Γεια σας σήμερα θα μιλήσουμε για μια φοβία που ταλαιπωρεί μεγάλο μέρος πληθυσμού για την κοινωνική φοβία.

Τι αποκαλούμε κοινωνική φοβία;

Είναι η αγχώδης διαταραχή κατά την οποία κάποιος φοβάται ότι άλλοι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω του θα σκεφτούν αρνητικά γι' αυτόν. Παράλληλα θεωρεί ότι δεν είναι τόσο καλός όσο οι άλλοι. Το γεγονός αυτό καθιστά την συμμετοχή του στις κοινωνικές καταστάσεις πολύ δύσκολη ή και αδύνατη.

Υπάρχουν 2 κατηγορίες κοινωνικής φοβίας. Η πρώτη κατηγορία είναι η ειδική κοινωνική φοβία όπου το άτομο φοβάται να προβεί σε συγκεκριμένες δραστηριότητες όταν το παρατηρούν άλλα πρόσωπα, π.χ. πολλά άτομα αποφεύγουν να τρώνε μπροστά σε τρίτους, να γράφουν, να μιλάνε μπροστά σε κοινό, να απευθύνονται σε άτομα κύρους κ.α. Η δεύτερη κατηγορία είναι η γενικευμένη κοινωνική φοβία όπου το άτομο φοβάται την κριτική από τρίτους σε μια πληθώρα καταστάσεων της καθημερινής ζωής. Ο παραπάνω όρος αναφέρεται στο φόβο του ατόμου ότι θα γίνει αντικείμενο παρατήρησης και κριτικής από τους γύρω του. Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία αισθάνεται ότι στις κοινωνικές του συναναστροφές αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής, ότι οι γύρω του παρατηρούν και σχολιάζουν αρνητικά τα λόγια, τις πράξεις του και γενικά την παρουσία του, γεγονός που του προκαλεί άγχος και ντροπή. Τα παραπάνω είναι συναισθήματα και σκέψεις που ίσως κατά καιρούς έχουν απασχολήσει αρκετούς από εμάς. Αναφερόμαστε στον όρο κοινωνική φοβία όταν οι σκέψεις και τα συναισθήματα αυτά είναι τόσο έντονα που μας απασχολούν πάντα σε καταστάσεις στις οποίες θεωρούμε ότι γινόμαστε αντικείμενο κριτικής και παρατήρησης από τους άλλους και τις οποίες οι άλλοι αντιμετωπίζουν με λιγότερο άγχος. Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε τη διαφορά κοινωνικής φοβίας και ντροπαλότητας. Τα ντροπαλά άτομα μπορεί να μη νιώθουν άνετα ανάμεσα σε πολύ κόσμο αλλά δεν βιώνουν το έντονο άγχος και ανάλογα σωματικά συμπτώματα (τάση για εμετό κτλ.) που βιώνει ένα άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία σε μια ανάλογη περίσταση. Επιπλέον, δεν αποφεύγουν μια κοινωνική κατάσταση στην οποία θα αισθάνονται το επίκεντρο της προσοχής (π.χ. στην παρουσίαση μιας εργασίας), ενώ αντίθετα τα άτομα με κοινωνική φοβία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα το κάνουν. Τα άτομα με κοινωνική φοβία επίσης μπορεί να μην είναι ντροπαλά στις προσωπικές τους σχέσεις αλλά κάτω από ορισμένες συνθήκες (π.χ. όταν πρόκειται να μιλήσουν μπροστά σε κοινό) να αισθάνονται εντονότατο άγχος.

Κοινωνική φοβία: Συχνότητα

Για την κοινωνική φοβία συχνά υπάρχει οικογενειακή προδιάθεση και υπάρχουν οικογένειες με αυξημένο αριθμό περιστατικών. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από κατάθλιψη ή αλκοολισμό.

Η κοινωνική φοβία είναι δύο φορές συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Όμως οι άνδρες ζητούν συχνότερα βοήθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος σε σύγκριση με τις γυναίκες.

Η κοινωνική φοβία αρχίζει συνήθως στην παιδική ηλικία ή νωρίς στην εφηβική ηλικία. Σπάνια αρχίζει μετά την ηλικία των 25 ετών.

Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο υπάρχουν 25 άτομα για κάθε 1000 που πάσχουν από κοινωνική φοβία. Σύμφωνα με άλλες στατιστικές μέχρι 3,7% του πληθυσμού ηλικίας από 18 έως 54 ετών, είχαν κοινωνική φοβία σε κάποια φάση της ζωής τους.

ρώτηση(εις):Ποιά είναι τα σωματικά συμπτώματα της κοινωνικής φοβίας; Απάντηση:Τα πιο συχνά εμφανιζόμενα σωματικά συμπτώματα σε πάσχοντες από κοινωνική φοβία είναι:

-Ταχυκαρδία

-Σφίξιμο ή πόνος στο στήθος

-Μούδιασμα ή μυρμήγγιασμα στα δάχτυλα του ποδιού ή του χεριού

-Στομαχικές διαταραχές

-Ανάγκη να πας στην τουαλέτα

-Αίσθημα ανησυχίας και νευρικότητας

-Τεντωμένοι μύες

-Εφίδρωση

-Μεταβολές στην αναπνοή

-Ζάλη

-Κοκκίνισμα

Ερώτηση(εις):Τι προκαλεί την κοινωνική φοβία; Απάντηση:

Συχνά η κοινωνική φοβία σχετίζεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική γνώμη για τον εαυτό, η διαμόρφωση της οποίας πιθανόν να έχει ξεκινήσει από την παιδική ηλικία. Επίσης, ορισμένοι άνθρωποι φαίνεται να είναι εκ φύσεως πιο αγχώδεις και έχουν μάθει να ανησυχούν, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους στην κοινωνική φοβία. Άλλοι πιθανόν να είχαν στρεσογόνες εμπειρίες ζωής που τους έχουν οδηγήσει στο να αισθάνονται έτσι.

Οι έρευνες για τον προσδιορισμό των αιτιών που προκαλούν την κοινωνική φοβία συνεχίζονται.

Ορισμένες έρευνες εμπλέκουν την αμυγδαλή του εγκεφάλου στη γένεση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Η αμυγδαλή του εγκεφάλου είναι δομή που έχει καθοριστικό ρόλο στις συναισθηματικές λειτουργίες και ελέγχει τις αντιδράσεις των ανθρώπων στο φόβο.

Εργασίες σε πειραματόζωα, προσθέτουν στα τεκμήρια που στηρίζουν το ότι η κοινωνική φοβία μπορεί να έχει κληρονομικό χαρακτήρα. Πρόσφατα ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακάλυψαν σε ποντικούς τον εντοπισμό γονιδίου που επηρεάζει την εκμάθηση του φόβου.

