นักรบ "หัวใจ" เหรียญบาท

àËÃÕÂÞºÒ·¹Ñ¡Ãº

B

พมพครงท 2 พฤศจกายน 2552

เลขมาตรฐานหนงสอ 978 - 611 - 7192 - 02 - 9

จำนวนพมพ 20,000 เลม

ผเขยน สลลทพย เชยงทอง

อนทรา วทยสมบรณ

โครงการสอสารเพอการเรยนร

สนบสนนโดย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

912 ถนนนวมนทร แขวงคลองจน

เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

โทร : 0-2378-8300-20

โทรสาร : 0-2378-8321

www.codi.or.th

หนาปกและรปเลม อนทรา วทยสมบรณ

พมพท โรงพมพแอปปา พรนตง กรป จำกด

02 - 813 - 4741

นกรบหวใจ เหรยญบาท


คำนำ “เงนเหรยญบาทเดยว ใครวาไมสำคญ เพราะเงนบาท เดยวอาจเปลยนแปลงชมชน สงคม และโลกกได ใครจะร?” ...เรามกจะมองไมเหนถงคณคา ความสำคญของเงนเหรยญบาท

คนบางคนเงนบาทเดยวทำตกกยงไมเกบเลย เพราะมองวาเงน

บาทเดยวคงไมกอเกดประโยชนอะไร... “เหรยญบาท” กเหมอน

กบชาวบาน ดเลกๆ มลคานอย แตหากรวมกนหลายเหรยญ

หลายบาทกไดกองเหรยญกองโตทมคณคา

เชนเดยวกบกระบวนการจดการชมชน ทวนนพวกเขา

คอ เหลานกรบทไมไดตดอาวธอะไร พกพาเพยงหวใจของการ

พงพาตนเอง หวใจทอยากจะส อยากจะทำ หวใจของเงน

เหรยญทอาจไมรำรวยมลคา แตความตงมน ตงใจลนเหลอ

รวมตวกนออมเงนวนละบาท อดเพอออม จากเพยงเหรยญเดยว

กพอกพนมากมาย จากชาวบานเพยงไมกคนกเพมขนเปนรอย

และหลายพน ทระดมทกสรรพกำลง ระดมทกตนทนของชมชน

จนเกดเปนกระบวนการเรยนรของชมชนทองถนหลายแหง

หลายเงอนไข หลายวถวฒนธรรมทสามารถแกไขปญหาหนสน

และปญหาความยากจนไดดวยตนเอง

วนน ทามกลางกระแสวกฤตเศรษฐกจโลกคลนลม

ถาโถมชมชนอยางหนก จะหวงรอพงพง พงพานโยบายการ

เยยวยาแกไขปญหาจากหนวยงานภาคสวนรฐ และเอกชน

อยางเดยว คงไมเพยงพอ และกไมรวาจะตองรออกนาน

เทาไหรกวาทนโยบายตางๆ จะลงถงพนท

ดงนน กระบวนการเรยนรของชมชนทองถนในเรอง

การแกไขปญหาหนสน ปญหาความยากจน จงนบไดวาเปนอก

ชดความร ชดประสบการณทสามารถนำไปปรบประยกตใชเพอ

แกไขปญหาไดทงในระดบบคคล ครวเรอนและชมชนทองถน

บางท คงถงเวลาแลวทเราจะตองหนมาสนใจ และให

คณคากบเงนเหรยญบาท อนเปนทนเบองตนของชวต ...เดกๆ ท

เรมจากการเกบออมหยอดกระปก วนละบาทสองบาท ใน

อนาคตการอดออมเหลานน จะกอเกดดอกผลมากมายกบชวต

ของพวกเขา เชนเดยวกน “นกรบหวใจเหรยญบาท” มงหมาย

ทจะจดประกายและสรางกระบวนการเรยนรเพอแกไขจดการ

ปญหาความยากจนอยางมสวนรวมจากฐานราก ฐานของผคน

ชมชนทองถน ฐานของเงนเหรยญบาท ...หากเราตองเผชญ

กบคลนลมทางเศรษฐกจทรนแรงนก จะสดวยเงนแบงค ไมชา

ไมนานกคงจะปลดปลวและหลดลอยไปตามแรงลมเพราะฐาน

ทมนไมแขงแรง แตถาเราจะรวมตวกน รวมกนเปนนกรบหวใจ

เหรยญบาท ชวยกนกอ ชวยกนวางรากฐานของเหรยญ หลายคน

หลายเหรยญจนกองสงพะเนนเทนทก ไมชาไมนานแรงลมท

ปะทะเขามากจะทเลาเบาลง “อยางนแลว ใครจะวาเงนบาทไมม คาบาง กลองคดด?”

โครงการสอสารเพอการเรยนร

ภายใตการสนบสนนของ

สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

มถนายน 2552

สวนท 1 : มเงนนบเปนนอง มทองนบเปนพ

> เรองเงนๆ ทองๆ 9

> กองทพเหรยญบาท 11

สวนท 2 : นกรบหวใจเหรยญบาท> เครอขายออมทรพยสำโรงใต 17อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ : “การแบงทกขทำใหทกขลดลงครงหนง แตการปนสขทำใหสขเพมเทาทว”

> บานบกลาง ต.บเปอย 47

อ.นำยน จ.อบลราชธาน :

“เรมตนทการแกปญหาปากทอง

พฒนาตอยอดเปนวสาหกจชมชน”

สารบญ

> ธนาคารคณธรรม ตำบลหนองสาหราย 77อ.พนมทวน จ.กาญจนบร : “เราแกจนดวยคณธรรม ความด”

B

> ธนาคารชมชนอสลาม ตำบลควนโพธ 107

อำเภอเมอง จงหวดสตล :

“คน ทน คณธรรมบนหลกศาสนา”

บทสรป : หวใจของเหรยญบาท 139“จนเงน แตไมเคยจนใจ”

9นกรบหวใจเหรยญบาท

“มเงนนบเปนนอง มทองนบเปนพ” เปนคำกลาว

ตดหในสงคมไทย แตคำกลาวนคงไมไดเปนจรงสำหรบทกคน

ในสงคมไทย สำหรบคนบางสวนนนมทงเงนมทงทอง ทไมใช

แคใชสอยแตมถงระดบเกบสะสมมากมาย ทสำหรบคนสวน

ใหญในสงคม แคมเงนทองใชสอยในชวตประจำวนกถอวาด

มากแลว แต...ในความเปนจรงนน คนสวนใหญมกจะประสบ

ปญหาเรองเงนๆ ทองๆ เงนขาดมอจนบางรายแทบจะไมมเลย

กวาได

หากถามวา ทำไมคนสวนใหญในสงคมถงตองเผชญ

กบปญหาดานการเงน คำตอบคงตองทงขด ทงคนและมอง

สงคมไทยอยางรอบดาน ทงเรองปากทอง การทำมาหากน

เศรษฐกจครวเรอน เศรษฐกจชมชน การเขาถงทรพยากรธรรม

ชาตฐานชวต การเขาถงโอกาสทางการศกษา โอกาสทางสงคม

โอกาสทางการเมอง รวมทงทศนคต พฤตกรรม และลกษณะ

นสยในครวเรอน ...ซงหากวา เราเขาใจภาพรวมของปญหา

ดงกลาวกจะเขาใจไดวาทำไมคนสวนใหญของประเทศทเปน

คนจนนน “เขาจนเพราะอะไร”

เรองเงนๆ ทองๆ

10นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

ความจรงดานหนงกคอ ไมมใครอยากจน บางครงจน

เงนไมเทาไหร แตจนใจอาจจะหนกหนากวาดวยซำ และ

ความจรงอกดานกคอ เราวดความรวย ความจนกนดวยเสนแบง

รายได เมอเอารายไดเปนตวตง คนนนจงรวยมากกวาคนน

คนนจงจนมากกวาคนนน ชองวางของรายไดทมากเทาไหรกยง

ทำใหชองวางทางสงคมของผคนในสงคมกวางมากขนเทานน

การมรายไดด อาจหมายถง มการศกษาสง ทำใหม

อาชพทสรางรายไดมาก เมอมรายไดมากโอกาสทางสงคมก

มากตาม การเขาถงโอกาสในแหลงเงน แหลงทน เศรษฐกจ

การคาขาย ลงทนกมากตาม ขณะทมมกลบกน มรายไดนอย

วนตอวน บางวนมบางวนไมม อาจหมายถง ทำงานหาเชา

กนคำอยในภาคการบรการ อตสาหกรรม หรอเกษตรกรรม ไม

สามารถกำหนดชวตในการผลตไดอยางอสระ อาจไมไดเขา

ศกษาในระบบ หากแตกลบมความรในดานวชาชพ วฒนธรรม

สงมากมาย แตโอกาสทางสงคม โอกาสทางเศรษฐกจกลบมนอย

และเงอนไขเชนนกเปนปจจยผลกดนอยางหนงททำใหคนจนม

หนสนมากมาย

“หนสน” สำหรบคนบางสวน อาจมองวาการมหน

ถอวาเปนสงด มหนหมายถงมเครดต หรอความเชอถอเชอมน

แตสำหรบชาวชมชนแลว ...คำกลาวทวา การไมมโรค คอ ลาภ

อนประเสรฐ การไมมหนกคงเปนลาภอนประเสรฐเชนเดยวกน

ไมมใครอยากเปนหน เพราะเมอมหนสนกตองมภาระดอกเบย

ทตองรบผดชอบชดใช แตเพราะโอกาสทางเศรษฐกจมนอย


หรอในบางกรณแทบจะไมมเลย การกยม การขอสนเชอจงเปน

สงจำเปนอยางมากสำหรบการประกอบอาชพของชาวชมชน

แตทผานมานน การกยมเงนจากแหลงการเงนหรอ

สถาบนการเงน ธนาคารในระบบเปนเรองยากยงนกสำหรบ

ชาวชมชน ไหนจะเรองหลกทรพย หลกประกน หลกฐานบคคล

ตางๆ และการพจารณาใหกยม ดวยเหตนการกยมเงนนอก

ระบบจงเกดขน ใหกยมงาย ไดเงนรวดเรวทนใจ แมวาจะ

ดอกเบยสงจนลมแทบจบ และหากไมจายเงนหรอเลยกำหนด

กเรยกไดวา ตจรง และเจบจรง หรอบางรายอาจถงขนเจบหนก

กม

“กองทพเหรยญบาท” สำหรบคนจน หรอชาวชมชนแลว การจะหวงพง

ธนาคารในระบบ สถาบนการเงนยากเยนหนกหนา จะพงนำบอ

หนาอยางการกยมเงนนอกระบบ กดอกเบยสงจนเกนกำลง

แลวบางรายมบญชการกยมมากกวาหนงบญช ดงนนโอกาสใน

การหลดพนจากวงจรหนจงมดมนเตมท

ทางเลอกทางรอด ทางออกหนงของชาวชมชน คอ

การรวมตวกนออมเงนกนเองในชมชน ออมเงนวนละบาท สอง

บาท หาบาทบางตามแตตกลงกน ...สำหรบบางคนอาจมอง

วาเงนบาท สองบาท ออมครบปกไดเงนไมกรอย เปนเงน

เพยงเลกนอย หากแตสำหรบชาวชมชนแลว เงนเหรยญบาท

เดยวกพลกชวตได เพราะการออมเงนสำหรบชาวชมชนนน

12นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

เปนเพยงเครองมอในการระดมผคนในกลม ในชมชนใหเขามา

ทำกจกรรมบางอยางรวมกน ออมเงนไปออมเงนมา สงทได

มากกวากคอ “ใจ” ของผคนทออมเงนรวมกน

จากเงนบาทของคนหนงคนตอวน กลายเปนเงนสบ

บาทของคนสบคน ทออมตอวนกลายเปนเงนรอยบาทของคน

รอยคน และคดดวา หากกลมออมทรพยกลมหนงมสมาชก

หลายรอย หรอเปนพนในระดบเครอขายกลมออมทรพย หนง

วนจะมเงนเทาไหร หนงเดอนจะมเทาไหร และหนงปจะม

เทาไหรกน

ทงน ขอมลอางองจากหนงสอองคกรการเงนชมชน :

กองทนการพฒนาเพอการพงตนเองของชมชน เรยบเรยงโดย

พรรณทพย เพชรมาก สถาบนพฒนาองคกรการเงน, 2550

พบวา ปจจบน มองคกรการเงนชมชนรวม 39,003 กลม

(ไมรวมสหกรณออมทรพยและกองทนหมบาน) สมาชกรวม

ประมาณ 4.62 ลานคน เงนออมรวมประมาณ 10,191 ลาน

บาท โดยแบงเปน

กลมออมทรพยเพอการผลต 32,775 กลม สมาชก

รวม 3,640,849 ราย เงนออมรวม 6,714 ลานบาท (31

พฤษภาคม 2545)

ธนาคารหมบาน 1,497 กลม สมาชก 132,893 ราย

เงนออมรวม 206 ลานบาท

กลมออมทรพยชมชนเมอง/ กลมออมทรพยทวไป

3,541 กลม สมาชก 351,763 ราย เงนออม 517 ลานบาท


กลมสจจะสะสมทรพย 383 กลม สมาชก 96,107

ราย เงนออมรวม 253.99 ลานบาท กองทนสวสดการ 39.64 ลาน

บาท (เฉพาะพนทจงหวดตราด และจงหวดจนทบร กนยายน

2545)

สหกรณ/กลมเครดตยเนยน 807 องคกร สมาชก

ประมาณ 400,000 คน เงนออมรวมประมาณ 2,500 ลาน

บาท

นเปนเพยงกระบวนการจดการเงนของชมชน ทชาว

ชมชนเปนผรเรมดำเนนการดวยตวเอง แตขณะเดยวกนเงนงบ

ประมาณตางๆ ทลงมาจากภาครฐ ราชการ ทองถนทกระจาย

ลงพนทกเปนอกสวนหนง ซงไปๆ มาๆ กจะพบวา ในชมชน

หนงๆ จะเตมไปดวยกลมมากมาย เชน กลมออมเงนเพอ

การประกอบอาชพ กลมสจจะ กลมกองทนหมบาน เงนงบ

มยาซาวา เปนตน ยงมากกลมกยงตองจดการมากขน ดงนน

หลายพนทจงขยบจากการออมเงนในระดบกลมออมทรพย

สหกรณ กลมสจจะตางๆ ไปสการรวมเงนทกกอนเขาดวยกน

หรอทเรยกกนวา “การบรณาการทน” เพอเปนการจดการกบ

ความซำซอนตางๆ และทสำคญทำใหเกดศนยกลางของการ

รวมเงน รวมคน รวมความคดของชมชนทเปนเอกภาพ

14นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

บทเรยนและประสบการณของชมชนทกำลงรเรม

กระบวนการการบรณาการทนของชมชนนน เกดขนไดอยางไร

ขบเคลอนไปไดอยางไร สรางการมสวนรวมไดอยางไร และ

ผลลพธจากกระบวนการนนไดกอใหเกดสงใดบางนน...คำตอบ

อยในใจ

กลมออมทรพย



“เครอขาย”

กลมออมทรพยสมาชก

เครอขายออมทรพยสำโรงใต

29 ม.15 ต.บางหวเสอ

อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ 10130

โทร 02 – 720 - 7473


เครอขายออมทรพยสำโรงใต : การแบงทกขทำใหทกขทเลาลง แตการปนสขทำใหสขเพมขนเทาทว

โรงงานอตสาหกรรมเตมเมอง มองไปทางไหนกแนน

ขนดไปดวยโรงงานตางๆ และดวยการเตบโตอยางรวดเรวของ

ภาคอตสาหกรรมเชนนเองทำใหจงหวดสมทรปราการ กลาย

เปนพนททมการหลงไหลเขาไปอยอาศย ทำกนของผคนมาก

มาย

“เทศบาลเมองสำโรงใต” เปนหนงในเขตเทศบาล

ทมความหนาแนนของผคนหลากหลาย ทหลงไหลมาจากทว

ทกทศของประเทศ ดวยมงหวงจะเขามาทำงานในโรงงาน

อตสาหกรรมตางๆ ทผดขนเปนดอกเหดเตมพนท โดยเฉพาะ

อยางยงโรงงานอตสาหกรรมเหลกและเคมภณฑทมจำนวน

มากในเขตสำโรงใต แมจะมผคนจำนวนมาก แตกตางคนตางอย

ตางหาเชากนคำกนไป..ไมมความเปนชมชนใดๆ ทงสน

18นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

“เรมตนอาจไมสวยงาม แตใชวาจะสญเปลาเสยทเดยว” ผคนทตางคนตางอย ไมมจดทเชอมโยงกนและกน

เหลาน ไดรวมตวกนครงแรกชวงประมาณป พ.ศ.2539 โดย

เรมตนจากสำนกงานพฒนาชมชนเมอง หรอ พชม.เขามา

สงเสรมใหเกดการรวมกนจดตงกลมออมทรพยภายในชมชน

ชาวบานไมรดวยซำวา การออมทรพยจะเกดประโยชนอยางไร

ตอตวเอง ครอบครว หรอชมชน โดยกลมแรกทมการจดตง

กลมออมทรพย คอ กลมออมทรพยบางฝาย มสมาชกเรม

แรกประมาณ 30 คน มเงนกองทนเรมตนประมาณ 10,000

กวาบาท

อดมศกด จนทรสน ประธานกลมออมทรพยบางฝาย-

ไทยสมทร “ครงแรกกลมออมทรพยบางฝาย จดตงขนเมอ ประมาณป พ.ศ.2539 โดยมสำนกงานพฒนาชมชนเมอง หรอ พชม.ในสมยนนเขามาสนบสนน ใหความร แตกตองยอมรบวา กลมออมทรพยตอนนนทงลมลก ทงคลกคลานตลอดชวงเวลา ดำเนนการกวา 2 ป ทเปนเชนนนกเพราะวา คนทำงานเอง เรากไมมความร ประสบการณนอย ประกอบกบมปญหาเรอง การเงนไมโปรงใส ทำใหสมาชกขาดความเชอมน มการปรบ โครงสรางการบรหารงานของกลมอยหลายครง” จากการรวมตวกนครงแรกทอาจลมไมเปนทา แตกใช

วาจะสญเปลา เพราะการรวมกลมออมทรพยเมอป พ.ศ.2539

นน ไดกอใหเกดการรวมตวของผคนตางทตางทางอยางจรงจง


เปนครงแรก เรยกไดวา เปนกาวแรกทสำคญทนำมาสการรวม

ตวในกจกรรมอนๆ ตอมา

พนธมตรทง 6 กบเครอขายออมทรพยสำโรงใต กลมออมทรพยบางฝาย ทกอตวขนเปนรปเปนราง

ใหมอกครง ไดเขารวมเปนสมาชกเครอขายพระนครเขอนขนธ

ซงเปนเครอขายกลมออมทรพยในเขตจงหวดสมทรปราการ

ขณะเดยวกน กลมออมทรพยบางฝายกขยบขยายฐานการ

ทำงานไปสการสรางกลมออมทรพยอนๆ ในละแวกใกลเคยง

จากกลมออมทรพยบางฝาย ขยายไปสการเกดกลมออมทรพย

บางหวเสอ และกลมออมทรพยศนยเดกเลกปเจาสมงพราย

โดยเปาหมายของการขยายผลในครงน มงหวงเพอท

จะชวยเหลอพนอง เพอนพองคนอนๆ แตขณะเดยวกน กพบวา

การเปนเครอขายกนของกลมออมทรพยกลมตางๆ นนจะเปน

ประโยชนอยางยงในการทำงาน ประกอบกบการเปนสมาชก

กบเครอขายนครเขอนขนธ ประสบปญหาในเรองธรรมเนยม

วฒนธรรม และพธกรรมทางศาสนาทไมตรงกน ทำใหเกดความ

คดทจะแยกตวออกมาจดตงเครอขายของตวเอง ซงเงอนไข

สำคญในการจดตงเครอขายนน คอ จำนวนกลมของเครอขาย

ทตองมกลมตงแต 6 กลมขนไป ดวยเหตนจงเกดการทำงาน

ขยายกลมจากหนงกลายเปนสาม และจากสามกลายเปนส จน

กระทงขยายเกดกลมออมทรพยจำนวน 6 กลม ประกอบดวย

20นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

> กลมออมทรพยบางฝาย

> กลมออมทรพยบางหวเสอ

> กลมออมทรพยศนยเดกเลกปเจาสมงพราย

> กลมออมทรพย 4 ส.พฒนา

> กลมออมทรพยบางฝาย 999 พฒนา

> และกลมออมทรพยชมชนพทกษธรรม 79

โดยกลมออมทรพยทง 6 กลมนนมการรวมตวเกาะกน

ในการทำงานอยางใกลชด เรยกไดวาเปนกลมพกลมนองทคอย

ชวยเหลอกนและกน และในเวลาตอมาพนธมตรทง 6 กแยกตว

จากเครอขายนครเขอนขนธ และจดตงเครอขายของตนเองขน

อดมศกด จนทรสน “ในเวลานน กลมมการเชอมโยง การทำงานกบเครอขายนครเขอนขนธ ทเปนเครอขายของกลม ออมทรพย โดยในการรวมกลมกบเครอขายนครเขอนขนธน เองทำใหภายในกลมเรมมการพดคยกนถงความแตกตางกน ของกลมกบเครอขาย ในหลายดานทงวถชวต วฒนธรรม ซง สมาชกสวนใหญในเครอขายนครเขอนขนธเปนมสลม ทมวถ ความคด วถปฎบตแตกตางกน โดยกำนนเครอวลย มวฒนะ กไดปรกษากบแกนนำและนกวชาการประกอบการตดสนใจ ซงมองวา เราเองกนาจะมเครอขายของเราเอง เพอให ชาวบานมเงนออม มสวสดการชมชน ทจะชวยเหลอกนในพนท ออมเงนแลวเวลาทชาวบานเดอดรอน เขาจะไดมเงนชวยเหลอ ตวเองได จากจดดงกลาวทำใหกลมเรมคดทจะแยกตวออกมา


ประกอบกบในชวงป พ.ศ.2541 ชาวบานเรา เดอดรอนกนมาก ทวาเดอดรอนกเพราะเปนหน การปลอยก เงนกแขกระบาดหนกทวพนท ซงเงนกพวกนดอกเบยสงมาก แลวชาวบานจะทำอยางไร คดกนไปคดกนมา เลยตดสนใจ แยกกลมออกมา แลวจดตงเครอขายขนโดยเรยกวา เครอขาย ออมทรพยเทศบาลสำโรงใต จดตงขนเมอวนท 10 ตลาคม 2542 โดยมการคดเลอกตวแทนจากแตละกลมมาทำหนาท เปนคณะกรรมการเครอขาย การมเครอขายกคอการรวมเงน กน เพอทจะชวยเหลอชาวบาน ใหชาวบานกและคดดอกเบยตำ เพอใหเขาอยได”

22นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

โดยมวตถประสงค ดงน

>เพอสนบสนนและสงเสรมการจดตงกลมออมทรพย

ในเขตเทศบาลตำบลสำโรงใตและพนทใกลเคยง

>เพอสนบสนนสงเสรมใหชมชนไดออมทรพยรจก

พฒนาจดการระบบการเงนของตนเองใหเกดความคลองตวใน

ภาวะวกฤตเศรษฐกจและในอนาคตระยะยาว

>เพอสนบสนนและพฒนาทอยอาศยและสงแวดลอม

เพอประโยชนแกสวนรวม

>จดใหมการใหความรและฝกฝนทกษะในการพฒนา

และการบรหารกลมออมทรพย อนจะเปนประโยชนตอกลม

ออมทรพย

>จดใหสมาชกไดกเงนตามความจำเปนหรอจดหาทน

เพอกจการตามวตถประสงค

>รบและจดการทำงานเกยวกบเงนอดหนนหรอการ

ชวยเหลอซงเครอขายจะไดรบ

>จดใหมสวสดการหรอการใหการสงเคราะหกบสมาชก

>ประสานความรวมมอกบองคกรทเกยวของในการ

เสนอโครงการตางๆ ใหเกดประโยชนตอสวนรวมและสงคม

>รวมกบชมชนในการจดกจกรรมในการอนรกษ รกษา

วฒนธรรมประเพณไทย เทอดทนสถาบนพระมหากษตรย


24นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท


“เครองมอการทำงาน งานศพคอหวใจสำคญ” และจากบทเรยนทเคยลมลกคลกคลานมากอนของ

กลมออมทรพยบางฝาย ทำใหกลมออมทรพยบางฝายและกลม

ออมทรพยบางหวเสอ ตองทำงานอยางหนกเพอทจะสราง

ความเขาใจใหแกชาวบาน เพอเขารวมเปนสมาชกกลม โดยใน

การสรางความเขาใจนน มงเนนสรางกระบวนการเรยนรเพอท

จะทำใหชาวบานไดรบรขอมลขาวสารทจะทำใหมองเหน

ประโยชนรวมจากการรวมกลมออมทรพย แกนนำของกลม

ออมทรพยทงสองเองกตองคดคน หาเครองมอมากมายในการ

ทำงานน จนกระทงกลมออมทรพยทงสองไดมโอกาสไปเรยนร

จากตางชมชน โดยเฉพาะอยางยงการไปแลกเปลยนเรยนร

เรองสวสดการจากครชบ ยอดแกว ทจงหวดสงขลา ซงทำให

แกนนำกลมเกดประกายไฟ ประกายความคดทจะนำเอารป

แบบการจดการสวสดการกลบไปปรบใชในพนทของตวเอง

“กองทนสวสดการชวยเหลอผเสยชวต” คอ เครองมอ

สำคญทกลมใชในการขยายผล ขยายฐานสมาชก กำนน

เครอวลย มวฒนะ ทปรกษาเครอขายออมทรพยสำโรงใต และ

ประธานกลมออมทรพยบางหวเสอ และอดมศกด จนทรสน

ประธานกลมออมทรพยบางฝาย - ไทยสมทร “เรามกองทน สวสดการชวยเหลอผเสยชวตวนละบาท เวลาคนตายทไหน เรากไปรวมงาน เราไปชวยเหลอเจาภาพ ชวยเหลอสมาชก ของเรา พอคนทไปงานศพ เหนวากลมไปรวมงานแลวใหเงน ชวยเหลอจรงๆ เขากเหนประโยชน เรยกวาเหนกนตอหนา ไปเลย พอเปนแบบน คนกอยากเขามารวมกบกลมออมทรพย อยากเปนสมาชก

26นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

โดยกำหนดใหสมาชกออมเงนวนละหนงบาท เมอ ครบ 6 เดอนกนำเงนมาฝากเขากองทนจำนวน 180 บาท ออม เงนกองทนชวยเหลอผเสยชวตเปนเวลา 1 ป กไดรบเงนตอบ แทนขนตำแลวจำนวน 9,000 บาทซงหมายความวาจะได รบเงนชวยเหลอถง 25 เทาของเงนออม (ในตอนเรมตน ปจจบนนไดมการปรบเกณฑการชวยเหลอใหมเพอความยงยน และยตธรรมตอสมาชกทกคน) ซงเปนการชวยเหลอสมาชกได จรงนอกจากจะออมเงนเขากองทนสวสดการชวยเหลอผเสย ชวตแลว เรากเพมความมนใจใหกบสมาชก ทำใหเขาเชอมน ไดวา เขาไมไดเอาเงนมาฝากอยางเดยว แตกลมออมทรพย สามารถชวยเหลอเงนใหเขาได ทำใหเกดกลมออมทรพยเพม ขนจากเดม 6 กลม เปดเพมอก 14 กลม รวมเปน 20 กลม โดยการเขาเปนสมาชกถอหนอยางนอย 2 หน หนละ 10 บาท คาธรรมเนยมแรกเขา 20 บาท (จายครงแรกครงเดยว) เมอฝากครบ 3 เดอนกจะสามารถกยมเงนได โดยกเงนไดคนละ 500-3,000 บาท อตราดอกเบยรอยละ 12 ตอปเมอฝากครบ 6 เดอนจะสามารถกยมเงนไดคนละ 5,000-20,000 บาท อตราดอกเบยรอยละ 12 ตอป เรยกเงนกประเภทสามญ เมอฝากครบ 12 เดอน จะสามารถกเงนไดคนละ 25,000- 50,000 บาท อตราดอกเบยรอยละ 10 - 12 ตอป เรยก เงนกประเภทสามญพเศษ”


หลงจากเรมมชาวบานเหนประโยชนจากกลม

ออมทรพย โดยเฉพาะการเหนประโยชนจากการมกองทน

ชวยเหลอผเสยชวต ททำใหชาวบานเหนวาหากเปนสมาชก

แลว ยามเสยชวตครอบครวจะไดรบประโยชนจรงๆ ไดรบเงน

ชวยเหลอ ทำใหชาวบานตางพากนสมครเขามาเปนสมาชกกลม

ออมทรพยของเครอขายออมทรพยเทศบาลสำโรงใต ซงตอมา

ในป พ.ศ.2543 เครอขายออมทรพยเทศบาลสำโรงใต ไดเปลยน

ชอเปน “เครอขายออมทรพยสำโรงใต”

“อดเพอออม ดกวาออมยามอด” กระบวนการจดการออมทรพยของเครอขายเปนไป

ภายใตเงอนไขของแตละกลม แตละกลมออมทรพยจงมวธการ

เกบเงนออมทรพยทสอดคลองกบวถชวตของสมาชกในกลม

ภายใตจดมงหมายทจะรกษาและขยายฐานของเครอขายออม

ทรพยสำโรงใตใหมนคง แขงแรง และอยได

ทงนเครอขายออมทรพยสำโรงใต ไดรบการสนบสนน

เงนและการกเงนจากองคกรตางๆดงน การชวยเหลอผดอย

โอกาสหรอผยากไรในชมชน เชน เดก ผวางงาน คนพการ

ผสงอาย ผปวยเรอรง ไดรบการสนบสนนจากธนาคารออมสน

ผานสำนกงานกองทนเพอสงคม ( SIP เมน5) จำนวน 3.7

ลานบาท โดยทเงนจำนวนนใหเครอขายบรหารจดการเพอ

วตถประสงค สนบสนนเรองการศกษา, การพฒนาอาชพ,

การสรางอาชพ, การใหเงนเพอยงชพแกผสงอาย ผปวยเรอรง

28นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

กำนนเครอวลย มวฒนะ


และ คนพการ ปจจบนเงนทไดรบการสนบสนนมา คงเหลอ

ไวเปนทนหมนเวยน จำนวนประมาณ 2,000,000 บาท

การชวยเหลอชาวบานทโดนเอาเปรยบจากอตรา

ดอกเบยทสงถงรอยละ 20-30 บาทตอเดอนของการกยมเงน

นอกระบบ หรอทชาวบานเรยกกนวา เงนกแขก หรอการกเงน

พวกหวปงปองขมอเตอรไซค ททำใหชาวบานบางรายตองหลบ

หนซอนตว หรอบางรายถงกบโดนทำราย ทบต เครอขายไดกเงน

จากสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) อตราดอกเบยรอยละ

1 ตอป จำนวน 4,990,000 บาท มาใหการชวยเหลอโดยคด

ดอกเบยกบชาวบานทกรอยละ 6 ตอป (รอยละ 1 ให พอช.

รอยละ 1 ใหเครอขาย รอยละ 1 ใหกลมออมทรพย รอยละ 3

นำจดสวสดการสมาชกและคณะกรรมการ) ปจจบนใชหนครบ

ทกบาททกสตางคแลว

การตอยอดกองทนสวสดการชวยเหลอผเสยชวตนน

ไดรบการสนบสนนจากสถาบนสวสดการองคกรชมชน (อสช.)

เปนจำนวนเงน 50,000 บาท

การปฏบตงานของเครอขายทกลาวขางตน จงเปนอก

สวนทสำคญททำใหชาวบานเรมมองเหนความสำคญของกลม

ออมทรพย เหนความแตกตางจากการกยมเงนจากแขก และเขา

มาเปนสมาชกมากขน จากเดมเรมตนสมาชกแตละกลมมเพยง

20 คนเทานนเอง กขยายเพมขน

30นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

โดยปจจบนน กลมออมทรพยบางฝาย มสมาชก 507

คน กลมออมทรพยบางหวเสอ มสมาชก 1,687 คน และกลม

ออมทรพยศนยเดกเลกปเจาสมงพราย มสมาชก 287 คน

ขณะเดยวกน เมอเครอขายสามารถสรางฐานสมาชก

ไดดวยการเอาใจใสซงกนและกน เอาตวอยางเปนเครองพสจน

จนทำใหการดำเนนการของกลมออมทรพย 6 กลมแรกเขาท

เขาทางแลวนน ทางเครอขายออมทรพยสำโรงใตกยงขยายฐาน

งานไปสการสรางกระบวนการเรยนร ขยายกลมออมทรพยใน

พนทตางๆ ในละแวกใกลเคยง โดยไดรบงบประมาณสนบสนน

จากสำนกงานพฒนาชมชนเมอง หรอ พชม.

กำนนเครอวลย มวฒนะ ทปรกษาเครอขายกลม

ออมทรพยสำโรงใต และประธานกลมออมทรพยบางหวเสอ

“พอเราเปนเครอขาย เรากไดเงนสนบสนนจาก SIF เอาเงนมา บรหารเครอขาย ทำเรองการศกษา ผสงอาย ผพการ ผปวย เรอรง และอาชพ เรมคนหาผเดอดรอนในแตละกลม รวมทง นอกกลมดวย และเขาชวยเหลอ เชน ผพการ ซงกลมออม ทรพยจะใหเงนชวยเหลอ 500 บาท สวนเรองการสนบสนน เรองอาชพนนเราใหกหมนเวยนรอยละ 2 บาทตอป สวนหนง เรากใหสมาชกก และอกสวนหนงเรากใหฟร เพอชวยเหลอกน สงทเครอขายทำนน สงผลทำใหกจกรรมของเครอ ขายเคลอนไป เราเรมมสมาชกหนาใหมๆ เขามา จากเรมแรก เลยสมาชกแตละกลมแทบจะไมถง 20 คน ดหนอยก 30 คน แต ตอนนสมาชกเราเพมขนเปนรอย เกดการขยายตอ หรอใครเปน


ญาตพนองใครกเรมบอกตอ ปากตอปาก ชกชวนกนเขามา ถา ไมเขากลมออมทรพยเดมทมอยแลว เรากเขาไปชวยจดตงกลม ออมทรพยทำใหเกดคน เกดกลม และเครอขายเองกโตขนดวย หากจะถามวา ทำไมเครอขายทำได กเปนเพราะ เราทำใหสมาชกมนใจเรองหน เราปลอยกใหเขาเหน วาเราให กจรง เรามกฎ มสญญาการก มคนคำ โดยทสมาชกคนหนง มสทธคำประกนการกยมเงนได 2 คน เรามคณะกรรมการ คอยดแล จดจรงๆ คอ ความเดอดรอน ชาวบานเขาเดอดรอน เราอยากจะชวยกนจรงๆ เขาไปกแขก กเสยดอกรอยละ 20 แตถามาเปนสมาชกเรา เ ราคดรอยละ 1 บาทตอเดอน หรอ รอยละ 12 ตอป และเรายงมวธคดเรองการสงเงน การประเมน ตดตามทเปนมตรมากกวา สงทเราคาดหวง คอเราอยากให สมาชกทเดอดรอน หรอกลมไมตองกยมเงนแขก เสยดอกเบย แพงๆ แตไมไดอะไรกลบมา สมายมเงนกลม เงนเครอขาย เสยดอกเบยตำ แถมเงนดอกเบยตางๆ ยงคนกลบสชมชน สตว สมาชกเองดวย”

เงอนไขการสมครเปนสมาชกกลมออมทรพย

> ชำระหนรายเดอน หนละ 10 บาท ทกเดอน

อยางนอย 2 หน

> คาธรรมเนยมแรกเขา 20 บาท

(จายครงแรกครงเดยว)

> เมอกเงนตองเปนสมาชกกองทนสวสดการ

ชวยเหลอผเสยชวต

กองทนสวสดการชวยเหลอผเสยชวต

> ชำระเงนสะสมวนละ 1 บาทเดอนละ 30 บาท ไดรบ

ผลตอบแทนเปนเงนตามเกณฑทกำหนดไวในระเบยบกองทน

สวสดการชวยเหลอผเสยชวต เงนสะสมทจายมา พรอมพวง

หรด 1 พวง

> ผสมครตองเปนสมาชกกลมออมทรพย)

> อายผสมคร ตงแตแรกเกด – ไมเกน 65 ป

กองทนเอออาทร

> ชำระเงนสะสมวนละ 1 บาท เดอนละ 30 บาท ไดรบ

ผลตอบแทนตามเกณฑทกำหนดไวในระเบยบกองทนชมรม

เอออาทร

> ผสมครไมจำเปนตองเปนสมาชกกลมออมทรพย

> ไมจำกดอายผสมคร

ปจจบน เครอขายออมทรพยสำโรงใต มสมาชก

กลมจำนวน 15 กลมออมทรพย ครอบคลมพนทตำบลบาง

หวเสอ ตำบลบางหญาแพรก ตำบลสำโรง ตำบลสำโรงกลาง

ตำบลสำโรงใต โดยมสมาชก ดงน

กลมออมทรพยบางฝาย 507 คน

กลมออมทรพยบางหวเสอ 1,687 คน

กลมออมทรพยศนยเดกเลกปเจาสมงพราย 287 คน

กลมออมทรพย 4 ส พฒนา 205 คน

กลมออมทรพยชมชนพทกษธรรม79 226 คน

กลมออมทรพยไทยสมทร 2 356 คน

กลมออมทรพยรวมใจสามคค 208 คน

กลมออมทรพยบวงาม 93 คน

กลมออมทรพยสนอดม 333 คน

กลมออมทรพยแสงทองแสงธรรม 881 คน

กลมออมทรพยพลงสามคค 282 คน

กลมออมทรพยฉตรทพยพฒนา 150 คน

กลมออมทรพยสยามพฒนา 2000 212 คน

กลมออมทรพยอาสาพฒนา 158 คน

กลมออมทรพยรวมพลงใหม 220 คน

รวมสมาชกทงหมด 5,805 คน

เงนสะสม ณ กมภาพนธ 2552

72,620,607 บาท

34นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

“เราชวยเขา เขากชวยกลมออมทรพย” กลาวไดวา วตถประสงคแทจรงททำใหกลมออม

ทรพยเกดขนนน คอ ความตองการทจะชวยเหลอกนและกน

ชวยเหลอญาตพนอง ชวยเหลอเพอนบาน แกปญหาเรองการก

ยมเงนนอกระบบทคดอตราดอกเบยสงมาก โดยในการทำงาน

ของเครอขายออมทรพยสำโรงใตนนอาศยกลมออมทรพยท

เปนสมาชกเครอขาย ทง 15 กลมออมทรพยเปนฐานในการ

ทำงานกบสมาชก ทำการสำรวจขอมลตางๆ ของสมาชกนำมา

สการหาแหลงทนสนบสนนเพอชวยเหลอสมาชกผเดอดรอน

ไพบลย และวยะดา นลเจรญศร แกนนำกลมออม

ทรพยชมชนพทกษธรรม79 “ในการทำงาน เรากมการสำรวจ ขอมล เราทำโครงการสำรวจ ลงพนทจรง สำรวจดผเดอดรอน เพอเขาสกระบวนการชวยเหลอของเครอขาย โดยเครอขาย ตองเอาผเดอดรอนจากแตละกลมมารวมกน เพอเสนอโครง การกบแหลงทนสนบสนน บางโครงการกวาเราจะไดสก 3 ลาน กรรมการเครอขายนำตาตกกนไปหลายรอบ กวาจะไดเงน มาแกไขจดการ เรานอนกนตส ตหา หลายวนเพอเรงทำ โครงการนำเสนอ ซงบางโครงการตองเสนออยหลายรอบกวา จะผาน รอบแรกไมผานกเสนออก ทำใหมเสนอใหม ในการสำรวจ บางทเราเจอผเดอดรอนกวา 80 คน ซง ตองใชเงนในการชวยเหลอจำนวนมาก เราเองกตองจดการ พจารณาเปนรายๆ เงนโครงการรอบแรกไมสามารถชวยเหลอ ไดหมด กตองไปรอเงนโครงการรอบตอไป บางรายทเราชวย


เขา แลวแตเขาไมชวยเหลอตวเองไมยอมทจะเปลยนแปลง ตวเอง เรากตองตดออกแตคนไหนทเราชวยเหลอแลว เหน ความเปลยนแปลง เรากชวยกนตอไปอก ในเรองวงเงนชวยเหลอนน เครอขายไมไดชวยเหลอ เฉพาะคนเปนหนอยางเดยวเรามองเรองอาชพดวย เพราะเรา มองวาเรองอาชพเปนการชวยทยงยน สมาชกอยากลงทนสราง อาชพ เรากชวยเหลอเพราะถอเปนการสรางคนใหมคณภาพ ดขน อยางเชน สมาชกกไปสรางอาชพ โดยการดาวนรถมา ทำแทกซ บางคนตกงาน เดอดรอน แตอยากจะหางาน อยาก จะมรายได เรากชวยเหลอเงนสำหรบการลงทนสรางอาชพ เปด รานคาขาย โดยกเงนไดไมเกน 20,000 บาท เสยดอกเบย รอยละ 3 ตอป ดอกเบยคงทชำระคนไมเกน 24 เดอน กำหนด เวลาใหกเงนเพออาชพ กไดตลอดป” อดมศกด จนทรสน ประธานกลมออมทรพยบางฝาย-

ไทยสมทร และ กมล เทยมเมองแพน ประธานกลมออมทรพย

ฉตรทพยพฒนา “เกณฑการปลอยก เราเนนดเรองความเดอด รอนของสมาชก โดยในการจะกเงนนน แตละกลมออมทรพย กจะมคณะกรรมการบรหารของกลม ซงคณะกรรมการกลมก ตองรจกสมาชกของตวเอง เรากใชวธการดแลกนเอง คนรจก กนกยอมรวาใครเปนอยางไร รวาสมาชกคนไหนนสยใจคอเปน อยางไร เดอดรอนจรงมากนอยเพยงไร เวลาเราใหก เรากเอา คนทเดอดรอนมากทสดเปนหลก เพราะเรามงบจำกดไมได ชวยทงหมดได เรยกวา เราชวยเขา แตเขากตองชวยตวเองดวย

36นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

อดมศกด จนทรสน และ กมล เทยมเมองแพน


และคนไหนทเราชวยเหลอแลว เขาซอสตย รบผดชอบ ตรงตอ เวลา พอมากครงหนาเรากชวยเขาไดอก พอสมาชกทกไปสงเงนตรงตามเวลา กทำใหเกดเงน หมนในกลม ในเครอขาย เรากสามารถเอาเงนไปชวยคนอนๆ ไดอก หากไมมเรากเกบไวเปนเงนทนเวลาสมาชกเดอดรอน คราวตอไป หรอบางกรณสมาชกเดอดรอนมาก และเรารวา เขาเปนอยางไร เขาตรงเวลา กลมออมทรพยไมมเงนพอให กยม กลมกไปกเงนจากเครอขายมาให เรยกวา ชวยกนจรงๆ อาศยความไวเนอเชอใจ เปนเรองของความสมพนธของคน จรงๆ หรอในบางรายทอาจสงเงนลาชา ไมตรงตอเวลา เรา กจะใชการเจรจา พดคยผอนผนกน เชน หากตองสงเงนกลม 1,100 บาท แตเรารวาเขาเดอดรอน กอาจจะเจรจากน ชวยเหลอเขาโดยใหสงดอกเบยแค 100 บาท และสงอก 100 บาทเพอสงหนของกลมออมทรพย โดยเงนทเราไดรบการสนบสนนมานน เรากตองสง ดอกเบยคนเจาของเงนรอยละ 5 ดงนนเมอเรานำมาใหสมาชก กยม เราจงคดดอกเบยรอยละ 12 โดยหลงจากหกดอก เบยทเราตองใชคนเจาของเงนแลว สวนตางอกรอยละ 7 เราจะ แบงกระจายเปน 5 สวน คอ การศกษา เพอชวยเหลอ เดกเรยนด เดกยากจน เราชวยเหลอ 500 บาทตอปตอคน ผปวยเรอรง 500 บาทตอป ดแลคนพการ ผสงอาย โดย การซออาหารเสรมใหเดอนละ 200 บาทตอคน และเมอถง วนงานประเพณตางๆ จะมการมอบของขวญให และเงน สนบสนนเรองอาชพ”

38นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

ประมวล บำรงสงวน “วธการของเรานน มนประน ประนอม ยดหยน หากลองคดด...ดอกเบย กำไร เรากไมได แตเรา กชวยเหลอกน เพราะเรารวาการกเงนแขกโหดมาก ภาพทเรา เหนเสมอ คอ แขกหรออาบง ถบจกรยานมาเกบเงน พอไมมก ตองหลบ ตองซอน หรอไปกเงนพวกหวปงปอง บางรายโดนอม ทงเตะ ตเพอทวงหน ขณะทเราทำงานนน เราไมเคยรวบรด เราประนอม หนทกอยาง สงทเราทำ ไมใชเรองตองสอนกน เพราะเราเชอวา จรยธรรมไมตองสอน แตละคนตองคดไดดวยตวเอง ดงนนเมอ เราชวยเขา เขาจะเรยนรวา เขาจะตอบกลบเราอยางไร เรา ทำงานรวมกนอยางพนอง ไมวาจะกลม คนก คนคำ ตางตอง สมพนธกน ในสวนของคณะกรรมการเครอขายกวา 40 คน กเกดการเขามามสวนรวมกนทำงาน เรารวมประชม รวมปรบ ออกแบบแผนการทำงานเดอนละ 2 ครง เพอใหสอดคลอง กบสถานการณ และเรากมระบบตรวจสอบ โปรงใสในการ ทำงาน 3 เดอนตรวจบญชครง ถาเราเหนปญหาในแตละกลม กใชกลไกเครอขายในการพยงกนและกน ชวยกน ดงนน การทำงานของเครอขาย เราจงอยากชวยกน จรงๆ เราชวยเขา เขากชวยเรา ชวยกลม เหนคณคา เหน ประโยชน สงเงนคนเรา ไมหนไปไหน ไมชกดาบ ความรวมไม รวมมอมนกเกด คนทำงานเอง คณะกรรมการกลม คณะ กรรมการ เครอขาย เราเองทำงานกไมไดอะไร เราเองกเปน ลกหนรวมกน รบผดชอบตอเงนทเราเอามาชวยเหลอสมาชก รวมกน”


“จากกนแกว เตมจนเตม..” การเตบโตขนของเครอขายออมทรพยสำโรงใต

เปนคำตอบไดดวา เครอขายจะเขมแขง หากฐานกลมออมทรพย

เขมแขง และฐานรากอยางกลมออมทรพยจะเขมแขงไดนน

ตองเกดขนจากกระบวนการการทำงานอยางมสวนรวม เรยนร

รวม ตระหนกถงปญหารวมกน และมองเหนประโยชนและ

คณคารวมกน

หากยอนกลบไปยงวนแรกของการจดตงกลมออม

ทรพย ในวนและคนทแกนนำกลมออมทรพยตองทำงานอยาง

หนกเพอหาสมาชกเขารวม จากสมาชกกลม 20 เปน 100

จากสมาชกเครอขาย 100 เพมเปน 200 จนในปแรกของ

การกอตงมสมาชก 300 คน และตอมาในปทสอง มสมาชกเปน

500 คน และกระทงปจจบนสมาชกมอตราเพมขน 300 – 600

คนตอป

อดมศกด จนทรสน “นกถงตอนแรกๆ ตอนนนเรา ตองการสมาชก เรากใชเรองกองทนสวสดการชวยเหลอผเสย ชวต ทำไปมนกเหมอนปลกมะมวงแลวไมออกดอกผล ไมมคน เลย จนเมอมคนตาย มนเหนผลเลย มคนเรมเขามามากขนๆ จากแตกอนอดออด แตตอนน มแตคนอยากจะเขามาเปน สมาชก แนวคด วธการทเราทำเรองกองทน คนทอนกเอาอยาง เอาไปใชบาง มนงอกเงยขนจรงๆ” กมล เทยมเมองแพน “แรกๆ เราฟงกลมพด เรา รสกวาเครอขายนาจะโมมากกวา จะเอาเงนมาใหเราตง 40,000

40นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

– 50,000 ใครจะเชอ ไมมทาง แตพอเขามาสนบสนนใหตง กลมออมทรพย มาใหขอมล มพเลยงจาก พอช. (สถาบนพฒนา องคกรชมชน หรอสำนกงานพฒนาชมชนเมอง พชม.เดม) เขา มาอบรมใหความรในการจดตงกลม การบรหารจดการ ไดไป สมมนา เรยนรในทตางๆ มนเปนการสรางคน สรางคนเพอให เขาไปสรางคนอนตอ จากจดเรมตนจนมาถงวนน แรกๆ ไมรกในงานททำ เรมทำดวยความจำเปน ทำไปทำมาเรารกในงาน เรากมองเปา หมายเพอทจะทำใหกลมอยได พงพาได ปรกษากนทกเรอง กลมออมทรพยไมใชจดการแคเรองเงน แตโยงไปถงชวต..อาชพ ครอบครว คนทเขามากคยกนรวมกน เปนกลมเดยวกน.. มคณคา เราชวยกนเตมคณคานนจากกนแกว เตมจนเตม เหมอน เราเปนแกวทกนวางเปลา จนตอนนมนเตมเรากไปขยายไปยง คนอนๆ ตอ จนเกดคนททำมากขนๆ หนวยงานอนๆ ไมวาจะ เปนหนวยงานราชการ ทองถนเอง พอเหนเราทำงาน เหน ผลงานของเรา เขากเรมเขามาหาเรา มาสนบสนน หรออยางเรองกองทนสวสดการชวยเหลอผเสยชวต มนเปนการทำประกนชวตทใหผลตอบแทนดกวาไทยสมทร ประกนภย หรอเมองไทยประกนชวตเสยอก อยางเราทำประกน ชวตกบบรษท เขาตองมาตรวจสอบ ตองมาพสจน แตเราไมตอง ตรวจสอบ ไมตองตรวจเชคสขภาพกน ตายขนมากไมตอง ชนสตร จายเงนทนท มนกยนยนไดดถงสงทเราทำ”


“ในวนทครบ 10 ป และกาวท 11” สำหรบคนทำงานเอง ทกคนเหนพองตองกนวา พวก

เขาลวนเปนดอกผลของกระบวนการกลมออมทรพย กระบวน

การของเครอขายออมทรพยสำโรงใต ไมวาจะเรมตนจากใจรก

หรอไมกตามท หากแตวนน วนทครบ 10 ปของการทำงาน

ของเครอขายออมทรพยสำโรงใต...กระบวนการทเกดขน

สำหรบคนทำงาน แกนนำกลมกรรมการเครอขายทงหลาย

มองวา นไมใชเพยงงาน แตเปนชวต สรางเพอนขยายมตร และ

ทสำคญกลมออมทรพยและเครอขายสามารถเปนทพงใหกบ

สมาชกไดจรงๆ

จรญ เสารสงห ประธานกลมออมทรพยสนอดม “เรา เรมตนจากการไมรจกกน แตวนนเรารจกกน เราเจอกนคยกน สนทสนมกนมากๆ และยงเราทำแลวชาวบานเขาเชอถอ เชอมน เขาฝากความหวงกบเรา ใจมนรกไปเสยแลว” เชนเดยวกบ กำนนเครอวลย มวฒนะ ซงนบเปน

