Η Θυσία της Ιφιγένειας

Ο Αγαμέμνονας είχε προκαλέσει την οργή της θεάς Αρτέμιδος σκοτώνοντας το ιερό ελάφι της, με αποτέλεσμα η θεά να προκαλέσει άπνοια και να μη μπορεί να αποπλεύσει ο στόλος των Αχαιών από την Αυλίδα για την Τροία. Ρώτησαν τον μάντη Κάλχα τι έπρεπε να κάνουν κι εκείνος απάντησε ότι η οργή της θεάς θα έφευγε μόνο αν ο Αγαμέμνων θυσίαζε τη θυγατέρα του, την Ιφιγένεια, η οποία τότε βρισκόταν στις Μυκήνες. Αρχικώς ο Αγαμέμνων αρνήθηκε να το πράξει, αλλά πιέσθηκε από τον Μενέλαο και τον Οδυσσέα, καθώς και οι μήνες περνούσαν, και κάλεσε την κόρη του με την πρόφαση ότι θα την αρραβώνιαζε με τον Αχιλλέα. Η Ιφιγένεια ήρθε στην Αυλίδα και τότε ο Αγαμέμνονας την παρέδωσε στον Κάλχα για να τη θυσιάσει στην Άρτεμη. Η Κλυταιμνήστρα δεν μπόρεσε ποτέ να του συγχωρήσει το γεγονός ότι θυσίασε το ίδιο τους το παιδί για την εκστρατεία «του» και προέβαλε αυτό το τραγικό γεγονός ως δικαιολογία για το φόνο του άντρα της.

Την τελευταία όμως στιγμή η θεά λυπήθηκε την Ιφιγένεια, την άρπαξε από τον βωμό της θυσίας και έβαλε στη θέση της ένα ελάφι. Μετά οδήγησε την κόρη στην Ταυρίδα, όπου την έκανε ιέρειά της. Αυτή είναι η γνωστότερη μορφή του μύθου. Σε άλλες παραλλαγές αναφέρεται αντί της Αυλίδας η Βραυρώνα της Αττικής ως τόπος της θυσίας. Εκεί η θεά αντικατέστησε την Ιφιγένεια με αρκούδα, αλλά και η ίδια η κόρη τη στιγμή της θυσίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο ή δαμάλι ή αρκούδα ή γριά και με αυτή τη μορφή εξαφανίσθηκε. Η εξαφάνισή της δικαιολογείται από το ότι οι παριστάμενοι έστρεψαν αλλού το βλέμμα τους για να μη δουν ένα τόσο μεγάλο έγκλημα. Ακόμα, υπάρχει η εκδοχή πως η θυσία έμεινε στη μέση όταν ξαφνικά εμφανίσθηκε ένας ταύρος ή δαμάλι ή ελάφι ή γριά. Τότε ο ιερέας, ερμηνεύοντας αυτό τον οιωνό, είπε ότι η θυσία δεν ήταν αναγκαία και ότι οι θεοί δεν συμφωνούσαν. Κι έτσι η Ιφιγένεια σώθηκε.

Η τραγωδία  πρωτοδιδάχτηκε μετά το θάνατό του μάλλον κοντά στο 405 π. Χ., λίγο πριν την λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου (404). Στην τραγωδία αυτή ο Ευριπίδης εκφράζει την φρίκη που του προκαλούν τα εγκλήματα που διαπράττουν οι άνθρωποι εξαιτίας των αντιλήψεών τους. Στο έργο η πατρική αγάπη συγκρούεται με το συναίσθημα της αφοσίωσης στην πατρίδα. Ο Αγαμέμνων, ο τραγικός ήρωας- πατέρας, αντιμετωπίζει ένα  δίλημμα : αν πρέπει να θυσιάσει την κόρη του ή να προδώσει την στρατιωτική του τιμή. Από την άλλη  το δεύτερο τραγικό πρόσωπο, η Ιφιγένεια, παλεύει ανάμεσα στην αγάπη για ζωή και στην αγάπη για την πατρίδα. Θα μείνει το αιώνιο σύμβολο της προσφοράς και της αυτοθυσίας καθώς δεν διστάζει να θυσιαστεί για να πραγματοποιηθεί η εκστρατεία. Ο ποιητής παρουσιάζει με δεξιοτεχνία τα συναισθήματα, τα πάθη και των ψυχισμό των ηρώων του. Οι ήρωες του παρουσιάζονται ρεαλιστικά χωρίς υπερφυσικές δυνάμεις αποφασίζουν μόνοι τους και αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους,  που θα λέγαμε ότι αντικατοπτρίζουν την εποχή του. Μέσα από το Χορό πολύ συχνά εκφράζει τις δικές του απόψεις σχετικά με τη βία, τη κοινωνική θέση της γυναίκας και γενικότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα, ώστε δίκαια τον έχουν αποκαλέσει «από σκηνής φιλόσοφο».

