ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΟ Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

ΚΥΡΙΑΖΗΣ

ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

ΠΑΛΑΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Τα τελευταία χρόνια άρχισε να εφαρµόζεται η βιολογική(οικολογική) καλλιέργεια του αµπελιού. Ο κανονισµός 2078/92της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδοτεί πλέον τη βιολογική γεωργίαµε σκοπό την αποκατάσταση της φυσικής ισορροπίας τουπεριβάλλοντος.

Ο καλλιεργητής θα πρέπει να εφαρµόζει τους κανονισµούς2092/91, 2608/93, 2381/94, 473/02, 1918/02, 834/07 και 889/08που είναι το θεσµικό πλαίσιο για την παραγωγή και τον έλεγχοτων βιολογικών προϊόντων.

Το βασικό στοιχείο της βιολογικής καλλιέργειας είναι νααποκλείσουµε εντελώς τα συνθετικά χηµικά παρασκευάσµατααπό το παραγόµενο σταφύλι.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

1. Οργανισµός Πιστοποίησης και Ελέγχου ΒιολογικώνΠροϊόντων ∆ΗΩ

2. Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδας (ΣΟΓΕ) ή ΒΙΟΕλλάς, όπως ονοµάζεται σήµερα

3. Οργανισµός Πιστοποίησης και Ελέγχου ΒιολογικώνΠροϊόντων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕ

4. Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πιστοποίησης A-CERT5. ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α.Ε.6. ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ-GREEN CONTROL7. Qways8. IRIS

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ

Η συνολική έκταση των βιολογικών οινάµπελων στηΦθιώτιδα που είχαν ενταχθεί στο πρόγραµµα της βιολογικήςκαλλιέργειας µέχρι το έτος 2006 (όταν άρχισε και η πρώτηεπίσηµη καταγραφή τους) ήταν: 489,70 στρέµµατα.

Σήµερα, το σύνολο της βιολογικής καλλιέργειας τωνοινάµπελων στο Νοµό Φθιώτιδας, ανέρχεται σε 853,430στρέµµατα.

ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ

Οι επιτρεπόµενες ποικιλίες αµπελιού στο Νοµό Φθιώτιδας,διακρίνονται σε οινοποιήσιµες και επιτραπέζιες ποικιλίες.Α. ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΜΕΣ

Επιτρεπόµενες: Arintho, Cabernet franc, Αθήρι,Βραδυανό, Κοντοκλάδι, Μαυρούδι.

Συνιστώµενες: Cabernet Sauvignon, Carignan,Chardonnay, Grenache rouge, Merlot, Sauvignon blanc,Syrah, Αθήρι, Ασύρτικο, Ληµνιό, Μαλαγουζιά, Ξυνόµαυρο,Ροδίτης, Ροµπόλα, Σαββατιανό.Β. ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΕΣ

Επιτρεπόµενες: Cardinal, Muscat Reine des Vignes,Μοσχάτο Αµβούργου, Σιδερίτης, Φράουλα.

Συνιστώµενες: Alphonse Lavallee, Italia, Victoria, Αττική,Ροζακί.

Οι ποικιλίες αµπελιού που έχουν φυτευτεί σήµερα στηΦθιώτιδα και οι συνολικές εκτάσεις τους (βιολογικές καισυµβατικές) είναι:

ΣΤΡ. %

ΛΕΥΚΕΣ 2886,25 26,6

ΜΑΥΡΕΣ 3908,58 36

ΡΟΖΕ 3146,45 29

ΦΑΓΟΥΛΑΡΙΚΕΣ 925,10 8,5

10866,38

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ

Η είσοδος στο οικολογικό σύστηµα ξεκινά µε την επιλογή:

1) της σωστής ποικιλίας του αµπελιού (λαµβάνεται υπόψηκυρίως η ανθεκτικότητα της ποικιλίας στα παθογόνα)

2) της σωστής τοποθεσίας του αµπελώνα (ανάγλυφο εδάφους,καλός αερισµός, καλή στράγγιση, κλιµατολογικές επιρροές)

3) του κατάλληλου σχήµατος διαµόρφωσης και υποστύλωσηςτου αµπελώνα, για καλύτερο στέγνωµα των φύλλων,καλύτερο αερισµό των σταφυλιών και καλύτερο φωτισµό

ΚΛΑ∆ΕΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ

Έχουµε δύο είδη κλαδέµατος:

1) Το χειµερινό που πρέπει να γίνεται µετά την πτώση τωνφύλλων και

2) Το θερινό που γίνεται το καλοκαίρι όταν το αµπέλι είναι σεβλάστηση, µε τεχνικές, όπως: βλαστολόγηµα, κορυφολό-γηµα, ξεφύλλισµα, κλ.π.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ε∆ΑΦΟΥΣ

ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ

Ο πεπειραµένος αµπελουργός στη βιολογική καλλιέργειαδύναται να αξιολογήσει την εξέλιξη του εδάφους και τηνκατάσταση του αµπελιού, παρατηρώντας: αλλαγή χρώµατοςστο φύλλωµα, κατάπτωση φύλλων, καθυστέρηση στηνανάπτυξη κλ.π.