แกนนำสำคญทเปนทงขวญและกำลงใจสำหรบนองๆ เพอน

รวมงานในเครอขาย บนรอยทางทผานมา 10 ป กำนนหญง

รางเลกๆ ไดรเรม และบกเบกจนกอตงเครอขายออมทรพย

สำโรงใตมาได “ความสำเรจของเรา ถามวาลดหนไดหรอไม คำตอบคอ ลดได แตกยงมคนทยงตดหนอย เรยกวาปญหา มนทเลาลง ตลอดเวลาการทำงาน เราบรหารจดการทำงาน รวมกนอยางพงพงองอาศย กลมออมทรพยเปนการสรางนสย คน ใหคนรจกออม

42นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

มานกๆ ด คนบางคน เรยกวาจนจนเขด จนจนรวา จนจรงๆ เปนอยางไร แตพอมกลม เขามเงนเกบ มเงนออม เหนเงนทมาจากนำพกนำแรง และทำใหเหนคณคาของกลม นกถงเรา เมอเดอดรอนเราใหก ไมเดอดรอนกมาออมมาเกบ.. เราภมใจทเราทำมาสบป บางคนจากไมมเงนเลย วนนมเงน เปนแสน บางคนจากไมมเงนเลย ยงตองกบางยมบาง แตกม เงนเกบเปนหมน สองหมน เหนประโยชนของกลมมากกวา ธนาคาร เงนเหลอกมาฝากกลม และทสำคญ เราไดคนด เขามาชวยกนทำงาน เขามาชวยกนพฒนา ทำใหเราเหนวา ในสงคมมคนด คนทเสยสละมากมาย เปนความภาคภมใจทสด แลว” อดมศกด จนทรสน “เราไมเคยคดวา ..ทำไมชาวบาน ตองเอาเงนมาฝากกบเรา ..แตวนนเรารจากสงทเราทำ คอ เรา มดอกเบยฝากสง เราคดดอกเบยกตำ คนในพนทเองกเหน คณคา กเขามาฝากเราเอง บางคนมองวาสะดวกกเอามาฝาก ตอนแรกเรามองวากลมออมทรพยเปนกลมปลอยก เราไดรบ การสนบสนนเพอใหชาวบานไดมทพง เขาถงแหลงเงนเพอ บรรเทาความเดอดรอน แมวาจะเปนเงนไมมากนก แตกชวย บรรเทากนและกน ซงพอทำไปทำมา เขาเอาเงนมาฝากเรา.. เขาเหนการออมเงน เขาเขาใจคณคาของการออมทมากกวา เรองเงน เหมอนเราทำงาน เราจะเอาปญหาของกลมทกกลม มาคยกน มาแลกเปลยนกน นเปนหวใจสำคญของการทำงาน เครอขาย กลมคอสวนสำคญของเครอขาย ทกกลมตองพด


ตองคยกน เหนทงปญหารวมกน หากกลมเขมแขง เครอขาย กจะเขมแขงไปดวย และเหนออนใดในความเขมแขงนนๆ สมาชกสามารถจดการชวตตวเองได มระบบทจะดแลกนและ กนตลอดชวต เปนระบบทไมใชแคการเขามารวมเฉยๆ แตเปน กระบวนการของการมสวนรวม รวมคด รวมทำ รวมแก นบเปน ชวงเวลาทเราเรยนรจรงๆ” วนน..วนทครบ 10 ปของกระบวนการทำงานของ

เครอขายออมทรพยสำโรงใต มความสำเรจ มดอกผลทผลบาน

ใหไดชนชม หากแต..ในกาวท 11 ยงมอกหลายสงอยางท

เครอขายเองมงหมายทจะกาวไป ...ทงการจดสวสดการชวตท

บรณาการ ครบวงจร การจดการบรณาการกลมออมทรพย การ

เชอมโยงจากเครอขายออมทรพยไปสกลมอาชพ กลมกจกรรม

อนๆ เปนตน

การจดการบรณาการทนชมชน เครอขายออมทรพย

สำโรงใต เปนอกหนงบทเรยนของกระบวนการจดการความร

ทนาสนใจ เพราะเปนเครอขายทจดการแกไขปญหาการเงน

ของตนเองไดอยางเปนระบบ มกลไก วธการในการเชอมรอย

กนและกน จำนวนสมาชกเกอบ 6,000 คน เงนสะสม 70

กวาลาน คงไมไดเกดขนอยางงายดายนก แตนเปนเครองยนยน

ถงการทำงานอยางหนกของกลมออมทรพยทกๆ กลมทรวมกน

ในนามเครอขายออมทรพยสำโรงใต มลคาเปนเครองยนยน

ททำใหคนจากตางททแวะเวยนไปเรยนรทเครอขาย อยาก

เรยนรและเอาอยางทำตาม

44นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

แตสงสำคญมากกวาทซอนในมลคานน คอ คณคาท

อบอวลไปทววงสนทนา คณคาของคนทพฒนาศกยภาพตวเอง

จากการทำงาน คณคาของชมชน ผคนตางทตางทางทมารอย

รวมกน คณคาของมตรภาพทหวานเพาะเตมพนท และคณคา

ของจตใจทมงหมายอยากจะทำใหผอนมความสข หลดพนจาก

ความทกข

ประมวล บำรงสวน ปดทายการสนทนาดวยนำเสยง

สนเครอ “สำหรบเราแลว เครอขายมคณคามหาศาล หาก นโยบายรฐบาลตองการทำใหคนในสงคมในประเทศอยดมสข มแผนมนโยบายเปนหนาททจะตองทำ แตสำหรบเรา เรา คาดหวงทจะทำใหพนอง เพอนพอง เพอนบานของเราอยดมสข คน 5,000 กวาคน เขาเปนเจาของเครอขาย เราไมไดทำงาน แตเหมอนเราชวยเหลอญาตของเรา เราไดญาตมตร เพอนฝง เพมขนคนทเรารวา เราจะดแลกนและกน และสรางชมชน สงคมทเขมแขง มความสขรวมกน” สาระสำคญของการจดการบรณาการทน ไมใชเพยง

แคการจดการเงน แตเปนการรวมและปนทกขระหวางกน การ

แบงปนทกขอาจทำใหความทกขทเลาลง แตกลบพบวา การ

แบงปนสข และใจทมงหมายจะทำใหคนอนมความสขกลบ

สรางสขเพมเทาทว

แกไขปญ

หาเงน

กนอก

ระบบแ

ละกา

รดำรงช

วตของช

าวบา

น

กลมอ

อมทร

พยบา

งฝาย

507

คนกล

มออม

ทรพย

บางหวเส

อ

1

,687

คน

กลมอ

อมทร

พยศน

ยเดกเล

กปเจา

สมงพ

ราย

287

คนกล

มออม

ทรพย

4 ส

พฒน

า

2

05

คนกล

มออม

ทรพย

ชมชน

พทกษ

ธรรม

79

22

6 คน

กลมอ

อมทร

พยไท

ยสมท

ร 2

356

คน

กลมอ

อมทร

พยรวมใ

จสาม

คค

2

08

คนกล

มออม

ทรพย

บวงาม

93

คนกล

มออม

ทรพย

สนอด

ม

333

คนกล

มออม

ทรพย

แสงท

องแส

งธรรม

88

1 คน

กลมอ

อมทร

พยพล

งสาม

คค

282

คนกล

มออม

ทรพย

ฉตรท

พยพฒ

นา

150 ค

นกล

มออม

ทรพย

สยาม

พฒนา

2000

2

12 ค

นกล

มออม

ทรพย

อาสา

พฒนา

15

8 คน

กลมอ

อมทร

พยรวมพ

ลงให

ม

220

คน

เครอขายออ

มทรพ

ยสำโรงใต

ผลทไ

ด-

แกปญ

หาเงน

กนอก

ระบบ

- สร

างคว

ามสม

พนธในช

มชน

- ชา

วบาน

เหนคณ

คาของการออ

ม

แหลงเงน

ทน-

สำนก

งานก

องทน

เพอส

งคม

ธนาคารออ

มสน

- สถ

าบนพ

ฒนาองคกรชม

ชน

หนนเสร

มองคคว

ามร

-สถา

บนพฒ

นาองคก

รชมช

น

ทมาของเครอขาย

สมาช

ก

กองท

นสวส

ดการชว

ยเหลอ

ผเสย

ชวต

- เปนส

มาชก

กลมอ

อมทร

พย

- อายต

งแตแ

รกเกด

– ไมเกน

65

ป-

ชำระเ

งนสะสม

วนละ

1 บา

ท

กองท

นเออ

อาทร

- ชำ

ระเงน

สะสม

วนละ 1

บาท

- ไม

จำเปนต

องเปนส

มาชก

- ไม

จำกด

อาย

เงอนไ

ขการเปนส

มาชก

- ชำ

ระคาหนอ

ยางน

อย 2

หนๆ

ละ 10

บาท

- คาธรรม

เนยม

แรกเข

า 20

บาท

- เมอก

เงนตอ

งเปนส

มาชก

กองท

นสวส

ดการ

ชวยเห

ลอผเสย

ชวต

การด

ำเนนง

าน

แหลงสน

บสนน

• สง

เสรม

การจดต

งกลม

ออมท

รพย

• จด

การเง

นอดห

นนหรอก

ารชว

ยเหลอ

อนซง

เครอขายจะได

รบ•

สงเสรม

ใหชม

ชนออ

มทรพ

ยรจก

พฒนา

ระบบก

ารเงน

ของตนเอง

• พฒ

นาทอ

ยอาศ

ยและสง

แวดล

อมเพอป

ระโยช

นแกส

วนรวม

• จด

ใหสม

าชกไดก

เงนตา

มความจ

ำเปนห

รอจด

หาทน

เพอก

จการ

• รวมก

บชมช

นในก

ารจด

กจกรรม

อนรกษร

กษาวฒน

ธรรม

ประเพ

ณไทย

เทอด

ทนสถ

าบนพ

ระมหากษ

ตรย

• รวมม

อกบอ

งคกรทเกย

วของเสนอ

โครงกา

รตางๆ

ใหเกด

ประโย

ชน

ตอสว

นรวม

และสงคม

• จด

ใหมส

วสดก

ารหรอก

ารให

การส

งเคราะหกบ

สมาช

ก•

ใหคว

ามรและฝก

ฝนทก

ษะกา

รบรหารกล

มออม

ทรพย

วตถป

ระสงค

ศนยการเรยนรบานบกลาง

ผใหญวไลวรรณ ธาน 36/1 บานบกลาง

หม 10 ตำบลบเปอย

อำเภอนำยน จงหวดอบลราชธาน 34260

โทร 045-333007, 085-7727169


“บานบกลาง” เรมตนทการแกปญหาปากทอง พฒนาตอยอดเปนวสาหกจชมชน

ระยะทางจากตวเมองอบลราชธานถงบานบกลาง

ตำบลบเปอย อำเภอนำยนราวๆ 100 กโลเมตร ถนนลาดยาง

ตลอดแนว เดนทางสะดวกดวยรถโดยสารประจำทาง บาน

บกลางมพนทรวมทงสน 2,119 ไร แยกเปนพนทพกอาศย

ประมาณ 100 ไร พนททำการเกษตรประมาณ 2,016 ไรและ

เปนพนทสวนกลางสาธารณะประมาณ 3 ไร เนองจากเนอดน

สแดงรวนซยเหมาะสำหรบการทำเกษตรกรรมชาวบานใน

พนท จงประกอบอาชพเกษตรกรรม ทำไรมนเทศ มนสำปะหลง

เปนสวนใหญเกนรอยละ 90 ของพนท แตในอนาคตมแนวโนม

วาสวนยางพาราจะกลายเปนอาชพหลกดวยรายไดดราคาสง

และมความตอเนอง ไมใชเปนรายปและราคาถกเหมอนกบ

การทำไรมนจงเปนทนยมของชาวบาน อาชพรองคอสวนผลไม

เชน ลำไย แกวมงกร ฝรง เงาะ ทเรยน

48นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

ในอดตพนทบรเวณบานบกลาง เปนผนปาทอดม

สมบรณดวยพชพนธไมทหลากหลาย มสตวปานานาชนดอาศย

ความสมบรณของผนปาทเปนแหลงหาอยหากนของฃชาวบาน

สงผลใหผคนจากพนทใกลเคยง เชน อำเภอเดชอดม อำเภอ

นำยน อำเภอบณทฑก อพยพเขามาตงบานเรอนอยอาศย

โดยชาวบาน 3 ครอบครวแรกเขามาตงรกรากดวยเหนความ

อดมสมบรณของพนททชมชนดวยดนสแดง รวนซย อมซบ

นำฝนเหมาะทจะทำการเพาะปลกพชพนธตางๆ ไดด เมอปลก

พชหรอเลยงสตวมกจะไดผลด จงทำใหชาวบานคนอนๆ ท

ประสบปญหาฝดเคองขดสน เดนทางเขามาหกรางถางพง ตงถน

ฐานบรเวณรอบๆ หนองปลง แหลงนำธรรมชาต ชาวบานจง

บกเบกทำไร ทำนา

เมอมผเขามาตงบานเรอนเพมมากขนจงกอเกดเปน

กลมบานเพอชวยเหลอเกอกลรวมกนขยายพนททำกนและเฝา

ระวงภยอนตราย เรมแบงบทบาทหนาทเพอใหการตงถนฐาน

เปนทเปดเผยยอมรบกบผคนภายนอกมากขนจงนำไปสการจด

ตงหมบานอยางทางการในราวป พ.ศ.2460 ตามพระราช

บญญตลกษณะการปกครองทองท พ.ศ.2457 โดยเรยกชออยาง

เปนทางการวาบานบเปอย ตอมาภายหลงใชเรยกชอและเปน

ททำการของตำบลบเปอย

ตอมา ตำบลบเปอยไดเสนอตอทางอำเภอนำยน เพอ

ขอจดตงหมบานเพมขนจำนวน 15 หมบาน และบกลาง เปน

สวหนงทไดดำเนนการแยกตวและจดตงเปนหมบานในราว


เดอนมถนายน พ.ศ.2532 เปนหมท 10 โดยมทมาการเรยก

ชอวาบานบกลางนน เนองจากลกษณะการอยอาศยจะปลก

สรางบานเรอนเกาะกลมและตงอยระหวาง 2 หมบาน คอ

บานบเปอยหม 1 และบานนำซบหม 2 ซงเปน 2 หมบาน

หลกทชาวบานไดแยกตวจดตงเปนหมบาน และใชเรยกชอวา

“บานบกลาง” เปนตนมา

เมอการเกษตรเปลยนไปจากการพงพาตนเอง เปนพงทนภายนอก บานบกลางเปนหมบานทมพนทอดมสมบรณ ฝนตก

ตามฤดกาลมปรมาณนำใชตลอดป ถงแมวาชาวบานจะมรายได

อยางตอเนองจากอาชพหลกและอาชพเสรม แตไมใชคำตอบวา

ชาวบานมฐานะเศรษฐกจดขน จากการเกบขอมล จปฐ.ในป

2549 พบวา ชาวบานมรายไดเฉลยเพยง 30,668 บาทตอคน

ตอป การมรายไดเฉลยตอคนคอนขางตำ เปนเพราะวาตนทน

การปลกพชสงทกอยาง ในอดตนนชาวบานทำการเกษตรแบบ

พงพาตนเอง เกบเมลดพนธ ใชปยธรรมชาต ไมมยาฆาแมลง

ตอมาเมอป พ.ศ.2525 มการสงเสรมใหเกษตรกรใชปยเคมใน

การเรงผลผลต มการแจกเมลดพนธพช รวมทงการปลอย

เงนกเพอการเกษตรจากธนาคารเกษตรและสหกรณการ

เกษตร(ธกส.) ชาวบานหนมาปลกพชเชงเดยว จากทชาวบาน

เคยพงพากน กลายเปนตางคนตางอย ตางคนตางทำกน มหนสน

กนทกครวเรอน วฒนธรรมเรมเปลยนแปลง

50

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ตงแตป พ.ศ. 2531 เปนตนมา การทำการเกษตร

เกดตนทนการผลตสง พชผลราคาตกตำ ราคารบซอไมแนนอน

ชาวบานตองกเงนนอกระบบและในระบบ เกดหนหลายทาง

ตองจายดอกเบยสง โดยเฉพาะในชวงป พ.ศ. 2540 เกดวกฤต

เศรษฐกจ มนเทศพชเศรษฐกจหลก เกบผลผลตแลวขายไมได

มนเทศมากมาย ถกทงใหเนาเสยภายในหมบาน จากทเคย

พงพาปจจยภายนอกมานาน ทำใหชาวบานไมรวธจดการกบ

ปญหาทเกดขนในชมชน

เมอนายอำเภอมาเยยมบานบกลาง เหนปญหา จงสง

เจาหนาทลงพนทเพอพดคยซกถามปญหาความเดอดรอน

ตางๆ แลวจดเวทประชาคมหมบาน มหนวยราชการทเกยวของ

เขาประชมรวมกบชาวบานโดยใชกระบวนการกลมในการ

คนหาขอมลของหมบาน หาศกยภาพ วเคราะหปญหา แนวทาง

แกไข โดยวถชวตของชมชนบานบกลางมการพดคยกนเปน

ประจำอยแลว แตเมอมหนวยงานภายนอกเขามาทำใหเกด

การกระตอรอรนมากยงขน จากการพดคยไดขอสรปวาปญหา

เรงดวนคอผลผลตมนเทศสงเกนกวาความตองการของตลาด

การแปรรปจงเปนทางเลอกหนง จงเรมจากการแปรรปมนเทศ

เปนขาวเกรยบมนเทศ เปนการเพมมลคา ดวย ผใหญวไลวรรณ

ธาน ผใหญบานบกลาง เคยศกษาวชาคหกรรมมากอนและ

เคยมพนฐานการแปรรปอาหารจากฟกทอง อกทงมเจาหนาท

จากหนวยราชการเปนวทยากรฝกอบรม โดยเบองตนตองการ

ใหผเขารบอบรมเกดทกษะ เทคนคและรขนตอนการแปรรป

51

นกรบหวใจเหรยญบาท

จงลองผดลองถกอยราวๆ หนงเดอน หลงจากนนแมบานบ

กลางจงรวมตวกน 10 คน เรมจากทำแผนแมบทพงตนเอง

และระดมหนคนละ 100 บาท ซออปกรณทำขาวเกรยบ

แบงงานกนทำตามความถนด เรมแรกเพยงแตคดวาจะเกบไว

บรโภคในครวเรอน แตปรากฏวารสชาตอรอย ขายได ภายใน

2 อาทตยมรายไดจากการขายขาวเกรยบมนเทศราวๆ 4,000

- 5,000 บาท แบงกำไรไดคนละ 400 บาท เมอแบงกำไรแลว

กเกบเงนตนไวทำทนตอ 1,000 บาท จากการเรมตนแตนอยๆ

คอยๆ ฝกจนเชยวชาญ มตลาดกวางขน จนปจจบนมกำลง

การผลตราว 1,500 – 3,000 กโลกรมตอเดอน

เรมจากเฉลยทกข เฉลยสข : กวาจะเปนสถาบนการเงนชมชน “กลมแมบานแปรรปจงคดวาเรานาจะรวมกลมกน ออมเงน จงตกลงกนวาจะออมคนละ 30 บาทตอเดอน เมอออม ไปได 3 เดอน มสมาชกคนหนงเดอดรอนเรองคาเทอมลก จงขอยมเงนจากกลมไป 500 บาท กลมจงคดวาเราเอาเงนมา รวมกนกยงสามารถชวยเหลอกนเองได ผลตภณฑขาวเกรยบ เปนทแพรหลายและยอมรบจากผบรโภค ในปเดยวกนกลม แปรรปขาวเกรยบมสมาชกเพมเปน 50 คน มการแบงหนาท กนไปทำตามครวเรอนแลวนำมาขายใหกบกลม เกดการขยาย ตลาดจากในภายในหมบานไปสภายนอก หนวยราชการใหการ สงเสรมการขายดวยการใหกลมแมบานแปรรปไดออกงาน

52

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

แสดงสนคาในระดบตางๆ อยางตอเนอง และสมาชกใหมกนำ เงนมาออมรวมกน จนเกดกลมออมทรพยแมบานแปรรปเพอ การผลต” จากจดเลกๆ ดวยแกนนำเพยงไมกคนไดหลอมรวม

ผทประสบปญหาเดอดรอนในชมชนไดตระหนกถงเรองราว

ของตนเองมากขน รวมทงหนวยงานภายนอกไดเลงเหนความ

พยายามของหมบานตอการแสวงหาแนวทางแกไขปญหาดวย

พนฐานของคนขางในเอง รเรมจากเรองใกลตว ลงมอปฏบตจรง

และขยายผล จงไดเขามาสนบสนนในดานตางๆ จนนำไปส

การตอยอดเกดกลมกจกรรม พฒนาไปสรปแบบองคกรชมชน

ทมความหลากหลายแตสรางเอกภาพ กอใหเกดการเปลยน

แปลงภายในหมบานทงระดบครวเรอนและหมบาน ชาวบาน

เรมใหความสำคญและเขามามสวนรวมตองานพฒนาหมบาน

เพมขน เกดกองทนหมนเวยนภายในหมบานทชวยแกไขปญหา

ดานการเงนแกชาวบานทประสบความเดอดรอน มกองทน

สวสดการภายในหมบานเพอชวยเหลอคนเจบปวย คนสงอาย

ยามทกขรอน หรอการรวมกนผลตสนคาและรวมกนขายผล

ผลตภายในหมบานซงพฒนาไปสการจดตงเปนวสาหกจชมชน

ในระยะตอมา

53


ป พ.ศ.2542 กลมออมทรพยแมบานแปรรปผลผลต

มสมาชกเพมเปน 70 คน มเงนออมราว 100,000 กวาบาท

ในชวงปนมงบประมาณจากรฐบาลหลายกอนลงมาสนบสนน

การพฒนาชมชน เชน งบมยาซาวา รฐบาลจดสรรงบประมาณ

ผานองคการบรหารสวนตำบล เงอนไขของการรบงบประมาณ

ตองเปนกลมองคกรชมชนและมเงนคำประกน 30% ดงนนกลม

จงนำเงนออมจำนวน 30,000 บาท เปดบญชเพอรองรบงบ

ประมาณจำนวน 100,000 บาท นอกจากนนยงมเงนโครงการ

กข.คจ. และในชวงป 2542 นนเอง ไดจดตงกลมออมทรพยเพอ

การผลต มสมาชก 100 ครวเรอน ออมกนตามศกยภาพไมได

กำหนดจำนวนเงนออม สมาชกจะออม 10 บาท หรอ 20 บาท

ตอเดอนกได แตตองเทากนตลอดระยะเวลาการออมหนงป

ป 2543 เกดฝนแลง ชาวบานตองเปนหนนอกระบบ

อกครง ครวเรอนละประมาณ 20,000 - 30,000 บาท จายดอก

เบยรอยละ 5 ตอเดอน

ป 2544 มนโยบายกองทนหมบานละ 1 ลาน

ชาวบานตองรวมกลมกนรวม จงเปดบญชเงนออมทรพยใหม

อก ประมาณเดอนสงหาคม 2544 ผใหญวไลวรรณ ธาน ขณะนน

เพงไดรบเลอกใหเปนผใหญบานอกวาระ จงจดประชมชาวบาน

เพอคนหาอาชพในชมชน พบวามกลมอาชพตางๆ ในหมบาน

เชน กลมเลยงวว กลมปลกผกสวนครว กลมผสงอาย กลม

เยาวชน กลมแปรรปอาหาร จงสงเสรมใหเกดกลมออมทรพย

ตามฐานกลมอาชพเพอใหสมาชกไดชวยเหลอกนเอง

54

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

เมอสมาชกหนงคนมเงนออมหลายเลม ทำใหขาด

สจจะในการออม จงไดจดประชมเพอคนหาขอมลกองทนใน

หมบาน พบวา มกลมองคกรชมชนหลายกลม เชน กลม

ออมทรพยเพอการผลต กองทนหมบาน กลมออมทรพยแมบาน

กองทนฌาปนกจหมบาน กองทนสวสดการหมบาน กลมออม

บญผสงอาย กองทนเงนกยมเงนโครงการมยาซาวา กองทน

เงนกยมเงนโครงการ กข.คจ. และยงมกลมออมทรพยตามฐาน

อาชพอกดวย ปญหาทตามมาคอกลมออมทรพยมหนเสยมาก

สมาชกหมนหน จงวเคราะหวาเรานาจะยบรวมใหเปนกองทน

เดยว

จากเหตผลทวเคราะหรวมกน คอ

- บานบกลาง มการจดตงองคกรชมชนทดำเนนกจกรรมดาน

การเงนทงรปแบบและการบรหารงานทไมแตกตางกน เชน

การออมเงน กยม จดสวสดการ

- ชาวบานบกลางบางคนเปนสมาชกองคกรภายในหมบานและ

ใชบรการเงนกยมมาก กวา 1 แหง ชาวบานจงมภาระหนสน

ซำซอนสงผลตอการวางแผนชำระคนเงนกยมและจดการ

เงนระบบครอบครว

- คณะกรรมการบรหารงานรบผดชอบกลมและองคกรตางๆ มก

เปนชดเดยวกนแตมหลายบทบาทสงผลตอการจดสรรเวลา

และประสทธภาพในการบรหารงาน

55


- หนวยงานภายนอก ไมสามารถสนบสนนไดอยางครอบคลมสง

ผลทำใหขาดประสทธ ภาพ สนเปลองงบประมาณ อปกรณ

เวลา และเสยโอกาสของหมบาน

- ขาดอำนาจตอรองกบภายนอกเพราะกลมองคกรในหมบาน

ตางดำเนนงานอสระตอกนซงสงผลขาดเอกภาพและสรางพลง

ทางสงคม

ป 2546 – 2547 กรรมการไปศกษาดงานในพนทอนๆ

เชน บานสามขา เขาคราม รวมทงแลกเปลยนเรยนรตามเวท

ประชมสวสดการองคกรชมชนทสถาบนพฒนาองคกรชมชน

(พอช.) เปนผจด สงทประทบใจและจดประกาย คอ หลาย

พนทประสบปญหาเหมอนบานบกลาง และสามารถผานพน

อปสรรคไปได จงไดนำประสบการณและความรทไดจากเวท

ประชมไปบอกเลาใหพนองไดรบร เพราะการรวมเงนกองทน

ในหมบานทงหมดใหเหลอเพยงกองทนเดยวนนไมใชเรอง

งาย ตองมระเบยบ กฎกตกา ขอตกลงในการรวมเงนกองทน

มการตงคณะกรรมการกลางเพอจดการและประชมทำความ

เขาใจกบสมาชก วเคราะหใหเหนวาทำไมถงตองรวมกองทน

อกทงเจาหนาทสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ยงชวย

หนนเสรมการอบรม จดประกายใหยบการออมเงนหลายๆ เลม

ใหเหลอเพยงเลมเดยว

56

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

จากขอมลทสำรวจพบวาชาวบานทงชมชนมหนสน

รวมกนราวๆ 30 กวาลานบาท ทงหนครวเรอน รายจายฟมเฟอย

หนสนทยมจากนายทน หนกองทนหมบาน หนกยมจาก ธกส.