1 η Αποστολή: Βρείτε ομοιότητες και αναλογίες των δύο ποιητικών κειμένων

Πρόσωπα:

Ο Πρωτομάστορας, όπως και ο Αγαμέμνονας είναι οι τραγικοί ήρωες των δύο ποιητικών κειμένων, όπου και οι δύο πρέπει να θυσιάσουν ένα πρόσωπο της οικογένειας τους για το κοινό καλό. Είναι τραγικοί ήρωες διότι: πάσχουν εξαιτίας μιας αναπόφευκτης μοίρας, πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο επιλογές που και οι δύο θα τους πληγώσουν και συγκρούονται με ανώτερες- θεϊκές δυνάμεις.Τα θύματα, δηλαδή η γυναίκα του Πρωτομάστορα και η Ιφιγένεια, είναι τραγικά πρόσωπα για τους εξής λόγους: μεταπίπτουν από την ευτυχία στη δυστυχία, συγκρουονται με υπέρμετρες δυνάμεις (μοίρα, θεία δίκη) και πάσχουν εξαιτίας μιας αναπόφευκτης μοίρας. Και οι δύο πρέπει να θυσιαστούν για την ολοκλήρωση, στη μεν πρώτη ιστορία, ενός κοινωφελούς έργου και στη δεύτερη δε ιστορία για την πραγματοποίησης ενός πολέμου για την τιμή των Αχαιών.Οι μάστορες είναι αυτοί που εξαπατούν με δόλια ενέργεια τη γυναίκα -χρησιμοποιώντας τη πρόφαση της απώλειας του δαχτυλιδιού. Έτσι και ο Αχιλλέας είναι το αντικείμενο του δόλου τού Αγαμέμνονα – επικείμενος-αναληθής αρραβώνας με την Ιφιγένεια- για να την φέρουν στον τόπο της θυσίας. Τέλος και στις δύο ιστορίες οι προφάσεις που χρησιμοποιούνται αφορούν το γάμο-σύζευξη.

Ιδιότητες τους:

Ο Πρωτομάστορας και ο Αγαμέμνονας έχουν πρωταγωνιστική θέση στα κείμενα, καθώς ο πρώτος είναι ο αρχηγός-επόπτης των μαστόρων, όπως και ο Αγαμέμνονας είναι ο ηγέτης των πολεμιστών.

Η Ιφιγένεια και η λυγερή είναι και οι δύο άμεσα συνδεδεμένες με τα δύο τραγικά πρόσωπα, αφού η Ιφιγένεια είναι η κόρη του Αγαμέμνων και η λυγερή είναι η σύζυγος του πρωτομάστορα. Αυτές πρέπει να θυσιαστούν λόγω του γεγονότος ότι οι δύο ήρωες κατέχουν πρωταρχική θέση στην κάθε περίπτωση. Οι υπόλοιποι πολεμιστές και οι μάστορες είναι εκείνοι για τους οποίους πρέπει να γίνουν οι δύο θυσίες.

Η μοιραία μαντεία:

Στην παραλογή, το πουλί εμφανίζεται ως ο «από μηχανής θεός» και δίνει τη λύση στο πρόβλημα. Ενώ παράλληλα ο μάντης Κάλχας, που έχει την ικανότητα να ερμηνεύει τους οιωνούς των θεών δίνει τη λύση με μορφή χρησμού στον Αγαμέμνονα. Και οι δύο είναι απεσταλμένοι των θεών και σκοπός τους είναι να βοηθήσουν να υλοποιηθούν δυο μεγάλα έργα.