Έχει δε δυνατότητες προς τούτο, όπως:- τη διάγνωση µε το πατόφτυαρο (αξιολόγηση του εδαφικού

προφίλ)- την παρακολούθηση της δράσης των ριζικών φυµατίων

- την παρακολούθηση των φυτών δεικτών

ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ Ε∆ΑΦΟΥΣ

Έχει στόχο τον προσδιορισµό των περιεκτικοτήτωνορισµένων στοιχείων, όπως:- θρεπτικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορος, κάλιο, κ.ά.)- τιµή του pH (επιδιώκεται ουδέτερο pH ή pH 6-pH 7)- προσδιορισµός χούµου

- περιεκτικότητα ασβεστίου

ΧΛΩΡΗ ΛΙΠΑΝΣΗ

ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ

Είναι το θεµέλιο της βιολογικής αµπελουργίας, το «εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας και θρεπτικών στοιχείων»

Επιδιώκονται φυτά µε:- ∆υνατότητα ανάπτυξης καλού ριζικού συστήµατος - Ποικιλότητα των ειδών

- Ανθίζοντα

- Μείγµατα αυτών

Αυτά ανήκουν στις κατηγορίες των: Ψυχανθών, σταυρανθών, αγροστωδών, οσπριοειδών, κ.ά.

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΟΙΚΙΣΗ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Είναι λίαν σηµαντικό κριτήριο για τη µείωση της προσβολής από τα παθογόνα.

Οι ωφέλιµοι οργανισµοί ή φυσικοί εχθροί ζηµιογόνων οργανισµών, διαχωρίζονται σε:- αρπακτικά - παράσιτα

- παθογόνα (ιοί, βακτήρια, µύκητες)Τα σηµαντικότερα αρπακτικά και παράσιτα των εχθρών

του αµπελιού είναι αρθρόποδα και κυρίως έντοµα.

ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Για τη φυτοπροστασία της βιολογικής καλλιέργειας του αµπελιού σπουδαίο ρόλο παίζουν τα προληπτικά µέτρα, τα οποία είναι δυνατόν να δώσουν θετικά αποτελέσµατα σε µεγάλα ποσοστά.

Ορισµένα προληπτικά µέτρα είναι:- αποφυγή µετάδοσης µολυσµάτων,- επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας και του υποκειµένου που

πρέπει να είναι καλά προσαρµοσµένα στις τοπικές συνθήκες,- ισορροπηµένη θρέψη των φυτών, ώστε µακροπρόθεσµα να

αλλάξουν οι βιοχηµικές τους αντιδράσεις και συνεπώς ησυµπεριφορά τους στις διάφορες ασθένειες και

- κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες, όπως χλωρά κλαδέµα-τα, αραίωµα των φύλλων, υψηλά σχήµατα στήριξης για καλύ-τερη αρχιτεκτονική του φυλλώµατος, µε επακόλουθο τονκαλύτερο αερισµό, την καλύτερη θρέψη και την αποφυγή τηςυγρασίας κοντά στους καρπούς.

ΣΟΒΑΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Οι ασθένειες που προσβάλλουν το αµπέλι κατατάσσονται σε:- Μυκητολογικές ασθένειες

- Ασθένειες από ζωικούς εχθρούς (έντοµα και ακάρεα)- Ιώσεις του αµπελιού

ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Οι κυριότερες είναι: - ο βοτρύτης ή σαπίλα

- η ευτυπίωση

- η ίσκα

- ο περονόσπορος

- η φόµοψη

- το ωίδιο ή στάχτη

- η ασθένεια των βραχιόνων και - οι σηψιρριζίες

ΖΩΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Οι κυριότεροι ζωικοί εχθροί είναι: η φυλλοξήρα

η ευδεµίδα

οι ψευδόκοκκοι

ο ωτιόρρυγχος ή σκαθάρι του αµπελιού

ο φυτόπτης ή ενίρωση και οι τετράνυχοι

ΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Οι σηµαντικότερες ιώσεις του αµπελιού είναι:- το ριπιδωτό φύλλο (µολυσµατικός εκφυλισµός)- το καρούλιασµα του φύλλου

- η βοθρίωση του κορµού

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΧΘΡΩΝ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Βλαστικά στάδια Εχθροί-Ασθένειες Παρασκευάσµατα

Βλαστοί µήκους 1-2 εκ. Τετράνυχοι Θειάφι

Βλαστοί µήκους 8-10 εκ. Τετράνυχοι Θειάφι

Μήκος βλαστών 10-30 εκ. Περονόσπορος Χαλκός

Μετά 10 µέρες Ωίδιο Θειάφι

Στάδιο µούρου Περονόσπορος Ωίδιο

Χαλκός

Θειάφι

Άνθηση Ωίδιο Θειάφισµα

Καρπόδεση Περονόσπορος

Ωίδιο

Χαλκός Θειάφι

Στάδιο µπιζελιού Ευδεµίδα

Περονόσπορος

Ωίδιο

Βάκιλλος Θουριγγίας Χαλκός Θειάφι

Στάδιο γυαλίσµατος (αλλαγή χρώµατος ρώγας)

Ευδεµίδα Περονόσπορος Ωίδιο Βοτρύτης

Βάκιλλος Θουριγγίας Χαλκός

Θειάφι Trichodex

Έναρξη ωρίµασης ή πριν την ωρίµαση

Ευδεµίδα

Βοτρύτης

Βάκιλλος Θουριγγίας

Trichodex

Μετά από χαλαζόπτωση Λευκή σήψη (σαπίλα) Χαλκός

ΑΜΠΕΛΙ ΚΑΙ ΚΡΑΣΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

Τα κρασιά που παράγονται στην Ευρώπη (πλην των Ανατ. Χωρών) κατά κατηγορία είναι:- Επιτραπέζια 65% (λευκά 33.8%, κόκκινα - ροζέ 66.2%)- V.Q.P.R.D. 24% (λευκά 45.5%, κόκκινα - ροζέ 54.5%)- ∆ιάφορα 11% (λευκά 78.4%, κόκκινα - ροζέ 21,6%)

Για την Ελλάδα, τα ποσοστά είναι 8% V.Q.P.R.D. και 92% επιτραπέζια κρασιά. Το 40% είναι κόκκινα και το 60% λευκά.

Ευχαριστώ