ایمنی صنعتی

جمع آوريمیکائیل فتاحی طبری

ایمنی صنعتی چیست؟

در محیط های صنعتی با وجود ماشین آالت و ابزار فراوان، غالباكارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت

فن آوری و افزایش كاربرد ماشین آالت در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط ها فزونی می گیرد.

در محیط های صنعتی با وجود ماشین آالت و ابزار فراوان، غالباكارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت

فن آوری و افزایش كاربرد ماشین آالت در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط ها فزونی می گیرد.

ایمنی صنعتی علمی است كه در پیشگیری از بروز حوادث درمحیط كار به یاری انسان می شتابد و همواره در راستای حفاظت

و حراست از نیروی كار و سرمایه گام بر می دارد.

تعاریف و محتوا اصوال ایمنی صنعتی رشته ای است كه به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی

گفته می شود كه با به كار گرفتن آنها می توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیط های صنعتی به گونه ای مؤثر و كارا نگهداری

كرد و به این وسیله یك محیط كار بی خطر و سالم برای افزایش كارایی كاركنان به وجود آورد.

ایمنی●( تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژهHazard )

كه در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است كه دارای پتانسیل رساندن آسیب به كاركنان، تجهیزات و ساختمان ها، از بین بردن مواد یا

كاهش كارایی در اجرای یك وظیفه از پیش تعیین شده می باشد. ( هنگامی كهHazard وجود دارد امكان وقوع اثرات منفی یادشده وجود خواهد )

داشت. ( كلمهDanger( گویای قرار گرفتن در معرض یك )Hazard است، به این )

( بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل Dangerترتیب ایمنی متضاد )موجود در محیط كار می باشد.

ایمنی به طور صددرصد و متعلق وجود ندارد و عمال هم هیچگاه حاصل نخواهدشد از اینروست كه گفته می شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.

منظور از ایمن و غیرایمن چیست؟● یك مكان، یك كار معین و یا یك دستگاه زمانی ایمن انگاشته

می شود كه احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتال به بیماری برای كسانیكه در آنجا بوده یا با آن دستگاه كار می كنند در حد

قابل قبول پایین باشد. به طور كلی، می توان چنین گفت كه میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش سطح

ایمنی كاهش می یابد. در واقع بهداشت حرفه ای بیماری ها را كاهش می دهد و ایمنی صنعتی به كاهش تمام خطرات

می پردازد.

مهندسی ایمنی صنعتی با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از »مقررات یا

نظامی كه برای كاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا كنترل خطرات به كار می روند( در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی كه در ایمن كردن

محیط كار مورد توجه قرار می گیرند عبارتند از: الف- پیشگیری از حوادث ب- عوامل انسانی ج- طراحی و جانمایی دستگاه ها و تجهیزات د- مدیریت و راهبری ایمنی ه- آموزش و- بازرسی حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده تر شده است و به

شاخه ها و گرایش های گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است كه عبارت است از:

۱ مدیریت خطر -۲ پیشگیری از خطرات -۳ مهندسی آتش سوزی -۴ كنترل خطر -

مدیریت و راهبری ایمنی مدیریت و راهبری ایمنی● مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت كاركنان است، همانگونه كه یك مدیر

برای بهره وری و سودآوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممكن

است از طریق بهبود مدیریت مجددا به دست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی كه در نتیجه بروز حوادث حاصل می شود، وجود

۱۵ندارد. این نكته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است كه تنها درصد از مشكالت سازمان یا كارخانه ممكن است به وسیله كاركنان

درصد این مشكالت را می توان از ۸۵حل و كنترل شود، در صورتیكه طریق مدیریت مهار كرد.

عوامل اصلی در مدیریت ایمنی●۱ برنامه ریزی ایمنی -۲ سازماندهی ایمنی و فعالیت های آن -۳ هدایت برنامه های ایمنی -۴ كنترل عملكردها و نتایج حاصله -

بهداشت و ایمنی● بهداشت به معنای مصون داشتن كاركنان از بیماری و سالم نگهداشتن

وضعیت جسمانی و روانی آنهاست ایمنی به معنای محافظت كردن كاركنان از آسیب های مربوط به حوادث كاری است. این عوامل حائز اهمیت است، زیرا كاركنانی كه از سالمتی برخوردارند و در محیطی ایمن كار می كنند ثمربخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی

برنامه های پیشرفت بهداشت و ایمنی هستند. امروزه به دلیل مالحظات قانونی تمام سازمان ها موظف به مراقبت بهداشت و ایمنی كاركنان

خود هستند. ایمنی در افزایش بهره وری● الزم به ذكر است كه اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای نیز عالوه بر

اثرات غیرمستقیم بر بهره وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی، به طور مستقیم بر این موارد تأثیر دارد.

به طور كلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامدهای منفی تمامیحوادث صنعتی را تشكیل می دهند.

بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاه ها و تجهیزات موادخام، محصوالت یا محیط كار می شود و یا صدمات غیرقابل جبران

جسمی و جانی را به همراه خواهد داشت.

مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای به شرحزیر است:

:برای كارگر▪۱ كاهش جراحات و ۳- كاهش فشار كار ۲- افزایش روحیه -

صدمات ۴ افزایش حفظ رفاه و ۶- افزایش راحتی ۵- كاهش حوادث -

سالمتی ۷ افزایش سطح بهداشت كار -

:برای كارفرما▪۱ افزایش كارایی ۳- افزایش كیفیت محصول ۲- كاهش حوادث -

كاركنان ۴ استفاده ۶- كاهش مخارج درمانی كارگران ۵- كاهش خطاها -

- كاهش مخارج تولید. ۷بهتر از نیروی انسانی

:حفاظت و ایمنی▪ وظیفه مدیریت در امر حفاظت و ایمنی در محیط كار چیست؟● الزم است مدیران و كارفرمایان به اهمیت و ارزش حفاظت

صنعتی پی ببرند. باید از زیان های مادی ناشی از حوادث صنعتی � از )اعم از مستقیم و غیرمستقیم( آگاهی داشته باشند مضافا

همه مهمتر به ارزش و منزلت عامل انسانی و سالمت او توجه كند. الزم است مدیریت بر تمام كاركنان و محیط كار تأثیر داشته باشد و عوامل ایمنی محیط را كه در كم كردن حوادث مؤثرند به

نحو مطلوب بشناسند و كوشش و توان خود را در حفظ و سالمت كاركنان و ماشین آالت به نحو مطلوب مصرف كند.

