ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΡΑΒΙΝΕ-ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΤΟΛΜΩΝ

Η Μάχη στο Ραβινέ και στους πλησίον λόφους 23

«Το Ραβινέ κατελήφθη και θα κρατη-θή, μέχρις ότου και ο τελευταίος μας φο-νευθεί…»

(Λογαγός Γουλιανός, 1η Μαΐου 1917)

Ο γεννηθείς στην Ναύπακτο το 1885 Λεωνίδας Καρακουλά-κης αρχικά είχε αποφασίσει

να σπουδάσει Νομικά. Εισήχθη όμως αρ-γότερα στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας, απ’ όπου αποφοίτησε ως Έφε-δρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού. Με το βαθ-μό αυτό πήρε μέρος στους δύο Βαλκανι-κούς πολέμους και εν συνεχεία για πέντε μήνες συμμετείχε στον βορειοηπειρωτικό Αγώνα.

Ακολουθεί ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλε-μος. Αγγλογαλικά στρατεύματα αποβι-βάζονται στη Θεσσαλονίκη (Σεπτέμβρι-ος 1915) για να βοηθήσουν τη Σερβία που δέχεται επίθεση από Γερμανοβουλγάρους

και Αυστριακούς. Η επιδίωξη των Αγ-γλογάλλων τελικά ναυαγεί, και Γερμα-νοί και Βούλγαροι, καταδιώκοντας προς νότον τους Σέρβους εισδύουν σε βάθος 2 χιλιομέτρων στο ελληνικό έδαφος και κα-ταλαμβάνουν θέσεις νότια και δυτικά της Ειδομένης. Το ελληνικό, παρά ταύτα, κρά-τος δεν αντιδρά στην παραβίαση των συ-νόρων μας παραμένοντας ουδέτερο προς μεγάλη αγανάκτηση των Αγγλογάλλων και του Βενιζέλου.

Ένα χρόνο αργότερα, το βενιζελικό κράτος της Θεσσαλονίκης εισέρχεται στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων. Το γόητρο της χώρας μας, που είχε κατα-βαραθρωθεί από την προηγούμενη επιμο-νή μας να μη συμμετάσχουμε στον πόλε-μο, αποκαθίσταται τώρα. Τούτο συμβαίνει κυρίως, όταν συγκροτείται ο Στρατός της Εθνικής Αμύνης. Μια από τις πρώτες μο-

Η Μάχη στο Ραβινέκαι στους πλησίον λόφους

Του Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

Γαβριήλ Ν. Συντομόρου24

Τεύχος 26ο, Απρ - Μαι - Ιουν 2008

νάδες του στρατού αυτού ήταν και η Με-ραρχία Σερρών, στο 2ο Σύνταγμα της οποί-ας υπηρετεί ο μόνιμος πλέον Υπολοχαγός Καρακουλάκης.

Η σύνθεση της υπό τον Συνταγματάρ-χη Χριστοδούλου εκείνης Μεραρχίας είχε ως εξής: το 1ο της Σύνταγμα το διοικούσε ο Αντισυνταγματάρχης Πυρ/κού Ν. Ζαφει-ρίου, και τα τάγματα του συντάγματος εί-χαν κατά σειρά, διοικητές τούς Λοχαγούς Παπακώστα, Γουλιανό και Κονδύλη. Το 2ο Σύνταγμα της Μεραρχίας διοικούνταν από τον Αντισυνταγματάρχη Τσερούλη, με δι-οικητές των ταγμάτων τούς Λοχαγούς Γρηγοριάδη, Τσάκαλο και Παλλίδη. Και το 3ο Σύνταγμα είχε διοικητή του τον Συντ/ρχη Ν. Καλομενόπουλο με επικεφαλής των ταγμάτων τούς Σταυριανόπουλο, Κο-λονάρο και Καρασεβδά.

Το Δεκέμβριο του 1916 η Μεραρχία Σερρών βρίσκεται στα δυτικά του Αξιού, όπου, μαζί με την 122α Γαλλική Μεραρ-χία του Στρατηγού Ρενιώ, είναι αντιμέτω-πη με Βουλγάρους και Γερμανούς. Μέχρι τον Απρίλιο του 1917, η ζωή στη Μεραρ-χία κυλά ήρεμα, χωρίς τη διεξαγωγή αξιο-σημείωτων επιχειρήσεων. Η μόνη απασχό-λησή της ήταν να επιδίδεται- με περιπολί-ες και μικρής έκτασης επιθετικές ενέργειες -σε ελαφρές αναγνωρίσεις προς το μέρος

του εχθρού. Η τακτική αυτή θα ανατραπεί, όταν, μεταξύ των άλλων επιχειρήσεων, στο τάγμα τού από τον Παλαμά Καρδίτσας κα-ταγόμενου Γουλιανού, θα ανατεθεί η κα-τάληψη του λόφου «Ραβινέ» (οι Γάλλοι εί-χαν δώσει σε χαρακτηριστικά υψώματα δι-κές τους συμβατικές ονομασίες). Στην υπό συζήτηση μάχη θα συμμετάσχει και ο Κα-ρακουλάκης, ο οποίος από την προηγού-μενη μέρα είχε πει στον Γουλιανό: «Ήρθα από το 2ο Σύνταγμα να λάβω μέρος στη μάχη που θα κάνουμε αύριο, για να δείξω ποιος είμαι»!

Το Ραβινέ (υψ. 262 μ.), ευρισκόμε-νο (και τότε και τώρα) εντός του ελληνι-κού εδάφους, βρίσκεται βόρεια από το χω-ριό Πέντε Βρύσες και βορειοδυτικά από το χωριό Χαμηλό. Στο ύψωμα είχαν εγκα-ταστήσει οι Γερμανοί μεγάλων δυνατοτή-των παρατηρητήριο και το είχαν οχυρώ-σει με κάθε είδους κατασκευές και κατα-φύγια από σιδηροπαγές σκυρόδεμα. Οι εδαφικές ακολούθως απολήξεις στα ανα-τολικά του Ραβινέ σχηματίζουν στη δε-ξιά όχθη του Αξιού το ύψωμα «Σεμέν Ντε Φερ», το οποίο ευρισκόμενο αμέσως δυτι-κά της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσα-λονίκης–Γευγελής, βρίσκεται τρία χιλιό-μετρα νότια του σιδηροδρομικού σταθμού της Ειδομένης και 1200 μέτρα βόρεια του

Το 4ο Σύνταγμα Σερρών παρατεταγμένο για επιθεώρηση.


