عوارض دخانیات

تهیه کننده: علیرضا شهرکی کارشناس بهداشت محیط

مقدمه:

مدارک و شواهد علمی نشان داده است که استعمال

دخانیات عمده ترین مشکل قابل پیشگیری بیماریها در

جهان است که تاثیر مخربی بر سالمت افراد و بهداشت

عمومی دارد.

اعتیاد به سیگار شایعترین، سخت ترین و بدترین نوع اعتیاد

است که بسیاری از بیماریها را به همراه خود دارد و ترک

آن باعث بازگشت سالمتی فرد خواهد شد. استعمال

دخانیات مهمترین عامل مرگهای قابل پیشگیری است.

چرا بسیاری از افراد سیگار می :کشند

آگاهی در مورد مضرات سیگار ( عدم1 ( نداشتن اعتماد به نفس کافی 2

( خودنمایی 3( احساس آرامش و خوشایندی کاذب4( جو خانوادگی نامطلوب5( نداشتن مهارتهای الزم برای زندگی6( فقر7( بیکاری8( نبود نظارت خانواده به خصوص در دوران نوجوانی9

( رفتارهای ضداجتماع10

تعریف اعتیاد:

هر کار یا عملی که وابستگی به وجود آورد، حال این عمل هر چه

که باشد سیگار نیز یکی از مواد اعتیادآور است که کشیدن آن

به سرعت باعث وابستگی به آن و دروازه ورود به دنیای اعتیاد

است.به عبارت دیگر اعتیاد عبارتست از یک تمایل غیر طبیعی

نسبت به یک ماده مخدر که فرد نسبت به آن وابستگی جسمی

.و روحی پیدا می کند

توتون

توتون تنها گیاه در جهان است که دارای ماده ای به نام

نیکوتین است. اگر مقدار بسیار کمی از این ماده ی بسیار

سمی وارد جریان خون انسان شود در مدت زمان کمتر از یک

ساعت شخص را خواهد کشت. اگر چه دود توتون دارای مقدار

بسیار ناچیزی از نیکوتین بوده و کشنده نیست، اما به سالمتی

ما آسیب می رساند.

اثرات زیست محیطی سیگار

95نبوده و درواقع اغلب فيلترهای سيگار تجزیه پذیر در طبيعت-1

سلولزاستات می باشند، که سالها طول درصد آنها از جنس پالستيک

ميکشد تا در طبيعت تجزیه و به چرخه محيط زیست بازگردند.

ماده شيميایی وجود دارد که حيوانات 165- در ته سيگارها بيش از 2

کوچک و پرندگان ممکن است آنها را با غذا اشتباه گرفته و

ببلعند.بلعيدن ته سيگار منجر به سوء تغذیه، بی اشتهایی و یا مصرف

نکردن غذا در حيوان و یا پرنده می شود. چراکه ته سيگار ميتواند

مجاری گوارشی را مسدود و از هضم غذا جلوگيری کند. و یا با گير

کردن و انباشته شدن در مجاری گوارشی حيوان احساس سيری و

پری کاذب کرده و از غذا دست بکشد.

سال زمان 5- ته سيگارها برای تجزیه شدن در طبيعت حداقل به 3

نيازدارند.

- فرآیند خشک کردن برگهای تنباکو و یا تهيه کاغذ برای کاغذ سيگار 4

یکی از عوامل جنگل زدایی به ویژه در جوامع توسعه نيافته ميباشد.

مواد شيميایی خطرناک موجود در سيگار:

ماده شيميایی ميباشد. تنباکو 4000سيگار حاوی

700 ماده سرطانزا و بيش از 60حاوی بيش از

ماده افزودنی )نگهدارنده ها، طعم دهنده ها(

است.

ماده اثر

مونوکسیدکربن کاهش انتقال اکسیژن

مونوکسیدکربن سموم مژکی

اسید هیدروسیانید سموم مژکی

آکرولین سموم مژکی

فرمالدئید سموم مژکی

اکسیدنیتروژن سموم مژکی

هیدرازین سرطانزا

ونیلکلراید سرطانزا

نیروزامین سرطانزا

: است بخش دو شامل سیگار دودگازی: 1 ای- 2بخش ذره بخش

ماده اثر

قطران سرطانزا

هیدروکربن حلقوی

سرطانزا

نیکوتین اعتیادآور-محرک

فنل سرطانزا

کرزول سرطانزا

بنزوپیرن سرطانزا

ایندول سرطانزا

کاتکول سرطانزا

نیکل-ارسنیک سرطانزا

بخش گازی:درصد دود سیگار را شامل می شود و اکثرا از 85 بخش گازی

اکسیژن، نیتروژن و اکسیدکربن تشکیل می گردد. مهمترین مواد بخش گازی شامل:

coالف( مونواکسیدکربن این ماده میل ترکیبی زیادی با هموگلوبین خون دارد. در رقابت

با اکسیژن برای ترکیب با هموگلوبین پیروز می شود و در نتیجه، انتقال اکسیژن به بافتها کاهش می یابد. بدن برای

جبران کاهش اکسیژن بافتی، تعداد سلولهای رساننده اکسیژن)گلبولهای قرمز( به بافتها را افزایش می دهد و در

نتیجه پلی سیتمی)افزایش غلظت خون( به وجود می آید.

درصد و در 1و هموگلوبین در افراد طبیعی co ترکیب درصد است. افزایش سطح ترکیب 15 تا5سیگاریها

مونواکسیدکربن با هموگلوبین و کاهش اکسیژن رسانی بافتی ناشی از آن سبب خستگی زودرس، کاهش قدرت عضالنی،

عوارض پوستی و عوارض عصبی می گردد.

ب- سیانوتوکسینها یا سموم مژکیمخاط مجاری تنفسی با سلولهای مژکدار پوشیده شده است که

وظیفه آنها پاکسازی مجاری تنفسی از گرد و غبار و مواد آالینده راههای تنفسی است. سموم موجود در دود سیگار سبب فلج شدن این مژکها و اختالل در عمل پاکسازی ریه

میگردد و به ناچار سیستم تنفسی برای پاکسازی خود از مواد زاید به سرفه متوسل گشته، این مواد را با خلط خارج می

کند.

بخش ذره ای: درصد دود سیگار را شامل می شود. این ذرات 15بخش ذره ای

میکرون هستند و در هرمیلیمتر مربع حدود سه 0.5به اندازهمیلیارد ذره وجود دارد که تا بخشهای انتهایی ریه می

رسند.مهمترین مواد بخش ذره ای شامل نیکوتین و قطران است.

جریان دود سیگار: جریان اصلی و جریان کناری

جریان دود اصلی به هنگام پک زدن مستقیما

وارد دهان فرد سیگاری می شود.

جریان دود کناری از نوک مخروطی و مشتعل

سیگار وارد هوا شده که افراد غیر سیگاری آنرا

استنشاق می کنند. این جریان که فیلتر نمی

شود شامل مواد شیمیایی است که اغلب در

غلظتهای باالتری نسبت به جریان اصلی وارد

هوا می شود. مواد شیمیایی سرطانزا و نیتروز

برابر بیشتر از جریان دود 50آمینها با غلظت

.اصلی وجود دارد

هزینه روزانه مصرف سیگار:

سرپرست مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل

دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

گفت:

بر اساس برآوردهای انجام شده، هزینه

روزانه مصرف دخانیات در کشور در حدود

میلیارد تومان است. 5

سیگاریهای ایرانی در حدود 78طبق آمارهای وزارت بهداشت، در سال

ساله کشور سیگاری 69 تا 15 درصد از جمعیت 11.7 13بودند. دو سوم این جمعیت اولین سیگار خود را در

دقیقه یک نفر بر اثر 2.5سالگی کشیده اند. در هر مصرف سیگار و عوارض آن در ایران فوت می کنند.

درصد کل جمعیت کشور 14.6در حال حاضر در کشور ما درصد و در 27.2سیگاری هستند، این رقم در مردان

در صد است.3.4زنان درصد کمتر 15 سال،40-25درصدسیگاریها بین 55حدود سال دارند. 40 درصد بیشتر از 30 سال و حدود25از

درصد از سیگاریها در 82این آمارها نشان می دهد که سال شروع به سیگار کشیدن کرده اند.15سنین زیر

50000میزان مرگ و میر ناشی از سیگار در ایران حدود 200000 سال آینده به 20نفر در سال است که طی

.نفر خواهد رسید

چند ترکیب سرطانزا در سیگار:

ماده در پی احتراق ناقص مواد این(: benzopyreneبنزوپیرین) -1ارگانیک تولید میشود. بسیار جهش زا و سرطانزا میباشد.

