Ο ναός του Ολυμπίου Διός στα νότια της Ακρόπολης των Αθηνών. Επί Αδριανού το ιερό ανακαινίσθηκε και συμπληρώθηκε με νέα κτίσματα.

Η μνημειώδης πύλη που έκτισαν οι Αθηναίοι το 131-132 μ.Χ. έξω από τον περίβολο του Ολυμπιείου ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό για τα πολυάριθμα έργα του στην Αθήνα.

Η ΑθΗνΑ ΤΟυ ΑδΡΙΑνΟυ

Ο Αδριανός (Puplius Aelius Traianus Hadrianus) διετέλεσε αυτοκράτορας από το 117 μ.Χ. έως το 138. Αν και ικανός στρατιωτικός και πολιτικός, έχει μείνει στην ιστορία ως προστάτης των τεχνών και των γραμμάτων,

καθώς και χορηγός και εμπνευστής σημαντικών αρχιτεκτονικών έργων στη Ρώμη, αλλά και σε ολόκληρη την έκταση των ρωμαϊκών αποικιών. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το περίφημο τείχος, που ξεκίνη-σε να οικοδομείται το 122 μ.Χ. στη Βρετανία, προκειμένου να προστατεύσει την επαρχία από επιδρομές και από την εισβολή των καλυδωνίων. ςτο πλαίσιο των πολυάριθμων ταξιδιών που πραγματοποίησε, προκειμέ-νου να επιθεωρεί τη διοίκηση των ρωμαϊκών επαρχιών, ο φιλέλληνας Αδριανός επισκέφτηκε και την ελλάδα. Το φθινόπωρο του 124 μ.Χ. έφτασε στην Αττική και πήρε μέρος στα ελευσίνια μυστήρια του έτους, ενώ την άνοιξη της επόμενης χρονιάς πρωτοστάτησε στα διονύσια. επισκέφθηκε την Αθήνα δύο φορές ακόμη. Ο θαυ-μασμός του Ρωμαίου αυτοκράτορα για την πόλη είναι ιδιαίτερα εμφανής στα σημαντικά οικοδομήματα με τα οποία την κόσμησε, επαναφέροντας την παλιά της αίγλη. επί Αδριανού η Αθήνα γνώρισε μία περίοδο έντονης οικοδομικής δραστηριότητας, καθώς και πνευματικής και καλλιτεχνικής ακ-μής. Οι Αθηναίοι, για να εκφράσουν την ευγνω-μοσύνη τους, έστησαν περίπου εκατό βωμούς και δεκάδες αγάλματα προς τιμήν του, καθώς και την εντυπωσιακή θριαμβική αψίδα, γνωστή ως «πύλη του Αδριανού». κάποια από τα έργα του Αδριανού είναι η βιβλιοθήκη στην περιοχή της σημερινής πλάκας (μοναστηράκι), το πε-ρίφημο υδραγωγείο που έφερνε νερό από την πεντέλη και, βέβαια, η ολοκλήρωση της ανοι-κοδόμησης του τεράστιου ναού του Ολυμπίου διός, με τον οποίο ο αυτοκράτορας ταυτίστη-κε, καθώς, σύμφωνα με πλήθος επιγραφών, λατρευόταν με την επωνυμία «Ολύμπιος».

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

78ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

79

Η βιβλιοθήκη που έκτισε ο Αδριανός το 132 μ.Χ. κοντά στο Μοναστηράκι.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

94ΒΥΖΑΝΤΙΟ

95

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΣΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟ (306 – 641)

Κ Ω Ν Σ ΤΑ Ν Τ Ι Ν Ο Σ γ Ε Ν Ν Η θ Η Κ Ε Σ Τ Η Ν Α Ϊ Σ Σ Ο Τ Ο 2 7 2 . γονείς του ήταν ο Ρωμαίος καίσαρας Κωνστάντιος ο Χλωρός, ο οποίος υπήρξε αυτοκράτορας της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρα-τορίας κατά την περίοδο 305–306, και η Ελένη (μετέπειτα Αγία Ελένη). Διαδέχθηκε τον πατέρα του το 306, ενώ επτά χρόνια αργότερα, το 313, υπέγραψε μαζί με τον Λικίνιο, αύγουστο της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (307–324), το διάταγμα

των Μεδιολάνων, σύμφωνα με το οποίο κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία.

Μετά τη νίκη του επί του λίκίνίου το 324 στη μάχη της Χρυσούπολης, ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας ολόκληρης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Το έτος αυτό θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ορόσημο, που ορίζει το πέρα-σμα από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στη Βυζαντινή. Ο Κωνσταντίνος αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη και επέλεξε την πόλη Βυζάντιο της θράκης, αρχαία αποικία των Μεγαρέων. Η πόλη ήταν κτισμένη σε εξαιρετική από στρατηγική άποψη θέση και διέθετε τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου, καθώς και της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η οικοδόμηση άρχισε το 324 και ολοκληρώθηκε το 330. Η πόλη οχυρώθηκε με τείχη, ενώ οικοδο-μήθηκαν ανάκτορα, ναοί και δημόσια κτήρια. Η νέα πρωτεύουσα ονομάστηκε στην αρχή Νέα Ρώμη και αργότερα Κωνσταντινούπολη, προς τιμήν του ιδρυτή της.

Το 325 ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Α Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια, με σκοπό την καταδίκη του Αρείου, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Χριστός ήταν κτίσμα του θεού και όχι τέλειος θεός. Στη Σύνοδο καταδικάστηκε ο Άρειος, αναγνωρί-στηκε το «ομοούσιο» του Υιού με τον Πατέρα και συντάχθηκαν τα οκτώ πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.

Ο μεγάλος κωνςτάντίνος πεθάνε το 337 και σύντομα ξέσπασαν βίαια γεγονότα σχετικά με τη διαδοχή του,

παρόλη τη φροντίδα που ο ίδιος επέδειξε σχετικά. Το ίδιο έτος ανακηρύχθηκαν αύγουστοι οι γιοι του, Κωνσταντίνος Β (337–340), Κωνστάντιος και Κώνστας, που μοιράστηκαν την αυτοκρατορία. Ο Κωνστάντιος ανέλαβε την Ανατολή, ενώ ο Κωνσταντίνος Β και ο Κώνστας μοιράστηκαν τις επαρχίες της Δύσης. Ο Κωνστάντιος Β , μετά από πολυετείς διαμάχες με τους αδελφούς του, κυριάρχησε σε όλη την αυτοκρατορία, που έγινε με αυτόν τον τρόπο και πάλι ενιαία. Οι πολιτικές δια-μάχες συνοδεύτηκαν από θρησκευτικές, καθώς ο Κωνστάντι-ος ακολούθησε τη διδασκαλία του Αρείου, ενώ ο αδελφός του, Κώνστας, παρέμεινε πιστός στις αποφάσεις της Συνό-δου της Νίκαιας.

Τις εσωτερικές ταραχές εκμεταλλεύθηκαν οι εχθροί του κράτους, το οποίο απειλούνταν άμεσα από τους Πέρσες στην Ανατολή και από βαρβαρικές φυλές στο Βορρά, ενώ

Ο Μέγας Κωνσταντίνος αυτοκράτορας στο ανατολικό και δυτικό ρωμαϊκό κράτος

O

ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΕγΑΛΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Δεξιά: Κεφαλή κολοσσιαίου ανδριάντα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, 4ος αιώνας (Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη).

Ελεφαντοστέινο δίπτυχο, στο αριστερό φύλλο του οποίου απεικονίζεται η (παλιά) Ρώμη και στο δεξί η Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη), 6ος αιώνας (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη).

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

102ΒΥΖΑΝΤΙΟ

103

Τ ο σημαντικότερο δημιούργημα της τέ-χνης της περιόδου του Ιουστινιανού Α

(527-565) και σύμβολο της Ορθοδοξίας για πολλούς αιώνες, ο ναός της Αγίας Σοφίας δεσπόζει ακόμα και σήμερα στην Κωνστα-ντινούπολη. Ο τρίτος κατά σειρά ναός της Tου θεού Σοφίας ανοικοδομήθηκε στη θέση βασιλικής, που καταστράφηκε κατά τη Στάση του Νίκα το 532. Οι εργασίες οι-κοδόμησης του νέου ναού διήρκεσαν μόλις πέντε έτη και το 537 o ναός εγκαινιάστηκε από τον ίδιο τον Ιουστινιανό, που ενθου-σιασμένος αναφώνησε «Νενίκηκά σε, Σο-λομών». Οι δύο αρχιτέκτονες, Ανθέμιος και Ισίδωρος, εφάρμοσαν ένα πρωτοποριακό σχέδιο συνδυάζοντας δύο αρχιτεκτονικούς τύπους, της βασιλικής και του περίκεντρου κτίσματος, δημιουργώντας τον αρχιτεκτονι-κό τύπο της τρουλαίας βασιλικής. Ο τύπος αυτός θα επικρατήσει στη βυζαντινή ναο-δομία και θα οδηγήσει αργότερα στη δημι-ουργία του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Κύριο χαρακτηριστικό του ναού της Αγίας Σοφίας είναι η τετράγωνη κάτοψη και ο τεράστιος τρούλος, που στηρίζεται σε τέσσερα τόξα. Ο ναός στη σημερινή του μορφή έχει υποστεί διάφορες μετατροπές λόγω φυσικών καταστροφών και ιστορι-κών γεγονότων. Το 1453 ο ναός μετατράπη-κε από τον Μωάμεθ Β σε μουσουλμανικό τέμενος και παρέμεινε έτσι μέχρι το 1934, οπότε μετατράπηκε σε μουσείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Στο εσωτερικό του σώζο-νται τμήματα ψηφιδωτής διακόσμησης δια-φόρων εποχών, ενώ σπουδαίος είναι και ο γλυπτός διάκοσμος, που χρονολογείται κυ-ρίως στον 6ο μ.Χ. αιώνα.

ΤΑ ΕΠΙΤΕΥγΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ 6ΟΥ ΑΙΩΝΑ:

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ TΟΥ θΕΟΥ ΣΟφΙΑΣ

Άνω: Ψηφιδωτό με τη μορφή του Χριστού από τη σκηνή της Δεήσεως στο υπερώο της Αγίας Σοφίας, β μισό 13ου αιώνα. Δεξιά: Άποψη του εσωτερικού της Αγίας Σοφίας.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

109

Η ΜΕΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (641 – 1204)

Ε ΤΟΥΣ ΔΙΑΔΟΧΟΥΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ξΕΚΙΝΑ Η ΜΕΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ περίοδος, που αρχίζει το 641 και λήγει το 1204 με την κατά-ληψη της Κωνσταντινούπολης από τους φράγκους. Μετά το θάνατο του Ηρακλείου στο θρόνο ανήλθε ο γιος του, Κων-σταντίνος γ (641), ο οποίος παρέμεινε αυτοκράτορας για λί-γους μήνες, καθώς πέθανε σε νεαρή ηλικία. Τον διαδέχθηκε ο Κώνστας Β (642–668), εγγονός του Ηρακλείου, ο οποίος υπήρξε επιπόλαιος, πράγμα που επέτρεψε στους Άραβες να

κατακτήσουν τη Συρία και την Παλαιστίνη, να αποκτήσουν στόλο και να καταλάβουν την Κύπρο (649) και τη Ρόδο (649), καθώς και να λεηλατήσουν την Κρήτη και τη Μικρά Ασία φτάνοντας μέχρι τη Χαλκηδόνα (668), αναγκάζοντας το βυζαντινό κράτος να υπογράψει ταπεινωτική Συνθήκη. Ο Κώνστας Β πολέμησε με επιτυχία τους Σλάβους της Βαλκανικής, αλλά επιχείρησε άσκοπες εκστρατείες στη Σικελία και την Αφρική. Το 663 εξεστράτευσε ανεπιτυχώς στην Ιτα-λία κατά των Λογγοβάρδων χάνοντας 20.000 στρατιώτες, αλλά τελικά κατέλαβε την Καρχηδόνα.

Μετά τον κωνςτά β ανέβηκε στο θρόνο ο γιος του, Κωνσταντίνος Δ ο Πω-γωνάτος (668–685), που αποδείχθηκε ικανός και θαρραλέος αυτοκράτορας.

Το 673 πραγματοποιήθηκε μεγάλη επιδρομή των Αράβων στην Κωνσταντινούπο-λη. Η πρωτεύουσα πολιορκήθηκε για πέντε χρόνια. Τελικά ο Κωνσταντίνος με τη βοήθεια του υγρού πυρός, που εφεύρε ο μηχανικός Καλλίνικος, κατέκαψε πολλά πλοία των Αράβων, ενώ τους υποχρέωσε να συνάψουν ταπεινωτική ειρήνη και να πληρώσουν φόρο. Στη συνέχεια όμως, οι Άραβες κατέλαβαν όλη τη Βόρεια Αφρι-κή φτάνοντας έως τον Ατλαντικό (681). Από το 675 έως το 681 οι Αβαροσλάβοι μαζί με τους Βουλγάρους πολιόρκησαν επανειλημμένως τη θεσσαλονίκη, αλλά αποκρούστηκαν με ηρωισμό.

Επί Κωνσταντίνου Δ οι Βούλγαροι εγκαταστάθηκαν στην Κάτω Μοισία (ση-μερινή Βουλγαρία), ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο. Από εκεί, με αρχηγό τον Ασπαρούχ, έκαναν επιδρομές προς νότο και λεηλατούσαν τις βυζαντινές επαρχί-ες, φτάνοντας μερικές φορές μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Το 679 ο Κωνσταντί-νος Δ εξεστράτευσε εναντίον τους, αλλά αρρώστησε και επέστρεψε, παραχωρώ-ντας στον Ασπαρούχ όλη την Κάτω Μοισία, όπου ο Βούλγαρος ηγεμόνας ίδρυσε κράτος με πρωτεύουσα τη Βάρνα, υποτάσσοντας όλες τις σλαβικές φυλές που ζούσαν στην περιοχή.

Ο γιος και διάδοχος του Κωνσταντίνου Δ , Ιουστινιανός Β (685–695, 705–711), λόγω της πνευματικής αστάθειας και της σκληρότητας που επέδειξε, σε συνδυ-ασμό με τη βίαιη καταστολή εξεγέρσεων, ξεσήκωσε το λαό, με αποτέλεσμα να εκθρονιστεί. Στο θρόνο ανήλθε ο Λεόντιος (695–698) και στη συνέχεια ο Τιβέριος Β (698–705). Ο Ιουστινιανός Β κατόρθωσε να ανακτήσει την εξουσία του, αλλά παρασυρμένος από αισθήματα εκδίκησης προέβη σε ενέργειες που εξόργισαν τους υπηκόους του και τελικά συνελήφθη και σκοτώθηκε. Έτσι, έληξε άδοξα η

Σόλιδος με προτομή του Κωνσταντίνου Δ (668-685) και του γιου του, Ιουστινιανού Β (685-695, 705-711) στον εμπροσθότυπο.

Οι διάδοχοι του Ηρακλείου

M

Ο Απόστολος Πέτρος με το Χριστό, τη Θεοτόκο και ανδρική μορφή εντός μεταλλίων. Κηρόχυτη εγκαυστική εικόνα, 6ος-7ος αιώνας (Μονή Αγίας Αικατερίνης, Όρος Σινά, Αίγυπτος).

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

108

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

124ΒΥΖΑΝΤΙΟ

125

Ο γιος του Αλεξίου Α , Ιωάννης Β (1118–1143), φιλοδοξώντας να ανακτήσει όλα τα χαμένα εδάφη της αυτοκρατορίας, πραγματοποίησε διαρκείς πολέμους. Νίκησε τους Σελτζούκους ανακτώντας τη Λαοδίκεια, τη Σωζόπολη και την Καστα-μονή (1133) και τους Πετσενέγους (1122) κοντά στη Βερόη της Βουλγαρίας (Στάρα Ζαγορά). Τέλος, νίκησε τους Σέρβους και τους Ούγγρους (1128) και ετοίμαζε εκ-στρατεία, για να απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους, αλλά πληγώθηκε σε κυνήγι αγριόχοιρου και πέθανε σε ηλικία μόλις 55 ετών. Σφάλμα του Ιωάννη ήταν ότι δεν συγκρότησε ναυτικό και, όταν προσπάθησε να αφαιρέ-σει τα προνόμια από τους Βενετούς, αυτοί του κήρυξαν πόλεμο (1122–1126), με αποτέλεσμα την ανανέωσή τους.