Άλλες έρευνες εξετάζουν τους βιοχημικούς μηχανισμούς που ρυθμίζουν την πάθηση. Διερευνάται κατά πόσο η υπερβολική ευαισθησία στην αποδοκιμασία από άλλους μπορεί να ρυθμίζεται από μεταβολικούς ή ορμονικούς παράγοντες.

Επίσης μελετάται η επιρροή του περιβάλλοντος στη γένεση της κοινωνικής φοβίας. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν την πάθηση, μπορεί να αποκτούν τη φοβία λόγω του ότι παρατηρούν τη συμπεριφορά αυτή και τις συνέπειες της σε άλλους. Η διαδικασία αυτή που ίσως εμπλέκεται στη γένεση της φοβίας, ονομάζεται μάθηση παρατήρησης ή κοινωνικός παραδειγματισμός.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Κοινωνικής Φοβίας;

Σκέψεις και συναισθήματα:

Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία αισθάνεται έντονο άγχος σε μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις ή όταν χρειάζεται να επιτελέσει κάτι μπροστά σε άλλους. Σκέφτεται ότι οι άλλοι θα τον κρίνουν, θα τον παρατηρούν, θα εξετάζουν προσεκτικά κάθε του κίνηση. Αναμένει ότι θα γελοιοποιηθεί, θα υποτιμηθεί, και ότι οι άλλοι θα κάνουν προσβλητικά και αποδοκιμαστικά σχόλια και όταν μπορεί αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις. Συχνά ακόμα αισθάνεται θλίψη, μοναξιά και ότι είναι αποκομμένο από τους άλλους, κάτι ωστόσο φυσιολογικό και αναμενόμενο αφού και το ίδιο αποφεύγει την αλληλεπίδραση μαζί τους. Τέλος τα άτομα με κοινωνική φοβία έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη αυτοπεποίθηση και αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Σκέφτονται ότι δεν έχουν τις κοινωνικές δεξιότητες που οι άλλοι έχουν για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τέτοιες καταστάσεις. Πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα σε διάφορους τομείς της ζωής τους ενώ για τον εαυτό τους πιστεύουν ότι κάνουν συνέχεια και μόνο λάθη, κυρίως στις συναναστροφές τους με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο συχνά αναγνωρίζουν ότι το άγχος τους και οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί αλλά παραβλέπουν τις εμπειρίες στις οποίες τα έχουν καταφέρει εξίσου καλά με τους άλλους και εμμένουν στις ίδιες δυσλειτουργικές και στρεσογόνες σκέψεις.

Σωματικά και ψυχοφυσιολογικά συμπτώματα

Τα άτομα που υποφέρουν από κοινωνική φοβία σε καταστάσεις έντονου άγχους αισθάνονται να κοκκινίζουν στο πρόσωπο. Ακόμα περιγράφουν ναυτία, τάση προς εμετό και συχνοουρία, ταχυκαρδία, αρρυθμία και τσιμπήματα στα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών, στις παλάμες και στα πέλματα. Επίσης πολλοί ιδρώνουν υπερβολικά, νιώθουν ένα κόμπο στο λαιμό τους και τους μυς του προσώπου τους να παγώνουν και να ακινητοποιούνται. Αισθάνονται τέλος δυνατές κράμπες στο στομάχι και αδυναμία να ελέγξουν την αναπνοή τους η οποία γίνεται πολύ γρήγορη και ακανόνιστη. Ανάλογα με την περίπτωση, όσο εντονότερο στρες βιώνει το άτομο, τόσο εντονότερα και εμφανέστερα θα είναι τα συμπτώματα αυτά. Ορισμένες φορές βέβαια το άγχος είναι τόσο επώδυνο και ανυπόφορο που μπορεί να φτάσει ακόμα και σε κρίση πανικού (για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το άγχος και τον πανικό, βλέπε αντίστοιχα κεφάλαια στο βιβλίο "ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ").

Πώς αυτά τα συμπτώματα συντηρούν την Κοινωνική Φοβία;

Για παράδειγμα ένα άτομο με κοινωνική φοβία σε μια φιλική συγκέντρωση σκέφτεται διαρκώς ότι θα χάσει τα λόγια του και θα γίνει ρεζίλι. Οι σκέψεις αυτές του δημιουργούν αισθήματα ντροπής και άγχους με αποτέλεσμα σε

λίγο να αρχίσει να πιστεύει ότι η ανησυχία του και τα συνωδά συμπτώματα άγχους γίνονται αντιληπτά από τους συνομιλητές του. Φοβούμενο ότι οι γύρω του θα καταλάβουν την ταραχή του και θα ρεζιλευτεί αγχώνεται ακόμα περισσότερο. Το άτομο θα συνεχίσει να αγχώνεται και πιθανόν να χάσει πράγματι τα λόγια του. Είτε το άτομο χάσει τα λόγια του είτε όχι το επεισόδιο ενεργοποιείται μέσω ενός φαύλου κύκλου που ξεκινά από μία λανθασμένη αντίληψη μίας σωματικής αντίδρασης (οι άλλοι βλέπουν ότι αγχώνομαι) που οδηγεί σε αυξημένη εγρήγορση με αυξημένη έκκριση αδρεναλίνης η οποία με την σειρά της οδηγεί σε περαιτέρω σωματικά συμπτώματα και έτσι ενισχύεται η αντίληψη ότι οι άλλοι θα καταλάβουν το άγχος του. Πολύ πιθανό επίσης είναι το άτομο και μόνο στην σκέψη ότι θα χάσει τα λόγια του να αποφύγει οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή. Αυτή η αποφυγή συντηρεί επίσης το άγχος του ατόμου και οδηγεί σε έναν άλλο φαύλο κύκλο όπου η αποφυγή αυξάνει το άγχος του ατόμου και ισχυροποιεί την αντίληψή του ότι δεν θα τα καταφέρει και θα γίνει ρεζίλι.

