اصول بهداشتی و ارگونومیکی در

مدارس

7 ماده:تابلو کالس درس باید در محلی مناسب که نور کافی

به آن می رسد قرار داشته و در معرض دید کامل دانش آموزان و به رنگ سبز مناسب و غیر براق باشد

تا از ایجاد خیرگی بر اثر بازتاب نور جلوگیری گردد . فاصله تابلو کالس درس از اولین ردیف دانش آموزان

متر کمتر باشد .2/2نباید از

10ماده :پله های مشرف به پرتگاه در مدارس لغزنده نبوده

و به نرده مناسب مجهز باشد . 11ماده : سانتیمتر و 18حداکثر ارتفاع پله در مدرسه

سانتی متر و طول آن 30حداقل عرض آن متر باشد .1/3حداقل

17ماده :در مدارس شبانه روزی مساحت اتاق خواب

باید مطابق استانداردهای طراحی فضای سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس و

مرکز سالمت محیط و کار ، برای هر اتاق تخت دو طبقه 4 متر مربع با 40خواب حدود متر 5 نفر باشد ) برای هر نفر 8به ظرفیت

مربع سطح در نظر گرفته شود (.

:19 ماده 3تبصره آبخوری عمومی دانش آموزان باید با شیرهای مناسب یا –د

aبسرد کن مجهز گردد وحداقل برای هر نفر یک شیر 45آآبخوری

پیش بینی شود . ارتفاع شیر آن متناسب باسن دانش آموزان در دوره های

سانتیمتر ( از سطح زمین باشد . 75- 100مختلف تحصیلی ) آبخوری ـباید خارج از سرویسهای بهداشتی و ـبا رعایت هـ -

متر احداث گردد .15شرایط بهداشتی و با فاصله حداقل

:22ماده کالسها باید حتی االمکان طوری ساخته شوند که

از نورطبیعی استفاده نمایند ترجیحا پنجره ها در سمت چپ دانش آموزان تعبیه شود و سطح

آنها حدود یک پنجم مساحت کالس باشد .

در مورد کالسهای شبانه و یا کالسهایی که اجبارا از نور مصنوعی استفاده مینمایند شدت

لوکس بوده و 300-500روشنایی بایستی برابر نحوه تابش طوری باشد که ایجاد خیرگی در

-150دانش آموزان ننماید.میزان نور راهروها لوکس ،رختکن،توالتها و دستشوییها حداقل 100 درنظر گرفته شده است .لوکس100-50

1تبصره

�روشنایی� در م�دارس

نور یکی از اصول مهم در طراحی فضاهای آموزشی است . بنابراین

بمنظور ایجاد رغبت و تشویق دانش آموزان به درس و کارایی بیشتر آنها نور کالس می بایست کافی و مناسب باشد .

م�ط�ل�و�ب �ن�و�رو

�م�ن�ا�س�با�ر�گ�و�ن�و�م�ی�ک�ی

شرایط نور کافی

1 دیدخوب و کافی دانش-آموزان)شرایط بینایی(

2 دانش آموزان پشت میز بتوانند از -فاصله مشخصی تخته را ببیند .

3. نور نباید موجب خیرگی چشم شود - بهترین نور نور طبیعی می باشد . در

حالتی که نتوانیم از نور طبیعی یا خورشید استفاده کنیم می توان نور

مصنوعی را جانشین کرد.

فاکتور هایی� که در تام�ین روشنایی� در ک�الس� م�وثرند

ابعاد پنجره های نورگیرنوع تخته تدریسرنگ موجود در کالس شفافیت یا کدر بودن وسایل موجود در

کالـس حتی االمکان ردیف چراغ ها عمود بر تخته

درجه ( و ردیف نیمکت ها باشد. 90)

:23ماده

21-18 درجه حرارت مناسب جهت کالسها بین % می باشد.60-50درجه سانتی گراد و رطوبت

در مورد تامین گرمای کالسها باید ضوابط زیر رعایت شود:

وسایل گرمایشی بخصوص بخاریهای گازی مدارس باید استاندارد بوده و گازهای حاصل از سوخت

دستگاههای مولد حرارت به خارج از کالس هدایت شود تاحداقل اکسیژن را برای سوخت کامل مصرف کند . خطر آتش سوزی وجود نداشته

باشد وفضای کالس را بطور یکنواخت گرم نماید .