Δόλος-πρόφαση για να επιτευχτεί ο στόχος:

Η πρόφαση που χρησιμοποιείται και στην παραλογή και στην Ιφιγένεια είναι παρόμοια και εξίσου άδικη για τα δύο θύματα. Ο γάμος εκείνα τα χρόνια αποτελούσε ένα σοβαρό ζήτημα και ουσιαστικά σήμαινε τη ριζική αλλαγή στη ζωή των ανθρώπων και είχε τεράστια ηθική αξία. Στη μεν παραλογή η απώλεια του δαχτυλιδιού-το οποίο συμβολίζει την ένωση του ζευγαριού- σημαίνει τη διάλυση του γάμου, γι’ αυτό και η γυναίκα του Πρωτομάστορα σπεύδει με ζήλο να το αναζητήσει και στοιχειώνεται. Στη Ιφιγένεια από την άλλη, η χαρμόσυνη ανακοίνωση του αρραβώνα της ηρωίδας με τον Αχιλλέα είναι ο δόλιος τρόπος για να παγιδευτεί η κόρη του Αγαμέμνονα και να θυσιαστεί για να αναχωρήσουν οι Αχαιοί για την Τροία.

Η θυσία:

Τα θύματα στις δυο ιστορίες έχουν μοιραίο και τραγικό θάνατο. Η Ιφιγένεια θυσιάζεται στο βωμό της Άρτεμης παρουσία

κόσμου ενώ η λυγερή ουσιαστικά «θάβεται ζωντανή» με τον εντοιχισμό της. Τα συναισθήματα των δυο θυμάτων στις ιστορίες είναι πανομοιότυπα και δίνονται με δραματικότητα οι ψυχικές τους διακυμάνσεις, δηλαδή από τη στιγμή που είναι ανυποψίαστες έρχεται η ώρα της θυσίας οπού νιώθουν οργή και μίσος για τους θύτες.

Ο σκοπός του εγχειρήματος:

Και στις δυο περιπτώσεις το εγχείρημα και το όφελος της θυσίας είναι τεράστιο. Στην παραλογή η θυσία γίνεται για το χτίσιμο ενός κοινωφελούς έργου, ενώ στην Ιφιγένεια για την διεκπεραίωση ενός πολέμου, που σχετίζεται με την τιμή των Ατρειδών. Αντίστοιχα στην πρώτη ιστορία για κάθε μεγάλο έργο απαιτείται και μια μεγάλη θυσία και μάλιστα από ένα σπουδαίο πρόσωπο όπως είναι ο Πρωτομάστορας. Στην τραγωδία πάλι για την πραγματοποίηση ενός μεγάλου πολέμου, ενός πανελλήνιου εγχειρήματος ο αρχιστράτηγος Αγαμέμνονας πρέπει να κάνει τη μεγαλύτερη θυσία, δηλαδή να σκοτώσει την κόρη του!

Ο ρόλος του θύτη και η αποστολή του θύματος:

Στα δυο ποιητικά κείμενα οι δυο θύτες λαμβάνουν εν μέρει μέρος στην διαδικασία της θυσίας των θυμάτων. Στην παραλογή ο Πρωτομάστορας προτιμάει να μείνει αμέτοχος και να μην πει αυτός τον «υποτιθέμενο» λόγο που θέλει να κατεβεί η γυναίκα στα θεμέλια του γεφυριού. Αλλά είναι εκείνος που θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα στη γυναίκα και θα ρίξει πρώτος το λίθο πάνω της και έτσι οι ευθύνες για τον θάνατο της γυναικάς θα καταλογιστούν σε αυτόν και μόνο. Στην τραγωδία, ο Αγαμέμνονας είναι αυτός που, ενεργά κινούμενος, στέλνει το γράμμα και καλεί την Ιφιγένεια να παντευτεί τον Αχιλλέα. Όσον αφορά τις αποστολές των θυμάτων μπορούμε να πούμε ότι και οι δυο προφάσεις ήταν αρκετά πειστικές, στην Ιφιγένεια, όπως προαναφέραμε ένας τέτοιος λόγος ήταν αρκετά συνηθισμένος στην αρχαία Ελλάδα οπότε δεν κίνησε το ενδιαφέρον της

Ιφιγένειας. Στην παραλογή, η αποστολή της γυναίκας ήταν αρκετά ριψοκίνδυνη και αρκετά ασυνήθιστη. Λόγω όμως της γενναιότητας της και της σημασία του γάμου, δεν αψήφησε τον κίνδυνο και κατέβηκε στα θεμέλια του γεφυριού να πιάσει το δαχτυλίδι .

