ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΗΓΗ(Γ’ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Οι πίνακες που καλούνται συνήθως να σχολιάσουν οι μαθητές στην Ιστορία περιλαμβάνουν στατιστικά δεδομένα που αφορούν την οικονομία ή τον πληθυσμό μιας περιοχής, τη φυλετική του σύσταση, τις επαγγελματικές δραστηριότητές του κ.α. Όλα αυτά αποτελούν ιστορικές πληροφορίες, οι οποίες βέβαια αποδίδονται πιο σχηματικά απ’ ό,τι τα δεδομένα ενός ιστορικού κειμένου. Επομένως γίνεται αντιληπτό πως, όπως και στο σχολιασμό ενός παραθέματος, ο μαθητής οφείλει να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τα δεδομένα του στατιστικού πίνακα συνδυάζοντάς τα με τις πληροφορίες που γνωρίζει από την ιστορική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου. Όταν ζητείται από τους μαθητές να απαντήσουν σε ερωτήσεις που περιλαμβάνουν πίνακες, συνήθως τους ζητούν να επιβεβαιώσει τα όσα ήδη γνωρίζει. Ωστόσο, τα επιπλέον στοιχεία που περιλαμβάνει ένας πίνακας είναι αναγκαίο να επισημανθούν, ώστε να δείξει ο μαθητής ότι είναι σε θέση να αξιολογεί και περαιτέρω πληροφορίες. Έτσι, τα όποια ποσοτικά ή στατιστικά δεδομένα είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν στην απάντηση, όχι όμως σχεδιαγραμματικά, αλλά σε ρέουσα γλώσσα -με σωστή ορθογραφία σύνταξη και με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις ή φράσεις.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1) Πανελλαδικές 2008 (εσπερινών λυκείων) –Θέμα Β2Αφού σχολιάσετε τα στοιχεία των πινάκων που ακολουθούν (μονάδες 12) και αξιοποιήσετε τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στη συμβολή των προσφύγων στην αγροτική παραγωγή και την ανάπτυξη της ταπητουργίας (μονάδες 13).

Μονάδες 25 Παραγωγή δημητριακών, καπνού και βάμβακος

(σε χιλιάδες τόνους) Έτος Δημητριακά Καπνός Βαμβάκι

1922 534,8 19,8 5,0

1923 602,3 37,8 8,0

1924 683,0 50,2 10,2

1925 708,7 60,8 10,5

[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΕ΄, 1978, Αθήνα, σελ. 297 ]

Οργανωμένα Εργαστήρια Ταπητουργίαςστη δεκαετία του 1920

Έτος Εργαστήρια Αργαλειοί Εργάτριες

1922 7 150 400

1923 22 600 2.135

1925 41 1.914 5.255

1928 63 4.300 12.500

[Χρ. Χατζηιωσήφ (επιμέλεια), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, 1922-1940, Ο ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ, Β1, 2002, Αθήνα, σελ. 27].

