Хичээл №3

Сэдэв: Б.Лагвасүрэнгийн “Буруу Сэдэв: Б.Лагвасүрэнгийн “Буруу энгэртэй дээл”энгэртэй дээл”

Боловсруулсан-М.Бондгор

   

ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО:

““Буруу энгэртэй дээл” шүлгийн утга санааг Буруу энгэртэй дээл” шүлгийн утга санааг ойлгуулах,ойлгуулах,

Монголчуудын үр хүүхдэдээ буруу энгэртэй дээл Монголчуудын үр хүүхдэдээ буруу энгэртэй дээл хийж өмсгөх зан заншил, дом заслын тухай хийж өмсгөх зан заншил, дом заслын тухай ярилцах,ярилцах,

Шүлгийн утга санааг гаргасан салаалах хувиргал Шүлгийн утга санааг гаргасан салаалах хувиргал хийн, шүлэг дуурайн зохиох,хийн, шүлэг дуурайн зохиох,

   

Хичээлийн зорилт:

““Буруу энгэртэй дээл” шүлгийг мэдэрч уншина.Буруу энгэртэй дээл” шүлгийг мэдэрч уншина.

Эхээс тулгуур үгсийг түүж, тайлбарлана.Эхээс тулгуур үгсийг түүж, тайлбарлана.

Монгол ёс заншлын тухай тайлбарлан Монгол ёс заншлын тухай тайлбарлан ярилцана.ярилцана.

Шүлгийг салаалах хувиргалд оруулан, утга Шүлгийг салаалах хувиргалд оруулан, утга санааг гаргасан шүлэг зохионо.санааг гаргасан шүлэг зохионо.

Сэтгэдлээ бичнэ.Сэтгэдлээ бичнэ.

   

Буруу энгэртэй дээлХавийн уран эгч нарын оёсон дээлнийХавийн уран эгч нарын оёсон дээлний

Ханцуй суганы ухлаадас нийлүүлжХанцуй суганы ухлаадас нийлүүлж

Эрээн дээл буруу энгэртэй шагласанЭрээн дээл буруу энгэртэй шагласан

Эхийнхээ сэтгэлийг эргэж одоо Эхийнхээ сэтгэлийг эргэж одоо бодохноободохноо

Эх бүхний хайрыг цуглуулжЭх бүхний хайрыг цуглуулж

““Энхрий” үрдээ өмсгөсөн байж...Энхрий” үрдээ өмсгөсөн байж...

Хөх бүхний цагаан сүүгээрХөх бүхний цагаан сүүгээр

Хөрст дэлхийд аргамжсан байж...Хөрст дэлхийд аргамжсан байж...

   

Гантай жилийн сүүл мушгиж төрсөнГантай жилийн сүүл мушгиж төрсөн

Галыг нь тойрон мөлхөж өссөнГалыг нь тойрон мөлхөж өссөн

Ганц хүүгээ гэсэнГанц хүүгээ гэсэн

Дэндүү их хайрааДэндүү их хайраа

Дээлний буруугаар далдалжДээлний буруугаар далдалж

Дотоод хормойны нь шидээсийгДотоод хормойны нь шидээсийг

Дутуу татаж авчээ.Дутуу татаж авчээ.

Интернетээс:Интернетээс:Энхрий хүүхдэд мөн авгай хүний дээлний загвар хийцтэй дээл, эсвэл буруу энгэртэй дээл өмсгөдөг ёс байв.

   

Илүү үзэх, нүдний хорИлүү үзэх, нүдний хор

Эвий дэвсэх, худлаа хөөрхийгөөс харамлажЭвий дэвсэх, худлаа хөөрхийгөөс харамлаж

Хайнга юм шиг хандажХайнга юм шиг хандаж

Хайраа бас нуужээХайраа бас нуужээ

Хүйсийг минь хүртэл төөрүүлж охин гэжХүйсийг минь хүртэл төөрүүлж охин гэж

Хүний чихнээс нэрий минь нуужээ.Хүний чихнээс нэрий минь нуужээ.

Үргэчих вий! Чигчий үр минь ! гэжҮргэчих вий! Чигчий үр минь ! гэж

Үнсэхээ хүртэл цөөлжээҮнсэхээ хүртэл цөөлжээ

   

Зөв энгэртэй дээлэнд дасахгүйЗөв энгэртэй дээлэнд дасахгүй

Зөндөөн юмаа буруу өвөртөлж хаясаан! БиЗөндөөн юмаа буруу өвөртөлж хаясаан! Би

Далай их хайрыг чинь буй чигээр нь мэдэрсэн болДалай их хайрыг чинь буй чигээр нь мэдэрсэн бол

Даанч танхил хүү чинь өөрийгөө ч гэсэн гээх байж...Даанч танхил хүү чинь өөрийгөө ч гэсэн гээх байж...

Далд хайрДалд хайр

Холын ухаанХолын ухаан

Дэлхийд намайг тулсанДэлхийд намайг тулсан

Цагаан тэнхлэгЦагаан тэнхлэг

   

Шүлгээс тулгуур үгсийг олоорой.

,Ханцуй суганы ухлаадас ,Ханцуй суганы ухлаадас ,Эрээн дээл ,Эрээн дээл ,Буруу энгэр ,Буруу энгэр ,Эхийн сэтгэл ,Эхийн сэтгэл

, ,Хайр цагаан сүү, ,Хайр цагаан сүү , ,Нүдний хор худлаа хөөрхий , ,Нүдний хор худлаа хөөрхий

,Зөв энгэр ,Зөв энгэр , ,Далд хайр холын ухаан , ,Далд хайр холын ухаан

,Цагаан тэнхлэг ,Цагаан тэнхлэг

   

Бурханч лам Г.Пүрэвбатын “Энхрий ороолгон хүүхдийн цээр гаргах зан заншил”-

аас /Оlloo.mn/

Зарим айлд эрэгтэй эсвэл эмэгтэй хvvхэд нь тогтдоггvй. Ийм улсууд л гэхэд эрэгтэй хvvхэд тєрєнгvvт зvс бууруулах арга хэрэглэдэг. Жишээлэхэд хувцсаар нь буруу энгэртэй дээл хийх эсвэл охидтойгоо адил хувцаслах, эмэгтэй нэр єгч, эмэгтэй хvvхэд шиг vсийг нь засах зэрэг. Дээлэнд нь янз бvрийн торго, сахиус зvvж єгнє. Энэ бол аливаа муу зvйлээс хамгаалсан дом юм.

   

Olloo.mn

Ингэж эрэгтэй хvvхдийг эмэгтэй хvvхэд шиг эмэгтэй хvvхдийг эрэгтэй хvvхэд шиг болгож тєєрvvлэх маягаар цээр гаргаж байгаа нь тэднийг гай барцдаас хамгаалж байгаа ийм зан vйл юм. Тэрчлэн тэдгээр хvvхдээ тодорхой хугацааны дараа амь нас нь батажсан хойно эргээд эрэгтэй, эмэгтэй хvvхдийн ёсоор цээр гарах ёс vйлддэг. Тухайлбал энхрий хvvхдийг эмзэг vед нь vсийг нь хєнддєггvй долоон нас хvрэхэд нь амь нас нь батажлаа, тогтлоо гэж vздэг. Ингээд цээр гаргах ёсыг хvvхдийнхээ vсийг vргээх найраа хийж эхэлдэг.

   

Эцэг эхийн ач Эцэг эхийн ач ““Багш таниас илүү бурхан гэж үгүй, эцэг эхээс илүү Багш таниас илүү бурхан гэж үгүй, эцэг эхээс илүү ачтан гэж үгүй” хэмээн эцэг эхийн ачийг дурьдахуй ачтан гэж үгүй” хэмээн эцэг эхийн ачийг дурьдахуй номонд бичсэнчлэн эцэг эхийн ачийг товчхон дурьдвал: номонд бичсэнчлэн эцэг эхийн ачийг товчхон дурьдвал: 9,10 сар хэвлийдээ тээсэн. Тээх хугацаандаа өөрөөсөө 9,10 сар хэвлийдээ тээсэн. Тээх хугацаандаа өөрөөсөө илүү үрээ эрүүл саруул төрүүлэхийн төлөө идэж уух илүү үрээ эрүүл саруул төрүүлэхийн төлөө идэж уух дуртай зүйл, явдал хөдөлгөөнөө хязгаарлан байж амь, дуртай зүйл, явдал хөдөлгөөнөө хязгаарлан байж амь, хүний биеийг хайрласан ачтан билээ та. Төрөхөөс өсөж хүний биеийг хайрласан ачтан билээ та. Төрөхөөс өсөж томрох хүртэл хайрлан энхрийлж, хүйтэнд дулаан биедээ томрох хүртэл хайрлан энхрийлж, хүйтэнд дулаан биедээ наан дулаацуулж, ангир уураг сүүгээрээ хөхүүлэн наан дулаацуулж, ангир уураг сүүгээрээ хөхүүлэн хооллож, баас шээстэйгээ холилдон хэвтэхэд минь хооллож, баас шээстэйгээ холилдон хэвтэхэд минь гараараа цэвэрлэж, хэл амаараа нусыг минь арилгаж, гараараа цэвэрлэж, хэл амаараа нусыг минь арилгаж, явж ярьж чадахгүй тохойн чинээ өчүүхэн биеийг минь явж ярьж чадахгүй тохойн чинээ өчүүхэн биеийг минь өдий зэрэгт хүргэсэн ачтан билээ та.өдий зэрэгт хүргэсэн ачтан билээ та.

   

Яруу сайхан нэр хайрлан дуудаж, эрдэм мэдлэггүй ч Яруу сайхан нэр хайрлан дуудаж, эрдэм мэдлэггүй ч зөв амьдрах талаар заан сургаж, олон янзын зүйлсээр зөв амьдрах талаар заан сургаж, олон янзын зүйлсээр баярлуулж, магтан сайшаасан ачтан билээ та. баярлуулж, магтан сайшаасан ачтан билээ та. 

                                                                                                                                                                                                                                                Яавал сайн хүн болох бол?                                   Яавал сайн хүн болох бол?                                                     Яавал сайхан явах бол?                                                           Яавал сайхан явах бол?                                                     Яавал өвчингүй эрүүл байх бол?                                    Яавал өвчингүй эрүүл байх бол?                        Үрийнхээ төлөө юу хийх вэ гэж үргэлжид бодон Үрийнхээ төлөө юу хийх вэ гэж үргэлжид бодон сэтгэлээ чилээнэ. сэтгэлээ чилээнэ. 

   

Дээрх эхүүдээс санаа авч,”Эхийн ач” сэдэвт эх эсвэл шүлэг зохиогоорой.

    ““Аугаа их Чингис нохойноос айдаг, эхээсээ Аугаа их Чингис нохойноос айдаг, эхээсээ айдаг байсан”­ыг Монголын нууц товчоонд айдаг байсан”­ыг Монголын нууц товчоонд онцлон дурджээ. Бид ч ингэж өсөж онцлон дурджээ. Бид ч ингэж өсөж хүмүүжсэн. Бид долоо цөм л эцэг эхээсээ хүмүүжсэн. Бид долоо цөм л эцэг эхээсээ айж эмээн хүн болсон. Энэ л үр хүүхэд айж эмээн хүн болсон. Энэ л үр хүүхэд бидний эцэг, эхээ гэсэн хамгийн дээд бидний эцэг, эхээ гэсэн хамгийн дээд хүндлэл байсан юм.хүндлэл байсан юм.

   

Шүлгийг бүрэн эхээр нь цээжилж, уран Шүлгийг бүрэн эхээр нь цээжилж, уран сайхан уншихад бэлтгээрэй.сайхан уншихад бэлтгээрэй.““Хайр дотроо, хал нь гаднаа” гэсэн эх Хайр дотроо, хал нь гаднаа” гэсэн эх зохио.зохио.Шүлгээс төрсөн сэтгэгдлээ бичээрэй.Шүлгээс төрсөн сэтгэгдлээ бичээрэй.