:ایمنی محیط كار● ایمنی شرایطی است كه منابع انسانی را از عوامل مضری كه

می توان سالمتی آنان را به خطر اندازد، مصون می دارد مسئولیت عمده ایمن سازی محیط كار به عهده مدیران سطوح

باالی سازمان به ویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همكاری كلیه كاركنان را در محیط امن نمی توان نادیده گرفت.

به عبارت دیگر ایمنی كار عبارت است از: فراهم آوردن موجباتیكه از بیماری ها و حوادث ناشی از كارهای صنعتی جلوگیری

می كند. یعنی هرچه تعداد حوادث ناشی از كار كمتر باشد می توان گفت كه ایمنی بیشتری در محیط كار وجود دارد.

هر سال میلیون ها حادثه ناشی از كار در دنیا اتفاق می افتد. برخی ازاین حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از كارافتادگی موقت

می شوند كه ممكن است ماه ها دوام یابد. حوادث ناشی از كار سبب ناراحتی افراد بشر و زیان های اقتصاد می گردند و جامعه متحمل

خسارات فراوان می شود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.

:الف- تعریف حادثه آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای

او ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده می شود. در دایره المعارف سازمان بین المللی كار، حادثه چنین تعریف

شده است: »حادثه عبارت است از یك اتفاق. مقصود از حین انجام كار تمامی اوقاتی است كه بیمه شده در كارگاه، مؤسسات وابسته،

ساختمان ها و محوطه آن مشغول كار باشد، یا به دستور كارفرما در � تمام اوقات خارج از محوطه كارگاه مأمور انجام كاری می شود. ضمنا

رفت و آمد بیمه شده از منزل به كارگاه و بالعكس جزء اوقات كار محسوب می شود.

:دالیل ایجاد حوادث● حوادث معموال نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و ناایمن

است شرایط ناایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیرمجهز، محیط پرخطر به عنوان نمونه، لیز بودن به دلیل

ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت كه تمام عملیات غیرایمن منتهی به حادثه در محیط كار نمی شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین

رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند كه اكثر حوادث در نتیجه خطای انسان ها به وجود می آیند. البته حوادثی نیز به دلیل نقص

ابزار و تجهیزات یا محیط كاری ناایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن

از سوی كاركنان توجهی نشده، یا توصیه های ایمنی و احتیاط های الزم نادیده گرفته شده اند.

:ب- انواع روش طبقه بندی حوادث حوادث ناشی از كار را می توان به روش های گوناگونی طبقه بندی

نمود: ۱ ،حوادث برحسب افراد به وجود آورنده طبقه بندی می گردند -

مانند: مدیر، استاد كار و كارگر ۲ :حوادث را برحسب علل آنها طبقه بندی می نمایند. مانند -

ماشین آالت ترابری، انفجار و آتش سوزی و مواد سمی ۳ ،حوادث را برحسب كیفیت عملی كه باعث حادثه گردیده -

طبقه بندی می كنند، مانند: برداشتن حفاظ از روی دستگاه، عدم احتیاط الزم هنگام كار و راه اندازی دستگاه بدون اجازه.

۴ حوادث را براساس شرائط محیط بوجود آورنده طبقه بندی -می كنند، مانند: عدم روشنایی كافی، تهویه نامناسب، سر و صدا

در محیط كار

:ج- روش های پیشگیری از حوادث۱ وضع مقررات قانونی -۲ تعیین اصول و میزان ها -۳ بازرسی -۴ تحقیقات فنی -۵ تحقیقات پزشكی -۶ تحقیقات روانشناسی -۷ تحقیقات كاری -۸ آموزش -۹ راهنمایی و تشویق -۱۰ مزایای مالی -۱۱تشكیل كمیته حفاظت و بهداشت كار در كارگاه -

اهداف بهداشت حرفه ای تأمین، حفظ و ارتقای وضعیت جسمی، روحی و روانی فردی و

اجتماعی کارکنان همه مشاغل ...تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای در بیشتر صنایع کشور به ویژه بخش های خصوصی و کوچک به

دلیل محدودیت جذب نیروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی از فعالیت های اصلی این رشته از طریق

بهداشت حرفه ای یا واحد ایمنی و بهداشت صنعتی صورت می گیرد...

اهداف کلی بهداشت حرفه ای

تأمین، حفظ و ارتقای وضعیت جسمی، روحی و روانی فردی واجتماعی کارکنان همه مشاغل، پیشگیری از بروز بیماری ها و

حوادث ناشی از کار و انتخاب کارگر متناسب با شغلی که قابلیت انجام آن را دارد، از جمله اهداف بهداشت حرفه ای به شمار می

روند. اشاره می گردد که منظور از بیماری ها و حوادث شغلی آنهایی

هستند که در حین انجام کار و بواسطه آن رخ می دهند. از جمله آنها می توان به کری های حرفه ای ناشی از صدای غیر مجاز،

بیماری های پوستی و ریوی، سرطان های شغلی و سایر بیماری های ناشی از عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی و غیره اشاره

نمود.

تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای

در بیشتر صنایع کشور به ویژه بخش های خصوصی و کوچک به دلیلمحدودیت جذب نیروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی

از فعالیت های اصلی این رشته از طریق بهداشت حرفه ای یا واحد ایمنی و بهداشت صنعتی صورت می گیرد که از جمله این امور می توان به اجرای برنامه های واکسیناسیون، آموزش بهداشت فردی و

عمومی، بهسازی محیط کار از نظر چگونگی تأمین آب آشامیدنی سالم، مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی زباله های صنعتی، طرح جمع

آوری و تصفیه بهداشتی فاضالب های صنعتی، نحوه کنترل حشرات و جوندگان موذی و ناقل بیماری، ایجاد تسهیالت رفاهی و بهداشتی و کنترل تغذیه کارگران اشاره نمود. لیکن به دلیل کم توجهی و عدم

شناخت حوزه فعالیت های بهداشت حرفه ای از سوی مدیران و صاحبان صنایع، رسیدگی به امور فوق به اشتباه محور اصلی فعالیت

های ایمنی و بهداشت صنعتی قرار گرفته و با تحت الشعاع قرار گرفتن فعالیت های تخصصی آن، این واحد بطور شایسته نمی تواند به اهداف

اصلی خود دست پیدا کند. همچنین افکار عمومی کارکنان نیز به اینگونه امور معطوف گشته و همه خواسته های خود را در قالب بهداشت

عمومی از این واحد پیگیری می نمایند.

فعالیت های بهداشت حرفه ای در همه سازمان ها شامل دوبخش ایمنی و بهداشت محیط کار است که در بخش ایمنی،

شناسایی خطرات محیط کار و چگونگی کنترل آنها مورد بحث قرار می گیرد و شامل موضوعات متعددی از قبیل ایمنی کار در

مشاغل جوشکاری، تراشکاری، نجاری، غواصی، کار در ارتفاعات، حفر چاه و تونل، ایمنی ساختمان و ساختمان سازی،

ایمنی ماشین آالت و ابزار، ایمنی برق، ایمنی حریق، ایمنی معدن و غیره می باشد. در بخش بهداشت محیط کار نیز با هدف

پیشگیری از بیماری های ناشی از کار، عوامل زیان آوری چون عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، ارگونومیکی، مکانیکی و

عوامل روانی محیط کار مورد شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و در نهایت کنترل قرار می گیرد، که در ادامه بحث اشاره

مختصری به هر کدام از آنها خواهد شد.

،در بحث عوامل زیان آور فیزیکی مواردی چون صدا، ارتعاشروشنایی، فشار، پرتوها و شرایط جوی محیط کار )گرما، سرما و

رطوبت( مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد که هر کدام به وسیله دستگاه های خاص اندازه گیری شده و بعد از ارزیابی

شاخص های مربوطه در صورت نیاز به روش های مختلف مهندسی کنترل می گردد.

ـ در بحث عوامل زیان آور شیمیایی نیز کلیه آالینده های شیمیایینظیر گازها و بخارات، و گرد و غبارها و بطور کلی سایر آئروسل

ها مدنظر بوده که آنها نیز با استفاده از دستگاه ها و وسایل خاص آزمایشگاهی نمونه برداری و آنالیز گردیده و بعد از مقایسه

با حدود مجاز پیشنهادی در صورت نیاز به روش های مختلفی مورد کنترل قرار می گیرند.

ـ در بحث عوامل زیان آور مکانیکی نیز روی ضربات و تروماهایمکانیکی نظیر بیت، بوریست، پینه بستن و سایر صدمات فیزیکی

بحث و بررسی صورت می گیرد.

ـ در بحث عوامل زیان آور بیولوژیکی، کلیه پاتوژنها و عواملبیماریزای میکروبی نظیر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، انگل ها

و ویبرویون ها و باالخره بیماری های بیولوژیکی ناشی از آنها در مشاغلی چون دباغی ها، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، دامداری ها، کشتارگاه ها، مزارع و غیره مورد بررسی و کنترل قرار می

گیرد.

ـ در بحث عوامل روانی، بطور کلی کلیه عواملی که موجب بروزاسترس ها و اختالالت روحی و روانی در محیط کار می شوند

مورد شناسایی و کنترل قرار می گیرند.

ـ بنا به اهمیت تأثیر عوامل روانی در میزان کارآیی و بهره وریافراد، اشاره می گردد که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و

صنعتی، روانشناسی کار از اهمیت خاصی در جهت افزایش مهارت ها، سطح کارآیی افراد و در نتیجه بهره وری، برخوردار است و فارغ التحصیالن آن پس از جذب در محیط های کار در

غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش مهمی را در افزایش بهره وری ایفا می کنند. روانشناسان صنعتی عالوه بر تجزیه و تحلیل

مشکالت اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی کارگران و همچنین با ایجاد محیط کاری سالم و با نشاط، سعی می کنند تا از طریق

ارایه و انجام تست های گوناگون، امکان جذب و استخدام نیروی کار مناسب را فراهم نمایند. به بیانی دیگر این افراد سعی در

کشف انگیزه ها، استعدادها و ویژگی های الزم هر شغل نموده و افراد را جهت استخدام متناسب با مقتضیات شغلی هر حرفه

راهنمایی می کنند.

ـ در بحث عوامل زیان آور ارگونومیکی نیز بطور خالصه اشارهمی شود هدف اصلی کاهش صدمات و ناراحتی های آناتومیک

)اسکلتی – عضالنی( در مشاغل مختلف از قبیل رانندگی، خلبانی، اپراتوری، جابجایی حمل بار، پست های کار نشسته یا ایستاده مداوم و غیره می باشد. به لحاظ اهمیت مسایل ارگونومیکی

محیط کار اشاره می گردد که دانش ارگونومیکی نیز مانند روانشناسی کار بصورت یک رشته مستقل در غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش بسیار مهمی را در افزایش راندمان و بهره وری

افراد ایفا می نماید.

برنامه های کلی و اجرایی بهداشت حرفه ای در کارخانجات

1 معاینات شغلی )قبل از استخدام، دوره ای و اختصاصی( به .منظور ایجاد یک سیستم پایش و مراقبت دایمی

2 برنامه های مربوط به حفاظت و ایمنی به منظور ایجاد یک .سیستم حفاظت فنی در محیط کار

3 برنامه های مربوط به بهداشت حرفه ای به منظور حفظ و .ارتقای آن

4 ایجاد امکانات امدادی و درمانی اولیه .5 برنامه های مربوط به آموزش ایمنی و بهداشت شغلی .6برنامه های مربوط به ناتوانی یا توانبخشی در صنعت .7کنترل وضعیت تغذیه کارکنان .

وظایف متخصصین بهداشت حرفه ای

در راستای سیستم ها و برنامه های اجرایی بهداشت حرفه ای، رئوستوانایی ها و وظایف متخصصین آن عبارتند از :

1 شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور محیط .کار از طریق طراحی و نظارت بر ایجاد سیستم های فنی تأمین

بهداشت نظیر طراحی روشنایی، طراحی سیستم های تهویه صنعتی، طراحی سیستم های تصفیه آب و فاضالب صنعتی و غیره.

2 بررسی نحوه انجام کارها از نظر اصول ایمنی و ارگونومیک کار و .ارایه روش های صحیح انجام آنها.

3 طراحی و نظارت بر ایجاد پست های کار ارگونومیکی نظیر پست .های کار کامپیوتری، پست های کار مونتاژ، پست های کار تحریری،

طراحی ارگونومیکی ابزارهای کار دستی، کنترل ها و نشانگرها و .....4آموزش نکات ایمنی و بهداشت حرفه ای محیط کار به کارگران .5 تأمین، آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از وسایل حفاظ فردی .

توسط کارگران.

ایمنی وبهداشت کار در محیطهای صنعتی با وجود ماشین آالت و ابزار فراوان ، غالبا

�کارگران در معرض مخاطرات مختلف قرار دارند. با توسعه تکنولوژی و افزایش کاربرد ماشین در امر تولید نیز احتمال

مخاطرات و حوادث در این گونه محیطها زیاد تر میشود. سوانح در کارخانجات ممکن است باعث نقص عضو یا فوت افراد شود

که به سهولت وسرعت قابل جبران نیست و برای سازمان فقدان یک متخصص که سالها برای تربیت او سرمایه و وقت

مصرف شده است، زیان سنگینی به شمار میآید. )در سازمانهای تولیدی که اصول و موازین )ایمنی و حفاظت فنی

مراعات نمیشود، روحیه کارکنان نیز ضعیف و متزلزل است و کمتر امکان دارد کارگر خوب و طراز اول در خدمت چنین سازمانهایی مشغول به کار باشد. بنابراین اجرای تدابیر و

برنامههایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارکنان، در درجه اول اهمیت، در راستای تأمین و نگهداری نیروی انسانی، قرار

دارد. در عین حال،

صرف هزینه و تخصیص اعتبار در برنامههای سازمان، به منظور ،ابداع تدابیر و استقرار وسایل جهت جلوگیری از حوادث، در

مقابل منافع حاصل از آن، اندک و ناچیز به شمار میرود. ایمنی، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی رشته وسیع و � اصوال

گستردهای است که تحت عنوان)حفاظت صنعتی( به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته میشود که با به کار گرفتن آنها بتوان نیروی انسانی و سرمایه را در مقابل خطرات مختلف و

محتمل در محیطهای صنعتی به نحو مؤثری حفظ و حراست کرد و یک محیط کاری بیخطر و سالم جهت افزایش کارایی کارکنان

به وجود آورد.

ایمنی حریق:

به طور کلی بعد از انقالب صنعتی ایمنی جهت جلوگیری ازخسارت شکل گرفت.

:ایمنی حریق اهداف زیر را دنبال میکند1کاهش مرگ و میر . 2کاهش مصدومیت . 3کاهش آسیبها و خسارتهای وارده به تجهیزات . 4مهم ترین هدف کاهش زمان پاسخ یا زمان تأخیر . حریق واکنشی است شیمیایی که در طی آن واکنش، ماده

سوختنی با اکسیژن ترکیب شده و تولید حرارت و گازهای سمی میکند .) حرارت هم بهعنوان ماده اولیه و هم محصول حریق

خوانده میشود.(

)سیستم حفاظت در برابر حریق: )اطفاء حریق

1 سطلهای آتش نشانی حاوی شن وماسه:این سطلها در قدیم . حاوی آب بودهاند که امروزه جای خود را به شن و ماسه

لیتر است که در حال حاضر 10-15دادهاند.گنجایش این سطلها بیشتر در پمپ بنزینها نگهداری میشوند.

2 کپسول اطفاء حریق شامل: کپسول حاوی آب، کپسول حاوی . پودر، کپسول حاوی کف، کپسول حاوی هالونها و مهم ترو

co2پرکاربردی ترین کپسول حاوی

کپسولهای آب: به رنگ قرمز،حاوی آب و گازهای عاملفشاراست.

.کپسولهای پودر : به رنگ آبی، حاوی پودر و گازعامل فشار است کپسولهای کف: به رنگ کرم، حاوی سولفات آلومینیوم و

بیکربنات سدیم هستند. کپسولهای هالون:به رنگ سبز،حاوی هیدروکربنهای هالوژنه

هستند. کپسولهایco2 به رنگ مشکی ،نازل شیپوری، بدنه یکپارچه و :

خروج به شکل برف ماننداند. گفتنی است تشکیل دانه های برفی بدین علت است که گاز درون کپسول تحت فشار زیاد به شکل

مایع در آمده و در هنگام خروج از کپسول گرمای هوا را گرفته تا به شکل اولیهاش در آید . در این هنگام مولکولهای بخار آب

موجود در هوا ) نه گاز گرمای خود را از دست داده و به شکل دانههای برف در میآیند.

3 شیرهای آتش نشانی:این شیرها به رنگ قرمز در مسیر . ورودی اماکن بزرگی چون بازارها قرار دارند و شامل شلنگهای

بلندی هستند تا امر اطفاء حریق با سهولت انجام شود.4جعبههای آتش نشانی که با حرف . F :نمایش داده شده اند

جعبه ها به رنگ قرمز، دارای قسمت شیشهای در قسمت پایین که با شکستن شیشه کلید جعبه برداشته شده و

محتویات)شلنگهای طوالنی که به مخزن آبی غیر از آب شهر متصل است،کپسول اطفاء حریق و شاید تبری جهت آسانی

شکستن شیشهها توسط آتش نشان( مورد استفاده قرار میگیرد. 5 دربهای ضد حریق: این دربها در برابر حرارتهای باال مقاوم .

بوده و تا کاهش دما و اطفاء حریق بسته میمانند و از این رو الزم است به راههای خروج اضطراری ختم شوند.

6 اسپرنکیلرها:در اصطالح لولهکشی هایی در قسمت سقف و . دیوارهای ساختمانهای بزرگ هستند که در بیشتر مواقع به مخزن آب متصالند و در صورت آتشسوزی به طور خودکار عمل میکنند.)الزم به

ذکر است که در بعضی از صنایع بزرگ از اسپرنکیلرهای موضعی با توجه به نوع آتشسوزی های احتمالی استفاده میشود.(

7 فرد آتش نشان: فردی آموزشدیده ،با توان جسمی و سرعت . باالست.

:سیستم پیشگیری در برابر حریق1)انسان)آتش نشان . 2اسپرنکیلرها . 3چراغ چشمک زن یا آژیر اعالم حریق . 4 آشکار ساز یا . Detector که شامل حرارتی، دودی، شعله ای و

گازی هستند.این وسایل مهمترین وسایل پیشگیری بوده که به چراغهای چشمکزن و آژیر متصالند.

ایمنی ساختمان::شرایط کارگاهمتر مکعب است. و اگر 12استاندارد وسعت کارگاه برای هر فرد کارگر

متر 4 متر باشد، سطح مورد نیاز هر کارگر 3فاصله زمین تا سقف مربع در نظر گرفته میشود. در صورت وجود ماشین آالت در کارگاه

فضا به کارگاه افزوده میشود. کف کارگاه باید صاف ، قابل شستشو، غیر لغزنده و بدون برآمدگی بوده تا از آسیب به کارگر جلوگیری کند .

همچنین جهت سنگفرش آن باید از بتونهای چهار گوش استفاده کرد. در صورت وجود وسایل حمل و نقل داخل کارگاهی الزم است محل

مناسب با خطکشی ایمنی تعبیه شود.:شرایط نرده یا حفاظهای کارگاهی کلیه پرتگاهها و محلهایی که احتمال سقوط کارگر وجود دارد باید نرده

گذاری شود. این مکانها شامل: اطراف پلهها، اطراف کانالهای زیرزمینی و کنارههای آدمرو میباشند. نردهها باید از جنس آهن ، پروفیل

سانتی مترو به 90و یا به طور کلی مقاوم بوده و دارای ارتفاع حداقل متر از یکدیگر دارای پایه مقاوم متصل به زمین باشند.2فاصله

: شرایط پله

هر پله باید دارای طول ، عرض و ارتفاع مناسب بوده تا از بروز سانتیمتر ، عرض حداقل 90حادثه جلوگیری کند . طول حداقل

سانتیمتر از شرایط یک پله 33 تا 14 سانتیمتر و ارتفاع 33مناسب است . ارتفاع همه پلهها باید با هم برابر باشند تا شرایط

متر و 3ایمنی را بهوجود آورند. فاصله بین دو پاگرد پله نباید از 2 سانتیمتر بیشتر باشد . و در صورت داشتن طول بیشتر از 75

سانتیمتر عالوه بر داشتن نرده جانبی از نرده وسط هم 25متر وبرخوردار باشد . در صورت برخورداری از رم یا سطح شیبدار

درجه باشد . 10نباید شیب آن بیشتر از

: روشنایی ساختمان

یکی از مهمترین مباحث محیط فیزیکی کار را نور و روشناییتشکیل میدهد که ارتباط نزدیکی با ایمنی ساختمان دارد . از نور

نه تنها برای رؤیت اشیا و انجام کارها ، که از آن به عنوان عاملی برای ایجاد یک محیط کار مطبوع استفاده میشود . عالوه بر آن میزان روشنایی رابطه مستقیمی با افزایش بازدهی کار افراد

دارد. برای تأمین روشنایی محیط ، اولویت با نور طبیعی است و در صورت عدم کفایت از نور مصنوعی استفاده میشود .

تحقیقات انجام شده نشان میدهد که حداقل نور در محیط کارگاه ، تشخیص 50 ، عدم لزوم تشخیص جزئیات 20و خارج از آن

میباشد lux300 و تشخیص دقیق جزئیات 200متوسط جزئیات

: شرایط نردبان نردبانها به طور کلی به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم میشوند و

نردبان متحرک به دو صورت یک طرفه و دو طرفه وجود دارد . که شرایط ایمنی آنها به طور کلی شامل موارد زیر میباشد:

1. در کلیه نردبانها از دو پله آخر نباید استفاده کرد . 2. نردبان یک طرفه باید دارای کفشک باشد . تا لیز نخورد . 3 درجه است . 75 . زاویه مناسب برای نردبان یک طرفه 4. از رنگ زدن نردبان چوبی باید جلوگیری کرد . 5 متر نبوده و از 10 . طول نردبان یک طرفه قابل حمل بیشتر از

اتصال دو نردبان به یکدیگر خودداری شود

: رنگ ساختمان بدون تردید در محیطهای کاری رنگ دارای تأثیر روانی زیادی در افراد

میباشد . غیر از آن رنگ در ایمنی و روشنایی محیط نیز دخیل است . انواع رنگها و کاربرد آنها شامل:

