สั�มมนาชี�ววทยาสัม�นไพรไพล

เสันอ อาจารย�ดอเลาะ ดาล�

 ไพลZingiber cassumunar Roxb

มหั�ศจรรย�ของสัม�นไพรไพล

ความสำาคญและที่��มา

ไพลเป็�นไม�ล�มล�ก สั�วนท� ใชี� คื#อ เหัง�าใชี�ท�$งเหัง�าสัดและเหัง�า แหั�ง และสัก�ดเอาน&$าม�นไพลผสัมก�บน&$าม�นสัม�นไพรอ# นหัร#อ

ผสัมน&$าผ)$ง น&$ามะนาว นม ท&าเป็�นเคืร# องสั&าอาจ โลชี� นบ&าร�ง ผว และคืร�มแก�อาการเคืล+ดข�ดยอก แก�เหัม# อย แก�อาการ

ป็วดบวม ต่�างๆ ไพล เป็�นสัม�นไพรท� นยมน&ามาสัก�ดเอาน&$าม�นไพลแล�วผสัม

ก�บสัม�นไพรชีนดอ# นมาท&าเป็�นเคืร# องสั&าอาจ คืร�มบ&าร�ง ผสัม น&$าผ)$งและดอกอ�นชี�$นกลายเป็�นแชีมพ. ท&าเป็�นคืร�มแก�เคืล+ด

ข�ดยอก แก�เหัม# อย แก�อาการป็วดบวมของข�อเท�า พ#ชี สัม�นไพรไพลม�ป็ระโยชีน�มากหัมาย สัรรพคื�ณหัลากหัลาย

ความหมายของสำม�นไพร

สำม�นไพร “ ” หัมายถึ)ง พ#ชีท� ใชี�ท&าเป็�นเคืร# องยา สั�วน ยา “ สัม�นไพร หัมายถึ)ง ยาท� ได�จากสั�วนของพ#ชี สั�ต่ว� และแร�

” ซึ่) งย�งมได�ผสัมป็ร�ง หัร#อ แป็รสัภาพ สั�วนการน&ามาใชี� อาจด�ดแป็ลงร.ป็ล�กษณะของสัม�นไพรใหั�ใชี�ได�สัะดวกข)$น

เชี�น น&ามาหั� นใหั�ม�ขนาดเล+กลง หัร#อ น&ามาบดเป็�นผง สัม�นไพรนอกจากจะน&ามาใชี�ป็ระโยชีน�เป็�นยาร�กษาโรคืแล�ว

ย�งสัามารถึน&ามาใชี�ป็ระโยชีน�ทางด�านอ# นๆอ�ก เชี�นน&ามาบร โภคืเป็�นอาหัาร อาหัารเสัรมสั�ขภาพ เคืร# องด# ม สั�ผสัม

อาหัาร และสั�ย�อม ต่ลอดจนใชี�ท&าเคืร# องสั&าอางอ�กด�วย

ค�ณสำมบั ติ�ของสำม�นไพร

1. ท&าลายหัร#อย�บย�$งเชี#$อโรคื2. สั�งเสัรมการสัร�างภ.มคื��มก�นโรคื3. บรรเทาอาการเจ+บป็4วย และป็ร�บสัภาพร�างกาย

ใหั�เป็�นป็กต่4. ม�ผลข�างเคื�ยงหัร#อต่กคื�างน�อยมาก เน# องจาก

เป็�นสัารธรรมชีาต่

สำม�นไพรแบั�งติามหลกว�ชาออก เป็"น 2 สำาขา

สำม�นไพรแผนโบัราณ สำม�นไพรแผนป็%จจ�บัน แบั�งออกเป็"น 2

ป็ระเภที่ 1. สำม�นไพร ไที่ยแผนโบัราณ

2. สำม�นไพรจ�นแผนโบัราณ

คืวามร. �เบ#$องต่�นเก� ยวก�บไพล

ช(�อว�ที่ยาศาติร* : Zinggiber cassummunar Roxb. Zingiber montanum (Koenig) Link ex

ช(�อที่+องถิ่��น ป็.ลอย, ป็.เลย, ม$นสัะล�าง, ว�านไฟ ช(�อสำามญ : ป็.ลอย ป็.เลย ไพล ม$นสัะล�าง ว�าน ไฟ ช(�ออ(�นๆ : ป็.เลย (ภาคืเหัน#อ), ว�านไฟ (ภาคือ�สัาน)

พ�นเลย (Phan-loei) เขมร ป็7นเลย (Phan-loei) ช(�อวงศ* : Zingiberaceae

ลกษณะที่างพฤกษศาสำติร*

ไม�ล�มล�ก สั.ง 0.7-1.5 ม. ม�เหัง�าใต่�ดน เป็ล#อกนอกสั� น&$าต่าลแกมเหัล#อง เน#$อในสั�เหัล#องแกมเข�ยวม�กล น

เฉพาะ แทงหัน�อหัร#อล&าต่�นเท�ยมข)$นเป็�นกอป็ระกอบ ด�วยกาบหัร#อโคืนใบหั��มซึ่�อนก�นใบเด�ยวเร�ยงสัล�บ ร.ป็

ขอบขนานแกมใบหัอก กว�าง 3.5-5.5 ซึ่ม. ยาว 18-35 ซึ่ม. ดอกชี�อ แทงจากเหัง�าใต่�ดน กล�บดอกสั�นวล

ใบป็ระด�บสั�ม�วง ผลเป็�นผลแหั�ง ร.ป็กลม

ข+อม0ลที่างว�ที่ยาศาสำติร* เหัง�าไพลท� ใชี�เป็�นยาคืวรม�อาย�ไม�ต่& ากว�า 3 ป็9 จะม�น&$าม�นหัอมระเหัย

ป็ระมาณ 0.8 % ซึ่) งม�องคื�ป็ระกอบ หัล�กเป็�นสัารกล��ม terpenoid และ phenylbutanoid เชี�น a-pinene , sabinene, a-

terpinene, terpinen-4-o1 เป็�นต่�น และม�สัารสั�เหัล#อง ชี# อcurcumin ไพลเป็�นยาลดการอ�กเสับ แก�เคืล+ด ข�ดยอก แก�ป็วด

โดยท&าการศ)กษาทางด�านเภสั�ชีวทยาของ น&$าม�นไพล พบว�า ม�ผลลดการอ�กเสับได�

คืร�มไพลสัามารถึร�กษาอาการ ป็วดเม# อยกล�ามเน#$อ ป็วดข�อ และอาการเคืล+ดข�ดยอกได� และนอกจากน�$ ย�งพบว�าน&$าคื�$น

จากเหัง�าไพลม�ฤทธ; ท&าใหั�ป็ลายป็ระสัาทชีา จ)งท&าใหั�ลดอาการ ป็วดเม# อยได�

สำรรพค�ณและว�ธี�ใช+

1.ใชี� เหัง�าสัด 4 - 5 แว�น ต่&าใหั�ละเอ�ยดคื�$นเอาแต่�น&$า เต่ม เกล#อคืร) งชี�อนชีา ใชี�ร�บ ป็ระทานหัร#อฝนก�บน&$าป็.น ใสัร�บ

ป็ระทาน2. ใชี�เหัง�าแหั�งบดเป็�นผง 1/2 ถึ)ง 1 ชี�อนชีา ชีงน&$าร�อนด# ม แก�

  ท�องอ#ด ท�องเฟ=อ3. ใชี�เหัง�าไพลแก�สัามารถึบรรเทาอาการป็วดเม# อย และเคืล+ด

ข�ดยอกได� เพราะม�น&$าม�นหัอมระเหัยท� สัามารถึลดอาการ อ�กเสับ และลดอาการป็วดได�เน# องจากม�ฤทธ;เป็�นยาชีาเฉพาะ

แหั�ง4.ใชี� น&$าม�นสัก�ดจากเหัง�าไพล ทานวดแก�ป็วดบวม

5.ใชี� เหัง�าไพลสัด ต่&าคื�$นน&$าทาบรเวณท� ป็วดเม# อย ข�ดยอก เหัง�าไพลสัด ต่&าละเอ�ยดผสัมเกล#อเล+กน�อย คืล�กเคืล�า

ใหั�ท� ว แล�วน&ามาหั�อผ�าท&าเป็�นล.กป็ระคืบ อ�งไอน&$าใหั� คืวามร�อน ป็ระคืบบรเวณท� ป็วดเม# อย เชี�า- เย+น จนกว�า

จะหัาย6. ใชี�เหัง�าสัดหัร#อแหั�งบดเป็�นผงใหั�กน แก�อาการ

ท�องร�วง บด ข�บลม สัมานแผลในล&าไสั� ขยาย หัลอดลม ร�กษาโรคืหัอบหั#ดอ�อนๆ ลดการเกร+ง ของล&าไสั�

การขยายพนธี�*

ต่�องเต่ร�ยมเหัง�าพ�นธ��ท� หั�วพ�นธ��ม�อาย�มากกว�า 1 ป็9 ม�ต่า สัมบ.รณ� ไม�ม�โรคืแมลงเข�าท&าลาย ป็ล�อยใหั�หั�วพ�นธ��พ�กต่�ว

ในระยะเวลาหัน) ง แล�วท&าการแชี�ใน Indole acetic acid (IAA) ท� ระด�บคืวามเข�มข�น 250 ppm เป็�นเวลา24 ชีม. จะชี�วยกระต่��นใหั�หั�วไพลงอกได�เร+วข)$น จะท&าใหั�ได�

ผลผลต่สั.งข)$น โดยแบ�งหั�วพ�นธ��ใหั�ม�น&$าหัน�ก 100 กร�ม/ หั�ว ม�ต่า 3-5 ต่า และชี�บท�อนพ�นธ��ด�วยสัารเคืม�

ป็=องก�นเชี#$อราก�อนป็ล.ก อ�ต่ราการใชี�พ�นธ��/ ไร� ป็รมาณหั�ว พ�นธ��ท� ใชี� 960 กโลกร�มต่�อไร�

การป็ล0ก

สำามารถิ่ที่าได้+ 2 ว�ธี� ค(อ1. ป็ล.กโดยใชี�เหัง�า ต่�ดเป็�นท�อน ๆ ชี�บด�วยสัารเคืม�ป็=องก�นเชี#$อ

รา ท$งไว�สั�กคืร. � แล�วท&าการป็ล.กลงในแป็ลงท� เต่ร�ยมไว� ระยะ ระหัว�างต่�นและระหัว�างแถึว 25x27 เซึ่นต่เมต่ร และกลบ

ดนใหั�มด หันาป็ระมาณ 2-3 ซึ่ม. คืล�มด�วยฟางหัร#อใบหัญ้�า คืาต่ากแหั�ง หันาป็ระมาณ 2 น$ว รดน&$าท�นท�

2. ป็ล.กโดยใชี�เหัง�าเพาะใหั�งอกก�อน โดยท&าการเพาะเหัง�าท� ต่�ด เป็�นท�อน ๆ ในกระบะทราย ใหั�แทงยอด แต่กใบป็ระมาณ 2-

3 ใบ จ)งย�ายลงป็ล.กในแป็ลงป็ล.ก

การเก4บัเก��ยว

ระยะเวลาเก+บเก� ยว ต่�$งแต่�เร มป็ล.กจนถึ)งว�นท� เก+บเก� ยวผลผลต่ไพลจะใชี�ระยะเวลานาน 2-3 ป็9

เป็�นระยะเวลาท� เหัมาะสัม ในการน&าไพลไป็สัก�ด น&$าม�น จะได�ป็รมาณน&$าม�นมาก และม�คื�ณภาพ

เก+บหั�วไพลชี�วงเด#อนมกราคืม - ม�นาคืม จะ สั�งเกต่เหั+นต่�นไพลแหั�งและฟ�บลงก�บพ#$น หั�าม

เก+บหั�วไพลขณะท� เร มแต่กหัน�อใหัม� เพราะจะท&าใหั�ได�น&$าม�นไพลท�ม�ป็รมาณและคื�ณภาพต่& า

วธ�การเก+บเก� ยว

ใชี�จอบ เสั�ยมข�ด หัร#อนยมใชี�อ�เทอร� (อ�จก) ข�ด เหัง�าไพลข)$นมาจากดน (ต่�องระว�งไม�ใหั�เกดแผล

หัร#อรอยชี&$าก�บเหัง�า) เขย�าดนออก ต่�ดรากแล�ว น&าไป็ผ) งลมใหั�แหั�ง เก+บผลผลต่บรรจ�กระสัอบ

พร�อมท� จะน&าไป็สัก�ดน&$าม�นไพล

จด้ที่าโด้ยจด้ที่าโด้ย

นางสัาวย.วาร� แลสัาร� รหั�สั 404652005โป็รแกรมชี�ววทยาป็ระย�กต่;

กล��มท� 13

มหัาวทยาล�ยราชีภ�ฏยะลา ขอบคื�ณคื�ะ