Τολμών

χωριού Δογάνη.Στα δυτικά του Ραβινέ, διαδέχονταν η

μία την άλλη οι από τους Βουλγάρους τότε ελεγχόμενες εδαφικές εξάρσεις «Ντρομα-ντέρ», «Μπομπαντέρ» και «Πιτόν Μπλαν». Τέλος, τα υπόλοιπα τμήματα της Μεραρ-χίας Σερρών κατείχαν τις εξής θέσεις: Το τάγμα Κονδύλη ήταν παραταγμένο νότια του Σεμέν Ντε Φερ, ανάμεσα στον εν λό-γω λόφο και στο σημερινό χωριό Δογάνη. Το Τάγμα Παπακώστα κατείχε θέσεις νο-τιοανατολικά του λόφου Ντρομαντέρ, με το σημερινό χωριό Πέντε Βρύσες να πα-ρεμβάλλεται ανάμεσα στο τάγμα και στον παραπάρω λόφο. Δυτικότερα βρισκόταν το Τάγμα Τσάκαλου, που και αυτό έβλεπε προς το Ντρομαντέρ. Ακόμη πιο αριστε-ρά, το Τάγμα Παλλίδη είχε μέτωπο αφε-νός μεν προς το Μπομπαντέρ αφετέρου δε προς το Πιτόν Μπλαν. Και πιο δυτικά, το Τάγμα Καρασεβδά ήταν αντιμέτωπο με την κατεχόμενη επίσης από τον εχθρό εξέχου-σα του Σκρά (πλήρης της ονομασία: Σιρ-κά Ντι Λέγκεν, ύψ.1096 μ.), έχοντας στα δεξιά του το χωριό Σκρά και στα αριστερά του άλλο γαλλικό Τάγμα.

Ως πρόδρομες επιχειρήσεις της ελλη-νικής επίθεσης εναντίον του Ραβινέ χαρα-

κτηρίζονται οι εξής:Στις 22 Απριλίου 1917 σημειώνεται

επιθετική ενέργεια του Τάγματος Τσάκα-λου εναντίον του Μπομπαρντέ. Οι επι-τιθέμενοι μόνο με ξιφολόγχη, χειροβομ-βίδες και την πολεμική ιαχή «αέρα», γί-νονται κύριοι του υψώματος και εγκαθι-στούν σ’ αυτό συρματόπλεγμα προκειμέ-νου να αναχαιτιστούν οι εχθρικές αντε-πιθέσεις. Σκοτώνεται όμως ο λεβεντόκορ-μος Σπαρτιάτης Ανθυπολοχαγός Καργά-κος, ο οποίος λίγο πριν από τη μάχη, καλ-λωπιζόταν τραγουδώντας υπό το φως κε-ριού μπροστά σε ένα κομμάτι καθρέφτη. Κι όταν ο επιτελής Ντάνιας τον κοίταξε περίεργα, ο Καργάκος διέκοψε το τραγού-δι του και είπε: «Τι με κοιτάς Ντάνια; Δεν είμαι… όμορφος; Δεν σου φαίνομαι σαν Ουσσάρος του Θανάτου, που πάει να σκο-τωθεί;…». Έχασαν επίσης τη ζωή τους στο Μπομπαρντέ 6 Έλληνες οπλίτες, τραυμα-τίστηκε ένας ακόμη αξιωματικός μας και 24 οπλίτες, και συνελήφθηκαν 6 αιχμάλω-τοι.

Στις 8.20 το βράδυ της 22ας Απριλί-ου του 1917, το Τάγμα Κονδύλη επιτίθε-ται εναντίον του Σεμέν Ντε Φερ. Η επίθε-ση πέτυχε και είχε ως αποτέλεσμα να συλ-

Έλληνες στρατιώτες συνοδεύουν Βουλγάρους αιχμαλώτους



ληφθούν 5 Βούλγαροι αιχμάλωτοι, μεταξύ των οποίων και ο διοικών την εχθρική το-ποθεσία επιλοχίας. Στις 10.30 όμως αρχίζει σφοδρότατος εχθρικός βομβαρδισμός ενα-ντίον του υψώματος και ακολουθεί βουλ-γαρική αντεπίθεση για ανακατάληψη του λόφου, η οποία αποκρούστηκε. Παράλ-ληλα, καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, και παρά το συνεχή εχθρικό βομβαρδισμό της τοποθεσίας, λάμβανε χώρα από μέρους των Ελλήνων η αμυντική της οργάνωση με ανασκαφή χαρακωμάτων και αναστρο-φή των πριν εχθρικών. Στις 4.30 το πρωί της 24ης Απριλίου, αρχίζει άλλη σφοδρό-τατη δράση του εχθρικού πυροβολικού εναντίον του Σεμέν Ντε Φερ, και ακολου-θεί αντεπίθεση 250 Βουλγάρων πεζών. Το ύψωμα το υπερασπίζονται 17 μόνο άνδρες καταπονημένοι από την ολονύχτια εργα-

σία. Επί κεφαλής τους βρί-σκεται ο εκ Καλαβρύτων Έφεδρος Ανθυπολοχαγός-δημοσιογράφος στο επάγ-γελμα- Ευστάθιος Δογά-νης, που με το προσωπικό του παράδειγμα, παρασύ-ρει τους άνδρες του σε μία διά της λόγχης αντεπίθε-ση. Θραύσμα όμως εχθρι-κής χειροβομβίδας στέκε-ται μοιραίο για τον ήρωα Ανθυπολοχαγό. Και ναι μεν αυτός κατέθεσε εκεί τη ζωή του, όμως η βουλγαρική αντεπίθεση αποκρούστηκε. Μετά το θάνατο του Δογά-νη, τον οποίο, θα τον αντι-καταστήσει ο Ανθυπίατρος Ηλίας Αποσκίτης - γιατί τότε και οι γιατροί άδρα-χναν τουφέκι - βρέθηκε το εξής από τα πριν γραμμέ-νο σημείωμά του: «…Τώρα πια που πέθανα μάθετε ότι ήλθα να σκοτωθώ πολε-μώντας υπέρ των δικαίων της αγαπητής μας Πατρί-δος και γενικότερα υπέρ

των ιδεωδών της ανθρωπό-τητος. Έχω τον εγωισμό να πιστεύω ότι ανήκω εις τους

ιεροφάντας της ανθρωπότητος, όσο τα-πεινός και αν είμαι…». Το επόμενο από-γευμα τέλος διενεργείται και τρίτη εχθρι-κή αντεπίθεση, την οποία τη συντρίβει το πυροβολικό μας. Οι απώλειες της ελ-ληνικής αυτής πολεμικής δραστηριότητας, εκτός από το θάνατο του Δογάνη, ανήλ-θαν σε 16 οπλίτες και 2 αξιωματικούς νε-κρούς, και σε 50 οπλίτες τραυματίες.

Στο αριστερό άκρο του μετώπου, στις 23 Απριλίου 1917 το Τάγμα Καρασεβδά είχε ήδη επιτεθεί κατά του Σκρά (πρώτη μάχη Σκρα). Στην επίθεση συμμετείχε ένας λό-χος Ελλήνων παλαιμάχων του Δυτικού με-τώπου και των Δαρδανελίων με τους Υπο-λοχαγούς Παύλο Γύπαρη και Ν.Ζέρβα, και ένα γαλλικό τάγμα αλπινιστών. Προ-ηγήθηκε προπαρασκευαστικός βομβαρδι-σμός από τη μοίρα ορειβατικού πυροβολι-

Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Στάθης Ν. Δογάνης (1889-1917), δημοσιογράφος εκ Καλαβρύτων. Έπεσε στο Σεμέν-ντε-Φερ.