رنگهای گرم مثل قرمز و نارنجی در رختکن ،سلف و آسانسور. رنگهای سرد مثل سبز ، آبی و فیروزهای در ورود و خروج اضطراری . رنگهای روشن مثل کرم ، لیمویی و نیلی در دیوار داخلی صنایع. رنگهای تیره مثل مشکی در مشخص کردن موانع و ایجاد تباین الزم. رنگهای درخشنده مثل سبز ، زرد ، فسفری برای شعار و پوستر ایمنی عالوه بر آن در محیطهای کار تأسیسات و لوله کشیها با رنگهای زیر

مشخص میگردند: ،بخار: قرمز، آب: سبز ، هوا:آبی ، گاز:زرد ، اسید: نارنجی، قلیا: بنفش

روغن: قهوه ای، خالء : خاکستری و ماده نفتی با رنگ سیاه

سیستمEarth:

جهت تعبیه ایمنی برق در ساختمانها از سیستم اتصال به زمین� این سیستم از سیمهایی به وجود آمده استفاده میشود. اکثرا

است که در اطراف ماشین آالت قرار گرفته ، که از این سیمها � مسی است ، � هادی برق ، ضخیم و معموال یک سیم که اصوال

قرار میگیرد. این Earthگرفته شده و داخل حفره ای به نام چاه سانتی متر از فونتاسیون 60چاه باید مرطوب بوده و حداکثر

ساختمان دور باشد. ) الزم به ذکر است که مقاومت سیمها یا اهم بیشتر باشد تا به انتقال سریع برق 10الکترودها نباید از

کمک کند.

:ایمنی انبار مواد شیمیایی1 افراد باید خواص، خطرات و حتی کمکهای اولیه در رابطه با .

مواد را آموزش ببینند.2.تهویه مناسب در قسمت انبار مواد شیمیایی نصب شود . 3 در بسته نگهداری � . مواد شیمیایی چون اسیدها در ظروف کامال

شوند . در صورت وجود مواد خطرناکی چون تتراکلریدکربن از هواکش موضعی استفاده شود.

5 لوله کشی مواد شیمیایی با رنگ مناسب پوشانده شود تا با . لوله کشی آب اشتباه گرفته نشود.

:ایمنی برق ،حرکت آزاد الکترونها در مسیر اتم را جریان الکتریسته مینامند

که این حرکت به پتانسیل ابتدا و انتهای مسیر و مقاومت سیم بستگی دارد. الکتریسته از نظر زیست محیطی انرژی تمیزی

است به طوری که کشورهای پیشرفته در پی تبدیل سایر انرژیهایشان به این انرژی هستند. در کنار محسنات الکتریسته یا برق، این انرژی دارای خطراتی نیز میباشد که شامل: خطر آتش سوزی ناشی از نقص سیمها و کابلهای برق و خطر برقگرفتگی ناشی از اتصال مستقیم آن با انسان است. در مورد خطر آتش سوزی اقداماتی چون استفاده از فیوز، ، رلههای مغناطیسی و ترانسهای مبدل وحفاظت از سیمها و کابلها توصیه شده است.

فیوز: وسیله ای است که در راه عبور جریان الکتریسته قرارمیگیرد تا سیستم رادر مقابل جریان اضافی محافظت

نماید.فیوزها به دوصورت کلی حرارتی و مغناطیسی وجود دارند. رله مغناطیسی: سیم پیچی است که جهت سیمهای آن خالف

یکدیگر است و چنانچه جریان خروجی مساوی با جریان ورودی نباشد سریع جریان برق قطع خواهد شد.

ترانس مبدل: ترانس بسته به کاربرد کاهنده یا افزاینده بوده وباعث کاهش و افزایش جریان میشود. این سیستم به صورت سیمهایی است که داخل یک ماده شیمیایی خنثی قرار گرفته

است وجریان زیاد باعث ذوب سیمها میشود.و در انتها ما از برق القایی استفاده میکنیم.

حفاظت از سیم وکابل: این حفاظت به صورت انتخاب سیم وعبور جریان مناسب از آن امکانپذیر است . دراین صورت سیم

� زیاد و مقاومت کافی باشد. ) مورد استفاده باید دارای قطر نسبتاجریان گرفتن از یک کابل جهت استفاده از چند دستگاه برقی

وعبور جریان بیشتر از ظرفیت میتواند خطر آتش سوزی داشته باشد.(

جهت حفاظت افراد در برابر خطر برق گرفتگی اقداماتی چونآموزش افراد در رابطه با حفاظت از خود در برابر این انرژی،

و استفاده از وسایل حفاظتی ایمن از Earthاستفاده از سیستم جمله کفش ایمن، دستکش و کاله ایمنی، توصیه شده است.

10000 میلی آمپر و مقاومت 50شدت جریان ایمن حداکثر- اهم توصیه شده است. در 1300-3000 اهم و متوسط 500

برابر شدت جریان ، عبور جریان بیشتر از این مقدار باعث فیبریالسیون بطنی) انقباض سریع، تند ونامنظم تارهای عضالنی

قلب رامیگویند.( میشود.

این انرژی دارای اثرات زودرس و دیررسی است که انسان برقگرفته را گرفتار میکند . این اثرات شامل:

،اثرات زودرس: پرت شدگی فرد برق گرفته، انقباض عضالنیلرزش و شوک میشود که بنا به شدت جریان این عالئم خفیف یا

شدید خواهند بود.اثرات دیررس: اختالالت قلبی و عروقی، آریتمی ضربان قلب، کاهش یا افزایش فشار خون، لخته شدن خون، کاهش حافظه، تیرگی شعور، اختالالت حسی و عصبی،

عفونت عنبیه، کاهش بینایی ، عوارض کلیوی و در نهایت منجر به مرگ میشود.

اما الزم به ذکر است که کلیه این عوارض بستگی به عبور جریاناز بدن، شدت جریان عبوری، مسیر عبور جریان، بافت بدن،

چاقی و الغری و رطوبت بدن دارد.

