ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΜΜΕ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ: Επικοινωνιακή Πολιτική και ΠολιτισμόςΔΙΔΑΣΚΩΝ: Έλσα Δεληγιάννη

ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:H αντικειμενική και με ίσους όρους πληροφόρηση

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: Μαρία ΦουρκιώτηΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: Πολιτισμός και ΕπικοινωνίαΑ.Ε.Μ: 131

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ…………………………………………………………………….2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………….………..3

ΆΡΘΡΟ 15 ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ…………………………………4

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ…………………………………………………………4

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΉ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ …………6

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ………………………………..9

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΡ ΤΟ ΣτΕ ΚΑΙ

ΔΙΚΑΣΤΗΡΊΩΝ……………………………………………………………..……….10

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………………………….14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ………………………………………….…….…15

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα εργασία ως βασικό σκοπό της θέτει την παρουσίαση και την

προσπάθεια ερμηνείας των διατάξεων του Συντάγματος που αφορούν την

ραδιοτηλεόραση με βάση την επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Πιο

συγκεκριμένα ασχολείται με το άρθρο 15 παρ.2 του Συντάγματος που έχει να κάνει

με την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων.

Στην αρχή παρατίθεται ολόκληρο το άρθρο του Συντάγματός. Παρακάτω και ύστερα

από μια μικρή ιστορική ανασκόπηση, για την πορεία από την κρατική τηλεόραση

στην απορρύθμιση και την ιδιωτικοποίηση της τηλεόρασης, υπάρχει μια ενδεικτική

επισκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με την έννοια και την ερμηνεία του εν λόγω

νόμου. Στην συνέχεια αναφέρονται στοιχεία για το Εθνικό Συμβούλιο

Ραδιοτηλεόρασης, την Ανεξάρτητη Αρχή που εποπτεύει το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο.

Στην τελευταία ενότητα παρατίθενται παραδείγματα αποφάσεων του ΕΣΡ του

Συμβουλίου της Επικρατείας και άλλων δικαστηρίων σχετικά με το εν λόγω κομμάτι

του νόμου.

3

ΆΡΘΡΟ 15 ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Σύμφωνα με το Άρθρο 15 του Συντάγματος:

1.Oι προστατευτικές για τoν τύπο διατάξεις τoυ προηγούμενου άρθρου (για τον

τύπο) δεν εφαρμόζονται στoν κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία, την

τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης.

2. Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο

έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική

αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή,

όπως νόμος ορίζει. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του

καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με

ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του

λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που

επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η

πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και

την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας.

Νόμος ορίζει τα σχετικά με την υποχρεωτική και δωρεάν μετάδοση των εργασιών

της Βουλής και των επιτροπών της, καθώς και προεκλογικών μηνυμάτων των

κομμάτων από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η

ραδιοτηλεόραση στην Ευρώπη παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα σε αντίθεση με αυτή

των ΗΠΑ ότι γεννήθηκε υπό την εποπτεία του κρατικού μονοπωλίου. Λόγω του κατ’

εξοχήν δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα τους και της απαράμιλλης δυνατότητάς

τους να αποτελούν φορέα διάδοσης των ιδεών και του πολιτισμού, τόσο το

ραδιόφωνο όσο και η τηλεόραση κρίθηκαν εξαιρετικά σημαντικά για την πολιτική

και πολιτιστική ζωή των χωρών. Επιπροσθέτως, η πολύ μεγάλη δύναμή τους ως

παραγόντων επηρεασμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, δεν ήταν δυνατό να

αφήσουν αδιάφορη την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Για αυτό, οι κυβερνήσεις

θεώρησαν χρέος τους και συμφέρον τους, να μην την εγκαταλείψουν στα ιδιωτικά

συμφέροντα και τους κανόνες τις αγοράς.

4

Οι ευρωπαϊκές χώρες καθιέρωσαν, από πολύ νωρίς τον δημόσιο έλεγχο του

ραδιόφωνου και της τηλεόρασης. Στην αρχή ταυτίστηκε με ένα μονοπώλιο εκπομπής

υπέρ του Κράτους. Το μονοπώλιο αυτό, που συνεπαγόταν σε πολλές χώρες και

πολιτική υποταγή τους στο εκάστοτε κυβερνών κόμμα, θεμελιώθηκε στα εξής

επιχειρήματα: 1) Ο αριθμός των ραδιοσυχνοτήτων και των διαύλων συχνοτήτων ήταν

περιορισμένος και δεν υπήρχε τεχνικά το περιθώριο για ελεύθερη ίδρυση

ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Για τον λόγο αυτό, δεν ήταν δυνατό να κατοχυρωθεί

νομικά η ελευθερία ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής. Το κράτος ωφελεί να διατηρήσει

τον έλεγχο αυτό προς το συμφέρον των χρηστών της ραδιοτηλεόρασης. 2) Το κόστος

εγκατάστασης και λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού ήταν κι παραμένει πολύ υψηλό.

Επειδή η χρηματοδότηση των τηλεοπτικών οργανισμών αποκλειστικά από το κοινό

δεν ήταν εφικτή, το Κράτος κρίθηκε αρμόδιο για την υιοθέτηση και τη διαχείριση του

συστήματος χρηματοδότησης τους από διάφορους φορείς.

Κατά το χρονικό αυτό, διάστημα, τα ΜΜΕ κατηγορήθηκαν πολλές φορές για

επηρεασμό των συνειδήσεων, και την υπέρ των κυβερνώντων κομμάτων

προπαγάνδα, με σκοπό το εκλογικό όφελος. Επίσης το κρατικό μονοπώλιο δεν

διασφάλιζε τον πλουραλισμό των απόψεων στο εσωτερικό του σταθμού (εσωτερικός

πλουραλισμός), και κατά συνέπεια της ελευθερίας της έκφρασης.

Σταδιακά, σε πολλές χώρες, η κρατική νομοθεσία άρχισε να παρέχει ολοένα και

μεγαλύτερη αυτονομία στους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς πάνω στο πρόγραμμά

τους. Στις περιπτώσεις αυτές, η δημόσια ραδιοτηλεόραση εξεπλήρωνε με συνέπεια τη

βασική αποστολή της, την διάδοση στους πολίτες μιας πλουραλιστικής και

αξιόπιστης πληροφόρησης, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και το κρατικό μονοπώλιο δεν

ταυτίζεται κατ’ ανάγκη με έλεγχο των συνειδήσεων των προσώπων, που

διαχειρίζονται και μεταδίδουν την πληροφορία, αλλά αποτελεί, αντίθετα, εχέγγυο για

τον πλουραλισμό.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 θεσμοθετηθήκαν οι Ανεξάρτητες Αρχές

εποπτείας και ελέγχου στον τομέα της ραδιοτηλεόρασης (στη Γαλλία πρώτα) και η

εγκαθίδρυση, στη συνέχεια, ενός δυαδικού συστήματος δημόσιας και ιδιωτικής

τηλεόρασης στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Αν και το νομικό καθεστώς των αρχών αυτών καθώς και ο βαθμός πολιτικής

ανεξαρτησίας τους διαφέρει από Κράτος σε Κράτος, το κοινό τους γνώρισμα είναι ότι

δεν συγκαταλέγονται στα συλλογικά όργανα της Διοίκησης, δεν υπόκεινται σε

ιεραρχικό έλεγχο και κρατική εποπτεία, διακρίνονται για την οργανωτική και

5

λειτουργική ανεξαρτησία τους και για το εύρος των αρμοδιοτήτων του, εντάσσονται

σε ένα αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο και αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του

γενικότερου συμφέροντος, που συνίσταται στον έλεγχο και την εποπτεία των

ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, με στόχο την διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών

για μια όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική και πλουραλιστική πληροφόρηση.

(Δεληγιάννη 2004 σελ 23-26)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΉ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Σύμφωνα με τον Καράκωστα, (2005) ο οποίος ερμηνεύει το παρόν άρθρο, κατά την

κρατούσα στη θεωρία και τη νομολογία άποψη το άρθρο 15 του Συντάγματος δεν

θεσπίζει ατομικό δικαίωμα ιδρύσεως ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού. Δεν

εμποδίζει όμως την ελεύθερη έκφραση της γνώμης μέσω της ραδιοτηλεόρασης είτε

κρατικής είτε ιδιωτικής, η οποία κατοχυρώνεται από την διάταξη του άρθρου 14 παρ.

1 του Συντάγματος. Η έννοια του «άμεσου ελέγχου», αν και «υπερβαίνει κατά πολύ

την έννοια της κρατικής εποπτείας», σύμφωνα με την υπ’ αριθμόν 1144/88 του

Συμβουλίου της επικρατείας, έχει κριθεί ότι δεν ταυτίζεται με εκείνη του κρατικού

μονοπωλίου στην ραδιοτηλεόραση, χωρίς ωστόσο να το απαγορεύει.

Το κράτος με τον άμεσο έλεγχο επί της ραδιοτηλεοράσεως, οφείλει να διασφαλίζει

την εκπλήρωση του σκοπού της, δηλαδή να προσφέρει αντικειμενική και επί ίσοις

όροις παροχή καλής ποιότητας υπηρεσιών, με τον πλέον πρόσφορο τρόπο.

Αντικειμενική είναι η αμερόληπτη και πλήρης παρουσίαση των πληροφοριών κι των

ειδήσεων. Η επί ίσοις όροις μετάδοση ειδήσεων και πληροφοριών, δεν ταυτίζεται με

την αυστηρή τήρηση της αρχής τη ισότητας, αλλά είναι παρόμοια με την έννοια της

ίσης μεταχείρισης και περιέχει διττή απαγόρευση προνομιακής και δυσμενούς

μεταχείρισης υπέρ και αντιστοίχως εις βάρος ορισμένων κοινωνικών ή πολιτικών

ομάδων. Η ποιότητα πάντως, αν και αποτελεί αόριστη αξιολογική έννοια, κατά μία

άποψη πρέπει να προσεγγίζεται ερμηνευτικά σε συνδυασμό με τους δύο άλλους

όρους που περιέχονται στην διάταξη του άρθρου 15 § 2 του Συντάγματός, την

πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και την κοινωνική αποστολή των μέσων.

Ο Ανδρουτσόπουλος (1985) επισημαίνει ότι η «επί ίσοις όροις» αφορά κυρίως στην

πολιτική πληροφόρηση. Η πολιτική πληροφόρηση έχει ιδιαίτερη σημασία και

πρακτική αξία κατά την διάρκεια των προεκλογικών περιόδων, οπότε εξασφάλιση της

επιχειρείται εκ μέρους του νομοθέτη με την έκδοση υπουργικών αποφάσεων, που

6

περιέχουν λεπτομερείς όρους για την κατανομή του τηλεοπτικού διαφημιστικού

χρόνου μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και των υποψηφίων βουλευτών.

Ο Χρυσόγονος (2006) θεωρεί ότι το άρθρο 15 παρ.2 οριοθετεί τους σκοπούς του

αμέσου κρατικού ελέγχου και σε ότι έχει να κάνει με την επιταγή της αντικειμενικής

και με ίσους όρους μετάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και γενικότερα

προϊόντων του λόγου, θεωρεί ότι βρίσκει έκφραση η αρχή της πολυφωνίας στην

ραδιοτηλεόραση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι απορρέει απευθείας από την ίδια

την δημοκρατική αρχή (άρθρο 1 του Συντάγματος). Και αυτό γιατί η μεγάλη δύναμη

επηρεασμού της κοινής γνώμης που έχουν τα μέσα συνεπάγεται ότι η τυχόν

μονομέρεια ή μονοπώληση τους φαλκιδεύει γενικότερα τον απαραίτητο για την

λειτουργία της δημοκρατίας κοινωνικό και πολιτικό πλουραλισμό. Η αρχή της

πολυφωνίας ερείδεται στην κατά το άρθρο 14 § 1 του Συντάγματος ελευθερία

έκφρασης, μιας και αυτή περιέχει την θεσμική εγγύηση της ελεύθερης και

πλουραλιστικής διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Η πολυφωνία έγκειται σε

εξωτερική (ευρύ φάσμα τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών) και εσωτερική

(αφορά στην ποικιλία των προγραμμάτων των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών). Στην

θωράκιση της εξωτερικής πολυφωνίας αποσκοπούν οι ρυθμίσεις της παρ. 9 του

άρθρου 14 του Συντάγματος. Σε ότι έχει να κάνει με την εσωτερική πολυφωνία, αυτή

δεν σημαίνει ούτε τήρηση ακριβώς ίσων αποστάσεων από όλες τις πολιτικές τάσεις ή

τα κοινωνικά ρεύματα, ούτε απαγόρευση έκφρασης τυχών χρωματισμένων

κομματικά απόψεων από τους συνεργάτες του σταθμού. Έτσι κι αλλιώς απόλυτη

αντικειμενικότητα, με την έννοια της πλήρους αμεροληψίας ή της συμψηφιστικής

ουδετερότητας, δεν μπορεί πρακτικά να υπάρξει, μιας και κάτι τέτοιο θα καταργούσε

την εξωτερική πολυφωνία, στερώντας κάθε σταθμό από την δυνατότητα να

διαμορφώνεται η ιδιαίτερη φυσιογνωμία του. Η εσωτερική πολυφωνία επιτάσσει την

αποχή του σταθμού από την μονόπλευρη και επιμονή προπαγάνδιση συγκεκριμένων

απόψεων, τη μη απόκρυψη γεγονότων γενικότερου κοινωνικού ενδιαφέροντος, την

παροχή δυνατότητας να ακουσθούν στις πολιτικές δυνάμεις και τις κοινωνικές

οργανώσεις, τον απλό πολίτη. Εντονότερες είναι οι απαιτήσεις αυτές όταν πρόκειται

για κρατικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα, τα οποία δεν επιτρέπεται να γίνονται φερέφωνα

των απόψεων της εκάστοτε κυβέρνησης.

Πρακτικές δυσκολίες παρουσιάζει και η υλοποίηση των επιταγών του άρθρου για

την ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων των σταθμών που δύσκολά ορίζεται, αν και

7

κατά κοινή ομολογία τα κάποια τηλεοπτικά προγράμματα είναι ιδιαιτέρως χαμηλής

στάθμης.

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι κατά το άρθρο 15 § του Συντάγματος, σκοποί του

άμεσου ελέγχου του κράτους στην ραδιοφωνία και την τηλεόραση (αντικειμενική

μετάδοση ειδήσεων, ποιοτική στάθμη προγραμμάτων) συνιστούν προφανώς

ταυτόχρονα και κριτήρια για το δικαστικό έλεγχο της αιτιολογίας των σχετικών

πράξεων του Ε.Σ.Ρ, που είναι το καθ’ ύλην αρμόδιο να εποπτεύει τα ραδιοτηλεοπτικά

μέσα. Γίνεται δεκτό ότι ενόψει της ύπαρξης της ειδικής διάταξης του άρθρου 15 § 2

του Συντάγματος, αλλά και των στόχων που θέτει, για αυξημένη ευθύνη και

επιμέλεια από τα μέσα και τους υπευθύνους σε αυτά, μπορούν να επιβληθούν

ατομικά διοικητικές κυρώσεις (πρόστιμα) για παραβιάσεις νομοθεσίας σε εκπομπές

του αντιστοίχου σταθμού. (Χρυσόγονος.2006 σελ: 322-323)

Η Δεληγιάννη (2004) θεωρεί ότι η κρίση που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ και ο τύπος

στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα της κρίσης αξιοπιστίας τους η οποία προέρχεται από

την παρέκκλιση από τις βασικές αρχές που παραδοσιακά διέπουν τη λειτουργία της.

Για αυτό δικαιολογήθηκε η υπαγωγή της σε καθεστώς κρατικού ελέγχου.

Ο έλεγχος του κράτους εγγυάται την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση

πληροφοριών και ειδήσεων (έννοια η οποία εμπεριέχει την αρχή του πλουραλισμού),

αλλά και την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων (αρχή της

ποιότητας).

Η Δεληγιάννη θεωρεί τις δύο αρχές (πλουραλισμός και ποιότητα) αλληλένδετες, αν

και όπως λέει, η εξειδίκευση των δύο εννοιών έχει δυσκολίες. Οι έννοιες αυτές δεν

αποτελούν αφηρημένες έννοιες που απλά πρέπει να ακολουθεί η ραδιοτηλεόραση και

να σέβεται και μα εγγυάται ο κρατικός έλεγχος, αλλά προκύπτει μια επιπλέον ηθική

υποχρέωση του κράτους, στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκει η οργανωτική

διάρθρωση της ραδιοτηλεόρασης, να δημιουργήσει το οργανωτικό εκείνο πλαίσιο,

που κάνει δυνατή, διευκολύνει και ενθαρρύνει την πραγματοποίηση των αρχών

αυτών.

Με την εμπορευματοποίηση και την υφιστάμενη επιχειρηματική συγκέντρωση που

υπάρχει στα ΜΜΕ σε παγκόσμια κλίμακα, η έννοια του πλουραλισμού είναι

αναγκαίο να αναλυθεί παραπάνω. Ο έλεγχος της παραγωγής και της διακίνησης της

παγκόσμιας πληροφόρησης και ψυχαγωγίας από ελάχιστες, μεγάλες επιχειρήσεις,

εκτός του ότι ενισχύει την παραπληροφόρηση, οδηγεί στην ομογενοποίηση των

προγραμμάτων, απειλώντας με αφανισμό την ποικιλία των προτύπων κι των

8

συμβόλων, φορών και πολιτιστικών ταυτοτήτων των εθνοτήτων του πλανήτη κάτω

από την πρωτοκαθεδρία της παγκόσμιας διαφήμισης, που προάγει ενιαία πρότυπα. Η

αρχή του πλουραλισμού στην σύγχρονη της μορφή, οφείλει, λοιπόν, να επιτάσσει τον

σαφή διαχωρισμό μεταξύ ενημερωτικών, ψυχαγωγικών και διαφημιστικών

εκπομπών. Συνδέεται, έτσι, στενά και με την αρχή της ποιότητας. Κατά τον τρόπο

αυτό, η αρχή της ποιότητας υπόκειται σε αντικειμενικά κριτήρια, γεγονός που κάνει

πιο εύκολο τον έλεγχο που διενεργεί η Αρχή Εποπτείας του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου

σε εθνικό επίπεδο. (Δεληγιάννη 2004 σελ 29)

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Όπως ειπώθηκε και παραπάνω αρμόδιο για τον έλεγχο των ραδιοτηλεοπτικών

μέσων είναι το ΕΣΡ. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ανήκει στις

συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές (άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος

και άρθρο 1 παρ. 1 ν. 2863/2000). Τα μέλη του απολαύουν προσωπικής και

λειτουργικής ανεξαρτησίας και κατά την άσκηση των καθηκόντων τους δεν

υπόκεινται σε διοικητικό έλεγχο.