Τολμών

κού του Λουκά Σακελλαρόπουλου (πυρο-βολαρχίες Αβραμίδη και Ματάλα) καθώς και από γαλλικές πυροβολαρχίες. Έτσι, ο στόχος της επίθεσης εκείνης σε μεγάλο βαθμό επιτεύχθηκε. Οι Βούλγαροι εντού-τοις αντεπιτίθενται, σκοτώνεται ο διοικη-τής του γαλλικού τάγματος, και, από υπαι-τιότητα του αντικαταστάτη του, αναγκά-ζονται Έλληνες και Γάλλοι να εκκενώσουν το έδαφος που είχαν καταλάβει.

Τις παραπάνω προπαρασκευαστικές επιτυχείς επιθέσεις τις ακολούθησε η επί-θεση εναντίον του Ραβινέ τη επιβλέψει του διοικητή του 1ου Συντάγματος της Μεραρ-χίας Σερρών Αντισυνταγματάρχη Ζαφει-ρίου (ο οποίος ως Μέραρχος της 1ης θεσ-σαλικής Μεραρχίας θα είναι ο πρώτος που θα αποβιβαστεί, μετά ακριβώς δυο χρόνια στη Σμύρνη). Στον τομέα της επίθεσης, η απόσταση της πρώτης γραμμής του Συ-ντάγματος από το Ραβινέ ήταν μεγαλύτε-ρη από 1200 μέτρα, γι αυτό επιβαλλόταν να προωθηθούν τα προς επίθεση τμήμα-τα πλησιέστερα στο λόφο, και από εκεί να εξορμήσουν για την κατάληψή του. Έπρε-πε λοιπόν να οργανώσουν μία «παράλ-ληλο», ένα δηλαδή χαράκωμα παράλλη-λο προς την εχθρική γραμμή αντίστασης που να είναι και εγγύτερα αυτής. Τη νύχτα επομένως της 22ας προς την 23η Απριλίου

ο 4ος λόχος του Συντάγματος (Τάγμα Πα-πακώστα) κατέλαβε τη βόρεια παρυφή του χωριού Πέντε Βρύσες και εγκαθίσταται εκεί η πρώτη ελληνική παράλληλος. Τότε τραυματίστηκε και ο Υπολοχαγός Στράγ-γας, τη στιγμή που ο Λοχαγός Κεχαγιάς με τους άντρες του συνέλαβαν πολλούς αιχ-μαλώτους. Μετά τρεις μέρες οργανώθηκε και δεύτερη παράλληλος, ακόμη κοντύτε-ρα προς το Ραβινέ, μη απέχουσα από τον οχυρωμένο λόφο περισσότερο από 250 μέτρα.

Δεν απέμενε τώρα παρά να ακολουθή-σει η κύρια επιχείρηση κατά του υψώματος. η οποία εγκριθείσα από το Γάλλο Συνταγ-ματάρχη Βινιέ, επρόκειτο να πραγματο-ποιηθεί στις 4.35 ώρα τα ξημερώματα της 1ης Μαΐου του 1917. Μια μέρα πριν, ση-μειώνει στο ημερολόγιό του ο Καρακουλά-κης: «Την πρωίαν λαμβάνομεν την διατα-γήν ότι η επίθεσις κατά του Ραβινέ θα γί-νη αύριον την πρωίαν περί τα ξημερώμα-τα. Περί την 6ην πρωινήν εκκινούμεν μετά του Ταγματάρχου προς αναγνώρισιν επι-στρέψαντες περί ώραν 11η. Συγκεντρώ-σας τον λόχον κοινοποιώ αυτώ την διατα-γήν. Καθορίζω τα τμήματα και τας λεπτο-μερείας της ενεργείας. Διατάσσω τα του εφοδιασμού. Εξημερώνει πρωτομαγιά! Είθε η επιτυχία της επιχειρήσεώς μας να

Έλληνες στρατιώτες εκπαιδεύονται στη χρήση νέων γαλλικών οπλοπολυβόλων.



αποτελέση την άνοιξιν για τας δυσκόλους περιόδους της Πατρίδος μας. Είθε το αίμα όπερ θα χύσωμεν να σχηματίση ανεξιτή-λους σφραγίδας δικαιωμάτων μας επί του εδάφους αυτού. Θα αποθάνω ίσως. Τού-το όμως θα είναι η μόνη ικανοποίησις ην καθ’ όλην μου την ζωήν εγεύθην»!

Πριν εντούτοις φτάσει η πρωτομα-γιά εκείνη, άλλη μια πολεμική προσπά-θεια λαμβάνει χώρα στην περιοχή: Στις 28 Απριλίου διατάσσεται επίθεση κατά του λόφου Ντρομαντέρ. Τη διενεργεί τμήμα αποτελούμενο από το λόχο του Υπολοχα-γού Χαιρέτη, του 1ου Συντάγματος, και το λόχο του Λοχαγού Παπασταματίου (του Τάγματος Παλλίδη) του 2ου Συντάγματος, καθώς και από τον 2ο λόχο του αυτού Συ-ντάγματος. Και ενώ τη γενικότερη διοίκη-ση την έχει ο Γάλλος Λοχαγός Ματιέ, το βασικό επί του προκειμένου σχέδιο ήταν το ακόλουθο: στις 05.15 ο Λόχος Χαιρέτη θα διείσδυε στην εχθρική τοποθεσία μέσω ανοίγματος στα εχθρικά συρματοπλέγμα-τα. Θα καταλαμβάνονταν συγκεκριμένοι

τομείς του Ντρομαντέρ, οι οποίοι εν συνε-χεία επρόκειτο να οργανωθούν αμυντικά, ενώ ο λόχος Παπασταματίου και ο 2ος λό-χος του 2ου Συντάγματος είχε καθοριστεί να επιτεθούν από τα νότια. Σε εκτέλεση του σχεδίου αυτού, οι άνδρες του Χαιρέτη και Παπασταματίου διαιρούνται σε τέσσε-ρα τμήματα. Σε απόσταση 20 μέτρων βα-δίζουν οι εκκαθαριστές χαρακωμάτων, και ακολουθεί 50 μέτρα πιο πίσω μια διμοι-ρία ενίσχυσης. Τα τμήματα αυτά, μετά από προπαρασκευή πυροβολικού, προελαύ-νουν, και σε ¼ της ώρας επιτυγχάνουν την κατάληψη ολόκληρου του Ντρομαντέρ. Πέφτει ωστόσο στο πεδίο της μάχης ο από την Κύμη καταγόμενος Παπασταματίου, ο οποίος συχνά έλεγε : «Όταν φονευθώ δεν έχω τίποτε άλλο ν’ αφήσω στα παιδάκια μου τα φτωχά, ειμή ένα καλό όνομα».

Για τον θάνατο του Παπασταματίου ο Καρακουλάκης σημείωνε τότε: «…Δεν θέ-λω να το πιστεύσω, διότι δεν είναι δυνα-τόν ένα τόσον σοβαρό συμβάν να περι-ήρχετο τόσον αργά εις γνώσιν μας. Σπεύ-

Έλληνες πυροβολητές ετοιμάζουν τις οβίδες πριν από την έναρξη της βολής.


Τολμών

δω εις το τηλέφωνον…. Λαμβάνω δυστυ-χώς την λυπηράν διαβεβαίωσιν ότι τω όντι ο φίλτατος Κώστας μας πεσών κα-τά την επίθεσιν της χθες κατά του Ντρο-μαντέρ, εν ω ηγείτο του δοξασμένου λό-χου του, ευρίσκεται νεκρός εις την έδραν της Μεραρχίας, όπου τα χειρουργεία, ίνα εκείθεν… μεταφερθεί εις Θεσσαλονίκην και ταφή εις ένδειξιν τιμής εις το πεδίον του Άρεως. Δυστυχώς, δοξασμένε Κώστα μου, επέπρωτο το όνειρό Σου για το θά-νατό Σου, το οποίον εγαλούχησες επί τό-σον καιρόν με το αφρόγαλα της δόξης του επαξίου συγγενούς σου, αειμνήστου Ήρω-ος Βελισσαρίου, του οποίου οι δοξασμένες ηρωικές σελίδες της ιστορίας του, εφι-λοδόξησες να γίνουν ο επιτάφιος τύμβος σου, επέπρωτο [λέγω] να πραγματοποι-ηθή…..». Κατά την επίθεση εναντίον του Ντρομαντέρ έχασαν τη ζωή τους και άλ-λοι 20 οπλίτες, τραυματίστηκε ένας άλλος αξιωματικός μαζί με 57 οπλίτες, και συνε-λήφθησαν 26 αιχμάλωτοι (από τους οποί-ους 4 υπαξιωματικοί). Προήχθη αφετέρου επ’ ανδραγαθία ο Παλλίδης και του απενε-μήθη ο πολεμικός σταυρός μετά δάφνης.

Στη Θεσσαλονίκη ο επικεφαλής των στρατευμάτων της Αντάντ, Γάλλος Στρα-τηγός Σαρράιγ επισκέπτεται τώρα προ-

σωπικά τον Βενιζέλο και τον συγχαίρει. Ο ίδιος στρατηγός ακολούθως τηλεγρα-φεί στο Παρίσι, στο Γάλλο Αρχιστράτηγο: «Οι επιχειρήσεις της προχθές από το ελ-ληνικό σύνταγμα κατά του υψώματος Σε-μέν ντε Φερ και εναντίον ενός άλλου πα-ρόμοιου, εναντίον της θέσεως Μπομπαρ-ντέ, εκτελέσθηκαν με τόλμη και ορμή. Οι λοχαγοί Κονδύλης και Παλλίδης προ-ετοίμασαν την επίθεσή τους με προσο-χή και εμπειρία, και οδήγησαν τους άν-δρες τους επιδεικνύοντας δραστηριότητα καθώς και με κάθε τάξη. Αξιωματικοί και στρατιώτες συναγωνίζονταν μεταξύ τους σε ανδρεία. Η έφοδος πραγματοποιήθηκε χωρίς τη χρήση όπλων, με χειροβομβίδες και διά της λόγχης. Οι Έλληνες δικαίωσαν την πολεμικήν τους αξία. Ζητώ την προ-αγωγή των Λοχαγών Κονδύλη και Παλλί-δη». Αλλά και ο Γάλλος Συνταγματάρχης Μαρτιφρόν παρατηρούσε: «Οι απώλει-ες των Ελλήνων ολοκληρωτικά τους τι-μούν και αποδεικνύουν την ανδρεία και την ορμή τους».

Με τα πολλά, ξημερώνει και η 1η Μαί-ου του 1917, οπότε, προκειμένου να στε-φθεί από επιτυχία η τελειωτική φάση της επιχείρησης εναντίον του Ραβινέ, παίρνο-νται τα εξής μέτρα: Εκτός από τα ατομικά

Ελληνικό Πυροβολείο στη περιοχή Ραβινέ, παραλλαγμένο με χόρτα για προφύλαξη από εχθρικά αεροπλάνα.



πυρομαχικά, τα σκαπανικά και τους γεό-σακκους (έκαστος στρατιώτης θα είχε μα-ζί του τρεις γεόσακκους), λήφθηκε πρό-νοια και για ύπαρξη αποθεμάτων αμυ-ντικού υλικού και ποσοτήτων πυρομαχι-κών. Όλα αυτά συγκεντρώθηκαν πίσω από την περισσότερο προκεχωρημένη β΄ αμυ-ντική παράλληλο και περιελάμβαναν: 50 συλλογές σκαπανικών εργαλείων, 500 γε-όσακκους, 60 κουλούρες συρματόπλεγμα «αριμπά», 400 χειροβομβίδες, 10 κιβώτια φυσιγγίων, φωτοβολίδες φωτιστικές και σηματοδοσίας, υδροβυτία κ.α. Την επίθε-

ση επωμίζονται οι λόχοι 6ος , 7ος και 8ος του Τάγματος Γουλιανού και η διμοιρία πο-λυβόλων Πρώιμου, και όλοι αυτοί υπο-στηρίζονται από 4 οπλοπολυβόλα και 4 οπλοβομβοβόλα. Οι άνδρες θα έφεραν στολή εκστρατείας και κράνος, μανδύ-ες και αντίσκηνα χιαστί, προσωπίδες, μιας ημέρας τροφή και πλήρες υδροδοχείο. Δε θα είχαν γυλιό, και κάθε οπλίτης θα ήταν εφοδιασμένος με 200 φυσίγγια και 2 χειρο-βομβίδες. Στην επιχείρηση συμμετείχε και ο 9ος λόχος του 45ου Γαλλικού Συντάγμα-τος, αποστολή του οποίου ήταν να εκπορ-

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων της Μεραρχίας Σερρών στον τομέα της 122ας Γαλλικής Μεραρχίας (Μάιος 1917, Α´ΠΠ)


Τολμών

θήσει το οχύρωμα που συνέδεε το Ντρο-μαντέρ με το Ραβινέ, το αποκαλούμενο χαράκωμα της Ελεονώρας, από το όνο-μα της βασίλισσας της Βουλγαρίας. Η κα-τά τις προηγούμενες πάντως μέρες δρά-ση του φίλιου πυροβολικού ήταν τέτοιας έντασης, ώστε όχι μόνο τα συρματοπλέγ-ματα αλλά και τα χαρακώματα του Ραβινέ είχαν εκσκαφεί. Έτσι, αυτά αδυνατούσαν πλέον να προσφέρουν οποιαδήποτε κάλυ-ψη, όχι μόνο στους Βουλγάρους, αλλά και στα τμήματα της επίθεσης, όταν αυτά θα γίνονταν κύρια του λόφου. Τέλος, σύμφω-

να με πληροφορίες η φρουρά του συνόλου των χαρακωμάτων του Ραβινέ δεν ξεπερ-νούσε τον ένα ή δύο λόχους.

Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, οι ελ-ληνικοί λόχοι συγκεντρώθηκαν αθόρυ-βα, στις 2:30 το πρωί της 1ης Μαίου 1917, στις θέσεις εξόρμησής τους. Στις 4.30, και ενώ ο συννεφιασμένος ουρανός και η πλή-ρης άπνοια προμήνυαν βροχή, το γαλλι-κό πυροβολικό άρχισε να βάλλει εναντίον του Ραβινέ, και πέντε λεφτά αργότερα τα τμήματά μας ανέβαιναν το λόφο. Η άφι-ξή τους στην κορυφή του συντελέστηκε

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων της Μεραρχίας Σερρών στον τομέα της 122ας Γαλλικής Μεραρχίας (Μάιος 1917, Α´ΠΠ)



στα επόμενα πέντε λεπτά, και, καθώς το φίλιο πυροβολικό επιμήκυνε ήδη τη βολή του, ακολούθησε πολεμικός αγώνας επί του οχυρού. Οι επιτιθέμενοι συνδυάζουν την ορμητικότητά τους με την αριθμητική τους υπεροχή, και σε ελάχιστο χρονικό δι-άστημα γίνονται κύριοι της θέσης. Από τη φρουρά του Ραβινέ συλλαμβάνονται 55 Βούλγαροι αιχμάλωτοι και 5 Γερμανοί.

Ακολουθεί η προσπάθεια για τη δια-τήρηση του ελληνικού ελέγχου επί του Ρα-βινέ, προσπάθεια που περιλαμβάνει πολ-λές και συγκλονιστικές φάσεις. Ήδη, βουλ-γαρικά βαριά και πεδινά πυροβόλα, τό-σο από τα ανατολικά, από την πλευρά του Αξιού, όσο και βορειοανατολικά, από την περιοχή της Γευγελής επιδίδονται σε πυ-κνή βολή φραγμού, η οποία αφενός μεν είχε αρκετό βάθος, αφετέρου δε λάμβα-νε χώρα συγχρόνως με τη βολή φραγμού και του γαλλικού επίσης πυροβολικού. Διά του τρόπου αυτού, ολόκληρο το Ραβινέ καλύπτεται τώρα από πυκνό καπνό, που μόλις και μετά βίας, κατά τις 5 το πρωί, επέτρεπε στους Έλληνες να διακρίνουν το τριγωνομετρικό σημείο το ενδεικτικό της κατάληψης του υψώματος.Βουλγαρικός ωστόσο βομβαρδισμός κατά της κορυφής του οχυρού δεν θα πραγματοποιηθεί παρά στις 6 το πρωί, γιατί κατά τα φαινόμενα το εχθρικό πυροβολικό μέχρι τότε δεν είχε αντιληφθεί ότι η κατάληψη της κορυφής του λόφου είχε ήδη συντελεστεί. Οι ελ-ληνικοί λόχοι επομένως είχαν στη διάθε-σή τους ένα χρονικό διάστημα μιας ώρας προκειμένου να αναστρέψουν και να επι-

σκευάσουν τα πρώην βουλγαρικά οχυρώ-ματα αλλά και για να διανοίξουν ατομικά ορύγματα, ώστε να προστατευτούν οι ίδιοι από την αναμενόμενη επί του οχυρού δρά-ση του εχθρικού πυροβολικού.

Και όντως, κατά την προαναφερθείσα ώρα επιδόθηκε ο εχθρός σε βολή πυροβο-λικού με στόχο το ίδιο τώρα το Ραβινέ, οπότε και αρχίζει ουσιαστικά ο μεγάλος εφιάλτης των ελληνικών τμημάτων. Γιατί, στη συνέχεια το γερμανοβουλγαρικό πυ-ροβολικό τριών συνολικά τομέων συγκέ-ντρωσε τα πυρά του επάνω στο συγκεκρι-μένο ύψωμα, με αποτέλεσμα ο επιφάνειας λίγων δεκάδων τετραγωνικών μέτρων λό-φος να δεχθεί χιλιάδες οβίδες! Παρόλα αυ-τά οι δικοί μας παραμένουν ακλόνητοι. Οι εχθρικές οβίδες κονιορτοποιούν, σε βά-θος τριών μέτρων, το έδαφος του λόφου, ώστε είναι αδύνατο πλέον να κατασκευ-αστούν σ’ αυτό ή να διατηρηθούν χαρα-κώματα. Ο ένας μετά τον άλλον πέφτουν και οι υπερασπιστές του υψώματος, Ενα-ντίον του εχθρικού πυροβολικού βέβαια ζητήθηκε η βοήθεια του φίλιου βαρέως, το οποίο πράγματι επέβαλλε σιγή, πλην όμως πρόσκαιρη, στα εχθρικά πυροβολεία. Και ενώ ο εχθρός πραγματοποιούσε συγχρό-νως και βολή φραγμού, Βούλγαροι πεζοί πλησίαζαν το Ραβινέ επιχειρώντας αντε-πίθεση, την οποία ματαίωναν τα πυρά του πυροβολικού μας, των πολυβόλων και των ελαφρών όπλων πεζικού.

Εν τω μεταξύ ο εν εφεδρεία 6ος ελλη-νικός λόχος, με πρωτοβουλία του διοικητή του, και χωρίς διαταγή προϊστάμενης αρ-

Βουλγαρικό πυροβόλο των 120 χιλ. που έπεσε στα χέρια των Ελλήνων.


Τολμών

χής, εγκατέλειψε τη θέση του και ανέβη-κε και αυτός στο Ραβινέ για ενίσχυση του εκεί αγώνα. Στις 10.30 το πρωί ο Λοχα-γός Γουλιανός από το Ραβινέ ζητά αντι-κατάσταση του τάγματός του, μια και τα ¾ των αξιωματικών και των οπλιτών του είχε τεθεί εκτός μάχης. Τα χαρακώματα του λό-φου είναι γεμάτα νεκρούς και τραυματί-ες, και οι δυνάμενοι να πολεμήσουν κρα-τούν στα χέρια τους άχρηστα πια όπλα, ενώ τους λείπουν και χειροβομβίδες. Αρ-γότερα, με δεύτερη αναφορά του ο Γουλια-νός εξηγούσε: «Το Ραβινέ κατελήφθη και θα κρατηθή μέχρις ότου και ο τελευταί-ος μας φονευθεί, εν τούτοις έχετε υπ’ όψιν σας ότι οι περισωζόμενοι στρατιώται είναι συντρίμματα ηθικώς, δι’ ο και νομίζομεν ότι δέον να αποσταλώσιν νέοι στρατιώ-ται μετ’ αναλόγων στελεχών, των υπαρ-χόντων αραιωθέντων κατά πολύ, λόγω των απωλειών. Έχομεν ανάγκην εργαλεί-ων σκοπευτικών, Τολ, φυσιγγίων, χειρο-βομβίδων, και οπλοβομβίδων, επίσης αρ-κετών πυραύλων [φωτοβολίδων] λευκών. Επίσης έχομεν ανάγκην ύδατος. Τα έτοι-μα ήδη αριμπά δέον, άμα τη νυκτί, να με-

ταφερθώσιν ενταύθα. Επίσης αι κρύπται και τα ορύγματα συγκοινωνίας είναι πλή-ρη τραυματιών παρακαλώ φροντίσατε διά την ταχυτέραν διαμετακόμισίν των. Αδύ-νατος η εξακρίβωσις των απωλειών μας. Επί του λόφου Ντουρμπό παρατηρούνται συγκεντρώσεις εχθρικαί, ενοχλούσαι μά-λιστα δι’ απωλειών τα έναντί των εκτε-θειμένα τμήματά μας. Νομίζομεν ότι είναι δυνατόν να γίνη βολή πυρ/κου κατ’ αυ-τών. Απόλυτος ανάγκη συνδεθώμεν τηλε-γραφικώς μέχρι εσπέρας. Γουλιανός».