Ο Ιωάννης είχε ορίσει διάδοχό του το μικρότερο γιο του, Μανουήλ Α (1143–1180). Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του η αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειο της κομνήνειας αναγέννησης. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανάρρησή του στο θρόνο, οι Νορμανδοί ξανάρχισαν τις επιθέσεις στην κυρίως Ελλάδα και τα νησιά (1147). Ο Μανουήλ, με τη βοήθεια των Βενετών, έφτασε έως την Ιταλία, με σκοπό να δι-αλύσει το κράτος των Νορμανδών. Τελικά πραγματοποίησε συμφωνία μαζί τους, αλλά ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια των Βενετών παραχώρησε κι άλλα προνό-μια, που επεκτάθηκαν και στους γενουάτες και τους Πιζάνους (1170–1175). Ο Μανουήλ Α ταλαιπωρήθηκε από τους Σταυροφόρους της Β Σταυροφορίας (1147–1149), που λεηλατούσαν τις περιοχές που διέσχιζαν. γι’ αυτό φρόντισε να τους διαπεραιώσει με πλοία στη Μικρά Ασία. Μετά τους Νορμανδούς στράφηκε κατά των Ούγγρων, που τους νίκησε στο Σίρμιο (1167) με τον ηρωικό στρατη-γό Ανδρόνικο Κοντοστέφανο και τους υποχρέωσε να υπογράψουν ειρήνη και να παραδώσουν τη Δαλματία και μέρος της Κροατίας. Ύστερα στράφηκε κατά των Σέρβων, που είχαν βοηθήσει τους Ούγγρους, με αρχηγό τον Στέφανο Νεμάνια. Νίκησε τον τελευταίο το 1172 και έκανε τους Ούγγρους φόρου υποτελείς στο Βυζάντιο. Υποτίμησε όμως τη δύναμη των Σελτζούκων, που είχαν ιδρύσει ισχυρό κράτος στο Ικόνιο, και ηττήθηκε στο Μυριοκέφαλο (1176). Η ήττα αυτή, όπως και η προηγούμενη στο Ματζικέρτ (1071), είχε τραγικές συνέπειες για την τύχη του μικρασιατικού Ελληνισμού και όλης της αυτοκρατορίας: τότε ήταν που η Μικρά Ασία χάθηκε οριστικά. Ο Μανουήλ πέθανε το 1180 πολεμώντας τους Τούρκους.

Τον Μανουήλ διαδέχθηκε ο ανήλικος γιος του, Αλέξιος Β (1180–1183), που επιτροπευόταν από τη μητέρα του, Μαρία, γαλλίδα πριγκίπισσα, η οποία προ-

Η μάχη της Δαμιέττας μεταξύ Σταυροφόρων και Μαμελούκων το 1167 σε μικρογραφία από γαλλικό χειρόγραφο (Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Παρίσι).

Ο Μανουήλ Α Κομνηνός σε μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο, μέσα 12ου αιώνα (Βιβλιοθήκη Βατικανού, Ρώμη).

Χάρτης της Ιερουσαλήμ με τα κυριότερα μνημεία της (άνω) και σκηνή από μάχη μεταξύ Σταυροφόρων και Αράβων (κάτω) σε μικρογραφία από γαλλικό χειρόγραφο, 13ος αιώνας.

φΡΑγΚΟΚΡΑΤΙΑ

139

Η φΡΑγΚΟΚΡΑΤΙΑ (1204 – 1261)

ΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΟΙ ΛΑΤΙΝΟΙ μοιράστηκαν το βυζαντινό κράτος και άρχισαν να νέμονται τα εδάφη του ή να προβαίνουν στην κατάκτησή τους διά των όπλων. Έτσι, σύμφωνα με τη Συνθήκη της διανομής μεταξύ των νικητών, ο κόμης της φλάνδρας, Βαλδουίνος, ανακηρύχθη-κε αυτοκράτορας της Λατινικής Αυτοκρατορίας και πήρε την Κωνσταντινούπολη και τη γύρω περιοχή της, τη θράκη, τις μι-

κρασιατικές περιοχές γύρω από το Βόσπορο και τον Ελλήσποντο και τα νησιά Λέσβο, Χίο και Σάμο.

Oλά τά άλλά λάτίνίκά κράτίδίά ήταν φόρου υποτελή στον αυτοκράτορα Βαλδουίνο. Ο Βονιφάτιος Μομφερατικός έγινε βασιλιάς της θεσσαλονίκης

και πήρε όλες τις κτήσεις στην Ευρώπη. Οι Βενετοί έλαβαν τα παράλια της Μι-κράς Ασίας, τα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη, την Εύβοια, τη Μεθώνη και την Κορώνη στην Πελοπόννησο, το Δυρράχιο στην Ήπειρο κ.ά. Επίσης πήραν μία συνοικία της Κωνσταντινούπολης ως ανεξάρτητη παροικία και το δικαίωμα να εκλέγουν αυτοί τον πατριάρχη. Ως πρώτο Λατίνο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλε-ως εξέλεξαν τον θωμά Μοροζίνη.

Η Πελοπόννησος δόθηκε στους γάλλους ιππότες, γουλιέλμο Σαμπλίτ και γο-δεφρείδο Βιλλεαρδουίνο, οι οποίοι κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της μετά από διετή πόλεμο. Ο Ενετός Μάρκος Σανούδος ίδρυσε το Δουκάτο του Αιγαίου, στο

οποίο ανήκαν τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, με πρωτεύ-ουσα τη Νάξο. Το Δουκάτο του Αιγαίου κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1566. Την Αθήνα και την Αττική είχε πάρει ο δού-κας Όθων Ντελαρός, ο οποίος άρχισε να καταπατά τα θρησκευ-τικά δικαιώματα των ορθοδόξων, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί ο αρχιεπίσκοπός της, Μιχαήλ Χωνιάτης, να την εγκαταλείψει. Το 1311 Καταλανοί νίκησαν το στρατό του Ντελαρός και ίδρυ-σαν καταλανικό κράτος, που επιβίωσε έως το 1387.

Το φθινόπωρο του 1204 ο Βονιφάτιος προχώρησε νότια με στρατό, για να κατακτήσει και τις υπόλοιπες ελληνικές περιο-χές. Στο μεταξύ ο άρχοντας της Βόρειας Πελοποννήσου, Λέων Σγουρός, προσπάθησε να αντεπιτεθεί στους Λατίνους και, αποτυγχάνοντας να κυριεύσει την Αθήνα, κατέλαβε τη Λάρισα (1205). Παρόλ’ αυτά, μπροστά στην επέλαση του Βονιφάτιου υποχώρησε στην έδρα του. Οι άλλες περιοχές της Ελλάδας δεν προέβαλαν αξιόλογη αντίσταση και υπέκυψαν στους Λατίνους κατακτητές.

Το μεγαλύτερο λατινικό κράτος στην κυρίως Ελλάδα ήταν το Πριγκιπάτο της Αχαΐας με πρωτεύουσα την Ανδραβίδα, το οποίο διατηρήθηκε έως τα τέλη του 14ου αιώνα. Πρώτος ηγε-μόνας του ήταν ο γουλιέλμος Σαμπλίτ (1205). Ο ηγεμόνας γο-δεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (1209–1218) και ο γιος του, γοδε-φρείδος Β (1218–1246), οργάνωσαν το κράτος φεουδαρχικώς. Ο αδελφός του, γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος (1246–1278), πο-

Τα φραγκικά ή λατινικά κράτη

M

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους σε ελαιογραφία του Τιντορέττο (Παλάτι των Δόγηδων, Βενετία).

Μαρμάρινο προσκυνητάρι με την ανάγλυφη μορφή του ένθρονου Χριστού, β μισό 14ου αιώνα (Αρχαιολογικό Μουσείο, Μυστράς).

φΡΑγΚΟΚΡΑΤΙΑ

138