در مورد شرایط حفاظها به شرح زیر بحث 82- در ماده شماره شده است :

1 وسایل حفاظتی بایستی طوری ساخته شود و مورد استفاده . قرار گیرد که شامل موارد زیر میباشد :

.الف( حفاظت را به طور کامل تأمین کند .ب( از داخل شدن در منطقه خطرناک ، هنگام کار پیشگیری کند .ج( موجب ناراحتی برای کارگر نشود .د( به تولید لطمه وارد نکند.ه( به طور خودکار یا با کمترین تالش به کار افتد .و( متناسب با ماشین و کاری باشد که انجام میشود. ز( بهتر است حفاظت ، جزئی از ماشین باشد

ح( اشکالی برای روغن کاری ، بازرسی ، تنظیم و تعمیر ماشینبوجود نیاورد.

ط( بتواند مدت مدیدی با حداقل مراقبت مورد استفاده قرارگیرد.

.ی( در مقابل فرسودگی و ضربه مقاومت نماید.ک( با دوام بوده در برابر آتش و مواد خورنده مقاومت کند ل( خود حفاظ منبع ایجاد خطر نباشد ) دارای اجزائی نباشد که

موجب حادثه گردد. ( م( نه تنها در برابر مخاطرات احتمالی بلکه در برابر حوادث پیش

بینی نشده نقش حفاظتی ایفاء نماید. انواع حفاظ شامل : مکانیکی ، قفل کننده ، اتوماتیک ، متفرقه

) دو دکمهای ( ، دست بندی ، چشم الکترونیک و پدالی میباشد .

:ایمنی جوشکاری پس از گذشت صد سال از اختراع اولین جوشکاری قوس

الکتریکی، هنوز هم تصوری که مردم از جوشکاری دارند عبارت از مردی است که پشت یک ماسک قرار گرفته و به ایجاد نور

درخشان، دود و جرقه مشغول میباشد. برای بینندگان تلویزیون، جوشکاری یک منظره تماشایی است و فکر یک صنعت سنگین را

تداعی میکند. برای دیگران، جوشکاری با تعمیراتی که روی یک گلگیر معیوب و زنگزده اتومبیل در یک تعمیرگاه انجام میشود

مترادف است. حتی دیدگاه یک مهندس آموزشدیده نیز در مورد � تا حد زیادی به کار روزانه و تجربه شرکتی که جوشکاری، غالبا

درآن کار میکند محدود میشود. با وجود این ، واژه جوشکاری شامل تعداد زیادی از روشهایی است که توسط مهندسان تولید

بهکار گرفته میشود. در حقیقت همین تنوع است که جوشکاری را یک روش غیرقابل جایگزین در تولید صنعتی نموده

است. بسیاری از وسایلی که در زندگی مدرن به آن نیازمندیم، ازساخت دکلهای نفت و نیروگاهها گرفته تا تولید انبوه اتومبیل و

آببندی کپسولهای ترانزیستور، جز از طریق جوشکاری امکانپذیر نمیباشد. با این وصف، جای تعجب است اگر بگوئیم ، تکنولوژی

جوشکاری توسط مهندسان، تکنسینها و صنعتگران به میزان بسیار کمی درک شده است. تأثیر این موضوع در کیفیت ضعیف

محصوالت و نیز از دست رفتن فرصتهای مناسب برای توسعههای چشمگیر صنعتی مالحظه میشود.

به طور کلی جوشکاری فعالیتی است که طی آن دو فلز توسطگرما به هم متصل میشوند و تفاوت انواع جوشکاری در نحوه

تأمین این گرماست.

جوشکاری به دو صورت کلی میباشد: جوشکاری قوسالکتریکی وجوشکاری گازی

جوشکاری قوس الکتریک: عمدهترین نوع جوشکاری است کهدرآن جریان الکتریکی از هوایی که بین الکترود و فلز قرار دارد

عبور میکند و ایجاد جرقهای بزرگ میکند که عامل ایجاد گرماست.

استیلن � جوشکاری گازی: این جوشکاری از سوختن گاز که معموالاست به وجود میآید.وبه دوصورت کاربید و اکسیاستیلن میباشد.

) استیلن در کنار عناصری مثل مس ترکیب قابل انفجار ایجاد میکند و بعد از رعایت کلیه نکات ایمنی باید از متان استفاده

کرد.(

سواالتی در خصوص بهداشت و ایمنی کار

1حادثه را تعریف کنید و چه زمانی اتفاق می افتد؟ -

حادثه یعنی رویداد، واقع و پیش آمد ناگوار و ناخوش آیند پیشبینی نشده که خارج از نظم عومی کار به وقوع می پیوندد و

خسارات مالی و جانی در بردارد. حادثه زمانی اتفاق می افتد که یکی از موارد زیر صادق باشد:

ناتوانی از پیش بینی وقوع آن - ضعف در مقابله با آن - ناتوانی برای فرار از آن -

2انواع حادثه را بیان کنید؟ -

کار با ماشین و وسایل غیراستاندارد یا بدون حفاظت ایمنی -رعایت نکردن استاندارهای انجام کار از سوی مشاغل -مسمومیت ناشی از مواد شیمیایی محیط کار -سقوط و سرخوردن در اثر لغزندگی گرما و سرمای بیش از حد، انفجار ، آتش سوزی، نشت بخارات -

سمی و مانند اینها.

3 عوامل مؤثر در بروز حوادث به چند دسته تقسیم می شوند -نام ببرید؟

1 عوامل فردی -2عوامل محیطی -3عوامل مدیریتی -

4عواقب ناشی از بروز حوادث را نام ببرید؟ -1: عواقب انسانی - حادثه دیدگی کارکنان موجب می شود که افراد حادثه دیده خانواده

آنان،همکاران و خانواده های آنان احساس ناامنی کنند که این امر خود، بر میزان بهره وری کار تأثیر منفی خواهد داشت.

2: عواقب اجتماعی - از نظر اجتماعی با کم شدن نیروی کار، زیانهای اجتماعی عارض می

شود و حضور افراد حادثه دیده در جامعه، اثرات سویی بر روحیه مردم، بویژه جوانان دارد.