Τηλεφωνική εξάλλου επαφή ήταν αδύ-νατο να υπάρξει με τον λόφο. Μόλις απλω-νόταν το καλώδιο, κοβόταν αμέσως από τις εκρήξεις των οβίδων. Οι επί του υψώ-ματος ελληνικές δυνάμεις μόνο με φωτο-βολίδες ή άλλα ορατά σήματα ήταν δυνα-τό να συνεννοηθούν με τα προϊστάμενά τους κλιμάκια. Θα χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, δύο επιμήκη λευκά σήματα σε σταυροειδή σχηματισμό, διαρκώς προ-βαλλόμενα, προκειμένου οι υπερασπιστές του Ραβινέ να ζητήσουν γενικό φραγμό πυροβολικού. Μια ώρα όμως αργότερα, οι Γάλλοι πυροβολητές ανακοινώνουν στον

Ελληνικό Πυροβολείο στο χωριό Αρχάγγελος (παλιά ονομασία Όσιανη) έναντι του Σκρα. Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται ο Ταγματάρχης Κ. Ταβουλάρης με τον πυροβολάρχη Κρυστάλλη.



Αντισυνταγματάρχη Ζαφειρίου ότι τα πυ-ρομαχικά τους σε λίγο θα εξαντλούνταν, και γι αυτό στο εξής θα έβαλλαν μόνο κα-τά διαλείμματα, τη στιγμή που το βουλγα-ρικό πυροβολικό δρούσε ακατάπαυστα. Στις 2 η ώρα το μεσημέρι, το βουλγαρικό πεζικό επιχειρεί σοβαρή αντεπίθεση, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει ο επικε-φαλής του 8ου ελληνικού λόφου Καρακου-λάκης με τους ελάχιστους άντρες του. Οι αντεπιτιθέμενοι εν τω μεταξύ Βούλγαροι είχαν κατορθώσει να διεισδύσουν στα βό-ρεια χαρακώματα του Ραβινέ, όπου μόνα τους τα πυρά του ελληνικού πεζικού δεν ήταν σε θέση να ανακόψουν την εχθρι-κή προέλαση, μια και η σκόνη είχε αχρη-στεύσει τα περισσότερα από τα όπλα των υπερασπιστών του λόφου. Η λόγχη επο-μένως είχε απομείνει ως το μόνο αποτε-λεσματικό όπλο στα χέρια του Υπολο-χαγού Καρακουλάκη, ο οποίος δι αυτής εξορμά με τους λίγους άνδρες του κραυ-

γάζοντας: «Εμπρός παιδιά για την πατρίδα»! Δεν προ-φταίνει όμως να προχωρή-σει λίγα βήματα, και το κορ-μί του κυριολεκτικά διαμελί-ζεται από εγγύτατα διαρρα-γείσα οβίδα βαρέως εχθρι-κού πυροβόλου. Έκτοτε, οι γαλλικοί στρατιωτικοί χάρ-τες τη χαράδρα εκείνη στην οποία δεσπόζει το Ραβινέ, και την οποία πότισε με το αίμα του ο Καρακουλάκης, θα την αποκαλούν Ravin de Karakoulakis. Κατά τον ίδιο τρόπο έπεσε εκεί και ο έφεδρος Ανθυπολοχα-γός Πρωτοψάλτης, ο οποί-ος συχνά έλεγε: «Δεν θέλω να γυρίσω στην Αθήνα, που ο κομματισμός την έχει μο-λύνει εις αφάνταστον βαθ-μόν». Ο πλησίον ευρισκόμε-νος Ανθυπολοχαγός Φλού-λης τίθεται τώρα επικεφα-λής της ελληνικής αντεπίθε-σης, και οι δικοί μας, τραυ-ματίες και μη, με την πολε-μική ιαχή «αέρα» ρίχνονται στον εχθρό. Και όταν η ορμη-

τικότητα και οι ιαχές τους θα επιτύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, και οι Βούλγα-ροι θα τραπούν σε φυγή, ένας άλλος αξι-ωματικός, ο Ανθυπολοχαγός Τσοκανάκης, προελαύνοντας, κατά τη καταδίωξη του εχθρού, υπερβολικά βορειότερα, θα βρεθεί μετά δυο μέρες νεκρός.

Η εκατέρωθεν πάντως μονομαχία του πυροβολικού συνεχιζόταν αδιαλείπτως. Ο εχθρός επιχειρούσε να ματαιώσει κάθε προσπάθεια από μέρους των Ελλήνων να επεκτείνουν την επιτυχία τους, ενώ συγ-χρόνως πραγματοποιούσε και έναν αδια-πέραστο φραγμό πυροβολικού στις νότιες πλαγιές του Ραβινέ προκειμένου να εμπο-διστεί κάθε εκείθεν προς το ύψωμα βοή-θεια. Και όλα αυτά συνέβαιναν τη στιγ-μή που τα επί του λόφου ελληνικά τμήμα-τα υπέμεναν καρτερικότατα και τη δράση του εχθρικού πυροβολικού που είχε στό-χο του τον ίδιο το λόφο. Υπό τις συνθή-

Υπολοχαγός Λεωνίδας Καρακουλάκης (1885-1917)


Τολμών

κες αυτές, τραυματίζεται βαρύτατα και ο Λοχαγός Γρηγόρης Γουλιανός, του οποίου ως εκ θαύματος πραγματοποιείται η μετα-κομιδή. Είναι η στιγμή που ο Γάλλος Στρα-τηγός Ζενέν τηλεγραφεί δακρυσμένος στη Θεσσαλονίκη: «Είδα από ένα ολόκληρο ελληνικό τάγμα να μένουν πενήντα άν-δρες όρθιοι. Τα τρία τέταρτα των αξιω-ματικών είναι εκτός μάχης». Αλλά και ο επιτελής της Μεραρχίας Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Μαζαράκης, ανέφερε: «Η σημερινή μάχη προς κατάληψιν του Ρα-βινέ ήτο αληθώς επική, άπαντες οι στρα-τιώται των τριών συμμετασχόντων λό-χων του 1ου Συν/τός μας, σχεδόν ετραυ-ματίσθησαν ή φονεύθησαν, ο ηγήτωρ λο-χαγός Γουλιανός Γρηγόριος ετραυματίσθη θανασίμως, δι ο και επρότεινα εις τον Μέ-ραρχον να τον προτείνη προς προαγωγήν προ του θανάτου του ίσως, άτε επιδειξα-μένου θρυλικήν γεννναιότητα και ικανό-τητα. Λόγω των μεγάλων απωλειών πα-ρουσιάσθησαν πολλά κενά και προς τού-το παρακαλώ, όπως ενεργήσητε αποστο-λήν ενισχύσεων προς συμπλήρωσιν των μονάδων μας».