(: از واکنش نیکوتین و سایر ترکیبات nitrosamine-نیتروزامین)2با نیتریت تنباکو تولید میشود. این ماده نیز سرطانزا است.

(: مایع فرار و معطری است که به عنوان حالل acetone-استون)-به کار میرود )مثال درالک پاک کن های ناخن(. استون به

پوست، دهان، کلیه ها، کبد و اعصاب آسیب رسانده و باعث نواقص مادرزادی میشود.

(: باعث درماتیت تماسی )التهاب پوست( aluminium-آلومینیوم)-و آلزایمر میشود.

(:در تماس با آلوئول های ششها یک ماده ammonia- آمونیاک)-بسیار خورنده است.

-( سمی (: TOLUENتولوئن بسیار ماده یک ) ( مورد تینر رنگ های کننده رقیق در که است

. میگیرد قرار استفاده

( قطران- یا و صمغ (: TARتار ترکیبی تار   صدها از و است چسبناک و ای قهوه مانند،

پلی ) هیدروکربنهای مختلف شیمیایی مادهغیر ترکیبات و آروماتیک های آمین آروماتیک،

و( سرطانزا سمی، آنها از بسیاری که ارگانیک . تاراز است یافته تشکیل میباشند، زا جهش

حاصل گیاهی مواد سایر و تنباکو سوختنپک. هنگام که میباشد ریزی ذرات تار میشود

تجمع آنجا در و شده ها ریه وارد سیگار به زدن . حدود در یابد دود 70می در موجود تار درصد

میکند رسوب ها ریه درون . سیگار

مانند دوده موجود در دودکش، درون ریه های تار

شما را بصورت یک الیه ی چسبناک می پوشاند.

نخ سیگار دود میکند ساالنه 20فردی که روزانه

گرم )یک فنجان پر( تار وارد ریه های خود 210

میکند. بو و رنگ سیگار مربوط به تار است. تار

همچنین بروی پرزهای )سیلیا و یا مژکها(  ریه ها

چسبیده و عملکرد طبیعی آنها را مختل میکند.

این پرزها با حرکت روبه باال باعث خارج شدن

مواد زاید، میکروبها، گردوغبار و آلودگی ها از

ریه ها میشوند. تار میتواند بروی لباس و یا

پوست بدن نیز بچسد. آخرین پک سیگار دو برابر

بیشتراز نخستین پک  سیگار حاوی تار میباشد.

: سیگار استعمال مضرات1 - ها،- سکته قلبی، ایست عروقی، قلبی بیماریهای به ابتال

. قلبی حمله ریسک عروق تنگی و خون پرفشاریزیر سیگاری افراد 5سال 40درافراد از بیشتر برابر

. است سیگاری غیراین- ) 2 در آمفیزم نظیر ریوی مزمن انسدادی بیماریهای

بزرگ ها ریه های حبابچه یا و هوایی های کیسه بیماریها، ریه کارایی کاهش به منجر که میشوند گشاد و

کیسه ترکیدن نفس، تنگی اکسیژن، دریافت کاهشسینه قفسه شدن بزرگ و ریه عفونت هوایی، های

برونشیت( ، های ) مزمنمیشود راه تخریب و التهاب بهاشکال هوایی، های راه تنگی به که میشود گفته هوایی

خلط و مزمن های سرفه نفس، تنگی تنفس، در ) ششها ظرفیت کاهش ، میگردد منجر غلیظ و چسبناک

. ریه سرطان و

نواقص مادرزادی، تولد نوزاد کم وزن، تولد جنین مرده، -3

کاهش جریان خون به جنین داخل رحم وافزایش سقط جنین.

گرم سبکتر از نوزادان زنان 200نوزادان زنان سیگاری حدود

غیر سیگاری میباشند. زنانی که سیگار میکشند، احتمال اینکه

درصد بیشتر است.33نوزاد مرده بدنیا آورند

سرطان های دهان، حنجره، زبان، لب ها، گلو، مثانه، -4

پانکراس، مری، معده، کلیه و دهانه رحم. محققان دانشگاه

فلوريدا مي گويند، دود سيگار مي تواند سلول هاي طبيعي سينه

را از ترميم قسمت هاي آسيب ديده خود باز دارد و منجر به

.ابتال به سرطان سينه شود

افزایش حاملگی های خارج رحمی، تاخیر در آبستن شدن -5

سال به جلو می 5زنان، یائسگی زودرس)سیگار یائسگی را

اندازد(، افزایش دردهای قاعدگی.

نخ سیگار در روز شانس ابتال به آب 20-آب مروارید )استعمال 6

مروارید را دو برابر میکند( ، آسیب به اعصاب چشم، سوزش

چشمها و اشک ریزش.

-کاهش قوه حافظه و توانایی های شناختی.7

( که باعث ترومبوز )لخته خونی( در BUERGER-بیماری برگر)8

سرخرگ ها و سیاهرگ های دست و پا میشود و میتواند به

قانقاریا و قطع عضو نیز بیانجامد.

-ناتوانی جنسی در مردان و کاهش اسپرم مردان.9

-کند شدن جریان خون به اندامها.10

-تضعیف سیستم ایمنی بدن. سیگاری ها بیشتر به 11

سرماخوردگی، آنفلوآنزا و دیگر بیماریهای عفونی مبتال میشوند

و دوره نقاهت آنها نیز طوالنی تر است.

-چین و چرک پوست به علت کاهش جریان خون به پوست.12

-افزایش احتمال ابتال به عارضه پوستی پسوریازیس. افراد 13

سیگاری دو برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری ممکن است به

پسوریازیس مبتال شوند.

-افزایش پوسیدگی دندانها، بیماریهای لثه ای و زرد شدن 14

دندانها. سیگار تعادل شیمیایی درون دهان را بر هم زده و

تشکیل پالک و زرد شدن دندانها را تسهیل میکند.

-افرادی که سیگار برگ و یا پیپ میکشند دود کمتری را به ریه 15

های خود فرو میبرند و نسبت به افرادی که سیگار معمولی

استعمال میکنند کمتر به سرطان ریه مبتال میشوند )البته

نسبت به افراد سیگاری و نه غیر سیگاری(. اما ریسک ابتال به

سرطان دهان، حنجره و مری در آنها بیشتر است.

-افرادی که تنباکوی جویدنی و انفیه تر استعمال میکنند بیشتر 16

به سرطانهای دهان، مری و حنجره مبتال شده و آسیب های

بسیار جدی ای به دندانها و لثه های خود وارد میسازند.

-بوی بد دهان، بد رنگ شدن دندانها و تحلیل استخوانهای فک و 17

دندانها.

-کاهش و یا از دست رفتن احساس چشایی و بویایی، تغییر در 18

میزان ترشح بزاق دهان، خشکی دهان.

-تغییر رنگ قهوه ای و یا زرد رنگ ناخنها و انگشتان دست.19

-تشدید سوزش سر دل و ترش کردن.20

-سیگار کشیدن احتمال لخته شدن خون را افزایش میدهد.21

مضرات قرار گرفتن در معرض دود سیگار:

-احتمال ابتال به عفونت گوش، آسم، حمالت حساسیتی، التهاب 1

لوزه ها وذات الریه در کودکانی که در معرض دود

سیگاروالدین خود قرار دارند، بیشتر میباشد.

- ابتال به بیماریهای قلبی و ریوی و سرطان ریه.2

-افزایش بروز واکنش های حساسیتی چرا که دود سیگار یک 3

ماده حساسیت زا است.

-سر درد، حالت تهوع، خواب آلودگی، کاهش اکسیژن خون، 4

افزایش فشار خون و ضربان قلب.

-تشدید آسم، آلرژی و سایر بیماریها.5

-افزایش ریسک سقط جنین و نواقص مادرزادیتحقيقات نشان 6مي دهد استعمال دخانيات در دوران بارداري و قرار گرفتن در

معرض سرب پس از تولد نوزاد در بروز يك سوم موارد اختالل بيش فعالي و كمبود دقت و قدرت تمركز كودكان نقش دارد.