Πώς επηρεάζει η κοινωνική φοβία τη ζωή του ατόμου;

Πολλοί από εμάς αισθάνονται έντονο άγχος όταν πρόκειται να δώσουν μια ομιλία ή να παρουσιάσουν μια εργασία. Κάτι τέτοιο ασφαλώς δεν συγκαταλέγεται στις φοβίες, αλλά σε καθημερινές περιστάσεις της ζωής και σε φυσιολογικές ανθρώπινες αντιδράσεις. Το άγχος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μάλλον καλό, καθότι συμβάλει σε μια καλύτερη επίδοση. Για τα άτομα όμως που υποφέρουν από κοινωνική φοβία αυτό το φυσιολογικό και δικαιολογημένο άγχος παίρνει δραματικές διαστάσεις. Τα άτομα αυτά έχουν την πεποίθηση ότι δεν θα τα καταφέρουν και οι άλλοι πιθανότατα τους κρίνουν αρνητικά και τους αποδοκιμάσουν. Φοβούνται ότι σε οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή, από το να βγουν έξω με μια παρέα μέχρι τη διεκπεραίωση κάποιων επαγγελματικών θεμάτων, οι γύρω τους θα τους ταπεινώσουν και θα τους μειώσουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να αποφεύγουν σιγά-σιγά και βαθμιαία όλο και περισσότερο την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους καθώς αυτό τους ανακουφίζει άμεσα από το άγχος και το φόβο τους. Τα άτομα με κοινωνική φοβία αποφεύγουν όσο μπορούν περισσότερο τις κοινωνικές συναναστροφές, και ίσως να έχουν περιορισμένη κοινωνική ζωή, και λίγους φίλους. Ζουν με το άγχος της κριτικής από τους άλλους. Για το λόγο αυτό δε λένε ποτέ τη γνώμη τους, συμφωνούν με όλα (με σκοπό να αποφύγουν ενδεχόμενη αντιπαράθεση) και υιοθετούν μια παθητική στάση ζωής. Αυτός ο φόβος για την αρνητική κριτική που ενδεχομένως τους ασκηθεί έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζονται και οι επαγγελματικές ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα μία προαγωγή ή μία αύξηση καθώς είναι πιθανό ένα άτομο με κοινωνική φοβία να μην διεκδικήσει ποτέ κάτι τέτοιο. Τα άτομα με κοινωνική φοβία επομένως είναι πιθανό να έχουν περιορίσει αρκετά τις δραστηριότητές τους εξαιτίας της δυσκολίας τους. Το γεγονός αυτό συντηρεί την χαμηλή αυτοεκτίμησή τους καθώς σκέφτονται ότι δεν

έχουν τις ικανότητες να εκφράσουν τις απόψεις τους και να διεκδικήσουν από τους άλλους.

Πώς δημιουργείται η κοινωνική φοβία;

Βασικό χαρακτηριστικό των ατόμων με κοινωνική φοβία είναι ο έντονος φόβος κριτικής και ταπείνωσης. Ο φόβος αυτός μπορεί να έχει δημιουργηθεί είτε μέσω ενός τραυματικού γεγονότος είτε μέσω μιας διαδικασίας μάθησης από ένα πρότυπο (πχ. Γονέας). Στην περίπτωση που η έναρξη του προβλήματος συσχετίζεται με ένα τραυματικό γεγονός, ο μηχανισμός μέσω του οποίου αναπτύχθηκε και συντηρείται η Κοινωνική Φοβία είναι ο εξής: αν το άτομο κάποια στιγμή που μίλησε μπροστά σε κοινό π.χ. στο σχολείο ένιωσε να υποτιμάται και να γελοιοποιείται από τον καθηγητή ή τους συμμαθητές του με αποτέλεσμα να βιώσει έντονο άγχος και δυσάρεστα συναισθήματα, αυτό ίσως είχε ως συνέπεια να αποφύγει μια παρόμοια κατάσταση -ομιλία μπροστά σε κόσμο- στο μέλλον. Στο παραπάνω παράδειγμα θα μπορούσε πράγματι ο καθηγητής να είχε μιλήσει προσβλητικά προς το συγκεκριμένο άτομο ή το ίδιο το άτομο να θεώρησε ότι οι άλλοι σκέφτονται υποτιμητικά για το ίδιο. Σημασία ωστόσο δεν έχει τόσο αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα όσο το ότι το άτομο ερμήνευσε την εμπειρία αυτή ως αρνητική για τον εαυτό του και σκέφτηκε ότι έγινε ρεζίλι. Η σκέψη αυτή του δημιούργησε αρνητικά συναισθήματα (έντονο άγχος, ντροπή και φόβο) και ίσως να είχε ως αποτέλεσμα να θεωρεί ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει σε καταστάσεις που οι άλλοι μπορούν να τον κρίνουν (σε μία παρέα, όταν μιλάει με άτομα κύρους, όταν βρίσκεται με πολύ κόσμο και μπορεί να το παρατηρήσουν, όταν χρειαστεί ξανά να μιλήσει μπροστά σε ακροατήριο) και να τις αποφεύγει. Η αποφυγή βραχυπρόθεσμα έχει θετικές συνέπειες -ανακούφιση από το άγχος-, σταδιακά όμως ενισχύει την αντίληψή του ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει σε ανάλογες καταστάσεις (π.χ. φιλικές συγκεντρώσεις, σχέσεις με συναδέλφους, συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους). Στην περίπτωση που το πρόβλημα δημιουργήθηκε μέσω μιας διαδικασίας μίμησης κάποιου προτύπου το άτομο έμαθε να φοβάται κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να δεχθεί κριτική, παρατηρώντας σε πρώτο στάδιο τις αντιδράσεις σημαντικών για αυτό προσώπων και σε δεύτερο στάδιο υιοθετώντας τις αντιλήψεις που στηρίζουν τις συμπεριφορές αυτών των ατόμων (πχ. μην μπλέκεις σε αντιπαραθέσεις γιατί αυτό δεν ξέρεις που μπορεί να οδηγήσει).

Ερώτηση(εις):Ποιές χαρακτηριστικές σκέψεις κάνει κάποιος που πάσχει από κοινωνική φοβία; Απάντηση:

- Γνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος

- Νομίζει οτι οι άλλοι σκέφτονται άσχημα γι αυτόν

- Πιστεύει οτι οι άλλοι τον κρίνουν

- Πριν βρεθεί σε κοινωνικές καταστάσεις θεωρεί οτι τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα

- Σκέφτεται "Θα γελοιοποιηθώ" ή "Θα φανώ ανόητος"

- Μπορεί να σκέφτεται "Είμαι βαρετός" ή "Είμαι περίεργος"

- Πιθανόν να πιστεύει "Εάν δεν τα καταφέρω, οι άλλοι δεν θα με συμπαθούν" ή "Εάν δείξω ότι είμαι νευρικός, οι άλλοι θα νομίζουν οτι είμαι ανόητος" ή "Δεν πρέπει να φαίνομαι αγχωμένος"

- Έχει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του, η οποία σχετίζεται με το πως φοβάται οτι θα τον δουν οι άλλοι, δηλαδή κατακόκκινο, ανόητο, μη ενδιαφέροντα, αδύναμο, δειλό, κ.λ.π.

- Μετά την παρουσία του σε μια κοινωνική κατάσταση σκέφτεται "ήταν βαρετό", "Έμοιαζα τόσο ανόητος", κ.λ.π.