Ο εν Θεσσαλονίκη επίσης Γάλλος Αρ-χιστράτηγος Σαρράιγ στην υπ’ αριθ.31 ημερήσια διαταγή του της 5ης/18ης Μαΐου 1917 τόνιζε: «Ο Λοχαγός Γ. Γουλιανός….. οδήγησε 3 λόχους του τάγματός του ενα-ντίον ισχυρού εχθρικού έργου, το οποί-ον κατέλαβε παρά το σφοδρό πυρ, ύστε-ρα από λυσσώδη μάχη εκ του συστάδην. Διατήρησε τη θέση του χωρίς καμιά φυ-σική του προφύλαξη, υπό βομβαρδισμό ανήκουστης σφοδρότητας, μολονότι έφε-ρε 6 τραύματα, από τα οποία το ένα πο-λύ σοβαρό. Και όταν μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο εκστρατείας δεν έπαυσε να ενδιαφέρεται για την έκβαση της μάχης και εκδήλωσε ζωηρή χαρά, όταν έμαθε την οριστική επιτυχία της. Υπό τις συν-θήκες αυτές επέδειξε συμπεριφορά αληθι-νού ήρωα. Γνωστοποιώντας σας τη ηρωι-κή στάση του λοχαγού Γουλιανού, προτρέ-πω όλους τους αξιωματικούς να μιμηθούν το αξιομίμητο παράδειγμά του».

Τον τραυματισμένο Γουλιανό - και αποκαλούμενο «αμίλητο παλλικάρι» λό-γω της σεμνότητάς του - θα τον επισκε-

φθεί και ο ίδιος ο Βενιζέλος στο νοσοκο-μείο. Και εκεί ο κρητικός πολιτικός θα του σφίξει με τα δυο του χέρια την παλάμη λέ-γοντάς του γεμάτος συγκίνηση: «Σ΄ευχα-ριστώ…Σ’ ευχαριστώ, διότι μου έδωσες επιχειρήματα δια να μπορέσω να υψώσω φωνήν διά τα δίκαια της Ελλάδος μας…».

Για να ξαναγυρίσουμε όμως στο Ραβι-νέ, μετά τον τραυματισμό του Γουλιανού, αναλαμβάνει τη διοίκηση των εκεί τμη-μάτων μας - οι άνδρες των οποίων δεν ξε-περνούσαν τους 50- ο Υπολοχαγός Ζησι-μόπουλος, ενώ από τους υπόλοιπους αξιω-ματικούς είχαν απομείνει οι Ανθυπολοχα-γοί Φλούλης, Κασαπάκης και ο Ανθυπα-σπιστής Γκέκας. Εκτός από τους ήδη προ-αναφερθέντας νεκρούς αξιωματικούς, στο Ραβινέ πρόσφεραν για την πατρίδα τη ζωή τους ο Υπολοχαγός Κοντοπόδης Ν., διοι-κητής του 7ου λόχου και ο Ανθυπολοχαγός Ζούμπερης Ι. Επίσης πλην του Γουλιανού, τραυματίστηκαν οι Ανθυπολοχαγοί Στρα-τάκης, Πρώιμος, Πέτας, Σακκόραφος, Ρη-γόπουλος, Τριανταφυλλίδης, Φαλτσής και Σταυρίδης. Οπλίτες φονεύθηκαν 51 και τραυματίστηκαν 225.

Κατά τα άλλα, η δίχως ελπίδα επιτυ-χίας ελληνική άμυνα συνεχίζεται, αν και οι επιζώντες πάνω στον κονιορτοποιημέ-νο λόφο είναι ελάχιστοι. Αυτός είναι και ο λόγος που από τα παρατηρητήρια των

Λοχαγός Γρηγόριος Γουλιανός(1882-1943)



προϊσταμένων διοικήσεων το Ραβινέ φαί-νεται τώρα έρημο, αφού κανένα ίχνος ζω-ής δεν διακρινόταν πάνω του. Τέλος, στις τέσσερις το απόγευμα τα ελάχιστα υπο-λείμματα των υπερασπιστών του υψώμα-τος εκκενώνουν τις θέσεις τους, επειδή κατ’ ουσία δε συνιστούσαν σοβαρή δύ-ναμη η οποία θα μπορούσε να αντιτάξει οποιαδήποτε αποτελεσματική αντίσταση. Έτσι αιτιολογείται και η παρακάτω ανα-φορά του Επιτελάρχη της Μεραρχίας Κ. Μαζαράκη: «Λόγω των μεγίστων απωλει-ών μας και των μη υπαρχουσών ενισχύσε-ων διετάχθη υπό της Γαλλικής Ταξιαρχί-ας η εγκατάλειψις του υψώματος τούτου, όπερ ήδη δεν κατέχουσι ούτε οι Βούλγα-ροι…». Ήσαν εξάλλου τόσο λίγοι οι απο-χωρούντες από το Ραβινέ, ώστε δεν έγινε αντιληπτή ούτε από τους Βουλγάρους η απόσυρσή τους. Για την ίδια εκείνη μάχη, πληροφορούσε ομοίως ο υπουργός Πολί-της τον πρέσβη μας Ρωμάνο: «Την 41/4 της χθές, τρεις ελληνικοί λόχοι ενήργησαν νέ-αν επίθεσιν εν συνεχεία των προηγουμέ-νων. Τα βουλγαρικά χαρακώματα κατελή-φθησαν ραγδαίως. Οι υπερασπισταί των

ανετράπησαν διά της λόγχης ή συνελή-φθησαν αιχμάλωτοι. Αλλ’ αι κατακτηθεί-σαι θέσεις υπέστησαν ανηκούστου βιαιό-τητος βομβαρδισμόν. Καθ’ όλην την ημέ-ραν, οι επιζώντες εκ των ημετέρων υπέ-μειναν θύελλαν βαρέος πυροβολικού. Ο διοικητής Γουλιανός ετραυματίσθη σοβα-ρώτατα. Τότε ηναγκάσθησαν να εκκενώ-σουν τας θέσεις, αι οποίαι κατελήφθησν μετ’ ολίγον οριστικώς υπό ενός γαλλικού και ενός ελληνικού λόχου. Ο διευθύνων την επιχείρησιν συνταγματάρχης Μαρτι-φρόν τονίζει ότι αι απώλειαι των Ελλήνων είναι φοβεραί. Εκ των στρατιωτών εκατόν εφονεύθησαν και όλοι σχεδόν ετραυματί-σθησαν. Επί δεκαπέντε αξιωματικών, οι δέκα τέσσαρες ετέθησαν εκτός μάχης…».