Ενδεικτική απάντηση

Εισαγωγή (φράσεις από τις σελίδες 166-167): Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους. Το προσφυγικό ζήτημα, ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής αποτέλεσε για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας. Ειδικά η ελληνική οικονομία επωφελήθηκε μεσοπρόθεσμα από την εγκατάσταση των προσφύγων, παρόλο που για ένα διάστημα η άφιξή τους φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για το ελληνικό κράτος. Σχολιασμός πρώτου πίνακα: Σύμφωνα με τον πρώτα πίνακα είναι εμφανής η αύξηση της παραγωγής δημητριακών, καπνού και βάμβακος μετά την άφιξη των προσφύγων. Συγκεκριμένα, το 1922, κατά το οποίο συντελέστηκε η Μικρασιατική καταστροφή, η παραγωγή δημητριακών (σε χιλιάδες τόνους) ήταν 534.8, καπνού 19.8, βάμβακος 5.0. Το 1923 παρατηρείται θεαματική αύξηση της παραγωγής δημητριακών 602.3, καπνού 37.8 και βάμβακος 8.0. Η άνοδος αυτή πιθανότατα σχετίζεται με την άφιξη των προσφύγων μετά την υπογραφή της Σύμβασης της Λοζάνης και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Το 1924 πραγματοποιείται και άλλη αύξηση της παραγωγής δημητριακών 683, καπνού 50.2 και βάμβακος 10.2. Τέλος το 1925 η αύξηση συνεχίζεται και για τα δημητριακά φτάνει τους 708.7 τόνους, για τον καπνό 60.8 και για το βαμβάκι τους 10.5. Στους λόγους αύξησης της αγροτικής παραγωγής κατά την περίοδο 1924-1925 θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και την άφιξη των περίπου 200.000 που έφτασαν από την Καππαδοκία και γενικότερα την Κεντρική και Νότια Μικρά Ασία, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα το 1924 και 1925 με τη φροντίδα της Μικτής Επιτροπής (σελ.146). Συνοψίζοντας τα παραπάνω στατιστικά δεδομένα, γίνεται αντιληπτό ότι το 1925 η παραγωγή δημητριακών, που είναι απαραίτητα για τη σίτιση της μεγάλης μάζας του πληθυσμού, αυξήθηκε κατά 174.00 τόνους σε σχέση με το 1922, η παραγωγή καπνού σχεδόν τριπλασιάστηκε, ενώ η παραγωγή βαμβακιού διπλασιάστηκε. Συνολικά οι επιπτώσεις που είχε ο αγροτικός τομέας από την άφιξη των μικρασιατών προσφύγων ήταν θετικές. Στοιχεία από το βιβλίο: «Κατ’ αρχήν....πατρίδα τους» (σελ.167-168) Σχολιασμός δεύτερου πίνακα: Οι πρόσφυγες, βέβαια, που ήρθαν στην Ελλάδα έφεραν μια νέα πνοή και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Ένας από αυτούς υπήρξε η βιοτεχνική και βιομηχανική παραγωγή. Ενδεικτικές είναι οι πληροφορίες που αντλούμε από το δεύτερο πίνακα, αναφορικά με τις εγκαταστάσεις, τα μέσα και το ανθρώπινο δυναμικό των οργανωμένων εργαστηρίων ταπητουργίας κατά την περίοδο 1922-1928. Ειδικότερα, τα καταγεγραμμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα οργανωμένα εργαστήρια ταπητουργίας το 1922 ήταν 7, οι αργαλειοί 150 και 400 εργάτριες. Με την άφιξη των προσφύγων τα εργαστήρια αυξάνονται θεαματικά το 1923 σε 22, οι αργαλειοί σε 600 και οι εργάτριες φτάνουν τις 2.135. Το 1925 συνεχίζεται η αύξηση και τα εργαστήρια γίνονται 41, οι αργαλειοί 1.914 και οι εργάτριες 5.255. Τέλος το 1928 τα εργαστήρια γίνονται 63, οι αργαλειοί 4.300 και οι εργάτριες φτάνουν τις 12.500. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι από το 1922 και μετά, με την άφιξη των προσφύγων, με τις γνώσεις τους και το ζήλο τους για δουλειά και επιβίωση αυξήθηκαν τα εργατικά χέρια, βελτιώθηκε και πολλαπλασιάστηκε η παραγωγή και σημειώθηκε

πρόοδος στην παραγωγή χαλιών. .. Σχολικό βιβλίο, σελ.168: «Η άφιξη των προσφύγων... οικοδομικών υλικών» Αξίζει να σημειωθεί ότι το προσφυγικό ζήτημα επηρέασε και το γυναικείο εργατικό κίνημα. Είναι χαρακτηριστικό, λόγου χάρη, ότι ο δεύτερος πίνακας αναφέρεται στων αριθμό των εργατριών και όχι των εργατών στο χώρο της οργανωμένης ταπητουργίας. Είναι γεγονός ότι «η άφιξη των προσφύγων ....ενδυμάτων» (σχολικό βιβλίο, σελ. 169) Όλα όσα προαναφέρθηκαν δείχνουν ότι η οικονομία τονώθηκε τόσο στον πρωτογενή όσο και στο δευτερογενή τομέα από την άφιξη των προσφύγων κατά τη δεκαετία του 1920. Αν λάβουμε υπόψη και τις συνέπειες που είχε στον πολιτισμό, στην κοινωνική οργάνωση, στην εθνολογική σύσταση και στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, γίνεται κατανοητό το γιατί ορισμένοι θεωρούν το 1922 ως αφετηρία της νέας Ελλάδας.

***ΑΣΚΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Αξιοποιώντας τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα και στηριζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις, να σχολιάσετε την αναλογία των προσφύγων στους δήμους του πίνακα, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της εγκατάστασής τους τόσο στη δημογραφική/ εθνολογική σύσταση της χώρας .

Επιμέλεια: Μπακιρτζόγλου Δέσποινα

ΠΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Δράμα 70,2 %

Καβάλα 56,9 %

Σέρρες 50,4 %

Θεσσαλονίκη 47,8 %

Μυτιλήνη 46,8 %

Ξάνθη 41,4 %

Πειραιάς 40 %

Ηράκλειο 35,9 %

Χίος 35,7 %

Κομοτηνή 34,1 %