จะวาไปแลวชาวบานเรมมหนมาตงแตป 2525

คณะกรรมการใชเวลาถง 2 ป จนถงป 2548 สามารถ

รวมเงนกองทนทงหมดได จดตงเปนสถาบนการเงนชมชนบาน

บกลางอยางเปนทางการ เมอเดอนพฤษภาคม 2549 แต

ชาวบานมกเรยกตดปากวา ธนาคารหมบาน

การจดตงสถาบนการเงนบานบกลาง ดำเนนการ

อยางคอยเปนคอยไป กองทนใดทไมซบซอนในระบบการจด

การกสามารถไปรวมกบกองทนกลางไดรวดเรว มการวางระบบ

การจดการโดยมเจาหนาท ธกส. มาชวย การเสนอแนวคดรวม

เงนกองทนไมมขอขดแยงใด เนองจากชมชนบานบกลางนนม

ความเปนพนองเปนเครอญาต และสมาชกรบรขอมลอยางตอ

เนอง การยบรวมกองทน ทงกรรมการและสมาชกไดรวมกน

กำหนดขนตอนของการดำเนนงาน คอ

57


58

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

59


- ใหกลมและองคกรการเงนจดเวทประชาคมเพอขอความเหน

และเปนขอตกลงรวมจากสมาชกพรอมทงใชเวทดงกลาวสราง

ความเขาใจถงวตถประสงค ผลทจะเกดขนในอนาคตและเปด

โอกาสใหสมาชกไดซกถามไดอยางอสระ

- ใหกลมและองคกรการเงนจดทำสรป งบดล งบกำไร-ขาดทน

รายละเอยดจำนวนเงนหน เงนรบฝาก ทะเบยนสมาชก ลกหน

เงนกยม เอกสารสญญากยมเงน และอปกรณเครองใช

สำนกงาน

- ดำเนนการโอนทรพยสน หนสน ทน สมาชกรายบคคล ราย

แหงไปรวมกนภายใตสถาบนการเงนชมชนบานบกลาง เพอใช

เปนทนดำเนนงานและเปนสมาชกแรกเขาไดมความตอเนอง

ของกจกรรมตอไป

- จดประชมใหญ เพอใหสมาชกรบรองการยบรวมกลมองคกร

การเงน และการจดตงเปนองคกรใหมภายใตชอสถาบนการเงน

ชมชนบานบกลาง พรอมทงเปดโอกาสใหสมาชกไดซกถามขอ

สงสยและเสนอขอคดเหนตอการดำเนนงาน

- ใหทประชมใหญเลอกสมาชกเปนคณะกรรมการจำนวน 1 ชด

เพอทำหนาทรบผดชอบการบรหารงาน

- สมาชกและคณะกรรมการไดรวมกนรางระเบยบขนถอปฏบต

ใชและตดประกาศใหสมาชกทราบ

- ใหสมาชกทมภาระหนคงคางกบทางกลม องคกร มาจดทำ

เอกสารสญญาเงนกยมฉบบใหมภายใตการดำเนนงานของ

สถาบนการเงนชมชนบานบกลาง

60นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

กลไกการพฒนาบานบกลาง คณะกรรมการไดใชเครองมอหลายวธทจะพฒนา

บานบกลาง ไดแก การมสวนรวม ประสานความรวมมอกบภาค

การคนหาตวเอง รจกตวเองและยอมรบตวเอง และการกำหนด

แผนพฒนารวมกน

บานบกลางมการจดประชมอยางสมำเสมอ ทงการ

จดประชมระดบประชาคม เชญเจาหนาทธนาคารเกษตรและ

สหกรณการเกษตร นายอำเภอ สมาชกเขารวมประชม จดใหม

การศกษาดงานในพนทมการจดการเรองกลมออมทรพย

การวเคราะหขอมล วเคราะหสถานการณ การคนหาตวเองเพอ

ใหชาวบานไดรจกปญหา รสาเหต ไมมใครจะเปลยนใครได

เราตองเปลยนตวเราเอง เมอเรารจกตวเอง เรากจะรวธการ

จดการตนเอง จดการปญหาทเกดขน

ในชวงของการเรมรวมกองทน คณะกรรมการไดไป

ศกษาดงานทบานตำแย อำเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน

เนองจากมการประกวดกองทนระดบหมบานและบานตำแยได

ชนะเลศ บานบกลางไดรองชนะเลศ ชาวบานถกกระตนวาจะ

ตองจดตงสถาบนการเงนของชมชนใหไดเชนกน หลงจากนนม

สมาชกสมครใจเปนกรรมการ 20 กวาคน มสดสวนกรรมการ

จากกลมแมบานราว 5-6 คน มการประชาสมพนธ สรางความ

เขาใจ ในการยบกองทนใหเหลอเพยงกองทนเดยว ในชวง

เรมตนกรรมการกองทนและอาสาสมครเยาวชน ทำงานดวย

ความสมครใจ ไมมคาตอบแทน


ปแรกทเราเปดสถาบนการเงนนน มยายคนหนงเปน

สมาชกคนแรกนำเงนมาฝากจำนวน 400,000 บาท กรรมการ

วางแผนวาจะทำอะไรกบเงนทนกอนแรก จงนำมาปลอยกให

ชาวบาน สวนตางดอกเบยเงนกนำไปเปนดอกเบยใหกบคนฝาก

เมอครบปไดเงนปนผล 16,000 บาท ยายดใจมาก ตอมาเมอกลม

ทำลานมน โรงปย ยายกจะนำเงนมาลงหนดวยทกครง และจะ

เลาตอใหชาวบานคนอนๆ ฟง สรางความมนใจและความนาเชอ

ถอเพมขนจากปากตอปาก

เมอป 2548 สถาบนการเงนชมชนบานบกลางม

สมาชก 100 ครวเรอน ปจจบนมสมาชก 400 ครวเรอน นอกจาก

ชาวบานบกลางแลวยงมสมาชกจากหมบานอนๆ ในตำบลบ

เปอยกมารวมฝากเงนกบสถาบนการเงนชมชนบานบกลาง

ดวย จากวนแรกจนถงวนน สถาบนการเงนชมชนบานบกลาง

ประสบความสำเรจไปแลวราว 70% เงนไมไหลออกนอกชมชน

ชาวบานขายผลผลตไดกนำเงนมาฝาก เชอมโยงไปสวสาหกจ

ชมชน เกดการบรณาการกจกรรมในชมชนไดแทจรง

62นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ทผใหญวไลวรรณ ธาน

ผใหญบานบกลาง


สถาบนการเงนสามารถลดปญหาหนนอกระบบได

ทงหมดในป 2550 ราว 10 กวาลานบาท คงเหลอแตหน ธกส.

เงนออมทรพยเพอพฒนาคณภาพชวต ประกอบดวย

-ออมสจจะ ฝาก 20-30 บาทตอเดอน เบกถอนไมได

-ออมสวสดการ ฝาก 30 บาทตอเดอนตอครวเรอน

-ออมบญ ฝาก 10 บาทตอเดอน เฉพาะผสงอาย

เบกถอนไมได ไวสำหรบทำบญ เยยมเยยนคนแก

-ออมเพออนาคต ฝากเดอนละเทาไรกได

เบกถอนไปใชได

-เงนฝากเผอเรยก และฝากประจำ อยในเลมเดยวกน

แตจะถอนไดเฉพาะฝากเผอเรยก

สมาชกสถาบนการเงนไดดอกเบยจากเงนฝาก

ประจำ 4 บาท และฝากเผอเรยก 2 บาท มการปนผลเมอครบป

เงนปนผลยงนำมาจดสวสดการใหกบสมาชกเพมเตม คอ

-เจบปวยเขาโรงพยาบาลนำยน เบกไดตามจรงไมเกน

200 บาท ตอครงตอครวเรอน ปหนงเบกได 5 ครง ถาเขาโรง

พยาบาลประจำจงหวดเบกไดไมเกน 2,000 บาท ตอครวเรอน

ปละไมเกน 2 ครง

-เสยชวตไดคาทำศพละ 8,000 บาท และยงไดคา

สงเคราะหศพละ 100 บาท

-เดกเกดใหมได 500 บาท

64นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

นอกจากทจะสนบสนนใหสมาชกออมทรพยกน

แลว สงทเนนคอการปรบเปลยนพฤตกรรม ลดรายจาย สราง

รายได จดอบรมใหสมาชกเรองการจดทำบญชครวเรอน ความ

รเรองเศรษฐกจชมชน เรองการลดละเลกอบายมข งานประเพณ

ทจดขนทบานบกลาง จะไมมเหลา ไมมเครองดมแอลกอฮอล

คนทละเลกอบายมขได คนททำประโยชนใหชมชน กมการ

ใหรางวลตอบแทน เปนการใหกำลงใจ และยกยองใหเปน

คนตนแบบเพอใหชาวบานคนอนๆ ไดเหนเปนแบบอยางและ

สรางเครอขายเพมขน นอกจากนนสมาชกใดทลดหนได มเงน

ออมสมำเสมอ มกจกรรมในครวเรอน ไมยงเกยวกบอบายมข

สถาบนการเงนจะเพมเงนออมสมทบใหอก 20% เปนรางวล

“ไมใชวาจะไมใหสมาชกเปนหนเลย แตตองเปนหน ทจดการได ตองรวาจะเปนหนอะไร ไดประโยชนจากสงทเปน หนอยางไร และจะใชคนอยางไร โดยการกเงนจากสถาบนการ เงนนน กรรมการจะพจารณาวตถประสงคทก ดฐานเงนออม สมำเสมอหรอไม ความเปนไปไดในการชำระคน และศกยภาพ ครวเรอน การกเงนจะตองมคนคำประกน 2 คน กรรมการตอง รบรและเปนพยานการกทกราย” สถานะการเงนของสถาบนการเงนชมชนบาน

บกลาง ณ 31 ธนวาคม 2551 มสมาชกทงสน 426 คน มรายได

ตลอดทงป 2551 จำนวน 17,669,637.82 บาท และมราย

จาย จำนวน 15,223,199,90 บาท

กาวตอกาวของสถาบนการเงนชมชนบานบกลาง สถาบนการเงนชมชนบานบกลางไดจดกจกรรม

ตางๆ เพอบรการสมาชกและประชาชนในหมบาน ซงกจกรรม

ทดำเนนการนนเกยวของกบการพฒนาคณภาพชวตและสราง

หลกประกนความมนคงรวมถงการสรางความเขมแขงใหกบ

หมบานประกอบดวย คอ

> เปดบรการเงนสะสมลงหน และรบฝากเงนออม

ทรพย แกสมาชกและประชาชนในหมบาน

> จดบรการกยมเงนแกสมาชก เพอนำเงนกยม

ดงกลาวไปใชแกไขปญหาความเดอดรอน ทงในระดบบคคล

ครอบครว และสนบสนนการนำเงนกยมไปใชเปนเงนทนเพอ

พฒนาอาชพสมาชก

> จดทำโครงการสวสดการชมชนใหกบสมาชกครอบ

คลมทงจากการเจบปวย การเสยชวต และโครงการทอยอาศย

สำหรบผมรายไดนอยมฐานะยากจนไมสามารถชวยเหลอ

ตนเองไดปจจบนม 16 ราย

> สงเสรมพฒนาอาชพใหกบสมาชก ทงจากราย

บคคลและระบบกลมเพอใหสมาชกกอเกดมรายไดหมนเวยน

อยางตอเนอง อาท การทอผา การปลกพชปลอดสารพษ

โรงปยอนทรยอดเมด

> โครงการไถถอนปลดหนจากภายนอก ใหกบ

สมาชกกรณมภาระหนผกพนภายนอกหมบาน โดยสถาบน

การเงนชมชน จะเปนผไถถอนหนภายนอกหมบานใหกบ

สมาชกและโอนยอดเงนตนพรอมดอกเบยคงเหลอมาเปน

ภาระหนผกพนระหวางสถาบนการเงนชมชนกบสมาชกแทน

เพอชวยเหลอดานเงนตนและดอกเบยใหมยอดชำระคนทไม

เกนขดความสามารถของสมาชก รวมทงการยดอายสญญากยม

เงนทเหมาะตอภาระหนสนกบระยะเวลาการชำระคนปจจบน

มมากกวา 50 ราย

> การฝกอบรมดานการผลต การแปรรป เพอใหอาชพ

ดงเดมคงอยและเปนแหลงเรยนรถายทอดประสบการณในหม

บาน รวมทงสนบสนนการใชเวลาวางใหเกดประโยชน และม

รายได อาท การทอผาลายกาบบว และการแปรรปผลตภณฑ

จากหมบานโดยวตถดบทองถน


อาจกลาวไดวากจกรรมตางๆ ทเกดขนภายใตการ

สนบสนนสงเสรมจากสถาบนการเงนชมชนบานบกลาง นบวา

มสวนสำคญสงตอการพฒนาคณภาพชวตประชาชนและความ

เปนอย และสรางความเขมแขงภายในหมบานใหเกดภมคมกน

พรอมทจะฝาวกฤตปญหาไดอยางมนคง ซงความสำเรจเบอง

ตนนนมพนฐานจากความรวมมอรวมใจและการเรยนรถงเรอง

ราวทเปนวถชวตของชาวบาน เกดการถายทอดประสบการณ

แลกเปลยนขาวสาร ขอมลทเปนประโยชน และไมไดปดกน

องคความรใหมจากภายนอกหมบาน หนวยงาน องคกรภาครฐ

เอกชน ทสนบสนนแตสามารถนำมาประยกตปรบใชไดอยาง

เหมาะสมมความสอดคลองตอบรบทของหมบาน

ดงเชนการคดกจกรรมจะตงอยบนฐานวถชวตของ

ชมชน เปนเพราะเราปลกมนสำปะหลงเปนอาชพหลก เมอผล

ผลตออกเยอะ ราคาตกตำ จงตองแปรรปเปนขาวเกรยบ เรา

ตองรวมกลมกนขายพชผลผลตเพอจะตอรองราคาได จงเกด

ลานมน เพราะปยแพง เราจงตองทำเอง บานบกลางทำทกอยาง

เพอแกปญหา เมอเรมทำกจการอยางหนงเกดผล กจะตอยอด

ไปยงกจการอนๆ จนเปนวสาหกจชมชน ไดแก

-สถาบนการเงนชมชนบานบกลาง

-กลมแปรรปผลผลตการเกษตร

-ศนยสาธตปยชวภาพ

-กลมปลกผกสวนครว

-กองทนสงเคราะหศพ

68นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

-กองทนคณธรรมสวสดการชมชน

-สภาเดกและเยาวชน

-กลมเยาวชนซอมสรางเครองจกร

-กลมผเฝาระวง

-รานคาลอยฟา

-กลมขยะรไซเคล

-กลมเลยงวว

-กลมเลยงหม

-กลมพลงนำใส

-กลมทำไสกรอก

-กลมทำนำยาลางจาน นำปลา

ปญหาอปสรรคของการดำเนนงานกมบาง ขดผล

ประโยชนกบพอคาคนกลางมนสำปะหลง แตกลมกแกปญหา

ได เราอธบายวาเรารวมกลมขายมนสำปะหลงเฉพาะสมาชก

ของเราเทานน กลมรบซอมนสำปะหลงทงสดและแหง กลม

ทำหนาทรวบรวมมนสำปะหลงจากสมาชก ตดตอโรงแปง

ตอรองราคา การซอขายจะตอรองกนเปนหมนตน หากเปน

ชวงทราคาตกตำมาก เรากจะยงไมขาย เกบไวใหไดราคากอน

แลวคอยขาย ระหวางนกรรมการเองกจะสอบถามสมาชกวาถา

ใครเดอดรอนเงนกจะใหยมจากสถาบนการเงนชมชนไปกอน

แลวคอยหกกลบเมอขายผลผลตได


70

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ตนทนทดกบการบมเพาะใหเจรญงอกงาม บานบกลางแยกจากบานบเปอยมาเมอป 2532 บาน

บกลางมเนอท 2,000 กวาไร แมวาบานบกลางจะแยกจากบาน

บเปอยแตความเปนพนอง ความเปนเครอญาตยงเหนยวแนน

บานบกลางมผนำทเสยสละ มคณธรรม มผเฒาทมภมปญญา

เปนปราชญชาวบานทคอยชแนะลกหลาน เมอมประชม

ผเฒากจะมาถายทอดเรองราวเกากอนของบานบกลางใหคน

รนหลงฟง เมอกอนนนบานเราไมตองมเงนกอยกนได เมลด

พนธพชกเกบทำพนธในปตอไปได ปย ยาฆาแมลงกไมตองใช

มขาว มปลา กแบงปนกนกน มความเปนอยแบบพอเพยง

มความเปนพเปนนอง เมอเราทำงานกจะมผเฒาคอยแนะนำ

ใหกำลงใจ ตชมการทำงาน

ในการบรหารจดการใชหลกคณธรรม มความซอสตย

ไววางใจกน ตรวจสอบได คำนงถงผลประโยชนรวมกน

มสวนรวมคด รวมวางแผน เกดการปฏบตการรวม ชมชนตก

ผลกรวมเปนเจาของหลกเศรษฐกจพอเพยง เกดการขยายผล

ไปยงชมชนอนมาสมครเปนสมาชกสถาบนการเงนบานบกลาง

เพมขน จากปากตอปาก ทำใหเหน ตงใจ จรงใจ จนชมชนอนรบร

วาเรากำลงทำอะไร ทำใหใคร เพออะไร

หวใจของสถาบนการเงนบานบกลางคอ “เปนศนย

กลางของการเรยนรเพอแกไขวกฤตชมชนเพอการพงตนเอง”

จดเดนทบานบกลางจะเนนกบผทเขามาเรยนรคอขบวนชมชน

วธการทำงาน ปญหาอปสรรคของการทำงาน ขอแนะนำทให

71


72

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

กบผทจะรเรมจดตงกลมคอ ฐานขอมลชมชน การวเคราะห

ขอมล และการวางแผนชมชนอยางมสวนรวม บทเรยนทควร

ระมดระวงคอกฎระเบยบ กฎกตกา ชมชนตองพงตนเองใหได

มครงหนงเมอป 2551 ตลาดเอออารยโดนลมพายพดลม

พงหมด กลมขอความชวยเหลอจากหนวยงานทองถน แตไม

สามารถชวยเหลอไดเนองจากไมมระเบยบรองรบ เพราะตลาด

ไมมเลขทบาน ชมชนจงตองแกไขปญหาเอง ใชเวลาเพยง

สปดาหเดยวกสามารถสรางใหม ดงนนสงสำคญทสดคอตอง

ทำฐานชาวบานใหเขมแขง

สถาบนการเงนชมชนบานบกลางสรางความเปนพ

เปนนอง ฟนฟจตใจคนได คนในชมชนมคณธรรม มความเชอมน

ในตวเอง เพราะวาเราเชอมนใจการพงตนเอง สรางวถชวต ความ

เปนอยไมมหนสน มผก มปลา มขาว มเงนออม บางคน

แมไมมทดนอย ไมมบาน เรากดแลเกอกลกน ลกหลานไมตอง

ออกไปทำงานขางนอก สรางงาน สรางบานเอออารยใหกบคน

ยากจนทไมมลกหลานดแล เชน ลงหลอนและเมย ยากจน

ไมมททำกน ไมมทอยอาศย กลมจดการสรางบานเอออารยให

มทดนผนนอยรอบบานสำหรบปลกผกกน และใหทนสำหรบ

เกบของเกาขาย บางครงลงและเมยกเหลากานมะพราวมดเปน

ไมกวาดไวขาย บางครงพนองในชมชนกแวะเวยนเอาขาวปลา

อาหารมาฝาก บานบกลางจะไมทอดทงผทลำบากกวา

กลมเยาวชน มกองทนเพอการพฒนาเดก ทน

การศกษา มการแขงขนกฬาเยาวชน สรางกระบวนการการ

73


เรยนรในกลมเยาวชนโดยการพาไปศกษาดงาน มอบหมาย

งานทเยาวชนทำได ฝกอาชพ เราสรางแกนนำกลมเยาวชน 10

กวาคน เรยนรวธการทำงาน การแกไขปญหา การตอรอง

การจดการ เรยนรวธคดทถก คดแบบวเคราะห ปรบเปลยน

ตวเองได เรยนรจากการทำงาน ไปอบรม ดตวอยางงาน

จากทอน จากประสบการณจรง จากผเชยวชาญ ในสวนของ

สมาชกมการอบรมการพฒนาผนำการเปลยนแปลง มการ

ประกวดคมทกป เพอกระตนการพฒนาคมของตนเอง บาน

บกลางแบงเปน 4 คม เชน คม 4 เปนคมศนยเรยนร

เศรษฐกจพอเพยง บานนายหนสน จนแจม เนอทราว 18 ไร

รมรนไปดวยพนธไมนานาชนด ทกสงทปลกกนได ขายไดทงสน

นายหนสน จนแจม มรายไดทกวนจากการเกบพชผลผลตขาย

ในสวนมทงพชสวนครว ไมผล พรก มะเขอ ถวฝกยาว ผกปรง

มะละกอ ชมพ ละมด มะไฟ ลำไย ไผหวาน บอเลยงปลา

เลยงกบ ฯลฯ พชผลออกตลอดทงป ชวตมความสขกบสงทม

ดำเนนชวตอยางพอเพยง

มการบรณาการทนทงทนภมปญญา ทนศาสนาและ

วฒนธรรม ทนทรพยากร ทนคน เชน มการสบสาน

ประเพณบญขาวสาด บญขาวประดบดน ตรงกบขนสบหาคำ

เดอนสบ ลกหลานจะกลบมาบานทำบญใหบรรพบรษ ทน

ทรพยากร เชน การใชปยขวว ลานมนชมชน ผกสวนครว

ทนคน เชน ศกยภาพ ภมปญญาปราชญชาวบาน กรรมการคม

เดกเยาวชน ผสงอาย กลมแมบานตางๆ

74

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ทอาคารสถาบนการเงนชมชนบานบกลาง มปาย

ประกาศหลายปาย เพอประกาศเจตนารมณใหผทมาเยอนได

ประจกษ และเปนการตอกยำคนในชมชนเองในการปฏบตตาม

ดงเชน “วสยทศนของบานบกลาง จะเปนแกนนำในการพฒนา

คณภาพชวต ตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยความรวมมอ

จากทกสวนในชมชนดวยความยงยนเพอใหประชาชนม

คณภาพลความเปนอยทดขนภายในป 2553” และจากวสย-

ทศนกไดกำหนดยทธศาสตรการดำเนนงานไวคอ

>ยทธศาสตรเรองการแกไขปญหาความยากจนบน

พนฐานความพอเพยง

>ยทธศาสตรสรางชมชนใหเขมแขง สงคมยงยน

>ยทธศาสตรการพฒนาผนำ

>ยทธศาสตรเศรษฐกจชมชน รวมพลสงแวดลอม

>ยทธศาสตรฟนฟภมปญญา

>ยทธศาสตรการทองเทยว

>ยทธศาสตรการแกไขปญหาคอรปชน

ดวยความมงมนของผนำและสมาชกในบานบกลาง

ในเวลาเพยงไมกปบานบกลางกลายเปนศนยการเรยนรทม

ความรหลากหลาย ความรทกนได ดำรงชวตได และไดรบ

รางวลมากมายเปนกำลงใจใหคนบกลางไดเชอมนในตนเอง

ยงขน ไมวาจะเปนกลมอาชพดเดน ผใหญบานยอดเยยม

อสม.ดเดน เยาวชนดเดน สตรดเดน กองทน กข.คจ.ดเดน

กองทนหมบานดเดน

คณะกรรมก

าร-

ทประช

มใหญ

สมาช

กเลอก


าร 1

ชด

เปาหมา

ย-

ไมให

เงนไหลอ

อกนอ

กชมช

น -

ชาวบ

านขายผ

ลผลต

ไดกน

ำเงนม

าฝาก

-

เชอม

โยงไปส

วสาหกจ

ชมชน

-

เกดกา

รบรณ

าการกจ

กรรม

ในชม

ชน

แผนแ

มบทพ

งตนเอง

การบ

รหารจด

การ

เงนอ

อม 5

รปแ

บบออ

มสจจ

ะ ออ

มสวส

ดการ อ

อมบญ

ออ

มเพอ

อนาคต

เงนฝา

กประจ

ำ 4

บาท

และฝาก

เผอเร

ยก

2 บา

ท มก

ารปน

ผลจด

สวสด

การใหก

บสมา

ชกเพมเตม

คอ

- เจบ

ปวยเบ

กไดต

ามจรงไมเกน

200 บ

าท

ตอครงตอค

รวเรอ

น ป

หนงเบ

กได

5 ครง ถา

เขาโรง

พยาบ

าล

ประจำจ

งหวด

เบกไดไ

มเกน

2,0

00 บ

าท ต

อครวเรอ

น ปล

ะไมเกน

2 ค

รง

- เสยช

วตได

คาทำ

ศพละ 8

,000 บ

าท แ

ละยงได

คา

สงเคร

าะหศพ

ละ 1

00 บ

าท

- เดกเก

ดใหม

ได 5

00 บ

าท-

การจดท

ำบญช

ครวเร

อน-

ความ

รเรองเศรษ

ฐกจช

มชน

- เรอ

งการลด

ละเลก

อบายมข

- งานป

ระเพณ

ทจดข

นทบา

นบกล

าง-

งานป

ระเพณ

ทจดข

นทบา

นบกล

าง-

ไมยงอบ

ายมข

สมท

บเงน

ออมใ

หอก

20%

ผลทเกด

ขนสถ

านะการเงน

ของส

ถาบน

การเง

นชมช

นบาน

บกลา

ง ณ

31

ธนวาคม

255

1 มส

มาชก

ทงสน

426

คน

มรายได

ตลอด

ทง

ป 25

51 จ

ำนวน

17,66

9,63

7.82

บาท

และม

รายจ

าย จ

ำนวน

15,22

3,19

9,90

บาท

สถาบ

นการเงน

ชมชน

บานบ

กลาง

“บรณ

าการทน

”-

กลมอ

อมทร

พยเพอก

ารผล

ต-

กองท

นหมบ

าน-

กลมอ

อมทร

พยแม

บาน

- กอ

งทนฌ

าปนก

จหมบ

าน-

กองท

นสวส

ดการหม

บาน

- กล

มออม

บญผส

งอาย

- กอ

งทนเงน

กยมเงน

โครงกา

รมยาซา

วา-

กองท

นเงน

กยมเงน

โครงกา

ร กข

.คจ.

