ΜΟΥΣΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΙΛΙΟΥ –ΛΥΚΕΙΑΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ

Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου

Διδάσκουσα: Αγλαΐα Τζικάκου

Σχολικό έτος: 2009-10

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Ενότητα 8η

Οι προτάσεις, ως προς τις σχέσεις τους μεταξύ τους,

παρουσιάζονται στο λόγο με δύο μορφές

Κύριες προτάσεις Δευτερεύουσες προτάσεις

Κύρια ή ανεξάρτητη είναι μια πρόταση που:

- εκφράζει ένα απλό νόημα

- μπορεί να «σταθεί» μόνη της στο λόγο

πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ

Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη είναι η πρόταση που:

• δεν μπορεί να «σταθεί» μόνη της στο λόγο (εξαρτημένη)

• Χρησιμεύει για να προσδιορίσει μια άλλη πρόταση ή όρο πρότασης

πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ γιατί δεν προλάβαμε το πρωινό τρένο

Οι προτάσεις παρουσιάζονται στο λόγο με τρεις συνδυασμούς

κύριες + κύριες

κύριες + δευτερεύουσες

κύριες + δευτερεύουσες + δευτερεύουσες

Αξιοσημείωτη παρατήρηση:

• Σε κάθε περίοδο λόγου επιβάλλεται η ύπαρξη μιας τουλάχιστον κύριας πρότασης

• Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνο δευτερεύουσες

Οι προτάσεις εμφανίζονται στο λόγο με τρεις τρόπους

Συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμουςπχ. κάτι θα έπαθε και δε φάνηκε

Συνδέονται με υποτακτικούς συνδέσμους πχ. φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα

Μπαίνουν η μία μετά την άλλη με κόμμα ανάμεσά τουςπχ. Χόρευαν, πηδούσαν, χάλαγαν τον κόσμο.

Σύνδεση προτάσεων

παρατακτική υποτακτική ασύνδετο σύνδεση σύνδεση σχήμα

παρατακτικοί υποτακτικοί κόμμα

σύνδεσμοι σύνδεσμοι

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Λέγεται παρατακτική ή παράταξη, γιατί με αυτήν παρατάσσουμε δηλαδή τοποθετούμε ισοδύναμες προτάσεις τη μία μετά την άλλη.

Κύρια + κύρια

Δευτερεύουσα + δευτερεύουσα

η παρατακτική σύνδεση προτάσεων γίνεται:

με ΣΥΜΠΛΕΚΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ

με ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:μα, αλλά, παρά, όμως, μόνο, ωστόσο, (ενώ, αν και, μολονότι),

με ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:ή, είτε

με ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως

Σύνδεση προτάσεων με συμπλεκτικούς συνδέσμους

Οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι συνδέουν τις προτάσεις καταφατικά:

πχ. - τελείωσε το μάθημα βγήκε να παίξει - φύγε περίμενε στη στάση

και αποφατικά (με άρνηση):πχ. - μιλούσε έγραφε

- μη μιλάς χαζεύεις

- να δεις ν’ ακούσεις τέτοιο κακό

και

και

ούτε ούτε

και μη

μήτε μήτε

Σύνδεση προτάσεων με αντιθετικούς συνδέσμους

• Γίνεται με τους καθαρά αντιθετικούς συνδέσμους: μα

αλλά

παρά

μόνο

όμως

οι οποίοι μπαίνουν στην αρχή της πρότασης και συνδέουν προτάσεις: απλή αντιθετική σύνδεση

π.χ - αυτά λέγονται, δε γίνονται. - ήξερε την αλήθεια, δεν έλεγε

τίποτα. - δε θέλει τίποτα, να την

αφήσουν ήσυχη. - δε θα σε καθυστερήσω πολύ,

θα σου πω δυο λόγια.

πριν από αυτούς τους συνδέσμους υπάρχει κόμμα.

μα

αλλάπαρά

μόνο

και

• με άλλες λέξεις ή επιρρήματα που χρησιμοποιούνται ως αντιθετικοί σύνδεσμοι: ωστόσο

εντούτοις

μάλιστα

έπειτα

μολαταύτα

εξάλλου

Οι λέξεις αυτές συνδέουν κανονικά μόνο περιόδους ή ημιπεριόδους- όπως και το «όμως»- και πιο συχνά μπαίνουν όχι στην αρχή της πρότασης.