تبصره

:24ماده کلیه مراکز آموزشی مشمول این آیین نامه باید مجهز به

وسائل اعالم و اطفاء حریق بوده و از نظر طراحی بایستی پیش بینی های الزم جهت تامین راههای ورودی خروجی

اضطراری با توجه به ظرفیت مدرسه و تعداد طبقات بعمل می آید .این راهها بایستی با عالئم ویژه وبا رنگ سبز مشخص گردد تا محل فرار اضطراری مشخص گردد .

حداقل دو راه فرار برای مواقع اضطراری که از هر نقطه داخل ساختمان قابل رویت باشد الزم است وبایستی امکان تخلیه ساکنین در کوتاهترین زمان میسر گردد و اجزاء سازه

های مسیرهای فرار در مقابل حریق مقاوم باشند

1تبصره

آثار و تاثیرات نامطلوب صدا در فضاي آموزشي و� چگونگي كاهش آن

تاثیرات نامطلوب و مزاحم در فضاهايآموزشي به سه گروه تقسيم مي شوند:

سر و صداي ناشي از ترافيك (1 سر و صداي نشات گرفته از كارگاه هاي ( 2

صنعتي و مراكز تجاريسر و صداهاي بازي کودکان در ( 3

فضاهاي باز و ساير كالس هاباید مدرسه درمکانی یا محله ای قرار داشته باشد که مینیمم یا حداقل مزاحمت های فوق

راداشته باشد . صداها در مدرسه دامنه صوتی مشخصی داشته باشد.

: �مدارس در �ایمنی

برای پیش گیری و جلوگیری و ممانعت از حوادث غیر مترقبه در مدارس می بایست

به دو موضوع با اهمیت توجه نمود :_ایمن ساختن فضاهای آموزشی1 _آموزش دادن مسائل با اهمیت ایمنی به 2

دانش آموزان عزیز

�ر�و�س�ت�ا�ید�ر�و�د�ز�ن

� ارگونومی( واژه ارگونومیErgonomics آمیزه ای )

 )به معنای کار( و Ergoاز دو واژه ارگو  )به معنای قانون( است.. Nomosنوموس 

به عبارت ساده تر ارگونومی به معنایقاعده و قانون کار کردن و یا »متناسب

کردن کار با انسان« می باشد.

ارگونومی یا »مهندسی فاکتورهای انسانی«

:فوایدوری ارتقای بهره و افزایش راندمان کاری ،کاهش خستگی رضایت مندی شغلیمیزان افزایش افزایش رفاه و آسایش کمک به پیشگیری از حوادث پیشگیری از اختالالت اسکلتی-عضالنی )مانند

کمردرد، سندرم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست و ناحیه گردن، درد ناحیه زانو یا آرنج و

در محیط کار…(

میز و نیمکت متناسب نبودنها

متناسب نبودن میز و ناراحتی های جسمی:نیمکت ها با ابعاد بدنی دانش آموزان

ناراحتی های کمرناراحتی های گردنخستگی زودرسفت تحصیلی وااختالل در فشار خون .

وضعیت میز و نیمکت هابه شکلی باشد که دانش باید نیمکت یا صندلی

آموز بتواند صندلی را به میز نزدیک کند تا بتواند دست های خود را به میز تکیه داده و تنه او با

.پشتی صندلی مماس باشد ارتفاع میز باید به اندازه ای باشد که کف پا به

وقتی کف پا روی راحتی با زمین مماس شودزمین قرار می گیرد، زاویه ای که ران با تنه

درجه است و در این صورت ۹۰می سازد حدود . گودی کمر حفظ می شود

با توجه به پا امکان جابجایی و حرکت آزادانه موجود باشد.فاصله بین ران و سطح زیرین میز

سطح میزها نسبت به سطح تراز بهتر است درجه بوده و به سمت دانش آموز ۱۵دارای زاویه

شیب داشته باشد.

ارگونومیدر مدارس-دانش آموزان میز و نیمکت ها باید با ابعاد بدنی

.متناسب باشد -که آرنج ها تقریبا باشد ع میز طوریرتفاا

.هم سطح با لبه جلویی میز باشد - سانت بین پشت پا ها و 4 تا 3فضایی به اندازه

لبه جلویی نشیمنگاه وجود داشته باشد. هیچ گونه فشاری از طرف قسمت جلویی سطح -

نشیمنگاه به سطح خلفی ران وارد نیاید.