3: عواقب اقتصادی - از نظر اقتصادی، عواقب ناشی از بروز حوادث به دو دسته تقسیم می

شند. زیانهای اقتصادی مستقیم شامل وقفه کار، هزینه های درمان - زیانهای

غیرمستقیم که به مراتب بیشتر و گاه تا ده برابر زیانهای مستقیم برآورد می شود.

5(4- راههای پیشگیری از حادثه را نام ببرید؟)مورد پیش بینی حادثه و جلوگیری از بروز آن با برقرار کردن نظم

کارگاهی، رفع موانع مختلف بر سر راه کارکنان، رفع لغزندگی زمین، رفع عوامل سقوط، تعیین نقاط حادثه خیز در ساختمان و

دستگاهها، جایگزین کردن موارد و روشهای مخاطره آمیز با روشهای سالم.

تشکیل کمیته های امداد و عملیات نجات و شناسایی امکانات -پزشکی اطراف محل برای امداد رسانی هر چه سریعتر به افراد

حادثه دیده. تدوین آیین نامه های الزم و مقررات مناسب برای پیشگیری از -

بروزحادثه سعی در ایجاد انگیزه های رفتاری برای کارکنان، به منظور -

کاربرد وسایل ایمنی و حفاظتی و تفهیم این موضوع به آنان که � نباید اول حادثه رخ دهد و بعد وسایل ایمنی مورد استفاده حتما

قرار گیرد.

وظایف شاغالن در پیشگیری از حوادث را توضیح دهید؟ - آگاه شدن از خطرات احتمالی از محیط کار و شغلی که تصدی -

آن را برعهده دارند. ، استفاده از وسایل حفاظتی و ایمنی مانندعینک، کاله، گوشی -

ماسکاطمینان از سالمت کار ماشینها پیش از آغاز کار با آنها - حفظ آرامش فردی، پرهیز از عجله و شتاب در انجام کارها و -

بویژه زمان تمام شدن ساعت کار موظف خودداری از انجام کار با ماشین های خطرآفرین به هنگام بروز -

عصبانت یا عجله و شتاب.

7وظایف کارفرمایان را در پیشگیری از حوادث نام ببرید؟ - تأمین محیط کار ایمن بر اساس ضوابط و قوانین و مقررات -

ملی و بین المللی تأمین وسایل ایمنی و حفاظتی برای تک تک مشاغل و -

محیطهای کار به طور جداگانه و برای هر یک به تناسب نوع و میزان خطر آفرینی آنها

تأمین وسایل کمکهای اولیه مناسب - تأمین تسهیالت الزم برای آموزش کارکنان نسبت به حوادث و -

وسایل ایمنی.

8 وظایف مسؤول بهداشت حرفه ای یا پزشک در پیشگیری از -حوادث را نام ببرید؟

مشاوره با مدیر کارخانه برای امور پیشگیری از بیماریهای -شغلی و حوادث

انجام معاینات پیش از اشتغال یا اخذ کارت معاینه بهداشت از -مراکز دارای صالحیت.

ارزیابی توانایی داوطلب برای انجام کاری که قرار است -مسئولیت آن را برعهده بگیرد.

تعیین حد تحمل کارکنان برای انجام کارهای مربوط به آنان -تدوین آئین نامه های اختصاصی برای سالمت محیط کار -آموزش کارکنان و آماده نمودن آنان برای رویایی با خطر -

9عوامل مهم ایجاد آتش را توضیح دهید؟ -

اکسیژن هوا در بیشتر محیط های کار، به مقدار کافی وجود -دارد.

دمای الزم برای آغاز آتش سوزی از منابع گوناگون ایجاد شده -است و به وسیله هدایت جابه جایی و تشعشع منتقل می شود.

مواد اشتعال پذیر یا سوختنی که به اشکال جامد، مایع و گاز در -محیط کار یافت می شوند.

مهمترین مواد اشتعال پذیر یا سوختنی در محیط کار کدامند؟ -1گاز طبیعی در سیستم های لوله کشی -2گاز مایع در کپسول -3فلزات اشتعال پذیر مانند: سدیم، پتاسیم، آلومینیوم،منیزیوم -4الکتریسته -5مواد منفجره -6 سوختنی های جامد که پس از سوختن مقداری خاکستر از -

خود به جای می گذارند.

11روشهای مهار آتش سوزی را بیان کنید؟ -1 برای خاموش کردن آتش سوزی های حاصل از مواد سوختنی -

جامد، بهترین راه سردکردن با استفاده از آب است با پاشیدن آب بر روی آتش می توان شعله را خاموش کرد.

2 برای مهار آتش سوزی حاصل از مواد سوختنی گازی هم -استفاده از مواد خاموش کننده پودری توصیه می شود.

3 برای خاموش کردن آتش حاصل از مواد سوختنی مایع، از آب -نمی توان استفاده کرد. برای خاموش کردن این نوع آتش سوزی باید از خاموش کننده های پودری و گازی استفاده کرد به طوری

که این مواد مانع رسیدن اکسیژن هوا به سطح مواد مایع مشتعل شوند.

12ویژگی های افراد حادثه پذیر چیست؟ -

،افراد حادثه پذیر افرادی هستند حواس پرت، عصبانی، ترسودارای روحیه ماجراجویی، خودنما، خود بزرگ بین.

13 فراوانی درصد حادثه در اندامهای گوناگون بدن چگونه -است؟

اول : دست و مچ دست، ساعد، بازودوم : پا، مچ و ساق پا سوم : سر و گردنچهارم : شکمپنجم : سایر اندامها

14 نقش سازمان بین المللی کار در پیشگیری از حوادث -چیست؟

هدف این سازمان که یکی از سازمانهای وابسته به سازمان مللمتحد است، باالبردن استاندارد کار، وسایل مربوط به تأمین رفاه

آسایش و آزادی کارگران در تمام دنیاست.