Ερώτηση(εις):Επιμέλεια: Πέτρος Σκαπινάκης, Λέκτορας Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γρηγόρης Μιχάλης, Ψυχολόγος-Παιδαγωγός, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Κοινωνική Ψυχιατρική - Παιδοψυχιατρική

Πρώτη έκδοση: 18 Nov 2003. Τελευταία ενημέρωση: 10 Jun 2004. Τι συμβάλει στην διαιώνιση του προβλήματος της κοινωνικής φοβίας; Απάντηση:Σε ορισμένες περιπτώσεις κάποιοι άνθρωποι νιώθουν κοινωνικό άγχος όταν βρίσκονται σε νεαρή ηλικία αλλά καθώς μεγαλώνουν αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση. Για άλλους ανθρώπους όμως, μπορεί το πρόβλημα να διατηρείται και να καταλήξει να γίνει ένα πρόβλημα που διαρκεί για ολόκληρη τη ζωή. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συμβάλουν σ' αυτό:

1. Εάν κάποιος χαρακτηρίζεται από αγχώδη προσωπικότητα, συνηθίζει να αισθάνεται αγχωμένος και έχει βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις οτι δεν είναι καλός σε κοινωνικές καταστάσεις.

2. Η αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων εμποδίζει το άτομο να τις συνηθίσει. Αυτό τον αποτρέπει από το να αντιληφθεί οτι στην πραγματικότητα μπορεί να τα βγάλει πέρα και τον κάνει να μην αισθάνεται καλά. Εάν μια κατάσταση αποφεύγεται, γίνεται πιο δύσκολη την επόμενη φορά που ο πάσχων θα προσπαθήσει και θα βρεθεί σ' αυτήν. Μερικές φορές οι άνθρωποι υιοθετούν "ασφαλείς συμπεριφορές" που δεν τους επιτρέπουν να μάθουν (μέσα από την πράξη)οτι μπορούν να τα βγάλουν πέρα. Για παράδειγμα, μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να είναι το να συνοδεύονται πάντα από ένα φίλο.

3. Το άτομο που πάσχει από κοινωνικό άγχος συχνά έχει στο μυαλό του μια άσχημη εικόνα για το πως τον βλέπουν οι άλλοι. Όταν συναναστρέφεται με άλλους, το άγχος τείνει να εστιάζεται περισσότεροστον εαυτό του . Σκέφτεται αυτή την εικόνα, αισθάνεται αγχωμένος και πιστεύει ότι φαίνεται τρομερός στους υπόλοιπους. Συχνά προσπαθεί να δει πως οι άλλοι αντιδρούν απέναντί του. Κάνει αρνητικές υποθέσεις σχετικά με το τι οι άλλοι σκέφτονται και κατά συνέπεια ποτέ δεν αμφισβητεί την αρνητική, δυσάρεστη εικόνα που έχει για τον εαυτό του.

4. Κάποιες φορές αναπτύσσεται αυτό που αποκαλείται "Φόβος του φόβου" με αποτέλεσμα ο πάσχων να προβλέπει οτι θα αγχωθεί όταν βρεθεί σε συγκεκριμένες καταστάσεις και να αναμένει συγκεκριμένα συμπτώματα, "Ξέρω οτι θα γίνω κατακόκκινος όταν θα μιλήσω", "Δεν θα μπορέσω να αρθρώσω λέξη", ή "Τι θα γίνει αν οι άλλοι παρατηρήσουν τα χέρια μου να τρέμουν;"

Αυτές οι σκέψεις αυξάνουν το άγχος πριν ακόμα το άτομο βρεθεί στη φοβογόνο κατάσταση.

Ερώτηση(εις):

Πως εκδηλώνεται η συμπεριφορά αποφυγής στους πάσχοντες από κοινωνική φοβία; Απάντηση:Η αποφυγή στην κοινωνική φοβία περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως:

-το να μη πηγαίνει ο πάσχων σε μέρη όπου θα συναντήσει ανθρώπους

-το να ζητά από άλλους ανθρώπους να κάνουν πράγματα γι' αυτόν όταν πρέπει να συναντήσει ανθρώπους

-το να μη μιλά σε κάποιον που θα ήθελε να μιλήσει

Ερώτηση(εις):Τι εννοούμε όταν λέμε ότι οι πάσχοντες από Κοινωνική Φοβία τείνουν να παρουσιάζουν αύξηση της "αυτο-επεξεργασίας" σε καταστάσεις που νιώθουν κοινωνικό άγχος; Απάντηση:Η έρευνα έχει καταδείξει οτι οι άνθρωποι που πάσχουν από κοινωνική φοβία τείνουν να παρουσιάζουν μια αύξηση στην "αυτο-επεξεργασία" σε κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες νιώθουν αγχωμένοι. Αυτό σημαίνει ότι:

-Επικετρώνουν την προσοχή τους σε μεγάλο βαθμό στο σώμα τους ψάχνοντας για συμπτώματα άγχους, π.χ. τρεμούλα, εφίδρωση, κοκκίνισμα του προσώπου, προβλήματα στην ομιλία.

-Επικεντρώνονται στις δικές τους σκέψεις με τις αρνητικές εικόνες και απόψεις σχετικά με τον εαυτό τους

-Έχουν μια έντονη αρνητική αντίληψη του πως τους βλέπουν οι άλλοι

-Νομίζουν ότι είναι το επίκεντρο της προσοχής και όλη αυτή η προσοχή είναι επικριτική και αρνητική γι' αυτούς.

παιδιά με κοινωνικά φοβία (επίσης ονομάζεται και κοινωνική αγχώδης διαταραχή) παρουσιάζουν μια έντονη και διαρκή φοβία αναφορικά με το να νιώσουν ντροπή ή αμηχανία σε κοινωνικές καταστάσεις, ή κατά την επίδοση τους σε μια δραστηριότητα, ή όταν η κατάσταση απαιτεί να μιλήσουν μπροστά σε κοινό ή στην τάξη, να μπούνε σε μια συζήτηση, να φάνε να πιούνε ή να γράψουν σε κοινή θέα. Τα συναισθήματα άγχους σε αυτή την περίπτωση προκαλούν σωματικές αντιδράσεις όπως, ταχυπαλμία, τρέμουλο, εφίδρωση, διάρροια, κοκκίνισμα και μυϊκή τάση. Κάποιες φορές είναι πιθανή μια κρίση πανικού σαν ακραία συνέπεια.Τόσο οι έφηβοι όσο και ενήλικες αναγνωρίζουν ότι οι αντιδράσεις τους είναι υπερβολικές, αλλά αυτό δε φαίνεται να μειώνει το φόβο τους. Τα παιδιά ωστόσο είναι πιθανό να μην αντιλαμβάνονται την αντίδραση τους ως υπερβολική αλλά φοβούνται ότι οι άλλοι παρατηρούν το άγχος τους και τα θεωρούν παράξενα και περίεργα.Τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να διατυπώσουν με σαφήνεια τους φόβους τους, αλλά μπορεί να ξεσπούν σε κλάματα, να κάνουν πείσματα, να παγώνουν, να γαντζώνονται από τους γονείς, να παρουσιάζονται ως εξαιρετικά συνεσταλμένα, να αποτραβιούνται από την επαφή με τους άλλους, και να στέκονται στην άκρη σε μια κοινωνική εκδήλωση. Μπορεί να

