ة ب  اقسام  الس

     :  .........................................................................  6  

  6  .................................................................  :ق      اور 

  6  ...................................................................  :ار  ت          ول  مالتقس

االتصال  یةفیک  يف  ا

ل ر    ا م        ا   7  .......................................................  :  ا

ل    8  ......................................................  :      اد  اور    ،    ا

 ..............................................................................  8     ا    8  ......................................................................................  :    ا 

  9  .......................................................................................  :ا    ا 

  9  .....................................................................  :          ا    ا 

x  9  .................................................................................  :      ط  

  9  ..................................................  ؟    ط      ںراو        ت    ا

x 10  ...........................................................................  :      ط  یىدو  

x 10  .................................................................  :      ط    اور  یى  

x  10  ...........................................................................  :        ط  

م    ا    11  .....................................................  :  ا      ت    ان  اور  ا

  12  ........................................................................................  :      ا 

  12  ........................................................................  :  فا        ا 

   ............................................................................  12   ر    12  ...................................................................................  :    ر 

  13  .....................................................................................  :ا    ر 

  13  ........................................................................................  :    ر 

 ...............................................................................................  13     وا    13  ....................................................................................  :      وا 

  13  .........................................................  :اد    ںراو        ت    وا 

  14..........................................................................................  :      وا 

  14.....................................................................  :              وا 

  14....................................................................................  :  د     

  14....................................................................  :      آن  د     

  16  .......................................................................  :      د     

ع  د        16  ........................................................................  :    ا

  17  ........................................................................  :    س  د     

ے   17  ..............................................................................  :  د        دو

  17  ..............................................................................  :    د      ے

  18  .....................................................  :  اب    آ   

حوال

یالراو 

ال    یىراو    وا    19  ...........................................................  :  ا  ...........................................................  19   ر        وف    یىراو

x  19  ............................................................................  :      رت  

x 21  ........................................................................  :        رت  یىدو  

  22  ..........................................................................  :      اور  ۃا 

ف    ء          24  .......................................................................  :  ا

  25  .....................................  :  ؟      ط        یىورا      سا      م   

ہ  ب  ا   :  ........................................................................................  25  

اض    ۃا        26  ..............................................................  :  اب  و  ا

ف    ء        و      ۃا      26  .............................................  :  ا

   ..............................................................  27   ر        ل    یىراوx ں        ل   28  .............................................................  :      ر

x 30  ............................................................................  :  رت      ل  

     :  ...............................................................................  30  

x 33  ...........................................................................  :  رت      ل  

یالراو  رشائط

  34  ............................................................  :  ا    یىراو    وا     ........................................................................................  34   ط:  

   :  .........................................................................................  34  

  34  ........................................................................  :ذرا         

    أو     :  ....................................................................................  35  

  35  .....................................................................................  ؟          رکك

  36  .........................................................................  :        ط   

  36  ...............................................................  :    یىور        روا 

 ....................................................................................  37   :  ط  یىدو  37  ............................................................................................  :ا   

  37  .......................................................  :    یىور            آن 

 ..................................................................................  38   ا:ط  یى  38  ........................................................................  :    ا  اور  یى  ا

م    ا   38  ........................................................................................  :  ا

  38  .........................................................  ؟      ا    ن      روا

  39  ............................................................؟      ا    ن      دت  اداء 

  39  .................................................................................  :    ہ  و  ہ

 ....................................................................................  40   م:ط  ا

م   40  ........................................................................................  :      ا

     :  ........................................................................................41  

ار   41..........................................................................................  :      ا

م   41........................................................................  :        ط    ا

 

 

 

 

 

 

 

 

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ة   ب  اقسام  الس

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

:       ۃ ۔    : دۃ و ا ت ا دت اور   ” “         ۔ 

:       ا  ملسو هيلع هللا ىلص  الرسول    قول

  و  فعل

  اقوال  الصحابة  و  افعالهم(ال  سکوهتم)۔ه۔۔و۔ه  و  سکوت

  امملسو هيلع هللا ىلص       اور     اور  ل و  ل    ۔             

ق:        اور   قول  الرسول      :ا   ملسو هيلع هللا ىلص  یطلق 

ل   ۔خاصة ل ر  ۔ملسو هيلع هللا ىلص  ف       

  قول  الرسول      :  ا طلق   ۔  و  فعله  و  سکوتهملسو هيلع هللا ىلص  ت  ملسو هيلع هللا ىلص  آپ    ل     

               ت   اور       

     :   ت ار:              اور  ت  ر       

 ۔ .1 ر   ا   ل    ا

 ۔ .2 ر   ا   ع    ا ۔ .3 ر   ا        ۔ .4 ر   ا    

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ولم  ا   يف  کیفیة  االتصال  التقس

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

                    ،    ر  ا ل   ملسو هيلع هللا ىلص  ا         ۔     در            در   ا    در   ۔اد

ل  م :ا  ا     ر     ا  ر   ا ل   ا          :  

۔)1( ا ر۔)2(      ۔)3(         وا

:    ر     ل   ا         ۔1(    و ۔2(  )   )اد3(  )

1.   ل      :ا ح      ۔ رۃ و   ۔        ا      2.   ل  رۃ    :ا   ۔     ،   ۔        ر      ل اد .3  ۔   :ا     ح  ں   دو رۃ  و   ۔         وا  

   اور اد  ،  ل   ا  :  ل   اس در:  ا          اور  ا ل  ق   ا ٹ     رواۃ   اس    ر   

    ، ا       ل   وہ ا   ار ر        ز         ا  ۔     

ل    :ا          ا            ،         ر    ر            ، ا     ل   وہ ا           ا   ردر  ۔      

ل  ا   :  اد    اور   ،  )    د  ون     ، ) زا      ر       وہ اد اس      ر           ، ا   ل   ۔  واا    

   ﴾ہ﴿      رہ   ل    ا   ،              ل    ا    ،       :           

:      ل  ا  ا :            ر   ا ل  ۔ ا  وا ر اور   ،  

:     ل   :   ا   اء دو   ا   ۔ 1(      ا  ۔ 2(  )  وا  (  

:           وا ۔2(  ر ۔)1(   :۔)3(  )  ا )502(  

:  ا    

    ا  : يص  عددمه  و  ال 

  اماکهنم  و  هو  ما  رواە  قوم  ال  حي   الکذب  لکرثهتم  و  تبا اطؤھم  یتوھم 

 ۔عدالهتم  و  یدوم  ھذا  احلد     ں    اد    ر   اس         وہ  ا     اور     و    ر ں       ، ان     و ت    ں   ، اورراو       ر     ان   

     و   دل     ان              ٹ       ان     ، اور     آ وع  ۔    ر

    ا  : ا:    م    ا       ا           رہ 

  راویى  .1       ۔ں   ان  رواۃ  .2     ٹ   ۔       ں ۔ .3   ں      راویى ں ۔ .4 دل    م راویى  ۔ .5  ر    ت  م           آ وع       

    ا       ا      :

ط   :     ۔       ر راویى     ان  ں    ر   راویى اس     وا  ۔      ب  ط   

  ا م            اد     ا  ،  ط       ان  د   ر     ،        ذ ۔  آ ب     ا

 ؟ ط      ں   راو     ت      ا ا    : اس    ال 

 ا .1  ،  ط  د  ب     ا   ا م    ں   راو        اد    ٹ      ۔   ۔ آ   ل را    

2. :   ۔  ار     ر راویى  ۔ت     : .3     راویى  ۔دس     :ۃ .4     راویى  ۔   ون : .5     راویى ن : .6     ار    ۔راویى  ۔     :ن  .7     راویى 

ط یى    دو  :  ۔            ٹ     ،رواۃ      ط   ۔  ف   ا     اس 

ط     یى اور   : ں ۔٭   ں    ں ۔٭    راویى  دل  م راویى 

 ا رے    ں  ں   :ان دو   ف 

x :   ا   یى   ا دل    ں ،           راویى ا  ا  ،  وریى  ط   ں       ٹ       ان   ا  وہ          و           ۔ا

x  ن ط یى اور   :       ں   راو    اور ں وریى     ان      ، اس  وریى    دل         ا   ۔ 

ط       :       ط   ۔   ر    ت  م           آ وع       

x  ص م     :ا وریى  ط   ۔      ا   ر    د    ان   ،  

x : ا   ، وریى     ر       ام              ا   اور         ا وہ  ے       ۔ ، در   ر   :   ا )498(  

م   ا   ا ت       اور ان  : ام   :  ا

    ا   :     ۔)1(  دو    یى ۔2(    ا   ا (  

  :  ت

x :      ھ      ا  و  ما 

  ا

ں ۔۔ عناەه  و  م    لفظ   ا ں   دو ظ و   ا      

x : یى     و  ما  ھ      ا

  ۔۔ هون  لفظ  معناە  د    ا   ں ،    ا   ف   

) :   )19 ا

 :  

   ، اس     :یىا         اخلفني    ۔ کحدیث  المسح 

   : اس   :ا ف   ا رے    ں     

 ۔ .1     ل     لنیات .2   ۔ امنا  االمعال    و  الیمني  .3   المد نة    انکر  الب   ۔  4.  

  متعمدا   النار  کذب    مقعدە 

بو   ۔فلی

  ا       :             ا  :  

 ۔   ہ د   وریى     اور   ا ح    ہ    ا    ۔     د  ز   ب ا    ذر   ا     ۔     ار د            ا    :   ا )503(  

        ا ف :  ا :        ل ذ ر   ،  ف   ا         ا

ر .1      :   ا  ا ح     ۔ہ    ہ د   وریى      اور ا .2 ہ     :   ا      ۔      ۔۔د     ب          :   ا .3     ق   ۔      ہ د      ق .4  ا    ا    : ا    و   وا (  ۔  )    ہ د  

               :   ا )501(  

ر :    

  ر  :  حاد 

  ا   الکذب  يف  االصل  ما  اكن  اطؤھم    ینقله  قوم  ال  یتوھم  رش    ۔ثم  ان

          ر وہ           وا    (     )    ا  و    ) (     ز    ۔  ل  ق   ا ٹ     ان  ں        گ       اور ا

: ا   ر     ۔ .1       ا    در      2.         ۔     3.    ان        گ     ا        ۔ا  ل  ب   ا    

  ر   : x ۔  :  ر       در    او    وا  اور      ا          ق   

 ۔   ہ د          اس     ذر        اور اس        د  ز   ب ا ۔     ار د اہ   ،   

x ہ   :ص           ح      ا   ا   ،       ا   ا       ۔ اور د         اس 

:     وا

:       واو  االثنان  لك  خرب

ویه  الواحد     

 ۔فصاعدا   وا       اد  دہ ا  ز  ، دو   ا       ۔وہ 

   (       اور     ،    )  ون       در   ا ر اور     روا  ل  وہ      اہ اس   ،        وا  وا دہ    ں  ز ں ۔      

   وا   ت  اد:      ں  راو،        دہ   ز دہ   ز ف   ا ں ، اس    : از 

x :   ۔           وا  وہ  رت       ، ا وریى      ں   دو راو    از x : ۔    ر       وا  وہ         ، ا    :   ا )503(  

:       وا ۔     ہ           ،     وا                وا   د     ر 

          وا    :          ،  وا ف    اسا     رے         : ذ

x ر       :  ا    وا  ۔  ،      ہ         x : داؤد       ا  ۔         ہ         اور    واx :      م ا      ا ہ            اور     ۔ وا        

:   د     س ) ع اور   ، ا آن ،  )  ل ار  ا    ب   و   :       ذ   د

   د    :      آن      :دآن         ذ   و د

  :  ﴾ د﴿    )122:(ا

:   دو      آ

:        ا     یى          ں        ا وں      ا اور          ل   ق  آ               اور    ڈرا م     اور ا  آ وا

ت اور  ور    ل   ل و   و     وں      ۔ ر

  رت    “  ”اور     “  ”  “  ”اس  ف      ۔     

  “  ”    “  ”اور  ں    ف را         ۔ 

    ،       د            وا    آ      رو      اس       اس       اور اس  ت     ان    یى   اور       د      ڈرا ا       ،     

    یى     ، ور   زم         ۔ وا            

:  یى     دو     ں      ا      ا     یى         د اد   ا    وا  ر  وہ اور   اور        د    وا رغ    د     

    وہ  وں    )(       ڈرا       ۔اس 

  رت   س   ۔“    ”اور “      “  ”  ”  ا   ف           

 “    “    ”  “  ”  ”اور   ف          ۔ 

           وا    آ      رو      اس یى   دو   ا   ،           د ۔      ذ ض    دہ   ا      ،  رج        رے 

یى د﴿ ان :  :  ﴾دو )187(آل 

         ، اور اس آ      د      و   و ں     ذر ن اور اس      ب ا                  وا         رت    ہ ا     ۔ اس 

      : د          :         ذ   د

:   ملسو هيلع هللا ىلص  آپ    د    ا ہ ر ت      )    رے   ے     (         اب   “  لک  صدقة  و  لنا  ھدیة”اور     د          وا   ۔ 

  یى د تملسو هيلع هللا ىلص  آپ   :دو     ر  ن  رے                اس       اور ان  ول     اس  ل        ۔ اور اس                  ۔ وا

     :یى د ذ ت  ت     اور           ت د  ،         روم   ت ا  د م   ا  دے       ۔ا  د    وا  ان     

۔     ہ       ا      ان   ،         ا   ات 

   د      ع    :ا ۔دو        ذ   د

:      د  ام ات   وا ن    در  وہ    ،        وا   ۔          :ر       ت ا   ف    ر   ”ا   ا

   “         ا اس  ن و      ر    ا زع  ء    ااور وہ    ملسو هيلع هللا ىلص   ا      رے      ۔ر

: یى د    دو        ا   ا م   رت اور           رت          ا   اور  ار دے  کك       اس  ت      د وا   اس    ۔ 

   د    :    س           ا  ،    ر     اور  ا  اور         ر        ا      

 ۔    رہ    اج   ا م   ا      ل         وا

ے     دو :   د      ا  ہ  دو        اور      وا  ۔         

       د  ( ان   آ    آن        م     (،         ہ     ت        ،                وا         ،    ز     ؟      م 

   :اور اس          ں       ب    ہ   ، اور  زم             زم              وم       وا    ا     ،     در  ،          زم  وم     ور

             ۔          

  ے  :   د        ا   ۔           ہ         اور      وا

)   آ   آن           د  ان        م     ( ،               ،  زم              ر زم      ہ      ت   

 ۔     زم         

      ہ   اور  وم     اور  زم           :          ں    ب      ا    ور   زم         وم  ،     در   ،          زم    وم     ، ور  

۔ زم      ح     ا   زم    ح         وا    ا    

:   

        ں   دو     ف   ،    ل    ا :  ق    ل    ء ا

x     زم ا        ۔   و   ار د زم         x   ا   ۔دو  د ار  زم             و     زم        

اب :       آ:      اب د   دو 

اب    :         آ  زوراس     دت            د ا  أیى  شهد  ،    ال :

   ش

  ب  هادۃ

 دو ۔  غري  علماكذبة   ا              ۔     اد        وہ    آ

      ر   ل   ا     ۔  

اب ا     :  دو        “  ”آ ہ  ، اور       دا    س   ا          ا  اور    ہ  :  ں      اس  ر   ا     م  ا   ،    ہ د   م     ا ہ     

ک  ع    س  ل

بع  ما  ل

جه  ما  ال  ت  لم   در               ۔     اس       

  و ۔        آ            ا    در                      

      وا   ا ،  ،              ت      ف ا               آ        ۔ وا ف         

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حوال  الراوی 

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ال :  ا  راویى       وا   راویى   وا     ت   اور  ا      اس           ل       روا ان 

  ں   ،  راو      د  :    ر     ال ذ  ا ں   راو    وا        ا

:    ر اء دو   ۔1(  ا وف   ۔2(  )راویى  ل    )راویى 

  ان         ل   اور  ر  دو    وف     راویى  ح   ، اس    ر  ر   ت    ۔ 

   :   وفراویى  ر  دو لعدالة  و  الفقه )1(   راویى ۔  معروف   اور      ۔  دل لعدالة  )2(  ۔ دل راویى ۔ دون  الفقه  معروف       ،       

  رت    :     رت  لعدالة  و  الفقه  راویى       معروف     اور     دل     ۔  

:      روا   ل  ق          س      ا  :اور اور ا ف   ا     ف 

x  ام      :ر ا  س    کك      ل        ۔رواx  م      :ا    د کك       روا         ۔  س 

:     م   ا ،          س  اہ            ل روا     د     ررت          س    د کك اور          س روا     ۔

   د     :ر ا

    وا          د          ر   ا    ا  ا     وا    وہ   ،       اور  س     ،     اور     ا      ،      ر  ں ا  دو  و

  س  ا اور      ر   ا ف ا      ۔وا    دیى         وا      ، ا ر    دو ا

  م   :ا    د

ہ     :ت ا        روا  فلیتوض  : ۔  محل  جنازۃ    اس   ا زہ  

ے ۔    و ف    س    ر  روا  ا س    زم       و    ا ر   زہ   ت       و  ا  ،    س  در      : ا  اور    ل         اس روا

سة    محل  عیدان  یلزمنا  الوضوء    ؟ زے  ں           ر    ا  و  

 ؟ س  زم       ا  ت      م    ل       و    روا  ا س   ۔       کك 

ا   ف      :  تر 

        ل   ا   م    س    ر   :  

ٹ    .1    و   زہ ا                  زہ ا             د   ر     ا    و م ،   ا رت    دت  اور  دت       ا  زہ    ا

         ا         وریى   ۔اس       و        2.      و    زہ ا  دیى   ،  اس  ریى          ز    زہ   

ز      زہ  ور          ے         :۔و  ا )509(  

رت یى    دو    :     رت  یى  لعدالة    دون  الفقه   راویىدو  ،  معروف    دل      راویى    ۔ 

:            اس        د  راویى   ۔ ا         س      روا

        د         ا   روا ح      ر             س   ،  ر      اور  ا   س س  ے   ۔دو   اس    :ح        ر    

1. :       ۔    س    ل        روا2. :      ر         س  د س  کك       ، روا      ۔ 3. :   ر       ۔  س    د کك    س   ،            روا

ت :   و

  رت   ۔      س   وہ       وا           روا   رت  یى    دو  وہ روا ح      ر         ف    کك س       روا

        رح س     :  ، اس       ذ   دو  و

1.   رت   اس   ا    روا کك    س         ر      دروازہ    را      زم آ     بصار” 

ويل  ا

 “  فاعتربوا  ی         س   

        ۔د راویى  .2     ا ء  وہ     ل   ر اد   ے         اور روا    

،      ھ  ت   اس  ا       راویى                ا ا آپ       ملسو هيلع هللا ىلص    ر      س     وہ روا  ا    و  ا       اد   

کك        روا          س      ۔  ف  یى   ر      س     وہ روا     ،  رت           روا اس 

  زم    کك    ر       س    آ      روا    ا  ،  د کك     س   اور       ۔  

 ۔  ل : اۃ    ل      اس 

اۃ       :اور   ابتاع  ن

  مف نم  ،

  الغ   و

  االبل وا رص

  ت  رضهيا  ال   ان ،     حيلهبا ن

    بعد ظر

  خبري  الن لک  فهو

  ذ   بعد ها

ر  مت  

طها  ردھا  و  صاعا

ها  و  ان  خس

مسک

  ۔ 

ہ    : یى و  ،   ان “   ” او و ( ڑ و      دودھ  ض   اس  ں   دہ دودھ د  اور وہ ز    د     یى            ر     )وا یى   ا

   آ    اس د ر  ل  وہ     )اور دودھ         د  اس  )     یى  دو  اس ر   ا   ۔ں 

ن   .1    اس     ر  ۔ را    ر س     ا   ر 

ر  .2  وہ    اور  دودھ   اس       دودھ  ر     اس    دے ،     وا    ے ۔ ض     وا ر  ع      ا

        :    ر   ”  “       ،                      و ں   دا   ر     ر  ا ں   د       یى  دودھ 

     د    د ت     دودھ     اس         ۔اور    اور “   ”اس    اس          ر  ”    اۃ  ۔“       اس رت         د   ح

یى ملسو هيلع هللا ىلص  آپ      رہ    ر د  ا ں  رادو              ۔، 

  س  ف     :            س  ف     :       ا   ر 

:    دو  ء  ل ۔)1(  ا  ۔)ذوات ا2(  ذوات ا  

ل :     ذوات ا   به    جد  مثله  يفما   ۔ السوق  بدون  تفاوت  یعتد     ر        وہ 

وت  ے           :(۔    ا   )465ا

:      ذوات ا   ماال و      يف  السوق 

  جد  له  مثل

  ۔  د  به  يف  القیمةعت  فاوت  الم  جد  لکن  مع  الت

                 ر             ق       :  ۔   ا ا )438(  

 ۔           یى   اور دو   ء   ا      

  ر   ا   زم   ان ن           ں  ل دو   ذوات ا زم        د   ۔    اور  ریى     ذوات ا   زم  یى           اور اس      ۔ 

      ا  : ا             وہ  ے     اس  دے        ا      ،   اس    ر  ،      ء    ا      ۔ا    کك  ا       یى     

 ۔         ر ذوات ا    ،             اس    دے 

     اب             ر   رہ      س   ، ف  ح    :اور وہ اس 

  ن دود     ھ        ر ر  ع      ا  دودھ  ر   ۔ وہ     اور       ظ  ے ا یى دو      اور  ریى  ب         ۔       ، اس  دودھ 

 ن             دودھ       ء    ،  ا     زم       دودھ   از          ذوات ا ف          ن     اس  ر          ن  ض    ۔اور ا

،    ر  ں  ن    ر  ع      ۔  ا       دہ اور   ز ع     ا   دودھ 

    س  ف     دو     اس     :  

 ۔1( زم  ر       ۔)2(    )دودھ    ع     ا رت      ار      ر 

:  ف   ا   ن اس   در ام  ء        ا

ف :     ا ء    x اور ا   ،  م       :  ا  اور ا     ر  وا یى       

 ۔      وا ر  ع     ا     دودھ x   م ا   ا م   ،     :  اور ا      یى وا   ن وا    ا     ا

     دا       ر  زا      د  اس  وہ   زا   ر     ۔ 

x    ا  اور ا   م ا    :  ا  ،  ر  ع     ا  ، ا     یى وا

 ۔ ے     وا     دودھ 

 ٹ : م   ا  ب  ے    ر وا ع    یى ا                 ، م   ۔ا          ل    ع  را    “ت ا ”ا       ،       د

۔   ع د    ا    ،اس     ل   ا   ا   ر     ر         یى اس   ):1/171(  

س   ا     م     راویى  :؟   ط       راویىاب  وف  ر     ں   ان  دو     ت ن             آ روا

  ط         راویى      م    س    ،  س       روا  اس         راویى ا ۔     م    س             اور ا   ا ، م  م                  

 ط  ف   ا  اس   ،     ا د    :  

x  ن  أ  :        م    س       روا  راویى       ۔ط x   م  ط   :ا        راویى  م ،    رت      س       روا  

 ۔،            اہ راویى   اور اس  دل   راویى    وریى     ا  ل ا  ر  اور  ب ا    ۔ملسو هيلع هللا ىلص  روا   ف     

  م   : ا م    د  ا ہ ” د ب    “ا          ،     :  

ہ : ب   ا    ام   ت    ات     اس   رہ   رے     رت     

   و   ر   رے اور اس         ،      ت   ؟  زم         اس      ا     ں    ، ا   ح ملسو هيلع هللا ىلص       ا      آپ       وا  ملسو هيلع هللا ىلصا

    د  زم ار ۃ      اس   ،500    ۔درا   ت      ت    ب ”ان  ا ۔“  ہ  در       ا  م     ۔  ف    س    م     س  ل       وا

   راویى   ، ا      ں      ۔ 

    ح  ف اس    س      ہ  ب   ا ے        ا ہ   ز        وا دہ     ۔   ا   )   د   ے      ا      ہ   ز  ،  10000ا   زم  ( درا

اں       د ار    ہ    )500    درا یى   ا  ام 1.701ر    ۔   )  ۔     زم           ا       دہ        اور ا

اض  ا ۃ   ا   اب      :و اض :  :ا        

    حضک  يف  الص

  لوۃ  قهقهة

ز  : ۔فلیعد  الوضوء  و  الصلوۃ    

   ر     ں  ز دو  اور   و       ۔ا

  س       ت   راویى   ، اور اس    ح در     ر   اا    ا   ر     رو   ہ   دہ    ذ       ،       کك            ، س   

        ں ا               ؟۔    ں      ا

   اب :          ر   ا  اس    ں     ،          س    ں ام       ر    وا         اس روا   ام  ا      ا       ، 

       اس  ں     وا        ۔روا    دیى        س 

ۃ   ا        ف :  و  ا ء     x  ف ٹ       :ا    : و ا۔     ا  اہ   ،   

)1(  زہ )2( ۔ز  ز     ،    ہ وا ع  وت  ،  ز ر  ۔ہ     

۔)3(      وا  ۔)4(              اریى x        :ا    و  ، اس     و    ۔    )1/287:(ا

  ل     :  راویى    رن ا  :  

 : راویى    ر         ل 

1. :       ۔    راویى         روا  اس  ف    ا2. :        ۔    راویى  ف   ا   ل       روا  اس  ف    ا3. :     ت   ۔    راویى  ت    رے         اس  ف    ا:را .4    ا دود   ۔    ویى     رد   اس   ف    ا5.      :راویى     ا  ۔             روا  اس  ف    ا

   :  :  و     ل   راویى  دو        ن  ں       و ں  ر ں    ان 

     روا  اس  ف   ۔ا      

 :   ر            ۔  ا    ، رد    ت   ،    ل    ف    ا

 :    ر  دو         ل    ر      ۔ ل  ف     ،    ل    ق :   

1.     ل   ۔    ق  رت       ل  .2  ۔    ف  رت  یى    دو

3.    ۔      ت  رت    یى 4.      ۔        رد  رت     5.              ۔    روا رت   

ن   :  

     ر ل  :  ں  ۔)1(        روا  اس  ف   )  2(ا  روا  اس  ف   ۔ا ف   ا   ل     

 ۔)3( ت    رے         اس  ف    ا

          ں  ر ں  رت ان  یى   دو وف     روا  راویى   دون ا ا وف  )   ۔  :ا      ،  دل  ح )راویى     ، :  

1.       س     روا  ا         ۔ روا2.      س        س        ۔ف 3.   ف    ر      س     ۔ا           روا

      ں  ر        ل  رت  یى   دو   ل ذ           راویى    ر یى   اور   ۔،       ذ    ان   اس       

ل :             راویى 

د       ا  ت      ال       د   ا    اور ا     ر      یى         ل   ا     ؟ یى ر   د          ت ا ر         ا  ،

      رے   اس       ملسو هيلع هللا ىلص        ں     ت     ا د   ا  ا    ،

ف         ا      وہ در   ، ا   ن  یى اور   وہ             اور ا              ۔                      اس  ں    ت ۔ 

ن       :   اور  ے         ں        ل    ر    ملسو هيلع هللا ىلص  ا  اس    وا  ا  ح       آپ            رے       وا ت ۔دع 

د      ا ا   ش     ا         د      آپ    ۔ 

  ت  ن              رد     وا       ت    و    ا  ں   ا  ،     دے   :    رے    رت ۔ اث  و  ال  مهر  لهاا  المريسهب  ح   

 ۔      ،  اث  ف        ت   وا  اور      س   اور   را  ا    ل    ۔ 

:   و      ل  ر  نل       ت  ف  روا  ا   ل   ت  د اور      ا      ا  ف  ن ا ا در  ،    راویى   ا    

   روا ح       دون ا ا  وف    س     روا      د        س         آ       ف   ، اس    ر   ق      ر        رہ  ت  

        را        را         رت        ر         ، اس      ت ں  ر ں   اور وہ دو    د    آر   ۔ 

  ہ :

ت   و  ق  رت            ؟ اداء 

رت﴿   ت    ﴾و

1. : ر   ۔     زم   ۔         ا ں  ل دو  ا ل اور     ا

2. :    ر   ۔     زم     ۔          ا ں  ل دو  ا ل اور     ا

رت﴿     ﴾ق 

1. :  ل   ا      ق  زم     ۔       ور  و   ر   ۔     زم 2. :  ل   ا  :  ق    ر  دو    اس 

o :  ر   ۔    زم          رہ o :    ر  ا     ڑا     ا  ،  زم  ل        ۔رت      د

  رت : ل  ر        روا  اس        راویى ا   ا    د        ل       روا   ۔ اس 

      ت  ل      اس      ۔ 

     :         و    ذدو اس     ا       ر   ن    آ         :     ا

ت :         دو   ۔   )1:  (     ۔   )2(  ر

     دیى  ق ر         رت   وہ  ں ر     ق   دو     ا      وہ  ۔اور ں      دے دیى    اور    ق         ۔،      ں    دو

ت : یى  ت  دو     رت    دوران     : اور            زم 

:        ر       ق۔ق ر  ۔      ں   دو    اور  :     ۔        ں   دو  اور       اس          ق۔    :       :  ف   ا  ، اس           اور     اس             ا

o ف      :  ا   ں   دو    اور o  :           ں   دو    اور o  اور   ۔    :  ا    ،       ف   ا ):4/67(  

   اب ا          :  

         ت  یى   د            ان    ملسو هيلع هللا ىلص  اور   ان     اور  ر        ں   وہدو    ا  ،      ل   ا    وا   ا  

ر             ں     اور           اس     وا       ۔ت 

   :ت    د  رد           روا    ان   د  ال  ن

  کتاب  رب    ع

ة     نا  و  س ۃ    نا  بقول  نب

امر

صدقت  م  کذبت      ال  ندری 

حفظت    ت    ،  س م 

رت۔    ا         ب اور ا       اح       ، ا        ر    وہ  م        رے            ڑ    ت   

 ۔   ل          د 

     ت  ت  ام                  یى     ا اس      اس  ام    ات           ل     روا      ع      ۔ا

  :ت    ت     

    ت   ”      ن   د  ال

  س  رب    کتاب    ع   و   نا

     ة   بقول  نب صدقت    نا

  ال  ندری  ۃ

م      امر

حفظت    کذبت  ت    ،  س م 

 :   “۔      ن      دو 

:         اور   ب ا     س        آن و   اد     ل ا اور ۔ر      آن و  س      ڑ      س       و ت    رت     ا        

   ۔

ت     بصار    :ب ا ويل  ا

اعتربوا    ف

ت      :      ذ ملسو هيلع هللا ىلص    ت              بم  :      

 ؟حتکم  و      ذر       ذ   ؟  ملسو هيلع هللا ىلص  ۔آپ بکتاب  هللا: ت  ؟ فان  مل  جتد  :       آن      ذ   ؟ ا  :ت    س     

۔  ول  هللاس  ر    ة 

 ۔ آپ     ل   ر       ن  ا  ف    : ملسو هيلع هللا ىلص  ا

  مل ؟د    جت             ت   ؟ا

:ذ         د  هت  ج  ىي 

 ۔ آپ  وں  د   ا    را  ا  ملسو هيلع هللا ىلص۔  در ت     ان  :  اور    احل  ار د

  ال   مد 

  رس    ق  ذی  وف

    ه  ول  رس    ول   و  رس    اە  هللا  ض  مبا 

م  ه  ول    ۔     ا

ل   ر  ا      ملسو هيلع هللا ىلص        ء        اس    ل    ر  اور اس  ا ۔     را

      ح  س اس    رہ               ر   اور      س     ان    و س  ح ا س     ا         ح     ا    اور  ق   

     ۔ و        اور 

:  ا     دو ت ت   دوران     ت         آن و  اور    ۔          

ت            :ب ا

o       ت:  ن   بیوهت   رجوهن

  ختق:ال   )1(ا

o : ت   معروف     ل  ات  متاع

ق مطل

ل ۃ :و   )241(ا

ت      ل ا  د   : ر      د   ار   ں  فاىن  مسعت  رسول  : ا

 ۔یقول  :  لها  النفقة  و  السکىن  ملسو هيلع هللا ىلصهللا     اور ملسو هيلع هللا ىلص       رت     ا       ۔    

  رت : ل     رت        ل      راویى       ا     ف راویى   ا  روا اس 

             ل      ۔ رد 

:     :      س     ۔ وار  روا    ، وا          

   :  ف    س     ۔  روا         س 

اض    :  ا رت      ف   اور           روا       س     ا روا     ا     م         اس    ،           رس     س          وا

        ں  ح   اس   ،            ۔س 

     :اب      اا س ز اسا       ر     ا  روا   رت   اس        ،س    ر   ا       ہ       س            روا   ۔ 

  س             روا  ، ر         س                    س  ۔   ر   ا      

 

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

رشائط  الراوی 

  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

:  ا    راویى       وا:     ا روں     ذ ر    راویى   اس    وریى                 وا

 ۔ 1( ۔ 2(    )ا  ۔ 3(    )ا ا 4(    )ا   م ۔)ا

 ۔  ط:    

   :   حیث  ینهتي  الیه  درک  احلواس   به 

تد   به  طریق  ی ر  یض ر)۔ ھو   (ا     ر   وہ 

         رو  را  ا  ا اء  ذر   ا اس    ں       اس    ادراکك  ۔       ت 

    :  ذرا     ن   ا      :ا   ء     ذرا          

  (۔ اس  .1  اور   ،  ،   ،   :)د  ۔ ۔          اس     د   رت   :۔  .2       رت   اس        ت   ۔اس    وا ۔۔ و .3       م       اور د            آ  دن ا  ا       ت     : اس 

 ،    م   وہ   آ            ا         ں ذرا   ان   ا  ذر   اس  اس              :  ص   ،   آ م  اس    ن   ا  آ یى    رت 

   ،       ذر اس              اس   ور اس      اس     از  وا   د      ر    م         ا   ح     ۔ ا         ف     اور ،    کك 

:   ،                   ذر    و  آ  اس  ور   دن   ا   رت ا   ، اس  م                   ،              ت        ف   اور   

 ،       ر  ذر    و ف اور          د       ا    اور    ں   ا  ذر وں             یى  او    : از (۔ف و آن    )26م ا

أ       :  و أ:              وع  أ  أ۔   ں     ،        اس      اس 

    اء   ا     ں   و     ۔ 

،             اس   ذر اس     او       ں  ت دو ت اور           ا  ے  وع  م     ذر     ں   و ڑ د   م  اس  ں  ف ۔اور     وہ   ، اور ا  

   اس   ذر       وع         د    ۔ اس      ر    ا

:  :  ل   دو  رے   ، اس                ن   ۔ (1( ا  ۔2) (  

   ؟  رکك    دیى  ر ت    ن   ا      ا ،     ادراکك        ء  وہ ا  ذر     ،  اور ان 

  م    ا   اور ا  ؟۔         وا  ادراکك    ف     ا

x : م  ا  رکك (  ا  وا  ۔ )ادراکك     و ذر  آ  ا  اس   اور     x : اس   رکك   ء  اور       ادراکك    ذر      ۔ ہ و 

             ادراکك         ر   ء    آ      ا        ا اور   ح     رو اغ    رج    یى آ   ن  حا    ، ا    د ء    ا      رو  

   ادراکك  ء     ۔ ا

:      ط         ،            اد      ط             روا     ۔اور 

     ۔             اس      اس ،        اورروا )  ہ   ن اور   ، ۔ )      اور       وہ     ، اس         روا        ان      ت         ان   و    ، و  د     ف    ر   ا  ذا   ا   روا

 ا  د  ا         ان   ، اس       ۔ور ا     ر     ا

وریى            : روا      روا  )ا ظ       ۔ (      آ ا اس   اور دو    

         روا  ،  ط               ط                ، روا ا              اور     ر      ا      اور  ظ          روا

   روا  اس  ے  ن     آ  اس       ۔  ام ،         یى     ت     س  ا    زا    ا ت   و   ،    ، ہ   ق  ت  روا

ں ا   ت   وہ روا         ں  :۔ ا  ا )519(  

۔  ط : یى    دو ۔      ح     ا م         

: ا     1. :         ع   آ  از اول  ح م      ا     ح    ۔  ، اس ، م       اد :  .2     یى اور     ۔       ا     ظ    ف اظ : .3 ر       ا      ۔      د    م    اس داء : ت .4  ا م    ا      اس          د  ا     ن      روا

 ۔     ر          د        ر  اور اس  ر ار  ہ و  ا    ر اس  و  ،        ا   ۔   

  آن   :  وریى               ، اور  وریى         راویى         ،        ط     ا     ا

     ، اس          آن  ط     :  

x      اس    م          او   ا  داس ا  ،    ۔  ن   ا      x  ح   ظ   ا  ، اس       ، اور ا ظ     ۔  ن   ا       x ،  د  د ات  ظ   ا   ح  آن  :اس 

o  ظ  ا   آن       وا د        م        ۔ اo  ،    م وا  ا     ظ   ا وت:اس    ظ   ا   ۔ام     o  ۔ اس  ام        ف    ڑ    ظ     ا د اس    ظ  ا

 ،   ۔  ات   ر وریى                  ان 

۔ ا ط:   یى 

   ا   :یى اور ا:            اور   “  ”ا  ۔ در            

:      ا     ں 

        ا            در    را ت :۔    )147  (ا

م :  ا   ا   دو      :  ا

)1(       ۔  :  ا     اور  تد ت اور     ا ر  د    ، ار    ز

  ب    ۔  ار   ب   ا ار   ا     اور ہ : )2(     ۔   ا

 ۔       غ      ل  م اور  یى ا   ن               رے     اس     اور  ل ا   ن   وہ     

 ۔     ں  ع  ف   اور    ٹ     وہ 

 ؟ر     ا   ن        وا ا          روا  :، اور       دا  دو    اس 

ر )1(   الصغا ر  و  االرصار    الکبا ہ :  اجتناب  اور ب   ا ں  ہ   

 ۔      ار   ا ں  ا       ں   ، ہ  وریى           ء   ا   ب   ا ر         اس      م    ا         م آد   اور 

  ۔  اور و         ار   ا ہ   ں!         ۔ا     وریى فعال  الرذیلة )2(

  ا سة  اجتناب   :    و  اخلس  ،    ح اور        ل   وہ ا

     ،     : را  ،  ف    وت   ت اور  ے   اور  ر   ا   ۔      گ   ب   اور  ل ے   ا  ا  ،        ں       اب    ا    وریى           ۔ا ):   )521ا

دت   ؟ اداء      ا   ن     ۔      ا      در   اہ   اور     : ا           اس 

x  : ص        ود و     ۔ا   ے  ح    اہ   ،  ر     اx  :  ص       ود و  ر   ا     ے  ح       ا  ۔،ور       ہ 

:   ہ  ہ و     ، ا     ہ  ہ   ہ اور  رے   س   : ر     ذ ر        ،    ر 

)1( :   :  م                اس        ہ  و  ہ   ں    ا ہ          اس  وہ       ہ     ں       ۔اور   ہ   ہ   ہ   ،    اور   ا ہ ا ہ و     ،  ہ    ر   ا ق  ہ اور    ر   ا  

 ۔   :ا وا   )1/7(ا   :      م  )2(              اس   و      ہ ہ    ہ و  ا

گ      ،ور      ر ح       ا  اور  ۃ ا ر ،            ا

 ،        ب   ار  اس         اس          ہ  ہ  ہ و  ۔      ب   ا   ہ    ہ           یى :  ا    ا   )6/474(ا

)3( :              ہ  ہ         ت         اس   ،       ، ان    ت  ریى      ،  :  ہ       وہ     

     آ  و ہ   و       ظ وارد   ا           ر            ا   ہ  ہ        ہ اور  ہ   وہ   ں ،     زا     اس        أت و 

 اور ا  وہ او       ہ ار  ہ  آن :۔    رف ا )2/385( )4( :          ہ   ہ و ہ       اس      ر       ان   ، 

ں :      ا  ،  ال   ا        ۔ اس    ن  ن   اور   وہ     ، ت ،  رہ ر ،  دہ ،   ، ،دس ،   ،  ،   الت   ا اق  ۔ان      اور ان 

       ا ب    ”  وا : “ا وا   )18    1/7۔(ا

م ۔ ط:ا    

:    م  ا

م  م   ا   ت    اس     ا ت  ء اور  ار  ذات ، ا   اور ا     وہ     ،ل      ا م اور   ا  اور اس      وا   ۔  

:       ة  الصدق  ايل  المخرب  اختیارا دق ۔ س  اور    ر   و ا    ا    وا  د      ۔  

ر” ا  “  ا م                 ا   ہ ن و  ہ و  اذ   دق          و  ن    ا  اس          وہ اس   ہ  ہ و    ،    ر   و ا  

 ۔ ا       و    د     ن      ن   ا     ر   و ا ض     اور ا  وہ   ن   ، ز ہ    ں  ت (     ر   ا  و    ہ )،   و    اس ر      ۔      

:    ار  ا ۔  ار  اف و ا  ا    اس  ن    ز   ار   ، ا     ح ا           ر

 : اس ط ،  ل   دو      رے 

۔ )1(    ر ح ا       ار   ا   ار   ۔    ا     ن ار  )2( ط ا     اء   ا م   ا م   ا ر  ویى   د            دل  ۔ 

 ۔   ریى  م   ا م   ا    د  اس    ار   ا     ن   وہ    ا

:      ط    م  ام   ا    :  راویى    ں ،    آر ت    م   ا  اس   ا           ط 

وریى    ا ار   ا   ن     اس  ہ ،   و  اداء      :۔  زوں   ا )524(  

ں     آر     ن  اور ا    ۔    وا ن     اس     :ط  ل   دو   ، اس    وا

ر       :  ا   ار   ا  ملسو هيلع هللا ىلص  ر  وہ     اور در    وہ     آ           ا    ۔اور     اور   ،      ت  م      ا

 آپ         د  ملسو هيلع هللا ىلصان       ا      ا ن   ا     ت   روا   ،  ، آپملسو هيلع هللا ىلص  آپ   دت    ن  ل ر     ا  ا  ا  آ    ملسو هيلع هللا ىلص     اس 

 د ا     ل  ے ر  اور  ا  و    ا         ں! آپ در          ، اس    ملسو هيلع هللا ىلص     روزہ ر ل    دت     ۔  اس  د در     

 آپ    ل     اور وا ن ملسو هيلع هللا ىلص  ا  :آ    ؟ اس  ں     : ا   یى ) )  ر    ا ۔ آپ ملسو هيلع هللا ىلص   ۔ آپ ل   ر    :آپ ا ں ؟ اس  ن     :     اس ملسو هيلع هللا ىلص   در

ل    ن     ا  :        دو ۔ اس   آزاد   ، ا    

  ر  وریى   :     ار   ا ر                ن        ل  ا  دو    اس  ے  ن      ر     اور وہ       در رے    م   ا رت       ا  ،

 اور      د    ا  ۔      (     ردۃ (     ے  اس   اس دو     ۔  دیى      ل           ا    ، ا   زم آ   ج      ل