2 η αποστολή: Υποθέστε ότι είστε η γυναίκα του πρωτομάστορα. Τι σκέψεις κάνει; Πώς νιώθει; Εκφράστε το παράπονο, την οργή, την απόγνωσή της, τη μεταστροφή της συντάσσοντας ένα μικρό κείμενο σε μορφή εσωτερικού μονολόγου. Προσπαθήστε να τον αποδώσετε έμμετρα. Ο μονόλογος της Ιφιγένειας θα σταθεί οδηγός σας.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ

«Στο σπίτι το δικό μουΘα τα αξιωθώ να σε φιλεύω γέροΓια αντίχαρη των κόπων που έχεις κάμειΓια την ανατροφή μου εσύ, πατέρα;Αυτά όλα τα θυμούμαι εγώ, μα εσύΤα λησμονείς και θέλεις να με σφάξεις.Στον Πέλοπα σ’ ορκίζω, τη το κάμεις. Και στο γονιό σου τον Ατρέα, κι ακόμαΣτη μάνα μου, που τώρα, αφού με πόνουςΜε γέννησε, λαβαίνει κι άλλον πόνο.Τι μπαίνω εγώ στου Αλέξαντρου το γάμοΚαι της Ελένης; Για χαμό δικό μουΠως έγινε, πατέρα μου, έτσι; Δες με, Δώσ’ μου ένα βλέμμα, ένα φιλί, από σένα Αυτά καν να θυμούμαι σαν πεθαίνω, Αν όσα λέω τη γνώμη δε σου αλλάξουν.Κι εσύ, μικρέ αδερφέ, σαν τι βοήθεια Να δώσεις στους δικούς σου; Κλάψε ωστόσοΚι εσύ, και τη ζωή στην αδερφή σου Ικέτεψε ο πατέρας να χαρίσει.Τη συμφορά και τα παιδιά τη νιώθουν.Να, σιωπηλό, πατέρα, σε ικετεύει.Πόνεσέ με, λυπήσουν τη ζωή μου.

Στα γένια σου δυο ικέτες, δύο δικοί σουΑπλώνουνε τα χέρια τους, πουλάκιΆπλερο αυτός, ξεπεταμένη η άλλη.Ένα θα πω και οι αντίλογοι όλοι πέφτουν, Το φως αυτό γλυκό στον άνθρωπο είναιΝα το θωρεί, κι ο κάτω κόσμος πίκρα, Τρέλα είναι ο πόθος του θανάτου. ΚάλλιοΖωή άθλια παρά θάνατος ωραίος. ».

Συναισθήματα γυναίκας πρωτομάστορα

Στο κείμενο «Του γιοφυριού της Άρτας» απεικονίζονται με ευδιάκριτο τρόπο τα συναισθήματα της γυναίκας-θύματος.

Έτσι λοιπόν μπορούμε να μπούμε με εύκολο τρόπο στις σκέψεις της.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΛΥΓΕΡΗΣ «Μου είπαν ότι ήσουν στενοχωρημένος επειδή έχασες το δαχτυλίδι σου στην καμάρα. Εγώ κατευθείαν μπαίνω στο νερό να σου το βρω, χωρίς καν να το σκεφτώ, για να μην σε βλέπω δύσθυμο και στεναχωρημένο. Ψάχνω αλλά δεν το βρίσκω, λυπάμαι πολύ, αλλά δε μπορώ να το βρω! ανεβάστε με, σας είπα, δώστε μου τον άλυσο! Όχι! Μη με σκοτώσεις άντρα μου, μη με θυσιάσεις! Εγώ τι φταίω γι’ αυτό, τι φταίω που το γεφύρι γκρεμίζεται! Μη με σκοτώσεις, σε παρακαλώ! Εγώ που σε φροντίζω, που σ’ αγαπώ! Μην το κάνεις αυτό καλέ μου, μη! Μη με σκοτώσεις! Θυμήσου τι έχουμε περάσει μαζί, θυμήσου, μη τα λησμονείς αυτά. Πόνεσέ με, λυπήσου τη ζωή μου!Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας!Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη,κι εγώ η πλιο στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι,κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες.Μα αν ο μονάκριβος αδερφός μου τύχει και περάσει;!Την κατάρα μου θα αλλάξω μην τύχει και περάσει ο μονάκριβος αδερφός μου!

Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες,τι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει».

Εργασία ομάδας 3Κόγκα Θεοδώρα- Συντονιστής

Κοσμοπούλου Μάρω-ΓραμματέαςΚάρλοβιτς Ιωάννα-Γραμματέας

Γκρινιάρη Αθανασία-ΠαρουσιάστριαΖαμάνης Ιωάννης-Χειριστής

Διαμαντής Γιώργος-Χειριστής

Πηγές:www.wikipedia.gr

βιβλίο λογοτεχνικών κειμένων γ’ γυμνασίουwww . ebooks . edu . gr

23/10/2013