μένουν πίσω στο σχολείο, ή να αποφεύγουν το σχολείο εντελώς. Να μην παίρνουν μέρος σε κοινωνικές δραστηριότητες ακόμα και με παιδιά της ηλικίας τους. Η αποφυγή των καταστάσεων που προκαλούν φόβο ή ανησυχία, μπορεί να διαρκεί για εβδομάδες και να έχει άμεση παρεμβολή στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Μπορεί να βρίσκουν ακατόρθωτο να μιλήσουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις ακόμα και παρουσία ενός οικείου προσώπου.Η κοινωνική φοβία είναι ένα φαινόμενο με συχνότητα από 3 έως 13% ανάλογα με το πόσο ισχυρός είναι ο φόβος και σε πόσες διαφορετικές καταστάσεις προκαλεί άγχος (Black 1997). Και σύμφωνα με το DSM-IV η πλειονότητα των ατόμων που υποφέρουν από τη διαταραχή είναι θηλυκού γένους. Επίσης η διαταραχή μπορεί να διαρκεί για μια ζωή ή να μειώνεται σταδιακά ή ακόμα και να εξαλείφεται με την πάροδο του χρόνου κάτι που φαίνεται να εξαρτάται κατά πολύ από τα γεγονότα της ζωής και το υποστηρικτικό περιβάλλον.

Συμβουλές

Ερώτηση(εις):

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να βοηθήσει τον εαυτό του να ξεπεράσει το πρόβλημα της κοινωνικής φοβίας; Απάντηση:Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να ξεκινήσει να βοηθάει τον εαυτό του να ξεπεράσει το άγχος. Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να ανεφέρουμε τους ακόλουθους:

-Κατανοώντας τι είναι το κοινωνικό άγχος

-Κατανοώντας τις αρνητικές πεποιθήσεις και εικόνες που συνδέονται με το κοινωνικό άγχος

-Προσπαθώντας να περιορίσει την επικέντρωση της προσοχής στον εαυτό του

-Αντιμετωπίζοντας την αποφυγή και τις "ασφαλείς συμπεριφορές"

-Αντιμετωπίζοντας τα σωματικά συμπτώματα του κοινωνικού άγχους

Πιο συγκεκριμένα, για να κατανοήσει κανείς τι είναι το κοινωνικό άγχος ίσως είναι χρήσιμο να κάνει τις ακόλουθες ασκήσεις:

Να θυμηθεί πραγματικές περιπτώσεις που τις θεώρησε δύσκολες τον τελευταίο μήνα και στη συνέχεια να προσπαθήσει να καταλάβει με

μεγαλύτερη λεπτομέρεια τι συνέβη. Μπορεί να φανεί χρήσιμο να προσπαθήσει να σχεδιάσει τον δικό του φαύλο κύκλο όσον αφορά το κοινωνικό άγχος-σκεπτόμενος μια πρόσφατη κοινωνική κατάσταση που θεώρησε δύσκολη.

Εάν δεν καταφέρει να αποκτήσει μια ξεκάθαση εικόνα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει με την ανάκληση τέτοιων καταστάσεων, τότε μπορεί να βοηθηθεί με το να κρατά ένα ημερολόγιο κοινωνικού άγχους. Για μία ή δύο εβδομάδες να κρατήσει ένα ημερολόγιο που θα καταγράφει πότε νιώθει αγχωμένος και τι ακριβώς συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Να κρατά σημειώσεις κάθε φορά σχετικά με τις σκέψεις, τα σωματικά συμπτώματα, την αποφυγή και τις ασφαλείς συμπεριφορές, πως ενήργησε και ποιες ήταν οι σκέψεις που έκανε στην συνέχεια.

Όταν αποκτήσει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα των προβλημάτων του, τότε μπορεί να αρχίσει να αντιμετωπίζει τα επιμέρους τμήματά του και να σπάσει τον φαύλο κύκλο του άγχους.

More Information

Ερώτηση(εις):Πως μπορεί κανείς να καταλάβει εάν κάνει τα λάθη στη σκέψη που χαρακτηρίζουν την κοινωνική φοβία; Απάντηση:Είναι χρήσιμο να αναρωτηθεί εάν κάνει τα ακόλουθα λάθη στη σκέψη:

1. Κάνω το λεγόμενο "διάβασμα της σκέψης;" π.χ. "Αυτός/ή με θεωρεί βαρετό".

Σ' αυτή την περίπτωση δε προσπαθεί να ανακαλύψει ή να δει τι πραγματικά πιστεύουν οι άλλοι. Πιστεύει τις δικές του αρνητικές απόψεις και τις χρεώνει σ' αυτούς. π.χ. "αυτός δεν με συμπαθεί". Αυτό είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα για ανθρώπους με κοινωνικό άγχος οι οποίοι θεωρούν οτι τις αρνητικές απόψεις που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους τις έχουν εξίσου και οι άλλοι.

2. Κάνω πρόβλεψη του μέλλοντος και φέρνω την καταστροφή; π.χ. "πρόκειται να γίνει καταστροφή, όλοι θα γελάν μαζί μου".

3. Μήπως κάνω "προσωποποίηση;" [.χ. "όλοι γελούν, πρέπει να μιλάν για μένα" ή " φαίνεται νευρικός, πιθανώς επειδή σκέφτεται:αυτός θα καθίσει μαζί μου"

4. Μήπως επικεντρώνω την προσοχή μου μόνο στα άσχημα πράγματα; π.χ. "πραγματικά σιωπούσα όταν προσπαθούσα να μιλήσω στην Άννα" (παραβλέποντας το γεγονός ότι είχε καταφέρει να μιλήσει με άνεση σε άλλους ανθρώπους εκείνη την ημέρα)

Αυτά τα λάθη στη σκέψη υποδηλώνουν οτι δεν κρίνει τον εαυτό του στις κοινωνικές καταστάσεις με δίκαιο τρόπο. Ίσως βοηθήσει λοιπόν το να αρχίσει να αποκτά μια πιο σωστή και δίκαιη εικόνα του τι συμβαίνει. Ένας καλός τρόπος να το επιτύχει είναι να φτιάξει δύο στήλες-μία για τις σκέψεις που κάνει και του προκαλούν άγχος και μια άλλη για μια δικαιότερη πιο ισορροπημένη σκέψη, π.χ:

ΑΓΧΩΔΗΣ ΣΚΕΨΗ:Φλυαρούσα συνέχεια, πρέπει να έμοιαζα με ηλίθιο

ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗ:Κανένας δεν φάνηκε να ενοχλήθηκε απ' αυτό. Οι άλλοι έρχονταν για να μιλήσουν, επομένως δεν θα πρέπει να ήμουν τόσο κακός.

