ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ Η

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

KΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄

Οικογένεια – σχολείο – κράτος - εκκλησία

Οι γονείς ασκούν τις σημαντικότερες κοινωνικοποιητικές επιδράσεις επί των παιδιών

Λειτουργούν ως θετικά πρότυπα

Διαμορφώνουν στάσεις & πεποιθήσεις

Μεταδίδουν αξίες & αρχές

Επιβάλλουν συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς

Δύο βασικές διαστάσεις της συμπεριφοράς των γονέων

Αγάπη-εχθρότητα Γονείς που μεταχειρίζονται με αγάπη

& κατανόηση & συναισθηματική στήριξη βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν θετική αυτοεκτίμηση και μια στάση εμπιστοσύνης και κοινωνικότητας

Γονείς που μεταχειρίζονται τα παιδιά τους με εχθρότητα & ψυχρότητα

Αυστηρότητα-επιτρεπτικότητα γονείς που ελέγχουν & περιορίζουν

πολύ τα παιδιά τους δημιουργούν παιδιά προσαρμοσμένα και καλά κοινωνικοποιημένα

Γονείς επιτρεπτικοί οδηγούνται σε παραμέληση των παιδιών

Η συμπεριφορά των γονέων διαμορφώνει τις σχέσεις τους με τα παιδιά

Αγάπη-έλεγχος (υπερπροστατευτικοί γονείς)

Αγάπη-αυτονομία (δημοκρατικοί γονείς)

Εχθρότητα-έλεγχος (αυταρχικοί γονείς)

Εχθρότητα-αυτονομία (φλεγματικοί γονείς)

Αγάπη-έλεγχος (υπερπροστατευτικοί γονείς)

Στοργική διάθεση & αποδοχή των παιδιών αλλά και περιορισμοί από τους γονείς

Οι γονείς έχουν :Θετική στάση απέναντι στα παιδιάΠεριορισμούς για αυτενέργεια Φραγμούς σε δραστηριότητα &

πρωτοβουλίαΕλέγχουν κάθε ενέργεια & μορφή

συμπεριφοράς των παιδιώνΑσχολούνται υπερβολικά με τα

παιδιάΚαλλιεργούν κλίμα

υπερπροστασίας

Αγάπη-αυτονομία (δημοκρατικοί γονείς)

Αγάπη & ελευθερία (όχι ασυδοσία)

Οι γονείςΠαραχωρούν ελευθερία & τα

υποβοηθούν να ικανοποιούν τις ανάγκες τους & να οδηγούνται στην αυτάρκεια, αυτοτέλεια, αυτονομία.

Αντιμετωπίζουν τα παιδιά με δημοκρατική διάθεση

Συνεργάζονται μ’ αυτάΠροσφεύγουν στο διάλογο &

ενθάρρυνσηΤα επαινούν σε περίπτωση

επιτυχίαςΤα ενθαρρύνουν σε περίπτωση

αποτυχίας

Εχθρότητα-έλεγχος (αυταρχικοί γονείς)

Αρνητική στάση απέναντι στα παιδιά

Οι γονείςΤα απορρίπτουν Τα αντιμετωπίζουν με έλλειψη

στοργής & ψυχρότηταΕίναι αυταρχικοίΠαρουσιάζουν τάση για άσκηση

ελέγχου – όμως από αγάπηΚαταντούν σκληροί & βάναυσοιΠροκαλούν στα παιδιά αισθήματα

πικρίας & απογοήτευσης

Εχθρότητα-αυτονομία (φλεγματικοί γονείς)

Αρνητική στάση απέναντι στα παιδιά

Αδιαφορία & απραξία

Παράγοντες που επιδρούν στους γονείς & στα παιδιά

Με τρόπο άμεσο (σχολείο, γειτονιά, ΜΜΕ)Με τρόπο έμμεσο (εμπειρίες γονέων από εργασία,

διαπροσωπικές σχέσεις με συγγενείς, φίλους κλπ)Οι στάσεις των γονέων επηρεάζονται από την

κοινωνική τους θέση και την εργασία τουςΟ χρόνος που διαθέτουν στα παιδιά επηρεάζεται από

την εργασία τουςΗ εργασία και των δύο γονέων Η επιδείνωση των σχέσεων των γονέωνΗ εργασία των νέων κατά τη διάρκεια των σπουδών

τους

Οικογένεια & Αγωγή Η οικογένεια αποτελεί μέσο

εισαγωγής του παιδιού στην κοινωνία και τον πολιτισμό

Η οικογένεια μεταβιβάζει στο παιδί δεξιότητες και το μαθαίνει να εκτιμά τον εαυτό του & τους άλλους και να σκέφτεται

Η επίδραση της οικογένειας επηρεάζεται από υλικές συνθήκες διαβίωσης, οικονομική κατάσταση, κατοικία Εργαζόμενη μητέρα

Οικογένεια και εφηβική ηλικία

Οικογένεια και εφηβική ηλικίαΠαιδαγωγικές συνέπειες της σωματικής αύξησης

• Όταν ο γονέας & εκπαιδευτικός γνωρίζει ότι κάμψη στη σχολική απόδοση, η συναισθηματική ένταση, μελαγχολία και νευρικότητα οφείλονται κυρίως στις σωματικές αλλαγές, μπορεί να τις αντιμετωπίσει με κατανόηση.

• Η συμπεριφορά αυτή υποβοηθά την ανάπτυξη σωστών διαπροσωπικών σχέσεων με τους έφηβους μαθητές.

Ψυχολογικές επιπτώσεις της τυπικής σκέψης α) Διανοητικός εγωκεντρισμός με κύριο χαρακτηριστικό την

πίστη του εφήβου στην παντοδυναμία της σκέψης του.β) Η σκέψη αποδεσμεύεται από τη χειροπιαστή πραγματικότητα

και το παρόν και προσανατολίζεται προς τη σφαίρα του δυνατού και υποθετικού. Αυτό έχει σαν συνέπεια ο έφηβος να γίνεται στοχαστικός.

γ) Έντονη κριτική διάθεση και συμπεριφορά έναντι θεσμών και προσώπων.

δ) Αμφισβήτηση κάθε μορφής αυθεντίας και εξουσίας.ε) Ποιοτική διαφοροποίηση της στάσης του εφήβου προς τον

εαυτό του, προς το ΕΓΩ του.

Παιδαγωγικο-διδακτικές συνέπειες Η κατάκτηση της τυπικής σκέψης από τον έφηβο δεν είναι εύκολο ή απότομο, αλλά απαιτείται

χρόνος και επίπονη προσπάθεια.

α) Ο γονέας & εκπαιδευτικός οφείλει να προβαίνει στους παρακάτω χειρισμούς :(Ι) να λαμβάνει υπόψη τους τις προσωπικές εμπειρίες, τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις γνωστικές ικανότητες των εφήβων -μαθητών(ΙΙ) να χρησιμοποιεί το γνήσιο διάλογο.

β) Επιβάλλεται:(Ι) αποφυγή μειωτικών εκφράσεων, τους σαρκασμούς, τους άστοχους χαρακτηρισμούς και την παραθεώρηση των απόψεων του εφήβου-μαθητή.(ΙΙ) να ενθαρρύνεται η κριτική στάση του εφήβου, και να υποβοηθείται να περάσει από την υποκειμενική και εγωκεντρική κριτική στην αντικειμενική και κοινωνικοποιημένη.

(συνέχεια)ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ (στη συμπεριφορά του γονέα & εκπαιδευτικού)– Κατανόηση & επιείκεια – Καθοδήγηση – Έπαινος– Καλλιέργεια δημοκρατικού

κλίματος– Αποφυγή κάθε μειωτικής ή

προσβλητικής έκφρασης ή συμπεριφοράς

(συνέχεια)

Σχετίζεται:• Με την αυτό-εκτίμηση• Εξωγενές & ενδογενές άγχος• Με τις σχέσεις με τους γονείς του

Αιτίες: ενδοψυχικές & κοινωνικέςΤαυτόχρονη εμφάνιση δύο

διαφορετικών επιθυμιώνΣυγκρούσεις Φόβος μη πραγματοποίησης

μελλοντικών σχεδίωνΣχέσεις με το άλλο φύλοΆρνηση αναγνώρισης από το

εγγύς περιβάλλονΑμφιβολία για την κρίση τουΣχολικό περιβάλλον

Εφηβικό άγχος

Κοινωνική ανάπτυξη ή κοινωνικοποίηση : – «Η αμφίδρομη διαδικασία μεταξύ ατόμου και

περιβάλλοντος μέσω της οποίας το άτομο διαμορφώνει προσωπική & κοινωνική ταυτότητα κι έτσι • γίνεται ικανό να προσαρμόζεται ενεργητικά στις κοινωνικές

δομές • επιχειρεί βελτίωση και αναβάθμιση των δομών αυτών»

Σπουδαιότερες κοινωνικές ομάδες:– Οικογένεια– Σχολείο

• Καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων • Διδασκαλία σε μικρές ομάδες• Μαθητικές κοινότητες

– Ομάδες συνομηλίκων

ΠΡΟΒΛΗΜΑ : απομόνωση ή αποξένωση

Οικογένεια και εφηβική ηλικία (συνέχεια)

Προβληματισμοί σχετικά με την οικογενειακή αγωγή

Ποια είναι η κοινωνική προέλευση και το επάγγελμα των γονέων;

Ποιο είναι το μορφωτικό επίπεδο των γονέων;Ποια είναι η συνοχή της οικογένειας ;

αλληλεξάρτηση & αλληλοστήριξη των μελών της)Πώς αυτά επηρεάζουν:Τον προσανατολισμό της αγωγής του παιδιούΤο βαθμό εκπαίδευσής τουΤη σχολική επίδοσή του

Στην Ελλάδα διακρίνονται 2 ομάδες οικογενειών

Με μικρές δυνατότητες αγωγής των παιδιών• χαμηλό

εκπαιδευτικό επίπεδο

Με σημαντικές δυνατότητες αγωγής των παιδιών• υψηλό εκπαιδευτικό

επίπεδο

Οικογενειακή συνοχή

Οι γονείς αυτής της οικογένειας:Εμπιστεύονται την κρίση των παιδιών

τουςΤους δίνουν πρωτοβουλίεςΠροωθούν το δημοκρατικό σύστημα

λήψης αποφάσεωνΥποστηρίζουν το διάλογοΕφαρμόζουν με συνέπεια μια

συγκεκριμένη συμπεριφορά στα παιδιά τους

Συμμετέχουν στην καθημερινή ζωή των παιδιών τους

Επικοινωνούν με το σχολείο

Γονείς με συμπεριφορά ακραία προκαλούν στο παιδί:

Σύμπλεγμα κατωτερότητας

Σύμπλεγμα ανωτερότηταςΣύμπλεγμα Καϊνισμού ή

σύμπλεγμα ζηλοτυπίας

Οικογένεια & Σχολείο

Υπερβολική πίεση στο οικογενειακό περιβάλλον για υψηλή επίδοση στο σχολείο προκαλεί

Φόβο για το δάσκαλοΦόβο για τη σχολική

επίδοσηΦόβο για το διάλογο

Βασικός Φορέας ΑγωγήςΣχολείο

Στο χώρο του σχολείου υλοποιούνται:Οι σκοποί της

αγωγήςΟι σκοποί της

εκπαίδευσηςΤα αναλυτικά

προγράμματαΗ εκπαιδευτική

πολιτική

Το σχολείο Παρέχει γνώσεις στους μαθητές (νοητική ανάπτυξη) Αυξάνει τα κίνητρα για μάθηση Διαμορφώνει την ηθική ανάπτυξη των μαθητών (με την

επιβράβευση κλπ) Συμβάλλει στην ανεξαρτητοποίησή τους Συμβάλλει στην κοινωνικοποίησή τους Διδάσκει τις ηθικές πανανθρώπινες αξίες

Ειδικότερα το σχολείο

Αντιμετωπίζει την αδιαφορία των μαθητών Συμβάλλει στην ενστέρνιση αξιών Ανταποκρίνεται στην ανάγκη των μαθητών για καταξίωση Καλλιεργεί τις ικανότητες επικοινωνίας, υπακοή στους

κανόνες (νόμους) Συνδυάζει την παροχή γνώσεων με την δημιουργία

ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και στάσεων ζωής Συμβάλλει στην αυτοεκτίμηση του μαθητή στην ομάδα Στηρίζει την προσπάθεια και τη συλλογικότητα

Οι παράγοντες εκπαιδευτικού προσανατολισμού εξαρτώνται από:

• Μαθητές• Εκπαιδευτικοί• Κοινωνία • Γονείς• Πολιτικοί• Εκκλησία• Πανεπιστήμιο• Επιχειρήσεις• Εμπόριο & επιχειρήσεις• Ιδρύματα και υπηρεσίες• Τέχνη

http://bio7epal.webnode.gr/

Στους προσανατολισμούς του σχολείου εντάσσονται

• Ανάπτυξη φυσικών ικανοτήτων• Ανάπτυξη κριτικής ικανότητας• Ευαισθητοποίηση μαθητών• Δημιουργία ηθικών αξιών• Μύηση στα πνευματικά αγαθά

Το σχολείο και οι βασικότεροι εκπαιδευτικοί προσανατολισμοί μπορούν να συνοψισθούν σε

τρεις βασικές κατευθύνσεις

Διαν

οητικ

ή κα

λλιέ

ργει

α Γλωσσική καλλιέργεια

Ηθική καλλιέργεια

Η σχολική ζωή Το σύγχρονο σχολείο πρέπει να είναι

σχολείο αγωγής και να δημιουργεί σωστές διαπροσωπικές σχέσεις. Καθηγητές και μαθητές οφείλουν ν’ αποδεχτούν ορισμένους κανόνες και να συντελέσουν στη δημιουργία πραγματικής ελευθερίας, που θα βοηθήσει στην καλύτερη επίτευξη της μάθησης

Για να γίνει το σχολείο χώρος δημιουργικής δραστηριότητες απαιτείται η ανάπτυξη ατμόσφαιρας ελευθερίας που βοηθάει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή.

Το σχολικό κλίμα διαμορφώνεται

• Από τη συμπεριφορά & προσωπικότητα του εκπαιδευτικού

• Καλιέργεια υπευθυνότητας & αλληλοσεβασμού μεταξύ εκπαιδευτικού –μαθητών, και μαθητών μεταξύ τους

• Συνεργασία και συμμετοχή των μαθητών σε ομαδικές δραστηριότητες ( αποφυγή αποξένωσης-απομόνωσης)

• Τη σχολική επίδοση• τους «δύσκολοι» μαθητές (αδιάφορος,

απρόσεκτος, ενοχλητικός)• Το χάσμα μεταξύ αξιών στο σχολείο και στην

οικογένεια

Η σχολική τάξη παρουσιάζεται ως Πλήθος ή μάζα ατόμωνΟμάδα μετά την γνωριμία και

την ανάπτυξη ψυχικού δεσμού εκπαιδευτικού - μαθητών (διαπροσωπικές σχέσεις : οριζόντιες, κάθετες)

Θεσμοποιημένος φορέας αγωγής & εκπαίδευσης

Μέρος της όλης δομής του σχολείου & της εκπαίδευσης

Θεσμοποιημένος φορέας της αγωγής & της εκπαίδευσης

Σχεσιοδυναμική σχολείου & οικογένειας

Αλληλεπίδραση μεταξύ διδασκαλίας & διαπαιδαγώγησης (συμπεριφορά στην τάξη & στο σπίτι) : πειθαρχία, σεβασμός, εκτίμηση, αποδοχή κλπ

Ευθύνη : γονείς & εκπαιδευτικοί (αμοιβαία επίρριψη ευθυνών, ανταγωνισμός,)

Ανάπτυξη συναισθηματικής σχέσης μεταξύ παιδιού – δασκάλου

Ενεργητική συμμετοχή γονέων στη σχολική ζωή

Βασικός Φορέας ΑγωγήςΕκκλησία

Ρόλος της Εκκλησίας

Άμεσος

Ναός Κατηχητικά σχολεία

Ενορία

Έμμεσος

Α/θμιαΕκπαίδευση

Β/θμιαΕκπαίδευση

Ύλη ΑναλυτικώνΠρογραμμάτων

Βασικός Φορέας ΑγωγήςΚράτος

Στον κρατικό προγραμματισμό παιδείας περιλαμβάνονται :

Η ίδρυση και η επάνδρωση των σχολείων

Η ρύθμιση των προγραμμάτων Ο καθορισμός της υποχρεωτικής

εκπαίδευσης Η επιμόρφωση των

εκπαιδευτικών Η εποπτεία στα σχολεία Η εξασφάλιση δωρεάν παιδείας Ο καθορισμός των βαθμίδων

εκπαίδευσης

Βασικός Φορέας ΑγωγήςΚράτος

Άρθρο 16 Σύνταγμα 1975«Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους, έχει δε ως σκοπόν την ηθικήν, πνευματικήν, επαγγελματικήν και ψυχικήν αγωγήν των Ελλήνων, την ανάπτυξιν της εθνικής και θρησκευτικής συνειδήσεως και την διάπλασιν αυτών ως ελευθέρων και υπευθύνων πολιτών..»

Βία και εκφοβισμός στα σχολεία(bullying)

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου.

Αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση.

Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές), του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).

Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του ΑΠΘ, το 25% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο.

Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος.

Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης. τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση και

παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα

σχολικής φοβίας. Μπορεί να γίνουν επιθετικά και νευρικά, Μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Οι γονείς συνήθως δεν

αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. τα θύματα εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού συχνότερα σε φίλους τους. Αν οι γονείς εντοπίσουν κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και υποψιάζονται ότι

το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί και να απευθυνθούν απευθυνόμενοι αρχικά στους εκπαιδευτικούς και στις αρμόδιες Διευθύνσεις εκπαίδευσης.

Είναι σημαντικό το παιδί να αισθανθεί ότι έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο. Οι ειδικοί επιμένουν ότι τα παιδιά πρέπει να μη φοβούνται, να έχουν το θάρρος της γνώμης

και να μάθουν να «μιλούν».

• http://www.youtube.com/watch?v=RWV8ZKysdBo

• http://www.youtube.com/watch?v=pUgQ9vUgaGM

• http://www.youtube.com/watch?NR=1&v=fkHuA8XxKaY&feature=fvwp