- กล

มออม

ทรพย

ตามฐ

านอาชพ

ยทธศ

าสตร

ตางๆ

1. ย

ทธศา

สตรแกไ

ขปญห

าความย

ากจน

บน

พนฐา

นความพ

อเพยง

2. ย

ทธศา

สตรส

รางช

มชนใ

หเขมแ

ขง

สงคม

ยงยน

3. ย

ทธศา

สตรการพฒ

นาผน

ำ4.

ยทธ

ศาสต

รเศรษ

ฐกจช

มชน

รวมพ

ล สง

แวดล

อม5. ย

ทธศา

สตรฟ

นฟภม

ปญญา

6. ย

ทธศา

สตรการทอ

งเทยว

วสยท

ศนของบ

านบก

ลาง จะเปนแ

กนนำ

ในกา

ร พฒ

นาคณ

ภาพช

วตตา

มปรช

ญาเศรษ

ฐกจพ

อเพยง

โดยค

วามร

วมมอ

จากท

กสวน

ในชม

ชนดว

ยความ

ยงยน

เพอใ

หประช

าชนม

คณภา

พความเปน

อย

ทดขน

ภายใ

นป 2

553

สาเหต

ในกา

รรวม

กองท

นตางๆ

เขาดว

ยกน

- กา

รบรหารงานท

ไมแต

กตางกน

- ชา

วบาน

มภาระหนส

นซำซ

อน-


ารมก

เปนช

ดเดย

วกน

- ขาดอ

ำนาจตอ

รองกบภ

ายนอ

ก

กจกรรม

รายรบ รายจาย คงเหลอวนท

บญชรายรบ - รายจาย

สถาบนการเงนตำบลหนองสาหราย

อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร 71140

หรอ ศวโรฒ จตนยม

ประธานคณะกรรมการสถาบนการเงนชมชน

ตำบลหนองสาหราย

081 – 763– 7341 และ 034 – 682 – 031

77


ธนาคารคณธรรม ตำบลหนองสาหราย : “เราแกจนดวยคณธรรม ความด”

กวา 175 กโลเมตร จากกรงเทพมหานคร มงหนาส

ตำบลหนองสาหราย อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร ชมชน

เขมแขงทมกลมกจกรรมกวา 93 กลมกจกรรม 5 กลมองคกร

ต.หนองสาหราย อ.พนมทวน จ.กาญจนบร ประกอบ

ดวยหมบาน 9 หมบาน 942 หลงคาเรอน มพนททงหมด 16,601

ไร เปนพนทราบ ดนเปนดนปนทราย มคลองสงนำผานทก

หมบาน ประชากรรอยละ 90 ประกอบอาชพ เกษตรกรรม

ครวเรอนทงสน 942 หลงคาเรอน ประชากรชาย 1,753 คน

ประชากรหญง 1,869 คน รวม 3,622 คน ชาวบานสวนใหญ

ทำการเกษตรเปนหลก ทงปลกขาว ปลกขาวโพด ออย เลยง

ววเนอ เปนตน

จากประวตศาสตรพนทบรเวณน เดมนนเปนแผนดน

ประวตศาสตรการสรางชาตไทย ทสมเดจพระนเรศวรมหาราช

ทรงทำยทธหตถ ความสำคญดงกลาว เปนความภาคภมใจท

สำคญยงทปลกเราใหหวใจของคนหนองสาหรายใหไมยอทอ

ตอปญหาใดๆ ทรมเรา

78

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ชมชนเปลยนไป!! เสนทางการทำกนของชาวบานทหนองสาหราย กไม

แตกตางไปจากเกษตรกรพนทอนเทาใดนก ทำนาปลกขาว ปลก

พชไร กเงนมาทำกน และสดทายกมหนสนกอนโต ในปพ.ศ.

2523 ภายหลงจากคลองชลประทานเปดใช วถการทำการ

เกษตรของชมชนหนองสาหรายกเรมเปลยนไป เรงปลก เรงผลต

แลวสงๆ ดในชมชนกหายไป

ศวโรฒ จตนยม รองนายกองคการบรหารสวนตำบล

หนองสาหราย และประธานสถาบนการเงนหนองสาหราย

อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร “เรมเหนการเปลยนแปลง ชดมากขน หลงจากมคลองชลประทาน ปญหาตางๆ กเรมตาม มา ชาวบานทำนามากขนแทนทเคยปลกขาวเพอไวกนและ แบงปนใหกน กลบมาปลกเพอขาย เพราะมนำใชตลอด ยงอยาก ใหขาวโตเรวๆ กยงเรงใสปยเคม เราเปลยนไปตามการพฒนา จนทำใหสงดๆ เรมหายไปจากชมชน เชน การลงแขก ทปจจบน กไมม” เสนทางทำกนของชมชนนนอยในวงวนของการเปน

หนมาโดยตลอด ทำนาปลกขาว กเงนเปนหน สะสมเพมพน

ขนเรอยๆ เงนยงไหลออกจากชมชนจำนวนมากในแตละปอก

ดวย เรยกไดวาเปนหนสนกอนโต

สภาพทเกดขน ทำใหชาวบานบางสวนเรมรสกตววา

ชมชนนนกำลงเผชญกบปญหาเศรษฐกจอย และจากจดนเอง

ชมชนจงเรมกำหนดทศทางในการทำงานชมชน ดวยมงหวง

79


จะสรางชมชนทอยดมสขใหเกดขน เกดการดำเนนโครงการ

พฒนาชมชนในดานตางๆ โดยเฉพาะประเดนสขภาพชมชน

ททำงานผานกลไกของอาสาสมครสาธารณสขหมบาน(อสม.)

ซงมบทบาทหนาทสำคญในการสรางการมสวนรวมจากชาว

ชมชน ใหขอมล ใหความรแกชาวบาน จากเรองสขภาพใกลตว

ใกลครอบครว เกดการขยบขยายเกดการรวมกลมกจกรรม กลม

อาชพ นำไปสเสนทางการจดตงกลมออมทรพยชมชนขน ในป

พ.ศ.2540 กอเกดการรวมคน รวมเงนในชมชนขนอยางเปน

รปธรรม อนนบเปนจดเรมตนในการ “กำหนดชวต กำหนด

อนาคต” ของคนในชมชน

รปธรรมของการรวมคน สภาผนำชมชนตำบลหนองสาหราย กจกรรมของกลมออมทรพย ทำใหเกดกลมอาชพ

ตางๆ ขนในชมชน แมวาในชวงแรกจะมไมกกลม แตกระบวน

การประชมปรกษาหารอระหวางชาวชมชนเกดขนบอยครง

ประกอบกบมพนฐานการทำงานเรองสขภาพชมชนของอาสา

สมครสาธารณสขหมบาน ทำใหเกดการสรางแกนนำ สราง

ตวแทนกลมขนมาจากกระบวนการดงกลาว

ขณะเดยวกน การเกดขนขององคการบรหารสวน

ตำบลหนองสาหราย(อบต.) กลายเปนกลไกหนนเสรมทสำคญ

ยงของชมชน โดย อบต.ชดแรกทเขามาบรหารจดการชมชน

ไดวางรากฐานการทำงานพฒนาชมชนอยางมสวนรวม เปน

80นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

หนวยสนบสนนงานพฒนาชมชนทงในดานกำลงคน กำลงคด

และกำลงทน

เสนทางการพฒนาชมชนหนองสาหรายทไดสงสมมา

ตลอดหลายป จงปรากฎรปธรรมชดเจนขนมการประสานความ

รวมมอ ทำงานเชอมโยง จากวงประชมแกนนำ ตวแทนกลม

พฒนาจนเกดสภาผนำโดยมตวแทนจากกลมตางๆ เชน ตวแทน

กลมเดก เยาวชน ตวแทนผใหญบาน กำนน ตวแทนกลม

สตร ตวแทนกองทนหมบาน ตวแทนกลมคาขาย ตวแทนกลม

ออมทรพย ฯลฯ ในแตละหมบานเขามาทำงานในสภาผนำ

หมบานละประมาณ 8 - 10 คน ตามสดสวนกลมกจกรรมทเกดขน

ในแตละหมบาน

สภาผนำหนองสาหราย ทำใหชาวชมชนมโอกาสใน

การแลกเปลยนเรยนร ปรกษาหารอกนอยางมทศมทางมากขน

เอาปญหาจากแตละหมบานเขามารวมคย รวมคด รวมแก จาก

การวเคราะหระหวางกลมตวแทน ทำใหชมชนมองเหนเปาของ

เสนทางเดนรวมกนวา อยากจะพฒนาชมชน อยากจะแกไข

ปญหาชมชน สรางใหชมชนอยดมสข ทงทางเศรษฐกจ สงคม

การศกษา

“ชมชนกำหนดชวต กำหนดอนาคต” ภายใตเปาหมายทมงหวงทจะกาวไปนน ชาวชมชน

หนองสาหรายเองไมไดหยดนงทจะเรยนร แตไดไปแลกเปลยน

เรยนรในชมชนทประสบผลสำเรจตามทตางๆ เชน ชมชน


ไมเรยง จ.นครศรธรรมราช ชมชนบานหนองกลางดง กงอำเภอ

สามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ เปนตน

การไปแลกเปลยนเรยนรในหลายท พบวา เครองมอ

สำคญทหลายชมชนใชในการจดการตนเองนน คอ แผนแมบท

ชมชน ทำใหชมชนหนองสาหรายไดเกดความคดอยากจะทำ

แผนแมบทชมชนของตนเองบาง ปแลวปเลาในการพยายาม

คดคน สรางเครองมอ เครองไมในการพฒนาชมชน จนกระทงป

พ.ศ.2545 กระบวนการทำแผนแมบทชมชนกเกดขน โดยม

ความรวมไมรวมมอจากองคกร หนวยงานหลายแหง ทเรยกได

วาเปนกลยาณมตรของชมชนหนองสาหราย ทงพฒนาชมชน

สถาบนการศกษา มหาวทยาลยราชภฎหลายแหง ธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณ (ธกส.)

“แผนแมบทชมชนกคลายกระจกบานใหญ ทสองให พนองตำบลหนองสาหราย รวาเรายนอยตรงไหน จะอดชองโหว อยางไร ปญหาบางอยาง เรามองไมออกวาเปนปญหา เหมอน เรายงไมมกระจกทจะสองดวา หนาตาเราเปนอยางไร เมอเรา คนเจอปญหาเรากจะไดแกไข เหมอนการทำแผนทกอใหเกด ความเขาใจในชมชนของเรา” ศวโรฒ จตนยม

กระบวนการทำแผนแมบทชมชนเกดขนจาก อาสา

สมครสาธารณสขหมบาน และนกศกษามหาวทยาลยราชภฎ

รวมกนเกบขอมลชมชน โดยมธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณชวยในการวเคราะหขอมล เวลาเกอบหนงปทชมชน

รวมกนทำแผนแมบท คลายการสองกระจกบานใหญทสะทอน

82นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

เรองราวตางๆ ของชมชนออกมา ชมชนไดมองเหนเรองราว

ในอดต และสถานการณปจจบนทกำลงเผชญอย

กระจกใหญบานน ไดสะทอนใหชาวชมชนตำบล

หนองสาหราย เหนวา พวกเขากำลงประสบกบปญหาหนสน

จำนวนมาก โดยคนพบขอมลรวมกนวา ชมชนมรายไดรวมกน

ตอป 76 ลานบาท มรายจาย 72 ลานบาท มหนสน 86 ลานบาท

และกวา 10 ลานบาท เปนจำนวนเงนใชหนทไหลออกไปนอก

ชมชน

“และเมอชาวบานมหน จะจดการหนอยางไร?” นคอ โจทยทชาวชมชนรวมกนคนหาทางออก ทางแกไขโดยใชเวท สภาผนำชมชน เปนกลไกในการระดมความคด กลมกจกรรม ตางๆ ของชมชนเกดความเขมขนในการดำเนนการ ซงมเปา เพอทจะลดหนสน สรางรายไดใหแกชาวชมชน เมอมแผน ชดเจน กลมกจกรรมตางๆ จงเกดขนจำนวนมาก ชมชนตำบล หนองสาหรายจงมกลมกจกรรมมากมาย หลากหลายทยนอย บนเปาหมายรวมกนในการพฒนาชมชน “เพอสรางชมชนทม ความสข ลดรายจายทงตำบล มสขภาพดทวหนา และเพม รายไดของชาวชมชน”


ขบเคลอนงาน บนฐานการสรางคน :“ความรในการฟนฟชวต กำหนดอนาคต” หลกสตรทองถน ปลกจตสำนก ฟนฟชวต กระบวนการจดการนบตงแตชวงปพ.ศ.2546 – 2548

นำมาสการกอเกดกลมกจกรรมกวา 93 กจกรรม จดแบงได 5

กลมองคกร ไดแก

องคกรการเงน เชน กลมออมทรพย กองทนหมบาน

ธนาคารชมชน ฯลฯ องคกรดานสขภาพ (อสม.) เชน กลม

กจกรรม to be number one กลมออกกำลงกาย ชมรม

สขภาพ ฯลฯ องคกรกลมอาชพ 11 อาชพ เชน กลมปลก

ขาว กลมปลกออย กลมปลกขาวโพด กลมเลยงวว กลมคาขาย

ฯลฯ องคกรดานพฒนาคนและสงแวดลอม เชน กลมผสงอาย

กลมเดกและเยาวชน กลมการศกษา เปนตน และ องคกรดาน

สวสดการ

เสนทางการทำงานชดเจน กลมกจกรรมตางๆ ทำงาน

เชอมโยงกน ขณะทชมชนกำลงขบเคลอนงานพฒนาชมชน

กระบวนการทำงานทจะบมเพาะ สรางรากฐาน ความเขมแขง

ใหแกเดกและเยาวชนกเปนสงสำคญทชมชนใหความสำคญ

ในกลมองคกรดานพฒนาคนและสงแวดลอม โดยเฉพาะใน

เรองการศกษานน ชมชนทำงานเชอมประสาน บาน วด โรงเรยน

(บวร.) พฒนาหลกสตรทองถน โดยม อบต.หนนเสรม สนบสนน

งบประมาณ ทนการศกษาอกทาง หลกสตรทองถนทเกดขน

ไดแก วฒนธรรมชมชนทองถน โดยมองจากสภาพปญหาของ

84นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

เดก และเยาวชนทเกดขน เยาวชนตกน ซงมอเตอรไซด จงตอง

ฟนฟ นำเรองวฒนธรรมชมชนมาเปนแกนในการดำเนนชวต

หลกสตรการบนทกรายรบ – รายจายโดยเยาวชน

โดยหวใจของหลกสตรคอ การวางแผนชวต การใชจายเงน บม

เพาะสรางทศนคตในการใชเงนอยางมระบบ รจกการออม และ

หลกสตรโรงเรยนวนพทธ ททกวนพระ เดกๆ ทกคนตอง

ไปทำบญ สรางเสรมนสยการไหว การเคารพนบนอบผใหญ

หลกสตรเศรษฐกจพอเพยงและการคนหาคณงาม ความด ใน

หลายระดบ ตงแตตนเอง ชมชน ตำบล จงหวด และโลก เพอ

เปนแบบอยางการดำเนนชวต

กลาวไดวา เสนทางการสรางความเขมแขงของชมชน

ตำบลหนองสาหราย อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร เรม

จากกระบวนการพฒนาชมชน ผานกลไกการทำงานของอาสา

สมครสาธารณสขหมบาน จากเรองสขภาพกขยบขยาย กอเกด

กลมกจกรรม กลมออมทรพย ทเปนรปธรรมของการรวมคน

รวมเงน รวมความคดทสำคญ ทไดสรางกระบวนการเรยนร และ

การมสวนรวมของชาวบานเปนอยางด ประกอบกบพนฐานของ

ชมชนนนมความเปนเครอญาตกน การทำความเขาใจรวมกน

ผานประชาคมจงทำไดงาย ทำใหงานการพฒนาชมชนเกดขน

ไดอยางราบรน และเมอมกลไกการปกครองสวนทองถนเกดขน

การเชอมประสานทองถนกบพนทจงไมมความขดแยง ซงถอ

เปนจดแขงทสำคญของชมชน ...และภายใตการทำงานตางๆ

ของชมชนนเอง พวกเขาไดสงสมประสบการณ ความร จนคนพบ


เครองมอทจะมาจดการแกไขปญหาของตนเอง ทนอกเหนอ

จากกลมกจกรรมตางๆ เครองมอน ชมชนมองเหนถงการแกไข

จดการปญหาของชมชนอยางบรณาการ

“แกจน ดวยคณธรรม” สถาบนการเงนตำบลหนองสาหราย คอ เครองมอท

ชมชนนำมาใชในการจดการกบปญหาทเผชญอย โดยฐานใหญ

ของปญหานนกคอ หนสน ดวยเหตน สถาบนการเงนตำบล

หนองสาหรายจงเกดขน เพออดชองโหวการไหลออกของเงน

ในชมชน เพอแกไขปญหาเรองหนสน และเพอสรางเสรม

ทศนคตในการออมเงนของชาวชมชนอกดวย

ศวโรฒ จตนยม “จากการทำแผน เราเหนตวเลข เหน ขอมล เราจงเหนปญหา นกภาพออกเลยวาในแตละปเราขนเงน ทเกดจากนำพกนำแรงของเรา ออกไปขางนอกเยอะขนาดไหน จงทำใหเรมคดวาจะจดการอยางไร” จากฐานคดของปญหาทวา ชมชนมรายไดรวมกน

ตอป 76 ลานบาท มรายจาย 72 ลานบาท มหนสน 86 ลานบาท

และในแตละปนน มเงนจำนวนหลายลานทไหลออกไปนอก

ชมชน เพอไปใชหน เปนดอกเบยทจายออกไป ดวยเหตน

สถาบนการเงนจงเกดขน เมอวนท 12 สงหาคม พ.ศ.2549 โดย

มจดมงหมายใหเปนแหลงทนของชมชนมาตรฐานระดบชาต

ทกคนรวมกนออม พรอมจดสวสดการ ยดมนหลกคณธรรมนำ

การพฒนาเศรษฐกจและสงคม โอนหนจากภายนอก มาเปนหน

ในชมชน

86นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

กระบวนการกอนจดตงเปนสถาบนการเงน 1.กลมออมทรพยเพอการผลตตำบลหนองสาหราย

และกองทนหมบานหนองขยรวมกนบรณาการองคกรการเงน

(เรมเดอนธนวาคม 2547)

2.ประชมกรรมการกองทนหมบานทง 8 หมบานเพอ

บรณาการรวมกองทนเปนสถาบนการเงนและจดสวสดการ

ชมชน (เรมเดอนเมษายน 2548)

3.คณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลตตำบล

หนองสาหรายและกองทนหมบานหนองขยประชมเพอหาแนว

ทางการดำเนนงานทกวนท 3 ของเดอน

4.ผจดการ ธกส. สาขาพนมทวน และพฒนาการ

อำเภอพนมทวนรวมกบตวแทนกลมออมทรพยเพอการผลต

ตำบลหนองสาหรายและตวแทนกองทนหมบานหนองขย

ประชมรวมกนเพอทำความเขาใจถงวธการขนตอนการจดตง

เปนสถาบนการเงนชมชนตำบลหนองสาหราย และเลอกทตง

สถาบนการเงน (วนท 10 สงหาคม 2548 เวลา 14.00 น.

ทบานหนองขย)

5.ประชมแกนนำและผนำชมชนตำบลหนองสาหราย

รวมกบผจดการธนาคาร ธกส. สาขาพนมทวนและพฒนาการ

อำเภอพนมทวน (วนท 22 สงหาคม 2548 ท อบต.)

6.ประชมสภาสมาชกองคการบรหารสวนตำบล

หนองสาหรายเพอหาขอสรปแนวทางการจดตงสถาบนการ

เงนโดยใหทกกลมองคกร ทกหมบานทำประชาคมเพอหามต

การเขารวมเปนสถาบนการเงนฯ (วนท 30 สงหาคม 2548 ท

อบต.)


7.ประชมสภาสมาชกองคการบรหารสวนตำบล

หนองสาหรายเพอหาขอสรปเรองสถานทตง การเตรยมความ

พรอมสถานท คณะทำงาน (วนท 22 กนยายน 2548 ทอบต.)

8.กอสรางททำการสำนกงานสถาบนการเงนฯพรอม

อปกรณสำนกงาน

9.เลอกตงคณะกรรมการบรการ กรรมการทปรกษา

ผปฏบตงานประกอบดวยตำแหนงผจดการ ผชวยผจดการ

ฝายการเงน ฝายชนเชอ ฝายบญช ฯลฯ และทำการอบรมเพอ

ใหรวธการทำงาน

10.จดทำระเบยบและขอบงคบเรองการดำเนนการ

การฝาก-ถอน อตราดอกเบย การกเงน งานดานการบรการ

การระดมทน การประชาสมพนธ ฯลฯ และกำหนดวนพธเปด

สถาบนการเงนฯ

88นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

สถาบนการเงน สรางการเรยนร สรางคนดมคณธรรมใหชมชน กระบวนการการดำเนนงานของสถาบนนน มคณะ

กรรมการดแล บรหารจดการ โดยคณะกรรมการตางเปน

ตวแทนจากกลมกจกรรมของชมชน 9 หมบาน กจกรรมของ

สถาบนเรมจาก การรณรงคใหชาวบานรจกการออมเงน สถาบน

การเงนตำบลหนองสาหร ายไดจดทำกระปกออมสน

จำนวนกวา 2,000 ใบแจกใหชาวบาน ระยะเรมแรกนน ใชเวลา

กวา 4 - 5 เดอนทจะมเงนเขามา แรงจงใจทสถาบนใชนน

คอ “ไมตองเอาเงนออมจากรายได แตใหอดออมจากรายจาย” วธการอดออมจากรายจายนน ชมชนสรางกระบวน

การเรยนรรวมกนดวยการลดคาใชจาย โดยการปลกพชผกสวน

ครวรวกนได อยางนอย 5 ชนดตอหนงหลงคาเรอน และ

ทำบนทกรายรบ – รายจาย และกลไกสำคญทนอกจากจะเปน

กลไกในการควบคมแลว ยงเปนเครองมอเสรมแรง กระตน

และสรางเสรมคนในชมชนดวยกคอ คนด และความด 22 ขอ

ภายใตยทธศาสตรชมชนอยดมสขตำบลหนองสาหราย

โดยมเกณฑ หรอตวชวดความดและคนด ดงน


90

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

91


คนดศรหนองสาหราย “เรากำหนด ไมใชสถาบนกำหนด” ผนำด/ ผตามด ทหมายถง คนทคดด พดด

ทำดเปนประโยชนโดยรวมตอตนเอง ครอบครว ชมชนและ

ประเทศ มความซอสตย มงมนตงใจจรง ทำงานโปรงใส

เสยสละ มความรบผดชอบ (โดยชาวชมชนจะประเมนดวยวธ

แสดงความคดเหนรวมกน)

สขภาพด รางกายแขงแรง จตใจผองใส ไมเปนโรค

ซมเศรา รางกายไมมกลนเหมน บานเรอนสะอาดเรยบรอย

รวมมอชวยทำความสะอาดในหมบานอยางนอย 6 ครงตอป

และออกกำลงกายสมำเสมอ (อาสาสมครสาธารณสขหมบาน

ชวยตดตาม ประเมน)

อาชพด ทำงานสจรตไมผดกฎหมาย มรายไดพอเลยง

ครอบครว กลมองคกรด มการรวมกลมกนทำงาน และสามารถ

แกไขปญหาได มโครงสรางการบรหารและกรรมการ มระเบยบ

ขอบงคบชดเจน และผานการยอมรบจากชมชน

ครอบครวดไมมการทะเลาะเบาะแวง ทำกจกรรม

รวมกนอยางนอยอาทตยละ 1 ครง รบประทานอาหารพรอม

กนอยางนอยอาทตยละ 3 มอ จตใจด มความเออเฟอเผอแผ

เชน บรจาคเงนใหวด โรงเรยน ชมชน สาธารณะ มความเมตตา

กรณา มสจจะ ซอตรง(ยมเงน / กเงน ชำระคนตามเวลาทกำหนด

ประเมนโดยแหลงทนและกองทนตางๆ ของชมชน)