π.χ-κατάλαβε ότι ήταν ψέμα. Δεν είπε τίποτα.

-άκουγε πολύ προσεκτικά. Συγκράτησε ελάχιστα πράγματα.

-δεν πήγε καθόλου καλά στις εξετάσεις. Είχε προετοιμαστεί αρκετά.

-υπέφερε πολύ, αλλά δεν έλεγε τίποτα σε κανέναν. Μία μέρα δε βάσταξε.

ωστόσο

μολαταύτα

εντούτοις

όμως

Σύνδεση προτάσεων με διαχωριστικούς συνδέσμους

• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι - ή, είτε - συνδέουν δύο ή περισσότερες προτάσεις.

π.χ - όλη μέρα έγραφε διάβαζε ολομόναχος. - ο αδελφός μου όλη μέρα έπαιζε

έτρωγε κοιμόταν. - δεν είπε τίποτα γιατί δεν ήξερε

γιατί φοβόταν.

ή

είτε είτε

ή ή ή

• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι μπορεί να αντικατασταθούν από τύπους του ρήματος «θέλω»

π.χ - θες έφταιγα εγώ, έφταιγε εκείνος, στο τέλος δεν κάναμε τίποτα.

• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι μπορεί να παραλείπονται σε περιπτώσεις αντίθεσης ή ζωηρότητας του λόγου.

π.χ - έχει δεν έχει ανάγκη, πρέπει να μείνει μαζί μας

- μπαίνει, βγαίνει, δεν τον προσέχει κανείς.

Θες θες

Σύνδεση προτάσεων με συμπερασματικούς συνδέσμους.

ΓΙΝΕΤΑΙ : 1ον

με τους συμπερασματικούς (ή αποτελεσματικούς) συνδέσμους

λοιπόν ώστε άρα επομένως

Συνδέουν κανονικά δύο κύριες προτάσεις που χωρίζονται με τελεία ή άνω τελεία. Ο σύνδεσμος μπαίνει στην αρχή της δεύτερης πρότασης εκτός του «λοιπόν» που μπορεί να μπει οπουδήποτε.

π.χ – όπως φαίνεται, ήρθαν όλοι. τι περιμένουμε;

- Δεν πρόλαβαν το λεωφορείο. Αναγκάστηκαν λοιπόν να γυρίσουν με τα πόδια.

- Ελάτε μέσα μαζί μου. Συμφιλιωνόμαστε;

- οι εξετάσεις τελείωσαν. είναι ώρα για ξεκούραση.

- ο έρανος απέδωσε πολλά χρήματα. καλύψαμε τους στόχους μας και με το παραπάνω.

Λοιπόν

λοιπόν

Ώστε

Άρα

Επομένως

ΓΙΝΕΤΑΙ: 2ον με επιρρήματα ή άλλες λέξεις που

χρησιμοποιούνται ως συμπερασματικοί σύνδεσμοι

τώρα τότε έπειτα ύστερα γι’ αυτό κλπ

π.χ - έφτασε στον προορισμό του ταχύτατα. είχε χρόνο ν’ ανασάνει.

- Δε θυμώνει ποτέ. πώς να μη θαυμάζεις τέτοιο άνθρωπο;

- είναι πολύ χαρούμενο παιδί. προτιμούν όλοι οι συμμαθητές του να το κάνουν παρέα.

Τώρα

Έπειτα

Γι’ αυτό

Ασύνδετο σχήμα • Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις ή

προτάσεις βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την άλλη, χωρίς συνδετική λέξη ανάμεσά τους.

• Αυτές τις λέξεις- φράσεις-προτάσεις χωρίζουμε πάντα με κόμμα.

π.χ - αγαπούσε απ’ όλα τα μαθήματα την ιστορία , τη γεωγραφία, την πληροφορική και τα καλλιτεχνικά.

- οι διακοπές των Χριστουγέννων είναι απαραίτητες για μαθητές , για εκπαιδευτικούς , για διοικητικό προσωπικό.

- ο γυμναστής πυροβόλησε στον αέρα , ο κόσμος αλάλαζε , οι αθλητές ξεχύθηκαν μπροστά.