Όπως λοιπόν μαρτυρεί παραπάνω ο Πολίτης, όντως διατάχθηκε εν συνε-χεία ο 2ος Λόχος του Τάγματος Παπακώ-στα να προβεί στην ανακατάληψη του Ρα-βινέ. Επικεφαλής της προσπάθειας τέθη-κε ο Υπολοχαγός Β. Δερτιλής, και για την επίτευξη του ίδιου σκοπού δραστηριοποι-ήθηκε τόσο ο Λόχος Κ. Χαιρέτη όσο και μια διμοιρία υπό τον ανθυπασπιστή Γκέκα.

Έλληνες στρατιώτες συνοδεύουν αιχμαλώτους Βουλγάρους μετά την λήξη της μάχης του Ραβινέ


Τολμών

Στις άμεσες διαταγές του Δερτιλή υπά-χθηκε και ο 12ος Λόχος του 45ου γαλλικού Συντάγματος, με στόχο η μικτή αυτή ελλη-νογαλλική δύναμη να επιδιώξει πάση θυ-σία να ανακτήσει το Ραβινέ και στη συνέ-χεια να οργανώσει αμυντικά - και όσο το δυνατό αποτελεσματικότερα - το κονιορ-τοποιημένο ύψωμα. Πράγματι, το Ραβι-νέ ανακαταλήφθηκε μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, την ίδια ώρα που και οι Βούλγα-ροι επίσης επιχειρούσαν να επαναπροσεγ-γίσουν το ύψωμα και να το επαναθέσουν υπό την κατοχή τους.

Οι συνεχιστές εν τούτοις του ηρωι-σμού του Γουλιανού κρατούν σε απόστα-ση τον εχθρό, οργανώνουν αμυντικά το ύψωμα με γαιόσακκους και σταθεροποιούν την παρουσία τους σ’αυτό. Και όλα αυτά, τη στιγμή που ακολουθούν τρεις βουλγα-ρικές επιθέσεις, τις οποίες όμως συντρίβει η γρανιτώδης άμυνα του Δερτιλή. Οι απώ-λειες μας είναι μεγάλες, αλλά οι στρατιώ-τες μας ανεπηρέαστοι απ’ αυτές συνέχιζαν με σθένος τη τρομερή γιγαντομαχία. Τέσ-σερις μέρες διαρκεί η επική πάλη των αν-δρείων του Δερτιλή, για να εισπραχθεί τε-λικά η αναγνώριση του ελληνικού σθένους από την εχθρική πλευρά: Η γαλλόφωνη εφημερίδα της Σόφιας Ηχώ της Βουλγαρί-ας θα ομολογήσει - υπό καθεστώς πολε-μικής λογοκρισίας – σχετικά με το Ραβι-νέ: «Υπήρξε απερίγραπτη η λύσσα με την οποίαν επολέμησαν οι βενιζελικοί Έλλη-νες»!

Παράλληλα, και συγχρόνως με τους μαχόμενους στο Ραβινέ, ειδικά συνεργεία είχαν αποστολή να ενταφιάζουν τους νε-κρούς ήρωές μας. Αλλά τα πτώματα και πάλι τα ξέθαβε ο αδιάκοπος βομβαρδι-σμός των Γερμανοβουλγάρων. Τέλος, απο-φασίστηκε οι νεκροί να ψεκάζονται και να μεταφέρονται στο νεκροταφείο του σημε-ρινού χωριού Χαμηλό. Εκεί ενταφιάστηκε και ό,τι είχε απομείνει από τον Καρακου-λάκη: το ένα του χέρι με την μεταλλική του ταυτότητα. Και πάνω στο μνήμα του χαράχθηκε η αγαπημένη του φράση, που πριν από το θάνατό του, διαρκώς την επα-ναλάμβανε: «Είπατε εις τον Ταγματάρχην μου ότι ενηγκαλίσθην τον θάνατον μειδι-ών»!

Και στο Χαμηλό, παρά ταύτα, οι νε-κροί δεν εύρισκαν ησυχία. Ο εχθρός επέ-κτεινε μέχρι εκεί τη βολή του πυροβολι-κού του, με αποτέλεσμα να ανασκαφεί σε λίγο και η περιοχή του εν λόγω χωριού. Έτσι, υπό τον καταιγισμό αυτό του εχθρι-κού πυροβολικού, δυσχεραινόταν η εργα-σία των ενταφιασμών, η οποία έτσι κι αλ-λιώς αποτελούσε μακάβρια υπόθεση. Μια δωδεκάδα μάλιστα στρατιώτες αρνήθηκαν να προβούν στη μεταφορά και ταφή των εν αποσυνθέσει πτωμάτων, με συνέπεια να περάσουν στρατοδικείο και να καταδικα-σθούν σε θάνατο.

Δεκαετίες πέρασαν από τη μέρα της Γιγαντομαχίας του Ραβινέ και των συνα-φών μαχών. Το Σεμέν Ντε Φερ αποκα-λείται έκτοτε Λόφος Δογάνη, και ένα επί-σης χωριό στα νοτιοδυτικά του λόφου φέ-ρει (όπως είδαμε) το όνομα του ήρωα Αν-θυπολοχαγού. Ο Γουλιανός με το βαθμό εν συνεχεία του Αντισυνταγματάρχη και διοι-κώντας, κατά την εκστρατεία της Ανατο-λικής Θράκης, το 28ο Σύνταγμα συνέλαβε τον αρχηγό των Τούρκων Τζαφέρ Ταγιάρ. Θα ακολουθήσει η μικρασιατική κατα-στροφή και η άφιξη των προσφύγων στον ελληνικό μητρικό κορμό. Οι νέοι κάτοι-κοι των χωριών νότια του Ραβινέ για πολ-λά χρόνια θα προσπορίζονται τα προς το ζην συλλέγοντας τόνους από τον χαλκό, το μολύβι και το σίδερο που εκατέρωθεν σπάρθηκε κατά τη μέρα της μάχης. Το πριν θανατηφόρο υλικό μετατρεπόταν τώρα σε ανέλπιστο μέσο επιβίωσης. Οι ίδιοι αυτοί κάτοικοι μάς περιηγήθηκαν στο χώρο της μάχης και μας αφηγούνταν, για ώρες, το έπος της, την ώρα που βορειότερα τα συ-νοριακά μας φυλάκιά έχασκαν άδεια, και μακρύτερα οι πολυκατοικίες της Γευγελής πρόβαλλαν αμέτοχες και ψυχρές.

Σε μας απομένει να επαναλάβουμε την υπόσχεση του Γουλιανού: «Το Ραβινέ κα-τελήφθη και θα κρατηθή….», ενώ επίκαι-ρη, όσο ποτέ, είναι και η ευχή του Καρα-κουλάκη: «Είθε το αίμα όπερ θα χύσωμεν να σχηματίση ανεξιτήλους σφραγίδας δι-καιωμάτων μας επί του εδάφους αυτού»!

Γαβριήλ Ν. ΣυντομόρουΦιλόλογος - Ιστορικός

Documents

ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΡΑΒΙΝΕ-ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΤΟΛΜΩΝ