3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

ΥΓΕΙΑ -

ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ

ΥΓΕΙΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Α΄& Β΄ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2013-2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………………………..…4

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΜΑΤΩΝ..………………………..……4

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ……………………………..….5

ΥΓΕΙΑ ………………………………………………………………………………………………...5

ΟΡΙΣΜΟΣ………………………………………………………………………………………5

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ………………………………………………………………………………….6

ΑΓΧΟΣ…………………………………………………………………………………………………..7

ΟΡΙΣΜΟΣ………………………………………………………………………………………7

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ………………………………8

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ………………………………………………………………………………….9

ΑΙΤΙΑ ΑΓΧΟΥΣ………………………………………………………………………………………11

ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΓΧΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ……………………………………………………………………………………….12

ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΡΗ ΓΗΡΑΝΣΗ……………………………………………………………….13

ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ…………………………………………..14

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ………………………………………………….15

ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………………………………………………….15

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ…………………………………………….16

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ………………………………………………………………………………….17

ΔΙΑΤΡΟΦΗ……………………………………………………………………………………..19

ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ……………………………………………………………………………….20

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ – ΥΓΕΙΑ – ΑΓΧΟΣ ………………..………………….22

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ…………………………………………………………………………….23

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ…………………………………………………………………….24

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ………………………………..24

ΜΟΡΦΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ……………………………………………………………25

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………..27

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ…………………………….34

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ…………………………………………………………………………………………35

ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΡΑΜΜΑ………………………………………………………………………….35

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ…………….…………………………………………………36

ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ…………..…………………………………………………37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ…………………………………………………………….38

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 3 -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέμα με το οποίο ασχολείται η παρούσα ερευνητική εργασία είναι η

επίδραση του άγχους στη σωματική και συναισθηματική κατάσταση-υγεία των

μαθητών.

Το άγχος είναι, αναμφίβολα, πολύ έντονο στοιχείο στη ζωή ενός παιδιού και

επιφέρει, αστάθεια και αναστάτωση. Μια δυσλειτουργική αντίδραση σε μια τέτοια

κατάσταση παρουσιάζεται, όταν οι απαιτήσεις της κατάστασης ξεπερνούν τις

δεξιότητες του παιδιού να αντιμετωπίσει αγχογόνα γεγονότα. Τα παιδιά και οι έφηβοι

διαθέτουν μικρή εμπειρία στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, σε σύγκριση

με έναν ενήλικο. Επιπλέον, οι γνωστικές τους ικανότητες είναι σε μια διαρκή εξέλιξη

και δεν ολοκληρώνονται, παρά μόνο μετά το τέλος της εφηβείας (Feldmann, 2009).

Επιπρόσθετα, η ανάγκη των μαθητών να ενημερωθούν ώστε να μπορούν

αυτόνομα και υπεύθυνα να παίρνουν αποφάσεις που προστατεύουν την υγεία και την

ασφάλειά τους, να αναπτύξουν δεξιότητες σωστής διατροφής και σωστής σωματικής

υγιεινής ήταν έντονη.

Τα δύο αυτά στοιχεία συνέβαλλαν σημαντικά στην επιθυμία των μαθητών να

ασχοληθούν με το συγκεκριμένο θέμα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ

ΥΠΟΘΕΜΑΤΩΝ

Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από δεκαεπτά (17) μαθητές με επιβλέπουσα

την κα. Μακροπούλου Παναγιώτα, κλάδου ΠΕ 04.04. Η εργασία χωρίστηκε σε

τέσσερα υποθέματα και με κοινή απόφαση της ολομέλειας δημιουργήθηκαν τέσσερις

ομάδες και η καθεμία ανέλαβε από ένα υπόθεμα ως εξής:

ΟΜΑΔΑ 1

η

Μαθήτρια 1 (Α1)

Μαθήτρια 3 (Α3)

Μαθήτρια 4 (Α3)

Μαθήτρια 5 (Α3)

ΥΠΟΘΕΜΑ : Ορισμός και μορφές υγείας και άγχους. Άγχος και πρόωρη γήρανση.

Επεξεργασία δύο ερωτήσεων του ερωτηματολογίου.

ΟΜΑΔΑ 2η

Μαθήτρια 2 (Α2)

Μαθητής 5 (Α2)

Μαθητής 10 (Α4)

Μαθήτρια 6 (Α4)

ΥΠΟΘΕΜΑ: Σύνδεση άγχους με τη λειτουργία συστημάτων του ανθρώπινου

οργανισμού. Επεξεργασία τριών ερωτήσεων του ερωτηματολογίου.

ΟΜΑΔΑ 3η

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 4 -

Μαθητής 8 (Α3)

Μαθητής 9 (Α4)

Μαθητής 3 (Α1)

Μαθητής 4 (Α1)

ΥΠΟΘΕΜΑ : Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους. Επεξεργασία δύο ερωτήσεων του

ερωτηματολογίου.

ΟΜΑΔΑ 4η

Μαθητής 2 (Α1)

Μαθητής 6 (Α2)

Μαθητής 7 (Α3)

ΥΠΟΘΕΜΑ: Άγχος και συναισθήματα των μαθητών. Μέσα μαζικής ενημέρωσης –

υγεία- άγχος. Επεξεργασία τριών ερωτήσεων του ερωτηματολογίου.

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η παρούσα εργασία έγινε με σκοπό οι μαθητές να αποκτήσουν γνώση σε θέματα

που αφορούν στη σωματική και ψυχική υγεία. Σκοπός είναι μέσω αυτής της εργασίας

να προωθηθεί η αποκτηθείσα γνώση στο ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό

περιβάλλον.

Οι στόχοι που τέθηκαν είναι να συνδέσουν οι μαθητές τις σωματικές ασθένειες με

το άγχος, να εξοικειωθούν με ασκήσεις σωματικής και ψυχικής ευεξίας και κυρίως να

ευαισθητοποιηθούν σε θέματα που αφορούν στην πρόληψη ασθενειών.

ΥΓΕΙΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ Η Υγεία είναι ο παράγοντας που μετράει την φυσική, ψυχολογική ή ακόμα και

την πνευματική κατάσταση ενός ζώντος οργανισμού.

Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου

Οργανισμού Υγείας (1946) η υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής,

ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας».

Έτσι λοιπόν, η έννοια της υγείας, δεν αποδίδεται μόνο από την ιατρική, αλλά και από

άλλους παράγοντες όπως είναι το περιβάλλον, η οικονομία, η εργασία κ.α.

Το πώς ορίζεται βέβαια η υγεία και η ασθένεια ως κοινωνική αναπαράσταση

ίσως να διαφέρει ανάλογα με τις πολιτιστικές διαφορές, τις ιδέες και πεποιθήσεις,

την εκπαίδευση και την παιδεία αλλά και τις θρησκευτικές αντιλήψεις (για τη ζωή, το

θάνατο, την αμαρτία, την τιμωρία, το μίασμα), καθώς και τις αντιλήψεις για το σώμα

(για τα όρια του, την καθαριότητα, την εικόνα του, το φύλο του) που υπάρχουν σε

κάθε κοινωνία. Είναι γνωστό ακόμα ότι ο τεράστιος αριθμός παραγόντων που

επηρεάζουν την κατάσταση της υγείας ενός πληθυσμού βρίσκονται σε άμεση

συσχέτιση με την κοινωνική αναπαράσταση που έχει ο πληθυσμός για την υγεία του.

Παράγοντες γενετικοί, περιβαλλοντικοί (τρόπος διαβίωσης, κατοικία, εργασία,

συνθήκες εργασίας ρύπανση περιβάλλοντος) παράγοντες συνθηκών ζωής (διατροφή,

κάπνισμα, άσκηση, χρήση εθιστικών ουσιών, συμπεριφορά), παράγοντες

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 5 -

σχετιζόμενοι με το σύστημα και τις υπηρεσίες υγείας και παράγοντες εκπαίδευσης

υγείας επηρεάζουν την υγεία των ανθρώπων αλλά και την κοινωνική αναπαράσταση

του διπόλου υγείας-ασθένειας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

1. ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Η ψυχική υγεία είναι μια έννοια που αναφέρεται σε μια ανθρώπινη κατάσταση,

την συναισθηματική και ψυχολογική ευεξία. Έχει οριστεί ως η καλή λειτουργικότητα

σε όλα τα επίπεδα, κοινωνικό, ατομικό, σωματικό, ψυχικό, πνευματικό, σύμφωνα με

μια ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου, που τον βλέπει συνολικά και τον συνδέει με

το περιβάλλον του.

Η λειτουργικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου στην

διεκπεραίωση των υποχρεώσεων του στη καθημερινή ζωή, της ωφέλιμης κοινωνικής

του δράσης και συνεργασίας, της διατήρησης της σωματικής και πνευματικής του

υγείας, καθώς και της ανάπτυξης χρήσιμων δεξιοτήτων και της δυνατότητας

δημιουργίας και διατήρησης σχέσεων και επικοινωνίας με τους άλλους.

Η ψυχική υγεία δημιουργεί εσωτερικά ευχάριστα συναισθήματα, χαρά,

ευγνωμοσύνη, ικανοποίηση, ευδαιμονία. Η εξωτερική παρατήρηση δείχνει έναν

άνθρωπο που ανταποκρίνεται με ευελιξία στις εξωτερικές συνθήκες και μπορεί να

οργανώνει τη ζωή του βάσει κάποιων κανόνων , αξιών και στόχων.

Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι η ψυχική υγεία και

ψυχική ασθένεια δεν είναι αντιφατικά. Με άλλα λόγια, η απουσία μιας

αναγνωρισμένης ψυχικής διαταραχής δεν είναι κατ' ανάγκην ένας δείκτης της

ψυχικής υγείας. Η ψυχική ασθένεια συνοδεύεται με δυσάρεστα συναισθήματα και

προβλήματα στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή.

2. ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

Η δημόσια υγεία είναι η μελέτη και η πρακτική αντιμετώπιση των απειλών για

την υγεία ενός πληθυσμού μιας κοινωνίας. Δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο κοινωνικό

πλαίσιο της νόσου και τη δυστυχία, και εστιάζει στη βελτίωση της υγείας σε όλη την

κοινωνία, μέσω μέτρων όπως οι εμβολιασμοί η φθορίωση του πόσιμου νερού. Η

επίτευξη του στόχου της δημόσιας υγείας είναι να βελτιώσει την ζωή μέσα από την

πρόληψη ή τη θεραπεία της νόσου. Το 1920, ο Winslow ορίζει την δημόσια υγεία ότι,

"είναι η επιστήμη και η τέχνη της πρόληψης της νόσου, η παράταση της ζωής και την

προώθηση της υγείας, μέσω της οργανωμένης προσπάθειας και τις συνειδητές

επιλογές της κοινωνίας, των οργανισμών, δημόσιων και ιδιωτικών φορέων καθώς και

από άτομα". Η δημόσια υγεία μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα πληθυσμό μόλις μια

χούφτα ανθρώπων ή για το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού.

3. ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ

Η υγειονομική περίθαλψη περιλαμβάνει, την πρόληψη, τη θεραπεία, καθώς και

την διαχείριση των ασθενειών, καθώς και την προστασία της ψυχικής και σωματικής

ευεξίας μέσω των υπηρεσιών που προσφέρονται από το ιατρικό, νοσηλευτικό

προσωπικό και γενικότερα από τους επαγγελματίες υγείας. Η υγειονομική περίθαλψη

αγκαλιάζει το σύνολο των αγαθών και των υπηρεσιών που αποσκοπούν στην

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 6 -

προαγωγή της υγείας, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης, της θεραπευτικής και της

παρηγορητικής παρέμβασης, είτε απευθύνονται σε άτομα ή σε πληθυσμούς. Η

οργανωμένη παροχή των εν λόγω υπηρεσιών μπορεί να αποτελέσει ένα σύστημα

υγειονομικής περίθαλψης.

ΑΓΧΟΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος άγχος (ή στρες) προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία

ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μια φυσιολογική

σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή η σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση

απαιτητικών καταστάσεων. Όταν νιώθεις στρες το σώμα σου είναι σε ένταση και ο

εγκέφαλος σου πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. Ο καθένας μας εκτίθεται

καθημερινά σε ανάλογες καταστάσεις. Το στρες μάλιστα μπορεί να είναι και θετικό -

το λεγόμενο ευ στρες - όταν καλούμαστε να το αντιμετωπίσουμε σπάνια (ή μόνο

μερικές φορές) και σε περιορισμένο βαθμό. Σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί σαν

καταλύτης και μας ενεργοποιεί για να αντεπεξέλθουμε στις όποιες καταστάσεις. Όσο

ποιο συχνό και έντονο είναι το στρες, τόσο πιο δύσκολο μας είναι να

αντιμετωπίσουμε τις καθημερινές μας υποχρεώσεις.

Ο όρος ‘στρες’ εισήχθηκε στην επιστημονική ψυχολογία στις αρχές του 20ου

αιώνα και χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τόσο τα ερεθίσματα που ασκούν πίεση

στο άτομο ή σε μια ομάδα (στρεσογόνες συνθήκες) ή τις αντιδράσεις των ατόμων σε

επίπεδο ψυχολογικό – συμπεριφορικό ή σωματικό (το στρες ως συνέπεια), όσο και τη

διεργασία που περιλαμβάνει και τα δύο παραπάνω.

Ο Hans Selye εισήγαγε ουσιαστικά τον όρο αυτό στη σύγχρονη ψυχολογία για

να περιγράψει τις αντιδράσεις ενός οργανισμού απέναντι σε ένα «στρεσογόνο»

ερέθισμα. Το ερέθισμα αυτό θα μπορούσε να είναι βιολογικό (π.χ., τραύμα, ασθένεια)

ή ψυχολογικό. Ο Selye έδειξε σε πειράματα με ποντίκια ότι ένας οργανισμός

διέρχεται διάφορων φάσεων και αντιδράσεων όταν αντιμετωπίζει ένα στρεσογόνο

ερέθισμα, όπως διέγερση του νευρικού συστήματος, έκκριση κορτιζόλης κ.λπ. Στόχος

της διεργασίας αυτής είναι η υπερκέραση των προβλημάτων και η προστασία του

οργανισμού. Όταν όμως το ερέθισμα ήταν πολύ ισχυρό ή παρατεταμένο, τα

πειραματόζωα περνούσαν από την «προσαρμοστική» φάση στη δυσλειτουργία ή

ακόμα και στο θάνατο.

Ήδη από το 1929 ο φυσιολόγος Walter Cannon προσπάθησε να κατανοήσει τον

τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε καταστάσεις ανάγκης ή κινδύνου. Έτσι,

περιέγραψε για πρώτη φορά την ‘αντίδραση φυγής ή πάλης’. Σύμφωνα με τον

Cannon, η αντίδραση αυτή προετοιμάζει τον οργανισμό που βρίσκεται σε κίνδυνο για

δύο κυρίως ενδεχόμενα: είτε να επιτεθεί και να πολεμήσει (πάλη) είτε να «το βάλει

στα πόδια» (φυγή). Αν και υπάρχει, επίσης, το ενδεχόμενο του ‘παγώματος’, της μη

ανάληψης δράσης ούτε προς τη μία ούτε προς την άλλη κατεύθυνση, η φυγή και η

πάλη αποτελούν τις κυριότερες και συχνότερες αντιδράσεις. Στην αντίδραση φυγής ή

πάλης προκαλείται διέγερση του συμπαθητικού νευρικού και του ενδοκρινικού

συστήματος, έτσι ώστε να προετοιμαστεί ο οργανισμός για αντίδραση. Η διέγερση

σχετίζεται τόσο με θετικά όσο και με αρνητικά αποτελέσματα: Θετικά, γιατί

προκαλείται κινητοποίηση του οργανισμού με στόχο την άμεση αντίδραση μπροστά

στον κίνδυνο. αρνητικά, γιατί η υψηλή διέγερση μπορεί να καταστεί επικίνδυνη, εάν

διαρκέσει πολύ. Αυτό είναι ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί στις σημερινές συνθήκες

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 7 -

ζωής, στις οποίες το άτομο κατά κύριο λόγο δεν έχει να αντιμετωπίσει φυσικούς

κινδύνους κατά της ζωής ή της σωματικής του ακεραιότητας, αλλά στρες που

σχετίζεται με τους κοινωνικούς δεσμούς και τις κοινωνικές συνθήκες. Έτσι, η

αντίδραση της επίθεσης ή της αποχώρησης συχνά δεν αποδίδει, με αποτέλεσμα το

άτομο να μένει «εγκλωβισμένο» σε μία χρόνια κατάσταση διέγερσης χωρίς

χαλάρωση, η οποία μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά τη σωματική και ψυχική υγεία

και ευεξία.

Κάποιοι ερευνητές ορίζουν το στρες με όρους βιολογικούς. Για παράδειγμα, ο

Levine (2000) όρισε ως στρες οτιδήποτε προκαλεί αυξημένη έκκριση

γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόλης), η οποία εντείνει την κινητοποίηση του οργανισμού.

Άλλοι πάλι εστιάζουν περισσότερο στις ψυχοκοινωνικές πλευρές του στρες. Έτσι, οι

Lazarus και Folkman (1984) ορίζουν το στρες ως τις εσωτερικές ή εξωτερικές

απαιτήσεις που κατά την κρίση του ατόμου θέτουν σε δοκιμασία ή υπερβαίνουν τις

δυνατότητες, τις οποίες εκτιμά πως διαθέτει.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

Σε κάθε περίπτωση το στρες αποτελεί μια πολύπλευρη διεργασία που

περιλαμβάνει τόσο βιολογικές όσο και ψυχοκοινωνικές διαστάσεις. Οι βασικές

διαστάσεις του στρες είναι τέσσερις:

α) Τα στρεσογόνα ερεθίσματα, τα οποία αναφέρονται στις καταστάσεις εκείνες ή τα

συμβάντα που εκκινούν τη διεργασία του στρες (π.χ., προβλήματα οικονομικά,

σχέσεων, κοινωνικά, ατυχήματα, εξετάσεις κλπ).

β) Η εμπειρία του στρες, που αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το άτομο

αντιλαμβάνεται και αξιολογεί τα στρεσογόνα ερεθίσματα. Η πιο διαδεδομένη σχετική

θεωρία είναι των Lazarus και Folkman (1984). Σύμφωνα με αυτήν, ένα άτομο βιώνει

αρνητικά συναισθήματα, όταν αξιολογεί μια κατάσταση ως ζημία, πρόκληση ή

κίνδυνο (πρωτογενής αξιολόγηση), καθώς και όταν κρίνει ότι οι διαθέσιμες τη στιγμή

εκείνη προσωπικές ικανότητες και δυνατότητες δεν επαρκούν ή δοκιμάζονται

(δευτερογενής αξιολόγηση). Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η διεργασία του

στρες ξεκινά όταν οι κύριοι στόχοι του ατόμου απειλούνται ή όταν τα μέσα για την

επίτευξη των στόχων αυτών διακυβεύονται (Carver & Scheier, 1999).

γ) Οι στρατηγικές – μέθοδοι που θα επιλέξει το άτομο για να διαχειριστεί τις

αρνητικές καταστάσεις. Οι στρατηγικές αυτές αφορούν στις προσπάθειες του ατόμου

αφενός να επιλύσει ή «τακτοποιήσει» το πρόβλημα (π.χ., επίλυση προβλήματος) και

αφετέρου να διευθετήσει τα αρνητικά συναισθήματα και τη διέγερση που βιώνει

(π.χ., άρνηση). Οι δύο αυτοί στόχοι επιδιώκονται παράλληλα, καθώς μάλιστα η

επίτευξη του ενός διευκολύνει την επίτευξη και του άλλου.

δ) Η τέταρτη πλευρά της έννοιας του στρες αναφέρεται στην οργανική διέγερση. Η

οργανική διέγερση συνδέεται με τις εξής οργανικές αντιδράσεις: Το αίμα

κατευθύνεται σε περιοχές που είναι αναγκαία η ομαλή λειτουργία τους, προκειμένου

να διευκολυνθεί η αντίδραση στα στρεσογόνα ερεθίσματα, όπως είναι η καρδιά και οι

μύες. Παράλληλα, «εγκαταλείπει» άλλες περιοχές που μάλλον δεν συμμετέχουν τόσο

άμεσα στην αντιμετώπιση του κινδύνου, όπως είναι το γαστρεντερικό, το γεννητικό

και το ανοσοποιητικό σύστημα, τα οποία αναστέλλουν τη λειτουργία τους όσο ο

οργανισμός βρίσκεται σε κατάσταση στρες (Levine, 2000). Σε περιπτώσεις που η

στρεσογόνος κατάσταση έχει μεγάλη ένταση ή / και διάρκεια, οι αντιδράσεις αυτές

διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυξάνοντας τον

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 8 -

κίνδυνο για «απορρύθμιση» του ανθρώπινου οργανισμού και εμφάνιση προβλημάτων

σωματικής και ψυχικής υγείας.

Η συσχέτιση του στρες με την υγεία και τη λειτουργικότητα έχει τεκμηριωθεί

μέσω ενός μεγάλου αριθμού ερευνών. Από τη δεκαετία του 1940 οι φυσικές

καταστροφές και ο πόλεμος είχαν συσχετισθεί με τη συχνότητα επεισοδίων

υπέρτασης, ενώ από τη δεκαετία του 1970 είχε διαπιστωθεί η σχέση μεταξύ

σημαντικών γεγονότων, όπως το πένθος και η ανεργία, με την εκδήλωση

καρδιολογικών και άλλων προβλημάτων υγείας (Καραδήμας, 2008). Όταν η διέγερση

που σχετίζεται με το στρες είναι επαναλαμβανόμενη ή και χρόνια, τότε οδηγεί στην

εκδήλωση συμπτωμάτων και ασθενειών μέσω συγκεκριμένων διεργασιών

(«αλλοστατικό βάρος»), τις οποίες η έρευνα προσπαθεί να προσδιορίσει. Έτσι, το

στρες φαίνεται να αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα επικινδυνότητας για την

έναρξη και την πορεία πολλών προβλημάτων σωματικής υγείας,

συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας γήρανσης (Epel et al., 2004. Rabin, 1999).

Παράλληλα, ψυχικές διαταραχές, όπως οι διαταραχές στο συναίσθημα, φαίνονται να

αποτελούν αποτελέσματα «σφαλμάτων» στη διεργασία του στρες. Επιπλέον,

υπάρχουν επαρκή στοιχεία που επιβεβαιώνουν το ρόλο του στρες στην εμφάνιση

καρδιαγγειακών νόσων, αλλά και στην πορεία και την πρόγνωση μιας ήδη

υπάρχουσας καρδιαγγειακής διαταραχής. Επίσης, το στρες έχει συσχετισθεί με την

εξέλιξη των νεοπλασιών, αλλά και με άλλα προβλήματα υγείας, όπως ο σακχαρώδης

διαβήτης, ο πόνος, διάφορες μορφές λοιμώξεων κ.ά. (για σχετική ανασκόπηση βλ.

Καραδήμας, 2008).

Το στρες επιδρά στην υγεία μέσω διαφόρων «διαδρομών». Μία κύρια διαδρομή

επίδρασης του στρες στην υγεία αφορά στις συμπεριφορές υγείας, όπως είναι το

κάπνισμα, η χρήση ουσιών, η ποιότητα του ύπνου, η διατροφή, η άσκηση κλπ, οι

οποίες επηρεάζονται με το στρες. Μια άλλη διαδρομή έχει να κάνει με τις επιπτώσεις

του στρες στον οργανισμό γενικώς, αλλά και με τις ισχυρές επιδράσεις που το στρες

ασκεί ειδικά στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, στις διαδικασίες

γήρανσης των κυττάρων, στις διεργασίες «αυτόματης» επιδιόρθωσης του DNA, αλλά

και σε γνωστικούς μηχανισμούς όπως εκείνοι της μνήμης και της μάθησης (για

σχετικώς εκτενή ανασκόπηση των παραπάνω σχέσεων βλ., Καραδήμας, 2008).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Το άγχος μπορεί να έχει ψυχογενή προέλευση ή μπορεί να είναι συνέπεια

σωματικής πάθησης. Επιπλέον, εξαρτάται από τις γνωστικές, συναισθηματικές

διεργασίες, τον τρόπο ζωής του ατόμου και τον τρόπο αντίληψης του. Κάθε άτομο

έχει ένα ορισμένο βαθμό άγχους, ο οποίος θεωρείται φυσιολογικός κάτω από

ορισμένες περιστάσεις. Σε κάποιες άλλες όμως περιπτώσεις αυξημένου άγχους,

προξενεί κακό και συντελεί στο να υπολειτουργεί το άτομο στις δραστηριότητες του

και στο να επηρεάζεται αρνητικά η υγεία του.

Ο Selye (1930) υπογράμμισε πως το άγχος είναι μία αυτόματη βιολογική

αντίδραση του οργανισμού σε διάφορα εξωγενή ερεθίσματα. Επιπλέον, θεωρούσε

πως η αγχωτική αντίδραση θα προκύψει μόνο εάν το άτομο νιώσει ανίκανο να

αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις μίας κατάστασης.

Σύμφωνα με τους Elliott και Eisdorfer (1982), υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι

στρεσογόνων ερεθισμάτων: (α) τα έντονα ερεθίσματα περιορισμένης διάρκειας (π.χ.,

ένα ατύχημα), (β) ερεθίσματα σε διαδοχή (π.χ., η απόλυση από τη δουλειά και εν

συνεχεία η ανεργία και οι συνέπειές της), (γ) οι χρόνιοι, περιοδικοί στρεσογόνοι

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 9 -

παράγοντες (π.χ., οι εξετάσεις) και (δ) οι χρόνιοι στρεσογόνοι παράγοντες (π.χ. το

χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και η διαβίωση σε συνθήκες φτώχιας).

Οι Lazarus και Folkman (1984) πρότειναν πως το άτομο κάνει δυο γνωστικές

αξιολογήσεις μόλις ενοχληθεί: πρώτον, εάν ο αγχωτικός παράγοντας ή το γεγονός

θέτει σε κίνδυνο το άτομο (the primary appraisal), και δεύτερον, εάν είναι ικανό να τα

βγάλει πέρα με αυτόν (the secondary appraisal). Αναλυτικότερα με την γνωστική

αξιολόγηση : Στην αρχική αξιολόγηση (the primary appraisal) κρίνουμε εάν ένα

γεγονός είναι θετικό, αρνητικό ή ουδέτερο. Έτσι, ένα κρύωμα μπορεί να είναι θετικό

(επειδή δεν θα πας στην δουλεία την επόμενη ημέρα), μπορεί να είναι ουδέτερο

(επειδή θα μπορείς να κάνεις αυτό που είχες προγραμματίσει να κάνεις έτσι κ

αλλιώς), και μπορεί να είναι αρνητικό (επειδή έχεις εξετάσεις αύριο και πιστεύεις ότι

δεν θα μπορέσεις να δώσεις τον καλύτερο σου εαυτό). Στη δευτερεύουσα αξιολόγηση

(the secondary appraisal) κρίνουμε τις ικανότητες μας και την τωρινή κατάσταση της

υγείας μας και του μυαλού μας.

Ο Pearlin (1989) υποστηρίζει ότι το στρες είναι άμεσα συνδεδεμένο με το

κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο: Το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, η

πολιτισμική καταγωγή, το φύλο, η ηλικία κλπ. σχετίζονται με το είδος των

στρεσογόνων συνθηκών που αντιμετωπίζει το άτομο. Έτσι, πέρα από τις στρεσογόνες

συνθήκες που αφορούν όλους (π.χ., ο θάνατος οικείων προσώπων), υπάρχουν

ερεθίσματα ή συνθήκες που είναι μοναδικές για κάθε κοινωνική ομάδα και για κάθε

άτομο (Thoits, 1991).

Ο Sarafino (1994) όρισε το άγχος ως την κατάσταση που υπάρχει όταν η

συναλλαγή μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντος οδηγεί το μεμονωμένο άτομο

να αντιληφθεί μια διαφορά –αληθινή ή όχι- μεταξύ των απαιτήσεων μίας κατάστασης

και των πόρων των βιολογικών, των ψυχολογικών και των κοινωνικών συστημάτων.

Αυτός ο ορισμός αναζητά το κενό μεταξύ του πώς αξιολογούμε μία κατάσταση και

πως τις ικανότητες του εαυτού μας.

Μια άλλη διάκριση των πηγών του στρες είναι σε «γεγονότα ζωής» και σε

«καθημερινές προστριβές». Τα «γεγονότα ζωής» είναι σοβαρά συμβάντα που δεν

συμβαίνουν συχνά στη ζωή ενός ατόμου (π.χ., πόλεμος, θάνατος οικείου,

εγκληματική βία, χωρισμός, απώλεια εργασίας κ.λπ.). Αντιθέτως, οι «καθημερινές

προστριβές» είναι προβλήματα της καθημερινής ζωής, τα οποία συμβαίνουν μάλλον

συχνά και είναι πιθανό να έχουν μεγάλη διάρκεια (π.χ., προβλήματα σχέσεων,

οικονομικές δυσκολίες, θέματα σπουδών κ.λπ.).

Συνήθεις πηγές στρες για τα παιδιά ή/και τους εφήβους είναι οι αλλαγές που

επισυμβαίνουν ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης στο σώμα, στον τρόπο σκέψης και

αντίληψης, στην ποιότητα και στην ένταση των συναισθημάτων, στις σχέσεις με τους

γονείς και άλλους ενήλικες (π.χ. οι προστριβές προς την πορεία αυτονόμησης, οι

προσδοκίες του κοινωνικού περίγυρου αλλά και οι προσωπικές φιλοδοξίες), στις

σχέσεις με το άλλο φύλο και με τους συνομηλίκους (π.χ. πίεση για ένταξη και

συμμόρφωση προς την ομάδα των συνομηλίκων). Επιπλέον, άλλοι παράγοντες

αφορούν προβλήματα στην οικογένεια (π.χ., οικονομικά, σχέσεις μεταξύ γονέων),

προβλήματα στο σχολείο, σχολική βία, εξετάσεις και επίδοση κλπ.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 10 -

ΑΙΤΙΑ ΑΓΧΟΥΣ

Παράγοντες που επιδρούν στη θεώρηση ενός ερεθίσματος ως στρεσογόνου ή

μη είναι:

Φύλο

Ηλικία. Οι σωματικές αλλαγές που βιώνει ο έφηβος και η ψυχολογία της

εφηβικής ηλικίας του δημιουργούν ανασφάλεια ή ενισχύουν την ενδεχόμενη

χαμηλή του αυτοεκτίμηση. Αν σκεφτούμε την ιδιαίτερη ψυχολογία της

εφηβικής ηλικίας, με την έντονη ανάγκη για προβολή και αποδοχή,

καταλαβαίνουμε ότι τα παραπάνω μπορεί να δημιουργήσουν στον έφηβο

πρόσθετες πιέσεις.

Φυλή

Οικονομική κατάσταση

Ποιότητα της ζωής (σύγχρονος τρόπος ζωής). Σίγουρα οι απαιτήσεις της

σημερινής κοινωνίας επιφορτίζουν γονείς και παιδιά με περισσότερους

ρόλους απ' ότι παλιότερα.

Ποιότητα της φροντίδας κατά την παιδική ηλικία

Οι απαιτήσεις για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών από τους

μεγάλους. Πολύ συχνά οι γονείς, ενισχύουν το άγχος του μαθητή πιέζοντας

τον για περισσότερο διάβασμα. Συχνά προβάλλουν στο πρόσωπο του παιδιού

τις δικές τους επιθυμίες και πολλές φορές όταν μιλούν για αποτυχία ή

επιτυχία, ταυτίζονται τόσο πολύ μαζί του που είναι σαν να πηγαίνουν οι ίδιοι

στο σχολείο (π.χ. όταν λένε:<<πήραμε βαθμούς>>)

Το σχολείο αποτελεί μια από τις πιθανές πηγές έντασης στην εφηβική ηλικία,

λόγω των απαιτήσεων του εκπαιδευτικού συστήματος.

Το βαρύ σχολικό και εξωσχολικό πρόγραμμα των μαθητών.

Έλλειψη ελεύθερου χρόνου και η μη αποτελεσματική διαχείριση του -τα

εξαντλητικά ωράρια.

Οι προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις με άτομα του περιβάλλοντός του.

Διάφορα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής (όπως ένας αιφνίδιος θάνατος, μια

ασθένεια).

Ανησυχία νέων για την μελλοντική τους επαγγελματική αποκατάσταση.

Αναφορικά με την αιτιοπαθογένεια του άγχους έχουν διατυπωθεί πολλές

θεωρίες. Συγκεκριμένα η Βιολογική θεωρία αναφέρει ότι το άγχος συνδέεται με

υπερδιέργεση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και έντονη

νοραδρενεργική δραστηριότητα. Οι συνάψεις GABA μπορούν να το

αναστείλουν. Η Ψυχαναλυτική θεωρία, σύμφωνα με τον Φρόιντ, θεωρεί το

άγχος αποτέλεσμα μεταλλαγής της λιμπιντικής ενέργειας. Αργότερα

υποστηρίχτηκε πως η εκδήλωση του άγχους γίνεται λόγω της αποτυχημένης

προσπάθειας απώθησης και δόμησης νευρωσικών συμπτωμάτων.

Η Συμπεριφοριστική σχολή θεωρεί πως το άγχος εκδηλώνεται λόγω της

τοποθέτησης ενός εξαρτημένου αντανακλαστικού κατά την διάρκεια της πρώτης

παιδικής ηλικίας, ενώ η Γνωσιακή σχολή το άγχος είναι συναίσθημα το οποίο

παράγεται σε συνθήκες πραγματικού ή φανταστικού κινδύνου. Το άτομο δεν

μπορεί να ελέγξει εσωτερικά ή εξωτερικά αγχογόνα ερεθίσματα.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 11 -

ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΓΧΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

Σε κάθε άνθρωπο αντιδρούν τα όργανα στο στρες επειδή κάθε άνθρωπος έχει

διαφορετικές ευαισθησίες στα όργανά του (π.χ. εγώ έχω ευαισθησία στο στομάχι, ενώ

μια φίλη μου έχει μεγαλύτερη ευαισθησία στο κεφάλι.)

Το σώμα μπορεί να αντιδρά στο στρες με διάφορους τρόπους είτε άμεσους είτε

μακροπρόθεσμους.

Η πιο γνωστή αντίδραση είναι η αυτή της «εφόρμησης ή απόδρασης»

(αντίδραση μάχης ή φυγής). Στην περίπτωση αυτή το σώμα αντιδρά στο στρες,

απελευθερώνοντας στο αίμα ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόνη και η αδρεναλίνη.

Οι ορμόνες αυτές αυξάνουν τη συγκέντρωση, βελτιώνουν την ικανότητα αντίδρασης

και τη δύναμη. Ταυτόχρονα αυξάνουν το ρυθμό της καρδίας, ψηλώνουν την πίεση,

ενδυναμώνουν τη μνήμη και το σύστημα άμυνας του οργανισμού.

Μετά από την αντιμετώπιση μιας κατάστασης που προκαλεί βραχυπρόθεσμο στρες,

οι σωματικές λειτουργίες επιστρέφουν στα κανονικά επίπεδα.

Το χρόνιο ή μακροπρόθεσμο στρες σε αντίθεση με το βραχυπρόθεσμο, θέτει

διάφορα προβλήματα. Εάν ο οργανισμός βρίσκεται κατ' επανάληψη αντιμέτωπος με

προκλήσεις στρες και παράγει συνεχώς ψηλά επίπεδα ορμονών του στρες, δεν έχει

χρόνο να ανακάμψει και να αναζωογονηθεί.

Σε τέτοιες περιπτώσεις η συνεχής έκθεση στο στρες, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά

προβλήματα υγείας.

Οι σωματικές αντιδράσεις στο στρες όταν αυτό είναι σύντομης διάρκειας, έχουν

θετικές επιδράσεις στον οργανισμό μας. Όταν όμως το σώμα εκτίθεται για μεγάλα

χρονικά διαστήματα στο στρες, η παραγωγή και κυκλοφορία ψηλών ποσοτήτων

ορμονών του στρες, έχει αρνητικές συνέπειες στην υγεία μας.

Οι μακροχρόνιες επιδράσεις του χρόνιου στρες, καταπονούν και φθείρουν τον

οργανισμό.

Μερικά από τα συχνότερα προβλήματα περιλαμβάνουν:

Πεπτικό σύστημα: Οι πόνοι στο στομάχι είναι συχνοί λόγω καθυστέρησης

της κένωσης του στομαχιού. Επίσης παρατηρείται διάρροια λόγω

υπερβολικής δραστηριότητας του παχέος εντέρου.

Νευρικό σύστημα: Άγχος, κατάθλιψη, αϋπνία, απώλεια ενδιαφέροντος για

σωματική άσκηση. Η μνήμη και η ικανότητα λήψης αποφάσεων, μπορεί να

επηρεαστεί.

Καρδιακό και αγγειακό κυκλοφορικό σύστημα: Αύξηση της πίεσης, του

ρυθμού της καρδίας, των λιπιδίων του αίματος (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια).

Αύξηση της γλυκόζης αίματος ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες. Μεγαλύτερη

όρεξη που οδηγεί σε υπερφαγία και κίνδυνο παχυσαρκίας. Το σύνολο των

παθολογικών αυτών αντιδράσεων δημιουργούν τις προϋποθέσεις για

καρδιοπάθεια, αρτηριοσκλήρυνση, διαβήτη και παχυσαρκία.

Ανοσοποιητικό σύστημα: Μείωση των δυνατοτήτων του συστήματος άμυνας

του οργανισμού. Το αποτέλεσμα είναι περισσότερη ευπάθεια σε μολύνσεις

όπως κρυολόγημα, γρίπη και έρπητας.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 12 -

Παχυσαρκία: Παρατηρείται αύξηση της όρεξης που οδηγεί στην παχυσαρκία.

Η παχυσαρκία είναι μια σύγχρονη μάστιγα που προκαλεί πολλές σοβαρές

ασθένειες όπως καρδιοπάθειες, καρκίνο, διαβήτη, υψηλή πίεση, καρκίνο και

σεξουαλικά προβλήματα (ελάττωση των σεξουαλικών ορμόνων:

της τεστοστερόνης στους άνδρες και της προγεστερόνης στις γυναίκες).

Επιπρόσθετα, η αντίδραση του οργανισμού στο άγχος εκφράζεται και με άλλους

τρόπους όπως:

Απελευθέρωση της κορτιζόνης από τα επινεφρίδια.

Αύξηση των επιπέδων της θυρεοειδικής ορμόνης στο αίμα.

Απελευθέρωση ενδορφίνης από τον υποθάλαμο.

Αυξημένη προμήθεια του αέρα

Πύκνωση του αίματος

Εφίδρωση του δέρματος

Όξυνση των αισθήσεων: μάτια, ακοή, αφή, γεύση, οσμή

Πνευματική κατάσταση του ατόμου

ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΡΗ ΓΗΡΑΝΣΗ

Θέλετε να μη γεράσετε γρήγορα; Η στάση σας απέναντι στη ζωή και τις

ανθρώπινες σχέσεις παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο. Συχνά οι άνθρωποι

αφιερώνουν όλη τους την ενέργεια στο να κάνουν καριέρα, να κερδίσουν χρήματα, να

μεγαλώσουν σωστά τα παιδιά τους και σε τόσα άλλα καθήκοντα με αποτέλεσμα να

μη φροντίζουν τον εαυτό τους – σωματικά και συναισθηματικά. Αισθάνονται

κουρασμένοι και σύντομα η ζωτικότητά τους μειώνεται. Και τελικά γερνάνε πριν την

ώρα τους. Οι επιστήμονες κατάφεραν να αποδείξουν ότι το στρες επιταχύνει τη

γήρανση. Επηρεάζει το ανθρώπινο σώμα με πολλούς τρόπους. Μειώνει τη ροή του

αίματος, κάνοντας το δέρμα να δείχνει ωχρό και προκαλώντας τριχόπτωση και

εύθραυστα νύχια.

Το στρες μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα, κάνοντας τους

ανθρώπους πιο επιρρεπείς σε σοβαρές ασθένειες, όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο

διαβήτης. Και υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι το άγχος βλάπτει πραγματικά το DNA

μας, επιταχύνοντας τη διαδικασία της γήρανσης.

Με την εξεύρεση τρόπων για να απαλλαγείτε από το στρες, μπορείτε να

επιβραδύνετε τη διαδικασία γήρανσης. Φροντίστε τον εαυτό σας τόσο σε σωματικό

όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Το μυστικό κρύβεται στο τρίπτυχο: άσκηση,

υγιεινή διατροφή και επαρκής ύπνος. Και χωρίς αμφιβολία είναι σημαντικό να

κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν, όπως το να ακούτε μουσική, να κάνετε ένα

ζεστό μπάνιο ή ντους ή να διαβάσετε ένα βιβλίο.

Από συναισθηματική πλευρά ένας εξαιρετικά σημαντικός τρόπος για να

απαλλαγείτε από το στρες, είναι να έχετε καλές σχέσεις με τους άλλους. Το να

αισθάνεστε δεμένοι με τους άλλους ή ότι ανήκετε κάπου αποτελεί μία από τις βασικές

ψυχολογικές σας ανάγκες. Οι ζεστές ανθρώπινες σχέσεις δίνουν στη ζωή σας νόημα.

Οι διάφοροι ρόλοι που καλείστε να αναλάβετε, όπως του συντρόφου, του φίλου

ή του γονέα, μπορούν να σας δώσουν την αίσθηση ότι είστε χρήσιμοι. Έτσι με την

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 13 -

κάλυψη της ανάγκης για ανθρώπινη επαφή αποκτάτε ένα καλύτερο επίπεδο ζωής.

Αυτό σας κάνει να αισθάνεστε πιο ζωντανοί και πιο νέοι.

Οι σχέσεις επίσης σας βοηθούν να αισθάνεστε λιγότερο στρες γιατί νιώθετε ότι

προσφέρετε βοήθεια σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Από την άλλη πλευρά έχετε

κάπου να βασιστείτε. Για παράδειγμα τα άτομα με καλούς φίλους ή στενές

οικογενειακές σχέσεις έχουν πάντα κάποιον να τους πάει στο γιατρό, να τους

κρατήσει τα παιδιά και γενικά να τους στηρίξει στα δύσκολα. Με όλη αυτή την

υποστήριξη οι άνθρωποι μπορούν να διαχειριστούν το στρες ακόμη και στις πιο

αγχωτικές καταστάσεις.

Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα των σχέσεων είναι ότι ενισχύουν το

ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων και τους επιτρέπουν να ζήσουν περισσότερο.

Και αυτό είναι κάτι που αποδεικνύεται από σειρά μελετών. Για παράδειγμα μια

μελέτη ορόσημο, που διήρκεσε 9 χρόνια, εξέτασε τα ποσοστά θανάτου 4.725

ανθρώπων στην Αλαμέντα, στην Καλιφόρνια.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια αυτών των ετών το ποσοστό

θνησιμότητας των κοινωνικά απομονωμένων ατόμων ήταν διπλάσιο από εκείνο των

ατόμων με ισχυρούς δεσμούς. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι οι κοινωνικά

απομονωμένοι άνδρες είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιακή

προσβολή σε σύγκριση με τους λιγότερο απομονωμένους άνδρες.

Αν και όλες οι σχέσεις έχουν και τις συγκρούσεις τους, το καλό σαφώς

υπερτερεί του κακού στις ισχυρές και υγιείς σχέσεις. Οι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία

να γελάσουν, να χαλαρώσουν και να αναπτύξουν τα ενδιαφέροντά τους.

Αισθάνονται ότι είναι μέρος από κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό τους. Και

τελικά νιώθουν ευτυχισμένοι και λιγότερο αγχωμένοι. Ακριβώς λόγω όλων αυτών

των πλεονεκτημάτων οι άνθρωποι γίνονται πιο ζωντανοί και πιο δραστήριοι και

τελικά παραμένουν νέοι χάρις στις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους.

ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Ένα άτομο που βρίσκεται υπό την επίδραση μιας αγχογόνου κατάστασης φορτίζεται

εκτός από σωματικά και συναισθηματικά. Αυτό μπορεί να εκφραστεί ως:

μία ακαθόριστη ανησυχία από κάποιον απροσδιόριστο κίνδυνο. Το άτομο

νιώθει ότι κάτι το απειλεί, αλλά δεν ξέρει τι.

μία κρίση πανικού.

Τα «συμπτώματα» του στρες εκδηλώνονται σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης

λειτουργίας. Τόσο στο συναίσθημα (π.χ., άγχος, αγωνία, θλίψη) και το γνωστικό

μηχανισμό/σκέψη (π.χ., αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό ή την κατάσταση, αδυναμία

συγκέντρωσης), ως και τη συμπεριφορά (π.χ., νευρικότητα).

Συναισθήματα, θυμού, απογοήτευσης και φόβου, όπως επίσης, οξυθυμία,

κούραση και κατάθλιψη, μας κυριαρχούν και δεν μας επιτρέπουν να λειτουργήσουμε

έτσι όπως θα θέλαμε. Το στρες μας κάνει ιδιαίτερα απαιτητικούς, ανυπόμονους και

ευερέθιστους με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία. Διατρέχουμε μάλιστα

κίνδυνο να κακοποιήσουμε λεκτικά η ακόμη και σωματικά τα παιδιά μας.

Λειτουργώντας κάτω από στρες έχουμε την τάση να παρεξηγούμε συμπεριφορές των

παιδιών μας, πιστεύοντας ότι για παράδειγμα έκαναν κάτι από πρόθεση, ενώ στην

πραγματικότητα πρόκειται για μια απλή απροσεξία.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί όταν τα συμπτώματα αρχίζουν να

επιδεινώνονται ή να επαναλαμβάνονται σε τακτική βάση. Τέτοια συμπτώματα είναι,

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 14 -

για παράδειγμα, θλίψη ή μεγάλη αγωνία και έντονος φόβος για κάτι, αδυναμία

απόδοσης, έντονοι ή επαναλαμβανόμενοι πόνοι, μεγάλες αλλαγές στον ύπνο ή την

όρεξη, κόπωση/εξάντληση, σύγχυση/αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής. Τα

συμπτώματα αυτά μπορεί να εμφανίζονται μόνα τους ή σε διάφορους συνδυασμούς.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν έγκαιρα τα όποια

συμπτώματα ή δυσλειτουργίες προκαλεί το στρες, προτού οδηγήσουν σε μονιμότερα

ή μεγαλύτερα προβλήματα (π.χ., προβλήματα μνήμης, σκέψεις προσωπικής απαξίας,

απόσυρση, χρόνια κόπωση, εμφάνιση προβλημάτων σωματικής υγείας,

επαγγελματική εξουθένωση, σχολική αποτυχία κ.ά.). Προσοχή χρειάζεται, επίσης,

ώστε το άτομο να μην «εξοικειωθεί» με τα προβλήματα που σχετίζονται με το στρες

(εξαιτίας του ότι τα βιώνει για πολύ καιρό) και μην τα θεωρήσει μέρος της

καθημερινότητάς του. Η εξοικείωση συμβάλλει στο να μην τους δοθεί η πρέπουσα

σημασία και το άτομο να φθάνει, τελικά, με καθυστέρηση να αντιληφθεί και να

προσπαθήσει να αντιμετωπίσει τις αρνητικές επιπτώσεις του στρες. Βέβαια, το θετικό

είναι ότι έχουν αναπτυχθεί αρκετές και αποτελεσματικές μέθοδοι διαχείρισης του

στρες και αντιμετώπισης των σχετικών προβλημάτων.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η αντιμετώπιση του άγχους κρίνεται αναγκαία γιατί, κάτω από ορισμένες

συνθήκες, το στρες μπορεί να αποδειχθεί ένας αξιοσημείωτος παράγοντας

επικινδυνότητας για την υγεία και ευεξία των ατόμων. Στόχος της διεργασίας του

στρες είναι η κινητοποίηση του ατόμου κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αντιμετωπισθεί η

πηγή του στρες και, ταυτόχρονα, να μειωθεί η διέγερση του ατόμου, σε επίπεδο

συναισθηματικό, γνωστικό και σωματικό.

Στη διαμόρφωση της διεργασίας του στρες παίζουν ρόλο μια σειρά από

ενδογενείς και περιβαλλοντικές μεταβλητές (Καραδήμας, 2008). Από τις

σημαντικότερες ενδογενείς ψυχολογικές μεταβλητές φαίνεται να είναι η αίσθηση

ελέγχου που έχει το άτομο. Σε γενικές γραμμές υψηλότερη αίσθηση ελέγχου

σχετίζεται με καλύτερη προσαρμογή στο στρες και λιγότερα προβλήματα. Άλλες

σημαντικές ψυχολογικές μεταβλητές είναι η αυτοεκτίμηση, η αισιοδοξία κ.ά.

Από την άλλη πλευρά, καίριες περιβαλλοντικές μεταβλητές είναι το κοινωνικό

επίπεδο του ατόμου, η ύπαρξη υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου, οι ευρύτερες

κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κα. Ιδιαίτερα η κοινωνική υποστήριξη,

αποτελεί σημαντική ψυχοκοινωνική μεταβλητή, η οποία αναφέρεται στην φροντίδα,

το σεβασμό ή τη βοήθεια που το άτομο αντιλαμβάνεται πως λαμβάνει από διάφορες

πηγές (π.χ., οικογένεια, φίλους). Όσο μεγαλύτερη είναι η προσφορά στήριξης, τόσο

καλύτερα διαχειρίζεται το άτομο τα στρεσογόνα ερεθίσματα και τόσο πιο

προστατευμένο είναι απέναντι στις αρνητικές επιπτώσεις του στρες.

Τέλος, σειρά βιολογικών παραμέτρων σχετίζονται με τη διεργασία του στρες.

Για παράδειγμα, καίριο ρόλο φαίνεται ότι διαδραματίζει ο βαθμός διέγερσης του

οργανισμού. Όσο αμεσότερη, εντονότερη, διαρκέστερη και δυσκολότερα

αναστρέψιμη είναι η διέγερση, τόσο μεγαλύτερη φαίνεται να είναι η αρνητική

επίδραση του στρες.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 15 -

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

Οι στρατηγικές διαχείρισης του στρες αναφέρονται στις προσπάθειες του

ατόμου να διευθετήσει ή να αντέξει τις στρεσογόνες καταστάσεις που αντιμετωπίζει.

Μια από τις πλέον διαδεδομένες περιγραφές των στρατηγικών διαχείρισης του στρες

είναι των Folkman και Lazarus (1980). Αυτοί αναφέρονται στην ύπαρξη δύο κύριων

ομάδων – διαστάσεων στρατηγικών αντιμετώπισης του στρες: των εστιασμένων στο

πρόβλημα και των εστιασμένων στο συναίσθημα. Οι στρατηγικές που είναι

εστιασμένες στο πρόβλημα αφορούν στις προσπάθειες που καταβάλλει το άτομο

προκειμένου να ελέγξει ή να επιλύσει το πρόβλημα. Τέτοιες στρατηγικές είναι η

εφαρμογή τεχνικών επίλυσης του προβλήματος, η αναζήτηση και συγκέντρωση

πληροφοριών, η δημιουργία ενός πλάνου δράσης, η ανεύρεση εναλλακτικών λύσεων

για ένα πρόβλημα κ.λπ. Οι στρατηγικές που είναι εστιασμένες στο συναίσθημα

αφορούν στις προσπάθειες του ατόμου να ρυθμίσει το συναίσθημα. Τέτοιες

στρατηγικές είναι η αποφυγή, η απομόνωση, η άρνηση, η ευχολογία, η παραίτηση, η

λήψη ουσιών κ.λπ. Βέβαια, μια τέτοια διάκριση είναι σχηματική, καθώς στρατηγικές

εστιασμένες στο συναίσθημα μπορούν να συμβάλουν, τελικά, στην επίλυση του

προβλήματος (π.χ., η διατήρηση της ψυχραιμίας διευκολύνει μια πιο αναλυτική

επεξεργασία της κατάστασης), ενώ η επίλυση του προβλήματος σαφώς συντελεί στη

μείωση της συναισθηματικής δυσφορίας (φόρτισης). Έτσι, οι περισσότεροι άνθρωποι

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα τεχνικές εστιασμένες τόσο στο συναίσθημα όσο και στο

πρόβλημα.

Σε κάθε περίπτωση, το είδος των στρατηγικών που θα εφαρμόσει το άτομο

καθορίζεται από μια σειρά παραγόντων, οι οποίοι αναφέρονται τόσο στις συνθήκες

όσο και στα χαρακτηριστικά του ατόμου (Lazarus & Folkman, 1984). Για

παράδειγμα, η ασάφεια στο περιβάλλον καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση της

κατάστασης και τη λήψη απόφασης για το ποια στρατηγική θα ήταν καλό να

επιστρατευτεί, ώστε το άτομο να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επίσης, οι

ατομικές πεποιθήσεις «ελέγχου» που αναφέρθηκαν προηγουμένως (π.χ., για το αν

όσα συμβαίνουν στη ζωή ελέγχονται από το ίδιο το άτομο, τους άλλους, τη «μοίρα» ή

το Θεό) επιδρούν στη διαδικασία αξιολόγησης των συνθηκών και, επομένως, στην

επιλογή και την εφαρμογή των στρατηγικών διαχείρισης του στρες.

Αν και οι στρατηγικές που εστιάζουν στο πρόβλημα προβάλλονται συχνά ως

περισσότερο λειτουργικές και προστατευτικές της υγείας και ευεξίας, πιο

αποτελεσματικές φαίνεται να είναι εκείνες που ταιριάζουν στο πρόβλημα, που

εναρμονίζονται με τις καταστάσεις. Π.χ., η έρευνα των Forsythe και Compas (1987)

έδειξε ότι, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μια κατάσταση, είναι

απαραίτητη η αντιστοίχηση μεταξύ του βαθμού ελέγχου των καταστάσεων, όπως το

ίδιο το άτομο τον αξιολογεί, και του είδους των χρησιμοποιούμενων στρατηγικών.

Συγκεκριμένα, η ‘κατά μέτωπο’ αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η πλέον

κατάλληλη όταν το άτομο κρίνει το πρόβλημα ως διαχειρίσιμο (π.χ. αναζήτηση νέας

εργασίας), ενώ οι στρατηγικές που εστιάζονται στη ρύθμιση του συναισθήματος είναι

πιο κατάλληλες όταν το πρόβλημα κρίνεται ως λιγότερο ή καθόλου ελέγξιμο (π.χ.

απώλεια οικείου προσώπου). Όταν οι αντιστοιχίες αυτές δεν «τηρούνται» (έλλειψη

εναρμόνισης), τότε οι δυσκολίες και οι αρνητικές επιπτώσεις του στρες

πολλαπλασιάζονται. Ομοίως, οι Lazarus και Folkman (1984) θεωρούν πως

αποτελεσματικές στρατηγικές για τη μείωση του στρες είναι οι ευέλικτες. Τα άτομα

που χρησιμοποιούν πιο ευέλικτες στρατηγικές, έχουν περισσότερες πιθανότητες να

αντιμετωπίσουν με επιτυχία ένα στρεσογόνο γεγονός ή μια κατάσταση.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 16 -

1. ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Η αντίληψη για την ωφέλεια από τη σωματική άσκηση είναι διαδεδομένη σε

όλο το κόσμο. Αυτό τουλάχιστον υποδηλώνουν το υποχρεωτικό μάθημα της

γυμναστικής στα σχολεία, ο μεγάλος αριθμός αθλητικών συλλόγων και η ευρεία

ενασχόληση ανθρώπων μέσης και μεγάλης ηλικίας με τη γυμναστική και τα σπόρ,

καθώς επίσης και η τεράστια ανάπτυξη της βιομηχανίας αθλητικών ειδών.

Σήμερα με τη χρήση των μηχανικών μέσων στις μετακινήσεις των ανθρώπων

στις εργασίες τους, με τη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφίμων, με την

αναγκαστική διαβίωση σε πολυπληθή αστικά κέντρα με χαμηλό συντελεστή

πρασίνου, το σωματικό βάρος αυξάνει, οι σωματικές ικανότητες περιορίζονται και ως

φυσικό επακόλουθο εμφανίζονται ασθένειες που συνδέονται με αυτό το τρόπο ζωής.

Είναι πλέον από όλους αποδεκτό, πως η άσκηση όχι μόνο διατηρεί και βελτιώνει

ένα υγιές σώμα, αλλά θεραπεύει και ένα σώμα που πάσχει, καθώς και μια ψυχή που

συμπάσχει με το σώμα. Με άλλα λόγια, το μήνυμα της άσκησης δεν απευθύνεται

μόνο στους υγιείς, αλλά και στους πάσχοντες ανθρώπους, με σκοπό να

προλαμβάνονται οι ασθένειες και να βελτιώνονται διάφορες νοσηρές καταστάσεις.

Η άσκηση είναι το σημαντικότερο ερέθισμα για την ομαλή και συμμετρική

ανάπτυξη του μυοσκελετικού συστήματος του σώματός μας από τη γέννησή μας ως

τη πλήρη σωματική μας ωριμότητα.

Με τη μακρόχρονη και συστηματική άσκηση, (όπως και με τη σκληρή

σωματική εργασία), οι μύες του σώματος ισχυροποιούνται, απαλλάσσονται από το

περιττό λίπος, μορφοποιούνται, δίνοντας χάρη και ομορφιά στο ανθρώπινο

παράστημα. Η ισχυροποίηση των μυών έχει ένα πολύ πρακτικό αποτέλεσμα : κάνει

το άτομο ικανό να έχει άνεση στις καθημερινές σωματικές του ενέργειες και του δίνει

τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει κάθε πρόσθετο πρόβλημα με ευκολία. Το άτομο

γίνεται παραγωγικό χωρίς να κουράζεται υπερβολικά κι αυτό το γεμίζει με

αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση, συναισθήματα τόσο αναγκαία για τη ψυχική μας

υγεία.

Έχουμε δύο ειδών σωματικής άσκησης: την ισοτονική ή κινητική άσκηση όπως

π.χ. περπάτημα, τρέξιμο, ποδηλασία, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, τένις, χορός, κολύμβηση

και την ισομετρική ή στατική άσκηση όπως π.χ. άρση βαρών, πάλη, κωπηλασία,

θαλάσσιο σκι, χειρολαβή, ελατήρια.

Με την ισοτονική άσκηση αυξάνεται η ικανότητα του οργανισμού να παράγει

κάποιο μηχανικό έργο, βελτιώνονται τα αντανακλαστικά και το άτομο εμφανίζεται με

ένα ωραίο παρουσιαστικό γεμάτο ψυχική και σωματική υγεία.

Κατά την ισομετρική άσκηση, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα η αρτηριακή

πίεση ανεβαίνει σε πολύ υψηλά επίπεδα και δεν μπορεί να γίνει τόσο γρήγορη

προσαρμογή της κυκλοφορίας και εμπλουτισμός με οξυγόνο του αίματος, που

περνάει από τους πνεύμονες για να το προσφέρει άφθονο στους ασκούμενους μύες.

Άλλωστε κατά την άσκηση π.χ. άρση βάρους, αναπνέει καλά ο ασκούμενος, όπως

συμβαίνει με τις πολλές και βαθιές αναπνοές του δρομέας που κάνει κινητική

άσκηση.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι ισομετρικές ασκήσεις δεν ωφελούν τόσο τη καρδιά και

τις αρτηρίες και ακόμη περισσότερο μπορεί να είναι επικίνδυνες σε υπερτασικά

άτομα λόγω απότομης υπερβολικής αύξησης της πίεσης.

Ποια είναι τα οφέλη από την τακτική άσκηση;

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 17 -

1. Καλύτερη φυσική κατάσταση και βελτίωση διαφόρων δεικτών υγείας, όπως

χοληστερίνη, αρτηριακή πίεση, οστική πυκνότητα για τη πρόληψη της

οστεοπόρωσης, κλπ.

2. Οφέλη στη ψυχική υγεία, λιγότερο στρες, καλύτερος ύπνος και γενικά καλύτερη

διάθεση.

3. Απώλεια βάρους-λίπους (εφόσον φυσικά είναι το ζητούμενο). Γενικά, καλύτερη

σωματική σύσταση, που σημαίνει λιγότερο λίπος και περισσότερο μυϊκό ιστό, άρα

και ένα τονωμένο, γυμνασμένο σώμα.

4. Ένα νέο, σημαντικό και πολύ ωφέλιμο χόμπι, που σας δίνει τη δυνατότητα να

ξεφύγετε από τη καθημερινή ρουτίνα.

5. Ενίσχυση των καλών συνηθειών (π.χ. καλή διατροφή) και περιορισμός των κακών

(π.χ. κάπνισμα, κακή διατροφή). Ας δούμε πως πρέπει να ξεκινήσει κανείς τη

γυμναστική, ποιοι θα είναι οι στόχοι και οι ρυθμοί που θα ακολουθηθούν.

Εάν πρόκειται για άτομα που έκαναν προηγουμένως καθιστική ζωή, είναι

παχύσαρκα, μεσήλικα και άνω ή με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, σαφώς θα πρέπει

να προηγηθεί μια συνάντηση με το γιατρό τους και να ακολουθήσουν τις οδηγίες του.

Εάν επίσης παρατηρούνται πόνος στο στήθος, στην αριστερή πλευρά του αυχένα και

στον ώμο (ή στο χέρι), ζαλάδες, έντονο λαχάνιασμα, δυσκολία στην αναπνοή, κατά

τη διάρκεια ή μετά από μία άσκηση, ή λαμβάνονται φάρμακα για τον έλεγχο της

πίεσης ή ενός καρδιακού προβλήματος ή υπάρχουν σοβαρές ενοχλήσεις σε οστά και

αρθρώσεις, θα πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση με το γιατρό. Γενικά, όμως, είναι

αρκετά ασφαλές να αρχίσουμε σταδιακά ένα πρόγραμμα γυμναστικής, σχεδιασμένο

από έναν επαγγελματία του χώρου της άσκησης.

Ακολουθήστε τον κανόνα: Συχνότητα – Ένταση – Χρόνος. Η συχνότητα για

υγιή άτομα είναι 2-3 φορές την εβδομάδα, η ένταση είναι στο 50-70% της μέγιστης

καρδιακής συχνότητας (μέγιστη καρδιακή συχνότητα = 220-ηλικία) και ο χρόνος, η

διάρκεια δηλαδή της άσκησης, είναι μέχρι 30 λεπτά κάθε φορά. Ακολουθώντας το

κανόνα αυτό, θα έχετε σημαντικά οφέλη. Σαφώς ισχύει και «το λίγο είναι καλύτερο

από το καθόλου» και το «έστω και μία ή δύο φορές την εβδομάδα άσκηση» για ένα

άτομο που ζούσε μια καθιστική ζωή προηγουμένως. Ακόμη και 10 λεπτά ασκήσεων

το πρωί ή το απόγευμα αρκούν. Για να αποφύγουμε δυσάρεστα επακόλουθα

(«πιασίματα», τραυματισμούς, κλπ.) όταν ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα άσκησης,

αλλά και για να ευχαριστηθούμε πραγματικά τη γυμναστική μας, καλό θα είναι να

έχουμε πάντα υπόψη μας τις10 βασικές εντολές της άσκησης:

Προθέρμανση: Μην ξεκινήσετε το πρόγραμμά σας χωρίς προηγουμένως να

ακολουθήσετε με ήπια εισαγωγή λίγων λεπτών, που να περιλαμβάνει χαλαρό τρέξιμο,

γενικές ασκήσεις και διατάσεις των μεγάλων μυϊκών ομάδων.

Αποκατάσταση: Μετά το τέλος οποιουδήποτε προγράμματος, αφιερώστε 5 ακόμα

λεπτά για να τρέξετε πολύ χαλαρά, μέχρις ότου η αναπνοή σας και οι σφυγμοί της

καρδιάς αποκατασταθούν στα φυσιολογικά επίπεδα όπως ήταν πριν από την έντονη

προσπάθεια .

Ενυδάτωση: Μην αγνοείτε τα μηνύματα του σώματος. Η δίψα που συχνά

αισθανόμαστε κατά την διάρκεια της άσκησης μας προειδοποιεί ότι το σώμα έχει

ανάγκη υγρών, γι’ αυτό πίνετε μικρές ποσότητες (μισό-ένα ποτήρι) ανά 20 λεπτά.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 18 -

Άσκηση και γεύματα: Μην επιχειρήσετε ποτέ να ασκηθείτε μετά από ένα μεγάλο

γεύμα. Αφήστε να περάσουν 3 τουλάχιστον ώρες. Αντίθετα, η άσκηση που θα έχει

προηγηθεί ενός γεύματος μειώνει την όρεξη.

Αναπνοή: Η σωστή χρήση της αναπνοής θα σας επιτρέψει να διατηρήσετε την ένταση

της άσκησης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αναπνεύστε γρηγορότερα και

βαθύτερα προτιμήστε την αναπνοή από το στόμα παρά από τη μύτη.

Έναρξη: Οι πρώτες φορές της άσκησης απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και υπομονή.

Στην αρχή για τουλάχιστον 2 εβδομάδες κάντε λιγότερες ασκήσεις, ελαφρότερες και

μικρότερης διάρκειας.

Συχνότητα: Γυμναστείτε 3-4 φορές την εβδομάδα, έτσι ώστε μεταξύ δύο ημερών

άσκησης να παρεμβάλλεται μια ημέρα ανάπαυσης. Τηρήστε με συνέπεια το

εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα, για καλύτερα, γρηγορότερα και σταθερότερα

αποτελέσματα.

Ένταση: Γυμναστείτε μέσα στα όρια που σας υπαγορεύουν οι ατομικές σας

δυνατότητες, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσική σας κατάσταση, την ηλικία σας, το φύλο

σας και προπαντός τη διάθεση της ημέρας. Μην επαναλαμβάνετε καθημερινά το ίδιο

πρόγραμμα.

Είδος άσκησης: Συνδυάστε την αερόβια άσκηση και τη προπόνηση με βάρη ή

όργανα. Ξεκινήστε με 20-30 λεπτά τρέξιμο σε εξωτερικό χώρο ή τάπητα ή ποδήλατο

και στη συνέχεια 4-5 ασκήσεις με βάρη ή όργανα για τις μεγάλες μυϊκές ομάδες.

Ευλυγισία: Τεντώστε τους μύες αργά και προοδευτικά μέχρι τα όρια του πόνου και

μείνετε στη θέση αυτή 5-30 δευτερόλεπτα. Επαναλάβετε ακόμα 2-3 φορές. Οι κρύοι

μύες τεντώνονται δυσκολότερα, γι’ αυτό κάντε διατάσεις αφού έχει προηγηθεί μικρή

προθέρμανση.

Για να έχουμε υγεία θα πρέπει εκτός από τη γυμναστική να προσέχουμε

καθημερινά και τη διατροφή μας!

2. ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η υγιεινή διατροφή παρέχει όλες τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται το σώμα

ώστε να είναι υγιές. Έχει ποικιλία και είναι πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, ενώ

περιέχει ελάχιστα κεκορεσμένα λιπαρά, τα οποία βρίσκονται σε προϊόντα του

εμπορίου, το κρέας, το πλήρες γάλα, το βούτυρο και το τυρί. Η διατροφή πρέπει να

καλύπτει τις ανάγκες του σώματος σε ενέργεια συμβάλλοντας παράλληλα στη

διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους.

Πάνω από όλα, τη διατροφή σας πρέπει να την απολαμβάνετε!

Με την υγιεινή διατροφή, ελαττώνεται ο κίνδυνος καρδιοπαθειών και άλλων

παθήσεων, όπως κάποιες μορφές καρκίνου και διαβήτη. Η υγιεινή διατροφή είναι

ιδιαίτερα ευεργετική για την καρδιά σας. Επιδρά με διάφορους τρόπους όπως π.χ.

βοηθά να διατηρείται η ποσότητα χοληστερίνης στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα,

βοηθά να βελτιώσετε την αρτηριακή πίεση και να μην πάρετε βάρος. Εκτός από τα

θέματα υγείας, η υγιεινή διατροφή μπορεί επίσης να βελτιώσει την αυτοπεποίθηση

και την εμφάνιση σας.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να τρώτε πιο υγιεινά. Θυμηθείτε. Μην προσπαθήσετε

να τα αλλάξετε όλα αμέσως. Μερικές μικρές αρχικές αλλαγές θα κάνουν την μεγάλη

διαφορά!!

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 19 -

Ένα σωστό διατροφικό πρόγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει τροφές από όλες

τις ομάδες τροφίμων: γάλα, λαχανικά, ψωμί και δημητριακά, φρούτα, ψάρια,

πουλερικά και κρέας.

3. ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ….

Για την αντιμετώπιση του άγχους έχουν προταθεί ποικίλες μέθοδοι – τεχνικές, οι

οποίες υιοθετούνται ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου. Ενδεικτικά

αναφέρονται κάποιες πρακτικές:

Biofeedback: λαμβάνουμε έλεγχο των σωματικών λειτουργιών εάν γνωρίζουμε

τι συμβαίνει. Αυτή η τεχνική δίνει στο άτομο κάποιου είδους ανταπόκριση σχετικά με

τις σωματικές αντιδράσεις του και μπορεί να τις ενθαρρύνει.

Rational emotive therapy: η μέθοδος αυτή ανακαλύφθηκε από τον Albert Ellis

το 1996 και σύμφωνα με αυτή, το άγχος προέρχεται από παράλογο τρόπο σκέψης. Η

τεχνική αυτή εξετάζει τα πιστεύω ενός ανθρώπου και προσπαθεί να τα αλλάξει

θετικά.

Βιολογικές μέθοδοι: όπως τα αντί-αγχολυτικά φάρμακα. Βέβαια, τα

περισσότερα από αυτά έχουν μακρόχρονες αρνητικές επιπτώσεις στον οργανισμό των

πασχόντων, γι αυτό και αποφεύγεται η άσκοπη χρήση τους. Μερικά από αυτά είναι:

Βαρβιτουρικά (δεν χρησιμοποιούνται πλέον, διότι προκαλούσαν εύκολα εξάρτηση

και ήταν θανατηφόρα σε περίπτωση υπερδοσολογίας), και

Βενζοδιαζεπίνες (χαλαρώνουν τους μύες και προκαλούν ύπνο).

Η μέθοδος του Hanson: το άτομο που νιώθει ότι δεν είναι σε θέση να ελέγξει

το άγχος του, μαθαίνει να το αγνοεί και να αποκτήσει τη συνήθεια να ελέγχει όλα τα

άλλα που μπορεί.

Στη σύγχρονη εποχή, έρευνες έχουν δείξει ότι η αντιμετώπιση του στρες γίνεται

πιο απλά με φυσικές μεθόδους όπως το yoga, ο βελονισμός και η άθληση, με

μεθόδους χαλάρωσης όπως το μασάζ, ο διαλογισμός ή οι βαθιές αναπνοές, οι οποίες

συντελούν στην ψυχική ηρεμία και η νευρομυική μέθοδος, στην οποία χαλαρώνουμε

τους γλουτούς, τα πόδια, το πρόσωπο , την πλάτη και άλλες περιοχές του σώματος

στις οποίες συσσωρεύεται το άγχος. Επιπρόσθετα η κοινωνική υποστήριξη βοηθά

τους ανθρώπους, οι οποίοι πάσχουν από άγχος, να υποφέρουν λιγότερο μέσω της

ψυχολογικής υποστήριξης μίας ομάδας (group therapy).

Συμπερασματικά, κάποιες μικρές χρήσιμες συμβουλές αποφυγής και

αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων είναι:

1. Επιλέξτε κάποια στιγμή κατά την διάρκεια των πρωινών ωρών να βρίσκεστε σε

απόλυτη σιωπή καθώς η κορτιζόλη (ορμόνη τους στρες) βρίσκεται σε υψηλά

επίπεδα εκείνες τις ώρες. Για παράδειγμα απομακρυνθείτε από τον υπολογιστή ή

το κινητό σας, οδηγείστε χωρίς μουσική, κάντε εργασίες στο σπίτι χωρίς να έχετε

αναμένει την τηλεόραση.

2. Χαρίστε καθημερινά στον εαυτό σας 15 λεπτά για να ασχοληθείτε με

δραστηριότητες που σας προσφέρουν ικανοποίηση. Πιο συγκεκριμένα με

δραστηριότητες όπου χρησιμοποιείτε την φαντασία σας, απαιτείτε επικέντρωση

της προσοχής σας, σας απελευθερώνουν από τον φόρτο της ημέρας.

3. Επικοινωνήστε με τους φίλους σας πηγαίνοντας μια βόλτα μαζί,

παρακολουθώντας μια ταινία στο σινεμά, προσκαλώντας τους στο σπίτι σας για

να ετοιμάσετε παρέα ένα γεύμα. Έτσι έχετε την δυνατότητα να μιλήσετε, να

γελάσετε, να ξεφύγετε από τις καθημερινές σας ανησυχίες. Σύμφωνα με έρευνες

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 20 -

γυναίκες που δεν περνούν χρόνο με τις φίλες τους έχουν αυξημένα επίπεδα

προλακτίνης, μιας ορμόνης που μειώνει τα επίπεδα τους στρες στον οργανισμό

σας.

4. Ελέγξτε τον αριθμό της αναπνοής σας! Όταν είσαστε στρεσαρισμένη παίρνετε

γρήγορες, κοφτές αναπνοές οι οποίες οδηγούν σε αύξηση των χτύπων της

καρδιάς, εφίδρωση. Γι’ αυτό χρειάζεται να εισπνέεται αργά και βαθιά από τη μύτη

μετρώντας ως το 6, να κρατάτε την αναπνοή σας μετρώντας αργά ως το 4 και να

εκπνέεται από το στόμα μετρώντας και πάλι αργά ως το 6.

5. Ακούστε μουσική. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Stanford η μουσική

επηρεάζει σημαντικά τη διάθεσή σας και η καλή διάθεση οδηγεί σε χαμηλή πίεση,

ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, μειωμένη αίσθηση του πόνου.

6. Δημιουργήστε χώρους στο σπίτι σας στους οποίους θα χαλαρώνετε. Οι χώροι

αυτοί χρειάζεται να βρίσκονται σε σημείο όπου θα υπάρχει φυσικός φωτισμός, θα

είναι χρωματισμένοι σε γήινους τόνους. Μπορείτε επίσης να τους διακοσμήσετε

με κεριά, λουλούδια και φωτογραφίες αγαπημένων σας προσώπων.

7. Καταναλώνετε φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C, όπως πορτοκάλι και ακτινίδιο,

καθώς σύμφωνα με έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η κατανάλωση βιταμίνης C

σχετίζεται με χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης (ορμόνης τους στρες) και χαμηλό

επίπεδα αρτηριακής πίεσης.

8. Την επόμενη φορά που θα είσαστε υπό την επίδραση του στρες, καθήστε και

γράψτε σε ένα φύλλο χαρτιού πέντε πράγματα για τα οποία είστε ευγνώμονες τη

συγκεκριμένη στιγμή. Με αυτό τον τρόπο μπορείτε να συνειδητοποιήσετε ότι

υπάρχουν ταυτόχρονα αγχογόνα και ευχάριστα πράγματα την ίδια στιγμή.

Αλλάζοντας τα συναισθήματά σας από τον εκνευρισμό, το θυμό σε ευγνωμοσύνη,

αγάπη είναι δυνατόν να νιώσετε πιο χαλαροί.

9. Αγκαλιάστε, φιλήστε τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Το άγγιγμα μπορεί να σας

ανακουφίσει από το στρες.

10. Γράψτε σε ένα φύλλο χαρτιού το γεγονός που σας προσκάλεσε στρες, πως

αισθανθήκατε, πως αντιδράστε. Με αυτό τον τρόπο αποστασιοποιείστε

συναισθηματικά από το γεγονός και έχετε τη δυνατότητα να βρείτε εναλλακτικούς

τρόπους αντιμετώπισης του.

11. Ασκηθείτε. Για παράδειγμα ασχοληθείτε με την ποδηλασία, την ορειβασία, την

κολύμβηση, το περπάτημα και νιώστε ευεξία.

12. Μην αναλαμβάνετε παραπάνω πράγματα από αυτά τα οποία μπορείτε να βγάλετε

εις πέρας. Αρνηθείτε, βάλτε τα όρια σας.

13. Δημιουργήστε ένα πλάνο δραστηριοτήτων έξι εβδομάδων αναθέτοντας σε κάθε

μέλος της οικογένειάς σας τις εργασίες που χρειάζεται να κάνει έτσι ώστε το

βάρος των εργασιών να μην πέφτει μόνο σε εσάς.

14. Όταν νιώσετε στρες προσπαθήστε να ανακαλέσετε στην μνήμη σας μια ευχάριστη

εικόνα που θα σας κάνει να νιώσετε όμορφα.

15. Όταν μια κατάσταση σας προκαλεί στρες προσπαθήστε να την απλοποιήσετε

διαιρώντας την σε μικρότερα κομμάτια, έτσι ώστε το αρχικό αγχόγονο γεγονός να

μειωθεί σε ένταση για να νιώσετε ότι μπορείτε να αντεπεξέλθετε.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 21 -

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ – ΥΓΕΙΑ – ΑΓΧΟΣ

Η σπουδαιότητα της σωματικής και ψυχικής υγείας σε συνδυασμό με το

συνεχώς αυξανόμενο άγχος στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, οδήγησε τα μέσα

μαζικής ενημέρωσης να ασχοληθούν αναλυτικά με το θέμα. Έτσι λοιπόν,

υλοποιήθηκαν αρκετές εκπομπές που η θεματολογία τους σχετίζονταν με το θέμα.

Μια από τις εκπομπές αυτές είναι η εκπομπή "'Ολα για την υγεία μου" με τον

Μιχάλη Κεφαλογιάννη (κανάλι μετάδοσης MEGA). Σε αυτή παρουσιάζονται οι

τρόποι να ελέγξουμε το καθημερινό στρες και να περιορίσουμε το χρόνιο άγχος.

Πρωταθλητές στο άγχος είναι οι 'Ελληνες, σύμφωνα με τα στοιχεία του

πρόσφατου Ευρωβαρόμετρου. Τρεις στους τέσσερις από τους συνανθρώπους μας

αισθάνονται και δηλώνουν αγχωμένοι, ενώ περισσότεροι από τους μισούς παίρνουν

τα ηρεμιστικά, γιατί πιστεύουν λανθασμένα ότι μόνο έτσι μπορούν να διαχειριστούν

το στρες και το άγχος.

Ειδικού ψυχίατροι της εκπομπής προτείνουν μικρές, καθημερινές αλλαγές που

βοηθούν να ηρεμήσουμε και γνωστοί καλλιτέχνες μιλούν για την αγχώδη ζωή τους

αλλά και τον διπλό ρόλο της τηλεόρασης, που άλλοτε μας αγχώνει και άλλοτε μας

χαλαρώνει.

Η έρευνα της εκπομπής αναζητά τα αίτια της κατάχρησης ηρεμιστικών στη

χώρα μας, κυρίως από γυναίκες, ηλικιωμένους και εφήβους. Προτείνει

δραστηριότητες όπως πχ την κηπουρική που αποδεδειγμένα βοηθούν στο να

ελέγξουμε το άγχος μας. Επίσης, παρουσιάζεται μια πρωτοποριακή μέθοδος που

"εκπαιδεύει" τον εγκέφαλο να ανταποκρίνεται σωστά απέναντι στο άγχος. Ο Μιχάλης

Κεφαλογιάννης μαγειρεύει στο σπίτι του ένα αντι-στρες γεύμα με τις οδηγίες

διατροφολόγου.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 22 -

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 23 -

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση του βαθμού που

επηρεάζει το άγχος τη σωματική και ψυχική υγεία των μαθητών του Σχολείου μας,

καθώς και τους τρόπους που χρησιμοποιούν για να το αντιμετωπίσουν. Ένας άλλος

λόγος που κάναμε την έρευνα ήταν να γνωρίσουμε την διαδικασία της

δειγματοληπτικής έρευνας σε όλα τα στάδια. Παράλληλος σκοπός της μελέτης του

ερωτηματολογίου είναι η απόκτηση ξεκάθαρης εικόνας στο θέμα της συσχέτισης

υγείας και άγχους.

Με την τεχνική του ερωτηματολογίου αποκτήσαμε ερευνητική διάθεση και

αναπτύξαμε δεξιότητες παρατήρησης και καταγραφής.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Η διαδικασία της δημιουργίας του ερωτηματολογίου ήταν μια διαδικασία

αρκετά χρονοβόρα που διήρκησε δυο διδακτικές ώρες.

Αρχικά μας μοιράστηκαν λευκές κόλλες Α4 για να καταγράψουμε τα

ερωτήματα θα τα διατυπώναμε στο ερωτηματολόγιο.

Η ολομέλεια αποφάσισε για την τελική μορφή του ερωτηματολογίου. Κάποιες

ερωτήσεις αφαιρέθηκαν και κάποιες τροποποιήθηκαν.

Κατόπιν έγινε η σύνταξη των ερωτήσεων και η αναπαραγωγή σε 150 αντίτυπα.

Προτού μοιραστεί το ερωτηματολόγιο σε άλλους μαθητές όλοι οι μαθητές που

συμμετείχαν στην ερευνητική εργασία απάντησαν σε αυτό.

Στη συνέχεια μοιράστηκαν στην Α΄και Γ΄τάξη του Γυμνασίου μας. Οι ίδιοι

αναλάβαμε να τα παραλάβουμε, να τα φέρουμε στην τάξη και να τα επεξεργαστούμε.

Η κάθε ομάδα ανέλαβε να επεξεργαστεί ένα αριθμό ερωτήσεων. Επομένως, όλα

τα απαντημένα ερωτηματολόγια μοιράστηκαν με τη σειρά σε όλες τις ομάδες.

Ακολούθως καταχωρήθηκαν οι απαντήσεις του ερωτηματολογίου σε πρόγραμμα

Excel. Με τη βοήθεια του υπεύθυνου εκπαιδευτικού δημιουργήθηκαν γραφήματα.

Τέλος, η κάθε ομάδα σχολίασε τα αποτελέσματα των ερωτήσεων που ανέλαβε

να επεξεργαστεί και κατέληξε σε κάποια συμπεράσματα.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 24 -

Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ»

Ηλικία:

Φύλο: Αγόρι Κορίτσι

1) Πόσο πιστεύετε ότι επηρεάζει το άγχος την υγεία σου;

Πάρα πολύ Πολύ Λίγο Καθόλου

2) Σε τι ποσοστό αγχώνεστε καθημερινά;

3) Όταν βρίσκεστε υπό την επήρεια μιας αγχογόνου κατάστασης που την διοχετεύετε;

4) Με ποιόν τρόπο μετριάζετε το άγχος σας;

5) Όταν αγχώνεστε ποιο όργανο του σώματος σας αντιδρά περισσότερο;

6)Ποια κατάσταση σας αγχώνει στην καθημερινότητά σας;

7) Ποιο συναίσθημα σας δημιουργείτε κατά τη διάρκεια μιας αγχογόνου κατάστασης;

8) Πόσο αθλείσαι;

9) Κατά πόσο θεωρείτε την διατροφή σας ισορροπημένη;

10) Από ποιες πηγές ενημερώνεσαι για θέματα που αφορούν την υγεία;

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία!!

Έως 25% Κατά 50% Κατά 75% Κατά 100%

Στους συμμαθητές σου Στην οικογένεια σου

Σε δραστηριότητα Στον εαυτό σου

Να ακούω μουσική Να διαβάζω εξωσχολικά βιβλία

Να γυμνάζομαι Άλλο

Καρδιά Στομάχι Κεφάλι Άλλο

Γραπτή/προφορική εξέταση Οι συμμαθητές μου Τιμωρίες Άλλο

Φόβο Λύπη Θυμό Αγωνία Όλα τα παραπάνω

2-3 φορές/εβδομάδα 1 φορά/εβδομάδα Καθόλου

Πάρα πολύ Πολύ Καθόλου

Τηλεόραση Ραδιόφωνο Διαδίκτυο Εφημερίδες/Περιοδικά

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 25 -

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 26 -

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ

ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο συνολικός αριθμός των ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν ανέρχεται στα 140.Το

δείγμα αποτέλεσαν 68 κορίτσια και 72 αγόρια ηλικίας 13 και 15 χρονών.

Eρώτηση 1η

: «Πόσο πιστεύετε ότι επηρεάζει το άγχος την υγεία σου;»

0

10

20

30

40

50

60

70

Πάρα πολύ Πολύ λίγο Καθόλου

Οι περισσότεροι μαθητές, δηλαδή το 44% , απάντησε ότι το άγχος επηρεάζει

πάρα πολύ την υγεία τους , ενώ περίπου το ένα τρίτο των μαθητών απάντησαν ότι

τους επηρεάζει πολύ λίγο (30%) ή καθόλου (26%).

Συμπεραίνουμε ότι οι μαθητές στην πλειονότητα τους συσχετίζουν το άγχος

με την υγεία τους.

44% 30% 26%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 27 -

Eρώτηση 2η

: « Σε τι ποσοστό αγχώνεστε καθημερινά;»

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Έως 25% Κατά 50% Κατά 75% Κατά 100%

Οι περισσότεροι μαθητές, δηλαδή το 29% , απάντησαν ότι το 75% της

καθημερινότητάς τους καταλαμβάνεται από το άγχος. Το 27% των μαθητών

απάντησαν ότι η μισή μέρα τους κυριεύεται από άγχος και το 25% ότι το άγχος τους

απασχολεί σε μικρό ποσοστό στην καθημερινότητά τους (έως 25%). Σημειώθηκαν

βέβαια και περιπτώσεις μαθητών της τάξης του 19% που απάντησαν ότι το άγχος

είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους (κατά 100%).

Συμπεραίνουμε ότι οι μαθητές στην πλειονότητα τους αγχώνονται καθημερινά

σε μεγάλο βαθμό.

Eρώτηση 3η

: « Όταν βρίσκεστε υπό την επήρεια μιας αγχογόνου κατάστασης που την

διοχετεύετε; »

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Στους συμμαθητές

σου

Στην οικογένεια σου Στον εαυτό σου Σε δραστηριότητα

25% 27% 29% 19%

18% 22% 26% 34%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 28 -

Η πλειοψηφία των μαθητών, δηλαδή το 34% , απάντησαν ότι όταν κυριεύονται

από άγχος, το διοχετεύουν σε κάποια δραστηριότητα π.χ. αθλητισμός, μουσική,

καλλιτεχνικά. Το 26% των μαθητών απάντησαν ότι το διοχετεύουν στον εαυτό τους

π.χ. απομόνωση, νευρικά ξεσπάσματα, ανεξήγητα κλάματα, ή ακόμα και στην

οικογένειά τους σε παραπλήσιο ποσοστό (22%). Το 18% των μαθητών απάντησαν ότι

υπό την επήρεια του στρες στρέφονται προς τους συμμαθητές τους (είτε θετικά, είτε

αρνητικά).

Από τις απαντήσεις βλέπουμε ότι οι μαθητές επιλέγουν να εκτονωθούν

στρέφοντας την προσοχή τους σε κάποια δραστηριότητα, παραγκωνίζοντας ίσως την

άμεση αντιμετώπιση της πηγής που τους προκάλεσε άγχος.

Eρώτηση 4η

: « Με ποιόν τρόπο μετριάζετε το άγχος σας;»

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Να ακούω

μουσική

Να διαβάζω

εξωσχολικά

βιβλία

Να γυμνάζομαι Άλλο

Το 29% των μαθητών απάντησαν ότι ελέγχουν το άγχος τους, είτε ακούγοντας

μουσική, είτε με άλλους τρόπους (δεν αναφέρθηκαν συγκεκριμένα). Σε ποσοστό της

τάξης του 20% περίπου οι μαθητές χαλαρώνουν διαβάζοντας εξωσχολικά βιβλία, είτε

αθλούμενα.

Συμπεραίνουμε ότι οι μαθητές αποφορτίζονται με εξωσχολικές

δραστηριότητες που οι ίδιοι έχουν επιλέξει και τους ευχαριστούν.

29% 20% 22% 29%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 29 -

Eρώτηση 5η

:« Όταν αγχώνεστε ποιο όργανο του σώματος σας αντιδρά περισσότερο;»

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Καρδιά Στομάχι Κεφάλι Άλλο

Η πλειοψηφία των μαθητών (32%) ανέφερε ότι το στομάχι είναι το όργανο

που αντιδρά περισσότερο σε καταστάσεις άγχους, ενώ το αμέσως επόμενο (σε

ποσοστό 29%) είναι η καρδιά. Ποσοστό 24% απάντησε ότι το κεφάλι είναι αυτό που

έχει ευαισθησία σε αγχογόνες καταστάσεις, ενώ 155 των μαθητών έκανε λόγο για το

δέρμα (εφίδρωση) και τους μύες (τρέμουλο).

Οδηγούμαστε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι ανάλογα με το που έχει ευαισθησία

ο κάθε μαθητής το άγχος μεταφράζεται σε δυσλειτουργία των αντίστοιχων οργάνων

τους και άρα διαταράσσει την υγεία τους.

Eρώτηση 6η

: « Ποια κατάσταση σας αγχώνει στην καθημερινότητά σας;»

0

10

20

30

40

50

60

Γραπτή/προφορική

εξέταση

Οι συμμαθητές μου Τιμωρίες Άλλο

29% 32% 24% 15%

39% 24% 15% 22%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 30 -

Μεγάλο ποσοστό μαθητών (39%) απάντησε ότι οι γραπτές ή οι προφορικές

εξετάσεις τους προκαλούν άγχος. Το 24% δήλωσε ότι οι συμμαθητές τους είναι αυτοί

που τους στρεσάρουν, ενώ οι τιμωρίες που τους επιβάλλονται από γονείς ή

εκπαιδευτικούς φαίνεται να μην τους αγχώνουν ιδιαίτερα (15%). Σημαντικό είναι το

ποσοστό των μαθητών (22%) που αγχώνονται για άλλους λόγους που δεν ανέφεραν.

Είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι για τους μαθητές το μεγαλύτερο ποσοστό του

άγχους τους προέρχεται από το σχολικό περιβάλλον.

Eρώτηση 7η

: « Ποιο συναίσθημα σας δημιουργείτε κατά τη διάρκεια μιας αγχογόνου

κατάστασης;»

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Φόβο Λύπη Θυμό Αγωνία Όλα τα

παραπάνω

Το ένα τρίτο των μαθητών, δηλαδή το 29%, δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια μιας

αγχογόνου κατάστασης βιώνει συναισθήματα φόβου, λύπης, θυμού και αγωνίας. Το

26% επικεντρώθηκε στο συναίσθημα της αγωνίας, το 22% στο θυμό, ενώ χαμηλά

ποσοστά αφορούσαν στο φόβο (13%) και στη λύπη (10%).

Οι απαντήσεις των μαθητών δείχνουν την αναμφίβολη σύνδεση του άγχους με

την ψυχολογία και το συναισθηματικό τους κόσμο. Το άγχος, λοιπόν, είναι ικανό να

διαταράξει την ψυχική ηρεμία των μαθητών και να γίνει η αιτία «περίεργων»

συμπεριφορών.

13% 10% 22% 26% 29%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 31 -

Eρώτηση 8η

: « Πόσο αθλείσαι;»

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2-3 φορές/εβδομάδα 1 φορά/εβδομάδα Καθόλου

Το 59% των μαθητών, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία, απάντησε ότι

αθλείται δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα. Το 23% των μαθητών, δηλαδή περίπου

το ένα τρίτο, μια φορά την εβδομάδα, ενώ το 18% καθόλου.

Συμπεραίνουμε ότι οι περισσότεροι μαθητές στρέφονται στον αθλητισμό ως

τρόπο αντιμετώπισης του καθημερινού τους άγχους.

Eρώτηση 9η

: « Κατά πόσο θεωρείτε την διατροφή σας ισορροπημένη;»

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Πάρα πολύ Πολύ Καθόλου

59% 23% 18%

22% 54% 24%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 32 -

Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές, το 54%, απάντησε ότι θεωρεί τη

διατροφή του πολύ ισορροπημένη. Το 22% δήλωσε ότι ακολουθεί σχεδόν μια πάρα

πολύ υγιεινή διατροφή, ενώ το 24% ότι δεν προσέχει καθόλου την προέλευση και τη

σύσταση των τροφών που καταναλώνει.

Οι απαντήσεις των μαθητών έδειξαν ότι υπάρχει ενημέρωση για τα οφέλη

μιας ισορροπημένης διατροφής όπως της μεσογειακής και της συμβολής της στη

σωματική και ψυχική υγεία. Παρόλα αυτά απαιτείται συνεχής ανατροφοδότηση των

πληροφοριών ώστε όλοι ανεξαιρέτως να την υιοθετήσουν.

Eρώτηση 10η

: « Από ποιες πηγές ενημερώνεσαι για θέματα που αφορούν την υγεία;»

0

10

20

30

40

50

60

Τηλεόραση Ραδιόφωνο Διαδίκτυο Εφημερίδες/Περιοδικά

Το 37% των μαθητών υπέδειξαν την τηλεόραση ως μέσο πληροφόρησής τους

σε θέματα που αφορούν στην υγεία. Το 27% αναφέρθηκε στο διαδίκτυο, το 21% στο

ραδιόφωνο και το 15% σε έντυπο υλικό (εφημερίδες ή/και περιοδικά).

Η αμεσότητα της τηλεόρασης και του διαδικτύου ως πηγή ενημέρωσης είναι

φανερή από τις απαντήσεις των μαθητών, γι’ αυτό και είναι αναγκαίο να

προωθούνται εκπομπές, βίντεο, διαφημίσεις που σχετίζονται με τη σημασία της

υγείας και τους τρόπουςαντιμετώπισης του άγχους.

37% 21% 27% 15%

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 33 -

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ…..

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Το στρες αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ζωής όλων των ανθρώπων. Αν και

αποτελεί ένα προσαρμοστικό μηχανισμό απαραίτητο για την επιβίωση, μπορεί να

επιδράσει αρνητικά στην ανθρώπινη ψυχική και σωματική υγεία και ευεξία,

τουλάχιστον υπό ορισμένες συνθήκες. Κάθε άτομο και ομάδα έχει τους δικούς του

τρόπους για να διαχειρίζεται το στρες και να αντιμετωπίζει τις συνθήκες που το

προκαλούν. Παράλληλα, όμως, έχουν αναπτυχθεί και πιο συστηματικοί

τρόποι/τεχνικές διαχείρισης του στρες. Αυτές οι τεχνικές μπορεί να είναι

απλούστερες ή συνθετότερες, όπως και να εφαρμόζονται αυτόνομα ή συνδυαστικά

στο πλαίσιο ευρύτερων προγραμμάτων διαχείρισης του στρες.

Η εφαρμογή τους μπορεί να αποσκοπεί σε προληπτικές ή και σε παρεμβατικές

δράσεις με στόχο να μάθει το άτομο να αντιμετωπίζει καλύτερα το στρες της ζωής ή

και να διαχειρίζεται αποτελεσματικότερα τις αρνητικές του συνέπειες. Τέτοια

προγράμματα έχουν εφαρμοστεί με σημαντική επιτυχία σε πληθώρα σωματικών και

ψυχικών προβλημάτων, όπως στις αγχώδεις και τις συναισθηματικές διαταραχές,

στην κατάχρηση ουσιών, σε προβλήματα της σχολικής και εφηβικής ηλικίας, σε

προβλήματα ύπνου, καθώς και σε ποικιλία περιπτώσεων όπου τα άτομα βιώνουν

ισχυρή πίεση από το περιβάλλον ή βρίσκονται σε κρίση (για αναλυτική σχετική

βιβλιογραφία, βλ., Lehrer et al., 2007). Επίσης, έχουν αναπτυχθεί ανάλογα

προγράμματα που αφορούν σε παιδιά σχολικής, εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας

που αντιμετωπίζουν προβλήματα με το σχολείο ή στις σχέσεις τους με τους άλλους, ή

προβλήματα που σχετίζονται με το γονεϊκό στρες, όπως προβλήματα που αφορούν

στους εκπαιδευτικούς. Τα προγράμματα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν προληπτικά

ή παρεμβατικά, ατομικά ή ομαδικά, εντός ή εκτός σχολικού περιβάλλοντος, με την

εμπλοκή άλλων (π.χ., γονέων, εκπαιδευτικών) ή όχι, να έχουν γενική ή ειδική

στόχευση (π.χ., παρέμβαση στην κρίση).

Σε γενικές γραμμές, όμως, κύριος στόχος των προγραμμάτων παρέμβασης για

τη διαχείριση του στρες είναι: α) η κατανόηση από την πλευρά του ατόμου της

διεργασίας του στρες και της αποτελεσματικότητας των ποικίλων τρόπων διαχείρισής

του, β) η απόκτηση δεξιοτήτων διαχείρισης του στρες και, γ) η εφαρμογή και

γενίκευση των δεξιοτήτων αυτών.

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 34 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Με σκοπό τη δημιουργία ομάδων με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών ώστε να

εξασφαλιστεί η αρμονική συνεργασία και το ομαλό κλίμα κατά τη διεκπεραίωση της

εργασίας, ζητήθηκε από τους μαθητές να γράψουν σε ένα χαρτί το ονοματεπώνυμο

τους και τα ονόματα 3-4 συμμαθητών τους με τους οποίους θα ήθελαν να

αποτελέσουν ομάδα. Τα αποτελέσματα αποτυπώνονται παρακάτω με τη βοήθεια του

κοινωνιογράμματος Moreno.

Μαθήτρ

ια 1

Μαθητή

ς 2

Μαθητή

ς 3

Μαθητή

ς 4

Μαθήτρ

ια 2

Μαθητή

ς 5

Μαθητή

ς 6

Μαθητή

ς 7

Μαθητή

ς 8

Μαθήτρ

ια 3

Μαθήτρ

ια 4

Μαθήτρ

ια 5

Μαθητή

ς 9

Μαθητή

ς 10

Μαθήτρ

ια 6

Έδω

σε

Συνολικ

ά

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 + - Μαθήτρια 1 + + + 3 0 3 Μαθητής 2 + + 2 0 2 Μαθητής 3 + + 2 0 2 Μαθητής 4 + + + 3 0 3 Μαθήτρια 2 + + + 3 0 3 Μαθητής 5 + + + 3 0 3 Μαθητής 6 + + + 3 0 3 Μαθητής 7 + + + 3 0 3 Μαθητής 8 + + + 3 0 3 Μαθήτρια 3 + + + + 4 0 4 Μαθήτρια 4 + + + 3 0 3 Μαθήτρια 5 + + + + 4 0 4 Μαθητής 9 + + + + 4 0 4 Μαθητής 10 + + + 3 0 3 Μαθήτρια 6 + + + 3 0 3

Πήρε + 4 2 2 4 4 3 5 2 2 2 3 5 3 3 2 46

Σύνολο - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Συνολικά +/-

4 2 2 4 4 3 5 2 2 2 3 5 3 3 2 46

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 35 -

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μάθημα : Ερευνητική εργασία

Θέμα : ΥΓΕΙΑ - ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

άθημα είναι ίσης αξίας και εξίσου σημαντικό με τα υπόλοιπα.

μέλη.

σεις μας.

αίθουσα στην αρχική της μορφή.

Η υπεύθυνη Καθηγήτρια Τα μέλη της ομάδας

Μακροπούλου Παναγιώτα (Συμφώνησαν και υπέγραψαν)

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 36 -

ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Ονοματεπώνυμο: ……………………………………………………

Ημερομηνία: ………../………../………..

1. Πώς ένιωσα συμμετέχοντας στη διαδικασία;

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

2. Τι μου άρεσε περισσότερο;

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

3. Πώς άλλαξε η οπτική μου για τη σημασία της υγείας και το βαθμό επίδρασης του

άγχους σε αυτή μέσα από τη διαδικασία;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

4. Σε ποια σημεία ένοιωσα ότι τα πήγα καλά;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………..

5. Η συμμετοχή μου στην ομάδα με διευκόλυνε να παράγω ιδέες ή όχι;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

6. Τι έκανε καλά και τι όχι η ομάδα μου;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

7. Τι έκανα καλά εγώ και τι όχι μέσα στην ομάδα μου;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

8. Μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό από αυτά που έκανα μέσα στην ομάδα μου

για να είχε ένα καλύτερο αποτέλεσμα η ομάδα μου;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

9. Μπόρεσα να χρησιμοποιήσω καλά τις πηγές πληροφοριών(διαδίκτυο, βιβλιοθήκη

κλπ.);

………………………………………………………………………………………..

10. Τι θα έκανα διαφορετικά στην επόμενη εργασία;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ

- 37 -

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.

2. Οικιακή οικονομία, Α΄ Γυμνασίου.