Πως μπορούν να περιορίσουν το φαινόμενο της ¨επικέντρωσης της προσοχής στον εαυτό τους" οι πάσχοντες από Κοινωνική Φοβία; Απάντηση:Υπάρχουν κάποια βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν αυτοί που πάσχουν από κοινωνική φοβία έτσι ώστε να καταφέρουν να περιορίσουν την "επικέντρωση της προσοχής στον εαυτό τους" μια συνήθεια που τους χαρακτηρίζει έντονα. Θα κάναμε λοιπόν τις ακόλουθες προτάσεις στους πάσχοντες αυτούς:

-Μη "παρακολουθείς" τον εαυτό σου σε κοινωνικές καταστάσεις, επικέντρωσε την προσοχή σου στο τι συμβαίνει γύρω σου:

α. να κοιτάς άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι

β. να ακούς τι πραγματικά λέγεται (όχι τις δικές σου αρνητικές σκέψεις)

γ. μην αναλαμβάνεις όλη την ευθύνη για την συνέχιση της συζήτησης - η σιωπή είναι φυσιολογική, και οι άλλοι άνθρωποι θα συμβάλλουν στη κουβέντα

-Άρχισε να αναγνωρίζεις οτι τα σωματικά συμπτώματα του άγχους δεν είναι τόσο αξιοπρόσεκτα όσο νομίζεις. Επικέντρωσε λιγότερο την προσοχή σου στο δικό σου σώμα και θα σταματήσεις να παρατηρείς αυτά τα συμπτώματα.

-Άρχισε να παρατηρείς άλλους ανθρώπους για να διαπιστώσεις εαν παρουσιάζουν κι αυτοί συμπτώματα άγχους.

-Πείσε τον εαυτό σου οτι οι άλλοι δεν θα σε αντιπαθήσουν επειδή είσαι αγχώδης - θα αντιπαθούσες εσύ κάποιον απλώς και μόνο επειδή είναι αγχώδης;

-Άρχισε να συνειδητοποιείς οτι δεν είσαι το επίκετρο της προσοχής όλων

Δοκίμασε κάποιες από αυτές τις ιδέες και έλεγξε εάν έχουν αποτελέσματα σε σένα. Προσπάθησε να αμφισβητήσεις κάποιες από τις πεποιθήσεις που είχες για πολύ καιρό οτι δεν είσαι καλός σε κοινωνικές καταστάσεις.

Ερώτηση(εις):Πως μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του κάποιος που πάσχει από Κοινωνική Φοβία; Απάντηση:Η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να ξεπεράσει κανείς την Κοινωνική φοβία είναι να αλλάξει τον τρόπο που λειτουργεί. Είναι γεγονός οτι η αποφυγή και οι "ασφαλείς συμπεριφορές" συμβάλουν στη διαιώνιση του προβλήματος. Είναι σημαντικό λοιπόν:

-σταδιακά να περιορισει την αποφυγή και να αρχίσει να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις που φοβάται

-να ξεκινήσει κάνοντας μια λίστα όλων των καταστάσεων αποφυγής και των "ασφαλών συμπεριφορών" που σκοπεύει αποτρέψει. Στη συνέχεια να φτιάξει μια "κλίμακα άγχους" όπου οι στόχοι που είναι πιο εύκολο να επιτευχθούν βρίσκονται στη βάση και οι πιο δύσκολες γι' αυτόν καταστάσεις βρίσκονται στην κορυφή.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Σχετικά με τον τρόπο σκέψης :

Προσπάθησε να εξετάσεις κατά πόσο οι σκέψεις που κάνεις είναι ρεαλιστικές. Σε αυτό θα σε βοηθήσουν οι παρακάτω ερωτήσεις: - Ποιες αποδείξεις έχω ότι ισχύει αυτό που σκέφτομαι; (π.χ. ότι οι γύρω μου σχολιάζουν αρνητικά τον τρόπο με τον οποίο μιλάω) - Τι άλλο μπορεί να συμβαίνει; - Ακόμα και αν κάτι τέτοιο είναι αλήθεια, ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που

μπορεί να μου συμβεί; Επιπλέον προσπάθησε να φανταστείς τον εαυτό σου μέσα σε καταστάσεις τις οποίες αποφεύγεις. Περιέγραψε με όσο το δυνατό περισσότερες λεπτομέρειες τις καταστάσεις αυτές και στην συνέχεια προσπάθησε να εντοπίσεις και να καταγράψεις τι ακριβώς πιστεύεις ή φοβάσαι ότι θα σου συμβεί. Χρησιμοποίησε τις παραπάνω ερωτήσεις για να ελέγξεις την ρεαλιστικότητα των σκέψεών σου.

Σχετικά με τη συμπεριφορά:

Συχνά τα άτομα που υποφέρουν από κοινωνική φοβία σε μια απειλητική κατάσταση εστιάζουν στο άγχος και στο φόβο τους καθώς και στα σημάδια αυτού του άγχους, χωρίς να παρατηρούν τη συμπεριφορά τους εκείνη τη στιγμή. Το άτομο θα πρέπει να γνωρίζει τι κάνει τι στιγμή που αισθάνεται άγχος, π.χ. γυρίζει το βλέμμα αλλού, σταματάει να μιλά, φεύγει κλπ.

Αφού το άτομο εντοπίσει τι ακριβώς σκέφτεται και κάνει όταν βρίσκεται σε καταστάσεις που το αγχώνουν μπορεί να ξεκινήσει να αλλάξει αυτές τις συμπεριφορές. Στο παράδειγμα που αναφέραμε παραπάνω το άτομο καταγράφοντας τις σκέψεις που κάνει όταν βρίσκεται ή πρόκειται να βρεθεί σε μία φιλική συγκέντρωση και παρατηρώντας την συμπεριφορά του μπορεί να διαπιστώσει ότι αυτό που φοβάται είναι ότι δεν θα έχει τι να πει και ότι οι άλλοι θα τον υποτιμήσουν και έτσι αυτό που κάνει είναι να μην μιλά σε κανέναν. Αυτή η διαπίστωση θα βοηθήσει το άτομο να σχεδιάσει την αλλαγή της συμπεριφοράς του? έτσι την επόμενη φορά που θα βρεθεί σε μία ανάλογη περίσταση μπορεί να πλησιάσει ένα άτομο που του είναι περισσότερο οικείο και να ανοίξει μία συζήτηση. Μετά μπορεί να αξιολογήσει κατά πόσο και εάν οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν και πόσο διαφέρει αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα από αυτό που το άτομο φοβόταν ότι θα συμβεί.

