกิ�ดส�นค�าขาดตลาด ร+ฐบาลจ)งต�องด,าเน�นมาตรกิารต&อมาค�อกิารใช�ว่�ธิ*กิารป็ นส&ว่น ส�นค�า (rationing) กิารป็ นส&ว่นส�นค�าน*$จะช&ว่ยให�ผ0�บร�โภคได�ร+บส�นค�าไป็บร�โภคอย&างทุ+�ว่ถึ)งกิ+น หร�อร+ฐบาล อาจด,าเน�นมาตรกิารจ+ดหาส�นค�ามาจ,าหน&ายเพื้��มเต�มโดยกิารส+�งซึ่�$อส�นค�าจากิต&างป็ระเทุศหร�อทุ*�อ��นใดเพื้��อชดเชยส&ว่นทุ*�ขาดน+$น

การก�าหนดุราค์าข&�นต�*า (minimum price control)

กิารคว่บค�มราคาข+$นต,�าเป็�นมาตรกิารทุ*�ร +ฐบาลคว่บค�มราคาเพื้��อให�คว่ามช&ว่ยเหล�อผ0�ผล�ต

ไม&ให�ได�ร+บคว่ามเด�อดร�อนจากิกิารทุ*�ราคาส�นค�าทุ*�ผล�ตได�ต,�าเกิ�นไป็ไม&ค��มทุ�นทุ*�ลงไป็ กิารคว่บค�มราคาข+$นต,�าส&ว่นใหญ&จะคว่บค�มส�นค�าทุ*�เป็�นส�นค�าเกิษตรซึ่)�งร+ฐบาลเห:นว่&าราคาผลผล�ตต,�าเกิ�นไป็ทุ,าให�เกิษตรกิรเด�อดร�อน กิารคว่บค�มราคาข+$นต,�าน+$นร+ฐบาลจะกิ,าหนดราคาซึ่�$อขายส�นค�าไม&ให�ต,�ากิว่&าทุ*�ร +ฐบาลกิ,าหนด ร0ป็ทุ*� 2.11 กิารเกิ�ดอ�ป็ทุานส&ว่นเกิ�นเน��องจากิกิารกิ,าหนดราคาข+$นต,�า

-15-

ร,ปท)* 2.10 การเก-ดุอุ�ปทานส+วนเก-นเน�*อุงจากการก�าหนดุราค์าข&�นต�*า

จากิร0ป็ทุ*� 2.11 ณ ระด+บราคา OP0 ร+ฐบาลม*คว่ามเห:นว่&าเป็�นราคาทุ*�ต,�าเกิ�นไป็ทุ,าให�ผ0�ผล�ต เด�อดร�อน ร+ฐบาลจะป็ระกิาศให�ผ0�ร +บซึ่�$อส�นค�าต�องร+บซึ่�$อส�นค�าในราคา OP1 ซึ่)�งเม��อราคาอย0&ทุ*� OP1 จะทุ,าให�คว่ามต�องกิารซึ่�$อส�นค�าลดลงจากิ OQ0 เป็�น OQ1 และคว่ามต�องกิารขายส0งข)$นจากิ OQ0 เป็�น OQ2 ด+งน+$นจ)งทุ,าให�ส�นค�าล�นตลาดหร�อจ,าหน&ายไม&หมดอย0&เทุ&ากิ+บ Q1Q2 เม��อส�นค�าล�นตลาด ร+ฐบาลจ)งต�องด,าเน�นมาตรกิารต&อมาค�อต�องใช�ว่�ธิ*ร+บซึ่�$อส�นค�า (purchase

policy) ส&ว่นทุ*�ขายไม&หมด โดยอาจจะระบายไป็ขายต&างป็ระเทุศ หร�อซึ่�$อเกิ:บไว่�แล�ว่ค&อยน,าออกิจ,าหน&ายเม��อส�นค�าขาดตลาดในเว่ลาต&อไป็