Βάσει του άρθρου 2 παρ. 2 ν. 3051/2002, οι πιστώσεις για την λειτουργία του ΕΣΡ

εγγράφονται υπό τον ίδιο φορέα στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Τύπου και

ΜΜΕ.

Το ΕΣΡ οργανώνεται στα ακόλουθα τμήματα:

α) Τμήμα Νομιμότητας και Χορήγησης αδειών.

β) Τμήμα Ελέγχου Διαφάνειας.

γ) Τμήμα Ποιότητας Προγραμμάτων.

δ) Τμήμα Διοικητικής Μέριμνας και Τεχνικής Υποστήριξης.

Στις κυρίες αρμοδιότητες των 11 μελών του ΕΣΡ περιλαμβάνεται

1) Αρμοδιότητες σχετικές με την χορήγηση, τροποποίηση, ανανέωση, και

ανάκληση άδειας ή την έγκριση δικαιοπραξιών στο τομέα της παροχής ραδιοφωνικών

και τηλεοπτικών υπηρεσιών.

2) Ελεγκτικές αρμοδιότητες.

3) Αρμοδιότητες επιβολής κυρώσεων.

4) Αρμοδιότητες κατάρτισης πράξεων κανονιστικού περιεχομένου.

5) Αρμοδιότητες σχετικές με την άσκηση του δικαιώματος επανόρθωσης.

9

6) Αρμοδιότητες σχετικές με τον διορισμό του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και

των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου επί ΕΡΤ Α.Ε.

Στις γενικές αρμοδιότητες συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος της διαφάνειας και

πολυφωνίας στον ευρύτερο τομέα των μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας.

(Καράκωστας. 2005 σελ 68-75)

Το 2006, το ΕΣΡ στα πλαίσια των παραπάνω αρμοδιοτήτων του, εξέδωσε οδηγία με

την οποία καθόριζε τον τρόπο κάλυψης της προεκλογικής περιόδου των κοινοτικών,

δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών της 15ης και της 22ας Οκτωβρίου 2006. Μεταξύ

άλλων ζητούσε από όλους τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς της επικράτειας, να

τηρούν τις αρχές της αντικειμενικότητας, της αμεροληψίας και της ισοτιμίας. Να μην

ευνοούν συγκεκριμένους συνδυασμούς εις βάρος άλλων, να δίνουν το λόγο δωρεάν

σε όλους τους συνδυασμούς με ίση κατανομή χρόνου. Οι δημοτικοί ραδιοτηλεοπτικοί

σταθμοί να μην ευνοούν των συνδυασμών που συγκροτούν την παρούσα δημοτική

αρχή. Πριν από την προβολή μιας πολιτικής διαφήμισης να εμφανίζουν κάρτα με

περιεχόμενο «ακολουθεί πολιτική διαφήμιση» και αν πρόκειται για ραδιόφωνο μ

ηχητικό σήμα. Απαγορεύει την γνωστοποίηση προς τα κοινό αποτελεσμάτων

δημοσκοπήσεων και exit poll πριν από την 19:00 μμ ώρα της ημέρας της

ψηφοφορίας.(ΕΣΡ ΟΔΗΓΙΑ Αριθ.3/05.09.2006)

Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης έχει δεχθεί πολλές φορές κριτική για τις

αποφάσεις του, σχετικά με κυρώσεις, συστάσεις και πρόστιμά που επιβάλλει. Πολλές

από τις πράξεις αυτές ακυρώνονται από τα Δικαστήρια, είτε γιατί δεν είναι

αιτιολογημένες, είτε γιατί υπάρχουν αντιφάσεις πάνω στην ερμηνεία ενός νόμου.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΡ ΤΟ ΣτΕ ΚΑΙ

ΔΙΚΑΣΤΗΡΊΩΝ

Α) Το 2011 το ΣτΕ εξέδωσε μια νομίμως αιτιολογημένη απόφαση, συμφωνά με την

ανάλυση του νομικού περιοδικού ΔιΜΜΕ, για επιβολή χρηματικού σε ραδιοφωνικό

σταθμό για ανάδειξη εγκληματικής ενέργειας και υποκατάσταση των αστυνομικών

αρχών. Πρόκειται για περίπτωση λεωφορειοπειρατείας που έλαβε χώρα το 2004 και

κατά την οποία δημοσιογράφος συνομίλησε μέσω κινητού τηλεφώνου με το δράστη

σε απευθείας μετάδοση του ραδιοφωνικού σταθμού. Η απόφαση δικαιολογείται βάση

τα άρθρα 1, 14, 15 του Συντάγματος, του κανονισμού 2/1991, 3, 4, 8 Ν 2328/1995 και

του 13 Προεδρικού Διατάγματος 77/2003.

10

Η πρώτη απόφαση πάρθηκε το 2005 από το ΕΣΡ, έγινε αίτηση ακύρωσης από την

ιδιοκτησία του ραδιοφωνικού σταθμού και εν συνεχεία με βάση τους παραπάνω

νόμους απορρίφθηκε από το ΣτΕ και το πρόστιμο των 20.000 € βεβαιώθηκε

κανονικά. (Περιοδικό ΔιΜΜΕ)

Β) Το 2008 το ΣτΕ ακύρωσε προηγούμενη απόφαση του ΕΣΡ (σύσταση) εις βάρος

τηλεοπτικού σταθμού για παραβίαση της αρχής της αντικειμενικής μετάδοσης των

ειδήσεων και πληροφοριών. Κατά το κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ως άνω

τηλεοπτικού σταθμού της 15.2.2003 μεταδόθηκαν τμήματα των μεγάλων

αντιπολεμικών συλλαλητηρίων, που έλαβαν χώρα την ίδια ημέρα στην Αθήνα και

στη Θεσσαλονίκη κατά της επικειμένης στρατιωτικής επεμβάσεως των Ηνωμένων

Πολιτειών της Αμερικής στο Ιράκ. Η σύσταση επιβλήθηκε επειδή το κανάλι

μετέδωσε περισσότερα λεπτά τα επεισόδια που προκλήθηκαν μετέπειτα και λιγότερο

τις ειρηνικές πορείες. Η απόφαση δικαιολογείται βάση των άρθρων 14 και 15 του

Ελληνικού Συντάγματος. Η αιτιολογία ήταν ότι η ιεράρχηση και αξιολόγηση μιας

είδησης ως μεταδοτέας από τηλεοράσεως και ο χρόνος που θα διατεθεί σε αυτήν στα

πλαίσια ενός δελτίου ειδήσεων ανήκει στον πυρήνα της κατοχυρωμένης

συνταγματικά δημοσιογραφικής ελευθερίας και δεν υπόκειται σε καμία περίπτωση

στον κυρωτικό έλεγχο του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. (ΔιΜΜΕ 4/2008,

Οκτώβριος-Νοέμβριος–Δεκέμβριος)

Γ) Το 2005 το Μονομελές Διοικητικό Πρωτοδικείο Πειραιώς (ΜΔΠρΠειρ)

επικύρωσε απόφαση του ΕΣΡ για παραβίαση της αρχής της αντικειμενικότητας και

πολυφωνίας, σε ραδιοφωνικό σταθμό πρώτον γιατί μετέδιδε πρωτογενές ραδιοφωνικό

πρόγραμμα εν ώρα απεργίας της Ε.Σ.Η.Ε.Α και δεύτερον γιατί δημοσιογράφοι και

στελέχη του ραδιοφωνικού σταθμού αναφέρθηκαν και στην επίθεση, που δέχθηκαν,

το πρωί της ίδιας ημέρας, από εκπροσώπους της Ε.Σ.Η.Ε.Α. με επικεφαλής τον

δημοσιογράφο και μέλος του Δ.Σ. της Δ.Τ., οι δημοσιογράφοι και ο ιδιοκτήτης του

σταθμού, όταν προσπάθησαν να εισέλθουν στο κτίριο του σταθμού. Στα πλαίσια, δε,

της ως άνω εκπομπής έγινε εκτενής συζήτηση για τα προαναφερθέντα επεισόδια,

καθώς, και κριτική της Ε.Σ.Η.Ε.Α., των μελών της, και του τρόπου λειτουργίας της,

και μάλιστα, με τη χρησιμοποίηση δυσμενών σχολίων για το παραπάνω

συνδικαλιστικό όργανο και τα μέλη αυτού, ενώ, έγιναν παρεμβάσεις και ακροατών,

που τάχθηκαν υπέρ των απόψεων του σταθμού επικρίνοντας τη στάση της Ε.Σ.Η.Ε.Α.

Όλα αυτά συνέβησαν χωρίς να δοθεί η ευκαιρία στην άλλη πλευρά να καταθέσει την

άποψή της για τα γεγονότα. Έτσι, το Ε.Σ.Ρ. κατέληξε στην κρίση, ότι η μη παροχή

11

ραδιοφωνικού βήματος στους απεργούς-δημοσιογράφους ή τους εκπροσώπους του

συνδικαλιστικού τους οργάνου, κατά τη διάρκεια της ως άνω εκπομπής, προκειμένου

να υπάρξει αντίλογος, αντίκειται στις διατάξεις των άρθρων 15 παρ. 2 του

Συντάγματος, 6 παρ. 2 του Ν 2328/1995 και 1 και 3 του ΠΔ 77/2003, καθόσον,

παραβιάζει την υποχρέωση αντικειμενικής ενημέρωσης των ακροατών και

διασφάλισης της πολυφωνίας. Κατόπιν τούτων, και αφού προηγουμένως κλήθηκε

υπεύθυνός του σταθμού να δώσει εξηγήσεις το Ε.Σ.Ρ. αποφάσισε την επιβολή

πρόστιμου, ύψους 10.000 ευρώ. Ο υπεύθυνος του σταθμού άσκησε έφεση αλλά το

ΜΔΠρΠειρ, την απέρριψε.(Περιοδικό ΔιΜΜΕ 2/2006, Απρίλιος-Μάιος–Ιούνιος)

Δ) Το 2007 το ΕΣΡ επέβαλε σύσταση στον τηλεοπτικό σταθμό MEGA CHANNEL

και συγκεκριμένα στην εκπομπή ¨ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ MEGA¨, για έμμεση διαφήμιση

υποψήφιας πολιτικού κόμματος και προβολή της εκτός των εκπομπών πολιτικού

διαλόγου. Πρόκειται περί μεταδόσεως πολιτικού μηνύματος της ως άνω υποψηφίας

βουλευτού και για αυτό επιβλήθηκε η σύσταση. Η απόφαση πάρθηκε βάση του

άρθρου 15, παρ. 2 του Συντάγματος, του άρθρου 47 παρ. 1 εδ γ του Π.Δ/τος 96/2007,

του άρθρου 6 της 20738/20.8.2007 αποφάσεως των Υπουργών Εσωτερικών

Δημοσίας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Επικρατείας, κατά το οποίο,

απαγορεύεται στη ΕΡΤ, στους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς

ελεύθερης λήψης να μεταδίδουν μηνύματα των υποψηφίων βουλευτών, καθώς και η

με οποιονδήποτε τρόπο έμμεση προβολή τους, όπως η αναφορά σε αυτούς κατά τη

διάρκεια εκπομπών εκτός των εκπομπών πολιτικού διαλόγου, του άρθρου 8 παρ. 2

του Κανονισμού 3/1991 του Ε.Σ.Ρ και του άρθρου 4 παρ. 1 στοιχ. β και ε του Ν.

2863/2000.(ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ. 499/16.10.2007)

Ε) Το 2007 το ΕΣΡ επέβαλε σύσταση στον τηλεοπτικό Σταθμό ΑΝΤ1, γιατί στα

κεντρικά δελτία ειδήσεων του, προέβαλλε τις πολιτικές απόψεις του

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ σε ποσοστό 2,65%, το οποίο υπολείπεται κατά πολύ της

προτιμήσεως του εκλογικού σώματος κατά τις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές.

Όμως ο τηλεοπτικός σταθμός κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του μηνός Ιουνίου

2007, προέβαλλε τις πολιτικές απόψεις του εν λόγω κόμματος, σε ποσοστό 4,84%. Η

απόφαση πάρθηκε κυρίως με βάση την υπ΄αριθμ. 1/21.2.2006 οδηγία του ΕΣΡ κατά

την οποίαν οι τηλεοπτικοί σταθμοί της χώρας οφείλουν κατά την εκπομπή του

κεντρικού δελτίου ειδήσεων να παρουσιάζουν τις απόψεις των πολιτικών κομμάτων

που εκπροσωπούνται στην Ελληνική Βουλή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε χρόνο

που προσεγγίζει την αναλογία προτίμησης του εκλογικού σώματος όπως αυτή

12

προκύπτει από τις εκάστοτε εθνικές κοινοβουλευτικές εκλογές.(ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ

Αριθ. 425/31.7.2007)

ΣΤ) Το 2009 το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο 20.000 € στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1,

και συγκεκριμένα στην εκπομπή ¨Αξίζει να το δεις¨, γιατί δεν έδωσε τον λόγο σε

πολιτικό προϊστάμενο, ώστε να καταθέσει τις απόψεις του και να απολογηθεί μετά τις

κατηγορίες που ειπώθηκαν εναντίον του. Εφόσον η τηλεπαρουσιάστρια αναφέρθηκε

επωνύμως στον συγκεκριμένο κρατικό λειτουργό με σαφή διατύπωση απόψεως περί

αθετήσεως υπηρεσιακών του υποχρεώσεων, όφειλε να τον καλέσει, διαρκούσης της

εκπομπής, για να εκθέσει τις απόψεις του και να υπερασπιστεί της αξιοπρεπείας του.

Η απόφαση πάρθηκε βάση κυρίως των άρθρων 9 παρ. 2 του Π.Δ/τος 77/2003, κατά

το οποίο τα πρόσωπα που αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν

δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς και δεν επιτρέπεται η προσβολή της

προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους.(ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ.

434/26.8.2009)

Ζ) Το 2007 το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο 50.000 € στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1 και

συγκεκριμένα στην εκπομπή ¨ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ¨ για σωρεία παραβάσεων μεταξύ των

οποίων κρυφή κάμερα και μη παραχώρηση βήματος ώστε να ακουστεί η αντίθετη

άποψη. Συνεργάτης της εκπομπής, εμφανίστηκε σε Ψυχιατρικό Ίδρυμα υπό την

ιδιότητα σπουδάστριας και προσφέρθηκε σε εθελοντική εργασία. Κατά την διάρκεια

δε αυτής, με κρυφή κάμερα κατέγραψε τα προαναφερθέντα περιστατικά. Ο τρόπος

υλοποιήσεως και προβολής των ως άνω περιστατικών, είναι από πάσης απόψεως

απαράδεκτος, και ουδέν δημόσιο συμφέρον δικαιολογεί την μη επιβολή κυρώσεων

για την κατά τον ως άνω τρόπο υλοποιηθείσα εκπομπή. Είχαν κληθεί και παραστεί

στην εκπομπή και άλλα πρόσωπα μεταξύ των οποίων ο αρμόδιος Υφυπουργός Υγείας

και η Διευθύντρια του ως άνω Ιδρύματος, στην οποία, όπως προκύπτει από τους ως

άνω διαλόγους, δεν παρασχέθηκε άνεση χρόνου προς διατύπωση διαφορετικών

απόψεών της, προς απόκρουση των υπό του τηλεπαρουσιαστού εκτεθέντων. Η

κύρωση επιβλήθηκε με βάση το άρθρο 15, παρ. 2 του Συντάγματος, το άρθρο 6 παρ.

3 και 8 παρ. 1 εδαφ. β του Π. Δ/τος 77/2003,το άρθρο 3 παρ. 1 του Π.Δ/τος 77/2003,

και το άρθρο 4 παρ. 1 στοιχ. β και ε του Ν. 2863/2000.( ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ.

499/16.10.2007)

13

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η παρούσα εργασία βασικό σκοπό της είχε την παρουσίαση και την ερμηνεία του

άρθρου 15 παρ. 2 του Ελληνικού Συντάγματος και συγκεκριμένα του σημείου που

αναφέρεται στην αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών κι

ειδήσεων. Μετά από μια ιστορική αναφορά στο παρελθόν της δημόσιας τηλεόρασης

στην Ευρώπη και πως σταδιακά ιδιωτικοποιήθηκε, περάσαμε στην βιβλιογραφική

επισκόπηση που αφορά στο παρόν νομοθέτημα. Στη συνέχεια αναφερθήκαμε με λίγα

λόγια στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης που είναι το καθ’ ύλην αρμόδιο για το

ραδιοτηλεοπτικό τοπίο. Τέλος δοθήκαν κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα

αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του ΕΣΡ και άλλων δικαστηρίων

σχετικά με κυρώσεις για παραβιάσεις του άρθρου 15 του Συντάγματός και συναφών

διατάξεων του. Η εν λόγω έρευνα δεν καλύπτει πλήρως το πεδίο και εναπόκειται σε

έναν επόμενο ερευνητή την συνεχίσει.

14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Ανδρουτσόπουλος, Ν. (1985) Η Αντικειμενικότητα της πληροφορήσεως και η αξία

του ανθρώπου (άρθρα 15 § 2 και 2 § 1 του Συντάγματος), στο Νομική Βιβλιοθήκη,

33, σελ 959.

Δαγτόγλου, Δ. Πρόδρομος (1990) Ραδιοτηλεόραση και σύνταγμα: Ενημερωτικό

συμπλήρωμα νόμος 1866/1989 και οδηγία 89/552/ΕΟΚ / Π. Αθήνα: Σάκκουλας Ν.

Αντ.

Δεληγιάννη, Ι. Έλσα (2004) Ηθική των ΜΜΕ. Δημοσιογραφική Δεοντολογία, Αθήνα:

Εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

Καράκωστας, Κ Ιωάννης. (2005) Το Δίκαιο των ΜΜΕ, Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδόσεις

Αντ. Ν. Σάκκουλα.

Χρυσόγονος, Χ. Κώστας (2006) Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, Αθήνα: Νομική

Βιβλιοθήκη.

Δικάστηκες Αποφάσεις- Νομολογίες- Αποφάσεις του ΕΣΡ

ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ. 425/31.7.2007

ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ. 499/16.10.2007

ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ. 559/20.11.2007

ΕΣΡ ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθ. 434/26.8.2009

ΜΔΠρΠειρ 1460 /2005 Τμ. 7ο [Δελτία ειδήσεων - Αρχές αντικειμενικότητας &

πολυφωνίας]. Στο ΔιΜΜΕ (2/2006), Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 262.

ΣτΕ 3620/2008 Τμ. Δ΄ [Δημοσιογραφική ελευθερία. Ιεράρχηση και αξιολόγηση

είδησης ως μεταδοτέας]. Στο ΔιΜΜΕ, (4/2008) Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 520.

ΣτΕ 1230/2011: [Λεωφορειοπειρατεία. Πρόστιμο σε ραδιοφωνικό σταθμό]. Στο

ΔιΜΜΕ, Νομική Βιβλιοθήκη.

15