ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΚΜΑΙΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ

ΝΟΣΕΜΙΑΣΗ

ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΠΑΘΟΓΟΝΟ ΑΙΤΙΟ: το πρωτόζωο Nosema apis

Το πρωτόζωο μπορεί να προβάλλει εργάτριες, κηφήνες και την βασίλισσα, αλλά όχι το γόνο

Τα σπόρια διατηρούν τη βιωσιμότητά τους για 2 χρόνια στα περιττώματα της μέλισσας και για 4 μήνες στο μέλι

Τα σπόρια στο μέλι μπορούν να καταστραφούν με τη θέρμανσή του (70⁰С για 5 λεπτά)

Έχει δυο μορφές, την οξεία και την υποκλινική

ΜΟΛΥΝΣΗ – ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣΗ μέλισσα μολύνεται με την κατάποση σπορίων, κυρίως μέσω της τροφής ή του νερούΗ διασπορά των σπορίων μέσα στην κυψέλη γίνεται μέσω της ΤΡΟΦΑΛΛΑΞΗΣ, καθώς και κατα τον καθαρισμό της κυψέλης απο σκουπίδια, κομματάκια κεριού και συσσωματώματα γύρης που περιέχουν σπόρια

ΒΑΣΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗΝ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ ΠΑΙΖΟΥΝ ΤΑ

ΠΕΡΙΤΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΗΝΟΥΝ ΟΙ ΠΡΟΣΒΕΒΛΗΜΕΝΕΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΨΕΛΗ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ

• Τα σπόρια με τη κατάποση περνούν στο στομάχι των μελισσών

• Με τη βοήθεια των γαστρικών υγρών βλαστάνουν

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ

• Προσβάλλουν τα επιθηλιακά κύτταρα, όπου τρέφονται και πολλαπλασιάζονται

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ• Σε 4-6 ημέρες στο στομάχι

της μέλισσας μπορεί να υπάρχουν έως και 30-50 εκατ. σπόρια

• Τα σπόρια αυτά απελευθερώνονται μέσα στο έντερο ή περνούν στο απευθυσμένο και απομακρύνονται σε μεγάλους αριθμούς με τα περιττώματα της μέλισσας

2 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΑΘΟΓΟΝΑ

Nosema apis• Το βασικό παθογόνο της

ασθένειας που γνωρίζαμε έως το 1995

• Αναγνωρίστηκε στις αρχές του 20ου αι. απο τον Zander

Nosema ceranae• Απομονώθηκε για πρώτη

φορά το 1995 σε άρρωστες μέλισσες Apis cerana στην Κίνα

• Το 2005 αναφέρθηκε η πρώτη προσβολή μελισσών Apis mellifera στην Ισπανία

Το πρωτόζωο Nosema ceranae μεταπήδησε απο την ασιατική στην ευρωπαϊκή μέλισσα

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Nosema apis• Λιγότερα σπόρια ανα

μέλισσα• Ανώτερη θερμοκρασία

επιβίωσης οι 37⁰С

Nosema ceranae• Περισσότερα σπόρια ανα

μέλισσα• Αντοχή στις υψηλές

θερμοκρασίες • Μεγαλύτερη θνησιγενής

δράση στις μέλισσες

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ

ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΠΡΩΤΟΖΩΑ, ΜΕ ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΗ

ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟ DNA

Η ΑΝΑΛΥΣΗ DNA ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ

ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΑ

Η προσβολή απο το πρωτόζωο, επειδή αυτό αναπτύσσεται στο στομάχι, προκαλει την κατανάλωση θρεπτικών απο τον ξενιστή και δημιουργεί το αίσθημα της πείνας

Οι προσβεβλημένες μέλισσες έχουν χαμηλότερα ποσοστά πρωτεϊνών και υδατανθράκων στο σώμα τους

ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ

ΥΠΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΦΑΡΥΓΓΙΚΩΝ

ΑΔΕΝΩΝΟΙ ΠΑΡΑΜΑΝΕΣ

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΝ ΤΟ ΓΟΝΟ ΚΑΙ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΚΑΙ

ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΥΛΛΕΚΤΡΙΕΣ Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ

ΥΠΟΣΙΤΙΖΕΤΑΙ,ΕΝΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΥΓΩΝ

ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΠΡΟΝΥΜΦΕΣ

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΤΑΙ ΑΠΟ

ΤΙΣ ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Η

ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ

ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ

Σε περιόδους έντονης ανάγκης ενέργειας (μελισσόσφαιρα, αποθήκευση μελιού) το αίσθημα της πείνας γίνεται ακόμη πιο έντονοΟι συλλέκτριες βγαίνουν πιο εντατικά για συλλογή τροφώνΗ διαδικασία της τροφάλλαξης αυξάνεταιΑυξάνεται η τάση για λεηλασία και έτσι τα σπόρια μπορούν να διασπαρούν απο μελίσσι σε μελίσσι

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η συμπτωματολογία διαφέρει ανάμεσα στα δυο είδη της προσβολήςΤα συμπτώματα της Nosema apis γίνονται πιο εύκολα αντιληπτά απο εκείνα της Nosema ceranae

Nosema apisΜέλισσες με

διογκωμένες κοιλιές και ανοιγμένα φτερά που αδυνατούν να πετάξουν και σέρνονται μπροστά στην είσοδο της κυψέλης

Nosema apis

Περιττώματα μπροστά στην είσοδο της κυψέλης αλλά και στα τοιχώματα και τα καπάκια. Περισσότερα απο το φυσιολογικό.

Nosema apis

Σημαντικός αριθμός νεκρών μελισσών μπροστά στην είσοδο της κυψέλης

Και στις 2 προσβολές Ο πεπτικός σωλήνας της

μέλισσας αλλάζει χρώμα και απο καστανέρυθρος γίνεται γκριζωπός και μετά ανοιχτόχρωμος

Με ειδική τεχνική εντοπίζονται σπόρια της ασθένειας στο στομάχι των προσβεβλημένων μελισσών

Nosema ceranae

• Η αίσθηση της πείνας είναι πολύ πιο αυξημένη σε αυτή την προσβολή

• Οι μέλισσες πετάνε με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του μελισσιού για τροφή και χάνονται στην προσπάθειά τους για συλλογή νέκταρος

ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΧΑΝΕΙ ΣΕ ΣΥΝΤΟΜΟ ΧΡΟΝΙΚΟ

ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΝΕΚΡΕΣ

ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ Ή ΤΟΝ ΠΥΘΜΕΝΑ ΤΗΣ

ΚΥΨΕΛΗΣ

Nosema ceranae

• Ο μέλισσες που απομένουν μέσα στην κυψέλη δεν έχουν διογκωμένες κοιλιές ή ανοιγμένα φτερά, ούτε εντοπίζονται περιττώματα πάνω απο το φυσιολογικό

Nosema ceranae

• Παρά την έλλειψη χαρακτηριστικών μακροσκοπικών συμπτωμάτων, ο καλός μελισσοκόμος μπορεί να υποπτευθεί την ύπαρξη της νόσου εάν παρατηρήσει το μελίσσι του προσεκτικά

Nosema ceranae• Στα προσβεβλημένα

μελίσσια μειώνεται η παραγωγή Β.Π., η βασίλισσα δεν ωοτοκεί και αρκετά αυγά δεν αναπτύσσονται

• Αντιστοίχως πολλές νεαρές παραμάνες μετά την προσβολή τους μετατρέπονται σε συλλέκτριες

ΕΤΣΙ ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΕΧΕΙ ΛΙΓΟΣΤΟ ΓΟΝΟ ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ

ΓΕΜΑΤΟ ΜΕ ΤΡΟΦΕΣ (ΜΕΛΙ)ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ

ΞΑΦΝΙΚΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ

ΠΙΣΤΕΥΕΤΑΙ ΠΩΣ Η Nosema ceranae ΕΧΕΙ ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ

ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΕΙΤΕ ΩΣ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ, ΕΙΤΕ

ΣΥΝΕΡΓΙΣΤΙΚΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ

• 60 μέλισσες απο κάθε κυψέλη

• Κόβονται οι κοιλιές και πετάμε τον θώρακα και το κεφάλι

• Σε πορσελάνινο γουδί οι κοιλιές λιώνονται προσθέτωντας 1mL απεσταγμένου νερού για κάθε μέλισσα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ

• Απο το διάλυμα λαμβάνουμε μια σταγόνα και την τοποθετούμε σε αντικειμενοφόρο πλάκα σκεπάζοντάς την με μια καλυπτρίδα

• Εξετάζουμε το δείγμα σε μικροσκόπιο με μεγέθυνση x400 για την ύπαρξη ή όχι σπορίων της ασθένειας

ΜΕΤΡΗΣΗ ΣΠΟΡΙΩΝ ΑΝΑ ΜΕΛΙΣΣΑ

• Χρήση ΑΙΜΟΚΥΤΟΜΕΤΡΟΥ

• Μετράμε τον αριθμό σποριων σε 5 μεγάλα τετράγωνα (80 μικρά)

• Τον αριθμό που μετρήσαμε τον εισάγουμε στον τύπο:

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ/ΜΕΛΙΣΣΑ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΘΕΝΤΩΝ

ΣΠΟΡΙΩΝ4X10⁶ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ ΑΝΑ

ΜΕΛΙΣΣΑ

ΜΕΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ ΣΤΑ

ΜΙΚΡΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ 4.000.000

ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ

Οτιδήποτε δημιουργεί δυσεντερία στο μελίσσι:

Τροφοδότηση με ακατάλληλες τροφές

Σιρόπι αργά το φθινόπωρο

Κακές συνθήκες ξεχειμωνιάσματος

ΜΕΤΡΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ:

Εάν διακοπεί η νεκταροέκκριση τα μελίσσια τροφοδοτούνται ή μεταφέρονταιΣφιχτή ανάπτυξη των μελισσών (όχι κενά πατωματα)Μείωση παραπλάνησης και λεηλασίας

ΜΕΤΡΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ:

Ξεχειμωνιασμα μόνο δυνατών μελισσιώνΕξασφάλιση καθαρού νερούΑντικατάσταση κηρυθρώνΑπολύμανση μελισσοκομικού εξοπλισμού

ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ ΜΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ

• Απαιτούνται 500cc οξικού οξέως 80% ανα 4-5 πατώματα

• Τα πατώματα τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο και κλείνονται με μονωτική ταινία οι χαραμάδες

• Στο επάνω πάτωμα αφαιρούνται 3 πλαίσια και τοποθετούνται 2 ποτήρια με το οξικό οξύ

• Οι ατμοί του οξικού είναι βαρύτεροι απο τον αέρα και κατακάθονται επιδρώντας και στα κατώτερα πατώματα

• Αφήνονται να δράσουν για 8 ημέρες

• Στη συνέχεια τα πλαίσια αερίζονται για 48 ώρες

ΘΕΡΜΙΚΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ

• Τα πατώματα με τα πλαίσια τοποθετούνται σε θερμοθάλαμο στους 49⁰С για 24 ώρες

• Αν ξεπεραστεί αυτή η θερμοκρασία τα πλαίσια θα λιώσουν

• Επειδή τα κεριά μαλακώνουν πολύ και μπορεί να ξεκολλήσουν απο τα σύρματα παραμένουν στο θερμοθάλαμο μέχρι η θερμοκρασία να πέσει κάτω απο τους 40 ⁰С

ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ

Η θεραπεία γινόταν με χορήγηση Fumidil. Πλέον η χρήση του απαγορεύεταιΑντιβιοτική δράσηΑπαγόρευση αντιβιοτικών σκευασμάτων απο το 2000 στην Ε.Ε.