92

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

เรยนรด มความกตญญ ประพฤตตนอยในศลธรรม

ตกบาตร ทำบญอยางนอย 12 ครงตอป ประหยดอยแบบ

พอเพยง ไมใชจายฟมเฟอย (จดบนทกรายรบ รายจายแลว

สามารถลดการใชจายฟมเฟอยไดไมนอยกวารอยละ 5 ) ใชนำ

ใชไฟ ประหยด คาไฟ คานำลดลง

ตรงตอเวลา เขารวมประชม นดหมายมาตรงเวลา

การมาทำงาน เขาเรยน (ประเมนตามการลงเวลาทประชม)

ละเวนสงเสพตดและอบายมข ไมเสพยาเสพตด ไมสบบหร

ในทสาธารณะ ไมดมสราในเวลาทำงานและขบรถ ไมเลน

การพนน

มมารยาทและวฒนธรรมไทยทด รจกเคารพผอาวโส

มสมมาคารวะ และมสวนรวมด เขารวมประชมหมบานอยาง

นอยปละ 8 ครง เขารวมกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางนอยปละ

12 ครง ตวชวดตางๆ จะมกลไกในการประเมนตางกนไป

บางขอนน อสม. เปนผประเมน บางขอโรงเรยน ผใหญบาน

สถาบน การเงน อบต. เปนผประเมน เปนตน

ภายใตกฎเกณฑดงกลาว ชาวบานเขารวมโดยการ

ถอหน ทจำกดอยทจำนวน 11 หนตอคน ในราคาหนละ 100

บาท ชาวบานยอมรบกระบวนการของสถาบนการเงนแหงน

เพราะกลไก กฎระเบยบตางๆ นน “เรากำหนด ไมใชสถาบน กำหนด” กระบวนการตางๆ เกดขนอยางมสวนรวม ชาวบาน

เขามามสวนรวมในการกำหนด กฎเกณฑตางๆ นบแตการ

ยกรางสถาบน ทศทางการดำเนนงาน ดงนนทกคนจงรสกรวม

กนในการเปนเจาของสถาบนการเงนตำบลหนองสาหราย

93


ทงน กฎเกณฑตางๆ นมผลตอการกยมเงนของ

ชาวบาน หากใครทำความด 11 เรองไมตองมคนคำประกน

เปนคนดได 15 เรอง สามารถกยมเงนไดโดยไมตองคำประกน

และเสยดอกเบยจำนวน 10,000 บาท เปนคนดได 18 เรอง

สามารถกยมเงนไดโดยไมตองคำประกน และเสยดอกเบย

จำนวน 15,000 บาท

และหากทำความดไดครบ 22 เรอง สามารถกยมเงน

ไดโดยไมตองคำประกน และเสยดอกเบยจำนวน 20,000 บาท

รวมทง อาจไดรบบานจาก อบต. ทสนบสนนงบประมาณใน

การสรางบานปละ 3 หลง คาใชจายประมาณหลงละ 70,000 –

80,000 บาท โดยทสถาบนการเงนกจะคอยตรวจตรา และ

ประเมนดวยวาคนใดมความประพฤตดตรงตามเกณฑตวชวด

“ออมเงน ออมใจ” ในแตละวน ชาวบานจะออมเงนกนคนละ 4 บาทตอ

วน แบงเปนเงนออมทรพย และเงนสวสดการ ชาวบานทง

ตำบลจำนวนกวา 3,622คน ดงนนเงนออมตอวนมจำนวนกวา

14,488 บาท คดเงนออมเปนเดอนเดอนละ 434,640 บาท ท

สามารถนำมาฝากเองทสถาบนการเงน ซงตงอยทบานหนองขย

หม 4 ตำบลหนองสาหราย หรอนำเงนมาออมในชวงการประชม

ของชมชน ทมการทำปฏทนชมชน ระบวน เวลา และสถานท

การประชมของชมชนตามหมตางๆ

94

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

จากจำนวนเงนออมน ชาวบานจะมสมดเงนฝาก 3 เลม

ประกอบดวย สมดเงนฝาก สมดการถอหน และสมดประจำตว

สมาชกกองทนสวสดการชมชน ซงสมดเงนดงกลาวจะเปนฅ

เครองสะทอนถงความสมพนธ ประโยชนของสมาชกทไดรบ

จากสถาบนการเงนของชมชน การไดรบเงนปนผลจากจำนวน

การถอหน และการไดรบสวสดการตางๆ จากกองทนสวสดการ

ซงสมาชกออมรายปๆ ละ 400 บาท ซงเปนเงนสะสมสำหรบ

ชมชน

อตราดอกเบยเงนฝาก > เงนฝากออมทรพย รอยละ 0.85 บาท/ป

> เงนฝากประจำ 36 เดอน รอยละ 4.10 บาท/ป

> อตราดอกเบยเงนก

> เงนกประกอบอาชพ รอยละ 9.00 บาท/ป

> เงนกปลดหน รอยละ 9.00 บาท/ป

> เงนกเพอทอยอาศย รอยละ 9.25 บาท/ป

> เงนกของกลม รอยละ 8.00 บาท/ป

> เงนกโดยใชความดคำประกนรอยละ 7.00 บาท/ป

เราเปดกระปกกนเดอนละครง ศวโรฒ จตนยม “เรมตนเลยทเดยว เรามองวา ชมชน เราเปนหนถง 86 ลานบาท หากคนทกคนรวมกนหยอดกระปก ออมสนกนวนละ 1 บาท เราออม 80 ปหนสนเรากจะหมด

95


แตถาออมวนละ 2 บาท ออมไป 40 ปหนสนเรากหมด จากความ คดจนกอเกดสถาบน เรากแจกกระปกใหชาวบาน เพอใหทกคน เกบออมจากคาใชจายทจะตองจาย จากกระบวนการททำกบ ผใหญ เรากขยายไปสเดก เรมตนพดคยกบทางโรงเรยน ใหคร อาจารยชวยกนสำรวจจำนวนเดกเพอแจงแกสถาบนฯ จากนน ทางเรากจะจดหากระปกไปแจกให และตงเปาวาเราจะเปด กระปกกนอยางนอยเดอนละหนงครง แตทำไปทำมาทกคน ตนตว สนใจเรองการออมเงน โดยเฉพาะเดกๆ ประกอบกบ เรามหลกสตรการบนทกรายรบ-รายจายประจำวนของเดกใน โรงเรยน ดงนนเดกๆ กจะบนทกรายรบรายจายตางๆ เกบออมจนเตม พอเตมกระปก เดกเลกกจะใหคณครเอามาฝาก ให สวนเดกโตหนอย ชวงพกเทยงกจะเหนภาพพากนเดนมาท สถาบนการเงนเพอเอาเงนมาฝาก เรยกวา เอากระปกมาเปด ฝากกนเหนๆ จากสงทเรารเรมทำเรองหยอดกระปกมาตงแตป พ.ศ.2549 พบวา เดกทกคนมเงนฝาก บางคนมเงนถง 4,000 – 5,000 บาท เดกบางคนตงเปาเลยวา จะมเงนเกบใหได 40,000 – 50,000 บาท จากกระบวนการออมเงน หยอดกระปกทพวกเราทำ ดอกผลมนเกดขน เรามทนของเราเอง ทเกดจากการทชาวบาน รวมกนออมเงนมาฝาก แลวเรากเอาทนนไปปลดหนสนของ ชมชน เอาเงนทไดมาหมนเวยนชวยเหลอชาวบานทมปญหา เรองหนสนนอกระบบ ซงดอกเบยสงถงรอยละ 5 ทไปๆ มาๆ หากไมมการสงคนกจะเรยกเกบดอกเบยทกเดอนกลายเปน

96

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

รอยละ 60 เปนภาระอยางมากสำหรบชาวบานเอง ดงนนพอ เรามกระบวนการเรองการออมเงน มสถาบน มระบบสวสดการ มนกเขามาชวยบรรเทาปญหาของชมชน”

พฒนาการกองทนสวสดการ “ทกคนมสวสดการ แบงปนความรก เอออาทร คณคา

เทาเทยม ครอบคลมทวถง สรางวฒนธรรมชมชนสสงคม

คณธรรม”

กองทนสวสดการชมชนตำบลหนองสาหราย จดตง

ขนเพอสาธารณะประโยชนสำหรบชมชน โดยสถาบนจะปนเงน

30% จากรายไดเขากองทนสวสดการชมชน ทผานมาไดใช

กองทนดงกลาวเปนเงนสวสดการผสงอายแลวกวา 60 ราย

เดอนละ 100 บาท รวมทง สวสดการผพการ และทนการศกษา

แกลกหลานในชมชนอกดวย

• ระยะแรก จดสวสดการเฉพาะในสมาชกกลมออม

ทรพยและกองทนหมบานหนองขย โดยเฉพาะสมาชกตอง

ออมเงนรวมกน เดกอายไมเกน 13 ป ออมปละ 100 บาท

ผใหญออมปละ 200 บาท

• ระยะท 2 จดสวสดการใหทงตำบลทกคนออมรวมกน

คนละ 350 บาทตอป

• ระยะท 3 จดสวสดการใหทงตำบลทกคนออมรวมกน

คนละ 400 บาทตอป

97


สวสดการหนองสาหราย

> สมาชกมสวนรวมโดยใชเงนหรอผลผลตทมมา

ออมรวมกน

> สมาชกไมตองออมเงนรวมได กรณทเปนผพการ

หรอผดอยโอกาสทางสงคม

> ทำความดเปนทนโดยไมตองใชเงนออม

การจายสวสดการ

> ครอบครวสมาชกมเดกเกดใหม เปดบญชให

1,000 บาท

> ทนการศกษาทกระดบชนเรยน 50 - 200 บาท

>ทนประกอบอาชพฟรสำหรบผผานเกณฑคนดศร

ชมชน ทดนทำกน ครอบครวละ 2 ไร

> สวสดการการแตงงาน เงนขวญถง 2,000 บาท

> สวสดการเรองตงครรภ กระเซาสขภาพ 300 บาท

> เจบปวยนอนโรงพยาบาลสวสดการคนละ

50-300 บาท 12 คน/ป

>ผพการ ผตดเชอ มอบสวสดการใหทกคน

โดยไมตองออม เดอนละ 100 - 200 บาท

> ผสงอายมอบใหคนละ 100-1200 บาท ตอเดอน

> ผเสยชวต มอบใหรายละ 6,000 - 70,000 บาท

> สวสดการผนำชมชน สวสดการทำดเปนทน มอบทน

ประกอบอาชพใหโดยไมคดดอกเบยรายละ 20,000-40,000

บาทตอป

99


สำหรบคนหนองสาหราย “สวสดการ” มความหมาย

มากกวาการใหเบยยงชพผสงอายเดอนละ 300-500 บาท เพราะ

สวสดการชมชนตำบลหนองสาหราย หมายถง การใหความชวย

เหลอกนและกนฉนญาตมตร ใหความรกความเอออาทรตอกน

ใหความดแลเอาใจใสกนและกน ทำใหการจดสวสดการมใช

เพยงแคการแจกเงนเทานน แตสวสดการเปนทงกำลงใจ กำลง

ทรพย ความร ซงชมชนมงหวงใหเกดการจดสวสดการ คอ

“ใหอยางมคณคา รบอยางมศกดศร มสวนรวมเปนธรรม

เทาเทยม”

• ใหอยางมคณคา เปนการใหคณคา ความหมาย

ของสวสดการทไมใชตวเงนถงเวลากแจกเงนกนตามหนาท แต

เปนการใหความชวยเหลอเกอกลกนในชมชน การดแลเอาใจใส

ใหความหวงใย ซงเปนสวสดการทไมสามารถประมาณคาเปน

ตวเงนได

• รบอยางมศกดศร เปนการรบทผรบเองกตองรวา

รบเงนอะไรและไมไดรอรบเงนเพยงอยางเดยว แตรวากองทน

สวสดการมทศทางเปาหมายยงไง และตวเองมสวนรวมอยางไร

ในกองทนสวสดการ

• มสวนรวมเปนธรรมอยางเทาเทยม เนนกระบวน

การมสวนรวม ตดสนใจผานประชาคมชมชน คนในชมชนม

บทบาทสำคญในการกำหนดทศทางการจดสรรสวสดการ

ทมงเนนใหทกคนไดรบสวสดการอยางทวถง สมาชกมสวนรวม

ในการออมปละ 400 บาท หากสมาชกทไมมรายได ชมชน

100

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

จะนำเขาประชาคมเพอชวยเหลอตอไป เพอใหทกคนสามารถ

เขาถงสวสดการอยางทวถง

กระบวนการตางๆ ทเกดขน สำหรบสถาบนการเงน

ตำบลหนองสาหรายอาจเพงจะเรมตน ไมวาจะเปนการจดการ

ธนาคารดวยคณธรรม ใชคณธรรมพนฐานทชาวชมชนสามารถ

เขาถง เขาใจและปฎบตไดดวยตวเอง การจดการระบบการเงน

ของชมชนดวยการเอออาทรชวยเหลอกน คดทจะชวยกนอยาง

จรงจง จรงใจ ยอมรบและพอใจในการทำงานระหวางกน

แมจะกลาวไดวา วนน ผลสมฤทธของกระบวนการ

อาจยงไมชดเจน ยงไมมคนดทเขามากยมเงนตามกฎกตกาท

ไมตองคำประกน เพราะกวา 60 รายทมากยมยงตองคำประกน

อย แตพบวา สถาบนไดใชกระบวนการชมชนในการปลอยก

ชาวบานจะรวาใครเปนคนด หรอไมด และจะรวาควรจะคำให

ใคร หรอไมคำใหใคร คนจะกไดจงตองเปนคนดพอทจะมคนมา

คำใหได

และแมวาสถาบนการเงนตำบลหนองสาหราย อาจ

ยงไมสามารถบรณาการสรางคนดไดดงทตงใจ แตกลบพบวา

กระบวนการหวานเพาะคณธรรม ความดนกำลงปฏบตการ

อยางเขมขน กำลงปรบเปลยนทศนคตของผคนในชมชนทละ

เลกทละนอย

ดงคำบอกเลาของ บบผา วลลา ผชวยเลขานการ

สถาบนการเงนหนองสาหราย “หามไมใหเปนหน หามยาก หามไมได แตสถาบนจะเปนผดแล ควบคมเพอปรบเปลยน


การใชเงนของคนในชมชนเอง” ขณะเดยวกน กระบวนการของ

สถาบนการเงนกไมไดแยกขาดออกจากกระบวนการทำงาน

กจกรรมอนๆ ของชมชน การออมจากรายจายมาพรอมกบ

สรางรายไดจากอาชพ คนหนงคนในชมชนเปนสมาชกกลม

กจกรรมหลายตอหลายกลม ในแตละกลมกจะมการออมของ

กลมอก เชน กลมปลกออย ออมเดอนละ 10 บาท กลมเลยงวว

ออมเดอนละ 10 บาท กลมปลกขาว เดอนละ 20 บาท เปนตน

ดวยเชอวา กระบวนการดงกลาวจะลดรายจาย ลดการเปนหน

และทำใหชาวบานอยไดอยางพอเพยง

หากถามวา สถาบนการเงนเอารายไดจากการปลอยก

ใหชาวบาน มาปนผล มาใชจายตางๆ หากวนหนงชาวบาน

มากโดยไมตองคำ ไมเสยดอกเบย หรอ พวกเขาไมตองกแลว

สถาบนจะเปนอยางไร?

บบผา วลลา บอกเลาดวยสหนายมๆ วา “หากวนนน มาถง หากไมมคนมากเลย ไมตองคำเลย เรากดใจ และยนด และ อยากใหเปนอยางนน”

ทศทางขางหนาของคนหนองสาหราย เรองราว เสนทางการทำงานของชมชนตำบลหนอง

สาหราย กำลงบอกเลาใหเรยนรถงความสำคญของการแกไข

ปญหาจากฐานชมชน หลายชมชนประสบผลสำเรจ และยงมอก

หลายชมชนลมลกคลกคลาน ลองผดลองถกอยบอยครง

102

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

103


104

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

แตเชอแนวา ในวนขางหนา สถาบนการเงนตำบล

หนองสาหรายจะเปนคำตอบในการแกเงอนปญหาเรองหน

ของชมชนไดดงตงใจ เปนกระบวนการเรยนรตลอดชวตของ

คนหนองสาหราย ตามท ศวโรฒ จตนยม บอกไววา “เราตอง การพฒนาสถาบนการเงน เพราะกลมออมทรพย หากโตขนก จะไมทนกบสถานการณทเปลยนไป แตสถาบนการเงนเปน เครองมอทสามารถตอบโจทยของชมชนได ทศทางในอนาคต เรากำลงประสานสถาบนการเงน ของบประมาณจากรฐ เชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) และธนาคารออมสน โดยทในกรณชาวบานหนอง สาหรายทมบญชกบธนาคารนน เราจะขอโอนหนมาใหสถาบน การเงนหนองสาหรายจดการ และรวมทงจะของบประมาณ จากสถาบนการเงนของรฐมาหมนเวยนแกไข และเราจะใชคน ทงหมดทงมวลลวนเปนกระบวนการทคดเพอชาวบานคน หนองสาหรายทงสน บนเสนทางทเราทำอย จดสำคญทเราไม เคยลม คอ ภาพรวมของการทำงานทเปนภาพรวมของความ เทาเทยมกนของคนทกคนในชมชน ทกคนเสมอภาค และ เทาเทยม เราชวยเหลอกนโดยไมแบงชน เราเนนเอาประโยชน สวนรวมเปนตวตง และเมอทกคนไดรบประโยชนเทาเทยม พลง ของการมสวนรวมและกระบวนการในการทำงานกเกดขน โดย สงสำคญทเราจะละเลยไมไดกคอ เราตองเชอมนวา เราทำได และเราจะทำใหด”

ศกษา

ดงาน

แลก

เปลย

นเรย

นรกบ

ชมชน

อนๆ

ตวแท

นจาก

หมบา

นใน

สดสว

นทเทาๆ ก

น

ตวแท

นกลม

เดกแ

ละเยา

วชน

ตวแท

นผให

ญบาน

กำน

นตว

แทนก

ลมสต

รตว

แทนก

องทน

หมบา

นตว

แทนก

ลมคา

ขาย

ตวแท

นกลม

ออมท

รพย

ทำงานป

ระสาน

บวร.

(บาน

วด

โรงเรย

น)

วฒนธ

รรมช

มชนท

องถน

บญชร

ายรบ

-รายจาย

โรงเรย

นวนพ

ทธเศรษ

ฐกจพ

อเพยง

การคนห

าคณธ

รรม

5 องคก

ร 93

กลม

กจกรรม

- องคก

รการเงน

- องคก

รดาน

สขภา

พ-

องคก

รกลม

อาชพ

- องคก

รพฒน

าคน

- องคด

านสง

แวดล

อม

อบต.

: งบป

ระมาณ

และทน

การศ

กษา

พฒนา

หลกส

ตรทอ

งถน

ตำบ

ลหนอ

งสาหราย

“แผน

แมบท

ชมชน

”

สภาผ

นำ

- สร

างชม

ชนทม

ความ

สข-

ลดรายจ

ายทง

ตำบล

- มส

ขภาพ

ดทวห

นา-

เพมร

ายได

ของช

มชน

- ขบ

เคลอน

งานบ

นฐาน

การส

รางคน

- ทำ

ความ

ดแทน

เงนออ

ม-

ผพกา

รเปนส

มาชก

โดย

ไมตอ

งออม

- สม

าชกไดป

นผล

จากก

ารออ

มรวม

กน

30%

ของรายได

จากธนา

คาร

ระยะท

1 ใ

หเดกอ

อมเงน

100

บาทแ

ละผใ

หญ 2

00 บ

าทตอ

ป

ระยะท

2 ท

กคนใ

นตำบ

ลออม

รวมก

น 35

0 บ

าทตอ

ป

ระยะท

3 ท

กคนใ

นตำบ

ลออม

รวมก

น 40

0 บ

าทตอ

ป

กองท

นสวส

ดการ

คนด

ความ

ด 22

ขอ

ปล

กพชส

วนครว

5

ชนด

/ครวเรอ

น

เงนกต

างๆ

- เงน

กประก

อบอาชพ

- เงน

กปลด

หน

- เงน

กเพอท

อยอาศย

- เงน

กของกล

มกจก

รรม

- เงน

กใชค

วามด

คำปร

ะกน

- แจ

กกระป

ก 2,000 ใ

บ-

ไดเงน

ปนผล

จากก

ารออ

ม-

บนทก

รายรบ-

รายจ

าย

- กำ

หนดท

ศทางเปาหมา

ย-

แกปญ

หาทเกด

ขนใน

ชมชน

- วางแผน

ในกา

รพฒน

าชมช

น

ตวแท

นจาก

9 หมบ

าน

สถาบ

นการเงน

ชมชน

ธนาคารชมชน

ศนยการเรยนรชมชนตำบลควนโพธ

อำเภอเมอง จงหวดสตล

สำนกงานธนาคารชมชน หมท 2 ตำบลควนโพธ

อำเภอเมอง จงหวดสตล โทร.074 – 724 – 883

และสายณห ศรนอย

รองประธานธนาคารชมชนตำบลควนโพธ

089 – 978 – 5324

107


ธนาคารชมชนอสลาม : “คน ทน คณธรรม”ตำบลควนโพธ อำเภอเมอง จงหวดสตล

ครงหนงในสมยอดต ทองทะเลกวางใหญ เรอลำแลว

ลำเลาแลนผานทองทะเล ไกลออกไปมองเหนเนนสงทเรยกกน

ในภาษาใตวา ควน เหนอยไกลรบๆ เหนอเนนสงนนมตนโพธ

ตงตระหงานแผกงกานใหรมเงา และนคอทมาของการลงหลก

ปกฐานของผคนทควนโพธ

แมวาประวตศาสตรความเปนมาของชมชน จะเลา

ขานกนมาหลายตอหลายรน ตามคำบอกเลาของชาวชมชน

200 กวาปมาแลว ทบรรพบรษของพวกเขาเขามาตงบานเรอน

อยอาศยทำกนบรเวณควนแหงน

จากกลมคนทถอเรอผานไปมาไมกคน กเรมมผคน

จากทตางๆ อพยพเขามาอยรวมกน ควนโพธแหงนจงเรม

เปนชมชนทมผคนคบคง โดยเฉพาะในยคสมยกอนสงคราม

108

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

โลกครงท 2 ผคนจากจงหวดสงขลา จงหวดพทลงตางพากน

เขามาตงหลกสรางบานเรอนกนจำนวนมาก ทงคนมสลม คน

พทธตางอยรวมกน 7 หมบานในตำบลบนพนท 5,420 กวาไร

แตกตางหาใชแตกแยกในชมชนแหงน

เมอชมชนเรมโต หลายอยางกเปลยนแปลง คงไมแตกตางไปจากชมชนทองถนอนๆ เมอชมชน

เรมเตบโตขนทงความคราครงของผคน บานเรอน ความเจรญ

ทางเศรษฐกจกเตบโตตามมาความเปลยนแปลงของชมชน

เกดขน พรอมๆ กบการพฒนาสรางสาธารณปโภคพนฐาน

ทงถนนหนทาง ระบบนำประปา ระบบไฟฟา และระบบการ

ศกษาทนำพาลกหลานของชาวชมชนออกไปหางไกลจากวถ

ชมชนของตนเอง

โดยเฉพาะอยางยง การทำมาหากน พนทราบลมรม

ทะเลอยางควนโพธ ชาวชมชนทำกนดวยการเพาะปลก ทำนา

ทำสวนเปนสวนมาก เกอบทกครวเรอนทำนาบนทดนของตน

เอง คลายๆ วาพวกเขานาจะมความสข มททำกนไมตองดนรน

แตกลบไมเปนเชนนนชาวชมชนพบวา ยงทำยงจน หกคาใชจาย

ตางๆ เหลอเงนเพยงหยบมอ

ทำนาดำครวเรอนละ 50 ถง ถงละ 12 กโลกรม

กโลกรมละ 4.50 บาท มรายไดจากการทำนาประมาณ 2,700

บาท แตกลบมรายจายมากมาย ตงแตคาจางไถไรละ 450 บาท

ซอพนธขาวประมาณ 5 บาทตอไร คาจางดำ 400 บาท

109


(ปจจบนประมาณ 700 บาท) ปยไรละ 25 กโลกรม เสยคาใชจาย

300 บาท คาจางเกบตกปบละ 12 บาท ไรหนงเฉลยแลว

เกบไดประมาณ 50 ปบ รวมๆ แลวคาใชจายประมาณเกอบ

2,000 บาท

ดวยสภาพทำนาแลวขาดทน แรงงานทจะมาทำนา

กมนอย เพราะแรงงานทยอยออกจากชมชนไปทำงานโรงงาน

ทเรมตงกนมากขนภายในพนทและจงหวดใกลเคยง เชน โรงงาน

ปลากระปอง เปนตน พอแรงงานมนอยแตกลบตนทนสงมาก

ชาวชมชนหลายคนจงถอดใจเลกทำนา ทงทนาใหรกราง หลาย

คนหนไปยดการทำสวนยางเปนอาชพหลก

ราวๆ ปพ.ศ.2529 แตละหมบานในควนโพธกเกด

การรวมกลมออมทรพยขนในแตละชมชน เกดกลมออมทรพย

ระดบหมบาน เกดการรวมเงนขนอยางเปนรปธรรม โดยเหตท

กอใหเกดการจดตงกลมออมทรพยนน เกดขนจากพฒนาชมชน

ทเขามาใหความร สนบสนนชมชนใหมองคกรในการจดการเงน

ของตนเอง จากการสนบสนนใหขอมล ชาวชมชนไดรวมกนคด

และมองเหนวา การหวงพงพาเงนงบประมาณจากภาคสวนรฐ

นนเปนเรองยาก ขณะทตองยอมรบวาปญหาการทำนาไดสราง

ภาระหนสนอยางมากใหกบชมชน การจดตงกลมออมทรพย

นาจะเปนเครองมอทเขามาแกปญหาเรองหน เพอใหเกดการ

สะสมเงนขนในชมชนได

110นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

จากตางคนตางทำ จากตางหมบานกเขามารวมกน “ออมทรพย” : “รวมกนเราอย” ทำไปทำมา กลมออมทรพยในระดบหมบานกเกดการ

หลอมรวม หรอทชาวชมชนใชคำวา “บรณาการกลม บรณาการ

ทน” แกนนำชมชนหลายคนเรมคด รเรมทจะสรางกระบวนการ

มสวนรวมใหเกดขนในชมชน ในชวงป พ.ศ.2544 – 2545

นบไดวาเปนชวงบมเพาะราก ขยาย และสรางการมสวนรวม

ใหเกดขนเตมพนทชมชน

สายณฑ ศรนอย แกนนำชมชน “เราเองมโอกาสไป แลกเปลยนเรยนรขางนอก เรยนรชมชนอนๆ เราเหนกระบวน การทชมชนอนทำอยอยางเรองการฟนฟเหนทนของชมชน นนๆ เรากกลบมามองตวเราเอง หากเราจะเรมในชมชนเราบาง เราควรเรมอยางไร คดไปคดมา เราพบวาอนดบแรกเลยเราตอง ทำเรอง คน พอมามองวา คนคอตนทนทสำคญของชมชนแลว ก เรมคดวาเราจะเชอมรอยคนเหลานอยางไร อะไรจะดงคนได เราแลกเปลยนพดคยกนจนพบวา สงทจะใหพลงแกคนไดคอ กจกรรม ดงนนเราตองมกจกรรมทจะเชอมโยงคนเขาดวยกน แตกมาคดตอวาแลวกจกรรมอะไรละ เรากมามองเรอง เงน เรองทนในชมชน พบวา ทนมกลมออมทรพยทกหมบาน บาง หมบานมเงนทนเปนแสน สองแสน หากรวมกนทกหมกจะ เปนจำนวนเงนทนทมากทเดยว จากจดนเรากเลยเรมทำเรอง การรวมพลงทนของชมชน เกดการรวมเงนจากทง 7 หมบาน


ทบางหมบานมกลมออมทรพยหลายกลม รวมไปรวมมากเฉลย แลวหมบานละ 1-2 กลม หากรวม 7 หมบานกรวมไดประมาณ 12 กลม ทมจะมจำนวนเงนทนรวมประมาณ 10 กวาลานบาท แตในการรวมกลมออมทรพย เรากพบวา กลมออมทรพยตางๆ กลมคนตางๆ กระจดกระจายกนไปตามกลม วธคดของกลม ออมทรพยกจะมองแคมการฝากเงนจำนวนหนง มการฝากและ การกกถอวาจบ แตละกลมตางกมศกยภาพ มวธการของตวเอง หากเราจะรวมทกกลมเขาดวยกนคงลำบาก ดงนน วธการทเราใช คอ เราปรบทวธคดของคน เราสรางกระบวนการเรยนร สรางความเขาใจใหชาวบานเหน ขอมล เหนประโยชนรวมกน จากนนเมอเราไมสามารถรวมทก กลมได กระบวนการทเราทำคอ เปดกลมใหมโดยมกระบวน การการจดการทตางจากกลมออมทรพย แตกวาจะถงวนนน เราตองเรมตนดวยการชกชวนผคนทมแนวคดเดยวกนมารวม กนทำงาน รวมกนคด เราตองสรางคน ขยายแนวคดและทำ ความเขาใจเสยกอน” และจากแนวคดนเอง แกนนำชมชนจงเรมทำงาน

ขยายแนวคด ผานกลยทธการขายตรง จากแกนนำเพยงหนง

คนเขาบานไหนกเรมพดคย เรมแลกเปลยนกบเจาของบาน จาก

หนงคน แตกออกเปน 7 คน และจาก 7 คน ขยายผลเปน

14 คน

112นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

14 แกน 1 เปาหมาย คนเพยง 14 คนทตกผลกทางความคดรวมกน มอง

เหนปญหา มองเหนโอกาสในการทจะแกไข คนเหลานกลาย

เปนแกนนำหลกของชมชนททำหนาทในการขบเคลอนงาน

ตางๆ ของชมชนในเวลาตอมา แมวาในชวงเวลานน จะถกหา

วาบา เถอน แตสงสำคญทเหลาแกนนำเรยนรรวมกนคอ การ

ปฏบตการทพสจนใหชาวชมชนไดเหนนนถอวาเปนเครองมอ

สำคญอยางมากในการสรางการเรยนรใหแกคนในชมชน

เชนกน พวกเขาทง 14 คนกลวนเปนผลผลตทตกผลกมาจาก

การเรยนรรวมกนดวยนนเอง

ระยะเวลา 1 ป ชวง พ.ศ.2546 แกนนำเหลานไดพฒนา

และกอเกดขน อกหนงปถดมา ในป พ.ศ.2547 จากคนเพยง 14

คน ขยายผลเปน 30 คน และจาก 30 คน สรางแนวรวมได 74

คน ทตอมาไดขยายครอบคลมทงตำบลควนโพธ กลาวไดวา

ชมชนควนโพธนนมความรทนาสนใจอยางยงในเรองการสราง

กระบวนการเรยนรใหแกคนในชมชน

แมจะมผคนมากมาย แตกลบพบวาคนเหลาน ไมวา

จะเรมตนจากคนเพยงคนเดยว หรอขยายผลเปน 14 คน จน

ครอบคลมทงตำบลกตาม เปาหมายทตงไวกยงเปนหนง เปา

ทอยากจะเหนพนอง ชาวชมชนอยดมสข เกดการรวมทน เกด

การรวมพลงความสามคคของคนทแตกตางกนแตไมแตกแยก

อยางคนมสลม และคนพทธ คนทกคนอยไดอยางมสขในทก

ระดบ ทกตำบล และขยบสทกจงหวดในอนาคต


มคน มทน มเครองมอในการจดการ ขณะเดยวกน ในชวงเวลาทชมชนเองกำลงมกระบวน

การเรยนรรวมกนในเรองการรวมทนนน ป พ.ศ.2547 โครงการ

ฟนฟชวตชมชนและทองถน โดยสถาบนพฒนาองคกรชมชน

(องคการมหาชน) เกดขน และชมชนตำบลควนโพธเองกไดใช

โครงการดงกลาวเปนเครองมอทสำคญในการทำงาน

โครงการฟนฟชวตชมชนและทองถนเกดขนบนฐาน

คดทวา ชาวชมชนควนโพธมทนทางทรพยากรทสำคญ ชาว

ชมชนพงพง พงพาทรพยากรธรรมชาตในการทำกนองอาศยสง

การฟนฟชวตชมชนจงควรทจะเรมจากจดใกลๆ ตว จากทน

ในชมชน ประเดนรวมกนทชาวชมชนจะเขามามสวนรวม หรอ

เศรษฐกจรวมกนของชาวชมชน และจากการกอเกดโครงการ

ฟนฟฯ ดงกลาวนเอง ไดกลายเปนการจดประกายใหชาวชมชน

คดรเรมทจะจดการชมชนของตนเองในเวลาตอมา

...ทงน โครงการฟนฟชวตชมชนและทองถนไดกลาย

เปนเครองมอสำคญทสรางการเรยนรใหกบชาวชมชน เกดการ

เกบขอมล คนหาปญหา วเคราะหขอมลตางๆ ของชมชน ปญหา

ทมองไมเหนสาเหต กคนพบสาเหต ปญหาทยากจะแกไขก

คนพบวธการ ชาวชมชนพบวา ทนาในชมชนถกทงรกรางกวา

2,000 ไร โดยสาเหตลวนเกดจากปญหาเรองรายจายทสงขน

ปยแพง คาใชจายจปาถะมากมาย สดทายชาวนากตองเลกทำ

114นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

เมอคนพบปญหาแนวทางการแกไขจงเกดขน เกด

การรวมกลมคนตางๆ ในชมชน กลมกจกรรมตางๆ ในชมชน

ขนมาเพอรวมกนแกไขปญหา บรณาการองคกร โดยมองถง

ศกยภาพของชมชนในการบรหารจดการ ซงทำใหเกดการคด

วเคราะหหาเครองมอทชมชนจะใชในการจดการตนเอง

และคำตอบทไดคอ “ธนาคารชมชน”

“ธนาคารชมชน” บนหลกชะรอะฮ ฐานความคดทกอใหเกดธนาคารชมชนนน คอ ชาว

ชมชนมเงนนอย กฝากนอย การไปฝากกบธนาคารในระบบ

นนอาจไมสอดคลองกบวถชวต การทำกน ดวยเงอนไขเรอง

เวลา การเดนทางระยะทางไกลเพอเขาเมองฝากเงน รวมทง

เงอนไขความสอดคลอง ทงในแงการฝาก และการถอนเงน

เพราะบนฐานวฒนธรรมอสลามนน ศาสนาไมมระบบการเชอ

เงน การคดดอกเบย อนถอวาผดหลกศาสนา แตในสภาพท

เปนจรงนน ธนาคารในระบบสวนใหญมการคดดอกเบย และ

ระบบการเชอเงน

ดงนน กอนการเรมกอตงธนาคารชมชน แกนนำ

คณะกรรมการหลายคนไดไปแลกเปลยน เรยนร ศกษาดงานใน

ศนยการเรยนรตางๆ เชน ธนาคารชมชนเขาคราม จงหวดกระบ

ธนาคารชมชนบานปาคอก อำเภอถลาง จงหวดภเกต การเรยนร

นวตกรรมจากชมชนอนๆ ไดจดประกายแนวทางตางๆ ใหแก

เหลาแกนนำทออกไปศกษาเรยนร สงทพวกเขาไดจากการไป


แลกเปลยนเรยนร คอ ประสบการณของตนเอง และ

ประสบการณจากชมชนตนแบบ ขอมล ความร บทเรยนทง

ประสบผลและลมเหลว กระบวนการทำงาน การจดการ การ

ขยายผล ลวนเปนขอมลทแกนนำไดนำมาประยกตปรบใชให

สอดคลองกบวถชวตของชาวชมชนควนโพธ

โดยกระบวนการ ขนตอนกวาจะเปดธนาคารชมชน

ไดนน ประกอบดวย

> หาคนทมจตใจรวมกน สรางและพฒนาแกนนำ

> แกนนำสรางแกนนำ แบงบทบาทหนาท

> ทำเวทระดบหมบาน กอนการเปดทำการ

โดยชมชนตองทำเวทระดบหมบาน 1 ครงตอหมบาน

เพอขยายแนวคดการจดการธนาคารชมชน การจดการทน การ

บรหารจดการธนาคาร ประโยชน การจดสวสดการ ยกขอด

ขอเสยของระบบการจดการเงนรปแบบตางๆ เชน ธนาคาร

พาณชยอนๆ และระบบสหกรณ(นตบคคล) เชน การเปน

สหกรณจดเดนทบอกวาทกคนเปนเจาของนน กลบพบวาใน

กระบวนการแลว แทจรงนน ทกคนไมไดเปนเจาของจรงๆ

สมาชกมหนาทแคฝากเงน กระบวนการมสวนรวมนอยมาก

เปนตน

> แลกเปลยนเรยนรทตางๆ สำหรบควนโพธไดมการ

ไปแลกเปลยนเรยนรตามชมชนตางๆ เชน ชมชนตำบลเขาคราม

จงหวดกระบ และชมชนตำบลบางโรง จงหวดภเกต ชมชน

อำเภอถลาง จงหวดภเกต โดยการไปแลกเปลยนเรยนรนน

มงหวงจะพฒนาสรางแกนนำ ทพาคน 74 คนไปจดประกาย

116นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

ไปเรยนร โดยกอนการไปเรยนร กจดใหมการประชมเตรยมตว

แบงกลม หาขอมลของพนท แบงบทบาทหนาทกนตามความ

ถนด ภายหลงการแลกเปลยนเรยนรแตละกลมกจะนำเสนอ

ความคดเหน การเรยนรทเกดขน ทพบวา ทกคนตางตองการ

มงหวง อยากใหธนาคารชมชนเกดขนในพนท เพราะชาวบาน

ไดเหนภาพดำเนนการจรง เกดภาพของชมชนทเชอมโยงกบ

พนทเรยนร

> ทำขอมลใหมพลง เพราะชมชนจะเชอมน และเขา

มามสวนรวม หากพวกเขาเขาใจและตระหนกถงคณคาและ

ประโยชนทจะเกดขน โดยสงทจะทำใหเกดความตระหนกนน

กคอ ขอมล ดงนนแกนนำจงรเรมถอดบทเรยนชมชน ผาน

เครองมอ และกลไกของโครงการฟนฟชวตชมชนและทองถน

ทเรมตนถอดบทเรยนจากฐานปญหาของชมชน และจากฐาน

กลมออมทรพย ดวยคำถาม เชน เดมชมชนมอะไรอยแลวบาง

และเกดอะไร สถานการณอยางไร แลวเราจะแกไขจดการรวม

กนอยางไร เปนตน

> ยกรางระเบยบ เมอเกดความเขาใจและตระหนก

รวมกนแลว นำมาสการรวมกนกำหนด ทำจดระเบยบการ

จดการ ระเบยบการทำงาน ทมรปแบบไมตายตว สามารถปรบ

เปลยนไดตามความเหมาะสมกำหนดโครงสรางกรรมการ

ทคดสรร เลอกกนมาจากแตละหมบาน แบงบทบาทกระจาย

ความรบผดชอบ และการไดมาของประธาน ซงทงกรรมการ

และประธานมวาระ 2 ป รวมทงกำหนดวนเปดธนาคาร ทเปด

ใหบรการในเดอนธนวาคม พ.ศ.2548


ธนาคารชมชนตำบลควนโพธ บรหารจดการบนหลก

ชะรอะฮ ซงคอ หลกกฎหมายอสลามทครอบคลมพฤตกรรม

ของมนษย และเปนกรอบในการทำธรกจของธนาคาร (Sha-

riah Principle) บนหลกคดดงกลาว ธนาคารชมชนตำบล

ควนโพธแบงการจดการเปน 2 รปแบบ คอ

วาดอะห คอ การรกษาทรพย การออมทรพย ฝากเงน

เทาไหรกได

มดอรอบะห คอ การรวมลงทนตงแตฐานเงน 1,000

บาท และไมตำกวา 10 หน ฝากหามถอนระยะเวลา 1 ป

โดยมรปแบบ คอ รบฝาก - ถอนเงน ทกลมออม

ทรพยแตละหมบานจะเอาเขามาฝาก ขนตอน คอ กลมออม

ทรพยในแตละหมจะบรหารจดการเงนในกลมของตวเอง

จากนนเงนสวนทเหลอจากการจดการแลว จะนำมาฝาก ทงน

กลมทมการจดการการเงนนนไมเฉพาะกลมออมทรพยเทานน

แตยงมกลมอนๆ ในชมชน เชน กลมแมบาน กลมอาชพตางๆ

รวมทงคนทวไปในชมชนทไมองกบกลมเขามาใชบรการ

และเปดกวางคนทกคน ทกศาสนา

118นก

รบหว

ใจเหร

ยญบา

ท

เสร คงพนทะระ กรรมการธนาคารชมชน อกหนง

เรยวแรงสำคญ เสรนบถอศาสนาพทธ แตสำหรบการทำงาน

รวมในธนาคารชมชนอสลามแลว เสร กลาววา “คนพทธ มสลมกลวนคนไทยดวยกน ศาสนาแคเปนเครองยดเหนยวคน เทานน เพราะทกศาสนาตางสอนใหคนเปนคนด ทเขามารวม กบธนาคารชมชน กเพราะศาสนาเปนสงทด พนองไทยพทธ กไดประโยชน เราไมมดอกเบย เราเอาทนมาแบงปนกน เรา จดการบรหารบนฐานคณธรรม ปนนำใจพนอง เรามการแลก เปลยนเรยนร ททกคนรบรรวมกนวา ทกคนเปนเจาของ เราจง ฟงความเหนสวนรวมของทกคน และในยามทเกดปญหาจงม คนเขามาชวยเราแกไข สมาชกกลมแมบานบางคนชวยเหลอเรา แมกระทงเอาเงนกวาแสนบาทมาใหเราใชในยามธนาคารเจอ วกฤต”

“เราไมมองเครดต แตเรามองวาสมาชกเขาจะอยไดหรอไม?” มะแอ เจาะบา ผจดการธนาคาร “ธนาคารชมชนนน ทกคนรวมกนเปนเจาของ การจดการเปนอยางไร ระบบม รปแบบอยางไรนน ทกคนรบร รวมกนคด เรามความคดทจะ ชวยเหลอสมาชกจรงๆ เพราะพวกเราเองตางกมบทเรยนจาก สหกรณทวารวยรวมรวยนน แตในความจรงพอรวย สหกรณ ตางหากทรวย แตพอเปนธนาคารชมชน สมาชกเปนเจาของ รวมกนเรากชวยเหลอกนได เชน การใหบรการ ธนาคารบนหลก


อสลามนน เราไมมระบบเชอ ระบบการคดดอกเบยเพราะถอวา เปนการผดหลกศาสนา ธนาคารใหบรการโดยทเรามสถานะ เปนผขายของผอน สมาชกทฝากเงนได 3 เดอน สามารถใช บรการในเรองตางๆ กบธนาคารได หากอยากจะซอสนคา สมาชกกมาแจงรายละเอยด ชนดสนคา จากนนธนาคารจะ จดการซอสนคา และบวกคาใชจายเพมเตมจากราคาจรง 10 – 20% แลวจงนำมาขายแกสมาชก เมอสมาชกมากซอสนคา พวกเขากจะเสยคาผอนสนคาในอตราคงทตลอดระยะเวลาท กำหนดรวมกน จดนคอ จดตางทสำคญ ในระบบของธนาคาร ในระบบเขาคดดอกเบย ถาสมาชกกยมเงน แลวสมาชกขาดการ ผอนสง ดอกเบยธนาคารพาณชยจะเพมขนตลอดเวลา ...แตใน ธนาคารอสลาม เราจะมการพดคย เจรจากน เพราะเรากำหนด ระเบยบ ทเนนประโยชนสมาชกเปนหลก สวนตางทธนาคาร ไดกเปนปนผลเพอสมาชก ดงนนการจดการเราจงเนนสมาชก อยได และมกำลงสามารถสงได ซงรปแบบเชนนกรวมถงการก เพอลงทนสรางอาชพ และการกหมนเวยนดวย สำหรบสงทกไมได คอ การกซอทอง เพราะในการ จดการธนาคารชมชนบนหลกอสลามนน จะพจารณาใหความ สำคญกบสมาชก ความจำเปน ความสามารถในการชำระทไม เกนตว สมาชกอยรอดและสงไดไมเดอดรอน ดงนนหากสมาชก จะกเพอซอทอง จงมองวาไมมความจำเปน หรอการกเพอไป แตงงาน การกไปใชหนดวยเชนกน”

120

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

รปแบบการบรหารจดการของธนาคารชมชนอสลาม

นอกจากจะเปนการเขามารวมเงนทนในชมชนตามเปาหมาย

เบองตนทตงใจไวแลว ธนาคารแหงนยงเปนกลไกหนงในการ

ทำงานเรองเศรษฐกจพอเพยงของชมชนอกทางหนง ภาพ

สะทอนสำคญคอ การกยม ธนาคารจะมองความจำเปนในการ

ดำรงชวตเปนหลก และไมหวงดอกเบย ดงนนความสมพนธ

ระหวางธนาคารชมชนอสลามกบสมาชก จงตองมสนคาเปนตว

ขนกลางเพอไมใชเกดดอกเบย โดยทการคารวมกนนนจะมองค

ประกอบ 3 อยาง คอ ผซอ ผขาย สนคา การทำกจกรรมของ

ธนาคารอสลามตองคบทง 3 อยาง

มะแอ เจาะบา “เราใชระเบยบทเปนพนองมากกวา ระเบยบทเราเรยกวา “อามานะ” ทหมายความถง ความไววางใจ ซงกนและกน ธนาคารในระบบเขาจะมองเรองเครดต มองความ สามารถวาจะสามารถใชคนไดหรอไม แตสำหรบเรา ธนาคาร ชมชนนนไมมองเรองเครดต เราไมมองวาเขาจะใชหนไดหรอไม แตเรามองวาเขาจะอยไดหรอไม” ดวยความคด ความเชอบนฐานการดแลสมาชก ความ

ไววางใจระหวางกนแลว หากสมาชกขาดสง กระบวนการท

ธนาคารชมชนใชในการจดการเรองหน คอ หากขาดสงเขาส

เดอนท 2 จะมการเรยกมาตกเตอน พดคย หากขาดสงใน

เดอนท 3 จะเรยกเขามาคย หาแนวทางแกไขจดการรวม และ

พยายามอะลมอะลวยไปเรอยๆ เพอชวยใหสมาชกมเวลาในการ

จดการแกไขปญหา ทงน ทผานมายงไมมสมาชกสกรายทม


ปญหาเรองการสง เพราะธนาคารไดใชกระบวนการทางสงคม

ในการจดการควบคมดแลสมาชกอกทางหนง

ในสวนของบทบาทหนาททสำคญนน กรรมการ

ธนาคารและเจาหนาทธนาคารตองเรยนรอยตลอดเวลา และ

ตองเขามามสวนรวมในการจดซอสนคา การจดจาย ชำระเงน

กรรมการจะตองไปซอสนคากบสมาชกผกซอสนคา โดยท

สมาชกไมสามารถซอสนคามาแลว เอาใหธนาคารจายเงนใหได

ถอวาผดหลกการจดการอนเปนไปตามบทบญญตเรองการใช

บรการของธนาคารบนหลกศาสนาอสลามนนเอง ทงน ปจจบน

ธนาคารมเงนออมกวา 3 ลานบาท และเงนระดมทนทธนาคาร

จะนำไปลงทนอกกวา 3 ลานบาท และนบตงแตเปดดำเนน

การมานบตงแตป 2548 พบวา ธนาคารชมชนมกำไรตอปอยท

30,000 กวาบาท

แลวชาวชมชนควนโพธไดอะไรจากธนาคารชมชนของพวกเขา หลกคดสำคญในการจดการธนาคารชมชนแหงน

ตงอยบนคณธรรม ตงอยบนหลกคดทางศาสนา ทงน ไมวา

จะเปนศาสนาใด ความเชอแบบไหนกสามารถเขามาใชบรการ

และเปนสวนหนงของธนาคารแหงนได

หลกศาสนาอสลาม ตงอยบนฐานการพงพงองอาศย

การชวยเหลอเกอกลระหวางคนกบคน ชมชนกบชมชน ดวย

หลกความเชอเชนน ธนาคารชมชนตำบลควนโพธจงมแนวทาง

ปฏบตทตงอยบนหลกการจดการเงนแบบอสลาม

122

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ในระยะเรมกอรางจดตงธนาคารชมชนนน แกนนำ 74

คน มกระบวนการสรรหาคณะทำงานขนมายกรางระเบยบ ขอ

ปฏบตเพอใหชาวชมชนไดเขามามสวนรวมในการประชา

พจารณ มการปรบเปลยน และเนนความยดหยนของระเบยบ

ใหสอดคลองกบวถชวต ธนาคารชมชนเปดรบฝากทกวนจนทร

ถงเสาร ตงแตเวลาบายโมงครง จนกระทงเวลาสโมงครง

เพราะชวงเวลาเชา ชาวชมชนสวนใหญจะใชเวลาอยกบการ

กรดยาง

สมาชกนน แบงได 3 รปแบบ คอ สมาชกถอหน

เพอการลงทน โดยมคาสมคร 50 บาท ถอหนไดไมตำกวา 10

หน หนละ 100 บาท ปจจบนมสมาชก 536 คน

สมาชกออมทรพย ฝากถอนรกษาทรพย 12 เดอน

จงสามารถถอนเงนได และสมาชกวาดวยการกเงนฉกเฉน

ปหนงกได 2 ครง (6 เดอนครง)

บนฐานของระเบยบเงอนไขเชนน ชาวชมชนจะ

ไดสงใดจากธนาคารแหงน พบวา บนหลกคดการจดการเงน

แบบอสลาม มหลกสำคญเรอง ซากาด ความหมายของซากาด

นนคลายคลงกบการให การบรจาค ดงนนทกสนป เมอธนาคาร

ทำการปดบญชงบประมาณ 2.5% ของเงนทมถอเปนเงนซากาด

ทจะหมนเวยนกลบมาสคนในชมชน ซงธนาคารชมชนจะเปน

ผดำเนนการจดการซากาดใหแกสมาชกเอง แตกตางจากระบบ

ธนาคารในระบบ ทผฝากทเปนคนมสลมนนจะตองจดการ

ซากาดดวยตวเอง โดยทการซากาดนน อาจจะไมไดเกดการ

หมนเวยน แบงปนแกคนในชมชนกเปนได


การซากาดของธนาคารชมชนควนโพธ จงทำใหคนใน

ชมชนทกระดบไดชวยเหลอ แบงปนเกอกลกนดวยระบบ

การจดเกบซากาด นบวาเปนการจดการเงนทกอใหเกดสมดล

ขนในชมชน ทงน การซากาดนน มหลายประเภทดวยกน

เชน ใหแกคนอนาถา คนจน คนทตกรถระหวางการเดนทาง

คนเพงเขาศาสนาอสลามมาได 3 ป คนททำงานเผยแพรศาสนา

คนทเปนทาส (ในสมยอดต) เจาหนาทรฐททำหนาทจดเกบ

ซากาด แตสำหรบธนาคารชมชนตำบลควนโพธ เงนซากาด

เหลานจะถกนำมาใชกอเกดประโยชนในชมชน

นอกจากระบบการจดการเงนแบบอสลาม โดยเฉพาะ

เรองการจดเกบซากาดแลว ธนาคารชมชนแหงนยงถอเปน

พนทเรยนรสำคญของชาวชมชน ทคนในชมชนมาพบปะ พดคย

แลกเปลยนกนมากขน มพนททจะรวมตว ขณะเดยวกนกกอเกด

การรวมเงน รวมทน ...และเมอธนาคารชมชนสามารถเขามา

จดการเรองเงนใหแกคนในชมชนไดแลว จากเปาของธนาคาร

ทตองการกอใหเกดการออม การสะสมเงน กขยายไปสการฟนฟ

ชมชนทงระบบ เกดการเชอมโยงปญหาหนงไปสปญหาอนๆ

124

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

“ธรกจ” สรางงานใหคนในชมชน เอาเงนสมาชกฝากมาลงทน “เราทกคนคอเจาของ” จากทนาราง เกดการคดแกไข ผานการบรณาการทน