Πώς να θέσω τους στόχους μου;

Τα κοινωνικοφοβικά άτομα συχνά αισθάνονται μόνοι και απομονωμένοι. Οι ίδιοι θα επιθυμούσαν να έχουν περισσότερες κοινωνικές συναναστροφές και πιο έντονη κοινωνική ζωή. Αυτή η επιθυμία τους όμως συχνά είναι αόριστη και γενική. Επιπλέον ένα άτομο με κοινωνική φοβία δύσκολα μπορεί να αποκτήσει κοινωνική ζωή από την μια στιγμή στην άλλη. Καλό θα ήταν να θέτει μικρούς και εύκολους στόχους κάθε φορά που να μπορεί να επιτύχει. Στο παράδειγμα που αναφέραμε προηγουμένως το άτομο είναι καλύτερα να απευθυνθεί μόνο σε ένα άτομο που το γνωρίζει καλύτερα παρά σε μία μεγάλη παρέα που τα άτομα του είναι άγνωστα. Είναι σημαντικό δηλαδή το άτομο να κάνει μία λίστα με τις καταστάσεις που το αγχώνουν και να ξεκινά με εκείνες που του προκαλούν λιγότερο άγχος. Ξεκινώντας με λιγότερο

αγχογόνες καταστάσεις το άτομο θα έχει την δυνατότητα να παρατηρήσει τις σκέψεις, τα συναισθήματά του και την συμπεριφορά του καθώς επίσης και να ελέγξει στην πράξη κατά πόσο αυτό που φοβάται επιβεβαιώνεται στην πραγματικότητα. Του δίνεται επίσης η δυνατότητα να οργανώνει από πριν ένα σχέδιο δράσης προσπαθώντας να φανταστεί τι πρόκειται να αντιμετωπίσει (π.χ. θα πλησιάσω τον τάδε, θα τον χαιρετήσω, θα τον κοιτώ στα μάτια, θα αγνοώ το άγχος μου καθώς θα σκέφτομαι ότι αυτά τα συμπτώματα που νιώθω αν συνεχίσω να μιλάω με τον τάδε και δεν φύγω θα υποχωρήσουν κ.α) και εφαρμόζοντάς το να διαπιστώνει κατά πόσο τα κατάφερε. Στην συνέχεια, και έχοντας προσκομίσει θετική εμπειρία, μπορεί με τον ίδιο τρόπο να οργανώσει ένα σχέδιο δράσης για μία πιο δύσκολή κατάσταση.

Για παράδειγμα, ένα κοινωνικοφοβικό άτομο ίσως επιθυμεί να αποκτήσει κάπως πιο φιλικές σχέσεις με τους συναδέλφους του. Ένας τέτοιος στόχος όμως είναι γενικός και αόριστος και για το λόγο αυτό δύσκολα πραγματοποιήσιμος. Θα μπορούσε όμως να το χωρίσει σε μικρούς, επιμέρους στόχους, όπως το να πηγαίνει στις συγκεντρώσεις τους, ή να δείχνει ενδιαφέρον να μάθει περισσότερα για τη ζωή τους. Καλό είναι να αρχίσει από τους πιο εύκολους για το ίδιο στόχους και να προχωρά ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας τους.

Κάποιος που έχει κοινωνική φοβία έχει μάθει να αποφεύγει την κοινωνική αλληλεπίδραση γιατί μόνο έτσι ανακουφίζεται από το έντονο άγχος που τον βασανίζει. Κάτι τέτοιο όμως μακροπρόθεσμα δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο (άγχος-αποφυγή-άγχος), διογκώνοντας το πρόβλημα. Όσο το άτομο αποφεύγει μια κατάσταση που του προκαλεί άγχος, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το άγχος του την επόμενη φορά που θα έρθει αντιμέτωπο με μια παρόμοια κατάσταση κ.ο.κ.

Το άτομο θα πρέπει να σταματήσει βαθμιαία την αποφυγή και να επιδιώκει τη συναναστροφή με τους γύρω του. Αντί να φύγει θα πρέπει να αλλάξει τη συμπεριφορά του και να αντιμετωπίσει την κατάσταση που του προκαλεί άγχος π.χ. μένω και κοιτώ το συνομιλητή μου στα μάτια παρότι έχω αρχίσει να κοκκινίζω, συνεχίζω την ομιλία μου παρότι κομπιάζω κλπ. Θα πρέπει ακόμα να αναγνωρίζει τις επιτυχίες του και να επιβραβεύει τον εαυτό του για κάθε επιτυχία, γνωρίζοντας ότι η επίτευξη κάθε μικρού στόχου το φέρνει πιο κοντά στην επίτευξη του μεγάλου και κύριου στόχου του, στην απαλλαγή του από την κοινωνική φοβία.

Αξίζει τελειώνοντας να επισημάνουμε ότι η συνειδητή απόφαση και προσπάθεια από το ίδιο το άτομο ώστε να ξεπεράσει το πρόβλημά του είναι μια καλή αρχή. Η προσπάθεια αυτοβοήθειας μέσω ενός οργανωμένου σχεδίου εξάσκησης σε "προβληματικές" καταστάσεις συνιστά μια καλή

συνέχεια. Η ατομική προσπάθεια είναι σημαντική, δεν υποκαθιστά όμως την οργανωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση που συνιστά η συνεργασία με κάποιον ειδικό.

Ποιες θεραπείες υπάρχουν σήμερα για την κοινωνική φοβία;

Βασικά υπάρχουν δύο μορφές θεραπείας για την κοινωνική φοβία. Η μια βασίζεται στα φάρμακα ενώ η άλλη στη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία που είναι μια μορφή βραχυπρόθεσμης ψυχοθεραπείας.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν τα αντικαταθλιπτικά όπως οι αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης και οι βενζοδιαζεπίνες υψηλής ισχύος.

Μερικοί ασθενείς με μια ειδική μορφή κοινωνικής φοβίας, τη φοβία απόδοσης, μπορεί να επωφελούνται από τους βήτα αναστολείς που είναι φάρμακα τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται για έλεγχο της ψηλής πίεσης.

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι επίσης πολύ χρήσιμη στη θεραπεία της κοινωνικής φοβίας. Στην προσέγγιση αυτή, ο ασθενής με τη βοήθεια του θεραπευτή του, εκτίθεται σταδιακά σε καταστάσεις που του προκαλούν φοβία και βοηθάται στο να ενεργοποιεί μηχανισμούς για να αισθάνεται πιο ασφαλής.

Η έκθεση του ασθενούς με κοινωνική φοβία στις καταστάσεις που του προκαλούν τη διαταραχή, γίνεται σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι η εισαγωγή του ασθενούς στην κατάσταση που προκαλεί τη φοβία. Το δεύτερο στάδιο είναι η αύξηση του κινδύνου αποδοκιμασίας στην εν λόγω κατάσταση έτσι που οι άνθρωποι να αρχίζουν να αποκτούν αυτοπεποίθηση ότι θα μπορούν να είναι σε θέση να χειρίζονται την απόρριψη ή την κριτική.