-میزان نیکوتینی که یک کودک دریافت میکند به این شرح است: 7چنانچه پدر وی سیگاری باشد مانند آنست که خود کودک

نخ سیگار میکشد، چنانچه مادر کودک سیگاری باشد 30ساالنه نخ در سال و چنانچه هر دو والدین کودک 50این تعداد به

نخ سیگار 80سیگاری باشند مانند آنست که خود کودک ساالنه میکشد.

50-زنان غیر سیگاری ای که شوهرانشان سیگاری هستند 8درصد بیشتر احتمال دارد به سرطان ریه مبتال شوند.

:اثرات دراز مدت نيكوتين- فشار خون باال1- انسداد عروق خوني و در پي آن سكته قلبي و مغزي2 C- كاهش ويتامين 3-كاهش كارايي سيستم ايمني بدن4- سرطان دهان، گلو، حنجره و ريه5- برونشيت و آمفيزم6- زخم معده7- كاهش وزن8- كاهش حواس بويايي و چشايي9

- چين و چروك پوست 10

.- ناباروري در مردان11

دليل مهم براي ترك سيگار اشاره مي كنيم:

- ظاهر آراسته تر با حذف لكه هاي روي انگشتان و 1دندانهايتان.

- حذف بوي بد دهان ناشي از كشيدن سيگار و تنفس راحت 2تر.

- حذف بوي سيگار از لباس، مو، و بـدنـتـان و تـمـام 3وسـايـلـي كه با آنها سروكار داريد.

- پيشگيري از پيدايش چين و چروك زودرس در پوست 4صورتتان.

- حذف مشكالت تنفسي از قبيل: خس خس حين تنفس، 5سرفه، برونشيت مزمن، و از همه مهمتر سرطان ريه.

- بازيافت دوباره حس بويايي و چـشايي كـه بـر اثر استعمال 6سيگار از حساسيتشان كاسته شده است. دوباره طعم واقعي

غذايتان را احساس خواهيد كرد.

-احساس سرزندگي و شادابي دوباره در زندگي، افزايش 7 . قواي جسماني

- خواب بهتر و راحت تر. 8

- كاهش خطرات بيماري هاي قلبي، نـفـخ، فـشـارخـون بـاال، 9تـپـش قـلـب، زخـم مـعده، برگشت اسيد معده، سرطان دهان

و تعداد بيشماري از سرطان هاي گوناگون.

بيماري و عارضه هاي گوناگون. 50- كاهش بيش از 10

- دوباره كنترل رفتار خود را به دست خواهيد آوريد و با 11رهايي از زنـدان اعـتـيـاد بـار ديگر حس آزادي را باز پس

خواهيد گرفت.

- كاهش خطر آسيب رسيدن به نوزاد در زنان باردار. 12

- افزايش طول عمر )افرادي كه به طور مستمر سيگار مي 13 سال از عمر خود را از دست مي 16كشند به طور متوسط

دهند(

فراهم آوردن يك محيط سالم و سالمت براي كودكان وتمام -14 افرادي كه با آنان زندگي مي كنيد.

-الگوي مناسبي براي فرزندانتان خواهيد بود . 15

- حذف هـزيـنـه هـاي خريد سيگار كه قابل توجه بوده و مي توان 16آن را صرف امور بهتري كرد.

- رهايي از صدها ماده سمي و سرطان زاي موجود در سيگار. 17

- تردد و مسافرت به وسيله قطار، هواپيما و اتوبـوس بـراي شـما 18و ديـگر افراد سهل تر و دلپذيرتر خواهد شد.

- ديگر در محل كارتان مجبور نيستيد براي سيگار كشيدن از اتاق 19خارج شويد!

- بـا تـرك ايـن عـادت نـادرسـت اعـتـمـاد بـه نـفس خود را 20افزايش دهيد و به اراده خودتان بباليد.

. - از دنبال جا سيگاري گشتن خالصي مي يابيد21

: برخي از فوايد ترك سيگار در سنين باال عبارتند از

كاهش خطر ابتال به سرطان و بيماري هاي ريوي - 1

- برخورداري از قلب و ريه هاي سالمتر 2

- جريان خون بهتر3

- شرايط بهداشتي سالم تر براي افراد غيرسيگاري خانواده به 4

ويژه كودكان. مصرف سيگار نه تنها به كاستن طول عمر منجر

هزار نفر شده و 390مي شود، بلكه هر ساله سبب مرگ

.ميليون ها نفر ديگر را دچار ناتواني مي كند