โดยกลไกของธนาคารชมชน ทำใหเกดโรงสขาว โรงอบขาว

รถไถชมชน ทเขามาแกไขปญหาตางๆ ทชาวชมชนประสบเรอง

คาใชจายในการทำนา เกดกจกรรมกลมตางๆ ทเชอมรอยกน

อยางเปนระบบ เชน

> กลมฌาปนกจ

> กลมแมบาน

> กลมเยาวชน

> โรงอฐชมชน

> รถหกลอบรการ

> รถไถรบจาง

> วทยชมชน

สรางธรกจชมชน โรงสขาว โรงอบขาว โรงปย ลด

ตนทนการผลต เพมรายได การลดตนทนการผลตของครวเรอน

เชน จากเคยใชจาย 300 บาทตอไร แตหากเปนสมาชกธนาคาร

ลดคาใชจาย เพราะลดให 30 บาท เปนวาลงทนตอไร 270

บาท

เมอเปาหมายขยบมาสการแกไขปญหาเรองคาใชจาย

และภาระหนสน ธนาคารชมชนควนโพธไดเขามารบซอหนจาก

ชมชน เปลยนเจาหนจากหนนอกระบบ หนธนาคารในระบบ


มาเปนหนของธนาคารชมชนของตวเอง สรางหนทางในการ

หลดพนจากวงจรดอกเบย ดวยการชวยเหลอสมาชกผานรป

แบบการขายผอนสนคา สมาชกไดสนคาทไมมดอกเบย จายคน

ในอตราคงทจนกวาจะจายคนหมด

กระบวนการการจดการตางๆ ทเกดขน เชอมรอยให

เกดการจดการเงนของชมชนอยางเปนระบบ ชาวชมชนมเงน

ออม มรายได ลดรายจาย ลดภาระหน มเวลาใหกบครอบครว

มกจกรรมทสอดคลองกบวถชวตมากขน ขณะเดยวกนระบบ

การเกอกลกนของชมชน ยงถกสรางขนผานกองทนสวสดการ

ชมชน ทมการจดสวสดการแกสมาชก ทงคารกษาพยาบาล

ทนการศกษา เงนผสงอาย 70 ปขนไป

126

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

สวสดการชมชน >เมอมการเกด จะเปดบญชใหแกลก โดยธนาคารเปด

ใหจำนวนเงน 500 บาทตอลกหนงคน (โดยทพอแมตองเปน

สมาชกทงค)

>หากมการนอนโรงพยาบาล ธนาคารจะจายคา

ชดเชยให 100 – 2,000 บาทตอป เปนระยะเวลา 20 คนตอ

1 ป (โดยมอตราการจายชดเชย คอ เปนสมาชกระยะเวลา 1 ป

คนละ 100 บาท เปนสมาชก 2 ป คนละ 120 บาท)

>ทนการศกษาตามชวงชน ป.1-ป.3, ป.4-ป.6, มธยม

ศกษาจนถงระดบปรญญาตร

>เอออาทรตอนชรา อาย 70 ปขน อายสมาชก 1 ป

ใหเดอนละ 20 บาท สมาชกเวลา 20 ปเกณฑสงสดถง 300

บาท

>เยยมไข ไมเกน 150 บาทตอครง หากแตผลลพธ

ทตามมาคอ เกดกระบวนการเชอมโยงกน สมาชกไดเจอสมาชก

เพอนบานเจอเพอนบาน ชาวบานสนทกนมากขน

>สนชวต จะขนอยกบอายการเปนสมาชก แตอย

ระหวาง 500 – 10,000 บาท

>อบตเหต ชวยเหลอ 20% ในฝายคกรณ โดย

ธนาคารมองวา หากชวยเหลอทงหมดจะเปนการสงเสรมใหคน

เกดความประมาท จงชวยเพยง 20% เทานน


มะแอ เจาะบา เสร คงพนทะระสายณฑ ศรนอย

128

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท


จากวนแรกของธนาคารชมชน จนวนน หากถามวา จากวนแรกๆ ทตองทำงานอยางหนก

ขยายแนวคดเรองการเปดธนาคารชมชนนน มทงถกหาวาบา

เถอน ไมไดรบการยอมรบนน กบวนนธนาคารชมชนตำบล

ควนโพธ และแกนนำผรวมกนบกเบก รสกอยางไรบาง

สายณฑ ศรนอย ยมนอยๆ กอนบอกวา “เปน เรองจรงทวาเราไมไดเรยนรดานธนาคาร เราไมเคยจบการ ศกษาเรองบญช ธนาคาร แตธนาคารชมชนเปนศนยการเรยนร สำหรบเรา เราเรยนรทงปญหา และอปสรรค และนอกจากเรา คนทำงานแลวธนาคารชมชนยงไดสรางกระบวนการเรยนร สำหรบคนในชมชนเชนกน จากเปาหมายทเราตงไววาจะเปนศนยกลางของการ รวมคน เรามนใจวาถาเรารวมคนได พลงของคน พลงของทน พลงของภมปญญาตางๆ จะนำไปสการจดการชมชนทงระบบ ทงการฟนฟนาราง การฟนฟทรพยากร และการฟนฟวฒนธรรม และหากประเมน เรากพบวาเรากาวมาไกล เราไปไดไกล กวา 70 – 80% คอ เรามสมาชก 1,000 (จากจำนวนประชากร 6,000 กวาคน) แตความสำเรจคดนนเรามองทครวเรอน สมาชก รายคนทเชอมโยงไปสระดบครวเรอนของตวเอง ทเรามครว เรอนกวา 1,200 ครวเรอน ทงๆ ทเราเรมตนจากทไมม อะไรเลยในชมชน คนในชมชนรวมกนตอยอด เราสรางคน เราเพมทนคนแกชมชน

130

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ดงนน สำหรบเราแลว ผลลพธทไดมากมายกวาเรอง เงน เพราะเรารจกทจะจดการตวเอง เกดคนทมจตอาสา เกด กระบวนการมสวนรวม เรามการรวมกลม มการบรหารจดการ เรามองเหนทน เหนทรพยากรทมในชมชน”

บรณาการ “ทน” : คณคาทมากกวามลคาเงนออม แมวา ธนาคารชมชนจะเปนกลไกสำคญในการรวม

ทนตางๆ ของชมชน ทชาวบานเรยกกนวา นคอการบรณาการ

ทนนน หลายคนอาจมองวาทนทชาวบานพดถงคอเงน คอ

ทรพยสน แตแทจรงแลว กระบวนการทชมชนรวมกนทำเปา

สำคญไมใชเรองมลคาของเงนออมเทานน แตเบองหลงของ

มลคานนมคณคาทมากกวาเกดขน

“ทน” ทกอเกดขนบนฐานคณธรรมของชมชน คณ

ธรรมบนหลกศาสนาทมงหมายจะใหผคนอยอยางมความสข

พงพาตนเองไดอยางไมเดอดรอน ผคนทหมายรวมถงคนทก

คนในชมชนไมใชเฉพาะสมาชกเทานน ทนทหมายรวมถง คน

เงน ทรพยากร วถชวตวฒนธรรม


สายณฑ ศรนอย แกนนำชมชน “ธนาคารเปนเพยง สถานะททำใหเกดการรวมคน เพอสรางกระบวนการเรยนร เพอการพฒนาชมชนอยางมสวนรวม เปนศนยการเรยนรเพอ บรณาการทนทกอยางในชมชน ทงคน สงคม ทรพยากร ศาสนา คณธรรม จรยธรรม และทนทรพย แมวาจะไมบรรลผลสำเรจ เราไมไดรบงบประมาณจากภาครฐเลย แตเราไดสรางกระบวน การเรยนร พลงจากชมชนดวยตนเอง ถงลำบาก นำตาไหล กภมใจ” มะแอ เจาะบา ผจดการธนาคาร “เราสรางฐานะ ของตนเอง เหนคณคาของสงทไดรบจากธนาคาร” เสร คงพนทะระ กรรมการธนาคารชมชน “ธนาคาร สรางการให สรางกระบวนการมสวนรวมสวสดการของคนใน ชมชนทกคน แมยากทจะทำได แตหากทำไดเราจะเขมแขง และ จะเปนจดเรยนรสำหรบคนอนๆ ตอไป” การจดการธนาคารชมชน หรอสถาบนการเงนของ

ชมชนตำบลควนโพธบนหลกศาสนาอสลามนน จงเปนการ

บรณาการทนสำคญทกอยางของชมชนเขารวมกน ทนตอทน

ทนเพมทน กอเกดทนคน แกนนำ 74 คนทหมนเวยนเขามา

ทำงาน และขยายผลสสมาชกคนอนๆ ในชมชนอยางตอเนอง

รวมทงกลมสตร แมบาน ทเขามามบทบาทมากขน รวมทง

ทนสมาชก 1,200 คนทเปนหนงของการขบเคลอนธนาคาร

ชมชน

132

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

ทนใจ จากผคน 1,000 กวาคน ทเชอมนเอาใจมา

รวมกนทำงาน เปนสมาชกธนาคาร ทนเงน ทมเงนออมกวา 3

ลานบาท และเงนเพอการลงทนกวา 3 ลานบาท และรวมทง

เงนสวสดการ กองทนสวสดการอกกวา 200,000 บาท

ทนกจการ เกดกจการทธนาคารลงทนทำ ททกคน

เปนเจาของรวม 4 กจการและ 1 ศนยการเรยนร

ทนสงคม ชาวบานลดรายจาย เกดการระบบเศรษฐกจ

ระดบครวเรอนทเนนความพอเพยง ใชเงนตามความจำเปน ม

การชวยเหลอกนและกน ผานเงนสวสดการ และมการเรยนร

ระหวางกน

และทสำคญ คอ ทนการเรยนรตลอดชวต การกาว

เดนของชมชนเรมตงตนจากความไมร เจอทงปญหา อปสรรค

หากแตสงเหลานนไดนำสการเรยนรทจะจดการแกไข โดยท

ทกคนเปนเจาของและเรยนรทจะจดการปญหารวมกน “เราคย กนแบบลกชาวบาน หลานชาวนา เราไมเคยเรยนรการมสวน รวมจากคนขางนอก เพราะเราสรางการมสวนรวมกนเอง และ หลายคนสามารถสรางการเรยนรใหคนอนตอ”


134

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

กาวทเดนมา และกาวทหวงจะไปตอ วนน กระบวนการตางๆ ทเกดขนในชมชนตำบล

ควนโพธ ตองยอมรบวา ดอกผลสำคญภายใตกระบวนการตางๆ

นนคอ แกนนำ คอผนำในชมชนทมการเรยนรตวเอง เรยนร

ผอนอยางตอเนอง จากแกนนำเพยงหนง ขยบขยายเพาะกลา

สรางคนเปนรอย และจากคนเปนรอยสามารถกาวขนมาเปน

วทยากรกระบวนการไดกวา 20 คน ไมผลดตอไปทชมชนมง

จะสงตอ คอ ลก หลานในชมชน

เดกและเยาวชน ทพอแม ผหรบผใหญในชมชนไดป

ทาง สรางการเรยนรไวให ในทกงานเวทประชม งานกจกรรม

ศกษาดงาน จะมพนทสำหรบเดกๆ ในการเขามาเรยนรดวย

เสมอ มการสลบผลดเปลยนคนในชมชน ใหทกคนไดเขาถง

ความรรวมกน ดวยเหตน คนทกคนในตำบลจงมโอกาสรบไม

เทาๆ กน เรยนรรวมกน ชมชนตำบลควนโพธจงเปนชมชนเรยนร

ทงเรยนรตวเองและเรยนรผอน

จากกาวทเดนผานมานน การเชอมประสานกบ

หนวยงานภาคตางๆ เปนอกจดสำคญในความสำเรจนน ใน

ระยะเวลาทชมชนทำงานขบเคลอนมา มกองหลงทเขามาหนน

เสรมไมขาดหาย ทงหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ทงเลก ใหญ

ไมวาจะเปน สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

ธนาคารอสลามแหงประเทศไทย สถาบนวจยแหงชาต (สกว.)

ศนยคณธรรม สถาบนการจดการทางสงคม และหนวยงานอนๆ

อกหลายแหงทอาจจะไมไดกลาวถงกตามท


สายณฑ ศรนอย “ขณะเดยวกน ภาครฐ ภาคตางๆ กยอมรบศกยภาพของคนตำบลควนโพธ เกดการเชอมโยงภาค ทำงานรวมกบปกครองจงหวด พฒนาชมชน เกษตร กศน. กรมพฒนาฝมอแรงงาน กาชาด ทเปนความรวมมอทงในแง งบประมาณ และความรตางๆ สำหรบควนโพธ เราไมมองตวภาคพฒนา แตเรามอง ทตวเรากอน เรมตนจากตวเอง และมองคนในชมชนทคด เหมอนกน และคนๆ นนจะตอกบใครบาง ภาคเรามองทหลง เรายนบนลำแขงของเราเอง เราไมใหใครกำหนดทศทางของ เราเอง ถามวาทอมย ทกคนมทอ เราทอไดแตถอยไมได เพราะ ฉะนน ไมวาจะปจเจกหรอองคกร การทอและถอยจะนำมา สการลมสลาย การเจออปสรรคจะเปนบทเรยนในการพฒนา ตอ ยนใหนงและมนใจ ใชกระบวนการมสวนรวม อยาเดน คนเดยว เราตองเดนอยางมสวนรวม ..วนน เราสรางคนรนใหม โดยใชกระบวนการเรยนร คนรนใหมทเปนลกหลานของสมาชก เราหยบภาพถายมาด ภาพถายของวงประชมทเราจะเจอผ คน กลมคนทหลากหลาย วย อาย ความคด รวมทงตวกรรม การเองกมความหลากหลายของอายดวย ตงแต 20- 30- 40 จนกระทง 50 ปกยงม” มะแอ เจาะบา ผจดการธนาคาร “วนน เราพบ ความเขมแขงของชมชน เราพดไดวา คนในชมชนไดรบสวสด-การทเทาเทยมกน อยากใหคนทำงานในดานนเรมจากตนเอง

136

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

อยาไปเรมจากบคคลอน อยาคดวาคนนน คนนจะทำใหเรา เพราะเราตองเรมจากทนของเราเอง มอของเราเอง” ระยะเวลาไมนานนกทชมชนตำบลควนโพธไดสราง

เครองมอในการจดการแกปญหาของตนเอง จดการสงคมของ

ตนเอง คงบอกไมไดวา เครองมอ หรอนวตกรรมทชมชนสราง

ขนนนจะแกไขปญหาของชมชนไดทกอยาง และสมบรณแบบ

เพราะเสนทางจากนไปคอการเรยนร ทดลอง ปรบใช ปรบแก

ใหสอดคลองกบวถชวต ใหเหมาะสมกบสภาพสถานการณท

เกดขน กาวทไดเดนผานมาแลว ยอมเปนบทเรยนสำคญทจะ

กาวตอ ปญหาวกฤตยงเปนบทเรยนทาทายสำหรบชมชนเสมอ

อยางทแกนนำธนาคารชมชนกลาวไว ทอไดแตอยาถอย แม

นำตาจะไหลกยงมความภมใจเกดขนในสงทลงมอทำ

หากถามวาจดเดนทนาสนใจของธนาคารชมชน

ตำบลควนโพธคออะไร คำถามทแจมชดทสด คอ คนทนมใจ

ใจของความทมเท และมกระบวนการสรางคน พฒนาตนทน

ของชมชนบนฐานคณธรรม ชวตทมความสขไมใชการอยรอด

คนเดยว แตตองเปนกระบวนการสำหรบคนทกคน ทจะมความ

สขและรอยยมรวมกน “คน ทน คณธรรม” จงเปนสงทสามารถ

มาเรยนรไดทควนโพธ

ขนตอ

นการเปดธ

นาคารช

มชน

• หาคน

ทมจต

ใจรวมก

น สร

างแล

ะพฒน

าแกน

นำ

• แก

นนำส

รางแกน

นำ แ

บงบท

บาทห

นาท

• ทำ

เวทระด

บหมบ

าน•

แลกเป

ลยนเรยนร

ทตาง ๆ

• ทำ

ขอมล

ใหมพ

ลง

ธนาคารชม

ชนตำ

บลคว

นโพธ

สวสด

การ

• เมอม

การเก

ดเปด

บญชใ

หแกล

ก จำ

นวนเงน

500บา

ทตอห

นงคน

(พอแ

มเปน

สมาช

กทงค)

• หากม

การน

อนโรง

พยาบ

าล ธนา

คารจะจายคาชด

เชยใ

ห 10

0 –

2000 บ

าทตอ

ป เปนร

ะยะเว

ลา 2

0 ค

นตอ

1 ป

• ทน

การศ

กษาต

ามชว

งชน

ป.1-ป

.3, ป

.4-ป

.6, ม

ธยมศ

กษาจนถ

งระดบป

รญญา

ตร

• เออ

อาทร

ตอนช

รา อ

าย 7

0 ป

ขน อ

ายสม

าชก

1 ป

ใหเดอน

ละ 2

0 บ

าท

สมาช

กเวลา

20 ป

เกณฑส

งสดถ

ง 30

0 บ

าท•

เยยมไ

ข ไม

เกน 1

50 บ

าทตอ

ครง

• สน

ชวต

จะขน

อยกบ

อายก

ารเปนส

มาชก

แตอ

ยระหวาง 50

0 –

10,0

00 บ

าท•

อบตเหต

ชวย

เหลอ

20%

ในฝา

ยคกรณ

ธรกจ

ของธนา

คารช

มชน

• กล

มฌาป

นกจ

• กล

มแมบ

าน

• กล

มเยาวช

น

• โรง

อฐชม

ชน•

รถหก

ลอบร

การ

• รถ

ไถรบ

จาง

• วท

ยชมช

น

ผลทเกด

ขนธน

าคารมเงน

ออมก

วา 3

ลาน

บาท

และเง

นระดมท

นทธน

าคารจะนำ

ไป

ลงทน

อกกว

า 3

ลานบ

าท แ

ละนบ

ตงแต

เปดด

ำเนนก

ารมา

ตงแต

ป 25

48 พ

บวาธนา

คารช

มชนม

กำไรตอ

ปอยท

30,0

00 ก

วาบา

ท

สมาช

กชมช

นรวม

มอรวมใ

จกนพ

ฒนาช

มชน

เกดกา

รรวม

คน รวม

เงน

รวมใ

จ แล

ะการเรย

นรของส

มาชก

ฐานค

วามค

ดและเปาหมา

ยธนา

คารช

มชน

• มเงน

นอย-

ฝากน

อย•

ยนระย

ะการเดนท

าง ส

ะดวก

ขน•

เงอนไ

ขสอด

คลองใน

การฝ

ากถอ

นตาม

หลกศ

าสนา

• ไม

ใหเงน

ไหลอ

อกนอ

กชมช

น •

ชาวบ

านขายผ

ลผลต

ไดกน

ำเงนม

าฝาก

•

เชอม

โยงไปส

วสาหกจ

ชมชน

•

เกดกา

รบรณ

าการกจ

กรรม

ในชม

ชนได

แทจรง

หนาท


ารแล

ะเจาหนา

ท•

จดซอ

สนคา

จดจ

ายชำ

ระเงน

และไป

ซอสน

คากบ

สมาช

กผก

การบ

รหารจด

การบ

นหลก

ชะรอะฮ

• วาดอ

ะห

คอ ก

ารรกษา

ทรพย

การออ

มทรพ

ย ฝา

กเงนเทา

ไหรกได

•

มดอรอบ

ะห

คอ ก

ารรวมล

งทนต

งแตฐ

านเงน

1,0

00 บ

าท

และไม

ตำกว

า 10

หน

ฝากห

ามถอ

นระยะเว

ลา 1

ป

รปแบ

บการบร

หารจดก

ารอน

• ให

กตาม

ความ

จำเปนใ

นการดำ

รงชว

ต(เศรษ

ฐกจพ

อเพยง)

• ใช

สนคา

เปนต

วกลา

งมใช

ดอกเบ

ย•

ใชระเ

บยบค

วามไ

ววางใจ

ซงกน

และกน

• ตด

ตามห

นดวย

การต

กเตอน

พดคย

• ใช

กระบ

วนกา

รทางสง

คมจด

การควบ

คมดแ

ลสมา

ชก


บทสรป : หวใจของเหรยญบาท “จนเงน แตไมจนใจ”

สำหรบชาวชมชนแลว การจนเงนอาจทำใหพวกเขา

ตองทำงานหนกขน ประหยดขนหรอบางทอาจถงขนกระเบยด

กระเสยนมากขน แตกยงอยรอดได เพราะใจยงสอย ใจยงไหวอย

หากแตวนใด ถาพวกเขาจนใจ กาวยางของการเดนตออาจ

สะดด และหยดชะงกงน

...จากบทเรยนและประสบการณจากกระบวนการ

การบรณาการทนชมชน ไมวาจะเปนในพนทใด ทงเครอขาย

ออมทรพยสำโรงใต จงหวดสมทรปราการ, ธนาคารความด

ตำบลหนองสาหราย จงหวดกาญจนบร, บานบกลาง ต.บเปอย

อ.นำยน จ.อบลราชธาน และธนาคารชมชนหลกอสลาม ตำบล

ควนโพธ จงหวดสตล ยนยนไดดวา การบรณาการทนของชมชน

ไมใชการควบรวมสถาบนการเงน บรรษทการเงนอยางในภาค

เศรษฐกจทำกน และไมใชแคเอาเงนมารวมกนเพอใหไดเงน

กอนโตๆ แตสำหรบชมชนแลวนน “ทน” มความหมายทลกซง

และมคณคามากกวามลคา ทนทพวกเขารวมกน คอ

140

นกรบ

หวใจ

เหรยญ

บาท

> ทนเงน ทหาเกบหาไดจากการทำมาหากน ไมใชเงน

มากมาย หลกรอยหลกพนแตมคณคาเพราะชาวบานอดเพอ

ออม หรอลดรายจายเพอออมโดยแท

> ทนทางสงคม จากเงนทกกอนทออมรวมกน สมาชก

ทกคนคอเจาของรวม ไดรบผลประโยชนทงระดบบคคลจาก

การปนผล และผลประโยชนสวนรวม ดอกผลตางๆ จากเงนทนท

งอกเงยขนจะถกคดเพอสรางสงดๆ สำหรบลกหลาน ผเฒาผแก

คนพการ คนเจบไขไดปวยในชมชน แมจะไมมากมายในมลคา

แตมากมายในคณคาของนำใจทมอบใหกน

> ทนกจการ กลมตางๆ ทสรางอาชพตอยอดขยบ

ขยายฐานงานเพอคนในชมชน เชน โรงส โรงปย กลมไขเคม

กลมแมบานแปรรป เปนตน สงนจะเปนอาชพสำหรบลกหลาน

ตอไปในอนาคต

> ทนความร ในกระบวนการทำงานตองเจอทงปญหา

และอปสรรค หลายแหงลมลกอยหลายครง หลายแหงผด

พลาดอยหลายหน ทงคดทงคนเครองมอทจะใชอยางเหมาะสม

กบชมชนของตนเอง กอเกดเปนความร ทเชอไดวา หลายหว

ดกวาหวเดยว ความรหลายหวระดมรวมกนจนเกดเอกภาพ

และใชขบเคลอนงานในชมชนไดจรงๆ

> ทนมตรสหาย ทนอกจากจะทำงานกนเองภายใน

ชมชนแลว ยงมการขยบตอเชอมไปยงชมชน กลมภายนอก

เรยนรแลกเปลยนระหวางกน เอาประสบการณเอาความรมา

แลกมาจดประกายไฟรวมกน เกดมตรทมฝนรวมกนกระจาย

ทวประเทศ


และทสำคญ คอ ทนคนและทนใจ ประสบการณ

จากทง 4 พนทพสจนและยนยนไดดวา “ชาวบานไมเคยจนใจ อาจไมรำรวยเงนทอง แตรวยใจ” มากดวยหวจตหวใจของผ

คนทมารวมกนทำงาน ไมวาจะเปนแกนนำทตองตอสตอเสยง

วพากษวจารณนานปการ สมาชกทเอาใจมารวมดวยชวยกน

มนอยชวยนอย มมากชวยมากตามแรงตามกำลง นคอตนทน

ทยงใหญ ทไมวาในอนาคตสถาบนการเงนของชมชน หรอ

กลมออมทรพย กลมใดๆ จะเตบโตมากหรอนอย จะไปตอ

หรอจะหยดนง แตผคนทกอเกดจากกระบวนการเรยนรน ใจท

ตระหนกถงคณคาของตนเอง คณคาของชมชนรวมกนน ยอม

เปนรากฐานสำคญในการทำงานกจกรรมตางๆ ในอนาคต

ทามกลางกระแสคลนของการพฒนา เศรษฐกจเรา

เศรษฐกจโลกทไมอาจแยกสวนจากกนได เหมอนเดดดอกไม

สะเทอนถงดวงดาว กระทบจากจดหนงกสนสะเทอนไปตามๆ

กน วนน ชมชนทองถนกำลงยนสกบกระแสคลนลมนน คนเลกๆ

ทไมนงเฉยตอปญหา เหมอนเงนบาทอาจนอยนด แตเมอม

หลายบาท มหลายคนกมพลงมากมายจรงๆ ... “คนจนผยงใหญ เขาเหลานคอ นกรบหวใจเหรยญบาทอยางแทจรง”




Documents

นักรบ "หัวใจ" เหรียญบาท