Το τρίτο στάδιο είναι η εκμάθηση στους ασθενείς τεχνικών για να χειρίζονται την αποδοκιμασία. Στο στάδιο αυτό, προτρέπονται να φανταστούν τους χειρότερους τους φόβους και ακολούθως ενθαρρύνονται να αναπτύξουν δημιουργικούς τρόπους αντιμετώπισης των φόβων τους και της αποδοκιμασίας της οποίας πιστεύουν ότι τυγχάνουν.

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία για την κοινωνική φοβία περιλαμβάνει επίσης εκπαίδευση για καλύτερο χειρισμό του άγχους. Για

παράδειγμα οι ασθενείς εκπαιδεύονται σε τεχνικές χαλάρωσης όπως οι βαθιές αναπνοές για να μειώνουν τα επίπεδα του άγχους τους.

Μια άλλη σημαντική συνιστώσα της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, είναι η γνωστική δομική αλλαγή του τρόπου σκέψης. Αυτό σημαίνει ότι ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή να αναγνωρίζει τις λανθασμένες εκτιμήσεις που σχηματίζει για μια κατάσταση και να έχει πιο ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τον κίνδυνο σε κοινωνικές καταστάσεις.

Οι υποστηρικτικές προσεγγίσεις όπως οι θεραπευτικές ομάδες ή οι θεραπείες για το ζευγάρι ή την οικογένεια για να εκπαιδεύονται για την κοινωνική φοβία σημαντικά άλλα πρόσωπα από το περιβάλλον του ασθενή, μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της διαταραχής. Επίσης κάποτε οι ασθενείς μπορεί να επωφεληθούν από εκπαίδευση για απόκτηση καλύτερων κοινωνικών δεξιοτήτων.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η κοινωνική φοβία;

Ο πιο αποτελεσματικός και ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας είναι η Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Η Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία αφορά στην τροποποίηση τόσο του τρόπου σκέψης του ατόμου όσο και της συμπεριφοράς του. Σχετικά με τον τρόπο σκέψης του το άτομο θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του, με ρεαλιστικές σκέψεις, στηριζόμενες στην αντικειμενική πραγματικότητα. Μέσα από τη Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία γίνεται προσπάθεια να αναδομηθεί η αντίληψη του ατόμου ότι οι γύρω του το κρίνουν και το παρατηρούν διαρκώς. Στόχος είναι να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι αυτή του η αντίληψη δεν είναι ρεαλιστική και να την αντικαταστήσει με μια αντίληψη που να ανταποκρίνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα, μια ρεαλιστική δηλαδή αντίληψη. Η Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο στις σκέψεις, όσο και στη συμπεριφορά του ατόμου. Μέσα από τη θεραπεία το άτομο μαθαίνει τεχνικές ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του με επιτυχία. Μια από αυτές είναι η τεχνική της χαλάρωσης, σύμφωνα με την οποία το άτομο μαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος του και να το διατηρεί σε ανεκτά για το ίδιο επίπεδα. Άλλη σημαντική παράμετρος της θεραπείας είναι η έκθεση. Ακόμα και αν το άτομο καταφέρει να αναδομήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις που συντηρούν την κοινωνική φοβία, αν δεν αντιμετωπίσει την κατάσταση που του προκαλεί φόβο και άγχος, την επόμενη φορά που θα έρθει αντιμέτωπο με μια παρόμοια περίσταση θα συμπεριφερθεί πιθανώς με τον ίδιο ακριβώς

τρόπο που συμπεριφερόταν και πριν τη θεραπεία. Μέσα από τη θεραπεία το άτομο μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με την κατάσταση που του προκαλεί άγχος ακολουθώντας μικρά διαδοχικά βήματα. Το να βρεθεί ένα κοινωνικοφοβικό άτομο σε μια συγκέντρωση με πολλά άτομα, ακόμα και αν έχει τροποποιήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του, είναι μια κατάσταση που του προκαλεί άγχος. Το παραπάνω παράδειγμα ίσως να αποτελεί έναν από τους τελικούς στόχους της θεραπείας, ο οποίος ακολουθεί άλλους μικρότερους στόχους, π.χ. συμμετοχή σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, συναναστροφή με γνωστά άτομα κλπ. Το άτομο μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με ό,τι του προκαλεί φόβο σιγά-σιγά, κάνοντας μικρά βήματα κάθε φορά. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας μπορεί να είναι η ομαδική θεραπεία. Οι ομάδες αποτελούνται από 5 έως 7 άτομα με κοινωνική φοβία και 2 θεραπευτές και η πορεία της θεραπείας είναι παρόμοια με αυτήν της ατομικής ψυχοθεραπείας. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της ομάδας είναι ότι το άτομο δεν αισθάνεται ότι μπορεί να μοιραστεί τις εμπειρίες του με άλλους που αντιμετωπίζουν τις ίδιες δυσκολίες και ενθαρρύνεται στην προσπάθειά του από τα άλλα μέλη της ομάδας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η αναφερόμενη αποτελεσματικότητα της ομαδικής θεραπείας είναι εφικτή μόνο σε περίπτωση που η ομάδες είναι ομοιογενείς, αποτελούνται δηλαδή από άτομα που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. Παράλληλα με τη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία το άτομο μπορεί να δεχθεί και φαρμακευτική αγωγή. Κάτι τέτοιο ίσως είναι χρήσιμο στην αρχική κινητοποίηση του ατόμου και πιθανώς το βοηθήσει την πρώτη φορά που θα έρθει αντιμέτωπο με μια αγχογόνα κατάσταση. Χρειάζεται ωστόσο προσοχή καθώς χρήση των αγχολυτικών φαρμάκων δεν ενδείκνυται για μακροχρόνια χρήση.

Ποιες άλλες παθήσεις μπορεί να συνυπάρχουν με την κοινωνική φοβία;

Η κοινωνική φοβία μπορεί να μειώνει την αυτοεκτίμηση και να προκαλεί κατάθλιψη. Για να απαλύνουν το άγχος τους και να ανακουφιστούν από την κατάθλιψη, οι ασθενείς μπορεί να καταφεύγουν στο αλκοόλ και στην κατάχρηση άλλων ουσιών που δημιουργούν εθισμό.

Μερικοί ασθενείς με κοινωνική φοβία, είναι δυνατόν επίσης να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα όπως κρίσεις πανικού ή ψυχαναγκαστικές διαταραχές.

Χωρίς θεραπεία, η κοινωνική φοβία μπορεί να ταλαιπωρεί τους ασθενείς για όλη τους τη ζωή.

Υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες και οι έρευνες συνεχίζονται για ανεύρεση ακόμη καλύτερων μεθόδων αντιμετώπισης.

Είναι λοιπόν απαραίτητο άτομα που παρουσιάζουν κοινωνική φοβία, να μη διστάζουν να ζητούν βοήθεια από ειδικούς που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρόβλημα τους.