نکات در م�ورد م�یز ونیمک�ت ها

میز ونیمکت باید متناسب با ابعاد بدنی دانشآموزان باشد. عدم رعایت این نکته موجب شکل

گیری درد و ناهنجاری قامتی و اسکلتی عضالنی می شود .شاگردان

اگر فضای مناسب بمنظور قرار دادن کیف وجودنداشته باشد دانش آموز به ناچار کیف خود را در

کنارش می گذارد که این موضوع در دراز مدت باعث تغییر شکل و انحنای ستون فقرات می شود .

نیمکت مدارس باید دارای رویه نرم و متناسبتکیه گاه )پارچه های قابل تنفس( بوده دارای

.مستحکم در ناحیه کمری و زیر تیغه های شانه باشد

اشکال مختلف نشستن صحیح وغلط

آسیبهای اسکلتی عضالنی در واقع چهار گروه اصلی عضالت که شامل

عضالت ناحیه ران، باسن، ستون فقرات و شانه می شوند، نباید به طور مداوم بی حرکت بمانند، چون در طوالنی مدت صدمات زیادی را برای فرد ایجاد می کنند. اگر این توصیه ها

در درازمدت رعایت نشود، فرد را دچار آسیب های جدی از جمله آرتروز، ساییدگی

و مشکالت گردن کیفوز، لوردوز ،مفاصلمی کند که کمتر درمان قطعی برای آن وجود

.دارد

�خ�م�ی�د�گ�ی� س�ت�و�ن( � و� ک�ی�ف�و�زف�ق�ر�ا�ت

(ل�و�ر�د�و�ز

عارضه کیفوزیا گوژپشتی

عارضه لوردوز یا کمر گود

استفاده از کامپیوتر( استفاده از کامپیوتر با پوسچرPosition )

نامناسب برای چندین ساعت، باعث احساس ناراحتی در ستون مهره های پشت و گردن

می شود. در موقع استفاده از کامپیوتر )به دلیل

نامناسب بودن صندلی و میز کامپیوتر( معموال گردن به سمت جلو خم شده، پشت و شانه

90-115قوز شده و همچنین زاویه آرنج )درجه( رعایت نمی شود مچ دست کشیده و

صورت را خیلی نزدیک مانیتور قرار می دهند.

استفاده از کامپیوتر نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهد کار

کردن کودکان در پوسچرهای ریسک عبارتند از : قرار گرفتن کی بورد باالتر از حد

دسترسی کودکان، نامناسب بودن زاویه کی بورد، ارتفاع زیاد مانیتور و آویزان بودن

پاهای کودکان در هنگام استفاده از کامپیوتر ارتفاع میز برای اکثریت کودکان باالتر از حد

دسترسی آنها است و همچنین ارتفاع صندلی و عمق صندلی نیز برای آنان

مناسب نمی باشد.

پیشنهادات در مورد استفاده صحیح کودکان از کامپیوتر :

در موقع استفاده از کامپیوتر مچ و ساق دست بایددر راستای کی بورد باشند مچ دست نباید به طرف

باال یا پایین خم شود.پشتی صندلی دارای حمایت کننده کمر باشد گردن در حالت استفاده از کامپیوتر متعادل باشد به

جلو خم نشود..قسمت فوقانی بازو به بدن نزدیک باشد درجه یا بیشتر باشد.90زاویه آرنج درجه یا بیشتر باشد.90زاویه پشت زانو زوایه بین پشتی صندلی و سطح نشیمنگاه باید

درجه باشد.120-90

پیشنهادات در مورد استفاده صحیح کودکان از کامپیوتر :

سانت. 52 تا 41ارتفاع صندلی تا 40سطح نشیمنگاه دارای طول و عرض

سانت .48 سانت36 تا 32 عرض پشتی صندلی سانت82 تا 50ارتفاع پشتی صندلی

ERGONOMIC CHAIRS Seat height adjustable. Back adjustable up

and down. Back tilt forward and

back. Arms adjustable up

and down )arms optional(.

Proper fit for individual.

5 casters for stability.

www.uaf.edu/safety/ergonomics.htm

WRIST POSITIONING FOR MOUSING…

وضعیت مناسب و نامناسب

Higher risk Lower risk

�روشهای صحیح وغلط� اس�تفاده از رایانه

پیشنهادات در مورد استفاده صحیح کودکان از کامپیوتر :

:باید به بچه ها یاد بدهید.نزدیک مانیتور ننشینند استفاده از کامپیوتر را محدود کنید فقط

دقیقه کار کنند.30 سانتیمتر 60-67مانیتور از چشم بچه ها

فاصه داشته باشد. در موقع استفاده از کامپیوتر زاویه آرنج آنها

درجه و هم سطح کی بورد باشد.90

پیشنهادات در مورد استفاده صحیح کودکان از کامپیوتر :

.موس کامپییوتر برای بچه ها باید کوچک باشد سر راست و شانه و بازوها به بدن چسبیده

باشند..پشتی صندلی باید حمایت کننده داشته باشد استفاده از کوسن یا بالشتک برای باالبردن ارتفاع

نشیمنگاه کودکان دقیقه کار با کامپیوتر باید به اطراف به 20هر

مدت یک ثانیه نگاه کنند و سپس چشمانشان را با دست ببندند و برای چند ثانیه در تاریکی ریلکس

باشند.

وض�عیت کیف دانش� آموزان در �مدارس

خصوصیات ظاهری یک کوله مناسبپشتی

کوله باید شامل چندین بخش باشد تا وزن بار.به خوبی توزیع شود

کوله های جیب دار، امکان توزیع وسایل و در نتیجه پخش وزن بار را بیشتر می کند.

از مواد منعکس کننده نور استفاده شده باشدتا دانش آموزان و يا دانشجويان در غروب و

تاریکی شب توسط رانندگان دیده شوند. توصيه ميشود جهت حمل راحتتر از كوله هاي

چرخدار براي دانش آموزان استفاده شود.

استفاده صحیح از کوله پشتی:.باید کوله متناسب با نیازها تهیه شوند وزن کوله پشتی. بطور کلی، کوله پشتی و محتویات

آن باید کمترین وزن را به بدن دانش آموز وارد کند. جنس کوله باید از نوع سبک باشد که خود موجب

وزن کوله پشتی ها باید حداکثر اضافه وزن نشود.از وزن دانش آموزان راهنمائي و پانزده درصد معادل

دبيرستان باشد که این میزان در دانش آموزان ابتدائی . می رسدده در صد به

بطور ميانگين وزن کوله پشتی به همراه وسایل موجوددو و نیم تا سه در آن برای دانش آموزان ابتدایی

و برای دانش آموزان مقطع راهنمایی و کیلوگرم.استهفت تا ده کیلو گرم دبیرستان

استفاده صحیح از کوله پشتی:که دارای یک الیه زیرین پشتی در داخل بهتر استکوله ها

شانه ها و کمر را از فشار زیاد محافظت می ـکنند.باشند تا .از نگه داشتن کیف و کوله پشتی در دست خودداری کنیدپنج باحداقل عرض دو بند ضخیم دارایکوله پشتی ها باید

. بهتراست بند ها روی سینه قرار بگیرند و باشندسانتی متر دارای بالشتک باشند.

بند نازک کوله پشتی به رگ های عصبی و خوـنی آسیب واردکرده و احتمال ایجاد دردهای عصبی مزمن و ناراحتی های

پوستی را افزایش می دهد. هر دو بند آن استفاده شودزفاده از کوله حتما اتدر زمان اس . کوله پشتی باید بطور متقارن تنظیم شده باشد. عدم بندهای

موجب بر هم خوردن تعادل بدن می شود.بندتقارن دو

استفاده صحیح از کوله پشتی:

استفاده صحیح از کوله پشتی: پس از آویزان کردن باید در حالت طبیعی، کوله پشتی

.باالتر از خط گودی کمر قرار بگیردسه سانتی متر حدود بند کوله را طوری تنظیم کنید که بین دو کتف قرار گرفته و

به بدن بچسبد. تقسیم بندی داخل کیف باید به گونه ای باشد که وسایل

ثابت بمانند و به راحتی جابه جا نشوند و در زمان نوسان وسایل داخل کیف نوسان به بدن انتقال پیدا نکند.

کنترل والدین در جهت حذف وسایل اضافی انجام تمرینات ورزشی و داشتن اندامی مناسب، باعث

تقویت عضالت و افزایش قدرت ماهیچه ها برای حمل کوله پشتی می شود.

در رابطه با حمل کوله پشتی در توصیه به دانش آموزان مواقع نیاز

استفاده صحیح از کوله پشتی: